ÖZET İÇERİK

ÖZET İÇERİK
 KISIM BİR ARAŞTIRMANIN TEMELLERİ
1
Bölüm 1
Bilimsel Psikolojide Açıklama
3
Bölüm 2
Araştırma Teknikleri:
Gözlem ve Korelasyon
24
Bölüm 3
Araştırma Teknikleri: Deneyler
51
Bölüm 4
Psikoloji Araştırmalarında Etik Kuralları
82
Bölüm 5
Araştırma Raporları Nasıl Okunur ve
Yazılır
 KISIM İKİ DENEYSEL PSİKOLOJİNİN
İLKELERİ VE UYGULAMALARI
99
151
Bölüm 6
Psikofizik
153
Bölüm 7
Algı
180
Bölüm 8
Dikkat ve Tepki Süresi
207
Bölüm 9
Koşullama ve Öğrenme
227
Bölüm 10
Hatırlama ve Unutma
261
Bölüm 11
Düşünme ve Problem Çözme
297
Bölüm 12
Bireysel Farklar ve Gelişim
327
Bölüm 13
Sosyal Psikoloji
358
Bölüm 14
Çevre Psikolojisi
388
Bölüm 15
İnsan Etkenleri
410
v
İÇİNDEKİLER
 KISIM BİR ARAŞTIRMANIN TEMELLERİ
1
BÖLÜM 1
3
BİLİMSEL PSİKOLOJİDE AÇIKLAMA
Dünyayı Kavramak 4
Sosyal Kaytarma 4
Merak: Bilimin Kaynağı 5
Bilgi Kaynakları 6
İnanç Oluşturma 6
Bilimsel Açıklamanın Doğası 8
Kuram Nedir? 8
Tümevarım ve Tümdengelim 9
Kuramdan Denenceye 12
Kuramların Değerlendirilmesi 14
Ara Değişkenler 15
Psikoloji Kuramı Etrafında Dönüp Duran
Tilki ve Kirpiler 17
Psikoloji Bilimi 18
Psikoloji ve Gerçek Dünya 19
Özet 22
Anahtar Terimler 23
Tartışma Soruları 23
Web Bağlantıları 23
BÖLÜM 2 ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ:
GÖZLEM VE KORELASYON
24
Doğal Gözlem 26
Neyi Gözlemleriz? 28
Tepkisellik 30
Vaka Çalışması 31
Anket Araştırması 32
Doğal Gözlemlerin Avantajları ve
Dezavantajları 33
Korelatif Yaklaşım 36
İzlerlik Araştırması (Bağlantısal Araştırma) 36
Korelatif Araştırma 38
Korelasyon Katsayısı 38
Karmaşık Korelasyon İşlemleri 44
vii
viii
İÇİNDEKİLER
Neden: Bir Not 46
Özet 48
Anahtar Terimler 49
Tartışma Soruları 49
Web Bağlantıları 50
Laboratuvar Kaynakları 50
BÖLÜM 3 ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ: DENEYLER
Deney Nedir? 52
51
Deneylerin Avantajları 53
Deneylerin Yapılma Nedeni 54
Değişkenler 55
Bağımsız Değişkenler 55
Bağımlı Değişkenler 56
Kontrol Değişkenleri 57
Değişkenlerin İsimlendirilmesi 57
Birden Fazla Bağımsız Değişken 58
Birden Fazla Bağımlı Değişken 63
Deneysel Desenler
64
Denekler- Arası ( Gruplar- Arası) Desenler
Denek- İçi (Grup- İçi) Desenler 65
Küçük-n (Grup) Desenleri 66
Karma Desenler 67
Kontrol Koşulları 67
Gizli Tehlikeler 68
Yarı Deneysel Desenler 71
Problemden Deneye: İşin Özü
64
76
Bir Deneyin Yapılması 76
Problemden Deneye 76
Veri
77
Verilerin Toplanması 77
Verilerin Analizi 78
Verilerin Raporlanması 78
Özet 79
Anahtar Terimler 80
Tartışma Soruları 81
Web Bağlantıları 81
BÖLÜM 4
PSİKOLOJİ ARAŞTIRMALARINDA ETİK KURALLARI
İnsan Katılımcılarla Yapılan Araştırmalar 83
Bilgilendirilmiş Onam ve Yanıltma 85
Geri Çekilme Özgürlüğü 86
Zarardan Korunma ve Bilgilendirmeler 87
Zararlı Neticelerin Ortadan Kaldırılması 87
Gizlilik (Mahremiyet) 88
82
İÇİNDEKİLER
ix
Hayvanlarla Yapılan Araştırmalarda Etik Kuralları 89
Hayvanlarla Yapılan Araştırmalara Karşı Tartışmalar 89
Hayvanlarla Yapılan Araştırmalara Yönelik Tartışmalar 90
Hayvanların Araştırmalarda Kullanılması Hakkında Rehber 91
Bilimsel Aldatmaca 92
Etik Uygulamalarının İzlenmesi 94
Özet 95
Anahtar Terimler 96
Tartışma Soruları 96
Web Bağlantıları 96
Önerilen Araştırmalar 97
Uygulamadaki Psikoloji: Onam Formlarının Anlaşılması ve Hatırlanması 97
BÖLÜM 5 ARAŞTIRMA RAPORLARI NASIL OKUNUR VE YAZILIR
Literatür Taraması Nasıl Yapılır 100
Bir Makalenin Bölümleri 101
Başlık ve Yazar(lar) 101
Özet 101
Giriş
102
Yöntem 102
Bulgular 102
Tartışma
Kaynaklar
105
105
Eleştirel Okuyucu İçin Kontrol Listesi
Giriş
105
106
Yöntem 106
Bulgular 107
Tartışma
107
Kontrol Listesi Özeti 108
Bir Dergi Makalesi Örneği 109
Araştırma Raporunun Yazılması 118
Format 119
Örnek Taslak 121
Stil 143
Bir Makalenin Yayınlanması 146
Özet 147
Anahtar Terimler 147
Web Bağlantıları 148
Laboratuvar Kaynakları 148
Uygulamadaki Psikoloji: Literatür Taraması 148
99
x
İÇİNDEKİLER
 KISIM İKİ DENEYSEL PSİKOLOJİNİN
BÖLÜM 6
İLKELERİ VE UYGULAMALARI
151
PSİKOFİZİK
Duyumların Ölçümü 154
6.1 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
153
İşevuruk Tanım: Eşikler 156
Değişkenleri Tanıyalım 157
6.2 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
Ölçüm Türleri: Fechner Yasası ve Stevens Yasası 169
6.3 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
Küçük-n Desenleri: Psikofiziksel Yöntemler 174
Problemden Deneye: İşin Özü
Güvercinlerin Görsel Eşikleri Var mıdır?
Özet 177
Anahtar Terimler 177
Tartışma Soruları 178
Web Bağlantıları 178
176
Uygulamadaki Psikoloji: Weber Yasası (Kesri) 178
BÖLÜM 7 ALGI
Algı Konusundaki Sorunlar
180
181
Doğrudan ve Dolaylı Algı 181
Farkındalık ve Algı 183
Değişkenleri Tanıyalım 186
7.1 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
Sözel Bildirim: Farkındalık Olmadan Algı 187
7.2 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
Aynı Sonuca Giden İşlemler: Farkındalık Olmadan Algı ve Açık Farkındalık Olduğunda Algı 196
Problemden Deneye: İşin Özü
Renk–Uzaklık Yanılsaması 201
Özet 204
Anahtar Terimler 205
Tartışma Soruları 205
Web Bağlantıları 205
Laboratuvar Kaynakları 205
Uygulamadaki Psikoloji: Stroop Etkisi 206
BÖLÜM 8
DİKKAT VE TEPKİ SÜRESİ
Tepki Süresinin ABC’si 208
8.1 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
Karıştırıcı Etki: Etkisiz Eklenme
Değişkenleri Tanıyalım 211
210
207
İÇİNDEKİLER
xi
8.2 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
Bağımlı Değişken Seçimi: Hız-Keskinlik Takası 215
8.3 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
Ortak Etki: Bilişsel Kontrol 221
Problemden Deneye: İşin Özü
Dikkati Ölçmek 222
Özet 225
Anahtar Terimler 225
Tartışma Soruları 225
Web Bağlantıları 226
Uygulamadaki Psikoloji: Hız-Keskinlik Takası 226
BÖLÜM 9
KOŞULLAMA VE ÖĞRENME
Koşullama Türleri 229
227
Klasik Koşullama: Pavlov İsmi Tanıdık Geliyor mu? 229
Edimsel (Araçsal) Koşullama 231
Değişkenleri Tanıyalım 234
9.1 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
Denek-İçi ve Denekler-Arası Desenler: Uyaran Şiddeti
235
9.2 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
(Karşıt) Dengeleme: Eş Zamanlı Karşıtlık 240
9.3 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
Küçük-n Desenleri: Çocuklarda Davranış Sorunları 246
Problemden Deneye: İşin Özü
Kısmi Pekiştirmede Sönme Etkisi 253
Özet 257
Anahtar Terimler 258
Tartışma Soruları 258
Web Bağlantıları 259
Uygulamadaki Psikoloji: Sonuçların Bilinmesinin Pekiştireç Olması
BÖLÜM 10
HATIRLAMA VE UNUTMA
Ebbınghaus’un Katkısı –Bellek Henüz Gençken 262
Bellek Türleri 266
Değişkenleri Tanıyalım 267
10.1 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
Ölçek Daralması: Duyu (Modalite) Farkları 268
10.2 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
Sonuçların Genellenmesi: İşleme Derinliği 274
10.3 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
Etkileşim Etkileri (Ortak Etkiler): Örtük ve Açık Bellek Testleri 281
Problemden Deneye: İşin Özü
Hangisi Daha Etkilidir? Okumak mı, Dinlemek mi? 291
259
261
xii
İÇİNDEKİLER
Özet 293
Anahtar Terimler 294
Tartışma Soruları 295
Web Bağlantıları 295
Laboratuvar Kaynakları 295
Uygulamadaki Psikoloji:11 Eylül Terör Saldırılarını Hatırlamak 296
BÖLÜM 11
DÜŞÜNME VE PROBLEM ÇÖZME
297
Düşünme Üzerine İki Yaklaşım 299
Thorndike’ın Deneme-Yanılma Öğrenmesi 299
Köhler’in Şempanzelerinde İçgörü 300
11.1 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
Güvenirlik ve Tekrar: Benzetimsel (Analojik) Akıl Yürütme 301
Değişkenleri Tanıyalım 303
11.2 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
Deneysel Kontrol: İşlevsel Sabitlik
311
11.3 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
Sözel Bildirimler: Yargılara Aşırı Güven 315
Problemden Deneye: İşin Özü
Problem Çözmede Kuluçka Dönemi
Özet 323
Anahtar Terimler 323
Tartışma Soruları 324
Web Bağlantıları 325
319
Uygulamadaki Psikoloji: Doğrulama Yanlılığı 325
BÖLÜM 12
BİREYSEL FARKLAR VE GELİŞİM
327
Bireysel Farklar Yaklaşımları 329
Bireysel Farklar Konusuna Yöntemsel Yaklaşımlar 329
Bireysel Farklara Yol Açan Değişkenler 330
Değişkenleri Tanıyalım 332
12.1 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
Ölçüm Geçerliği: Zekâ ve Gelişimsel Araştırma Desenleri 333
12.2 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
İşevuruk Tanımlar: Zekâ
339
12.3 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
Regresyon Etkisi: Eğitimde Değerlendirme
345
Problemden Deneye: İşin Özü
Motivasyon ve Duygu, Düşünsel Performansta Nasıl Rol Oynar? 350
Özet 354
Anahtar Terimler 355
Tartışma Soruları 355
Web Bağlantıları 356
Uygulamadaki Psikoloji: Regresyon Etkilerinin Gösterimi 356
İÇİNDEKİLER
BÖLÜM 13
SOSYAL PSİKOLOJİ
Sosyal Psikolojinin Kökenleri 359
13.1 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
xiii
358
Deneysel Kontrol: Otoriteye İtaat 362
Değişkenleri Tanıyalım 363
İtaat Davranışını Arttıran Durumlar 367
13.2 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
Talep Karakteristikleri ve Deneyci Yanlılığı 370
13.3 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
Alan Araştırması: Seyirci Müdahalesi 374
13.4 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
Bağımlı Değişken Seçimi: Kalıpyargıların ve Ön Yargıların Ölçülmesi 378
Problemden Deneye: İşin Özü
Ortamda Diğer Kişilerin Varlığı, Bireyin Bir Görevdeki Performansını
Nasıl Etkiler? 381
Özet 384
Anahtar Terimler 385
Tartışma Soruları 385
Web Bağlantıları 386
Laboratuvar Kaynakları 386
Uygulamadaki Psikoloji: Deneyde Olmanın Etkisi
BÖLÜM 14
ÇEVRE PSİKOLOJİSİ
Bilim Gerçeğe Giden Tek Yol Mudur?
386
388
389
Şehir Yaşamı ile İlgili Gerçekleri Keşfetmek 391
14.1 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
Bulguların Genellenmesi: Kalabalıklaşma 393
Değişkenleri Tanıyalım 394
14.2 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
Yarı Deneysel Desenler: Gürültü ve Bilişsel Performans 401
14.3 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
Etik Konular: Aldatmaca ve Gizleme
403
Problemden Deneye: İşin Özü
Gürültüye Maruz Kalmak Sizin İçin Zararlı mıdır?
Özet 407
Anahtar Terimler 408
Tartışma Soruları 408
Web Bağlantıları 408
Laboratuvar Kaynakları 408
405
Uygulamadaki Psikoloji: Gürültü ve Bellek 409
BÖLÜM 15
İNSAN ETKENLERİ
İnsan Etkenleri ve İnsan Davranışı 411
Tanım 411
Kullanıcınızı Onurlandırın 412
Yaşamın Değeri 413
410
xiv
İÇİNDEKİLER
Değişkenleri Tanıyalım 414
15.1 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
Küçük-n Desenleri: Hareketli (Dinamik) Görsel Keskinlik 415
15.2 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
Bağımlı Değişken Seçimi: Zihinsel İş Yükü 417
15.3 Deneysel Konular ve Araştırma Örnekleri
Alan Araştırmaları: Ortalanmış ve Yükseğe Yerleştirilmiş Fren
Lambası 425
Problemden Deneye: İşin Özü
Pilotların Zihinsel İş Yükünü Uçuş Sırasında Ölçmek 427
Özet 428
Anahtar Terimler 428
Tartışma Soruları 429
Web Bağlantıları 429
Uygulamadaki Psikoloji: Trafik İşaretlerini Anlamak 429
EK A
DENEYSEL PSİKOLOJİ: KISA BİR TARİHÇE
Deneysel Psikolojinin Kökenleri: Felsefe ve Fizyoloji 433
432
Helmholtz’un Katkıları 435
Erken Dönem Bilimsel Psikoloji 435
Ernst Weber 436
Gustav Fechner 436
Wilhelm Wundt 437
Hermann Ebbinghaus 437
Psikoloji Ekolleri 438
Yapısalcılık: Zihinsel Yaşamın Yapısı 438
İşlevselcilik: Zihnin İşlevleri 439
Davranışçılık: Zihinsel Açıklamaların Reddi 440
Gestalt Psikolojisi: Bütünün Algısı 441
Bazı Modern Akımlar 442
II. Dünya Savaşı ve Psikolojinin Yayılması 442
Bilişsel Psikoloji: Zihnin Dönüşü 442
Bilişsel Sinirbilim: Beyin Çağı 443
Uzmanlaşma 444
Özet 446
Anahtar Terimler 447
Web Bağlantıları 447
EK B
İSTATİSTİKSEL DÜŞÜNME: TEMEL BİLGİLER
Betimsel İstatistik: Olduğu Gibi Söylemek 449
Merkezi Eğilim 450
Yayılım Ölçümleri 451
Hesaplama Hakkında Bir Not 453
Normal Dağılım 454
Korelasyon Katsayısı 456
448
İÇİNDEKİLER
Çıkarımsal İstatistik
xv
458
Örnekleme 458
Örneklem Ortalamalarının Dağılımı 460
Denence Testleri 463
İki Grup Arasındaki Farkı Bulmaya Yönelik Testler 469
t Test 473
Etkinin Büyüklüğü 476
Varyans Analizi 477
x2 Bağımsızlık Testi 486
İstatistiğin Yanlış Kullanımları 487
Küçük ya da Yanlı Örneklemlerin Kullanılması 488
Var Olmayan ya da Uygunsuz Olan Karşılaştırmalar 489
Kumarbazın Yanılgısı 490
Özet 491
Anahtar Terimler 492
Web Bağlantıları 492
EK C
İSTATİSTİKSEL TABLOLAR
Tablo A
494
Normal Eğrinin Altındaki Alanların Oranı 495
Tablo B
Mann-Whitney U Testinin İstatistiksel Kritik Değerleri 498
Tablo C
İşaret Testi İçin Dağılım 500
Tablo D
Eşlenmiş Çiftler İşaretli Sıra Testi İçin Wilcoxon
T İstatistiğinin Kritik Değerleri 502
Tablo E
Kritik t Değerleri 503
Tablo F
F Dağılımı İçin Kritik Değerler 504
Tablo G
x2 Dağılımı İçin Kritik Değerler 508
Tablo H
Seçkisiz Sayılar
KAYNAKÇA 511
SÖZLÜK 528
İSİM DİZİNİ 542
KONU DİZİNİ 545
509