İÇİNDEKİLER MÜDAHALE AŞAMASI GRUPLARDA ETKİNLİK KULLANIMI • Grupla Sosyal Hizmette Etkinlik • Etkinliklerin Sınıflandırılması • Etkinlik Yaparken Dikkat Edilecek Noktalar • Etkinlik Kullanımının Sakıncalı Yönleri • Etkinliklerin Değerlendirilmesi GRUPLARLA SOSYAL HİZMET Öğr. Gör. H.Hüseyin HEDEFLER Altınova • Bu üniteyi çalıştıktan sonra; • Gruplarla sosyal hizmette etkinliklerin amaçlarını kavrayabilecek • Etkinlikleri sınıflandırmasını • Grubun başlangıçında, devamında ve sonlandırılmasında kullanılabilecek etkinlikleri farkedebilecek • Etkinliklerin yararlarını, hangi durumalrda etkinlik kullanılmayacağını anlayabilecek • Etkinliklerin nasıl değerlendirileceğini bilebileceksiniz. ÜNİTE 11 Müdahale Aşaması: Gruplarda Etkinlik Kullanımı GİRİŞ Grup liderliği, grubu etkileşime sokacak bir dinamik oluşturmayı gerektirir. Dolayısıyla lider, üyelerin birbirlerine tepkide bulunmalarını sağlayacak müdahalelerde bulunur. Grup etkileşimi sağlayan araçların en başında etkinlikler gelir. Grup çalışmasında etkinlik kullanımı, üyelerin bir oyun oynayarak (örneğin grup oyunlar oynar, resim çizer veya yazı yazar veya yemek pişirerek, bir şeyler ortaya çıkararak, rol yaparak, şarkı söylerek vb) şekilde gerçekleştirilir. Her bir etkinliğin sonunda etkinlikten ortaya çıkan sonuç hakkında tartışma, geri bildirim yapılır. Etkinliği gerçekleştirmek ve sonra bunun hakkında konuşmak ayrılmaz bir bütündür. Etkinlikler sırasında üyeler yeni davranışlar dener ve diğer üyelerin deneyimlerini gözlemleme şansı elde ederler Gruplarla sosyal hizmettin ortaya çıkmasından beri etkinlikler kullanılmıştır. Gruplarla sosyal hizmette etkinlik kullanımı, grupla psikolojik danışmaya benzer şekilde danışanın kendini ve/veya başkalarını tanıması, direnç ve transferanslarla baş edebilmesi, iç çatışmaların ayırdında olması, sürecin işlemesi amacıyla liderce önerilen bazı sözel ya da sözel olmayan oyunların, törensel davranış örüntülerinin grup üyelerince de gönüllülüğe dayalı olarak yapılmasıdır. Gruplarla sosyal hizmette, grubun ve üyelerin ihtiyaçlarına dayalı olarak kullanıldığında etkinlikler grubun amacının gerçekleşmesine ve üyelerin amaçlarının farkına varılmasına önemli katkı sağlar. Yazarlar etkinliklerin çok değerli olduklarını, grubu anlamlı ve ilginç kılmada önemli rol oynadıklarını ifade etmişlerdir. Grubun tanışma aşamasından sonlandırma aşmasına kadar etkinlikler grubun hemen hemen her aşamasında kullanılır. GRUPLARLA SOSYAL HİZMETTE ETKİNLİK KULLANIMININ AMAÇLARI Grubun değişik aşamalarında, grup içi farkındalığı ve etkileşimi arttırmanın, değişimi sağlamanın ya da yeni davranışların denenmesine olanak sağlamanın bir yolu olarak farklı etkinlikler kullanılabilir. Grup etkilikleri grubun gelişimsel sürecini destekler ve gerektiğinde grubu belirli bir doğrultuya yöneltir. Bu noktada etkinliklerin işlevlerini daha kapsamlı bir biçimde anlayabilmek için etkinlik kullanımına ilişkin kuramsal çerçeveyi ve etkinliklerin hangi amaçlarla kullanıldığını incelenmesi önemlidir. Gruplarla sosyal hizmette etkinlik kullanımının en önemli özelliği amaçlı olmasıdır. Gruplarla sosyal hizmette birçok etkinlik grubun amaçlarını başarmak için kullanılır. Grupta liderliği oluşturan en önemli unsur, grubun amaçlarını başarmasıdır. Dolayısıyla uzman etkinlikleri kendisinin etkililiğini, başarısını ortaya koymak için değil kişilerin ve grubun gelişimi için bir araç olarak görmelidir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2 Müdahale Aşaması: Gruplarda Etkinlik Kullanımı Etkinlik sadece grubun meşgul olması için değildir. Etkinlik hakkında düşünürken uzman, etkinliğin grubun amaçlarına yönelik olmasını değerlendirmelidir. Etkinliği değerlendirirken uzman beklenen sonuçlar ve grup içinde ve dışında bu deneyimin nasıl kullanılacağını düşünmelidir. Etkinlik, kişilerin ve grubun amaçlarının gerçekleşmesine yönelik olarak kurum ve sosyal değerlerle uyumlu olmalıdır. Bu nedenle belirli bir etkinlik için amaçların tanımlanması önemlidir. Etkinlik kullanılan gruplarda odak noktası etkinlik değil ama etkinliğin nasıl yapıldığı, sözel içeriği, hedefin gerçekleşmesi ve psikososyal işlevsellik kazandırmasıdır. Etkinliklerin, genel anlamda üyelerin birbirleriyle etkileşimini teşvik etmek, grup sürecinde bir şey başlatmak veya sonlandırmak, kendini başkalarını tanımak, etkileşime veya kendini açmaya yardımcı olmak, üyelere içgörü kazandırmak, iyileştirici güçleri ortaya çıkarmak gibi pek çok amaçla kullanılması mümkündür. Etkinlik grubun üyelerine ve grubun bütününe birçok katkıda bulunabilir. Etkinlikler, • • • • • • • • • • Stresi azaltır, ruh sağlığı için elzem olan zevk ve yaratıcılık isteğini tatmin eder, Sosyal hizmet uzmanının belirli üyelerin ihtiyaçlarını anlamaya ve etkinlik içinde birbirleri ile etkileşim halinde olan üyelerin davranışlarını gözlemlemeye yardımcı olur, Duygular, fikirler ve deneyimlerin sözel olarak ifade edilmesini sağlar, Yansıtıcı ve sorun çözücü tartışmaları teşvik eder ve üyelerin kendilerini, diğerlerini ve durumları anlamasını sağlar, Üyelerin arasındaki ilişkinin gelişmesine ve grup tutarlılığının oluşmasına yardımcı olur, Çevredeki diğer üyeler ve kişilere fırsat verir, Psikososyal gelişim aşamalarına uygun olacak temel yeteneklerin gelişmesine ve böylece öz saygı geliştirmeye yardımcı olur, Karar vermede yeterlilik kazanılmasına yardımcı olur, Çevrenin daha iyi kullanılmasına ve değiştirilmesine yardımcı olur. Etkinlikler, üyeler hakkında bilgi almayı da sağlar. Öreneğin aile yapsı, gelecek beklentisi, iş durumu gibi. Etkinliklerin kullanıldığı gruplarda deneyimsiz uzmanlar etkinliğin önemini çok önemli görebilirler ve üyelerin duygularına, kişilerarası ilişkilerine ve grup gelişimine yeterince ilgi göstermeyebilirler. Sonuç olarak grup etkinliğine karşı direnç gösterebilir veya gruba yeterince kendilerini veremezler. Bu durumda grup bozulur. Grubun gelişim aşaması, bireysel grup üyelerinin ihtiyaçları ve grup ihtiyaçları uzmanın uygun etkinliğe karar verirken değerlendirdiği kriterlerdir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3 Müdahale Aşaması: Gruplarda Etkinlik Kullanımı ETKİNLİKLERİN SINIFLANDIRILMASI Grupta etkinlik kullanımı iki şekilde sınıflandırabiliriz. Bu sınıflandırmalar • • Grubun aşamalarına göre etkinliklerin sınıflandırılması Etkinliğin grupta yararına göre sınıflandırılması Aşamalara Göre Etkinliklerin Sınıflandırılması Aşamalara göre etkinliklerin sınıflandırılması grup sürecini başlatmak, her bir oturumu başlatmak, grubu bir odağa yöneltmek ve grubu sonlandırma etkinlikleri olarak ele alnabilir. Bu başlıklarla ilgili bilgiler aşağıda yer almıştır. Grup sürecini başlatmak için kullanılacak etkinlikler Yeni bir grupla çalışıyorsak, tüm üyelerin kendilerini huzurlu, güvende ve kendilerini ifade etmede özgür hissetmelerini sağlamak gerekir. Bundan dolayı oturumuna başlandığında öncelikle grup dinamiğini sağlayıcı çalışmalarla başlanır. Yeni bir grup kurulduğunda ilk birkaç hafta aşağıdaki isim öğrenme ve etkileşim etkinliklerinden bazıları seçilerek oynanabilir. Bu etkinlikler, birbirlerini henüz iyi tanımayan üyelerden oluşan grupları birbirini tanıtmaya ve grubu rahatlatmada yardımcı olurlar. Ayrıca, diğer grup üyeleri hakkında ilginç bazı özellikleri keşfetme şansı tanırlar. Bağlantı kurma aşamasında doğru etkinlikler üyelerin birbirlerini tanımasına, gerilimin azalmasına, üyelerin benzerliklerinin ortaya konmasına yardımcı olurlar. Bu aşamada etkinlikler yakınlık gerektiren veya saldırgan davranış ortaya çıkarıcı olmamalıdır. Etkinlikler açık kurallara sahip olmalı ama aynı zamanda üyelerin arasındaki etkileşim için güvenli bir ortam oluşturması için esnek olmalıdır. Bu etkinlikler sürecinde üyeler, ilk izlenimler, tanışma ve “kabuklarını kırma” ile meşguldürler. Ayrıca bu tarz oyunlar ve etkinlikler grup içinde iletişimi ve etkileşimi artırır. Örnek Etkinlikler Eşini Bul Oyunu Katılımcılardan ikili eş olmaları istenir. Sonra birbirinden en uzak noktada müzik eşliğinde mekânda dans eder. Lider müziği kapatır ve “eşini bul” der. Eşini bulanlar el ele tutuşup yere oturur. Eşini bulamayan, geç bulan çiftler oyun dışı kalır. Oyun bitiminde oyun hakkında neler düşündüler, oyunun amacının ne olduğu, oyundan çıkınca neler hissettiler, birisiyle eş olmak ortak hedefin olması nasıl bir şey gibi sorular üzerine konuşulabilir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4 Müdahale Aşaması: Gruplarda Etkinlik Kullanımı Ev Sahibi Kiracı Oyunu Katılımcılardan gönüllü bir ya da iki kişi seçilir. Diğer katılımcılardan da üçer kişilik gruplar oluşturur. İki kişinin karşılıklı el ele tutuşmasını, üçüncü kişinin de iki kişinin arasında durmasını isteyin. Böylelikle ortadakiler kiracı yandakilerde ev sahibi olmuş olur. Liderin komutuyla ev sahipleri değişsin dediğinde ev sahipleri yerlerini bırakı, başka bir kiracıyı ortalarına alarak yeni ev kurarlar. Açıkta kalan kişi de yeni ebe olur. Oyun bu şekilde devam eder. Üç Parmak Tüm katılımcılardan üç parmaklarını havaya kaldırmalarını istenir. Her bir parmağa kendileriyle ilgili bir özellik bulmaları söylenir. Örneğin İşaret parmağı “isim”, orta parmak “en sevdiği içecek” ve yüzük parmağı da “en çok gitmek istediği ülkeyi” temsil edebilir. Daha sonra katılımcılardan mekânın içerisinde yürümelerini 3 dk içinde karşılaştıkları herkesin parmaklarına kandillerinkine değdirerek sırayla parmakların temsil ettiklerini şeyleri söylemelerini istenir. Çeşitlendirme Parmak sayısı arttırılabilir, temsil ettikleri şeyler kullanılacağı aktivitenin türüne göre değiştirilebilir. Örneğin, yaş, şehir, spor, sevdiği sevmediği şeyler gibi… Her bir oturumu başlatmada kullanılacak etkinlikler Etkinlikler, grubun başlangıcında kullanıldığı gibi her bir oturumun başında da kullanılabilir. Grubun başlangıcında etkinlik kullanmak üyeleri çalışmaya hazır hale getirir. Ayrıca oturumun başında kullanılan etkinlikler grubu bir odağa doğru yönlendirir. Burada kullanılacak etkinliklerin bir faydası da üyelerin gruba karşı direncinin kırılmasını sağlar. Kendini açmayan suskun olan bir üye etkinlikler sırasında kendini açma ve suskunluğunu giderme şansı bulabilir. Ama tam tersi olarak bir üye etkinliğe ve gruba karşı direnç gösterebilir. Örnek Etkinlikler Beş Sayı Yaz Katılımcılardan ikili eş olması istenir ve karşılıklı olarak oturmaları sağlanır. Her birine birer adet A4 kâğıt verilir. Eşlerden her birisi kâğıda kendisiyle ilgili beş tane sayı yazması söylenir. Bu sayıların kendisiyle yakından alakalı olmasını belirtilir. Örneğin uğurlu sayısı, ilkokul numarası, doğum tarihinin toplamı, v.b Sayıları yazdıktan sonra bunu eşine göstermeleri belirtilir. Eşinden de o sayıların ne ifade ettiğini bulmaya çalışmasını istenir. Sayıları yazan ile tahmin eden aralarında konuşur, hangilerinin doğru tahmine yakın olduğu aralarında paylaşılır. İstenirse tüm grupla sayılar, tahminler ve doğruları paylaşılabilir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5 Müdahale Aşaması: Gruplarda Etkinlik Kullanımı Bir Nokta İzle Grup üçerli bir araya gelerek A B C olmak üzere gruplara ayrılırlar. A’lar mekânda istedikleri gibi yürürler. B’ler ve C’ler de A’da bir nokta belirlerler ve o noktayı takip ederek yürürler. Bir süre sonra gruplar durur ve yaşantılarını birbirleriyle paylaşırlar. Süreç tekrarlanır. Bu kez B’ler yürür A’lar ve C’ler B’lerde belirledikleri noktayı takip ederler. Nasıl bir duygu olduğu üzerine konuşulur. Çeşitlendirme Lider C’lerle birlikte dışarı çıkar. Liderin yönergesi dâhilinde, C’ler kendi aralarında gruptan bir kişi seçerek, onu takip etmeye karar verirler. Aynı süreç bir daha tekrarlanır ve sonunda yaşantılar paylaşılır. Grubu belli bir odağa yöneltmek için kullanılacak etkinlikler Grup sürecinde etkinlik kullanımının temel amacı grubu belli bir yöne çevirmektir. Devam eden bir oturumda lider, yeni bir konuya ihtiyaç duyulduğunu hissettiğinde, grubun odağını bu yeni konuya yöneltmek amacıyla da etkinliklerden faydalanabilir. Etkinlik yoluyla üyelerin dikkatini belirli bir konuya çekmek, grubun etkili bir şekilde birlikte hareket etmeyi öğrenmesi adına faydalıdır. Örnek Etkinlikler Dinleme Lider katılımcılara ‘İkili eş olalım. Birimizi A, diğerimizi B olarak belirleyelim.’ der. A’ları dışarı çıkarır. B’lere A’ları dinlememelerini, yanlarında anlatılan olayları dinlemelerini söyler. A’lara ise gözlerini ayırmadan B’lere başlarından geçen bir olayı anlatmalarını söyler. A’lar ve B’ler karşı karşıya getirilir, lider süreci başlatır. Sonra tüm grubun çember şeklinde oturmasını ister. A’lara ‘Ne duydunuz?’ diye sorar. Düğüm Dört kişilik gruplar oluşturulur. Karşılıklı durulur. Karşıdakilerle sağ el, yanındakiyle sol el tutuşturulur. Bu durumda çember olmaya çalışılır. Gruplar altılı olarak bu işlemi yapar. Sekizli olarak da yapılmaya çalışılır. Tempolu bir müzik eşliğinde lider bir oyuncunun elinden tutar, elini tuttuğu bir kişi de bir başkasını tutar. Herkes el ele tutuşana kadar devam eder. Lider kolların altından, üstünden geçerek bir düğüm oluşturur (Lider belli bir süre sonra kenara çekilir). Eller bırakılmadan düğümün çözülmesine çalışılır. Grubu sonlandırmak Bazı etkinlikler her bir grup oturumunun ya da genel olarak grup sonlanırken grup sürecinde yapılan çalışmalar ve üyelerin grup içindeki yaşantılarını gözden geçirmelerini sağlar. Bu sayede öğrenilenlerin pekiştirilmesi ve bütünleştirilmesine Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6 Müdahale Aşaması: Gruplarda Etkinlik Kullanımı yardımcı olur. Sonlandırma aşamasında kullanılan bu etkinlikler grubun tamamlanması gereken görevleri gerçekleştirmede faydalıdır. Sonlandırma aşamasında oturumlar sürecinde ortaya çıkanları netleştirme ve gözden geçirme, değişimleri öne çıkarma ve üyelerin günlük yaşamalarında kullanmaları nedeniyle onları cesaretlendirme gibi amaçlar için çeşitli etkinlikler kullanılabilir. Örnek Etkinlikler Oturum sonunda değerlendirme etkinlikleri Bugünkü çalışmada Bugünkü çalışmada…………………hissettim, öğrendim, düşündüm, fark ettim. Katılımcılara yukarıdaki yazı verilerek o günkü oturumdan neler öğrendikleri neler düşündükleri neleri fark ettiklerini yazmaları istenir. Yanımda ne götürüyorum Lider çalışma başlamadan önce, katılımcılara yanında ne getirdiklerini sorar. Ama bu bir eşya olmamalıdır. Duygu davranış, bir yaşantı olmalıdır. Oturumun sonunda da aynı şekilde bu oturumdan yanınızda ne götürdüğünü söylemeleri istenir. Bugünkü oturumu bir arkadaşınıza mektup yazar gibi anlatınız. Sevgili arkadaşım ……. Bugünkü oturuma katkı düzeyinizi 1 ile 10 arasında bir çizgide değerlendirseniz nerede dururdunuz? 1--------------------------------------------------------------------------------------10 Kendimin resmi Üyelerden kendilerini 5 yıl sonra nerede gördüklerine dair resim çizmesi istenir. Programı değerlendirme Katılımcılardan programı aşağıdaki surlara göre değerlendirmesi istenir. • • • • Programın içeriği hakkındaki görüşleriniz nedir? (Etkinlikler, süreç, amaç) Programın yürütülmesi sırasında görülen aksaklıklar nelerdir? Programa eklenmesi, geliştirilmesi veya çıkarılması gereken konular var mı? Liderin nitelikleri hakkında neler düşünüyorsunuz? (Lider ve liderin tutumunun grup üzerindeki etkisi) Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7 Müdahale Aşaması: Gruplarda Etkinlik Kullanımı • • • • Program boyunca katılımcıları etkileyen olumsuzluklar nelerdir? Herhangi, bir gruba tekrar katılmayı düşünüyor musunuz? Genel olarak süreç sizi nasıl etkiledi? Amacınıza ulaşabildiniz mi? Etkinliğin Grupta Yararına Göre Sınıflandırılması Etkinliklerin grupta yararına göre sınıflandırılması hangi etkinliği üyelerin hangi amaçlarını gerçekleştirmek istediğiyle alakalıdır. Lider etkinliğin amaçalrı doğrultusunda seçim yapark etkinlikleri gerçekleştirilir. Etkinliker sırasında da grup üyleri amaçlarına ulaşmış olurlar. Yararlarına göre etkinlikler aşağıdaki gibi sıralanmıştır. Üyelerin birbiriyle olan etkileşimini sağlamak Bu etkinlikler daha çok hareket gerektiren etkinliklerdir. Üyeleri birbiriyle temas ve konuşmaya yönlendirir. Bu etkinlikler katılımcıları birbirine daha çok yakınlaştırır ve kaynaşmayı daha çok arttırır. Ayrıca katılımcılar birbirinin başka farklı özelliklerini tanır. Grup çalışmasının temelinde grup etkileşimi olduğundan bu etkinlikler grup içi etkileşime geçmeyi arttırır. Liderde bu sırada grup dinamiklerini öğrenmiş olur. Gözlem yapma şansı bulur. Konuşma insanların iletişim kurması için tek araç değildir ama en temel araçlardan biridir. Sözel olmayan iletişim genellikle bir kişi kullanmadan önce sözel kavramlarla anlaşılabilir. Sözel yetenekler eğitim için esastır ve neredeyse her sosyal rolün başarılması için de gereklidir. Birçok basit araç grubun açılması ve sözel ifadelerin artmasına yardımcı olur. İfade edilmemiş bir ilgi veya endişenin sembolü olan bir şeyin gösterilmesi tartışma açabilir. İletişim, karsıdakini iyi dinlemeyi ve tanımayı gerektirir. İletişim etkinlikleri, birbirini iyi tanıyan, birbirini dinleyen, birbirinin dilinden anlayan grubunun oluşabilmesi açısından çok faydalıdır. Diğer yandan, üyelerin kendilerini özgün ve yaratıcı bir şekilde ifade edebilmelerine ve yine farklı, yaratıcı iletişim yollarının oluşturulabilmesine de olanaklar tanır. Ayrıca bu etkinlikler üyelerin iç enerjisini çıkarmasını sağlar. Bu etkinlikler de daha çok oyunlar kullanılır. Aşağıda iki tane örnek verilmiştir. Örnek Etkinlikler Kartvizit oluşturma Katılımcıların yerde oturması sağlanır ve mekânın ortasına çeşitli malzemeler bırakılır. Bu malzemeler; pastel boyalar, kalemler, oyun hamuru, renkli rafyalar, gazete kâğıtları, beyaz ve renkli kâğıtlar, bant, kurdele, kumaş parçaları, dergi sayfaları piritler, makaslar olabilir. Her katılımcıya bir adet A4 kâğıt verilir ve bu malzemelerden istediklerini kullanarak kendilerini anlatacak, ifade edecek bir kartvizit oluşturmaları isteyin. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8 Müdahale Aşaması: Gruplarda Etkinlik Kullanımı Arkadaşının reklâmını yap Oyuna başlamadan önce oyuncular bir daire oluşturacak şekilde ayakta durur. İki kişi ortaya çıkar. Birisi diğerini bir ürünmüş gibi reklâmını yapar. Örneğin, güzel gözleri var, uzun boylu, güzel resim yapar. Tanıtımı yapılan özelliklerini hareketleri ile gösterir. Güven yürüyüşü İkili eş olunur, eşlerden biri gözünü kapatır. Göz açık olan, gözü kapalı olanı omuzuzndn tutarak mekânda gezdiri. Değişik yerlere götürür. Daha sonra rol değiştirilir. Etkinlik bitince üzerinde konuşulur. Duygu, düşünce ve deneyimlerin iletişimi Çoğu kişi düşünce ve duygularını kelimeler ile ifade etmekte zorlanır. Bu gibi insanların duygularını bir etkinlik yoluyla ifade etmesi için fırsat sağlanır. Üyeler bazen etkinlikler ile kendileri için konuşması zor olan duygusal konulardan konuşurlar. Çoğu üye için kendilerini ifade etme yetersizliklerini azaltır. Etkinliklere katılmak üyeleri baskıdan kurtararak konuşmalarına yardımcı olur. Bu nedenle etkinlik tartışmaya yardımcı olur ve üyeler arasındaki iletişimin kalitesini ve içeriğini attırır. İfade edilmemiş bir ilgi veya endişenin sembolü olan bir şeyin gösterilmesi tartışma açabilir. Örnek Etkinlik Rulo kâğıdı Katılımcılardan çember şeklinde oturmaları istenir. Her bir kişiden bir rulo kâğıttan istedikleri kadar kopartmaları söylenir. Herkes kâğıtlarını aldıktan sonra, her üyeden koparttığı kâğıt parçalarının sayısı kadar kendi hakkında bir şeyler söylemesi istenir. İçgörü kazandırmak Etkinlikler üyelerin kendileri, sorunları ve başkalarıyla etkileşim biçimleri ile ilgili daha fazla içgörü kazanmaları için güçlü bir araç olabilir. Bu etkinliklerin kullanılmasındaki amaç, üzerinde çalışılacak yeni bir konuyu ortaya atmak değil, üyelerin getirdiği konu ya da durum üzerinde çalışmasını kolaylaştırmaktır. Etkinlikler bu amaç kullanıldığında, bir taraftan yaşantının yoğunluğunu artırırken diğer taraftan da söz konusu durum ya da konuya ilişkin bazı bilgileri açığa çıkarır. Ayrıca, üyelerin durumla ilgili düşüncelerini aktarmasına ve geçmişteki ve şimdiki deneyimleri arasındaki bağlantıları keşfetmesine olanak sağlar. Bunun yanında etkinlikle sorunlu durumları netleştirmeye, çözüm için seçenekler sunmaya, kaygı yaratan durumları hafifletmeye ve grup içinde oluşan tıkanıklıkları açmaya yardımcı olur. Özellikle grubun, var olan sorunu gördüğü ama Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9 Müdahale Aşaması: Gruplarda Etkinlik Kullanımı soruna nasıl yaklaşacağını bilemediği durumlarda etkinlikler faydalı olabilir(Çakır,2012). Örnek Etkinlikler Bir resim, fotoğraf hayal et Üyelerden gözlerini kapatmaları, gevşemelerini, bir resim ya da fotoğrafı hayal etmeleri istenir. Hayal etmeyi bitiren gözlerini açar, tüm grup üyeleri gözlerini açınca tek bir cümleyle herkes neyi hayal ettiğini söyler. Dah sonra bir kişi ortaya gelir. Hayal ettiği resmi ya da fotoğrafı anlatması istenir. Bir çerçevesi çizilir. Resmin ya da fotoğrafın içinde olan kişi ya da objeleri yerleştirmesi üyeden istenir. Sona bu kişi ve objelerin yerine geçerek konuşması istenir. Takvim yapraklarını geriye doğru çevirme Üyelerden gözlerini kapamaları ve gevşemeleri istenir. “sizden takvim yaprakalarını geriye çevirmenizi istiyorum, takvim yapraklarını geriye çevirirken yaşamınızdaki olumlu olayları hatırlayınız. Bu gün günlerden gün/ay/yıl ….takvim yapraklarını düne doğru……iki ay öncesine doğru……bir yıl öncesine doğru…..beş yıl öncesine doğru…..ve on yıl öncesine doğru…..çevirken yaşamınızda olan önemli olayları hatırlayın. Daha sonra günümüze gelinir ve “ şimdi bu odadasınız ve gözlerinizi açın” denir. Kendini ve durumları anlama Kendini açma duyguların ve deneyimlerin ve bunların olumsuz etkilerinin anlaşılması için önemlidir. Yansıtıcı ve sorun çözücü etkinlik ve tartışmalar kişilerin kendisini, diğer insanları ve travmatik deneyimleri anlamasını sağlayabilir. Bu çocuklar için bile mümkündür. Örnek Etkinlikler Hikâye anlatma Çocuk doğumu ve gelişimi, çocuk ve ailenin deneyimleri hakkında bir hikâye dergilerden kesilmiş insan resimleri ile anlatılır. Doğaçlama Baba oğlunun OKS sınavına girmesi yerine askeri okul sınavlarına girmesini istemektedir. Anne oğlunun asker olmasını değil doktor olmasını istemektedir. Oğul ise sınava girmek yerine paralı bir kolejde okumak ve konservatuara gitmek istemektedir. Ancak zoraki bir şekilde dershaneye yazdırılmıştır. Oğlanın dershanedeki deneme sınavında başarısız bir sonuç almasıyla aile içinde bir tartışma başlar. Aynı gün eve, nine ve dede misafirliğe gelecektir. Nine ve dede ise torunlarını çok sevmektedir… Gruptan iki kişi seçilerek yukarıda verilen durumdan yola çıkarark doğaçlama yapmaları istenir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10 Müdahale Aşaması: Gruplarda Etkinlik Kullanımı Polis-kendi çocuğu Polis amirlerinden kesin talimat almıştır ve eylemciyi susturmak ister ama zor kullanması yasaktır. Eğer zor kullanırsa meslekten atılma riski vardır. Ayrıca ortamda çok sayıda gazeteci, gözlemci vardır. Eylemci basın açıklaması yapmak ister. Gruptan iki kişi seçilerek yukarıda verilen durumdanm yola çıkarak doğaçlama yapmaları istenir. Yeni evli çift İkili eş olunur (A-B). A’lar kadın B’ler kocadır. Yeni bir araba alınmıştı. Kadın gezmeye gitmek istemektedir. Koca arkadaşlarına hava atacaktır ve onları futbol maçına götürecektir. Gruptan iki kişi seçilerek yukarıda verilen durumdanm yola çıkarak doğaçlama yapmaları istenir. İlişki ve tutarlılık geliştirmek Etkinlikler üyelerin birbirleri ile ilişkilerini ve katılımlarını güdüler ve memnun edici ilişkiler kurulmasını ve işlevsiz olan ilişkilerini tamir etmeye olanak sağlar. İsim oyunu oynamak, bir fincan çay içmek veya boyama yapmak gibi basit şeyler yapıyor olmak kişinin diğer insanlar tarafından reddedilme korkusunu azaltır ve diğerleri ile etkileşim kurmayı teşvik eder. İnsanlar birbirleri ile etkileşimde oldukları zaman insanlar diğerlerine karşı olan duygularının farkına varır. Kendilerini ifade eder, zorluk ve kapasitelerini paylaşırlar. Paylaşılan deneyimler üyelere birlikte hareket etme veya direnme fırsatını sağlar. Grup kendilerini değerlendirme ve birlikte hareket etmeyi öğrendikleri bir deneme alanı haline gelir. Temel terapötik güç kişilerarası öğrenme olduğu için her olası araç üyelerin birbirlerinden bir şeyler öğrenmesi için kullanılmalıdır. Etkinlikler genellikle üyeler arasındaki iletişimin kolaylaştırılması için kullanılır ve bu nedenle grup tutarlılığına da yardımcı olur. Üyeler paylaşılan deneyimlerle ile birbirleri ile anlamlı ilişkiler kurarlar. Her deneyim diğer üyelerle alakalı olan değişik fırsatlar yaratır. Diğer grupları bu gruptan ayıran bazı taze ortak deneyimler sunulması ile grubun tanımlanması kolaylaşır. Bazı üyeler sadece konuşmak olarak nitelenenden daha fazlasını etkinlikler süresince paylaşırlar bu nedenle grupla bütünleşmeleri kolaylaşır. Her üyenin katıldığı deneyimler ortak bir anlayış oluşturur ve statüleri eşitler. Güncel paylaşılmış deneyim etrafındaki etkileşimlerin ortaya çıkması ile grup merkezi oluşur. Bir sırrım var Üyeler sahip oldukaları bir sırrı düşünürler. Ancak lider bu sırrı paylaşmayacakları bilgisini verir. Daha sonra grupta bu sırı paylaşsalar da neler hissedecekleri ve neler olabileceği konusunda üyeler palaşımda bulunur. Ayrıca Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11 Müdahale Aşaması: Gruplarda Etkinlik Kullanımı sırrı söylediklerinde diğer üyelerin ne gibi tepkiler vereceğini düşündükleride sorularak bunların da paylaşılması istenir. Yarım cümleleri tamamlama Bireyin özlemlerine, çelişkilerine, bilinçaltına, doyurulmamış arzulana ait ipuçları yakalamada kullanılan bir etkinliktir. Her bir grup üyesi için başı veya sonu verilmiş yarım cümleleri içeren bir yarım cümleler listesi hazırlanır ve üyelerden tamamlamaları istenir. "Ben babamı ................. " "Keşke kardeşim ......... ." "Annem bana ................ " "Bir hata yapınca .......... " "Kendimi ..................... " ".......... daima üzülürüm. " "..................... isteksizim." "............... nefret ederim. " Diğerleriyle paylaşımda bulunma Etkinlikler üyelerin birbirleri ile bir şeyler paylaşmasını sağlar. Örneğin çocuklar olumlu duygularını birbirleri ile kartlar paylaşarak, birbirlerine hediyeler hazırlayarak ve yeteneklerini diğerleri ile paylaşarak ifade ederler. Somut hediyelerin verilmesi kadar destek ve cesaret verilmesi de etkinliğin bir kazanımıdır. Bu destek hem alıcı hem verici için faydalıdır. Yeterlilik ve öz saygı Psikososyal işlevsellik insanlar etkili iletişim kurmayı ve kendileri, diğer kişiler ve durumlar hakkında mantıklı ve doğru algılara sahip olduklarında gelişir. Fakat çeşitli sosyal durmlardaki davranış ve tavırların açıklığa kavuşması kişinin sorunlu durumda uzmanlaşmasını sağlayacaksa faydalıdır. Duygu ve düşüncelerdeki değişiklik güvenli bir ortamda test edilmelidir. Grup üyelerinin önceden eksik oldukları alanlardaki görevlerde uzmanlaşması için fırsatlara sahip olması özellikle önemlidir. Bu nedenle gerçekleştirilen deneyimlerin konuşma deneyimlerine katkıda bulunması gerekir. Sosyal yetkinlik (insanların çevreleri ile etkili etkileşim kurabilme yeteneği) artmış ego gücüne yol açar ve bu güçlenmiş ego ile çatışma ve endişe durumları ile daha iyi başa çıkılabilir. Bu durum ise artmış grup yeterliliğine ve başarı duygusuna katkıda bulunur. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12 Müdahale Aşaması: Gruplarda Etkinlik Kullanımı Örnek Etkinlikler Kendine değer verme Lider, üyelerden gözlerini kapatıp içlerinden şunları tekrarlamalarını ister • • • • • Ben mutlu bir insanım. Kendime güveniyorum. Hiçbir şeyden ve hiç kimseden korkmuyorum. Kendimi seviyorum. Diğer insanlar da beni seviyor. Karar Vermede Yeterlilik Grup üyeleri sıklıkla sorun çözmenin bir parçası olarak karar verme ve uygulama konusunda yeterliliklerinin artmasına ihtiyaç duyarlar. Karar belki bireysel olarak bir üyenin veya grubun olabilir. Karar çok büyük veya küçük olabilir ama grup yaşamı ve bireysel olarak kişi için önemlidir. Sorun çözme sürecinin tüm basamakları kullanılmalıdır: Sorunu tanımlamak, sorunu araştırmak, olası çözümleri sıralamak, bunları analiz etmek ve karar vermek. Örnek Etkinlikler Arzu listesi Üyeleri, doyurulmamış arzularını, açığa vurmadığı ya da vuramadığı duygularını, düşüncelerini, güdülerini, umularını, beklentilerini öğrenmek veya bunlara ait ipuçları yakalayabilmek için üyelere hayalî durumlar verilerek en çok elde etmek istedikleri şeyler sorulabilir. Meselâ, "Masallardaki gibi, bir peri size dile benden ne dilersen dese idi, en büyük üç dileğiniz neler olurdu?" veya "Şimdi elinizde pek çok paranız olsa idi, en çok yapmak istediğiniz veya almak istediğiniz üç şey neler olurdu? Sırasıyla yazın." gibi sorular verilerek bunlara alınacak cevaplardaki duygu, düşünce, güdüler, beklenti ve umular saptanmaya çalışılır. Bunlar, üyelerin özlemleri, hedefleri, kişilik yapısı, içinde yaşamakta olduğu şartlar hakkında aydınlatıcı ipuçları olacaktır. Bu dilek sorulan sözlü olarak verilip, cevaplan sözlü olarak almak mümkün olduğu gibi, yazılı olarak verip cevapları yazılı olarak istemek de mümkündür. Çevrenin Daha İyi Kullanılması veya Değiştirilmesi Grubun kendisini veya bazı üyelerinin iyilik halini etkileyen çevre özelliklerinin iyileştirilmesi veya değiştirilmesi grup için yapıcı adımlardan biridir. Grup içindeki etkinlikler üyelerin içinde yaşadıkları toplum ve aileleri ile ilgili olmalıdır. İnsanlar hayatlarını etkileyen güçleri değiştirme olanağına sahip değilse kendilerini güçsüz hissederler. Sosyal hizmet sadece baş etme kapasitelerinin artmasına ve grupların sosyal işlevsellik kazanmasına odaklanmamalıdır. Sosyal hizmet aynı zamanda grup üyeleri tarafından gerçekleştirilebilecek olan çevresel Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13 Müdahale Aşaması: Gruplarda Etkinlik Kullanımı engellerin azaltılmasına da yardımcı olmalıdır. Etkili sosyal eylem hem sosyal büyüme hem de çevrenin gelişmesini içerir. Örnek Etkinlikler Aile Dizimi Aile dinamiğini görmek isteyen bir kişi, içlerinden aile bireyleri ile kendisine temsilciler seçeceği bir grup insanla bir araya gelir. Temsilcilere hiçbir açıklama yapmadan ve talimat vermeden onları içinden geldiği şekilde aile bireylerinin “yerlerine” yerleştirir. Böylece önümüzde bir ailenin portresi belirir her bir aile bireyinin diğeriyle yakınlık derecesi, birbirlerine duydukları sevgi, acı veya uzaklık hissi hakkında bilgi veren bir görüntü ortaya çıkar. Grup süreci sırasında temsilciler yerlerini değiştirip verilen kısa cümleleri tekrarlarlar. Bu cümleler aracılığı ile temsil edilen aile bireylerinin arasındaki ilişkiler gerçek boyutları ile ortaya çıkar. Seans ilerledikçe temsilciler birbirlerine göre konum değiştirerek kendilerini en rahat hissettikleri konumu bulurlar. Virginia Satir‘in aile heykelinde katılımcılar, ailede yaşanmış olayları daha sembolik bir yöntemle canlandırırlar. İnsanlar arasındaki mesafelerin ve duruş şekillerinin kişilerin birbirleri ile ilişkilerine ayna tuttuğunu ilk fark eden Satir olmuştur. Satir çalışmalarına katılımcının gerçek ailesini kullanarak başlamıştır. Ancak aile bireylerinin gelmediği bir gün onlar için rastgele seçtiği temsilcilerin aile bireylerinin duygularını aynı şekilde hissettiklerini keşfetti. Hellinger gerçek aile bireyleri yerine sadece temsilcilerini kullanarak ve hatta onlara katılımcının kişisel yorumundan etkilenmeden yalnızca içlerinden geldiği gibi davranma özgürlüğü vererek Satir’in bu keşfini bir adım daha ileri götürmüştür. Mektuplar Grup üyeleri kendi aile sisteminin içinde ve dışında kalan herkese mektup yazabilir. Her mektup grup sürecinin bir uzantısıdır ve hatta kendisi terapötik bir müdahaledir. Kişi mektup yazma süreci içindeyken içe dönüp derinlemesine kendini inceleme fırsatı bulur. Yazılı olarak kelimelere dökülen düşünce ve duyguları daha etkili ve kalıcı bir mesaj olacaktır. Terapötik Kartlar Etkili bir projektif teknik olarak kartlar üyelerinin duygu ve düşüncelerini ifade etmelerinde katalizör bir rol oynar. Her kart kişinin hayal gücüne meydan okuyarak onu bilinçaltına taşıyacak sihirli bir halıdır. Sisler arasında görülenlerin hayal edilenlerin ve hissedilenlerin ifadesi kolaylaşır. Ne de olsa üyelere tanıdık gelebilecek oyun kartı gibidir ama puan toplamak kazanmak ve kayıp etmek yoktur. Tüm yorumlar "doğru"dur. Lider, yargı taşımayan yönlendirmelerle bireylerin farkındalıklarını artırmaya çalışırlar. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14 Müdahale Aşaması: Gruplarda Etkinlik Kullanımı ETKİNLİK YAPARKEN DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR Etkinlikleri gruba sunarken grup liderinin dikkat etmesi gereken birçok önemli nokta bulunmaktadır. Bu noktaları kısaca inceleyecek olursak şunlar karşımıza çıkar. • Her etkinliğin yapısının farklı olması Burada unutulmaması gereken temel konu grubun başlangıç aşaması, çalışma aşaması ve sonlandırma aşamasındaki kullanılan etkinliklerin içerik ve yapı olarak birbirinden nispeten farklı olmasıdır. Grubun başlangıç aşamasında kullanılan etkinlikler daha çok tanışma, grup dinamiği oluşturma, uyum ve güveni sağlamaya yönelik etkinlikler olurken, grubun çalışma aşamasında belirli bir konunun derinlemesine işlenmesi, sonlandırma aşamasında da grubun grup üyeleri üzerindeki etkilerini sınamaya yönelik etkinlikler olabilir. • Etkinliklerin amaç değil araç olması Gruplarla sosyal hizmette etkinlik kullanımında unutulması gereken diğer önemli bir konu etkinliklerin bir amaç değil sadece bir araç olmasıdır. Etkinlikler grup liderinin kendisinin ve grup sürecinin temel işlevinin yerine geçecek şekilde değil, bu işlevi daha etkin bir hale getirmek için kullanılmalıdır. Dolayısıyla etkinlikler grup sürecine yön vermek, grubu belli bir odağa çekmek, grup sürecini hızlandırmak katkıda bulunmak ve grup üyelerinin ihtiyaçlarına cevap vermek için kullanıldığının unutulmamasıdır. • Etkinliklerin amacının bilinmesi Grup sürecinde veya belirli bir oturumda ne kadar sayıda etkinlik kullanılacağı, ne tür etkinliklerin kullanılacağı, etkinliklerin nasıl kullanılacağı ve hangi amaca hizmet ettiklerinin bilmenin önemi büyüktür. Burada söz edilmesi gereken başka bir konuda etkinliğin grubun genel amaçlarına ve anlayışına uygun olup olmadığının belirlenmesidir. Sorulması gerekn temel soru, etkinlik, grubun hedeflerini karşılayabilecek nitelikte midir? • Etkinlik yapmış olmak için yapmamak Her şeyden önce etkinlik yapmış olmak, danışanların gözünde “ne çok şey biliyor, helal olsun”, görüntüsü uyandırmak amacıyla yapılmamalıdır. • Etkinliğin önceden deneyimlenmesi Etkinlikleri sadece kitaplardan okumak ya da başka bir grup liderinden duymak yeterli değildir. Grup liderinin o etkinliği bizzat yaşamış olması gerekir. Bir etkinlik yaşantısı geçiren grup lideri, bu etkinliğin ne işe yaradığını, ne gibi duyguları harekete geçirdiği ve farkındalığını kazandırdığını ya da hangi davranışların öğrenilmesine katkı sağlayabileceğini yordalayabilir. Aşağıdaki sorular etkinlik seciminde ve kullanımında bize yol gösterebilir. Bu sorlar şunlar olabilir. • Etkinlik grup üyelerince kabul edilebilir mi? Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15 Müdahale Aşaması: Gruplarda Etkinlik Kullanımı • • • • • • Etkinlik grup lideri tarafından uygulanabilir mi? Etkinliğin potansiyel yararları öngörülebilir mi? Etkinliğin etkililiği ölçülebilir mi? Etkinliğin uygulanmasının riskleri var mı? Etkinlik açık, anlaşılır bir biçimde düzenlenmiş mi? Etkinlikler uygulanırken sosyal hizmetin ve gruplarla sosyal hizmetin ilkeleri göz önünde bulundurulmuş mu? Etkinlik kullanırken liderin dikkat edeceği konular şunlar olabilir. • • • • • • • • Lider sürekli yazılı materyale bakarak yönerge vermemelidir. Etkinlikleri hazırlamak için gruba yeterli bir süre verilmelidir. Etkinliklere her üyenin katılımı sağlanmalıdır. Bunun için her üyeye söz verilmeli ya da eğer küçük gruplarda çalışılıyorsa her üyenin aktif olacağı şekilde grup sayıları belirlenmelidir. Etkinliklerin uygulanması sırasında duygudaşlık, saygı, koşulsuz kabul ve saydamlık gibi bir grup liderinin benimsemesi gereken tutumları sergileyerek üyelerin sınanma kaygıları olmadan kendilerini çekinmeden ifade edebilecekleri, rahat ve güvenli hissedecekleri bir ortam oluşturulmalıdır. Üyeler etkileşim süreçlerinde birbirlerinin paylaşımlarına ilişkin yorumlarının yapıcı olmasına dikkat edilmeli ve etkinlikler sırasında Uyulacak kuralları ve dikkat edilecek noktaları ilk basta detaylı bir şekilde, örnekler vererek ve üyeleride sürece katarak belirtmek gerekir. Gruplara ayrılarak islenecek olan etkinliklerde grupların her seferinde aynı olmamasına ve farklı kişilerden oluşmasına dikkat edilmelidir. Bunun için sayma yöntemi etkili bir yol olabilir. Etkinliklere, katılmayan hiç söz almayan üyeler olabilir. Bu üyeleri zorlamadan, uygun bir biçimde katılması için yüreklendirnek gerekir. Ya da bunun tersi her etkinlikte, her çalısmada sürekli öne çıkan ve kimseye fırsat vermeyen üyelerde de olabilir. Bu üyelerde incitilmeden, hevesleri kırılmadan diğer arkadaşlarına da fırsat vermesi için özel olarak uyarılabilir. Lider gruba başlamadan önce yapacağı etkinlik üzerinde çalışmalı, gruba hazırlıklı gitmelidir. Bunun için etkinlikte kullanılacak araç gereç, müzik, hikâye vb. varsa önceden temin edilmelidir. Malzemeler grup üye sayısı ya da oluşturulacak küçük grupların sayısı kadar olmalıdır. ETKİNLİK KULLANIMININ SAKINCALI YÖNLERİ Etkinlikler grupta direncin kırılması, ısınma için kullanılabilir. Ancak, bunun da iki dezavantajı olduğundan söz edilir. Birincisi, grup üyeleri etkinliklere alışır ve gerçek sorunlarını getirmezler, böylece davranışsal amaçlarına ulaşmaları mümkün Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16 Müdahale Aşaması: Gruplarda Etkinlik Kullanımı olmayabilir. İkinci ise, alıştırmaların kendisi direnç yaratabilir. Üyeler etkinliğe katılmak istemeyebilir, çocukça bulabilir, etkinliği yapamayabilir, bu gibi durumda etkinliğe ilişkin neler yaşanıyor, onun bu etkinliği yapmasını engelleyen nedir gibi konular üzerinde yoğunlaşabilir. Bir başka nokta etkinliklerin yapaylığıdır. Amaçları ne lursa olsun bu etkinlikler insana biraz yapmacık gelebilir, çünkü bunlar olağan olmayan davranış örüntüleridir. ETKİNLİKLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ Gruplarla sosyal hizmette temel amaç kişisel gelişim, yaşantılar geçirme, öğrenme, farkındalık sağlamaktır. Bunun için katılımcılar grubun sonunda yaşamlarındaki, kendilerindeki değişimleri, yeni öğrenmelerini gözden geçirmesi gerekir. Bu amaçla, katılımcılardan, grup yaşantısı içinde hatırladıkları özel anları paylaşmaları, kendilerine dair grubun başındaki ve şimdiki anılarını düşünmeleri istenebilir. Amaç, aradaki farkları görmeleri ve kendilerine ve kendilerini değerlendirmelerine yardımcı olmaktır. Değerlendirmede katılımcılar neleri nasıl öğrendikleri, neleri sevip neleri sevmedikleri veya en çok hangi yaşantıdan etkilendiklerini gözden geçirilebilir. Değerlendirme, liderin tüm grup sürecini özetlemesi, üyelerin kendi deneyimlerini özetlemesi ve etkileşimli bir biçimde tüm üyeleri ve lider tarafından özetlemesi olarak üç şekilde olabilir. Son değerlendirme grupta çok önemli bir değerlendirmedir. Grupların sonunda amaçlara ve hedeflere ulaşılıp ulaşılamadığı ölçülür ya da değerlendirilir. Bu bölümde gruplarla sosyal hizmette liderin grup sürecinde kullanabileceği etkinliklerin amaçları, çeşitleri, kullanımlarıyla ilgili önemli noktalar ve çeşitli etkinlik örnekleri üzerinde durulmuştur. Lider, etkinlikleri gerektiğinde değiştirerek kendi tarzına ve yönettiği grupların amaçlarına uygun hal getirebilir. Ayrıca liderde kendi grupları için farlklı etkinlikler yaratabilir. Burada önemli olan hangi etkinliği hangi amaçla kullanacağını bilmesi ve etkinlik sonunda üyelerin etkinliği içselleştirebilmesini sağlamasıdır. Lider gruplarla çalıştıkça grubu yönetme konusunda deneyim kazandıkça, etkinlikleri daha etkili bir biçimde kullanabilecektir. Şunu unutmamak gerekirki etkinlikler kendi başlarına grup sürecinde ve bir liderin grup içindeki etkinliğinden daha önemli olmadığı, bu nedenle de sadece grup süecini tamamlayıcı ve kolaylaştırıcı bir işleve sahip olduğu unutulmamalıdır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17 Müdahale Aşaması: Gruplarda Etkinlik Kullanımı Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18 Özet Müdahale Aşaması: Gruplarda Etkinlik Kullanımı •Grup liderliği, grubu etkileşime sokacak bir dinamik oluşturmayı gerektirir. Dolayısıyla lider, üyelerin birbirlerine tepkide bulunmalarını sağlayacak müdahalelerde bulunur. Grup etkileşimi sağlayan araçların en başında etkinlikler gelir. Gruplarla sosyal hizmettin ortaya çıkmasından beri etkinlikler kullanılmıştır. Gruplarla sosyal hizmette etkinlik kullanımı, grupla psikolojik danışmaya benzer şekilde danışanın kendini ve/veya başkalarını tanıması, direnç ve transferanslarla baş edebilmesi, iç çatışmaların ayırdında olması, sürecin işlemesi amacıyla liderce önerilen bazı sözel ya da sözel olmayan oyunların, törensel davranış örüntülerinin grup üyelerince de gönüllülüğe dayalı olarak yapılmasıdır. •Grubun değişik aşamalarında, grup içi farkındalığı ve etkileşimi artırmanın, değişimi sağlamanın ya da yeni davranışların denenmesine olanak sağlamanın bir yolu olarak farklı etkinlikler kullanılabilir. Gruplarla sosyal hizmette etkinlik kullanımının en önemli özelliği amaçlı olmasıdır. Etkinliklerin, genel anlamda üyelerin birbirleriyle etkileşimini teşvik etmek, grup sürecinde bir şey başlatmak veya sonlandırmak, kendini başkalarını tanımak, etkileşime veya kendini açmaya yardımcı olmak, üyelere içgörü kazandırmak, iyileştirici güçleri ortaya çıkarmak gibi pek çok amaçla kullanılması mümkündür. Grupta etkinlik kullanımı iki şekilde sınıflandırabiliriz. Bu sınıflandırmalar •Grubun aşamalarına göre etkinliklerin sınıflandırılması •Etkinliğin grupta yararına göre sınıflandırılması •Etkinaşağıdaki sorular etkinlik seciminde ve kullanımında bize yol gözeterbilir. Bu sorular şunlar olabilir. •Etkinlik grup üyelerince kabul edilebilir mi? •Etkinlik grup lideri tarafından uygulanabilir mi? •Etkinliğin potansiyel yararları öngörülebilir mi? •Etkinliğin etkililiği ölçülebilir mi? •Etkinliğin uygulanmasının riskleri var mı? •Etkinlik açık, anlaşılır bir biçimde düzenlenmiş mi? •Etkinlikler uygulanırken sosyal hizmetin ve gruplarla sosyal hizmetin ilkeleri göz önünde bulundurulmuş mu? •Etkinlikler grupta direncin kırılması, ısınma için kullanılabilir. Ancak, bunun da iki dezavantajı olduğundan söz edilirr. Birincisi, grup üyeleri etkinliklere alışır ve gerçek sorunlarını getirmezler, böylece davranışsal amaçlarına ulaşmaları mümkün olmayabilir. İkinci ise, alıştırmaların kendisi direnç yaratabilir. •Grupta etkinliklerden sonra değerlendirme yapılması gerekir. değerlendirmede katılımcılar neleri nasıl öğrendikleri, neleri sevip neleri sevmedikleri veya en çok hangi yaşantıdan etkilendiklerini gözden geçirilmesi şeklinde yapılır. Değerlendirme, liderin tüm grup sürecini özetlemesi, üyelerin kendi deneyimlerini özetlemesi ve etkileşimli bir biçimde tüm üyeleri ve lider tarafından özetlemesi olarak üç şekilde olabilir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19 Müdahale Aşaması: Gruplarda Etkinlik Kullanımı DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan “bölüm sonu testi” bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi grupta etkinlik kullanımın amaçalarından biri değildir? a) b) c) d) e) Kendini ve/veya başkalarını tanıma Direnç ve transferanslarla baş edebilme İç çatışmaların ayırdında olma Grubu harekete geçirme Grubu eğlendirme 2. Aşağıdakilerden hangisi grupta etkinlik kullanımın yararlarından biri değildir? a) Stresi azaltır, ruh sağlığı için elzem olan zevk ve yaratıcılık isteğini tatmin eder. b) Grubun diğerlerinin aile yapısını anlamasını kolaylaştırır. c) Sosyal hizmet uzmanının belirli üyelerin ihtiyaçlarını anlamaya ve etkinlik içinde birbirleri ile etkileşim halinde olan üyelerin davranışlarını gözlemlemeye yardımcı olur. d) Duygular, fikirler ve deneyimlerin sözel olarak ifade edilmesini sağlar. e) Yansıtıcı ve sorun çözücü tartışmaları teşvik eder ve üyelerin kendilerini, diğerlerini ve durumları anlamasını sağlar. 3. I. Grubun aşamalarına göre etkinliklerin sınıflandırılması II.Grup türlerine göre etkinliklerin sınıflandırılması III.Etkinliğin grupta yararına göre sınıflandırılması IV.Grubun büyüklüğüne göre etkinliklerin sınıflandırılması Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri grubun sınıflandırılması için kullanılır? a) b) c) d) e) Yalnız I Yalnız II I ve III Yalnız III III ve IV Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20 Müdahale Aşaması: Gruplarda Etkinlik Kullanımı 4. Aşağıdakilerden hangisi etkinliklerin grupta yararına göre sınıflandırılmasınden briri değildir? a) b) c) d) e) İlişki ve tutarlılık geliştirme Grupta sevilme Duygu, düşünce ve deneyimlerin iletişimi Karar vermede yeterlilik Kendini ve durumları anlama 5. Aşağıdakilerden hangisi etkinliklerin grupta yararına göre yapılan sınıflandırılmalardan birisi değildir? a) b) c) d) e) Diğerleri ile paylaşımda bulunma Üyelerin birbiriyle olan etkileşimini sağlama Yeterlilik ve öz saygı Grup içinde takdir edilme İçgörü kazandırma 6. Gruplarla sosyal hizmette etkinlik kullanımının en önemli özelliği nedir? a) b) c) d) e) Amaçlı olması Eğlenceli olması İletişim içinde olması Lidere güç vermesi Katılımcıları mutlu etmesi 7. Aşağıdakilerden hangisi etkinlik yaparken dikkat edilecek noktalardan biri değildir? a) b) c) d) e) Her etkinliğin yapısının farklı olması Etkinliklerin amaç değil araç olması Etkinlik yapmış olmak için yapmamak Etkinliğin önceden deneyimlenmesi Etkinliklerin katılımcıları mutlu etmesi 8. Fiziksel etkinlikler kullanılırken aşağıdakilerden hangisine dikkat etmese de olur? a) b) c) d) e) Grubun amacına uygunluğu Grubun yaş düzeyi Üylerin fiziksel özellikleri Üyelerin iş kolları Mekânın yapısı Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 21 Müdahale Aşaması: Gruplarda Etkinlik Kullanımı 9. Etkinliği işleme süreci aşağıdakilerdn hangisini içerir? a) b) c) d) e) Geribildirimde bulunma Oyun oynama Etkinliğin süresi Etkinliğin türü Etkinliğin içeriği 10. Liderin deneyimi aşağıdakilerden hangisi için çok önemli olmayabilir? a) b) c) d) e) Etkinlik anlatımında Etkinliğin kuramsal alt yapısını bilmesinde Kurumun yapısını bilmesinde Grup etkileşimi üzerinde kontrolünde Etkinlik kullanımında etik ilkeleri bilmesinde Cevap Anahtarı 1.E 2.B 3.C 4.B 5.D 6.A 7.E 8.D 9. A 10. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 22 Müdahale Aşaması: Gruplarda Etkinlik Kullanımı YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR Carroll, M.R. ve Wiggins, J.D. ( 2010). Grupla psikolojik danışmanın temel öğeleri. Kavramalr, ilkeler ve uygulamalar. Ankara: Pegem Yayıncılık. Corey, MS. Corey, G. (2006). Groups: process and practice. Belmont, CA: Thomson Brokks/Col Çakır, G. (2011). Grup çeşitleri. Grupla Psikolojik Danışma (Edt. Ayhan Demir, Selda Koydemir. Ankara: Pegem Akadem Duyan V. (2007) Gruplarla sosyal hizmet. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları. Duyan V. (2012). Sosyal Hizmet: Temelleri, Yaklaşımları, Müdahale Yöntemleri. Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği Yayın No: 20. Ankara. Erkan, S. (2006). Okul Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programlarının Hazırlanması. Ankara: Nobel Yayıncılık. Gladding, S.(1995). Group work: A Counseling specialty. New York: Macmillan Jacobs,E.E, Harvill R.L, ve Masson, R.L (1998). Group counseling: Srategies and skills. 3. Rd ed. Pacific Grove, CA: Brooks/Cole Publishing Company. Johnson L.C. (1998). Social work practice: A generalist approach. USA: Allyn and Bacon. Kirst-Ashman, K. ve Hull, G.H, (1999). Understanding Generalist Practice. Chicago: Nelson-Hall Publishers. Miley K.K, O’Melia M. ve DuBois B. (1998). Generalist Social Work Practice Empowering Approach. Boston: Allyn Bacon. Tomas G. (2010). Social Work Intervention with Individuals and Groups. New Delhi: IGNOU The People’s University. Trotzer, J.P. (1989). The counsellor and the group. Accelerated development Inc. Bristol. Voltan Acar, N. (2001). Grupla psikolojik danışma ilke ve teknikleri. 3.baskı. Nobel Dağıtım. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 23
© Copyright 2024 Paperzz
