View/Open

ilmi Araştırmalar 5, İstanbul 1997
MÜŞTAK BABA VE NA'TLARI
Kemal YAVUZ*
1758 yılında Bitlis'te doğan Müştak Baba'nın asıl adı Muhammed Mustafa'dır. Soy Bakımından Hz. Peygamber'e dayanan Müştak Baba'nın babası
Molla İbrahim, oğlunun yetişmesi için elinden gelen gayreti göstermektedir. Ancak
Molla İbrahim Efendi, Müştak Baba on yaşında iken vefat etmiştir. Bu durum
karşısında o, dedesi Hacı Süleyman Efendi tarafından büyütülür. Tahsilden çok
oyuna meyleden Müştak Baba ciddi bir şekilde büyük amcası Hacı Mahmud Hoca
tarafından yetiştirilmiştir.
Amcasından sonra Hacı Hasan Şirvani'nin derslerini takib eden Müştak
Mustafa, ilk zamanlarda tam bir teslimiyet içinde değildir. O, yirmi yaşına kadar
oyun eşliğinde derslerini yapmış, bundan sonra ise, ciddi bir öğrenim yoluna
girmiştir. Gerçekte Müştak Baba, Hacı Hasan Şirvanl'nin elinde Arapça ve Farsça
yanında qini ilimleri de tahsil ederek yetişmiş, ondan icazet ve hilafet almıştır.
Şairliğe de bu devirde başlayan Müştak Mustafa Efendi, yetiştiği bölgenin büyük
ve önde gelen alimlerinden olan hacası Hacı Hasan Şirvani için şiirler de yazmış­
tır.
Bitlis'te geçen çocukluk ve tahsil hayatını müteakib Bağdad'a giden Müştak
Baba bu şehrin alimlerini de tanımıştır. Nakibüleşraf Şeyh Hasan Efendi'nin sohbetlerinde bulunmuş, oQa bağlanmış ve icazet almıştır. Burada maddi manevi bazı
ihsanlara kavuşan Müştak Baba seyahatlere çıkmış, sıra ile Hindistan'a, Hicaz'a
ve Trabzon'a gitmiştir.
Şairimiz böyle bir seyahatin ardından İstanbul'a ulaşmıştır (1789/1203).
İstanbul'da bir edebi mahfilin merkezi olan ljoca Neş'et Efendi'ye (1735-1807)
bağlanan Müştak Baba, ondan hadis ve Mesnevf okumuştur. ı Şair bu edebi mah-
filde; Hanif Efendi, Şehid Efendi, Seyid Mehmed Pertev Efendi, Burhan Efendi,
İzzet Bey, Vahyl El-Hac Süleyman Efendi, Şeyh Esad Galib Efendi, Seyid Gayur,
Nayab, Hatlfi, Sıddık Efendi, Cenab, Zahir Efendi, Bedi' Efendi gibi devrio ve
özellikle Hoca N~ş'et mahfilinin bazı şairlerini tanımış ve onlarla arkadaşlık et-
*
Prof. Dr. İ.Ü., Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü.
Ali Güleryüz; Hwaca N aş 'at, Tufan-ı Ma 'rifat, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1992, ~ 16.
260
KEMALYAVUZ
miştir.2
Bunlardan bazılarına şiirlerinde yer vermiştir. Bu şairler gibi Hoca
mahlasname de almıştır. Yalnız Vahyi El-Hac Süleyman Efendi ile
kendisine verilen mahlasname Farsça'dır.
Neş'et'ten
Müştak Baba İstanbul'dan başka Konya, Erzurum, Ankara, Ayaş, Kırkla­
reli, Tekirdağ gibi şehirleri de gördü. Erzincan, Muş, Bayezid, Van, Siirt, Şam,
Kudüs, Mekke ve Medine de, gezip ziyaret ettiği yerlerdendir. Ancak İstanbul'un
onun hayatında başka bir yeri vardır. O pek çok defa İstanbul'a geldi. Burada
Eyüp'teki Selami Efendi Dergahı'nda kalırdı. Akif Paşa ile mektuplaşması, Sultan
II. Mahmud Han'ın nedimleri arasında yer alması, Sadrazam Yusuf Ziya Paşa'nın
(ölm. 1818) ordusunda Mısır'a gitmesi ve tekrar İstanbul'a dönmesi şairimizin
hayatındaki önemli hususlardır. Ayrıca Bitlis, İstanbul ve Erzurum onun en çok
kaldığı yerlerdir.
Müştak
Baba bir Kadiri şeyhi olarak buraları dolaşmış ve halkı aydınlatmış­
tır. Ona bağlı olanlar Kadiriler arasında Müştakiler diye üne kavuşmuşlardır.
O'nun en son uğrağı Muş olmuştur. 1833 yılında birkaç gün kalmak için gittiği bu
şehirde, 75 yaşında iken şehid edilmiştir. Kendisinden sonra yolunu oğlu Ethem
Baba devam ettirmiştir.
Müştak Baba'nın Asar-ı Müştak Esrar-ı Uşşak ve Divanı olmak üzere iki
eseri vardır. Bunlardan Divanı eski ve yeni harflerle basılmışsa da tarafımızdan
ilmi olarak ayrıca yayma hazırlanmıştır} Bundan başka eser üzerinde bir de
doktora çalışması yapılmıştır.4 Gerçekte Müştak Baba Divanı, mensubu
bulunduğu edebi mahfil içinde Şeyh Galib ve Seyid Mehmed Pertev Efendi
divanlarından sonra en büyük divandır. Divanda dikkat çeken husus gazeller
kafiyelerine göre alfabetik sırayla dizilirken gelişigüzel alınmamışlardır. Müştak
Baba hemen her harf için na't söylemiştir. Böylece şairimiz kafi ye harfi değişince
ilk gazele na'tla başlamıştır. Bu durum divan boyunca devam etmiştir. Böyle bir
yola baş vurma Müştak Baba'dan başka Yahya Nazim'da da görülmektedir.
Ayrıca kafiye harfi değişirken kısmen na'te yer veren ve bu tertibi gözetmeye
çalışan Akşemseddinzade Hamdullah Hamdi, Zati, Muhibbi, Fuzuli, Ruhi-i
Bağdadi, Hayali ve İffet-i Bursevi gibi şairleri de zikretmek gerekir.5 Ancak,
bildiğimiz kadarı ile, Müştak baba bu tertipte, edebiyatımızda görülen son şair
olmuştur. Burada üzerinde durulması gereken bir başka husus, Müştak Baba bazı
haflere başlarken Farsça na'tlar da yazmıştır. Biz bu yazımızda sadece Türkçe
olanlara yer verdik.
2
3
4
5
Rıza Oğraş; Hoca Neş'et Dfvanı, (İnceleme ve Tenkitli Metin), Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
1991, s. 16.
Mustafa Özkul; Divan-ı Müştak Baba Hayatı ve Eserleri, (Tıpkıbasım ve İnceleme), istanbul
1972. ll Mehmet Kemal Gündoğdu; Müştak Baba (Divan), İstanbul 1997.
Ahmet Doğan; Müştak Baba Hayatı ve Edebi Şahsiyeti, Ankara 1995.
Emine Yeniterzi; Türk Edebiyatında Na'tlar, Ankara 1993, s. XXIV.
MÜŞTAK
BABA VE NA'TLARI
261
Müştak
zanacağını
Baba şiirlerinin Peygamber'i övmekle, ona yer vermekle
bilen bir şairdir. O,
Olmasaydık
biz
değer
ka-
eğer Müştak meddah-ı
Nazmımız bazar-ı
irfan içre
bulmazdı
Resul
revac
VI/5
demektedir. Bir başka na'tinde de,
Tahrir edince na't-ı şerif-i fesahatın
Harnem olur dü aleme gevher-nisar-ı feyz
XIII/3
diye seslenmektedir. Bütün bunlara sebep
sidir. O,
şairin
Peygamber'e olan
aşırı
sevgi-
Ya Resulallah billah na't-ı pakinden garaz
Bir mahabbetdir ve illa ma küca medh ü sipas
X/3
beytinde yemin ederek bunu açıklar. "Ancak ben neyim, senin medhini yapmak
nerede" demekten kendini alamaz.
Bu fikrini ve muhabbetini,
Ağdıran
göklere
Yine ol
padişeh-i
ahım
tütünün misl-i sehab
mülk-i bekadır bais
V/3
beytinde dile getirir.
Müştak
Başta
Baba şiirlerinde Hazret-i Muhammed'i çeşitli yönlerden ele alır.
alemin yaratılmasına o sebep olmuştur.
Hilkat-ı
aleme Mahbiib-ı Hudadır bais
Hil'at-ı Ademe ol nur-ı hüdadır bais
Vll
O, Adem ve Havva'ya yapılan ihsanın, cennetin, cehennemin, arz ve
semanın da yaratılış sebebidir.
Sensin sebeb-i mekrümet-i Adem ü Havva
Sensin sebeb-i nar-ı cahlm cennet ü tuba
Sensin sebeb-i arz u sema arş-ı mualla
Sultan-ı kerem şah-ı mükerremsin efendim
XVIII/2
262
KEMALYAVUZ
mısralannda
bu durumu ele alan
Müştak
Baba, bir başka
şiirin de,
Sensin ol peygamber-i iili-cenilb-ı kii'iniit
levlake leviCık oldu ta'zim-i hitiib
Ziitına
III/2
beyti ile bir hadis-i kuts!'yi de zikr eder. Hatta bu sevgiyi;
Müştiik-ı nur-ı
Müştiik
vechin olunca Ceniib-ı Hak
olursa tan mı aceb bi-karar-ı feyz
XIII/5
beyti ile
Cenab-ı
Müştak
Hakk'a kadar götürür.
Hazret-i Muhammed arasında ilgi
kurar. Mesela doğumunda ona hfıriler hizmet etmiştir. Yer yüzünün her tarafına bu
doğum sebebi ile nimetler sofrası serilmiştir. Cebrail AleyhisseHim damevlidini
okumuştur.
Baba
bazı şiirlerinde varlıklarla
O,
Hin-i Mevlfid-ı şerifinde gelip huriin-ı In
Gasl edip sarmış mübarek cismine nurdan
kımiit
Gökde mevlfidun kırii'at eylemiş Cibril-i emin
Yerde envii-ı ni'amla bast olunmuşdur sımat
XIV/2-3
beyiderinde bunu
anlatır.
Sahabe ondan çok
şey öğrenmiştir;
Hem Ebubekr ü Ömer Hazret-i Osman Haydar
Senden öğrendi bular sıdk u edeb adi ü sehii
Il/16
Bunun yanında melekler her an ona olan şiddetli sevgi yüzünden gök ehli ile
birlikte dönüp raks ederler; onun medhini söylerler.
Aşk-ı
piikinle feleklerde melekler her an
raksa girer şevk ile hep ehl-i sema
Zühre-veş
11/6
Her ne var yerde vü gökde melek ü cinn ü
Hep senin medhin eder sakin-i arz u sema
beşer
Il/15
MÜŞTAK
263
BABA VE NA'TLARI
Asıl olan Peygamber sevgisi ile yananların, getirdiklerine inanıp kabul
edenlerin, ne kadar günahı olursa olsun, ondan şefaat dileyenierin kurtuluşudur.
Müştak Baba bunu bazı şiirlerinde en güzel şekilde dile getirmiştir.
O, diğer peygamberler ve din büyükleri ile Hazret-i Muhammed
ilgi kurar;
arasında
da
Hatır-ı pakin içün Adem'e oldu ikram
Venefahtu fihi min ruhi buyurdu Mevla
İsmini
Etdi
vird-i zeban etmek ile Nuh necl
belada niçe bin zevk u safii
Tutan-ı
Yümn ile Mekke'de olmasa idi mevludun
Halil İbrahim eder miydi o vadi'de bina
Mazhar-ı sabrın
eger olmasa Eyyub Nebi
Hiç tahammül mü iderdi o kadar rence şeha
Ya'kub anınasa eger külbe-i ahzanda seni
Meh-i Ken'an'a irer miydi o malızun haşa
Hüsn-i Yusufda melahat mı olurdu zerre
Pertev-i aks-i ruhundan eger almasa ziya
Aşık-ı nur-ı cemiilin eger olmasa idi
Yed-i
beyza-yı
Kellm'e verilir miydi asa
Ümmetin olmak içün Hazret-i lsa-i Mesih
Ruh olup göklere çıkdı o ferişteh-sima
1117-16
beyiderinde
görüldüğü
gibi pek çok Mdiseyi Peygamber'in
varlığına bağlar.
Peygamberle ilgili bir başka husus da diğer peygamberlere karşı onun durumudur. Hz. Adem cenneti onun temiz ayağına erişebilmek için terk eylemiş, onu
istikbal için cennet bahçelerini koyup yer yüzüne inmiştir.
Sensiz ey kan-ı kerem cenneti neyler Adem
Makdem-i pakin için eyledi terk-i ravazat
indi yir yüzine bin şevk ile istikbale
Çıkdı teşrifin içün bağ-ı cinandan bizzat
IV/4-5
beyitleri bunu ifade etmektedir. Pek çok peygamber de ona ümmet olmak için
Hakk'a yalvarmıştır.
264
KEMALYAVUZ
Sana ümmetlik içün ekser peygamberler
İtdiler bargelı-i Hazrete arz-ı hacih
IV/6
Yukandaki beyitlerde anlatıldığı gibi Nuh aleyhisselam onun ismini zikr
ederek tufandan kurtulmuş, Hz. İbrahim orada doğacağı için Mekke'de Kabe'yi
yapmış, Hz. Eyyub bu kadar sıkıntıya onun için katlanmış, Y akub aleyhisselam
onu anarak Hz. Yusufa kavuşmuş, Yusuf aleyhisselam güzelliğini onun yüzünün
aks eden ışığından almış, Hazret-i Musa'ya mucizeler onun sebebi ile verilmiş,
İsa aleyhisselam onun ümmeti olmak için göklere çıkmıştır. (II/7 -14) Kısaca o,
imtiyazlıdır.
Ol zaman kim Hak sana didi habibim Mustafa
Enbiya vü mürselin beyninde itdi imtiyaz
VIII/2
beyti de bu durumu haber vermektedir.
Müştak Baba'nın na'tlannı
muteva bakımından ele alırsak, yukarıda zikr
ettiklerimiz de dahil, ayet ve hadislerle peygamberi anlatmanın yanında onun
isimleri, hayatı, bedeni ve ahlaki özellikleri, mucizeleri, şefiiatçı oluşu gibi daha
başka hususiyetlerinin bulunduğunu görürüz. Bütün bunların yanında Hz. Muhammed'i aşağıdaki tilkap ve isimlerle anınası da dikkat çeker. Aslında bunların
büyük bir kısmı na't edebiyatı içinde yer almaktadır. Fakat bu lakaplardan Müştak
Baba'ya ait olanlar da bulunmaktadır. Biz bunları alfabetik sıraya göre verdiğimiz
ve romen rakamı ile numaralandırdığımız na'tlarla nerede geçtiklerini de
gösterdik. Buna göre Müştak Baba'nın Peygamber'i yüzden fazla isim ve tilkapla
zikr ettiğini gördük. Bu da şairin Hazret-i Muhammed'e olan sevgisinin, çok fazla
olduğunu göstermektedir. Hazret-i Peygamber için zikrettiği isim ve lakaplar
şunlardır.
Ahmed : VII/4, XVIII/4
Ahmedü'l-Muhtar : XVIlll
Ayn-ı rahmet : XVII/5
Bahane Tanrısının Sevgili Mahbilbu : XVI/4
Bahr-ı Şeffiat: XVIII/3
Bahr-ı Zülal : XVII/5
Bedr-i Dücha: Illi
Can-ı alem : XI/2
Cedd-i Hüseyn: 1112
Çeşm-i mazaga'l-basar : XXI/2
Dürr-i Yetim: 1113
Dürr-i Yetim-i Bahr-ı bi-payan-ı
hikmet : Xl/3
Emhalü'l-Haddeyn : XVII/3
Emin-i Enbiya : VIII!
Eşrefü'l-Haddeyn : XVII/3
Emin-i Enbiya : VIII!
Eşrefü'l-a'la : XVII/2
Gevher-i gencine-i esrar-ı Huda : 1113
Güzin-i evliyil : VII/I
Habib-i Hallak : 11119
Habib-i Kibriya : 1/8
Habib-i Zülcelal : XVII/2
Habibü'l-Medeni : IIli 5
Hadi-i sermenzil-i şevk u neşat: XlVII ,5
Han-ı kerem-iihlas : XIIII
Huda'nın sevgili mahbubu : VII/3
Hudavend-i ata: V/5, VII/3
MÜŞTAK BABA VE NA'TLARI
Hulkı
azim : II/3
Kabe-kavseyn : XIX/5
Kadi-i Rı1z-ı ceza'nın Naibi : I/4
Kan-ı Ata : Illl
Kan-ı Kerem: IV/4
Kan-ı Merahim: XVIII/3
Kerem Kanı : V/5
Mahbı1b-ı Huda : Vll
Mahbı1b-ı müstesna-yı Rabbü'l-alemin : XI/5
Mahmud : XVIII/4
MahmGdu'l-fial : XVIlll
Malik-i faslu'l-hW!b : III/5
Matla-ı envar-i diyar-ı Haremeyn : XIX/1
Mefhar-i Kül : II/1
Mehdi-i Nehr-i diyar-ı ibisat :XI/1
Meş'ale-i şa'şa'a-pira-yı vera : Il/4
Mevsulu'l-visal : XVIII3
Muhammed : XVIII/4
Mustafa : VII/4
Nebiyyü'l-Arabi : 1115
Ni'am-ı İhlas : XII/3
Nur-ı Huda: II/1, V/1, XXI/2
Padişah-i a'zam u ekrem : XVIlll
Padişah-i Batha : xıın
Padişah-i cümle Nas : X/2
Padişah-i Enbiya: lll, XXI/2
Padişah-i Mülk-i beka: V/2
Padişah-i ROm u Acem : 1115
Pertev-i Şern-i Hakikat: XVI/2
Peygamber-i Ali-Cenab-ı Kainat: IIIIl-2
Pişva-yı enbiya vü mürselin : XX/4
Rahmetenli'I-alemin: XI/4, XX/7, XXI/4
Rahmet-i alem : XVIII/3
Rehber-i rah-ı Savab : III/7
Rehber-i rah-ı Selamet : III/8
Rehber-i uşşak-ı şef1l.at-bahşa : Illl9
Rehnüma-yı şah-rah-ı şer'-i garra-yı
mübin 112
ResOluilah : III/7, XVII/7, XX/1-7, XXIIl,
XXII/1-8.
Resulü's-sakaleyn : Il/2
Rah-ı mücessem : X/2
265
Saçı ve'lleyl : XXI/2
Sahib-i alem-i ihlas : XII/2
Sebeb-i arz u sema arş-ı mualla : XVIII/2
Sebeb-i mekrümet-i Adem ü Havva : XVIII/2
Sebeb-i nar-ı Cahim cennet u tuba : XVIII/2
Secencel-meniş-i Allah-nüma: V/4
Semada Ahmed : VII/4
Server-i Kevneyn : XXI/!
Server-i Kevneyn-i Mufahham : XVIIlll
Seyyid-i Kevneyn: 1112, XV/5
Seyyidü'l-Kevneyn : XVIJ/3
Sırr-ı mülhem : XI/2
Sultan-ı a'zam : XI/6
Sultan-ı Kerem : XVIII/l-S
Şafi-i Müştak: 11119
Şafi-i rfiz- ı Arasat : IV 17
Şah-ı Alem: lll, X/2, XXI/2
Şah-ı Enbiya : IX/9
Şah-ı Harem-i İhlas : XII/1
Şah-ı Mükerrem : XVIIIll-S
Şah-ı Müstesna : I/8
Şah-ı rüsül : IIli
Şah-ı Ser-efraz-ı Müeyyed : XVIII/4
Şahid-i Huda: IX/9
Şahid-i Şehr-i Bath1l. : II/5
Şahidü'1-Mevla : XVIIII
Şefiü'l-Müznibin : VII/2, XI/7, XX/7, XXI/4
Şehinşah-ı Ma-evh1l. : XIII!
Şeh-i alem : XVIIIII
Şehidü'l-enbiya : XVII/2
Şeh-i evreng-i ata : 11/20
Şeh-i hacet-reva: VII/2
Şeh-i rfiz-ı ceza : VII/5
Şems-i Ziya-güster-i Bezm-i Lahfit :11/4
Şems u Du ha : Illi, 21
Şemsü'l-maşrıkin : XVII/3
Tab'ı selim : II/3
Yem-i eltaf-ı inayet: XVIII/3
Yüzi ve'ş-şems ü Duha · V/3
Zeminde Mustafa : VII/4
Zeyne'l-his1l.l : XVIIII
266
KEMALYAVUZ
I
ı.
Habbezii ey şiih-ı alem piidişiih-ı enbiya
Enbiyiiya muktediisın evliyaya rehnümii
Rehnümii-yı şiihriih-ı şer'-i garrii-yı
Nutk-ı
3.
piikinle mübeyyen oldu
mübln
kaza
ahkiim-ı
Bunda hüccet olsa fermiinınla her redd ü kabili
Hükm ider hikmetle anda kadi-i ruz-ı ceza
Kadi-ı ruz-ı cezanın
Sensin ey
Sultan-ı
nii'ibi paygiimberi
din ehlen ve sehlen merhaba
Merhaba k'oldu muhakkak kavl ü fi'l ü hal-ile
Hem şerl'at hem tarikat hem hakikat ru-nümii
6.
Ru-nümii oldu cemiil-ı şahid-i hakka'I-yakin
Hak ayan oldu bilindi sırr-ı pak-i eynemii
Eynemii sırrıyla seyr eyle cemiilu'lliihı gör
Ey gönül Müştiik-iisii olma kendinden cüdii
Olma kendinden cüdii evriidın olsun dii'imii
El-aman ey şiih-ı müstesnii hablb-i Kibriyii
II
ı.
Meded ey
Meded ey
şiih-ı
şems
rüsül mefhar-ı küll kan-ı 'ata
ü duhii nur-ı hüdii bedr-i dücii
Meded ey seyyid-i kevneyn Resulü's-sakaleyn
Meded ey cedd-i Hüseyn server-i ceyş-i şüheda
3.
Meded ey hulku 'azim tab'ı selim dürr-i yetlm
Meded ey gevher-i gencl'ne-i esrar-ı Hudii
Meded ey
Meded ey
şem'-i
ziyii-güster-i bezm-i liihut
veril
meş'ale-i şa'şa'a-pirii-yı
Ey nebiyyü'l-'arabi piidişeh-i rum u 'acem
V'ey Hablbü'l-medenl şahid-i şehr-i Bathii
MÜŞTAK BABA VE NA'TLARI
6.
267
Aşk-ı
pakinle felek)j!rde melekler her an
Zühre-veş raksa girer şevk-ile hep ehl-i sema
Hatır-ı pakin içün Adem'e oldu ikram
Ve nefahtu fihi min ruh! buyurdu Mevla
İsmini
vird-i zeban itmek ile Nuh-ı necl
İtdi tufan-ı belada niçe bin zevk u sefil
9.
Yümn ile Mekke'de olmasa idi mevlfidun
Halil İbrahim eder miydi o vadide bina
Mazhar-ı sabrın
egerolmasa Eyyub Nebi
Hiç tahammül mü iderdi o kadar rence şeha
Ya'kfib anınasa eger külbe-i ahzanda seni
Meh-i Ken'an'a irer miydi o mahzun haşa
12.
Hüsn-i Yusufda metahat mı olurdu zerre
Pertev-i 'aks-i ruhundan eger olmasa ziya
Aşık-ı nur-ı cemiilin eger olmasa idi
Yed-i
beyza-yı
Kelim'e verilir miydi asa
Ümmetün olmak içün Hazret-i İsa-i Mesih
Ruh olup göklere çıkdı o ferişteh-sima
15.
Her ne var yerde vü gökde melek ü cinn ü
Hep senin medhin eder sakin-i arz u sema
beşer
Hem Ebubekr ü Ömer Hazret-i Osman Haydar
Senden öğrendi bular sıdk u edeb 'adi ü seha
Şerhet-i vaslım
İçdiği
I 8.
yad eylemeseydi Hasan'ın
zehre liyakat mı olurdu acaba
Seri meydana koyup yoluna can vermedi mi
Hüseyn-i yekta
Teşne-leb Şah-ı şehidan
Meded ey şafi-i Müştak Habib-i Hallilk
Meded ey rehber-i uşşak u şefa'at-bahşa
Kalmışarn hak-i mezelletde zelil ü aciz
Tut elim eyle reha ey şeh-i evreng-i ata
268
KEMAL YAVUZ
2I
o
Gerçi bir bende-i şermende günelıkarım ben
Yine dldiirına Müştiikım eya Şems ü Duhii
III
I
Çok saliit ile tahiyyiit u seliim-ı bl-hesiib
Ruhuna bahş olsun ey Peygamber-i iill-ceniib
o
Sensin ol peygamber-i iili-cenilb-ı kii'iniit
levlake levlak aldı ta'zim-i hitiib
Ziitına
Oldu ta'zim-i hitab-ı müstetiib-ı kibriyii
Marameyte iz rameyte şanuna şiifi ceviib
30
Şanuna şiifi
Sen
ceviib ümmi lakab ümmü'l-kitiib
sözün faslu'l-hitiib
kitiibu'lliihı niitıksın
Malik-i faslu'l-hitiibsın hüccet ü bürhiin ile
Hasını ilziim eyledin hikmetle ey hazır ceviib
Ol cevab-ı bii-seviib ile sanadid-i Arab
Oldular mebhut u mahcub etdiler senden hiciib
60
Yii Resfilalliih billah ben senin Müştiikunam
Asiyim gerçi aman ey rehber-i riih-ı saviib
Rehber-i riih-ı selametsin sana etsin selam
Çok saliit ile tahiyyiit u seliim-ı bi-hesiib
IV
I
o
Ruh-ı memduh tera ey
Her nefes yiid heziiriin
şeh-i
dürfıd
evreng-i hayat
u salaviit
Kim ki şevk-ıla sana etse saliit ile selam
Bulur elbet iki illernde selametle neciit
30
Her ki der şiibreh-i şer'i tu biişed sillik
Mireved bulur elbetde ol selametle neciit
Sensiz ey kan-ı kerem cenneti n'eyler Adem
Makdem-i pakin içün eyledi terk-i ravaziit
MÜŞTAK
269
BABA VE NATLARI
indi yir yüzine bin şevk-ıla istikbiile
Çıkdı teşrl'fin içün biiğ-ı cinandan bi'z-ziit
6.
Sana ümmetlik için ekser peygamberler
· İtdiler bargeh-i Hazrete arz-ı hiiciit
Bu kadar cürme cesaret mi iderdi Müştiik
Olmasaydın sen eger şafi-i riiz-ı arasat
V
ı.
Hilkat-ı
aleme mahbfib-ı Hudadır bii'is
Hil'at-i iideme ol nfir-ı hüdiidır bii'is
Pani-i mutlak olup sonra olanlar baki
Yine ol piidişeh-i mülk-i bekiidır bii'is
3.
Ağdıran
Yüzi
göklere ahım tütünin misl-i sehab
duhii miihlikiidır bii'is
ve'ş-şemsi
Mü'mine mü'mini iiyine eden sırr-ı ezel
Ol secencel-meniş-i Allah-nümiidır bii'is
Beni bin şevk-ıla Müştiik eden Allah'a
Ol kerem kanı hudiivend-i atadır bii'is
VI
ı.
Ey gönül hamyaze-i isyana istersen iliic
El açıp dergith-ı Hakk'a eyle arz-ı ihtiyac
İki
illernde aziz olmak dilersen daima
pak-i Hazret-i Ahmed'le eyle imtiziic
Aşk-ı
3.
Nur-ı
irfiin ile yansa kasr-ı dilde şem' -i can
Ni'me kasru'l- kalbi ma'murunfeyii ni'me's-siriic
Gönlümüz beyt-i Hudii'dır sinemiz mir'iit-ı Hak
Hak cemiilin görmek istersen hasiret gözün aç
Olmasaydık
biz eger Müştiik meddilh-ı Resul
irfiin içre bulmazdı revilc
Nazmımız baziir-ı
270
KEMAL YAVUZ
VII
1.
Emin-i enbiyasın ya Muhammed
Güzin-i evliyasın ya Muhammed
Şafi'ü'l-müznibinsin
Şeh-i hacet-revasın
3.
sen efendim
ya Muhammed
Hudanın sevgili mahbiibusun sen
Hudavend-i atasın ya Muhammed
Semada ism-i pakün oldu Ahmed
Zeminde Mustafa'sın ya Muhammed
Şefa'at
eyle
Müştak-ı
Şeh-i riiz-ı cezasın
gedaya
ya Muhammed
VIII
ı.
Hak-i payun tiitiya-ı dide-i ehl-i niyaz
Yüz süren ihlas ile olmuş çü şah-ı ser-firaz
Ol zaman kim Hak sana didi habibim Mustafa
Enbiya vü mürselin beyninde itdi imtiyaz
3.
Men re'fini remzini fehm
itmişim
hakka'I-yakin
Eylernem na-ehl ü nadana efendim keşf-i diz
Aşık u ma'şiik u aşk amed cüda der-tefrika
Lik der cem-i hakikat çi hakikat çi mecaz
Aşıkan-di fi-salatı dairnun amed delil
Gerçi der-habest
Müştak
der-riyazest der-namaz
IX
ı.
Biz çakeran-ı hazret-i şah-ı risaletiz
Halka be-giiş-ı sıdk u kemer-bend-i gayretiz
Hırka be-diiş
Giişe-nişin-i
u tae be-ser her-asitan
tekye-i fakr u kana'atiz
MÜŞTAK BABA VE NA'TLARI
3.
Biz çar-yar bendesiyiz hayderBeriz
Rafz u cehalet eylemeyiz ehl-i vahdetiz
Bizler
meyan-ı
Ebna-yı
nasda misl-i secenceliz
cinse çün mehekk-i zib-i tal'atiz
Sfihib-kıran-ı
Biz
6.
271
al-i aba şehsüvarımız
arsageh-i hfişimiyyetiz
yekke-taz-ı
Çetr-i penah bes bize daman-ı Ahmed!
Der-zir-i sayeban-ı liva-yı safidetiz
Tezyin edip dü alemi destar-ı sebz ile
Biz nesi-i pak-i gonca-i bag-ı nübüvvetiz
Müştak-var
fahr ederiz Mustafa ile
Her çend pay-bend-i kuyiidat-ı gafletiz
9.
enbiya meded ey şahid-i Huda
Leb-teşneha-yı kevser-i havz-ı şefaatiz
Ey
Şah-ı
X
ı.
Her kim eyler cennet-i dldar-ı
Ol makam-ı pak-i müstesnaya
hakkı
iltimas
esas
aşkındır
Nass-ı katı'la
Şah-ı
3.
tufeylindir şeha cinn ü melek
alemsin efendim padişah-ı cümle nas
Ya resulallah billah na't-ı pakinden garaz
Bir muhabbetdir ve illa ma küca medh ü sipas
Ateş-i aşkınla yanıp mahv olan pervaneler
Merd-i bi-perva olup etmez cehennemden hiras
Men re'fmi hüsnüne Müştak olan ilme'l-yakin
Mlm-i Ahmed revzeninden seyr edip etsin kıyas
XI
ı.
Şeha şevk-ı
Efendim
cemalün sinede zevk-ı yakin
hayalün dil-nişin
neş'e-i hamr-ı
olmuş
olmuş
272
KEMALYAVUZ
Sen ol ruh-ı mücessem sırr-ı mülhem can-ı alemsin
Ki akl-ı evvelün acz-iiver-i ruhu'l-emin olmuş
3.
Sen ol dürr-i yetim-i bahr-ı bi-piiyiin-ı hikmetsin
Ki engüşt-i yed-i kudretde evvel zib-nigin olmuş
Gülistiin-ı
cihan
O dem ki
vasf-ı
biiran-ı rahmetle olup reyyiin
piikün rahmeten li'l-alemfn olmuş
Sen ol mahbub-ı müstesnii-yı rabbü'l-iileminsin kim
Mübarek hak-ı piiyun kühl-i ayn-ı hur-ı in olmuş
6.
Sen ol sultan-ı a'zamsın ki tahtun arş-ı a'liidır
Egerçi sureta cevliingehin sahn-ı zemin olmuş
Hatadır
cürm ile Müştiik-ı didiirun ola me'yus
Senin ki ism-i Mahmiidun şefiü'l-müznibin olmuş
XII
ı.
Ey
piidişeh-i
Şiihinşeh-i
Bathii şiih-ı harem-i ihliis
ma-evha han-ı kerem-i ihliis
Ömrük'le Hudii sevgend etmiş şeh-i şevket-mend
Destünde livii-yı hamd siihib-alem-i ihliis
3.
Ümmetiere himmet kılrahmeyle şefaat kıl
Lutf eyle iniiyet kıl şiihii ni'am-ı ihliis
Her çend ki bii-defter isyanım olur ekser
Taat ola ser-ta-ser çeksin kalem-i ihliis
Bu
aşık-ı
didiira bu bende-i niiçiira
et şiyem-i ihliis
Müştiik-ı günelıkara bahş
XIII
ı.
Mihrün gönülde namiye-i nevbahar-ı feyz
Derdün derun-ı sinede şirin simar-ı feyz
Fikr-ı
cemiil-i piikün ile leyle-i firiik
Olur hana çü pertev-i şems-i nehiir-ı feyz
MÜŞTAK
BABA VE NA'TLARI
3.
273
Tahrir edince na't-ı şerif-i fesahatın
Harnem olur dü aleme gevher-nisar-ı feyz
Kan
ağladıkça
Nüzhet-feza-yı
hasret-i la'lünle dem-be-dem
sinem olur lale-zar-ı feyz
Müştak-ı nur-ı
Müştak
vechün olunca Cenab-ı Hak
olursa tan mı aceb bi-karar-ı feyz
XIV
ı.
Barekailah hadi-i ser-ınenzil-i şevk u neşat
mehdi-i nehc-i diyar-ı inbisat
Levhaşallah
Hin-i mevlı1d-ı şerifinde gelip hı1ran-ı in
Gasl edip sarmış mübarek cismine nurdan
3.
kımat
Gökde mevlı1dun kıra'at eylemiş Cibril-i emin
Yerde enva-ı ni'amla bast olunmuşdur sımat
Habbeza mevlı1d-ı Mahmud-ı Hudavend-i Vedud
On sekiz bin aleme in'amı olmuşdur muhat
Vasıl-ı
ser-hadd-i amal oldu Müştak-ı cemal
Bareka'llah hadi-i ser-ınenzil-i şevk u neşat
xv
ı.
Ol zaman kim
murg-ı
Mevlevi-veş gülsitan-ı
can evsafun etmiş istima
sinede eyler sema
Sureta olsam cüda senden efendim sireta
bir lahza olmaz dergehinden inkıta
Hatının
3.
Sırr-ı
Ahmed oldu mir'at-ı Huda-yı hak-şinas
et külli sırrın ciiveze'l isneyni şii
Sırrı hıfz
Perde-i çeşm-i dil ü canım edip ferş-i kadem
Eyledim mOrane hak-i payina arz-ı meta
Hüsnüne
Lacerem
Müştak
halk-ı
olan ey Seyyid-i Kevneyn ana
cihan mecbı1ren eyler ittibii
274
KEMALYAVUZ
XVI
ı.
Ol zernan kim ka'be-i vaslun gönül etmiş tavaf
ol ravza-i rıdvanda daim 'avaf
Eylemiş
Pertev-i şems-i hakikat oldugun ikrar edip
Hep lisan-ı hiil ile zerrak eyler i'tiraf
3.
Ben dahi bir zerre-i naçizim ey mihr-i müni'r
Acizane eylerim na'tun cihiina ithaf
Çün bahane Tanrısının sevgili mahbilbusun
Söylerim na't-ı şeri'fün ta ola cürmüm muaf
Bende-i
şermendeyim Müştak-asa
Olmuşum
ta-ezel
abd-i hakir-i dilde-i Abd-i Meniif
XVII
ı.
Ya Resilla'llah ya zeyne'l-hisal
Ahmedü'l-muhtar mahmildü'l-fi'al
Şahidü'l-mevla şehi'dü'l-enbiya
Eşrefü'l-a'la
3.
habi'b-i zü'l-celal
Emlahü'l-haddeyn şemsü'l-maşrıkln
Seyyidü'l-kevneyn mavsillu'l-visal
Hamduli'llah aşık u hayranınam
Ehl-i isyanım veli' işim vebal
Cürm ü isyan ile olmam na-ümid
Ayn-ı rahmetsin şehii bahr-ı zülal
6.
Sana
Haşa
aşık
olmayan ihlas ile
li'llah edemez kesb-i kemal
Can u dilden ya Resillailah sana
Olmuşum şevk ile Müştak-ı cemal
MÜŞTAK BABA VE NA'TLARI
275
XVIII
1.
Sen server-i kevneyn-i mufahhamsın efendim
Mansur u muzaffer şeh-i alemsin efendim
Sen piidişeh-i a'zam u ekremsin efendim
Sultan-ı kerem şah-ı mükerremsin efendim
2.
Sensin sebeb-i mekrümet-i Adem ü Havva
Sensin sebeb-i nar-ı cahim cennet ü tilbii
Sensin sebeb-i arz u sema arş-ı mualla
Sultan-ı kerem şah-ı mükerremsin efendim
3.
Ey kan-ı merahim yem-i eltiif u inayet
Gark olsa n'ola sende şeha dfizah u cennet
Sen rahmet-i alemsin eya bahr-ı şefaat
Sultan-ı kerem şah-ı mükerremsin efendim
4.
Sen Ahmed ü Mahmud u Muhammed'sin ezelden
Huda şahid-i sermedsin ezelden
Sen şah-ı ser-efraz-ı mü'eyyedsin ezelden
Sultan-ı kerem şah-ı mükerremsin efendim
Mahbub-ı
5.
Uşşakı gam-ı aşkun ile muhteşem eyle
Biçareleri garka-i bahr-ı ni'am eyle
Müştak-ı günehkara nigah-ı kerem eyle
Sultan-ı kerem şah-ı mükerremsin efendim
XIX
I.
Habbeza matla'-ı envar-ı diyar-ı Harameyn
Harameyn oldu cemalünle cinan-ı dareyn
N'ola reşk-aver-i dareyn ola mevludgehin
K'oldu mevcfid-ı vücudunla feza-yı kevneyn
3.
Olmasaydın
Kıldı
seneger olmaz idi mevcfidat
levliik ile idrlik ukfil-ı sakaleyn
Hüsn-i pakünle güzellendi gülistan-ı cihan
Buldu mi'racun ile arz u sema zinet ü zeyn
Çeşm-i
inkara olur tir-i kaza ey Müştak
Kalemim olduğu dem şiirih-i Kabe-kevseyn
276
KEMALYAVUZ
xx
ı.
Deründe bir geda-yı hakisarım ya Resı1Jallah
Garibim bi-kesim hayran u zarım ya Resı11allah
Tenezzül eyleyip hasretle nüzhetgah-ı ma'nadan
Gelip bu alem-i suretde hôrum ya ResUlallah
3.
Şeha hubbu'J-vatan emriyle sensin eyleyen ferman
Vatandan ayrı düşdüm bi-kararım ya ResUlallah
Unutdum asiımı nefs-i hevaya olmuşum tabi'
Esir-i gurbetim terk-i diyarım ya ResUlallah
Gönül beyt-i iUihi olduğun fehm etmişim amma
Hayal-i ma'siyetle dil-figarım ya Resı11allah
6.
Diriga perde-i zenb-i vücudumla olup mahcub
Enaniyetde kaldım şermsarım ya Resiiiallah
Şefi'ü'I-müznibin
Sana
hem rahmeten li'l-aleminsin sen
ya Resı11allah
Müştak-veş ümmid-varım
XXI
ı.
Ya Resfilallah uluvvü'ş-şan senin
Server-i kevneynsin ferman senin
Dest-i hükmünde şeha çevgan senin
Top senin cevlan senin meydan senin
Söz senin devlet senin devran senin
2.
Ey
saçı
ve'l-leyli hüsnü ve'd-duhli
mazaga'l-basar nur-ı Huda
Şah-ı alem padişah-ı enbiya
Top senin cevlan senin meydan senin
Söz senin devlet senin devran senin
Çeşmi
3.
Cümlenin maksudusun matlfibusun
Alemin Mahmudusun mergubusun
Hak taliiiinın güzel mahbubusun
Top senin cevlan senin meydan senin
Söz senin devlet senin devran senin
MÜŞTAK BABA VE NA'TLARI
277
4.
El-aman ey Rahmeten Ii'I-alemin
Pişva-yı enbiya vü mürselin
Kıl şefaat ya Şefie'I-müznibin
Top senin cevHin senin meydan senin
Söz senin devlet senin devran senin
5.
Gerçi bir asi kulum yüzüm kara
Lik Müştak-ı cemalim ben sana
Top edip başım kodum meydanına
Top senin cevlan senin meydan senin
Söz senin devlet senin devran senin
XXII
ı.
Saray-ı
devletün darü'l-emandur ya Resfilallah
ins ü canndır ya Resfilallah
Mataf-ı bfisegah-ı
Saray-ı dar-ı bab-ı
Kapunda
3.
Gubar-ı
rifatin Dara vü şah Cem
ya ResUlallah
padişehler pashandır
hak-i payun lacerem iksir-i a'zamdır
ya ResUlallah
Cila-yı didha-yı kudsiyandır
Hilal-asa gam-ı aşkunla lagar olsa bir aşık
Dü alemde müşarün bi'l-benandır ya ResUlallah
Mübarek ravzana ihlas ile yüz süren arifler
Ser-efraz-ı gürfih-ı arifandır ya ResUlallah
6.
Şeha isyanıma nisbetle kfih-ı Kaf bir zerre
Egerçi zahira cürmüm nihandır ya Resfilallah
Yüzüm kara
günelıkarım
veli Müştak-ı didarım
ya ResUlallah
Günelıkara şefaat rayegandır
Huda'dan havf edip şaşdım gelip dergahuna düşdüm
Saray-ı devletin darü'l-emandır ya ResUlallah