“SILENT” PIŠTOLJI Pod pojmom “silent” definišu se pištolji koji su urađeni tako da što manje proizvode buku prilikom opaljenja metka. Obično su to oružja opremljena jednim integrisanim uređajem za smanjenje buke. Ovoj grupi oružja pripadaju engleski pištolj “Welrod”, američki OSS High Standard HD i kineski Type 64. U ovu kategoriju se često ubrajaju i pištolji koji ispaljuju takozvanu “silent” municiju, poput ruskog MSP, S4-M i PSS. Welrod, definisan i kao Hand Firing Device, napravljen je početkom Drugog svjetskog rata na zahtjev British War Office. Oružje je bilo sa manualnim repetiranjem sa obrtno-kliznim zatvaračem tipa pojednostavljeni Mauser. Pištolj, koji je proizveden u kalibru 7,62x17 mm, je tipičan primjer integralnog “nečujnog pištolja”. Cijev i navlaka su spojeni u jedan blok, a prigušivač pokriva ovu grupu. Oružje nije čak ni posjedovalo pravi rukohvat, već se okvir, prekriven gumenom oblogom, koristio u tu svrhu. Pištolj su koristili pripadnici britanske jedinice SOE i američke OSS. Kasnije je pištolj proizveden i u kalibru .45 ACP i 9x19, i bio je korišćen u mnogim konfliktima u rukama SAS-a i SBS-a; Malezija, Folklandi, Sjeverna Irska i Irak, ali, zahvaljujući starom Official Secret Act iz Drugog svjetskog rata, Welrod za Britance jednostavno ne postoji. Sa druge strane Atlantika razvijena su dva tipa oružja, kamerisana u kalibru .22Lr, nastala od dva poznata civilna pištolja: High Standard HD Military i Colt Woodsman-Mason Silenced. Oba poluautomatska, bila su opremljena sa integralnom cijev-moderatorom. Po završetku konflikta i početka ere “Hladnog Rata”, ovim pištoljima oprema se CIA. Kao nasljednik ovih pištolja pojavljuje se dakako Ruger Mark II. Moderna verzija prerađena od strane francuske firme Stopson koristi integralni prigušivač na cijevi i ovaj pištolj koriste francuski pomorski diverzanti. Dugi niz godina se mislilo da je interesovanje za ovakav tip specijalnog oružja prisutno samo na zapadu. Međutim, tokom Vijetnamskog rata počeli su se pojavljivati prigušeni pištolji kineske proizvodnje. Radilo se o pištolju Type 64, koji je iznenadio zapadne stručnjake zbog svoje konstruktivne originalnosti. Pištolj, poluautomatskog tipa, koristio je cijev-integralni prigušivač opremljen komorom za sagorijevanje smještenom ispod cijevi: ovakva solucija u mnogome je smanjila kompletnu dužinu oružja. Ovu ideju, sa određenim poboljšanjima, preuzeli su pojedini zapadni proizvođači prigušivača početkom ’80-ih godina prošlog vijeka. 1/5 “SILENT” PIŠTOLJI Poslije ovog modela, pojavila se i njegova pojednostavljena verzija poznatija pod imenom Type 67, na kome je komora zamijenjena jednim konvencionalnijim cilindrom. Oba pištolja koristila su kinesku municiju 7,65x17 “rimles” (ponekada označavana i kao 7,62x17), metak proizveden isključivo za kineske pištolje: 7,65x17 Browning je međutim tipa semi-rimmed. Ovaj pištolj je kasnije kloniran od strane državnih arsenala Sjeverne Koreje, kojim su opremljene jedinice podvodnih diverzanata. Takođe, ovaj pištolj koristile su i regularne trupe Sjevernog Vijetnama, odnosno njihova tajna služba “Trinh Sat”, kao i od strane Vijetkonga. Upravo je Vijetnamski rat doprinio bržem razvoju takozvane “prigušene” municije. Tokom tog Azijskog sukoba, za izviđanje i neutralisanje podzemnih hodnika napravljenih od strane Vijetkonga, bili su korišćeni posebno obučeni vojnici, koji nisu bolovali od klaustrofobije, nazvani “Tunnel Rats” (Podzemni pacovi). Ovi vojnici su bili naoružani samo jednom baterijskom lampom i jednim poluautomatskim pištoljem Colt 1911 (ili revolverom), ali eksplozija metka unutar tako uskog prostora stvarala je velike muke tim operativcima, poput osljepljenja ili zaglušenja vojnika. Tako su se počeli ispitivati moderatori pucnja koji su se navijali na cijev pištolja Colt 1911, ali “podzemna” upotreba ovog dodatka bila je veoma teška: dužina oružja, na primjer, ometala je kretanje unutar tunela. Smith & Wesson je tada došao na ideju da proizvede “prigušenu” municiju za revolver u kalibru .40 QSPR Rimmed. Tijelo metka je bilo od čelika i sa manjom količinom baruta, koji je potiskivao jedan klip koji je pridržavao “sabot” sa 15 olovnih kuglica. Poseban dizajn klipa omogućavao je “sabot-u” da potiskuje kuglice vani ali ostajući unutar čaure, zadržavajući tako barutne gasove. Nema ni detonacije ni bljeska. Oružje, namijenjeno korišćenju “silent” municije, poznatije pod imenom QSPR (Quiet Special Purpose Revolver) ili jednostavnije “Tunnel Gun”, je u svari modifikovana verzija revolvera S&W model 29 u kalibru 44 Magnum. Revolver je imao glatku cijev dugu oko 1 inč, sa specijalnim dobošem od 6 metaka cal. 40, obarač je bio tipa “Target” sa većom površinom u odnosu na originali model i na dnu rukohvata nalazio se prsten za kačenje. O ovom veoma interesantnom oružju ima vrlo malo informacija, takođe i zahvaljujući tome što je ovakav koncept oružja odmah zainteresovao američku tajnu službu CIA-u. Ova agencija je nadalje proizvela sa istim principom funkcionisanja i druge tipove municije, poput revolverskog metka .38 sa monolitnim zrnom i druge, takođe i za puške, sa dijametrom zrna .30. Ova eksperimentisanja su nekako došla do Vijetnama, gdje su zaintegrirala još jednu tajnu agenciju, ali ovoga puta Sovjetsku- KGB. Rusi su bili među prvima koji su pridavali veliki značaj vojnoj upotrebi prigušenih pištolja, još u toku Drugog svjetskog rata. Iskorištavajući poseban princip rada revolvera Nagant (jedini među revolverima koji može biti nečujan), Rusi su ovim oružjem naoružavali partizanske trupe koje su dejstvovale iza njemačkih linija. Ni manje ni više, Rusi će kasnije biti jedina nacija koja će proizvesti seriju pištolja sa prigušenom municijom, jedan sektor koji će biti zapostavljen od strane zapadnih zemalja. 2/5 “SILENT” PIŠTOLJI Krajem ’60-ih godina pojavilo se jedno čudno oružje sa tipičnom Derringer konfiguracijom, sa dvije cijevi jedna iznad druge: MSP što je skraćenica od “Malogabaritnyj Spetsialnyj Pistolet”, prvo rusko oružje koje je koristilo “silent” municiju. Specijalna sub-sonična municija SP-2 u kalibru 7,62x35 mm spolja se nije razlikovala od 7,62x39 mm Kalašnjikov, ali u svojoj unutrašnjosti skrivala je jedan sistem sposoban da zadrži barutne gasove. Metak, sa smanjenim barutnim punjenjem, pri okidanju gura dva koaksijalna teleskopska klipa, slični segmentima radio-antene, smješteni na osnovi zrna. Prvi se zakači za jedan strčeći držač (izbočina) unutar čaure, a drugi klip izlazi iz prvog i, gurajući zrno u cijev, zaustavlja se na kraju hoda, zadržan od obruča (prstena) prvog klipa. Po završetku ciklusa, drugi, onaj manji klip, ostaje tako izvučen iz profila obruča čaure: gas ostaje zarobljen unutar municije. Progresivno izvlačenje, ali nasilno, ova dva klipa, prenosi na zrno dovoljnu brzinu i snagu. Međutim, ovakav vid izvlačenja klipa iz čaure onemogućava upotrebu ove vrste municije za poluautomatska oružja (problemi sa nedovoljnom energijom za izbacivanje zrna), ograničavajući joj upotrebu samo na oružja tipa Derringer. Mehanika MSP-a je jednostavna, “cock” se nalazi uliven u sanduku pištolja, a aktivira se povlačenjem jedne kratke poluge koja se nalazi duž zaštitnog obruča okidača. Izbacivanje čaura i punjenje vrši se manualno. Da bi se ubrzale ove operacije, municija za MSP se obično isporučuju u paru, spojena pomoću jedne metalne karike. Upotreba MSP-a je dokumentovana u najmanje dva sukoba: Avganistan (tokom sovjetske okupacije) i Centralna Amerika. Početkom ’70-ih godina pojavila se poboljšana verzija pištolja nazvana S4-M u kalibru 7.62x63 mm. Naoružavanje unutrašnjih “cock” sada je bilo automatsko, komandovano otvaranjem cijevi. Rusi su za ovaj tip pištolja izbacili novi tip municije, odnosno SP-3, sa različitim dužinama čaura (dužine i do 62,8 mm). O metku SP-3 poznate su najmanje dvije verzije: jedna opremljena duplim klipovima i jedna opremljena jednim jedinim klipom-zatvaračem. Cijev MSP-a je unutra bila veoma slična kao kod cijevi puške AK-47 i, kako smo vidjeli, takođe je i zrno identično onome sa ruske jurišne puške. Tako na primjer jedan površni balistički test provjere zrna može ukazivati da je projektil ispaljen iz jurišne puške Kalašnjikov, skrećući tako pažnju sa prave prirode ispaljenog metka i izabrane mete. Ograničenja ova dva oružja su međutim evidentna: slaba vatrena moć (samo dva metka) i slaba probojna moć municije. Da bi se uklonili ovi problemi razvijan je pištolj PSS (Pistolet Sptsialnyj Samozaryadnyj - Special Self-loading pistol, official index 6P28). Sub-sonična municija SP-4 (7,62x42) iskorišćava, kao zamjenu za klip, jedan disk zatvarač. Ovakav dizajn omogućavao je da se ograniči dužina metka i izbjegne izvlačenje sistema zatvaranja iz čaure. Čaura spolja liči na one kalibra 7,62 Nagant. Zrno metka je od legure čelika, ima formu produženog cilindra na čijem vrhu se nalazi jedan “driving band”, od mesinga. Grlo čaure se pri vrhu sužava i na tome suženju se nalazi jedno ispupčenje na koje se blokira cilindar zatvarača i tako sprečava da 3/5 “SILENT” PIŠTOLJI gasovi izlaze iz čaure. Da bi PSS funkcionisao u poluautomatskom režimu potrebno je imati dovoljnu energiju za trzaj, ali prigušena municija, sve do sada, nije bila u stanju da daje traženu energiju. Da bi se djelimično riješio ovaj problem usvojena je jedna “pokretna” komora koja se, poslije okidanja, povlači još nekoliko milimetara zajedno sa navlakom, da bi se zatim odmah oslobodila i vratila u početnu poziciju pomoću povratne opruge: navlaka završava svoj hod unazad izvlačeći čauru i izbacuje je. PSS koristi mješoviti sistem okidanja i udarnu iglu pištolja PM MAKAROV, oružje koje je dokazalo svoju vrijednost tokom godina. Posebnost municije SP-4 se ogleda u dobrim balističkim osobinama čeličnog zrna od 143 grejna i njegovoj probojnosti jer može probiti balističke zaštite nivoa II/III na daljini od 25 metara. Oružje je od ostalog veoma kompaktno, ima totalnu dužinu od 165 mm i teži prazan 700 grama, jednoredi okvir ima 6 metaka. Ovaj pištolj pripada jednoj posebnoj kategoriji unutar “Special Purpose Pistol” i nema njemu sličnih pištolja na zapadu. Trenutno se pištolj koristi od strane ruskih Specnaz jedinica, od snaga MVD-a i grupe ALFA iz sastava FSB-a. Budući da u Rusiji vlada veliko interesovanje za ovakav tip oružja, nedavno se pojavilo još jedno oružje koje koristi municiju pištolja PSS. Radi se o revolveru SV-1368, sa klasičnom mehanikom, mješovitim okidanjem, ali pozicija cijevi je invertovana, kao kod italijanskog pištolja MATEBA. U ovom slučaju, upotreba metka rimless u revolveru primorava obaveznu upotrebu “full moon clip” za ubacivanje 5 metaka u tamburo. Prednost ovog oružja je u tome da je prasak sveden na minimum, ponovno punjenje je nečujno, i nema rasturanja čaura u ambijentu, karakteristike koje su vrlo cijenjene iznad svega za tajne operacije. Revolver je prikazan od strane sekcije “Special Technical Equipments” ruske tajne službe FSB. Manje poznatije, ali isto tako nekonvencionalno oružje, je „silent“ (nečujni) pištolj Makarov PB 9x18 mm. Ovo oružje je bazirano na pištolju Makarov PM, a po principu kineskog Type 67. Cijev je opremljena cilindričnim integralnim moderatorom i navlaka je otežana i komplet prerađena. Najvažnija karakteristika pištolja je prisustvo još jednog drugog elementa moderatora, koji se nadovezuje na grupu cijev-prigušivač putem jednog zavrtnja. U slučaju potrebe može se ukloniti, ograničavajući tako dužinu a oružje može isto tako pucati, koristeći samo integralni moderator. Takođe se i automatski pištolj APS STECKIN može opremiti jednim dugim moderatorom-prigušivačem. Amerikanci su sa druge strane nastavili eksperimentisanje sa municijom “silent”, ali mnogo manje nego Rusi. Knights Armaments Company realizovala je početkom ’90-ih dva tipa prigušene municije za korišćenje iz isto toliko specijalnih revolvera: 5,56-.38 Special, sa podkalibarskim zrnom od 5,56 ujedinjena sa čaurom .38 Special; 7,62-.44 Magnum isto sa podkalibarskim zrnom od 7,62 unutar čaure .44 Magnum. Prva je bila namijenjena revolveru RUGER GP-100 modifikovan za ovu vrstu namijene, a druga revolveru Ruger SUPER REDHAWK isto tako modifikovan, opremljen sa produženom cijevi-prigušivačem i specijalnim kundakom. 4/5 “SILENT” PIŠTOLJI Autor: Zoran Milošević www.zrno.ba 5/5