View/Open

Evkaf-1 Hümayun
Nezareti' nin
Kurtuluş Tarihi
ve Nazırların Hal
Tercümeleri
[
|
(2)
[
Sadeleştirerek Neşre H a z ı r l a y a n
ibn'ül-emin M a h m u t K E M A L
I
Hüseyin H Ü S A M E T D İ N
Nazif Ö Z T Ü R K
- -
ı
^ ^ . ^ . - ^
f-L-HAC Y U S U F EF.ENDİ
adaret'
Mektubu
Kalemi
H.I179/M.
1765'de
Evkâf-ı
halifelerinden
Yusuf
Harputlu^Ahmet E f e n d i ' n i n o ğ l u d u r .
Kai'a-i s u l t a n i y e ' d e ( Ç a
nakkale) d o ğ d u . H. 1 1 9 1 / M . 1 7 7 7 ' d e
Mektupçu
luk defteri kalemine devam etti. K a d e m e l i bir şe
Hümayun'un
Efendi'nin
ilk
iktidar
nazırı
olan
dönemi,
el-Hac
Bakanlığın
kuruluş çalışmaları ve tertibi ile g e ç m i ş t i r . B u n a
rağmen aşağıda sıralayacağımız
çeşitli
hizmetler
bu d ö n e m d e y a p ı l m ı ş t ı r .
kilde yükselerek bir a n d a Defterdar M e k t u p ç u s u ve
İstanbul G a l a t a ve Üsküdar arasında ulaşımı
Arabacılar K â t i b i o l d u . Mısır seferine k a t ı l ı p d ö n
kolaylaştırmak
dükten sonra d a u z u n müddet m e k t u p ç u l u k göre
ciyle, 27 Rebi'ulâhir H. 1 2 4 2 / M . 1826'da Eminö-
vini sürdürmüştür.
n ü ' n d e , Ü s k ü d a r ' d a , B e ş i k t a ş ' d a , O r t a k ö y ' d e , Has-
H.
Ordu
1 2 2 1 / M . 1 8 0 6 ' d a Devlet ileri gelenlerinin
ile birlikte sefere ç ı k t ı k l a r ı z a m a n
Tezkireciliği
M.
1808'de
vekâletine,
Rebi'ulevvel
Maliye
H.
1223/
edildi
ve
k ö y ' d e ve B a l a t ' d a k a y ı k h a n e , iskeleler ve pazar
kayıkları y a p t ı r ı l m ı ş ve bunlar için 4 7 . 2 8 8 k u r u ş
para sarfedilmiştir.
" Ş ı k k ı sani D e f t e r d a r l ı ğ ı n a , C e m â z i -
yelûla H. 1 2 2 4 / M . 1 8 0 9 ' d a M e v k u f a t ç ı l ı ğ a
bunlara
ilâve
olarak
Top
tâyin
Arabacıları
ve v a k ı f gelirlerini a r t ı r m a k a m a -
Tersanede
etmek
ihtiyaç
ve fazlalarını
duyulan
yelkenleri
satarak vakıflar ile
imal
Evkâf-ı
H ü m a y u n Nezareti'ne gelir t e m i n e t m e k a m a c i y l e ,
K â t i p l i ğ i de bu şahsa tevcih e d i l d i . İ k i defa sürgün
Eyup'da
cezasına ç a r p t ı r ı l d ı .
arsaları üzerine m u n t a z a m bir İ p l i k Fabrikası inşa
Şevval H. 1 2 2 7 / M . 1 8 1 2 ' d e C i z y e Muhasebe
ciliğine, H . 1 2 3 7 / M . 1 8 2 1 ' d e
Ş ı k k ı evvel D e f t e r
darlığına, H. 1 2 3 7 / M . 1821
senesi s o n u n d a T o p
H a n ç e r l i S u l t a n Sarayı ve Ç u k u r S a r a y
edilmesi i ç i n , 11 C e m â z i y e l â h i r H . 1 2 4 3 / M . 1 8 2 7 ' de "irade-i s e n i y y e " ç ı k a r t ı l m ı ş t ı r . A y n ı yıl inşaata
başlanmış
ve
Fabrikanın
başına
5
Rebi'ulâhir
hane N e z a r e t i n e , 2 8 M u h a r r e m H. 1 2 3 8 / M . 1 8 2 2 ' -
H. 1 2 4 3 / M . 1 8 2 7 ' d e Dergah-ı âli Kapıcı Şaşıların
de Zahire N e z a r e t i n e , Şevval H . 1 2 4 0 / M .
dan K a r a O s m a n z a d e Y a k u p A ğ a g e t i r i l m i ş t i r . ( i )
Nişancılığa
M.
1826'da
atandı.
12
kurulan
Rebi'ulevvel
Evkâf-ı
1824'de
H.
Hümayun
1242/
Nezare
İ p l i k Fabrikası binasının- i n ş a a t ı , R e c e p H.
ti'ne t â y i n edildi.
H.
1245/M.
H.
1829
Şabanının
birinci
gecesi
1239/M.
tarihinde t a m i r
İskelesi Mezarlığına d e f n e d i l d i .
miştir.
1238/M.
İstanbul
1822'de
Çatalçeşme'deki
Zahire
konağının
Nazırı
iken
bitişiğinde
Medine-i
için
harap çeşmesini tamir ve su y o l u n u t e m i z l e t e r e k ,
sadır
Su
mülkünden
Nazırı
Mustafa
bir
masura
Hamid
su v a k f e t m i ş
Ağa'nın
vakfiyesini t a n z i m e t t i r m i ş t i r .
vekâleti
ve
ile
yanan
Tophane'deki
1.
edilerek bazı vazifeler
Münevvere'de
Mükerreme'de
b u l u n a n E s b a k Dar'üs-saade Ağası A b b a s A ğ a ' n ı n
kendi
1823'de
Nusretiye C a m i i , C e m â z i y e l u l a H. 1 2 4 2 / M .
aniden hastalanarak vefat etti. E y u p ' d a k i B o s t a n
H.
1243/
M. 1 8 2 7 tarihinde b i t i r i l m i ş t i r .
de
Şevval H .
olmuştur.
hergün
1242/M.
olduğu
gibi Mekke-i
B u h a r i şerif
1826'da
Buharihanlığa,
1826
ilâve edil
okunması
irade-i
Tophane
seniyye
Nazırı
Y a k u p A ğ a S i r o z havalisine m e ' i n u r o l d u ğ u n d a n i p
lik Fabrikası işlerini y ü r ü t m e k üzere, 26 C e m a z ı y e ı evvel H . 1 2 4 4 / İ V I . 1 8 2 8 ' d e , S e l a n i k E m t i a G ü m r ü ğ ü
E m i n i Sabıkı Muhsin A ğ a t â y i n e d i l m i ş t i r .
NAZİF
32
Necip
Efendi'nin
evinde
il<âmet
eden,
Mekke
Ulemasından e s - S e y y i d Hüseyin bin
Abdurrahman
Efendi,
ücretle
yıllık
1.500
kuruş
nakit
Kıbrıs'da A y a s o f y a C a m i i b i t i ş i ğ i n d e k i
Muhassılı
Ali
1244/M.
Med-
1828'de,
bir
kütüphane
ES-SEYYİD M E H M E T T A H İ R
Derviş
inşa
olun
EFENDİ
M e k t u b i i K a l e m i n e girmiş ve
sonra Tuğrakeşliğe yükselmiştir. H.
1237/M.
1821'de
Şevval
H.
Ulufeci
1240/M.
1825
Şevval
ise
ayı
de,
toplu
H.
yemin
aniden
tayinlerinde
1241/
sefer esnasında
Edine
Cenazesi İstanbul'a
Külliyetli miktarda
b o r c u ve ç o k sayıda ç o
cukları b u l u n d u ğ u n d a n , geride b ı r a k t ı ğ ı mal var
lığının
dağıtılmasına,
Sabıkı
Ali
Darbhane-i
Rıza
Efendi
Rukiye
Hanım,
Defterdarı
Amire
Emini
görevlendirilmiştir.cs)
H.
1247/M.
1831'de
Ş ı k k ı E v v e l olan A l i N e c i p E f e n d i ile
evlenmiştir.
Mehmet Tahir Efendi'nin Nazırlığı döneminde
E m e k y e m e z Hüsametdin B e y ' i n vakft mütevel
lisi
Fatıma
Hanım'ın
G e l i b o l u ' d a vefatı
üzerine,
15 Şevval H. 1 2 4 6 / M . 1 8 3 0 ' d a anılan v a k ı f E v k â f - ı
yerinde
Hümayun Nezaretine bağlanmıştır. V â k ı f ı n Gala
azledil
ta'da inşa e t t i r d i ğ i c a m i i şerif, E v k â f - ı
1827'de
miştir.
Hümayun
N e z a r e t i ' n c e tamir ettirilerek y e n i l e n m i ş t i r .
Rum
İli D e f t e r d a r ı ( Y e n i ş e h i r F e n e r D e f t e r
Atâ
E f e n d i ' n i n bu görevden ayrılması üze
darı)
1832'de
C a m i i ş e r i f i n ( 4 ) haziresine d e f n e d i l m i ş t i r .
kâtip
1824'de,
1243/M.
E f e n d i , Nişancılık
aşağıdaki işler y a p ı l m ı ş t ı r :
şıkkı evvel D e f t e r d a r l ı ğ ı n a t â y i n e d i l d i . H .
bırakıldı
Tahir
getirilerek, H a r e m İskelesinde inşa e t t i r d i ğ i K â r g i r
1236/
M. 1 8 2 0 ' d e hocalık rütbesi v e r i l m i ş t i r .
M.
Mehmet
1248/M.
Kerimesi
E f e n d i z a d e el-Hac O s m a n E f e n d i ' n i n
oğludur. Defterdar
H.
H.
R u h i E f e n d i vasıtasiyie 2 Z i l k a a d e
muştur.
liğinde,
es-Seyyid
Unvanı ile O r d u D e f t e r d a r l ı ğ ı n a t a y i n e d i l d i .
havalisinde vefat e t m i ş t i r . o )
rese-i C e d i d e ' d e , Padişah'ın arzusu üzerine, Kıbrıs
daha
gün
tâyin
edilmiştir.
H.
ÖZTÜRK
r i n e , a y n ı göreve e s - S e y y i d M e h m e t T a h i r E f e n
Muharrem
Başılığın;
H.
Receb
1246/M.
H.
1830'da
1246/M.
Bostancı
1830'da
Topçu,
A r p a c ı , H a z i n e d a r , K i l e r c i ve Saray-ı C e d i d O c a k
di a t a n m ı ş t ı r . Y e n i ş e h i r ' e u l a ş a r a k , görevine baş
larının
ladığını
ağalarının Nezaretlerinde b u l u n a n v a k ı f l a r ı n y ö n e
bildiren
takdim
yazısının
baş
tarafına,
nı g ö z e t m e k s i z i n , görevi icabı A t i n a , E ğ r i b o z ve
saray
diğer
Kadıları
ve
bulunan
632
tiştirmenin
bölgelerine
ve
bol
peyderpey zahire-ye
miktarda
tahsisat
ayırmanın
Mehmet
Tahir
Ağası,
M. 1 8 3 1 ' d e
çaresine b a k m a s ı , t a r a f ı n a y a z ı l s ı n " .
es-Seyyid
üzerine, b u
kuruluş
Defterdarı Ş ı k k ı E v v e l , Reis'ül-Küttab, Galata
" Ş u zahire h u s u s u n d a , k e n d i k â r ve ç ı k a r l a r ı
yerleşim
kaldırılması
t i m i , Evkâf-ı H ü m a y u n Nezareti'ne bağlanmıştır.
aşağıdaki " h a t t ı h ü m a y u n " k a y d e d i l m i ş t i r :
.
ortadan
Efendi'nin
"görev
İ s t a n b u l , G a l a t a , Hassalar, Üsküdar
Harameyn
adet
Müfettişi
evkâf,
Nezaretlerinde
R e b i ' u l e v v e l H.
1247/
Evkâf-ı H ü m a y u n Nezareti'ne bağlan
m ı ş t ı r . B u gelişmeler üzerine Nezaretin
iş h a c m i
m a h a l l i n e varır v a r m a z 4 0 . 0 0 0 kile zahire tedarik
genişlemiştir. Fazlalaşan N e z a r e t işlerini z a m a n ı n
e d e r e k , atlarla m a h a l l e r i n e şevke teşebbüs e t t i ğ i n i
da bitirebilmek
ve k ü l l i y e t l i m i k t a r d a p a r a y a i h t i y a ç d u y u l a c a ğ ı n ı "
ve Sergi Halifesi i s i m l e r i y l e m e v c u t olan dairelere;
belirten diğer t a k d i m yazısının üst kısmına d a şu
Mülhakat
"hattı hümayun" yazılmıştır:
t i p l i ğ i ve R û z n a m ç e c i l i k
"Manzurum
olmuştur. Bu Yenişehir
Defter
Baş
i ç i n , Kesedarlık, Z i m m e t
Halifesi
Katipliği, Mülhakat Gedikleri K a
Unvanı altında üç daire
d a h a ilâve e d i l m i ş t i r .
darlığına gidenler zarar e t m e y u p , belki k â r l ı ç ı k ı
y o r l a r . Henüz görevine başlar başlamaz
akçenin
lüzumunu
iş'âr
ediyor.
küllüyetli
Görevi
2.
LUtfi E f e n d i bu f ı k r a y a " s a n i h a - d o ğ u ş - " Unvanı ile
yazdığı z e y l d e der l<i: " O l vakit ekseri m e m u r u n m a
aş ve görevleri k a n u n l a b e l i r t i l m e m i ş o l d u ğ u n d a n ,
dürüst çalışanla y o l s u z l u k y a p ı p işi savsaklayanı bir
birinden a y ı r m a k ç o k z o r o l u y o r d u . B u nedenle
herhangi bir m e m u r , bir masraf defteri t a k d i m etse,
derhal 'sa'y-i miri-Devlete ait bir alacağı z i m m e t i n e
g e ç i r m e k i t h a m ı - ' ile rütbe t e n z i l i cezasına ç a r p t ı r ı
l ı r d ı . Ş u halin cereyanı â m i r ile m e m u r arasında e m
niyetsizliği m u c i p o l u y o r d u . M e m u r ç o k dürüst bile
o l s a , y a p m a k t a o l d u ğ u İşin para k a z a n m a y a müsait
o l d u ğ u ileri sürülerek, o m e m u r a yükünü t u t m u ş na
zarı ile b a k ı l a b i l i y o r d u " . ( T a r i h i L ü t f i , c . I, s . 2 8 5 ) .
3.
" E d i n e ' n i n ilerisinde, hararetin yüksek olması ve
havasının ç o k ağır o l m a s ı , bazan da sam yeli esmesi
nedeniyle O r d u y u H ü m a y u n D e f t e r d a r ı T a h i r E f e n d i ,
sefer esnasında y o l d a vefat e t m i ş t i r " . ( T a k v i m i V a kayi', numara 34).
4.
H . 1 2 4 3 / M . 1 8 2 7 ' d e t a n z i m e y l e d i ğ i v a k f i y e d e , her
sene c a m i d e K u r ' â n - ı K e r i m ve Mevlid o k u t u l m a s ı n ı n
şart o l d u ğ u y a z ı l ı d ı r .
5.
T a r i h i L U t f i , c . 4 , 5. 2 .
icabı
derhal zahirelerin celp ve tedarikine s a ' y i gayret
eylesün. İleride b u k o n u d a k i çalışmaları t e b e y y ü n
e t t i k t e n s o n r a , gerekirse a k ç e de g ö n d e r ü l ü r " . ( 2 )
H.
1244/M.
çağırılarak
M.
1828'de
Sadaret
1828'de
Orduyu
Kethüdası,
Şevval
Hümayuna
H.
1244/
ikinci defa Ş ı k k ı E v v e l D e f t e r d a r ı o l
d u . H. 1 2 4 5 / M . 1 8 2 9 ' d a istifaen b u görevden a y
r ı l d ı . Ş a b a n H. 1 2 4 5 / M . 1 8 2 9 ' d a E v k â f - ı H ü m a y u n
Nezareti'ne
atandı
ve
Şevval
H.
1247/M.
1831
d ö n e m i , görev t a k s i m a t ı n d a y e r i n i k o r u d u .
1 2 Şevval H . 1 2 4 7 / m .
1 8 3 r d e Edirne Valisi
A ğ a Hüseyin Paşa'nın S e r a s k e r ünvanı ile A n a d o l u
yakası
Başkomutanlığına
atanması
üzerine, aynı
EVKAF-I HÜMAYUN NEZARETİ'NİN KURULUŞ TARİHİ VE NAZIRLARIN HAL TERCÜMELERİ
Rebi'ulewel H. 1 2 4 7 / M . 1831'de Evkâf Hazi
nesi
yardım
fonundan
sermayesi
karşılanmak
kılan N i z a m i y e askerlerinin elbiseleri gayet y ı p r a n
mış
olduğu
ve
bu
kıyafetle
üzere, B e y k o z ' d a bir Ç u h a Fabrikası k u r u l m u ş t u r .
merasimi
düzenlendiği,
İstanbul ve biladıselase'de yangın ve diğer sebepler
kulağına
gitmesi
le harap olan 8 6
Said
çeşmelerin,
edilmesi
adet c a m i , m e s c i d , m e k t e p ve
1.836.026
için, 8
kuruş
sarfedilerek
Rebi'ulewel
H.
tamir
1247/M.
Efendi,
üzerine. Masraflar
ihtiyarlığı
H.
1247/M.
1831
M.
ceb H . 1 2 4 7 / M . 1 8 3 1 ' d e K a p t a n p a ş a ve Çavuşbaşı
emekliye ayrılmıştır.
vakıfların
muvakkithane
bulunan
bir
mektep
inşa e d i l d i . H i z m e t l i l e r i n görevleri tesbit
edildi.
Ayrıca,
Medine-i
Hacı,
merhameten
Ş e w a l tâyinlerinde ikinci
1831'de
1834
tarihinde
azledilmiş
ve
aynı
tarihte
t i r . B a y a z ı t civarında i h y a k e r d e s i olan E m i n B e y ' i n
Y a h y a E f e n d i Dergahı ve C a m i i tamir edilerek
altında
nedeniyle
2 2 R a m a z a n H . 1 2 6 2 / M . 1 8 4 5 ' d e vefat e t m i ş
yönetimi, Ev-
kâf-ı Hümayun Nezareti'ne bağlanmıştır.
bitişiğine,
Padışah'ın
Nazırı
E v k â f - ı H ü m a y u n N a z ı r l ı ğ ı n a a t a n m ı ş t ı r . H. 1 2 5 0 /
saray A ğ a s ı , D e f t e r d a r ve Reis E f e n d i l e r i n ; 1 2 R e bulunan
R u s S e f i r i n e geçiş
durumun
d e f a N i ş a n c ı l ı ğ a , 1 2 Ş e w a l H. 1 2 4 7 / M .
8 C e m â z i y e l â h i r H. 1 2 4 7 / M . 1 8 3 1 ' d e G a l a t a
Nezaretlerinde
bu
azl ile k u r t u l m u ş t u r . "
1831
tarihinde "irade-i s e n i y y e " ç ı k m ı ş t ı r .
33
MUnewere'de
Mescidi
Camiine
bitişik
mektebin
haziresine
defnedil-
miştir.
Çocuklarından
H.
1241/M.
Seyyid
1825'de,
Devriyye
o l d u k t a n s o n r a H . 1 2 5 1 / M. 1 8 3 5 ' d e , Z a b ı t a M e c
ilâveten
lisi R e i s i A t ı f B e y 3 R a m a z a n H . 1 2 8 7 / M . 1 8 7 0 ' d e ,
çeşmeler
Mehmet
taniir e d i l d i .
Müderrislerden
Muhammed
16 C e m â z i y e l â h i r
H.
Memiş
Efendi,
1 2 4 7 / M . 1 8 3 1 ' d e B u r s a ve
çevresindeki vakıfların
sayımını y a p m a y a m e m u r
sonra,
zif Efendi 20
üzere,
Ravza-i Mudahhare-i
aleyhisselâm i ç i n , 4 2 0 2
parmak
Seyyid'il-enam
z i r â u z u n l u ğ u n d a ve 14
genişliğinde halı d o k u n u l m a s ı n a , 2 2
ban H. 1 2 4 7 / H .
Mollası
Kesedarı
olduktan
İbrahim
Rebi'ulewel H. 1 2 4 7 / M .
Na
1831'de,
1831
tarihinde
Şa
"irade-i s e n i y y e "
S a i d E f e n d i ' n i n ailesinden bir k ı s m ı , Üsküdar'
da
Ağa
1179/M.
Emin
leri
sayılanlar d a M e h m e t Said E f e n d i ' n i n
kabri
etrafında defnedilmişlerdir.
adındaki
1765'de
bir
Müdürü
EFENDİ
şahsın
oğludur.
doğdu. Kalemde
yetişerek
Z i m a m â t Halifesi ve K a p t a n p a ş a Kethüdası o l d u .
K e n d i s i n e haceganlık rütbesi verildi.
H. 1 2 2 1 / M . 1 8 8 6 ' d e M u h a l l e f â t Halifesi, son
ra Piyade M u k a b e l e c i s i , H. 1 2 2 3 / M . 1 8 0 8
Şewal
H.
Şıkkı
Ewel
D e f t e r d a r ı , H.
1231/M.
el-Hac
1269/M.
azam
Reşid
Bey (vefatı, 7
1852), Amedî
Rebi'ulâhir
Halifelerinden
Sadr-ı
R a u f Paşa'nm d a m a d i ( 7 ) e l - H a c E s a d B e y
(vefatı, 6
oğlan
R e b i ' u l e w e l H'. 1 3 0 1 / M .
çocuklarından
1 8 8 3 ) ; diğer
A t ı f ve A h m e d Reşid
Bey
lerin h a n ı m l a r ı ile A t ı f B e y ' i n o ğ l u M e h m e t A s ı m
Beylerdir.
M e h m e t S a i d E f e n d i ' n i n H . 1 2 4 6 / M . 1 8 3 0 ta
t â y i n l e r i n d e Sergi N a z ı r ı , 19 R e b i ' u l â h i r H. 1 2 3 0 /
1814'de
Mezarlığında medfundur.
B u n l a r ; M a l i y e Meclisi Azasından B e y t ' ü l - m a l
E L - H A C M E H M E T SAİD
Ahmet
Karacaahmet
B e y , y a p t ı r d ı ğ ı M e k t e b i h a z i r e s i n d e , aşağıda isim
sudur e t m i ş t i r .
M.
Bosna
Defterdar
Mollası
hemşirezadesi M a l i y e R e i s i R ı z a B e y H. 1 3 0 2 / M .
U ş a k ' t a C a n i k l i A ş i r e t i t a r a f ı n d a n imal edil
H.
Efendi
rütbedir)
1 8 8 4 ' d e vefat e t m i ş l e r d i r .
edildi.
mek
Rıza
Damadı
bir
Bey
Efendi
K u b a ve diğer m a k a m â t - ı â l i y e ile m e d r e s e , ders
m e s c i t l e r , medreseler ve
ilimlerde
Kâmil
İbrahim
h a n e , kütüphane binaları y e n i d e n y a p ı l d ı . B u n l a r a
bazı
(Dini
Mehmet
Müderris
rihli
vakfiyesinde; Bayazıd
civarında
Emin
Bey
1 8 1 5 ' d e Surre-i H ü m a y u n E m i n i , E s m a S u l t a n K e t
Mahallesi C a m i i Ş e r i f i n i genişleterek y e n i d e n inşa
hüdası, M ü h i m m â t ı
e t t i r d i ğ i ve b i t i ş i ğ i n e bir m e k t e p y a p t ı r d ı ğ ı , ayrıca
Harbiye
Nazırı, Zilkaade
H.
1 2 3 5 / M . 1 8 1 9 ' d a K e t h ü d a y ı Sadrı â l i , 5 R e c e b H.
30.000
1 2 3 6 / M . 1820'de Baruthaneler Nazırı, 6 Cemâzi
okul
yelâhir H. 1 2 3 8 / M . 1 8 2 2 ' d e Ş a r k O r d u s u Defter
B e y ' i mütevelli t a y i n e t t i ğ i k a y ı t l ı d ı r .
darı o l d u .
1241/M.
H.
1240/M.
1825
1824'de
Şewal
Nişancılığa,
tâyinlerinde
Tersane
Sadrı
1243/M.
ali
oldu
tayinlerinin
Sonradan
oğlu
es-Seyyid
Ahmet
de
bir
Reşid
1827'de
ise de
ertesi
Masraflar
sinde d e ; E d r e m i t İlçesi'ne bağlı Küplice K ö y ü n d e
bir z e y t i n l i ğ i ve Üsküdar'da Pazarbaşı M a h a l l e s i ,
A l a c a Minaredeki
E m i n l i ğ i ' n e getirildi.
H.
para v a k f e t t i ğ i ; H a s k ö y ' d e
A y n ı şahsın H . 1 2 4 8 / M . 1 8 3 2 tarihli v a k f i y e
Muharrem
H.
kumş
yaptırarak
i k i n c i defa
H.
günü
1244/M.
bu
1828
görevinden
Nazırlığı'na
atandı.
Şevval
6.
Lütfi T a r i h i , c . 2 , s. 1 8 0 .
ayrıldı.
7.
"Sadr-ı a ' z a m R a u f Paşa'nm kızı ile Evl<âf-ı H ü m a
y u n N a z ı r ı e l - H a c IVlenmet S a i d E f e n d i ' n i n o ğ l u n u n
v e l i m e t o p l a n t ı s ı , H . 1249/IVl. 1 8 3 3 ' d e icra o l u n d u .
Said E f e n d i ' n i n B e y l e r b e y i'ndeki yalısına, sadr-ı
a ' z a m ' ı n a z i m e t i n e müsaade ve t a r a f ı şahaneden d a
mat ve geline mücevher k u t u ve zarf i h s a n ' b u y u ruldu" (Tarihi Lütfi, c . 4 , s. 96).
Masraf
lar N a z ı r l ı ğ ı ile ilgili, Lütfi T a r i h i n d e şunlar y a z ı lıdır:(6)
" B a r ı ş antlaşmasından
bahçesini v a k f e t t i ğ i ve K a r a c a -
Kethüda'yı
sonra E d i r n e ' d e bıra
NAZİF
34
ahmet
Türbesi
civarında
bulunan
ebeveyninin
ÖZTÜRK
oğludur.
Mehmed Said Efendi'nin Nazırlık Döneminde,
nin y a p ı m ı n d a b i n a m e m u r l a r ı arasına g i r m i ş t i r .
Evkaf-1 H ü m a y u n N e z a r e t i ' n c e aşağıdaki h i z m e t l e r
gerçekleştirilmiştir:
Darbhâne-i
İstanbul'da d o ğ m u ş t u r . D a r b h a n e kale
mine devam ederek, Tophane'de Nusretiye Camii'-
i o b i r l e r i n e m u h a f ı z tayin e t t i ğ i y a z ı l ı d ı r .
H.1241/M.1825'de
rütbe-i
hacegâni ile T o p
çular k â t i p l i ğ i n e , d a h a sonra Bağdad K a p ı K e t h ü -
Amire
civarında b u l u n a n
Hasırcı
dalığına getirilmiş ve 19 C e m â z i y e l â h i r e H. 1 2 4 7 /
ve D o ğ r a m a c ı k o ğ u ş l a r ı n ı n y ı k t ı r ı l a r a k y e r i n e bir
M.
Nezaret
ihsan e d i l m i ş t i r .
h i z m e t binası yaptırılması i ç i n
Padişah'a
1831'de
huzuru
hümayunda
iftihar
nişanı
a r z d a b u l u n u l m u ş ve bu k o n u d a k i irade-i s e n i y y e
8 Şaban H. 1 2 5 0 / M . 1834'de Evkâf-ı Hüma
10 Z i l k a a d e H . 1247/IVI. 1 8 3 1 ' d e ç ı k m ı ş t ı r . B i r i n c i
yun Nazırlığı'na atanmış; Ali Rıza Efendi'nin A y a -
keşifte
sofya
inşaat
maliyeti
512.367
kuruş
olarak
Camiinde
şehadeti
üzerine,
27
Ramazan
hesaplanmış ise d e , h i z m e t binasının g e r ç e k m a l i
H . 1 2 5 2 / M . 1 8 3 6 ' d a rütbe-i müşiri ile Darbhane-i
yeti, 5 7 9 . 2 3 4 kuruşa ulaşmıştır.
âmire Defterdarlığına t â y i n edilmiştir.
15
Muharrem
H.
1248/M.
1832
tarihinde
Ayrı
bir N a z ı r l ı k olarak idare o l u n a n
meyn
larında E r g e n e Köprüsü'ndeki Halise H a t u n C a m i i ' -
b i r l e ş t i r i l i p , Darbhane-i
nin y e n i d e n inşa edilmesi ve civarına bir
e d i l e r e k , 2 0 M u h a r r e m H . 1 2 5 4 / M . 1 8 3 8 ' d e paşa
mektep
Vakıfları,
ünvanı
Hümayun
âmire
Nezareti
Mehmet
de
lık
g e ç i l e r e k , inşaatler R e c e b H . 1 2 4 8 / M . 1 8 3 2 ' d e bi
Evkâf-ı Hümayun Nazırı olarak atanmıştır.
ile
ilâve
Hasip
Paşa,
S u l t a n A b d ü l m e c i d H a n ' ı n cülusunu m ü t e a k i
Daha
önce
kayıkları
i k i n c i defa
Nezareti
yaptırılmasını irade e t m e s i üzerine, derhal faaliyete
tirilmiştir.
ile
Evkâf-ı
Hara
II. S u l t a n M a h m u d H a z r e t l e r i ' n i n , E d i r n e s e y a h a t -
Nezaretçe
yaptırılan
gelirlerinin, giderlerini
pazarcı
karşılamadığının
ben 21 C e m â z i y e l u l a H. 1 2 5 5 / M . 1 8 3 9 ' d a E v k â f - ı
H ü m a y u n ile D a r b h a n e Nezaretleri t e k r a r birbirle-
görülmesi üzerine, 10 a d e d i , 2 4 M u h a r r e m H . 1 2 4 8 /
rirvden
M. 1 8 3 2 ' d e y ı l l ı k 6 0 0 k u r u ş l a icare-i müecceleye
Ş e v k i E f e n d i , D a r b h a n e Müşirliğine de A l i N e c i p
bağlanmıştır.
Paşa t â y i n e d i l m i ş t i r .
Recep
. 23 Muharrem H. 1 2 4 9 / M . 1833'de İplik Fabri
kası
Nazırı
Ahmet
Efendi
değiştirilerek,
Bican
ayrılarak,
olmuştur.
H.
Evkâf-ı
Hümayun
1255/M.
Selânik
1839'da
ve T u r h a l e
Selânik
Valisi
Sancakları
birleş
S u l t a n S a h i l sarayında fes imal e t m e k üzere y a p t ı
tirilerek
rılan iş yeri Müdürü Ö m e r Lütfü E f e n d i ' y e , F a b r i
şa'ya
k a n ı n N a z ı r l ı ğ ı e k bir m e m u r i y e t olarak v e r i l m i ş
1 2 5 5 / M . 1 8 3 9 ' d a V a l i l i k görevinden a l ı n m ı ş t ı r .
tir.
•
tevcih
edilmiş
ve
Mutasarrıfı
Hasip
Emin
Paşa Z i l h i c c e
PaH.
2 7 M u h a r r e m H . 1 2 5 6 / M . 1 8 4 0 ' d a Meclisi V â -
S a r a y d a yapılan bir t o p l a n t ı y a k a t ı l m a k üze
re
Cermen (Edirne)
Nazırlığına
İstanbul'a
el-Hac
davet
Halil
edilen
Efendi'nin
Meşayıhtan
Gerede'li
Gerede'de
yaptırdığı
la a z a h ğ ı n a , 8
Rauf
Paşa'nın
Rebi'ulahir H.
Sadaret
1256/M.
Makamına
1840'da
atanması üze
rine boşalan Meclisi V â l â Başkanlığına t a y i n e d i l
hân-kaha 25 Safer H. 1 2 5 0 / M . 1834'de fukara taâ-
m i ş , 5 M u h a r r e m H . 1 2 5 7 / M . 1 8 4 1 ' d e bu görevden
miyesi o l a r a k a y l ı k 5 0 0 ; B o l u ' d a i k a m e t eden D i -
ayrılmıştır.
yarbakır'lı
Müftizâde
Efendi,
Bolu'da
Memiş
Efendi,
Ahmet
Efendi
eş-Şeyh
Abbas
el-Hac
Paşa
Burdur'da
zaviyelerine
Mustafa
Tekke'si
Şeyhi
Mer'aşizade
el-Hac
de
olarak
taâmiye
Bâb-ı
Evkâf-ı Harameyn Müfettişleri, Evkâf-ı Hüma
gönderilen
Hayriye'nin
Haddi
hami-i
Hümayunda:
hakikisi.
Meclisi
A h k â m ı A d l i y e o l a r a k , o r a d a Meclis Reisi b u l u n a n
kişinin, Tanzimatı
sahibi
a y l ı k 1 5 0 ' ş e r k u r u ş tahsisat v e r i l m i ş t i r .
âli'ye
"Tanzimatı
olmasında
H a y r i y e h a k k ı n d a geniş
büyük
yararlar
bilgi
bulunmaktadır.
Hasip Paşa ç a l ı ş k a n ve dürüst bir kişi ise d e , T a n
y u n N e z a r e t i ' n i n işlerini de teftişle görevli o l d u ğ u
zimatı
halde;
rübeye sahip b u l u n m a m a k t a d ı r . B u nedenle azle
Evkâf-ı
müfettiş
Hümayun
atanması
Nezareti'ne
ayrıca
bir
Nezaretçe gerekli görülmüştür..
B u göreve ilk d e f a İ m a m z a d e E s a d E f e n d i , E v k â f - ı
hocası
meşhur
İshak
i ç i n 16 C e m â z i y e l â h i r e H. 1 2 5 0 / M . 1 8 3 4 ' d e Medine-i M ü n e v v e r e ' y e g ö n d e r i l m i ş t i r .
Bu
yapılanlara
ilâveten,
hân-kahlar,
sayısız
mektepler
ve
bilgi ve
tec
dilerek görevinden a l ı n m a s ı , v e müstevfi maaşı ile
şimdilik
evinde
"Rumeli
Efendi,
ebniye-i â l i y e n i n (Mescid-i Nebevi külliyesi) keşfi
medreseler,
k o n u s u n d a yeterli
ikamet
etmesi"
irade
buyurul-
muştur.o)
H ü m a y u n M ü f e t t i ş i olarak t a y i n e d i l m i ş t i r .
Mühendishane
Hayriye
mescidler,
ve
Anadolu'da
bulunan
Tanzimat
Dairelerini gezip dolaşarak M ü l k i İdareleri düzene
sokmak
sağlamak
Rıfat
ve
Tanzimat
amacıyla,"(io)
Dairelerinin
eski
Nazırı
Paşa R u m e l i , Hasip Paşa d a A n a d o l u M ü -
i'maretler
8.
M E H M E T HASİB P A Ş A
M e h m e t E m i n E f e n d i ( 8 ) i s m i n d e k i bir şahsın
9.
Takvimi Vakayi, Numara: 219.
10.
Takvimi Vakayi'Numara: 244.
tamir edilmiştir.
oturmasını
Hariciye
H. 1 2 2 0 / M . 1 8 0 5 ' d e vefat e d e r e k , Mevlevihane k a
pısındaki k a b r i s t a n a d e f n e d i l m i ş t i r .
EVKAF I HÜMAYUN NEZARETİ'NİN KURULUŞ TARİHİ VE NAZIRLARIN HAL TERCÜMELERİ
f e t t i ş l i ğ i n e , C e m â z i y e l â h i r e H . 1 2 5 8 / M . 1 8 4 2 tari
1834'de
hinde görevlendirilmişlerdir.
tır.
Bu
konuda,
Lütfi
Efendi
tarihinde
şunları
y a z m a k t a d ı r : ( i 1)
" M ü ş a r u i l e y h ü m a n ı n İstanbul'dan u z a k l a ş t ı r ı l
ihdas o l u n d u ğ u h a
vadisleri
müddet
işitildi. A r a d a n
İzzet
sından
ması
Mehmet
sonra,
bir
Paşa'nın
üzere
mevsim
şartlarının
turneye
ayrılma
müsait
Ahkâmı
çıkma
Adliye
olma
ilkbaharda
işi
hareket
şimdilik
e d i l d i . S e y a h a t i n ertelenmesinden s o n r a
Meclisi
Azalığına
lerine m i r a c i y e olarak y ı l l ı k 1 0 0 0 ' e r kuruş tahsis
edilmiştir.
5
Ramazan H. 1 2 5 1 / M . 1835'de
tırılmış
oldu
diğer tarikatların dergâh şeyhleri aylıklarına ilâve
bazı haklar t a n ı n m ı ş t ı r .
17 Safer H .
birlikte Padişahın başkanlığında yapılan t o p l a n t ı
ve bu
larda bulunmasına ve Devlet işlerine olan v u k u f u
mıştır.
seniyye
çık
üzere
"şıfa-i
1835'de
şerif"
dersleri
dersleri o k u t a c a k
Ayda
o l m a s ı n a " ! 12)
irade-i
1251/M.
Eyüp,
Fatih,
lerinde, her hafta c u m a ve salı günlerinde o k u n
mak
1842'de
türbedarlar
B a y a z ı t , S u l t a n S e l i m , L â l e l i ve N u s r e t i y e C a m i
M ü ş a r ü n i l e y h Hasip Paşa'nın "Padişahın sadık
1258/M.
b u . türbelere
H a r b i y e Mektebi C a m i i ile bu m e k t e b i n ha
adamlarından olması n e d e n i y l e , diğer vekiller ile
Şevval H.
yaptırılan
d e m e l e r i n e , başta N a k ş i b e n d i t a r i k a t ı o l m a k üzere
memur
dahil
ve
t a y i n e d i l e r e k , bunların görevleri b e l i r l e n m i ş t i r .
tehir
harcırahları Maliye Hazinesi sineye ç e k t i . "
Hassa'ya
İstanbul'da
Ashabı K i r a m (r.a.)'dan bazıları için türbeler y a p
lan teftiş i ş i n i , d a h a sonra k i m s e y a p m a d ı . V e r i l e n
Meclisi
katılmış
Paşa'lar
lar. A n a d o l u ve R u m e l i ' d e yapılması kararlaştırı
cihetiyle
Nezareti'ne
13 R e c e p H . 1 2 5 1 / M . 1835"de G a l a t a , Kasım
geçdikten,
görevden
n e d e n i y l e , gerektiğinde
etmek
Hümayun
paşa, Üsküdar, Beşiktaş ve Y e n i k a p ı Mevlevihane-
ması için bu m e m u r i y e t l e r i n
yani
Evkâf-ı
35
Efendi
70
kumş
Eyüp,
programlanmış
h o c a l a r a tahsisat a y r ı l
maaşla T i k v e ş l i
Vidinli
Mustafa
Ebu Bekir
Efendi
Fatih,
T o k a d ı n Hasan E f e n d i B a y a z ı d , Birgivili Hafiz Ali
mıştır.
2 Z i l k a a d e H. 1 2 6 0 / M . 1 8 4 4 ' d e üçüncü d e f j
E v k â f - ı H ü m a y u n N a z ı r l ı ğ ı n a t a y i n edilmiş ise de
Efendi
Sultan Selim,
Kenkırılı (Çankırılı)
Hafız
A l i E f e n d i Laleli ve Y a h y i E f e n d i T ü r b e d a r ı Ş e y h
2 3 R e c e p H . 1 2 6 6 / M . 1 8 4 9 ' d a az [ o l u n m u ş t u r . 14
N u r i E f e n d i N u s r e t i y e C a m i l e r i n d e Müderris o l a r a k
Şevval H. 1 2 6 4 / M . 1 8 4 7 ' d e C i d d e Valisi o l m u ş , H.
görevlendirilmişlerdir.
1 2 6 5 / M . 1 8 4 8 ' d e bu görevden a y r ı l m ı ş t ı r .
H.
1266/M.
1849'da
Hazine-i
Hassa
Recep
Nezaretine,
Marmaris'de
Mevlevihane
H a ş i m D e d e vasıtasiyle y e n i bir
yaptırılmış
ve A n k a r a ' d a T a c e d d i n -
daha sonra Meclisi V â l a azalığına, C e m â z i y e l â h i r e
zade dergahı şeyhine E v k â f - ı H ü m a y u n d a n a y l ı k
H.
bağlanmıştır.
1269/M.
1852'de
ikinci defa Hazine-i
Hassa
N e z a r e t i n e , 2 8 Z i l k a a d e H. 1 2 7 0 / M . 1 8 5 3 ' d e d ö r
K ü t a h y a ' d a dersiâm e s - S e y y i d Mustafa Rüşdi
düncü d e f a E v k â f - ı H ü m a y u n N e z a r e t i n e , Mustafa
Efendi
Naili Paşa'nın ikinci Sadâretinde
Padışah'a
1273/M.
H.
yun
1856'da
1274/M.
11
Zilhicce
Maliye Nezaretine,
11
H.
Şaban
1 8 5 7 ' d e beşinci defa E v k â f - ı H ü m a
Nezaretine, 23
R e c e p H.
1275/M.
1858'de
"Hediyye-i
Müderris
17
E b r â r " ismi ile y a z d ı ğ ı
takdim
olmak
etmesi
kaydiyle
R e b i ' u l a h i r H.
üzerine,
Evkâf-ı
1252/M.
kitabı
Kütahya'da
Hümayun'dan
1836'da
maaş tahsis
edilmiştir.
Safveti Paşa'nın istifası üzerine i k i n c i d e f a M a l i y e
2 5 R e b i ' u l e v v e l H. 1 2 5 4 / M . 1 8 3 8 ' d e 6 c a m i d e
Nezaretine, 16 Z i l k a a d e H. 1 2 7 6 / M . 1 8 5 9 ' d a Mec
B u h a r i h a n l ı k ihdas edilerek, bu işi y a p a c a k yetkili
lisi A l i y e ' y e , 4 Şevval H. 1 2 7 7 / M . 1 8 6 0 ' d a üçüncü
personel g ö r e v l e n d i r i l m i ş t i r .
22
defa Hazine-i Hassa Nezaretine a t a n m ı ş t ı r . M u h a r
rem H .
1 2 7 8 / M . 1 8 6 1 ' d e görevden azledilmiş ve
Ramazan
H.
1254/M.
1838'de
Mustafa
Paşazade B e k i r B e y ' i n salhanesi, 2 0 0 . 0 0 0 k u r u ş a
H. 1 2 8 2 / M . 1 8 6 5 ' d e m a ' z u l i y e t aylığı b a ğ l a n m ı ş
Müneccimbaşı tarafından satın a l ı n m ı ş , a n c a k be
tır.
delin yarısı E v k â f - ı H ü m a y u n N e z a r e t i , diğer y a
23 Zilhicce H. 1 2 8 6 / M . 1869'da, Şeyh'ül-Ha-
rısı d a M a l i y e Hazinesince ö d e n m i ş t i r .
25
ram olarak C u m a r t e s i günü vefat etmiş ve Üskü
dar'da Selimiye Camii
Zenginliği
ve
kalabalık
haziresine d e f n e d i l m i ş t i r .
aile
fertleri
ile
meşhur
Zilhicce
Hümayun
H.
1254/M.
Nezaretince,
1838'de
"Mektebi
Evkâf-ı
Rüştiye
Neza
reti" kumlmuştur.
3 M u h a r r e m H. 1 2 5 5 / M . 1 8 3 9 ' d a S ü l e y m a n i y e
olmuştur.
Mehmet Hasip Paşa'nın N a z ı r l ı ğ ı d ö n e m i n d e
Medresesi
Ulumu
aşağıdaki hizmetler g e r ç e k l e ş t i r i l m i ş t i r :
yeniden
Edebiyye"
tamir
edilerek,
"Mektebi
ismi ile A r a p ve F a r s
Edebi
Sadrı R u m e l i İ m a m ı evvel ş e h r i y a r ı , N a k i b ' ü l -
yatlarının o k u n m a s ı n a tahsis e d i l m i ş t i r . B u dersleri
e ş r â f ile D a v u d Paşa naibinin N a z ı r l ı ğ ı altında b u
o k u t m a k üzere bir ö ğ r e t i m üyesi bir de y a r d ı m c ı
lunan 15 v a k ı f , 18 Z i l h i c c e H . 1 2 5 0 / M .
öğretmen
Bursa'da
Hüdavendigâr
vakıfları
ile
1834'de;
Ebâ
bi Ensari (r.a.) v a k ı f l a r ı , 2 2 Z i l h i c c e H .
tayin
edilmiştir.
Üç
Eyyu-
11.
Lütfi T a r i h i , c . 7. s . 4 3 .
1250/M.
12.
Tal<vimi V a k a y i ' N u m a r a : 2 4 7 .
sınıftan
oluşan
NAZİF
36
Okulun
bütün
öğrencilerine
burs
verilmiştir.
Ö ğ r e t i m üyeliğine t a y i n edilen N u m a n
500,
yardımcı
öğretmen
Mehmet
ÖZTÜRK
Efendi'ye
Efendi'ye
de
İş
takibi
birinci
tim
ayrılanlar
öğretmenin
maaşına d a 5 0 k u r u ş z a m y a p ı l m ı ş t ı r .
nıfa
2 6 C e m â z i y e l â h i r e H. 1 2 6 3 / M . 1 8 4 6 ' d a M e k
tebi U l u m u E d e b i y y e - i A d l i y e ö ğ r e t i m üyesi
Nu
man E f e n d i ' y e e m e k l i a y l ı ğ ı bağlanarak, ö ğ r e t i m
üyeliğine
B a y e z i d Medresesi D e r s i a m l a r ı n d a n es-
S e y y i d İshak E f e n d i t â y i n e d i l m i ş t i r .
Maliye
Hazinesi
Darbhane
ile
birleştirilmesi
1839'da
ile
Hazine-i
Evkâf-ı
sonucu,
Amire'nin
5
ve
Nezareti'nin
Muharrem H.
1255/M.
"zabıt muhallefatı"nın Evkâf-ı Hümayun
aracı
olmak
üzere
sınıfa
ayrılanlar
ricali
Devlet
ayrılanlar
da
B a k a n l a r d a , ikinci sınıfa
K o n a k l a r ı n d a , üçüncü sı
misafirhanelerde,
dummlarına
u y g u n bir şekilde i k r a m d a b u l u n u l u y o r , yedirillp
içiriliyordu.
Misafirlerin
ağırlanması
için
Maliye
ve E v k â f Nezaretleri b ü t ç e l e r i n d e n a y r ı l a n ö d e n e k
lerin y e t m e m e s i üzerine, 5 0 0 0 k u r u ş ve d a h a fazla
a y l ı k alan Devlet M e m u r i a r m ı n M u h a r r e m e tesadüf
eden
Hümayun
başkalarına
a y r ı l a r a k misafir edilip a ğ ı r l a n m ı ş l a r d ı r . B u n l a r d a n
200 kuruş aylık bağlanmıştır. B i r yıl sonra öğre
üyesinin m a a ş ı n a 2 0 0 , y a r d ı m c ı
ve
İstanbul'a gelen M e k k e ve M e d i n e ' l i l e r , üç sınıfa
rumi
aya
mahsuben
her
yıl
maaşlarının
1 / 1 0 ' u kesilerek bu h i z m e t i ç i n h a r c a n m a y a baş
lanmıştır.
siyle
Misafirlerin
kalınmıyordu.
sadece yedirilip
İstekleri
yatırılma-
yerine
getirilip,
işleri b i t i r i l d i k t e n sonra b u n l a r a ayrıca y o l parası
ve i k r a m i y e v e r i l i y o r d u . B u n e d e n l e , y a p ı l a n m a s
Nezareti n a m ı n a z a b t ı k a l d ı r ı l m ı ş t ı r .
rafları yüksek d ü z e y d e k i m e m u r l a r ı n a y l ı k l a r ı n d a n
Bursa'da
Sultan
Osman,
Orhan,
I.
Murat,
I. B a y e z i t , Ç e l e b i M e h m e t ve I I . M u r a t ' ı n türbele
rinde
senede
üzere,
10
bir
kerre
Dersiâma
Buhari
750'şer
Şerif
kuruş
okunmak
ödenmesine
d a i r , 13 Safer H . 1 2 7 2 / M . 1 8 5 5 ' d e irade-i s e n i y y e
kesilen paralarla k a r ş ı l a m a k da m ü m k ü n o l m a y ı n
c a , 2 . 5 0 0 k u r u ş u n üzerinde a y l ı k alan herkesden
maaşının
1 / 1 0 ' u n u n i k r a m i y e o l a r a k kesilmesine
dair
Zilkaade
11
H.
1270/M.
1853'de
irade-i
seniyye çıkartılmıştır.
çıkmıştır.
"H.
Hanedan
vakıfları
vekâletlerinin
Mütevelli
kaldırılması
ile
Kaimmakamlığı
Vekil
y a p ı l m a k t a olan f e r a ' ve intikal
odalarında
muamelelerinin,
Evkâf-ı Hümayun Nezareti'nde kurulan
İdaresi"nde
görülmesine
Rebi'ulevvel
Senedât
H.
ait
1272/M.
Müdüriüğü'ne
irade-i
"Senedât
seniyye,
1855'de
Ravza-i
Paşa,
ikramiye
almak
rilmesi
gerektiğini
isteyenlerin
baştan
döşen
Emiri
Harameyn
İstanbul'a
Şerif
ahalisinin
gelmelerine
rak İstanbul'a gelenlere d e ğ i l , diğer a h a l i y e de v e
meyerek,
diploma
kimselere
yeni
üzere
gelmek
Salih
Mekke
sene
karşı ç ı k a r a k , i k r a m i y e n i n sadece diplomasını ala
çıkartılmıştır.
7 . 5 0 0 kuruş a y l ı k l a
Mudahhere'nin
1859'da
her
19
Efendi atanmıştır.
mesini Padişahın
1276/M.
Abdullah
de
söylemiş
men
alıp
yarım
ise
de;
edilmesi
da
İstanbul'a
u y g u n görül-
İstanbul'a
ikramiye
gelmeyen
verilmesi
karar
laştırılmıştır."
istemesi üzerine, 2 . C e m â z i y e l
A m a s y a Mevlevihanesini, Şeyhi Mehmet Dede
âhire H . 1 2 5 1 / M . 1 8 3 5 ' d e S a r u h a n Vergi M e m u r u
Efendi
el-Hac E y y u p
d ı ğ ı n d a n . V a k ı f bütçesinden 1 5 . 0 0 0 kuruş y a r d ı m
7595
zira'
A ğ a tarafından
halı
zira'ı 3 0
dokutulmuş,
400
kuruştan
küsur
kese
40.000
kuruş
harcayarak
tamamlayama
edilerek inşaat b i t i r i l m i ş t i r .
olan bedeli ö d e n e r e k halılar Medine-i M ü n e v v e r e ' y e
A n a d o l u ve R u m e l i ' d e b u l u n a n bütün vakıf
gönderilmiştir.
U n k a p a n ı ' n d a S e y y i d A h m e t e l - B u h a r i türbe
lara mahalli halktan bir kişi t a y i n edilerek y ö n e t i l
si b i t i ş i ğ i n d e , 4 0 . 0 0 0 kuruş h a r c a n a r a k bir c a m i
mesi i ç i n M u h a r r e m
yaptırılmasına
ve
seniyye çıkartılmıştır. "Muaccelât M e m u r u " veya
genişletilerek
onarılmasına,
1258/M.
pılmasına,
H â n g a h ı n 2 0 . 0 0 0 kuruş sarfla
Rebiuleahir
H.
1842'de, Taif'de bir muvakkithane
ya
17
Rebi'ulevvel
5
H.
1263/M.
1846'da
cami
ve
Adası'nda
çeşmenin
Padişah
adına
yaptırılan
inşası, 13 S a f e r H .
1264/M.
"Sarfı
Türki"
Tercümanı
ismi
kişilere
langıçta
Evkâf-ı
şehirde
meyn
unvanları
kuruş
maaş
Harameyn
ile
tayin
bağlanmıştır.
Muaccelât
ayrı o l a r a k b u l u n m a k t a
Nezareti
birleştirilmesi
ile E v k â f - ı
üzerine
bu
irade-i
Hümayun
edilen
Baş
Müdürleri,
iken, Hara
Nezaretinin
Müdürlükler
de birleş
tirilmiştir.
1847'de bitirilmiştir.
Harameyn
Müdürü"
110
her
irade-i s e n i y y e ç ı k m ı ş t ı r .
Sakız
"Muaccelât
bu
H. 1 2 5 4 / M . 1838'de
ile
Ahmet
Şehzade
Nazif
Efendi
Murat
Efendi
Ayasofya
Camii
medrese, imaret,
bulunan
türbeler,
sebil ve v a k ı f odasının
etrafında
tamirine
başlanmıştır.(i3)
adına bir k i t a p hazırlayarak Padışah'a t a k d i m et
mesi
üzerine, y a z a r a 7 5 0 0 kuruş m ü k â f a t veril
mesi e m r e d i l m i ş t i r .
13..
T a m i r a t a Hasip Paşa'nın N e z a r e t z a m a n ı n d a başla
n ı l m ı ş . A r i f , A l i Şefil< Paşalarla A l i Rıza E f e n d i ' n i n
EVKAF I HÜMAYUN NEZARETİ'NİN KURULUŞ TARİHİ VE NAZIRLARIN HAL TERCÜMELERİ
Fatih
Sultan
Mehmet'in
hayratından
olan
üzere i k e n , Saip Paşa'nın Meclisi V â l â
T u r u n d u S u y u n u n , surun iç v e y a d ı ş ı n d a b u l u n a n
getirilmesinden
ana kanalları ile diğer vakıflara ait su y o l l a r ı , B e l -
1841'de
gırat
Nazırlığına getirilmiştir.
Köyü
kıyısından
iç
surlara
kadar
olan su
lağımları, su bent ve k e m e r l e r i ; K a n l ı k a v a k civa
"Şam
ler ve salhanelere akan
bundan
su yolları
ile
lağımları;
Müşirlik
Bab-ı
rında Sultan S ü l e y m a n ' ı n v a k f ı n d a n olan çeşme
dolayı, 5 Muharrem
ve
âliye
Defterdarı
Vezirlik
rütbesi
hattı
olan
Safveti
Musa
sonra . defterdarlık
umuru
İstanbul ve taşrada b i r ç o k c a m i , m e s c i d , dergah,
olması nedeniyle
medrese, mektep
retine M e m u r e d i l d i ğ i " k a y ı t l ı d ı r .
çeşmeler
yenibaştari
tamir
edilmiştir.
Kırımlı
Ebubekir
Rıfat
8
Şaban
H.
1834'de
Divanı
Hasip Paşa'nın
H.
1250/M.
Nazırlığına
Tayin
tinden
13
1834'de
Evkâf-ı
edilmesi
1252/
M. 1 8 3 6 ' d a E v k â f - ı H ü m a y u n N a z ı r ı o l m u ş t u r .
Padişahiye t a k d i m
kendisine
tevcih
teşekkürden
Müsteşarlıkları
sırasında
1261/M.
kesilen
atanmıştır.
Şam
bulunmak
İltizamât
Hazine-i
usulü muzırrası
Defterdarlığı
Amire
ve
birleştirilmiştir.
len
Hazaini
Mukataât
Hazine-i
Defterdarlıklarının
da
birleşmesinden
Amire
kaldırılarak
Defterdarlıkları
Amire
ve
Mukataât
meydana
Defterdarlığı,
14
Muavinliği
Paşa'nın
9 Muharrem
Hayriye-i
dolayı
Maliye
kardeşi M e k t u b i
Mülkiye'nin
ge
Nazırlığından
olarak
Safveti
Defterdarlığın
Paşa Safer
H.
usulün
İşle
Nezareti
1840'da
Mısır Valisi M e h m e t A l i Paşa'dan geri alınan
Ş a m ve G i r i t ' i n idari işlerini T a n z i m a t ı
belirlediği
Zilkaade
H.
kurallara
1256/M.
göre
1840'da
Hayriye'
yönetmek
Şam
1273/M.
1 8 5 6 ' d a üçüncü defa
1856'da
azledildi. A n
üzere
Defterdarlı
ğına t a y i n e d i l m i ş t i r . M e m u r i y e t mahalline v a r m a k
1 8 5 8 tarihinde
Maliye
istifa etmesi
üzerine,
üçüncü
defa
Hümayun
Nezaretine
tâyin
edil
Rebi'ulahir
Başkanlığına
H.
1276/M.
getirildi
1859'da
ise de 2 6
Meclisi
Muharrem
zamanında
devam e d i l m i ş t i r . ( N i s a n H . 1263/IVI.
1 8 4 6 - Ş u b a t H. 1266/IVI. 1 8 4 9 ) . T a m i r masrafı o l a
rak 7 . 2 9 5 . 5 0 0 kuruş h a r c a n m ı ş t ı r . B u k o n u d a L ü t f i
T a r i h i n d e şunlar y a z ı l ı d ı r : " A y a s o f y a C a m i i K e b i r i
nin u m u r u t a m i r i y e ve t e z y i n i y e s i rehini hüsnü h i t a m
o l a r a k , H . 1 2 6 5 / M . 1 8 4 8 R a m a z a n ı Ş e r i f i n i n ilk
c u m a günü h i z m e t e açılması üzerine S e l a m l ı k m e r a s i
mi orada y a p ı l m ı ş t ı r . S e l a m l ı k M e r a s i m i n d e bütün
V e k i l l e r ve i s t a n b u l rütbesine kadar bütün u l e m . ı .
bazı hayır sahibi e m i r l e r ve bendegân resmi elbiseleri
ile hazır b u l u n m u ş l a r d ı r . T a m i r giderleri, o e s n a d a
çocuksuz olarak vefat eden Ş e y h ' ü l - i s l â m M e k k i z a d e
Mustafa A s ı m E f e n d i m e r h u m d a n ( v e f a t ı , 1 Z i l h i c c e
H . 1 2 6 2 / M . 1 8 4 5 ' d e d i r . ) H a z i n e y e kalan küllüyetli
m i k t a r d a k i para ve sayısız, k ı y m e t l i
mücevherlerle
k a r ş ı l a n m ı ş t ı r . Ne güzel b o r ç ve ö l ü m d e n s o n r a b ı
rakılan ne güzel m a l . B u t a m i r a t ı n hatırası o l m a k üze
re, bir de m a d a l y a ç ı k a r t ı l m ı ş t ı r .
kaldırılması
1256/M.
Evkâf-ı
18
Vâlâ
Meclisi V â l â A z a l ı ğ ı n a a t a n m ı ş t ı r .
nin
1853'de ikinci defa
miştir.
tarafından yürütüleceğinden Hazaini A m i r e Defter
kaldırılmıştır.
H.
1273/M.
t u r . 2 3 R e c e p H. 1 2 7 5 / M .
uygulama
Hazinesinde eski
rinin verilen izin üzerine müstakil M a l i y e
üzerine
ikinci defa
cü defa olarak M a l i y e Nezaretine t â y i n o l u n m u ş
Maliye
u y g u l a n m a i m k a n ı k a l m a d ı ğ ı n d a n ve M a l i y e
darlığı
1851'de
H. 1 2 7 0 / M .
Rebi'ulahir H.
Zilhicce
miştir.
Tanzimatı
Kastamonu,
Maliye, Rebi'ulevvel H. 1 2 7 1 / M . 1854'de T i c a r e t ,
Halifelerinden Mustafa R ı z a E f e n d i ' y e tevcih edil
larından
1848'de
27 Zilkaade*H. 1268/M.
Zilkaade
H . 1 2 5 5 / M . 1 8 3 9 ' d a Musa Safveti Paşa'ya, D e f t e r
dar
Re-
c a k , 11 Şaban H . 1 2 7 4 / M . 1 8 5 7 ' d e t e k r a r d ö r d ü n
ilga o l u n d u ğ u n d a n
unvanı
Şam Valili
C e z a y i r Bahrisefit V a l i s i o l m u ş ise de m ü t e a k i b e n
1839'da
Hazine-i M u k a t a â t D e f t e r d a r ı o l m u ş t u r .
Mukataât
1845.de
V a l i l i ğ i görevinden 8
liği görevinden istifa e t m i ş t i r .
Maliye N a z ı r ı o l m u ş t u r .
ilk defa B a h r i y e
Müsteşarı, 2 2 C e m â z i y e l u l a H. 1 2 5 5 / M .
eyâle
V ü c u d u n d a beliren bir m a z e r e t sebe
27
1837'de
Selânik
Mutasarrıflığına,
biyle 27 Recep H. 1 2 6 8 / M . 1851'de A n k a r a Vali
bi'ulevvel
1253/M.
H.
1850'de A n k a r a Valiliklerine
ve T e r s a n e Müdürlüğü terk o l u n m a k üzere 18 R e
H.
1845'de
Tarhale
2 9 Zilkaade H. 1 2 6 5 / M .
16 S a f e r H. 1 2 6 7 / M .
Rütbe-i saniyenin sunuflı evvelinde. M ü l k i y e
Hariciye
Şaban
bir başka şahıs t a y i n o l u n m u ş t u r .
y e r e k , ziyaret b u y u r u i m a s m ı istirham e t m i ş t i r .
ve
14
Neza
R e b i ' u l e v v e l H . 1 2 6 5 / M . 1 8 4 8 tarihinde C e z a
hümayun
baştan başa y e n i l e d i ğ i n i söyle
H.
irtibatı
atanmıştır.
e t t i ğ i a r z d a ; Ne
edildiğine
s o n r a , cevami'ı selâtini gezerek mahfili
lardaki m e f r u ş a t ı
sahibi
yir Bahrisefit V a l i l i ğ i n e t a y i n e d i l m i ş t i r .
Kethüdalıkları Musa S a f v e t i ' y e d e v r e d i l m i ş t i r . D a
ha sonra C i z y e Muhassılı, 2 7 R a m a z a n H .
Huzuru
kendisi
bi'ulahir H. 1 2 6 4 ' d e a z l e d i l m i ş t i r .
üzerine.
Paşanın u h d e s i n d e b u l u n a n Bağdat ve Musul K a p ı
zaretin
görevinden
Rebi'ulahir.H. 1262/M.
ğine
H ü m a y u n Hocalığına a t a n m ı ş t ı r .
Hümayun
Efendi'nin
rütbe-i müşiri ile M a l i y e
Nazırlığı
Şevval
E f e n d i ( i 4 ) n i n oğlu
1250/M.
hümayunda:
1 2 6 1 / M . 1 8 4 5 tarihinde a y r ı l m ı ş t ı r .
PAŞA
d u r . K a l e m l e r e devam ederek Hasip Paşa'ya katip
olmuştur.
Maliye
hesaba v â k ı f , k a b i l i y e t ve d i r a y e t
Maliye
MUSA SAFVETİ
1257/M.
ile
yapmaması,
B u r s a ' d a zelzeleden harap olan camilerle türbeler;
ve
Reisliğine
H.
gönderilen
37
14.
Esat Muhlis Paşa ve diğer zevatı sairenin k a t i p l i k l e
rinde b u l u n m u ş t u r . A l i m ve s a i r d i r . M ü n ş e a t ı ile D i
vanı birlikte H . 1 2 5 4 / M . 1 8 3 8 ' d e B u l a k ' t a basıl
mıştır.
NAZİF
38
H.
1278/M.
1861'de
bu
görevden
ayrılmıştır.
4 Ş a b a n H. 1 2 8 1 / M . 1 8 6 4 tarihinde vefat e t m i ş t i r .
ÖZTÜRK
nin sürgün y e r i n i n Balıkesir olarak değiştirilmesi
üzerine bir m ü d d e t de burada k a l m ı ş t ı r .
Mezarı Eyu'p Kabristanında bulunmaktadır.
Karaköy
Nakşibendi
Hüseyin
Dergahı,
Ağa
Y ü k s e k affa m a z h a r olarak İstanbul'a d ö n d ü k
bir
ten s o n r a , affedilip emin k ı l ı n m ı ş l a r a mahsus olan
içerisinde
G ü m r ü k N e z a r e t i n e , bir m ü d d e t s o n r a A y d ı n Vergi
Mahallesinde
Dergahın
avlusu
bir c a m i ve k ü t ü p h a n e ; Y e n i k a p ı ' d a O s m a n
Reis
Musa
Safveti" Paşa'nın
Nazırlık
döneminde
gerçekleştirdiği hizmetler:
16 Z i l h i c c e H . 1 2 5 2 / M . 1 8 3 6 ' d a S u N a z ı r l ı ğ ı
k u r u l a r a k . E v k a f ı m a z b u t a ve m ü l h a k a ile H a r a meyrt
vakıflarından yeteri k a d a r ö d e n e k a y r ı l d ı .
Ayrıca
Su
ihtiyaç nisbetinde m e m u r
Nezaretine
5.000
kuruş
görevlendirildi.
aylıkla
Hacegândan
Şakir Efendi t â y i n edildi. Katip Nazif E f e n d i ' y e
500,
Kethüda'ya
175,
iki
koruyucuya 700,
iki
çavuşa 2 0 0 kuruş a y l ı k tahsis e d i l m i ş t i r .
Beşiktaş'da
Y a h y i E f e n d i Dergahı ile Üskü
d a r , G a l a t a , Kasımpaşa ve Y e n i k a p ı
lerinin
aylık
Mevlevihane-
ve y i y e c e k tahsisatları
artırılmıştır.
Bazı c a m i , m e s c i d , d e r g a h , m e k t e p ve medrese ile
Erzurum'da
zelzeleden y ı k ı l a n 3 2 c a m i , m e s c i d ,
m e d r e s e , han ve h a m a m t a m i r e d i l m i ş t i r .
27
Muharrem H. 1 2 5 3 / M . 1837'de Saltanat,
Şehzadegân
ve
bazı
kayıkçılarına
Evkâf
Devlet
ileri
gelenlerinin
veznesinden 12.510,
emek
lilerine de 7 . 1 3 0 kuruş tahsisat v e r i l m i ş t i r .
Hasip Paşa'nın N a z ı r l ı ğ ı d ö n e m i n d e , Paşa'nın
mührünü
taklid
e d e r e k , sahte
hakkı
tanımış
bir
çok
kimseye
vakıfta
sükna
ve bu suretle z i m
metine
ç o k f a z l a para geçirmiş o l d u ğ u anlaşılan
Silivri E v k â f Müdürü K a m i l E f e n d i ' n i n h a l k a teşhir
edilmesinden s o n r a , 13 sene müddetle kürek ç e k
m e y e m a h k u m edildiğine 2 5 Z i l k a a d e H . 1 2 7 5 / M .
1858'de
karar verilmiştir.
S a h t e mührü
kazıyan
A z m i E f e n d i suçsuz görülmüştür.
AHMET SADİK ZİVER PAŞA
Efendi'nin oğludur. H. 1 2 0 8 / M . 1793'de İstanbul'
Dergahı
karşısındaki evde d o ğ
muştur.
Muhibbânı
H.
Cenabı
Mevlanadan
olan
babası
1 2 1 8 / M . 1 8 0 3 ' d e vefat e t m i ş t i r . M e ş h u r şair
lerden
Ş e y h G a l i p D e d e , m e r h u m u n süt ç o c u ğ u
olduğundan
Y e n i k a p ı Mevlevihanesi postu
nişini
S e y y i d A l i D e d e , babasının ölümü üzerine A h m e t
Sadık Ziver'i manevi evlat e d i n m i ş t i r .
O
devrin
kurallarına
göre
Marif'te
keri A ğ a Hüseyin Paşa'nın K a t i p l i k h i z m e t i n e gir
m i ş ; iki y ı l
öğrenim
gördükten s o n r a , önce D e f t e r h a n e , bilahare D a r b -
Şemni Ordusunda hizmet
gördükten
sonra hocalık rütbesini k a z a n m ı ş t ı r .
Hüseyin Paşa'nın azlinden s o n r a , İstanbul'da
Harir
Nazırı
Ömer
Lütfi Efendi'nin
katipliğinde
istihdam e d i l m i ş t i r .
H . 1 2 3 9 / M . 1 8 2 3 ' d e T a h m i s ( ç e k i l m i ş kahve)
Müdürlüğüne, H . 1 2 5 1 / M . 1 8 3 5 ' d e T e r s a n e Müdür
lüğüne t â y i n
edilerek, rütbesi û l â sınıfı sanisine
yükseltilmiştir.
18 Rebi'ulevvel H. 1 2 5 3 / M . 1837'de
Evkâf-ı
H ü m a y u n N e z a r e t i n e a t a n m ı ş , fakat 2 0 M u h a r r e m
H . 1 2 5 4 / M . 1 8 3 8 ' d e bu görevden a l ı n m ı ş t ı r . d s )
2 7 Şevval H . 1 2 5 4 / M . 1 8 3 8 ' d e k u r u l a n M e c
lisi A h k â m ı A d l i y e A z a l ı ğ m a , 3 R e c e p H . 1 2 5 5 / M .
1839'da
Meclis Ü y e l i ğ i n e ilâve olarak Bağdat ve
Musul K a p ı K e t h ü d a l ı k l a r ı n a , 14 Z i l k a a d e H . 1 2 5 5 /
M. 1 8 3 9 ' d a M ü h i m m â t ı H a r b i y e N e z a r e t i n e , 6 Z i l
hicce H . 1 2 5 5 / M . 1 8 3 9 ' d a rütbe-i û l â sınıfı evveli
ile Darbhane-i A m i r e Nezaretine t â y i n edilerek u h
desinde
bulunan
Kapı
Kethüdalıkları
bir
başka
şahsa tevcih e d i l m i ş t i r .
Yukarıdaki
H.
1258/M.
görevinden
1842'de
ayrıldıktan
sonra,
Meclisi V â l â A z a l ı ğ m a , 2 4
C e m â z i y e l u l a H. 1 2 5 8 / M . 1 8 4 2 ' d e k u r u l a n R u m e l i
Varidatı
D e f t e r d a r l ı ğ ı n a ve Z i l k a a d e H .
1262/M.
1 8 4 5 ' d e b u görevden a l ı n a r a k , k e n d i s i n e boş m a
aşı tahsis e d i l m i ş t i r .
17
Zilhicce
Umumiye
D e f t e r h a n e katiplerinden M e h m e t S a d ı k M ü n i f
d a Merkezefendi
M e m u r l u ğ u n a a t a n m ı ş t ı r . 7-8 ay sonra bu görev
d e n a y r ı l a r a k , H . 1 2 4 1 / M . 1 8 2 5 ' d e R u m e l i Seras
C a m i i b i t i ş i ğ i n d e bir taş ç e ş m e y a p t ı r m ı ş t ı r .
H.
H.
Meclisi
1263/M.
1262/M.
Azalığma,
1846'da
1845'de
23
Maarifi
Cemazielahire
Maarif M e c l i s i n d e k i görevi
baki
k a l m a k üzere Z i r a a t Meclisi A z a l ı ğ m a ,
ban
H.
1263/M.
1846'da
Mülkiyeti
Şa
Padişah'a
ait olan F a b r i k a l a r N e z a r e t i n e , Şevval H . 1 2 6 4 / M .
1847'de
b u görevlere ilâve olarak T e r s a n e N e z a
retine a t a n m ı ş t ı r . S o n r a d a n F a b r i k a l a r N e z a r e t i n
den istifa e t m i ş t i r .
4 C e m â z i y e l â h i r e H. 1 2 6 6 / M . 1 8 4 9 ' d a H e k i m
Başılık M e m u r i y e t i n i n kaldırılması üzerine, rütbei
bâlâ
unvanı
tine
memur
1850'de
verilerek M e k t e b i T ı b b i y y e
edilmiştir.
Meclisi
Vâlâ
29 Zilhicce H.
Azalığma,
1
Nezare
1267/M.
Rebi'ulâhir
hane K a l e m l e r i n e 7-8 sene devam e t t i . H . 1 2 3 0 / M .
1 8 1 4 ' d e Devletin ö n d e gelen v e k i l l e r i n d e n ve T a
rikatı
Mevleviye
müntesiplerinden
meşhur
Halid
E f e n d i ' y e hizmeti ketabetle intisap e t m i ş t i r .
Halit E f e n d i ' n i n H . 1 2 3 8 / M . 1 8 2 2 ' d e K o n y a '
y a uzaklaştırılması üzerine, A h m e t Sadık Z i v e r de
o n u n l a birlikte K o n y a ' y a g i t m i ş t i r . Halit E f e n d i '
15.
M u k a t a a t ı n hini ihalesinden alman 9 0 . 4 1 5 kuruş
rüsumdan yalnız 8 . 0 0 0 k u r u ş u N a z ı r a , geri kalanı
Nezarete
ait o l d u ğ u h a l d e , t e m a m ı m k e n d i s i n e
a l ı k o y m a s ı üzerine görevden a l ı n d ı ğ ı ; ihtiyacı olan
paranın halefi Hasip Paşa t a r a f ı n d a n ihsanı şahane
o l a r a k v e r i l m e s i n d e n s o n r a , a f f ı n a İrade tahsil edildi
ğ i . V a k ı f h a z i n e s i n d e ( A r ş i v ) m u h a f a z a edilen M u
harrem H. 1254/lVl. 1 8 3 8 tarihli A h k â m - ı E v k a f def
terinde k a y ı t l ı d ı r .
EVKAF-I HÜMAYUN NEZARETİ'NİN KURULUŞ TARİHİ VE NAZIRLARIN HAL TERCÜMELERİ
H. 1 2 6 8 / M . 1 8 5 1 ' d e ikinci d e f a E v k â f - ı H ü m a y u n
39
o r t a b o y l u , ş i ş m a n , y a k ı ş ı k l ı ve güleryüzlü, azaları
N e z a r e t i ' n e , 2 8 Z i l k a a d e H. 1 2 7 0 / M . 1 8 5 3 ' d e H a -
düzgün
sip
Hazine-i
sahibi i d i . C ı v a n R e s u l a l j a h (r.a.) d a H a k k ı n
1271/M.
m e t i n e k a v u ş m a k i ç i n , Ş e y h ' ü l - H a r a m l ı k ünvanını
ile Meclisi
ö t e d e n beri ç o k i s t i y o r d u . H a t t a bu k o n u d a , bir
Paşa
Hassa
île
becayişleri
Nezareti'ne,
1854'de
Vâlâ
Nezaret
11
Damat
Şehriyari
Nezaretine,
Sultan
Halil
Şaban
1860'da
rütbe-i
1 8 5 5 ' d e vefat eden
Rıfat
H.
Paşa'nın
1275/M.
21
vezaretle
Meşihatına
H.
ve t a z m i n a t ı
1272/M.
Kethüdahğına,
Nebevi
olunarak
Rebi'ulahir
aylığı
Azahğına, H.
icra
Terekesi
1858'de
Zilhicce
Fatma
H.
Haramı
1277/M.
Şerif
atanarak, Recep
Hazreti
H.
1278/M.
14
Zilhicce
H.
1278/M.
vefat
etmiştir.
Cennet'il-baki'de
varında,
met
Hz.
Nakşibent
1861'de
Osman
(r.a.)ın
Tarikatı
C a n Hazretlerinin
Medine-i
Vasiyeti
üzerine
türbesi c i
Şeyhlerinden
merkatı
yanına
Meh
da,
mizaçlı
halinde
Şeyh'ül-Haram
i d i . Sağlam
bir
itikat
rah
Bab-ı â l i ' d e n söz bile a l
üzerine,
İşkodralı
verilen
Mustafa
sözün
yerine
Paşa'nın
getirilmesi
z a m a n ı gelmiş ise d e ; d i ğ e r hatırı sayılır kimselerin
de a y n ı göreve talip o l m a l a r ı , hatta bunlardan bir
de
Salahatdin
Bey'in
oğlu
ve
Sadrn
A z a m ' ı n d a m a d ı olması n e d e n i y l e , Z i v e r Paşa'nın
doğrudan
tayini
başvuRilan
kurra
mümkün
olmamıştır.
usulünde
şans
Ziver
Ancak
Paşa'ya
çıkarak, sonunda arzusuna kavuşmuştur.
Ahmet
Sadık
Ziver
Paşa'nın
Nazırlık
dö-
nemirrde g e r ç e k l e ş t i r d i ğ i h i z m e t l e r :
25 Cemâziyelula H. 1 2 5 3 / M . 1837'de Gümrük
S u l t a n M a h m u t ve S u l t a n A b d u l m e c i d H a n ' l a
saltanat
hayriye
büyük
çıkması
vefatı
defnedil
miş tir.
rın
asabi
m ı ş t ı . Sadr-ı E s b a k A l i Paşa'nın S a d a r e t z a m a n ı n
tanesinin
1861 'de birinci rütbe-i Mecidi nişanı v e r i l m i ş t i r .
Münevvere'de
fırsat
ve
ve
zamanlarında
amiriyeye
ekseriyeti,
yaptırılan
yazılan tarih
Ahmet
Sadık
mebani-j
kitabelerinin
Ziver
Dairesi binası
ile b i n a önüne bir ç e ş m e y a p t ı r ı l
mıştır.
15 Şevval H . 1 2 5 3 / M . 1 8 3 7 ' d e Devlet r i c a l i .
Paşa'ya
Zilhicce H. 1 2 5 3 / M . 1837'de Saltanat Kayıkçıları
aittir.
Oğlu,
eski
Defteri
Hakani
Muavini
Danişten Bahaddin Bey m e r h u m ( i 6 )
erbabı
n a , E v k â f Hazinesinden aylık bağlanmıştır.
Zilhicce H.
tarafından,
yazı ve şiirlerini gösterir "Asârı Z i v e r P a ş a " ismi
yere
altında
memur
toplanarak
neşredilen
kitapta
yazılı
hâl
ve A r a p
dilinin
tâyin
İstanbul'da on
K e t h ü d a s ı , bir k a t i p ,
edilmiştir.
Ayrıca
aynı
bir
tarihte,
v a k ı f arazi ve ç i f t l i k l e r i n sayımının yapılması i ç i n
tercümesinde şöyle d e n i l m e k t e d i r :
"İlmin
1 2 5 3 / M . 1837'de
aylıkla Kayıkçılar
lüzum
ve
faydasını
Muaccelât Nazırları t â y i n i yapılmıştır.
bizde ilk evvel t a k d i r e d e n l e n d e n d i r . G e n ç l i ğ i n d e
Fransızcayı ö ğ r e n m e y e ç a l ı ş m ı ş o l d u ğ u , ölümün
Kudüs
üzere,
meselesinin
anlaşmazlık
den sonra geride b ı r a k t ı ğ ı , kendi elyazısı ile y a z
kargir o l a r a k t a m i r i n e
dığı bir küçük lügattan a n l a ş ı l m ı ş t ı r . R e s m i işler
M.
den geriye kalan z a m a n ı n ı , ilmi tetkiklerle
intifama
konusu
17
sebep
kiliseye
ait
olmak
kalenin
Rebi'ulevvel H.
1270/
1 8 5 3 ' d e irade-i s e n i y y e ç ı k m ı ş t ı r . D a h a sonra
geçi
Kudüs'te b u l u n a n k u t s a l k a y a parçasının ve tava
r i r d i . H a t t a , misafirliklere büyük bir ç a n t a içerisi
nının ve H a l i l ' ü r - R a h m a n türbesinin t a m i r masrafı
ne k o y d u ğ u
da ilâve e d i l e r e k , t o p l a m 4 6 6 . 3 0 5 kuruş
Vefatından
kitaplarını beraberinde g ö t ü r ü y o r d u .
sonra
divanının
basımı
için
gerekli
olan paranın kütüphanesinin satılarak temin
edi
onarım
parası h a r c a n m ı ş t ı r . O n a r ı m e k i b i n i n başına N a f a '
Azalarından
Esat
Efendi,
5.000
kuruş
aylıkla
lebileceğini d ü ş ü n ü y o r d u . A n c a k , kütüphanede b u
b i n a e m i n i ve b i r ç o k R u m bol a y l ı k ve harcırahla
lunan b i r k a ç bin c i l t l i k k i t a b ı n satılmasından elde
usta o l a r a k g ö n d e r i l m i ş t i r .
edilen p a r a , Paşa'nın b o r c u n u n 1/3 ünü ö d e m e y e
bile y e t m e m i ş t i r .
Edebiyatın
haricinde F e n l e
u ğ r a ş ı y o r d u . H a t t a bazan rasat işleri ile
oluyordu.
H.
1276/M.
de
meşgul
1 8 5 9 ' d a görülen seyyare-i
E v k â f - I H ü m a y u n T a m i r a t Müdürlüğüne
1.500
k u r u ş maaşla bir kişi g e t i r i l m i ş , sonra aylığı 5 0 0
kuruşa
indirilmiştir.
İndirilmiş
aylıkla
önce
E b n i y e - i Hassa Müdürü olan Hüsametdin E f e n d i ' y e
zuzenebe ( k u y r u k l u y ı l d ı z ) dair bir risale y a z m ı ş
bu
tır. S u l t a n A b d u l m e c i d H a n ' ı n Z i v e r Paşa h a k k ı n d a
1 2 6 9 / M . 1 8 5 2 ' d e y i n e E b n i y e - i Hassa Müdürü olan
görev
verilmiş,
daha
sonra
Rebi'ulevvel
H.
özel bir teveccühü b u l u n d u ğ u n d a n her z a m a n taltif
Ş a k i r E f e n d i ' y e ilâve görev olarak t e v c i h e d i l m i ş
edilmiştir. B u l u n d u ğ u m e m u r i y e t l e r d e
iyi bir y ö
tir. E b n i y e - i Hassa Müdürlüğü ile b i r l i k t e bu kadar
o l m u ş , ıslahat h a r e k â t ı n ı n başa
düşük bir a y l ı k l a E v k â f - ı H ü m a y u n T a m i r a t Müdür-
netime m u v a f f a k
rıya ulaşması i ç i n ç a b a s a r f e t m i ş t i r . M e k t e b i T ı b -
lüğü'nün idare e d i l e m e y e c e ğ i a n l a ş ı l d ı ğ ı n d a n ,
biye'nin
C e m â z i y e l u l a H . 1 2 7 0 / M . 1 8 5 3 ' d e b u görevde b u
o
tarihlerde
etibba"nın
dönemindeki
anlattığına
iyi
yetiştirdiği
göre,
yönetim
bazı
Paşa'nın
ve d i s i p l i n e ,
"ümerâyı
Nezareti
lunan Rıza e f e n d i ' n i n a y l ı ğ ı , t e k r a r 1.500
öğrenim
yükseltilmiş ve T a m i r a t Müdürlüğü, E b n i y e - i Hassa
d ö n e m l e r i n i n diğer safhalarında rastlamaları m ü m
kün
29
kuruşa
Müdürlüğünden a y r ı l m ı ş t ı r .
o l m a m ı ş t ı r . Ziver Paşa, sarışın, mavi g ö z l ü ,
gür k a ş l ı , ç e k m e b u r u n l u , y u v a r l a k y ü z l ü , sakallı.
16.
12 Şevval H. 1 3 3 4 / M . 1 9 1 5 ' d e vefat e t m i ş t i r .
NAZİF
40
S u l t a n a h m e t C a m i i , türbesi ve m u v a k k i t h a n e sinin o n a r ı m ı b i t i r i l e r e k , H . 1 2 5 3 / M . 1 8 3 7
Rama
ÖZTÜRK
Müsteşarlık
görevine
lik
kalmak
boşta
z a n ı n ı n üçüncü C u m a günü resmi bir törenle hiz
Efendi,
mete a ç ı l m ı ş t ı r .
sebe-i
Mahmutpaşa
Tekkesi
yeni
yokuşunda
baştan
inşa
bulunan
olunarak,
1
gerek
Rebi'ulahir
Maliye
H.
Meclisi A z a l ı ğ ı n a , A k i f
kaade H. 1 2 5 7 / M . 1841 tarihinde Muhasebe-i M a
liye
tirilerek h i z m e t e a ç ı l m ı ş l a r d ı r .
d i l m i ş , a n c a k Şevval
Alem
Valide
yaptırılan
1835
Sultan
camii
tarihinde
Validesi
tarafından
şerif,
25
Dolmabahçe'de
Şevval
bitirilerek
Bezmi
H.
vakfiyesi
ve
Başkanlığına,
4
üzerine 6
Cemâziyelâhire
Zil
H.
Meclisi V â l â A z a l ı ğ ı n a t â y i n eH. 1259/M. 1843'de
aylığı
verilmek k a y d i y l e Meclisi V â l â A z a l ı ğ ı görevinden
alınmıştır.
5 C e m â z i y e l u l a H. 1 2 6 1 / M . 1 8 4 5 ' d e Muhase
1270/M.
yazılmış
Meclisi
atanması
Efendi'nin
Zilkaade
1259/M. 1843'de
Han'ın
Muha-
V i y a n a Büyük
H. 1 2 5 3 / M . 1 8 3 7 ' d e ; H ı r k a - i Ş e r i f Dairesi ile C a
Abdulmecid
Şevki
1841'de
1257/M.
Elçiliğine
Şimdi
Mehmet
Özbekler
mii o n a r ı m ı d a 2 4 Ş a b a n H . 1 2 6 9 / M . 1 8 5 2 ' d e b i
Sultan
kalmamıştır.
üzere"(i8)
be Meclisine m e m u r e d i l d i . M u h a s e b e Meclisinin
kaldırılması üzerine, Divanı M u h a s e b â t ı M a l i y e ' n i n
c a m i görevlileri t â y i n e d i l m i ş t i r .
Bazı c a m i , m e s c i d , t e k k e , t ü r b e , m e k t e p , k ü
k u m l m a s ı n a tahsis edilen k a d r o n u n 1 5 . 0 0 0 kuruş
Şüleymaniye
maaşını a l m a k ve D i v a n ı M u h a s e b â t a devam edip
h a y r a t ı n a a k a n H a l k a l ı su y o l l a r ı ve a y r j c a Üskü
e t m e m e d e serbst o l m a k k a y d i y l e ç ı k a r t ı l a n irade-i
dar su y o l l a r ı n ı n t a m a m ı t a m i r e d i l m i ş t i r .
s e n i y y e u y a r ı n c a k o n a ğ ı n d a ikamet e t m i ş t i r .
tüphane,
medrese
ve
çeşmeler
ile
ES-SEYYİT M E H M E T Ş E V K İ
Bab-ı
luğunda
âli
uzun
Harputlu
H.
Baş
Kapıkulları
yıllar
Hafız
1198/M.
1783
Zabıt
istihdam
Mustafa
H . 1 2 8 1 / M . 1 8 6 4 ' d e vefat e t m i ş t i r . C e n a z e s i ,
EFENDİ
ve
Memur
edilen
Sâdâttan
Efendi'nin
oğludur.
tarihinde
Küçük
Ayasofya
Mahallesinde d o ğ m u ş t u r .
M e ş h u r â l i m l e r d e n A r a b c a , Farsça, M a t e m a t i k
ö ğ r e n i m i görmüş ve " h u t u d u
mütenevvia—çeşitli
yazı t ü r l e r i n d e n " i c a z e t n a m e a l m ı ş t ı r .
H . 1 2 1 9 / M . 1 8 0 4 ' d e i m t i h a n l a Baş M u h a s e b e
K a l e m i n e girmiş ve y a z ı ş m a u s u l l e r i n i ö ğ r e n d i k t e n
E y u p ' d a Küçük E m i r E f e n d i türbesi
Y a z ı sanatında ç o k m a h i r olan M e h m e t Ş e v k i
E f e n d i ' n i n , sanat değeri ç o k yüksek bazı levhaları,
Meclisi M a l i y e A z a l ı ğ m d a n e m e k l i oğlu A l i
H.
1230/M.
tâyin
t e d i r . A l i Ş e v k i B e y ' i n ifadesine göre, Paşa'nın m u
s i k i , t e z h i p , ciltçilik ve o y m a c ı l ı k gibi d i ğ e r sanat
kollarında
bu
görevden
H.
Katipli
Rebi'ulevvel H. 1 2 4 2 / M . 1826'da Evkâf-ı Hü
Amire
Sahibi
de
Ayarı,
20
Muharrem
rütbe-i Cılâ ile E v k â f - ı
Darbhane-i
H.
1254/M.
Hümayun
ve
Darbhane-i A m i r e Müsteşarı o l m u ş t u r .
21 C e m â z i y e l u l a H. 1 2 5 5 / M . 1 8 3 9 ' d a Mülhak
olan H a r a m e y n i Ş e r i f e y n ve E v k â f - ı H ü m a y u n Ne
zaretleri
rütbe-i
de-i
H.
görevi
ûlâ
verilmiştir.
mertebesine
seniyye
sadır
1256/M.
Evkâf
olmuştur.
1840'da
Nezareti'nin
çıkartılmasına
27
Nazırlık
dair
ira-
Cemâziyelâhiri'
görevinden
ayrıl
mıştır.
" H a l e n görevine son verilen ve evinde P a d i
şaha d u a e d e r e k o t u r m a k t a o l a n . M a l i y e bilgisine
sahip
dirayet
Padişahın
niyle
yeteri
ve
sadık
fetanet
sahibi,
adamlarından
kadar maaş
aynı
zamanda
bulunması
nede
tahsis e d i l e n " ( i 7 )
Meh
met Ş e v k i E f e n d i , R e b i ' u l e v v e l H . 1 2 5 7 / M . 1 8 4 1 ' de T i c a r e t Nezareti
Müsteşarlığına t â y i n
edilmiş
tir. ' T i c a r e t N e z a r e t i ' n i n rütbe-i i j l â d a n sayılarak,
bu
göreve
Saram
Efendi'nin
getirilmesi
üzerine
ve çalışmalarının
bulun
Şevki Efendi'nin
Nazırlık
Büyükdere üzerinde S u l t a n I I . M a h m u t H a n ' ı n
ismine getirilen m e ş h u r su b e n d i n i n inşası ve in
şaatın
reciliğine n a k l e n a t a n m ı ş t ı r .
1838'de
kabiliyet
döneminde gerçekleştirdiği hizmetler:
1239/M.
1 8 2 3 ' d e H a c e g â n l ı k rütbesi ile K ü ç ü k K a l ' a T e z k e -
m a y u n Kesedarı, H . 1 2 4 7 / M . 1 8 3 1 ' d e
da
duğu anlaşılmaktadır.
es-Seyyid Mehmet
1814'de Cebi Hümayun
olunmuş,
Şevki
ile diğer bir veresesinin y a n ı n d a m u h a f a z a e d i l m e k
s o n r a d a h a yüksek görevlere terfi e t m i ş t i r .
ğine
bitişiğindeki
mezarlığa defnedilmiştir.
bitirilmesinden
ziyafet
verilmesi
sonra,
için
görevlendirilmiştir.
herkese
Mehmet
Padişah
açık
bir
Şevki
Efendi
tarafından
verilen
bu görev, büyük bir itina ile y e r i n e g e t i r i l m i ş t i r .
S u l t a n A b d u l m e c i d H a n ' ı n irade-i s e n i y y e l e r i
ile
Sultan
Padişaha
Türbe,
Mahmut
sunarak,
sebil
Han'ın
türbesine
yapımına
ait
nezaret
ve m u v a k k i t h a n e n i n
planı
etmiştir.
bitirilmesinden
s o n r a , görevlilerin vazifeleri b e l i r l e n m i ş t i r .
İstanbul'da
cenaze
şehir
içerisindeki
defnedilmemesi
hakkında
mezarlıklara
21
Şaban
H.
1 2 5 5 / M . 1839'da fermanı hümayun çıkmıştır.
B u yapılanlara ilâve olarak c a m i , türbe, m e d
rese ve su y o l l a r ı n n d a n bazıları t a m i r e d i l m i ş t i r .
Aslında,
döneminde
ibaret
Mehmet
yapılan
değildir.
Şevki
işler
Gerek
Efendi'nin
yukarıda
Mehmet
Nezaret
sayılanlardan
Şevki
Efendi
ve gerekse diğer bazı N a z ı r l a r ı n y ö n e t i m i d ö n e m i
ne ait bazı defterler,
tarafından
Hüseyin Hüsametdin
Efendi
arşivlerde b u l u n a m a m ı ş t ı r . E l d e edile-
17.
Takvimi Vakayi', Numara: 214.
18.
Takvimi Vakayi", Numara: 226.
E V K A F I HÜMAYUN NEZARETİ'NİN KURULUŞ TARİHİ VE NAZIRLARIN HAL TERCÜMELERİ
bilen
dökümaniarda
miştir.
Bu
rastlanılan
nedenle,
gerçekleştirilen
bazı
bilgilerle
Nazırların
hizmetler,
elde
yetinil-
zamanında
olmayan
âhire
Eğriboz
Hanedanından
Memleketinde
1840
tarihinde
de
Evkâf-ı
O günkü d u r u m l a r l a ilgili, L ü t f i E f e n d i şunları
yazmaktadır:
"Bu
NUMAN MAHİR B E Y
oğludur.
1256/M.
H ü m a y u n Nezaretine a t a n m ı ş t ı r .
sebep
lerle n o k s a n b e l i r t i l m i ş t i r .
H.
41
O s m a n Reşit B e y ' i n
öğrenimini
sürdürmekte
i k e n . M o r a V a l i s i E b u b e k i r S a m i Paşa'ya d a m a t
çoğu.
tevcihattan
Reşit
lardır.
Mahir
hürmet
ve
hissement
Paşa'ya
surur
olanların
saygı ve bağlılığı
bulunan
Bey'e
saygısı
Reşit
var
Paşa'nm
idi.
Evkâf
fevkalâde
Nazırlarının
o l m u ş t u r . B u gelişmeler üzerine kendisine Müder
Bakanlar
rislik payesi v e r i l m i ş t i r .
N a z ı r l ı ğ a getirilmiş o l m a k t a n d o l a y ı Mahir B e y ' i n
H.
1238/M.
1822'de
İstanbul'a
gelmiştir.
K u r u l u arasında y e r almaları n e d e n i y l e .
memnun
olması
gerekir i k e n , bu d u r u m u
âli'den
rütbesine dönüştürülerek. Sadaret M e k t u b u
müteessir o l m u ş t u r . Reşit Paşa'ya olan aşırı b a ğ
Kale
uzaklaştırmak
mânâsında
Bâb-ı
D a h a önce verilen Müderrislik p a y e s i , hacegânlık
yorumlayarak
mine m e m u r e d i l m i ş t i r . Şevval H . 1 2 4 7 / M . 1 8 3 T -
lılık ve m u h a b b e t i n e bu işin b ı r a k t ı ğ ı o l u m s u z et
de Bursa Mukataacısı o l m u ş t u r .
kinin.
Mahir
devam
ettiğini
Güçlü k a l e m i n d e n d o l a y ı H . 1 2 4 8 / M . 1 8 3 2 ' d e
Bey'in
ölümüne
fakir
kadar
bilirim.
eksilmeden
Reşit Paşa, T a n z i -
Amedi Halifeliğine tayin edilmiştir. Mülkiye Nazırı
m a t ı H a y r i y e y o l u n a her şeyi göze almış o l d u ğ u n
Pertev Paşa görevinden alınarak E d i r n e ' y e sürgüne
d a n , T a n z i m a t a karşı e n u f a k b i r tarize bile t a h a m
gönderilmiş ve y e r i n e A k i f Paşa g e t i r i l m i ş t i r . A k i f
mül e d e m i y o r d u . B u n a d e l i l , M a h i r B e y ' i n B a k a n
Paşa, y a p m a k t a o l d u ğ u y e n i düzenlemeler sırasın
lar
da Mahir B e y ' i , C e m a z i y e l â h i r e H. 1 2 5 3 / M . 1 8 3 7 ' -
Paşa, büyüklüğün şanı olan k a h i r yüzünden Mahir
de Hariciye K â t i p l i ğ i n e t â y i n e t t i r m i ş t i r .
B e y ' e lütfini icra e y l e d i ise d e . M a h i r B e y B â b - ı
Akif
Paşa,
bizzat
yazdığı
arz
tezkeresinde
muktedir
maları
Mahir
Bey,
kumaşlı
inşaya
ve y a z d ı ğ ı n ı anlar k â t i p ise d e , k o n u ş
kaydetme
ve
Meclis
Kararlarını
k o n u l a r ı n d a alışkanlık ve tecrübesi
tutma
bulunmamak
Başkatipliğinden
âli'den çıktığı
Paşa'nm
şöyle d e m e k t e d i r :
"Halifelerden
Kurulu
ayrılmasıdır.
cihetle bu lütfi
Mahir
Bey'e
bu
hiçe saydı. R e ş i t
kadar
muhabbetine
rağmen Bakanlar Kurulu Başkatipliğinden
H a y r i y e usulünü tesvip edenler t a r a f ı n d a d e ğ i l d i .
Hatta
Rıfat
Bey'e
(Rıfat
K a l e m i t e r k e d i p H a c c a g i t m e y e karar vermiş i k e n ,
Efendi;
hem
yazmakta
çabuk
hem
maharetli,
meziyetlerinden
hevesli
verilmesini; Dolunlu
Mahir
Bey'in
le(i9)
çok
sevgi
Hariciye
fikri
ve
ağırlıklı
iyi
ve
Reşit
anlaşmaları
saygının
ve
Mahir
Bu
Efen-
Beyefendi
ile
aralarında
bulunması
Katipliğinin
yazı
gayretlidir.
dolayı Amediciliğin Şekip
di'ye
karşılıklı
de
Şekip
nedeniy-
Bey'e
tevcih
buyurulmasj..."
Ş a b a n H. 1 2 5 3 / M . 1 8 3 7 ' d e
ğinden n a k l e n T a k v i m h a n e ve
tâyin edilmiştir.(20)
rının
Dahiliye
Kalemler
Matbaa*Nezareti'ne
H a r i c i y e Nezareti m e m u r l a
memurlarından
yeniden
Hariciye Katipli
ayrılması
düzenlenmiş,
d a h i l i y e ve h a r i c i y e o l m a k
üzerine
Amedi
üzere i k i y e
Odası
Vaktiyle
"Sizin
k e m â l gibi z â t l a r ı n yürürlüğe k o y d u ğ u
gidip gelmeye b a ş l a m ı ş t ı r . Bağlılarınızdan
ediyoıum.
Paşa)
tadır. K ı z ı n ı n vefatı üzerine ç o k üzgün bir v a z i y e t t e
İsrarlı teklifi üzerine y e n i d e n K a l e m e
çıkar
masına sebep şu o l m u ş t u r : Mahir B e y ; T a n z i m a t ı
taaccüp
bendenizin
Reşit
Ebussuud
halinize
ve
İbni-
kanunları
b o z u p , sizin gibi z â t l a r , onlara bedel k a n u n v a d '
ve
tanzim
e d i y o r s u n u z " d e d i ğ i n i , fakir
işitmiştim.
Reşit
Paşa'nm
kendim
Avrupa'da,
Mahir
B e y ' i n E v k â f N a z ı r ı olarak Dersaadette b u l u n d u ğ u
bir cüma s e l â m l ı ğ ı n d a . S u l t a n A b d u l m e c i d
Mahir
B e y ' i n müteassip o l d u ğ u n u
Han,
bildikleri
için
sohbet sırasında " a c a b a bugün Reşit Paşa A v r u
pa'da
cüma
burada
iken
namazını
kılmaz
idi
nasıl
eda
ediyor?"
ki
orada
kılsın"
diye
dediği
burada i k e n k ı l m a z d ı
idi k i o r a d a k ı l s ı n " d e d i ğ i
meşhurdur.
Avrupa'da
kulağına
Bu
gitmiş
söz
ve
kalbi
Mahir
Reşit
Bey'e
Paşa'nm
kırılmış
ise d e , k o n u m u icabı e s k i d e n o l d u ğ u gibi d o s t l u
ğunu
bozmadan
ölümüne k a d a r iyi m u a m e l e
et
m e y e devam e t m i ş t i r " . ( 2 i )
" M a h i r B e y amirine bağlı," dürüst ve gayretli
ayrılmış
dahiliye",
olarak
memuriyetine
diğerine " m a ' r u z a t ı h a r i c i y e " odası ismi v e r i l m i ş
Evkâf
Nazırlığı
tir. M a ' r u z a t ı
ve iş h a c m i olarak d a y o ğ u n b u l u n a n bir ünitesi
tır.
Bu
odalardan
birine
"ma'ruzatı
dahiliye Katipliğine, Bakanlar K u
rulu Baş K a t i b i Ş e k i p E f e n d i ; M a ' r u z a t ı h a r i c i y e
Katipliğine d e , 2 3
Zilhicce H. 1 2 5 3 / M .
dan
Abdülmecid
sonra, 20
Bakanlar
H a n ' ı n Padişah olmasın
Rebi'ulahir
H.
1255/M.
K u r u l u Baş K â t i p l i ğ i n e , 2 7
ise
önde
de,
gelen
" S a d r i E s b a k Reşit Paşa ile M o r a ' d a iken birlikte
çalışıp t a n ı ş ı k otmatarından dolayı Mahir B e y , m ü şarunileyMin f e v k a l â d e hürmet ve riayeti m a h s u s a sına m a z h a r o l m u ş t u r " . Lütfi T a r i h i , c . 6 , s . 1 2 6 .
20.
" M a h i r B e y ' i n , Reşit Pasa mensuplarından olması
ile Bab-ı â l i ' d e n u z a k l a ş t ı r a r a k Reşit Paşa'yı ü z m e k
i s t e d i l e r " . Lütfi T a r i h i , c . 5 , s . 1 0 5 .
21.
Lütfi T a r i h i , c . V I , s. 1 2 4 .
1839'da
Cemaziyel
etmekte
Devletin
19.
1837'de
Mahir B e y t â y i n edilmişlerdir.
Sultan
devam
görevinin
NAZİF
42
olması,
ayrıca
Mahir
hizmeti
yürütmeye
Bey'in
müsait
bu
t a k d i r i n üstünde o l d u ğ u n d a n , m ü ş a r ü n i l e y h e haddi
nedeniyle
h ü m a y u n l a kılıç ve k ü r k g ö t ü r m e k üzere, 2 3 Ş a b a n
sıhhatinin
olmaması
da
görevden alınması u y g u n g ö r ü l e r e k " , ( 2 2 )
16 C e -
m a z i y e l ' u l â H. 1 2 5 8 / M . 1 8 4 2 ' d e E v k â f - ı H ü m a y u n
Nezareti'nden
alınmıştır.
24
Safer
ÖZTÜRK
H.
1259/
M. 1 8 4 3 ' d e vefat e t m i ş , E y u p ' d a B o s t a n iskelesine
H.
1234/M.
Kahveci
Efendi
şunları
dürüst,
temiz,
zayıf,
kişiliği
ile
yazmaktadır:
hoş
ilgili
olarak
"Mahir
s o h b e t , narin
Lütfi
Bey
yapılı,
gayet
ki
şiliğinde t o p l a n d ı ğ ı bir z â t idi. Basılmış bir divanı
Yazıları
H. 1 2 6 1 / M . 1 8 4 5 ' d e
basıl
N u m a n M a h i r B e y ' i n N a z ı r l ı k d ö n e m i n d e ger
çekleştirdiği hizmetler:
olduğundan,
geri
kalan
noksanlıklar
için
15 Ş a b a n H . 1 2 5 6 / M . 1 8 4 0 ' d a i k i n c i k e ş f i y a p ı l
mıştır.
İnşaat
Bedeli 4 . 5 5 4 . 8 2 5
kuruşu,
memur
26
Mabeyincilik
Efendi,
Verilen
gün s o n r a
görevlerinden
Molla
Efendi'nin
"Vakayı
Letaifi
kardeşi
Enderun"
isimli k i t a b ı n d a ( 2 5 ) o l a y ı ş ö y l e a n l a t m a k t a d ı r :
" Ü z e r i n d e olan Sarrafcı Başılık unvanı K a h v e
ci
Başılıkla
değiştirilmiş
ve
buna
Mabeyincilik
ilâve e d i l m i ş olmasına rağrnen, debdebe ve göste
rişi
mükembel
olan
Kani Beyefendi'nin
bu z a a f sebebiyle c e b i n d e hiç
yaratılıparasının
b u l u n m a d ı ğ ı n ı a n l a y a n Mısır V a l i s i , 2 0 0 0 keseden
fazla
ihsan
ve
okumamış
I I . S u l t a n M a h m u t H a n ' ı n türbesi inşaatı biti
ve
Abdulhak
İlyas
şındaki
mıştır.
rilmiş
Hızır
görüşü
yüksek yaratılışlı ve edebi ö z e l l i k l e r i n
vardır".(23)
Başılık
Meşhur
Bey'in
gönderildi.
İstanbul'a d ö n d ü k t e n
alındı.
defnedilmiştir.
Mahir
1 8 1 8 ' d e IMısır'a
görevi y a p ı p
yardımda
bütün
bulunmuştur.
herkesin
yardımı,
İstanbul'a
cömertçe
harcamış
duymuş
dahi
ve
Okumuş
olduğu
getirmeden
bir
kumş
bu
Mısır'da
bile
borcunu
ö d e m e m i ş o l m a s ı , gözden düşmesine, hatta â m i r
lerinin
kızgınlığına
aylıkları da 1 8 0 . 8 0 0 kuruşu bulmuştur. B u para
Mısır'dan
nın 4 . 0 0 0 kesesi D a r b h a n e - i A m i r e ' d e n , geri kalanı
memiş,
sebep o l m u ş t u r .
döndükten
26
ncı
günü
Bu
nedenle,
sonra
kendisine yüz
veril
1.500
kuruş
evine
aylıkla
E v k â f Hazinesi'nden verilmiştir. Türbeye konulan
çekilip
o t u r m a s ı n a dair e m i r .
Silahtar A ğ a
e ş y a , m e f r u ş a t ve diğer m a l z e m e l e r için 2 6 1 . 3 7 2
fından
tebliğ
gelişmeler
edilmiştir.
Bu
tara
üzerine
kuruş h a r c a n m ı ş t ı r . T ü r b e d e h i z m e t g ö r m e k üzere,
K â n i B e y , üzüntüsünü dışarıya sızdırmadan t a k d i r
türbedarlar,
edilen
hatimhanlar
ve
buharihanlar
tâyin
edilmiştir.
Taşrada
ması
için
bulunan
memur
Cemaziyelulâ
H.
vakıfların
tâyin
sayımının
yapıl
edilmesi h u s u s u n d a ,
1258/M.
1842
tarihinde
13
irade-i
seniyye çıkmıştır.
H.
1 2 5 8 / M . 1842 tarihinde yapılmış
Müslümanlara ait ev ve diğer yerlerin
satılmaması
hakkında
23
gayri
Cemaziyel-
ahire H . 1 2 5 7 / M . 1 8 4 1 ' d e t e ' k i d e n irade-i s e n i y y e
çıkartılmıştır.
2 9 Z i l h i c c e H . 1 2 5 6 / M . 1 8 4 0 ve H . 1 2 5 7 / M .
ferağ ve intikal
harcı
ile değer
konular
hakkında yönetmelik hazırlanmıştır.
Birkaç
cami,
tekke,
B i m a r h a n e s i ve K ı r k
mektep,
Çeşme
Süleymaniye
ile su y o l l a r ı
tamir
edilmiştir.
Meh
met A ğ a ' n ı n o ğ l u d u r . E n d e r u n - i H ü m a y u n ' d a t a h
ve
terbiye
sonra
gördükten
sonra, tedricen
1 2 3 3 / M . 1817'de
Mabeyinci
bir d o s t u n gözden düşmesi, E n d e r u n - i
meselesinde
arasında
üzüntüye
yol
aç
Y i n e H ı z ı r İlyas E f e n d i , y u k a r ı d a k i y a z d ı k l a r ı
na şunları ilâve e d i y o r : ( 2 6 )
" K â n i B e y h i ç b i r iltifat g ö r m e d e n 8 y ı l evinde
i n z i v a d a k a l m ı ş t ı r . B i r aralık d u r u m u n u
Silahtar
Ağa'ya
Silahtar
anlatarak
olmuştur.
Mehmet
yaptığı
olumlu
yardımını
Ağa'nın, muğduriyetinin
istemiştir.
giderilmesi
Böyle
şahsiyetli
ve
şılamak
üzere
ılamak
terfien
üzere
edilmiştir.
terfien
Bu
Masraf
Masraf
gelişmeler
Kâtipliğine
Katipliğine
üzerine
diğer
kar
tâyin
tâyin
Devlet
lık g i d e r i l m i ş t i r " .
H.
1 2 4 0 / M . 1 8 2 4 ' d e C i z y e Muhasebecisi, Şa
H.
1251/M.
1252/M.
1835'de
1836'da
Tütün
Esham
Mukataacısı,
Gümrükçüsü
ve
H.
1 2 5 3 / M . 1 8 3 7 ' d e de Meclisi V â l â Azası o l m u ş t u r .
( D e v a m ı var)
22.
Takvimi Vakayi', Numara; 243.
LütfI T a r i h i , c . V , s. 1 2 6 .
24.
L e t â i f i V a k a y i ' , E n d e r u n , s. 1 4 4 .
Vehabi
25.
L e t â i f i V a k a y i ' , E n d e r u n , s. 1 7 6 .
h i z m e t l e r i , her türlü
26.
L e t â i f i V a k a y i ' , E n d e r u n , s. 3 6 6 .
Paşa'nın
yaptığı
M e m u r l a r ı gibi K â n i B e y ' i n de k a l b i n d e k i kırgın
23.
Ali
için
rica üzerine. Padişah t a r a f ı n d a n masraflarını
Sarıkçı
her tarafta övgü ile k a r ş ı l a n m ı ş t ı r . ( 2 4 )
Valisi
gittiği,
mensupları
K a h v e c i Başı ve d a h a
değerli bir kişinin Padişahın y a k ı n l a r ı n d a n o l m a s ı ,
Mısır
olduğunu
çekilip
Hümayun
H.
E n d e r u n - i H ü m a y u n Peşkir A ğ a l a r ı n d a n
Başı, H.
lütuf
n i y a z l a evine
mürüvvetli
ban
MUSTAFA KANİ B E Y
sil
kendisine bir
mıştır".
tır.
müslimlere
bile
d u a ve
b e n i m gibi üzgün akrabalarının m a l u m u d u r . B ö y l e
Ş a m ' d a M e v l â n a Halid (k.s.)in türbesi, 2 0 C e maziyelâhir
1841'de
aylığın
belirterek,

Download Report