HIRURGIJA SA NJEGOM 1 ZA 3.RAZRED

HIRURGIJA
SA NJEGOM 1
ZA 3.RAZRED
PRIRUČNIK ZA PRAKTIČNI DIO NASTAVE
Nastavnik praktične nastave, Jelena Mandić
1
ORGANIZACIJA HIRURŠKE SLUŽBE
Hirurška služba se sastoji iz 3 dijela.
1.dio čine:
-PRIJEMNI BLOK u čiji sastav ulaze PRIJEMNE
AMBULANTE koje mogu biti specijalističke i hitna
prijemna ambulanta.
Ovaj blok se nalazi u prizemlju same zgrade.Tu se još nalaze:
-SANITARNI PROPUSNIK u koji pacijenti odlaze na
presvlačenje u pidžamu,a ostavljaju svoju garderobu uz revers
u 3 primjerka.
-RTG kabinet
-EKG kabinet
-LABORATORIJA
-GIPSAONA
-APOTEKA u kojoj se vrši nabavka i raspodjela lijekova za
klinike.
-ANESTEZIOLOŠKA AMBULANTA u koju pacijenti dolaze
sa svim preoperativnim nalazima da bi ih anesteziolog
pregledao i donio odluku o operativnom zahvatu.
-STERILIZACIJA u kojoj se sterilišu hirurški instrumenti i
operacioni veš(hirurški mantili,plahte,komprese).
2.dio čine KLINIKE(odjeli) u kojima su smješteni
pacijenti.Svaka klinika,da bi bila funkcionalna mora da
posjeduje:
-bolesničke sobe
-previjalište
-prostoriju za pripremu terapije
-sobu glavne sestre klinike
2
-sobu nadzorne sestre
-sobu sestara
-sanitarni čvor-kupatilo i wc za pacijente,wc za osoblje
-prostorija za pomoćno osoblje
-kuhinja,terpezarija
Neke klinike imaju i POLUINTENZIVNU NJEGU za
pacijente koji nisu vitalno ugroženi da bi bili u šok sobi,a nisu
stabilni da bi bili u običnoj sobi.
U zgradi je smješteno 10 hirurških klinika.To su:
-Klinika za anesteziju i intenzivnu terapiju
-Klinika za neurohirurgiju
-Klinika za abdominalnu i opštu hirurgiju,koja se dijeli na:
-hepatobilijarni odjel
-kolorektalni odjel
-Klinika za torakalnu hirurgiju
-Klinika za vaskularnu hirurgiju
-Klinika za urologiju, koja se dijeli na:
-operativni odjel
-konzervativni odjel
-Klinika za traumatologiju, koja se dijeli na:
-spinalni odjel
-opšta traumatologija
-Klinika za ortopediju, koja se dijeli na:
-opšti odjel
-odjel sportske ortopedije
-Klinika za plastično-rekonstruktivnu hirurgiju i opekotine
*Pored ovih klinika u hirurške grane spadaju i dječija
hirurgija, ORL klinika i oftalmološka klinika.
3.dio cini OPERACIONI BLOK
3
DOKUMENTACIJA
U PRIJEMNIM AMBULANTAMA
1.Protokol
Ovdje se upisuju svi pacijenti koji su prošli kroz prijemnu
ambulantu,tj.koji su pregledani,bilo da ostaju na ležanju ili ne.
U rubrike protokola se upisuju sledeći podaci:
-datum
-ime(očevo ime) prezime
-godina rođenja
-ulica i broj, prebivalište
-registarski broj i šifra zdravstvene legitimacije
-kategorija zdravstvenog osiguranika
-zavod za socijalno osiguravanje
-dijagnoza
-terapija
-kome? Kuda? I kada je upućen?
-datum ponovnog javljanja
-primjedba
2.Istorija bolesti
Obavezno se „otvara“ pri prijemu. Medicinska sestra-tehničar
u prijemnoj ambulanti popunjava u istoriji sledeće podatke:
-ime i prezime,očevo ime
-odjel na koji je upućen pacijent
-godina rođenja
-tačna adresa
-matični broj
-broj zdravstvene legitimacije
4
-naziv osiguranika
-šifra i registar osiguranika
-ime i prezime bračnog druga,djeteta ili staratelja
-broj telefona
-datum prijema pacijenta
-dijagnoza(uputna i završna)
3.Matični list
I ovaj dokument je obavezan pri prijemu.Ima iste rubrike kao i
istorija bolesti,koje popunjava medicinska sestra.Ono što ga
razlikuje od istorije bolesti je to što matični list ima i rubike za
obračun bolničkih troškova.
4.Temperaturna lista
Je važan dokument u koju se upisuju:
-naziv zdravstvene ustanove
-matični broj
-odjel
-ime iprezime pacijenta
-godište
-broj sobe i kreveta gdje se smješta
-datum prijema i dane ležanja
Ove podatke upisuje med.sestra-tehničar.Hirurg upisuje
sledeće podatke:
-dijagnozu prijema
-terapiju
-dijagnostičke pretrage: CT, RTG, MR, UZ, SKOPIJA
-nalazi na prijemu:KKS, SE, VK, VZ, ŠUK, UREA,
KREATININ, JONOGRAM, PROTEINI, INTERNISTA,
5
ANESTEZIOLOG, RH FAKTOR I KRVNA GRUPA, EKG,
RTG PULM.
-operativnu dijagnozu,ako je pacijent operisan
-preporučenu dijetu
Ostale podatke,kao što su:
-vitalni znaci(temperatura,krvni pritisak,puls,disanje)
-diureza
-stolice
-količinu (izgled)izdreniranog sadržaja upisuje sestra-tehničar.
4. Formular za pristanak na operaciju
Popunjava ga i potpisuje ga sam pacijent,ako je u
mogućnosti,a ako ne,njegova pratnja.Ako su djeca u
pitanju,potpisuju ga roditelji.
5.List koji se popunjava u slučaju udesa,ozljede
Generalije pacijenta ispunjava medicinski tehničar,a rubriku o
načinu,tj.prirodi ozljede,hirurg.Ovaj formular se nosi pred
komisiju od 3 hirurga na procjenu težine povrede.Nakon toga
se ponovo vraća u prijemnu ambulantu po kojeg dolaze
službena lica iz SUP-a po taj dokument koji dalje dobija
pravno-sudsku težinu.
6.Uputnice (za bolničko liječenje,za specijalistu)
Sa ovom uputnicom dolaze oni pacijenti koji nisu hitni,od
svojih porodičnih ljekara.
7. Protokol u operacionoj sali za male zahvate
Tu se upisuju svi pacijenti koji su imali intervenciju u toj sali.
8. Knjiga za primopredaju smjene medicinskih sestaratehnčara u prijemnoj ambulanti
6
U tu svesku pred kraj radnog vremena,upisuju sve što je
karakteristično za taj dan,iventar,broj pacijenata itd.
9.Knjiga u kojoj se vodi evidencija iskorištenog materijalasetova,instrumenata...
10.sveska za evidenciju sterilisanog materijala
Poslednje 4 knjige(sveske) se nalaze u operacionoj sali za
male hirurške zahvate u hitnoj prijemnoj hirurškoj ambulanti.
PRIJEM HITNOG PACIJENTA NA HIRURŠKU
KLINIKU
Pacijent koji je prema svome zdravstvenom stanju hitan, po
dolasku na hiruršku kliniku (sam ili sa pratnjom) prvi kontakt
ostvaruje sa portirom, koji ga upućuje u hitnu prijemnu
ambulantu. Tu se odmah javlja medicinskom tehničaru koji
telefonom poziva dežurnog hirurga, sa određene hirurške
klinike (neurološke, abdominalne, torakalne, vaskularne,
urološke, ortopedsko-traumatološke ili plastičnorekonstruktivne...).
Uzimajući anamnestičke podatke od pacijenta ili pratnje
vezane za vrijeme početka tegoba, simptome, da li je uzimao
neke lijekove itd... i koristeći se ostalim metodama fizikalnog
pregleda (inspekcija, palpacija, perkusija, auskultacija) hirurg
određuje uputnu dijagnozu i donosi odluku o ostanku na
7
klinici. Ako ostaje u klinici za hirurgiju(zavisno od vrste
oboljenja ili povrede) medicinski tehničar otvara
dokumentaciju -istoriju bolesti i matični list.
Zbog identifikacije od pacijenta treba tražiti ličnu kartu. Sve
podatke unosi u računar kako bi hirurg mogao upisati
anamnezu i terapiju za pacijenta.
Pošto stanje ovih pacijenata često zahtijeva hitno liječenje, ne
odlaze u sanitarni propusnik(garderobu) već direktno u
Jedinicu intenzivne njege ili operacionu salu. Ako odlazi na
matičnu kliniku, smjenska sestra uzima od pacijenta podatke
da li je alergičan na neke lijekove, koristi li neku terapiju i
smješta ga u bolesničku sobu, u čist pripremljen krevet. Nakon
toga, odmah mjeri vitalne znake (puls,krvni pritisak,
temperaturu).
Uključuje propisanu terapiju i obavezno ga upozorava da ne
uzima ništa paralelno(NE JESTI I NE PITI). Otvara mu i
temperaturnu listu. Svakom ugroženom pacijentu
se odredjuje trauma šok i Glassow koma skor. Poremećaj
stanja svijesti je proporcionalan težini povrede.
Često se dešava sa su ovi pacijenti vitalno ugroženi tj. da im je
ugroženo disanje, da krvare..., u tom slučaju pacijentu se
provjeri prisustnost stranog tijela (kažiprstom zavijenim u
gazu) podiže se brada, zabaci mu se glava, postavi AIR WAY,
te zaustavi krvarenje jednom od metoda definitivne
hemostaze.
Uspostavi se venski put plasiranjem intavenske braunile.
Uzimaju se hitne analize krvi (KKS, KG i Rh faktor).
Na plasiranu braunilu se priključi čista 0,9 % NaCl
( fiziološka otopina).
Plasira se urinarni kateter.
8
Prema mogućnosti uradi se i EKG srca i RTG pluća.
Ako je ugroženi jeo u zadnjih 5 h, a planira se u salu hitno,
ispere mu se želudac.
Ako je stigao sa terena imobilisan, a planiran je ubrzo u salu,
udlaga se skida tek u operacionoj sali.
PRIJEM PACIJENTA NA HIRURŠKU KLINIKU NA
ZAKAZANU OPERACIJU
Pacijent se upućuje u garderobu, gdje se presvlači (obuče
pidžamu), a zatim ga radnik iz sanitarnog
propusnika(garderobe) odvede na matičnu kliniku gdje ga
preuzima glavna medicinska sestra (tehničar) klinike
tj.nadzorna sestra. Uzimaju od njega dokumentaciju i
smještaju ga u čist, pripremljen krevet u bolesničkoj sobi.
Upoznaju ga sa kućnim redom, važnim za njega prostorijama
na klinici (toalet,trpezarija,vrijeme posjete,obroka...), uz
moralnu podršku, tj. riječi ohrabrenja da je došao na vrijeme i
da će sve ići uspješnim tokom. Povoljno je da mu pokaže
pacijente sa istom vrstom oboljenja, tj. istom vrstom operacije
a uspješnim operativnim ishodom. To ima jako pozitivan
efekat na pacijente koji dolaze od svojih kuća u novu sredinu,
gdje zabrinuti za svoje zdravlje, strijepe od operativnog
zahvata i ishoda, što je vrlo stresno. Ovdje dolazi do izražaja
lik i stav medicinske sestre( tehničara) prema pacijentu.
9
Na hirurškoj klinici postoje specijalističke prijemne ambulante
gdje dolaze pacijenti od svojih porodičnih ljekara sa
uputnicama za bolničko liječenje.
Koristeći se metodama fizikalnog pregleda i uzimanja
anamnestičkih podataka, hirurg uspostavlja uputnu dijagnozu.
On saopštava pacijentu prirodu njegovog oboljenja i da je
operativni zahvat jedini način njegovog izlječenja. Predočava
mu moguće komplikacije ako ne pristane na operaciju.
To je ujedno i PSIHIČKA PREOPERATIVNA PRIPREMA
PACIJENTA, koja počinje u prijemnoj ambulanti, a obavlja je
hirurg, od čijeg stava zavisi u velikoj mjeri odnos pacijenta
prema svome stanju.
ANTISEPSA
Antisepsa je djelimično uklanjanje mikroorganizama koji se
već nalaze na koži, u rani i na instrumentima, predmetima koji
su zagađeni septičnim materijalom.
Antiseptična sredstva su sredstva dezinfekcije, a metoda
antisepse je dezinfekcija.
Antiseptični rastvori koji se koriste na hirurgiji za dezinfekciju
okoline rane se benzin,alkohol i jod.
A rana se dezinfikuje 3 % hidrogenom - bistar,bezbojan
rastvor koji u dodiru sa ranom pjeni. Ovo je antiseptični
rastvor, koji djeluje baktericidno,zahvaljujući pjeni koja
bakterije izbacuje preko ivica rane. Njegova hemijska formula
je H2O2.
U dodiru sa ranom on se razlaže na H2O i O2. Upravo zbog
ovog O2 ne smijemo ga koristiti u blizini krvnih sudova zbog
mogućnosti nastanka vazdušne embolije. Ovu pjenu ispiramo
0,9 % NaCl(fiziološka). Kada je rana isprana stavlja se jod i
dosta slojeva složene gaze.
10
ASEPSA
je skup metoda i postupaka kojima se potpuno uništavaju
mikroorganizmi i njihove spore sa instrumenata.
Sinonim za asepsu je sterilizacija.
.
Sterilizacija može da se primjenjuje na više načina:
1.Suva sterilizacija
sredstvo sterilizacije:vreo vazduh
mjesto sterilizacije:sterilizator
Postoje dva tipa sterilizatora.
Jedan je čije stijenke zagrijavajua pomoću termostata se
održava temperatura.Sterilizacija se odvija na temperaturi od
160-180 stepeni 60 minuta.
Drugi sterilizator ima pokretnu traku na kojoj prolaze
predmeti ispod grijača sa infracrvenim zrakama.Sterilizator
radi na 180 stepeni u trajanju 7,5 min.
materijal koji se steriliše:od metala,stakla,porcelan
temperatura u sterilizatoru:180,170,160 stepeni
vrijeme sterilizacije:7-10 minuta,1-2 sata
Ova sterilizacija može da se izvede i žarenjem.Ovaj metod se
koristi najviše u mikrobiološkim laboratorijama.Predmet se
zagrijava nad plamenom dok se ne užari,a zatim se hladi na
vazduhu.
2.Sterilizacija vlažnom toplotom
sredstvo sterilizacije: vodena para pod pritiskom
mjesto sterilizacije: autoklav
Autoklav je napravljen od specijalnog čelika,a sastoji se od
unutrašnjeg i vanjskog plašta,izmeñu kojih je prostor ispunjen
parom pod pritiskom.Vrata se zatvaraju hermetički.
11
temperatura u autoklavu:120 ili 134 stepena
otopine(120 stepeni)a tekstil i metal (134 stepena)
pritisak u autoklavu: 2 ili 2,5 bara
vrijeme sterilizacije: 5 minuta(134 stepena)ili 20minu
ta (120 stepeni)
3.Hemijska sterilizacija
Postoje 2 vida ove sterilizacije.To su:
a)Vlažna hemijska sterilizacija
Ovim načinom se potapaju predmeti i materijali kao što su
optički instrumenti,fini gumeni i plastični instrumenti koji bi
se oštetili drugim vidovima sterilizacije
b)Suva hemijska sterilizacija
-formalinskim tabletamaU posebnim plastičnim ili metalnim kasetama se stavljaju
predmeti koji se žele sterilisati(obično od gumesonde,aspiracioni
kateteri,tubusi ili od plastike) zajedno sa
formalinskim tabletama.Predmeti se predhodno peru pod
mlazom tekuće vode,potapaju u dezinfekciono
sredstvo,ponovo peru,osuše.Stavlja se 6-8 tableta koje
isparavaju.Sterilizacija traje 72 sata.Ako doñe do raspada
tableta,zamjenjuju se novim.Pre upotrebe ovi predmeti se
uvijek isperu fiziološkim rastvorom.
Formalinski prah je toksičan,tj.kancerogen,pa se nastoji
izbaciti iz upotrebe i zamjeniti drugim metodama..
Plinska sterilizacija
c)etilen-oksidom(hemijska materija u gasovitom stanju) na 55
stepeni,5,5 bara 30-60 minuta.Ovom metodom se uspješno
uništavaju svi oblici mikroba i pri tom ne izazivaju koroziju i
mijenja strukturu materijala koji se steriliše.Na ovaj način se
sterilišu laboratorijski aparati,mikrohirurški instrumenti.Gas
prodire u sve pore materijala koji se steriliše,a pri tom ga ne
oštećuje.
d)Formaldehid je plin koji nije eksplozivan i manje je toksičan
čije pare vrše sterilizacija,a manje je toksičan od
etilenoksida.Proces se odvija u sterilizatoru na temperaturi od
60-70 stepeni tokom 1-3 sata.
5.Sterilizacija ultraljubičastim zracima
12
Ostvaruje se pomoću tzv.kvarcnih lampi koje emituju
ultraljubičaste zrake koje su baktericidne.Ove zrake oštećuju
ćelijske nukleinske kiseline.Ova metoda se koristi za
sterilizaciju vazduha,podova i zidova u operacionim
salama,previjalištima,rañaonama,bolesničkim sobama i
dr.bolničkim prostorijama.Za vrijeme ove sterilizacije ne
smije se boraviti u prostoriji zbog štetnog dejstva
ultraljubičastih zraka na vid.Sterilizacija traje 12-18 časova.
6.Sterilizacija filtriranjem
Ovaj vid sterilizacije se prvenstveno koristi u farmaceutskoj
industriji kojim se sterilišu različiti infuzioni rastvori koji se
ne mogu izlagati visokim temperaturama.Pore na filteru su
manje od većine mikroorganizama i na taj način tečnost
prolazi kroz njih,a mikroorganizmi ostaju na filteru.Provodi
se u aseptičnim uslovima na sterilnim filterima.
7.Sterilizacija pomoću ultrazvuka
Farmaceutska industrija i ovu metodu koristi najviše,jer
hirurgija pretežno ne posjeduje ove aparate.Suština ove
sterilizacije je da efekat ultrazvuka na mikrobe se postiže
samo u vodenoj sredini pri čemu dolazi do koagulacije
bjelančevina u ćeliji mikroba,a time i do njihovog uništenja.
8.Peroksid plazma
Za ovaj vid sterilizacije koristi se vodikov peroksid i
visokofrekventna električna energija.Provodi se u
specijalizovanoj komori za sterilizaciju iz koje se evakuiše
vazduh.Temperatura je 40 stepeni i traje 1 sat.Koristi se za
sterilizaciju predmeta osjetljivih na vlagu.
KONTROLA STERILIZACIJE
Kontrola sterilizacije je postupak kojim se provjerava
uspješnost sprovedene sterilizacije. Svakodnevna kontrola
sterilizacije u autoklavu ostvaruje se pomoću manometra i
13
termometra,koji su ugrađeni na autoklavu i u toku sterilizacije
pokazuju visinu temperature i pritiska. Kako su ti instrumenti
podložni kvarovima, neophodno je da ispravnost rada
termometra i manometra povremeno kontroliše odgovarajući
stručnjak.
Kontrola sterilizacije obavlja se povremeno ili stalno.
Osnovne metode kontrole sterilizacije su:
-fizička metoda
-fizičko-hemijska metoda
-bakteriološka metoda
Fizička i fizičko-hemijska kontrola su indirektne metode, a
bakteriološka je direktna metoda kontrole sterilizacije.
Fizička metoda-osim termometra i manometra koji su
ugrađeni u aparate za sterilizaciju i koji pokazuju temperature
i visinu pritiska u atmosferama, postoje specijalni manomeri
registratori, koji u vidu krivulje registruju cio tok sterilizacije:
početak sterilizacije,povišenje pritiska,dužinu trajanja
pritiska,ispuštanje pare i dr.
Tačnost rada takvog manometra uslovljeno je odsustvom
vazduha u autoklavu,jer samo pod tim uslovima postoji
direktno proporcionalni odnos između pritiska i temperature u
njemu. Najmanja količina vazduha učiniće da rezultat bude
pogrešan.
Upotrebljavaju se i takozvani maksimalni termometri,koji se
stave u autoklav,pa bilježe samo maksimalno postignutu
temperature na određenom mjestu,ali ne registruju vrijeme
kada je ta temparatura postignuta, kao ni koliko se vremena
održavala. Zbog toga se danas koriste i tzv.termometri
registratori(električni ), koji su spojeni urađajem koji se
14
nalazi van autoklava. On registruje ,u vidu krivulje, sve
promjene temperature u komori za sterilizaciju u autoklavu.
Fizičko-hemijska metoda
Ova metoda se zasniva na tome što se na određenoj
temperaturi materija na izvjestan način mijenja(otapa se,
mijenja boju...) pa se prema tim promjenama utvrđuje visina
postignute temperature. Kontrola se vrši pomoću Mikulićevog
papirića i pomoću cjevčica- ,,svjedoka”.
Mikulićev papirić je hartija koja mijenja boju pri sigurnoj
sterilnosti materijala.
Ona se premaže 3%-nim rastvorom skroba i u polusasušenom
stanju se provuče kroz Lugolov rastvor. Pod uticajem joda
hartija dobija tamnomrku boju i riječ sterilno prestaje da bude
vidljiva.Pošto se osuši Mikulićev papirić se pre sterilizacije
stavi u doboš, i to jedan papirić u sredinu doboša, a drugi na
površinu materijala za sterilizaciju.Pod dejstvom temperature
više od 100ºC hartija postaje bijela tako da se riječ sterilno
opet može čitati.
Cjevčice se stavljaju u autoklav zajedno sa materijalom koji
treba sterilisati. U svakoj cjevčici se nalazi hemijska materija
u čvrstom stanju, a na krajevima cjevčice-boja. Oba kraja
cjevčice su zatvorena. Na tačno određenim temperaturama ta
hemijska materija se miješa sa bojom pa je po završenom
sterilizaciji sadržaj cjevčice obojen. Na istom principu se
može vršiti kontrola sterilizacije i sa običnim brisom od gaze
natopljenim u jodnu tinkturu. Poslije uspješno izvršene
sterilizacije bris od gaze pobijeli.
15
Bakteriološka metoda
je najpouzdanija jer se direktno kontroliše sterilisani material,
a ne visina temperature.Postoje dva postupka za kontrolu
sterilizacije:
a)Začepljena epruveta sa zagađenim materijalom stavi se u
doboš odnosno u autoklav. Po završenoj sterilizaciji u
autoklavu epruveta sa zagađenim materijalom šalje se u
laboratoriju radi zasijavanja na podloge za anaerobnu i
aerobnu bakterijsku floru. Ako poslije zasijavanja
mikroorganizama na podlozi ne izrastu kolonije, znači da je
sterilizacija potpuna, a aparat ispravan.Ova metoda se danas
ne koristi.
b)Sa više mjesta iz doboša uzmu se uzorci sterilisanog
materijala i šalju u laboratoriju na bakteriološku kontrolu.
16
SMJESTAJ I ČUVANJE STERILNOG MATERIJALA
Svi instrumenti koji su namjenjeni sterilizaciji vodenom parom pod
pritiskom,etilen oksidom ili plazma sterilizaciji,moraju se prije
sterilizacije zapakovati.Pakovanjem se štite predmeti,a naročito se
smanjuje mogućnost njihove kontaminacije od trenutka završene
sterilizacije do upotrebe.
Niz postupaka za smještaj i čuvanje sterilnih instrumenata:
1.Prekontrolisati da li je ambalaža (havana papir,kese za sterilizaciju)
suva,neostecena,da materijal spakovan na propisan nacin.
2.Da li postoji traka za kontrolu sterilizacije i da li je promijenila boju.
3.Da li je potpisan od strane instrumentarke koja je set spakovala,i da
li postoji kompletan datum kada je sterilizacija obavljena.
4.Tek tada materijal odložiti u posebne prostorije za čuvanje sterilnog
materijala,koje moraju da ispunjavaju sledeće uslove:
-da su suve,tamne sa ograničenim kretanjem osoblja
-da posjeduju zatvorene ormare,koji štite od prašine
-optimalna temperatura 18 i 22 stepena
5.Pri pakovanju novog materijala voditi računa da onaj sa starijim
datumom sterilizacije prvo da se koristi.
Rok za upotrebu zavisi od toga kako je materijal pakovan,od vrste
sterilizacije i načina.
Trajanje sterilnosti materijala:
Doboši i kasete - 72 sata,ako se ne otvaraju.Ako se koriste,tj.otvaraju,
sterilnost materijala traje 24 sata
Havana papir - 6 nedelja
Poliuretanske vrecice - 6 mjeseci
Kese za sterilizaciju 12 mjeseci
Fabrički sterilisana oprema ima rok sterilnosti najčešće 5 godina,ako
se čuva po propisima u orginalnoj ambalaži.
KAD GOD POSTOJI SUMNJA U STERILNOSTI
PAKOVANJA,TREBA GA SHVATITI KAO KONTAMINIRANO I
RESTERILISATI GA PRIJE UPTREBE.
17
PREVIJALIŠTE
NAČIN RADA MEDICINSKE SESTRE - TEHNIČARA
U PREVIJALIŠTU
Svaka klinika pored ostalih neophodnih prostorija mora imati
previjalište u kojem se nalazi:
-ležeći sto sa pomoćnim stepenikom
-veliku kantu za prljav zavojni materijal
-sterilizator u kojem sestre sterilišu kasetu sa instrumentima i
staklenu bocu u kojoj je dugački instrument za dodavanje
zavojnog materijala.
-pokretna kolica za previjanje,koja su na tri nivoa:
• Na gornjem se nalaze kasete sa instrumentima(razne vrste
peana,makaze,pincete-hirurška i anatomska(hirurška ima
zupce a anatomska ne ,iglo držač,kohlea,zatim doboš sa
zavojnim materijalom, dezinfekciona sredstva(rivanolžut, hibisept-roskast), nesterilne makaze i flaster.
• Ispod toga se nalazi drugi nivo, na kojem su sterilne i
nesterilne rukavice, brizgalice i igle sa lokalnim
anestetikom:KYSLOCAIN,NOVOCAIN,PROCAIN...,
zatim skalpel-nožići, hirurški konac i igle, posude za
drenažu-harmonika,poneka urin kesa, zavoji..
Treći dio:dve posude, za prljav zavojni materijal i prljave
instrumente
-lavabo, ispod kojeg se nalazi metalna posuda,gdje se
istresaju, nakon svih previjanja, svi prljavi instrumenti da
bi tu stajali od 30 min.do 2h
18
-ormar sa rezervnim materijalom kao što su urin kese,drenovi,
kateteri,rukavice, kanisteri sa dezinfekcionim sredstvima...
KLINIKA ZA ANESTEZIJU I
REANIMACIJU
-JEDINICA INTENZIVNE NJEGE –
Ovo je klinika u kojoj su smješteni pacijenti :
- bez svijesti
- povezani sa aparatom za disanje, tj.na asistiranom disanju
- kojima je potreban nadzor 24 sata
- čije stanje zahtijeva mjerenje vitalnih funkcija
svakih pola do 2 sata
- koji imaju spoljašnje ili unutarnje krvarenje
- nakon nekih većih,tj.kritičnih operativnih zahvata
Ovdje bi trebalo da su odvojene muška od ženske sobe.U
razgovoru osoblje ne izgovara imena i prezimena,već po
brojevima kreveta zbog lošeg stanja i loših prognoza
samih pacijenata. Kreveti su fleksibilni – tj.moguće
prilagoditi nagibe kreveta prema stanju pacijenta.Naročito je
bitno da su pristupačni sa svih strana.Obavezan je
antidekubitalni dušek.Na krevetima je obavezno ugrađena
vaga za mjerenje tjelesne težine.To je važno ljekaru radi
što preciznijeg doziranja lijekova na osnovu tjelesne težine.
Od aparata u jedinici intenzivne njege postoje:
- aparat za vještačko disanje
19
- aparat za praćenje ekg
- defibrilator
- aparat za aspiraciju
- infuzomat
- perfuzomat
- aparat za zagrijavanje infuzionih tečnosti
Ovdje radi spretno i obučeno osoblje, koje mora biti brzo
i efikasno pogotovo kada stigne hitan slučaj koji najčešće
nije najavljen.
Set za intubaciju u kojem se nalaze:
- maske različitih veličina
- tubusi
- air way
- anestetici pripremljeni u brizgalicama na kojima piše
naziv lijeka
- aspiracioni kateteri
- oksimetar
U ormaru sa lijekovima uredno su složene ampule
lijekova da osoblje u svakom trenutku zna gdje se
nalaze određeni ampulirani lijekovi za iv. i im.
primjenu.
Zidovi i podovi ovdje se dezinfikuju ,a vazduh
steriliše ultraljubičastim zracima pomoću kvarc lampa.
Kapacitet postelja na Klinici za anesteziji i reanimaciji
kod nas u Banjaluci je 11.Ovdje još postoji i soba za
transplantaciju kao i soba za buđenje pacijenta nakon
operacije.
Prva pomoć u slučaju anafilaktičkog šoka
-odmah prekinuti dejstvo alergena( prekinuti davati lijek, ili
izvesti bolesnika iz sredine u kojoj se nalazi alergen)
20
- osloboditi disajne puteve
-uspostaviti venski put
-postaviti u horizontalan položaj i podići mu noge
-postaviti povesku iznad mjesta djelovanja alergena
TH:
-adrenalin i.m. (1:1000)
-aminofilin
-kortikosteroidi
-infuzija fiziološkog rastvora, o,9% za nadoknadu
tečnosti.
*Dodatna terapija:
-hloropiramin
-metilprednizolon
-hidrokortizon
-glukagon
OPERACIONI BLOK
Podjela operacionog bloka
Operacioni trakt trebao bi biti podijeljen u dva prostora –
prostor s djelomično ograničenim pristupom i prostor s
ograničenim pristupom.
a) Prostor s djelomično ograničenim pristupom
Uključuje središnji kontrolni punkt za nadziranje
prekrevetnjavanja bolesnika, ulaza osoblja i unošenja
materijala i stvari, te pomoćnih prostora za operacioni trakt.
Pripada mu i spremište za čiste i sterilne predmete, prostor za
pripremu instrumenata i prolaze u prostore s ograničenim
21
pristupom. Prolaz je ograničen i osoblje mora nositi hiruršku
odjeću, kapu, masku i kaljače preko obuće.
b) Prostor s ograničenim pristupom
Uključuje operacionu salu, prostorije za izvođenje različitih
zahvata, čisti prostor između operacione sale i prostora za
hirurško pranje ruku; obavezni su hirurška odjeća, kapa,
maska i obuća.
Svaka osoba koja ulazi u operacioni trakt dužna se je
presvući u operacione hlače, bluzu, cipele i nositi masku i
kapu.
ZAŠTITNA SREDSTVA U OPERACIONOJ SALI
To su sredstva koja štite ranu od izlaganja
bakterijama i virusima koja potiču od bolesnika i
osoblja u operacionoj sali.
U zaštitna sredstva spadaju:
22
-kapeNajbolje je kada su jednokratne, mada se u zadnje
vrijeme koriste višekratne,platnene,koje se moraju
redovno prati,ali i sterilisati.
- maskeTreba da se promijenu prije svake operacije, jer
postaje propusna za 2-4 sata.
- mantiliMantili za višekratnu upotrebu treba da su od gustog
materijala sa pojačanjem na trbuhu,prsima i
podlakticama.
Jednokratni mantili treba da su pravljeni od drveta i
nafte, poliestarskog gustog materijala od
politetrafluoretilena.
Operater i 1.asistent su najviše izloženi prskanju
krvlju i to:
- podlaktica – 36 %
- prsa - 25 %
- trbuh -18 %
-Prekrivači –
Uloga im je :
- zaštita od mikrorganizama i tečnosti
- izdržavaju fizičke uslove naprezanja u toku
operacije
- otporni na trganje,bušenje
- u njima nema toksičnih materija
23
Operaciona sala
Operaciona sala je posebno namijenjen prostor za izvođenje
hirurških zahvata.
Ovaj prostor mora ispuniti sljedeće uslove:
• biti odvojen od bolesničkih odjela i vanjskog
svijeta
• biti tehnički i infrastrukturno osposobljen za
obavljanje hirurških zahvata
• zadovoljiti standardizirane prostorne i higijenske
mjere
• imati sve neophodne predprostore u kojima je
osigurano neometano i sigurno uvoženje i
izvoženje bolesnika, anesteziološka priprema i
buđenje nakon zahvata, pranje i sterilisanje
instrumenata i skladištenje operativne opreme i
lijekova.
Optimalan prostor je od 40-60 m kvadratnih.
Zidovi i podovi operacione sale su glatki da bi bili što lakši za
održavanje tj. dezinfekciju. Po završenom radu u operacionoj
sali pomoćno osoblje sve temeljno pere, dezinfikuje za
sledeći dan. A vazduh se steriliše kvarc lampom.
24
Oprema operacione sale
1. Centralni ležeći sto koji nije pokretan ali je
fleksibilan u smislu podešavanja visine.
2. Pomoćni stepenik.
3. Iznad je centralna lampa koja je specijalnog izgleda
na koju se montira nastavak koji je sterilan,,vodilja“ , da bi hirurzi u toku operacije sami sebi
mogli podešavati osvjetljenje.
4. Do četiri pokretna metalna stolića koja služe
instrumentarki da postavi instrumente koji su joj
neophodni u toku operacije(na jedan) a na drugi,
koji će joj rijetko ili skoro nikada zatrebati. Jedan
od tih stolića služi anestetičarima da serviraju svoj
materijal za rad.
5. Obična velika kanta za prljavo, karakteristična samo
za operacionu salu, u koju se u toku operacije
odbacuju krvavi tupferi i gaze.
6. Ormar u kojem se čuva sav rezervni materijal koji
može zatrebati(hirurški konci, rukavice, kateteri,
drenovi, nožići za skalpel,infuzioni rastvori...).
Od aparata u operacionoj sali nalaze se:
1. ASPIRATOR-za evakuaciju suvišnog sadržaja u
operacionom polju koji ometa sam tok operacije.
2. TERMOKAUTER(dijatermija)-služi za
elektrokoagulaciju tj.spaljivanje krvnih sudova koji
25
uporno krvare u toku operacije. Ovaj aparat se sastoji iz
dva dijela. Jedan dio je aktivni koji u dodiru sa
instrumentom,drži krvni sud koji krvari na principu elekt.
toplotne energije i na taj način zaustavlja krvarenje.
Drugi dio je gumena ploča koji se postavlja do kože
bolesnika koji služi kao izolator.
3. APARAT ZA ANESTEZIJU, koji vrši kontrolu krvnog
pritiska, pulsa, ekg, preuzima od pacijenta CO2 ,koji se
apsorbuje u aparatu u bjeličastim mrvicama- ,,soda lajm“,
koje potamne kada se prezasite CO2 i tada je anestetičari
mijenjaju.
Mogu da budu i laparaskopski aparat i rtg aparat.
Unekim salama obavezni,npr.abdominalnim,torakalnim
i ortopedskim.
4.RTG APARAT
5. APARAT ZA LAPARASKOPIJU
Profilaktičke mjere u op.bloku
To su mjere koje se primjenjuje u cilju prevencije nastajanka
infekcije u operacionom bloku,što se prvenstveno odnosi n
osoblje zaposleno u operacionom traktu kao i posjetioce.
• Presvlačenje u “zeleno”-(pantalone, ,,benkica“, mantil,
kaljače, kapa, maska).
26
• Odvojena aseptična od septične sale(ako ima prostora,a
ako ne, onda se prvo rade aseptične a zatim septične
operacije.
• Rad sa sterilnim instrumentima i materijalom
• Dezinfekcija operacione sale po završenom programu
• Sterilizacija vazduha u op.bloku
• Sanitarni pregledi osoblja svakih 6 mjeseci(bris
grla,nosa...).
• Kontrola sanitarno-epidemiološke službe
• Postupak sa izlučevinama u sali koje se nalaze u
aspiratoru. Glavna sestra dužna je da obuči pomoćno
osoblje kako se vade posude iz aspiratora.
Hirurško pranje ruku
Hirurško pranje ruku
Sprovodi se u 3 faze:
1. Higijenska faza
Ruke,tj.šake treba da budu bez rana, infekcije,zanoktica,
nokti uredno podsječeni, bez nakita dok se peru pod
mlazom tekuće vode i sapunom.
2. Mehaničko-hemijska
U ovoj fazi koristi se četka i dezinfekciono sredstvo.
Najčešće je to povidon pjena, koja se u praksi dugo
godina koristi iako se mogu koristiti i neka druga
dezinfekciona sredstva za ovu svrhu na bazi
27
hlorheksidina (Manisoft,Hydrex...) koja se nalazi u
dozerima na zidu.
Četka treba da je sterilna. 5x se ponavlja postupak
pranja sa deterdžentom nakon ispiranja pod mlazom
vode,ali se rukama više ne smiju dodirivati nesterilne
površine ( slavine,dozer, vrata pri ulasku u salu..)
Na četku,koja je za jednokratnu upotrebu, uspe se
povidon pjena i sa pranjem se počinje od vrhova
prstiju,tj.nokata,između prstiju,spoljašnje i unutarnje
strane dlana ,duž podlaktica sa obe strane i do lakata.
Šake se drže u višem položaju od laktova da bi se
zagađena voda iz višeg čistog cijedila ka nižem
čistom dijelu ruku.
Pri tome voda iz česme konstantno teče i u tome smjeru
se i ispira,ali se slavine više ne smiju dodirivati,pošto bi
se postupak morao ponoviti.Nakon ispiranja ponovo se
šake i podlaktice četkaju povidon pjenom ili drugim
dezinfekcionim sredstvom.Ova faza traje 10 minuta,Na
kraju,nakon ispiranja,slavina se zatvara pomoću čela ili
nadlakticom.U salu se ulazi sa podignutim
podlakticama.
3. Hemijska faza
Umivanje ruku alkoholom nakon što se obrišu
sterilnom kompresom.
28
Organizacija rada u operacionom bloku
Rad u operacionom bloku se organizuje dan ranije. Posao se
obavlja na osnovu OPERACIONOG PROGRAMA ,koji
sastavlja načelnik operacionog bloka dan ranije u dogovoru sa
šefovima klinika. Na programu piše broj sale,vrijeme
operacije, ime i prezime bolesnika, njegova dijagnoza i ekipa
koja izvodi operaciju. Sa programom mora biti upoznata i dan
ranije glavna sestra operacionog bloka da bi mogla napraviti
raspored instrumentarki po salama. U jednoj sali rade po dvije
instrumentarke, jedna je ,,sterilna“ a druga je ,,nesterilna“.
Ona koja je ,,sterilna“ je od jutra pa do kraja svih operacija uz
ekipu hirurga tj.operacionog stola i instrumentira a
,,nesterilna“ joj dodaje sve što joj je potrebno a nije sterilno.
Nakon jutarnjeg sastanka sa glavnom sestrom,instrumentarke
odlaze prema rasporedu u sale, pola sata ranije i donose sebi
kasetu sa instrumentima za prvu operaciju. Na svakoj kaseti
piše za koju su vrstu operacije instrumenti. Zatim sebi donosi
operacioni veš.
Operacioni veš podrazumijeva:
- 4 zelena mantila (3 za hirurga i 1 za instrumentarku)
- 4 plahte (služe za prekrivanje pacijenta),
- 7 kompresa (za ograničavanje operativnog polja,fiksiraju se
Bahkauzima)
-10 složenih gaza i 2 ,,šake“ malih tupfera.
To je sve upakovano u duplu zelenu plahtu ili dupli ili
četverodupli Havana papir na koji se lijepi Mikulićev papir
na kojem je napisan datum sterilizacije
( u autoklavu vodenom parom pod pritiskom od 1,5-2,5 bara
na 130 sepeni, 20-30 minuta ).
29
Donosi sebi sterilne rukavice. ,,Sterilna“ instrumentarka
odlazi da hirurški pere ruke.
Po ulasku u salu iz operacionog veša uzima kompresu,koji joj
je otvorila ,,dvorkinja“-nesterilna instrumentarka. Uzima
sterilnu kompresu i obriše ruke,pa jedan od četiri mantila i
oblači. Navlači steriline rukavice, a zatim uzima jednu od
četiri plahte i prekriva stoliće i na njih servira instrumente. Na
jedan koji može da podiže i spušta postavlja instrumente koji
će joj obavezno trebati, sa kojima kreće operacija, a to su:
držač za skalpel i skalpel nožić,2-3 peana, 2-3 pincete, hirurški
konci, igle, bubrežnjak,a na drugom stoliću postavlja
instrumente koji joj neće trebati često u toku operacije. Za to
vrijeme ,,dvorkinja“ provjerava ispravnost aparata u sali jer se
ne smije desiti u toku operacije da ne radi neki od njih. I tek
ovako spremne instrumentarke dočekuju hirurge kojima ,
nakon hirurškog pranja ruku,se dodaju sterilni mantili, koje
dodaje ,,sterilna“ instrumentarka a ,,dvorkinja“ ih veže.
Najmlađi od njih tj.asistent obavlja preoperativnu dezinfekciju
operativnog polja tj.priprema operativno polje. Za to mu
,,sterilna“ instrumentarka dodaje posudu sa sterilnim
tupferima i povidon rastvorom i sterilnim instrumentima.
Kada je to završeno i on oblači mantil. Pristupa se prekrivanju
pacijenta plahtama iz veša i ograničavanju operacionog polja
kompresama iz veša, koje se kače jedna za drugubahkauzima. I operacija može da počne.
30
Dokumentacija u operacionom bloku
1. PROTOKOL za svaku kliniku u koji se upisuju svi
pacijenti koji su operisani, tj. koji su ,,prošli“ kroz salu. I
anesteziolozi upisuju u svoj protokol pacijente, njihove
podatke, dijagnozu i vrstu anestezije koju su dali
tj.gasove.
2.SVESKE u koje se upisuju svi uzeti isječci tj.preparati.
Preparati tj.uzorci se uzimaju u toku operacije i stavljaju u
bocu fiziološke koja je prazna , na čijem dnu je
fiksativ(tečni formalin). Na bocu se zalijepi flaster sa
imenom i prezimenom bolesnika . Ovaj preparat može biti
poslat na patologiju na analizu, da se radi hitno pa se to
zove biopsija EX-tempore. U toku operacije čeka se
povratna informacija sa patologije, pa ako je maligno hirurg
će u jednom smijeru da završi operaciju, a ako je benigno
on završava u drugom smijeru.
Ako se šalje na ovaj način preparat(uzorak,tumor, parče
kosti..) se nosi odmah na patologiju a u flašu se ne stavlja
fiksativ već je dno suvo, samo gaza. Ako se preparati šalju
redovno onda svi koji su uzeti u toku radnog vremena
čekaju na jednom mjestu pa se zajedno nose na patologiju,
ali onda se nalaz čeka 5-7 dana. Ovaj način uzimanja
uzoraka zove se biopsija. Svi preparati se upisuju u sveske.
Posebno je za ex-tempore a posebno za redovne.
31
3 .UPUTNICA ZA PATOHISTOLOŠKI PREGLED
4. OBRAČUNSKA LISTA OPERACIONE SALE
(ispunjava sestra ,,dvorkinja“).
5. SVESKE ZA STERILIZACIJU MATERIJALA – gdje
se upisuje sve što je prošlo kroz autoklav.
6. SVESKA U KOJU SE UPISUJE TAČAN BROJ
INSTRUMENATA U POJEDINIM KASETAMA.
SVESKA U KOJU SE UPISUJE RASHODOVANI
MATERIJAL.
7. SVESKA U KOJOJ SE VRŠI EVIDENCIJA
ISKORIŠTENIH INSTRUMENATA za operaciju , gdje
se sa svake kasete instrumenata,koja se iskoristila za
operaciju, skinu naljepnice na kojima piše koji su
instrumenti i parče Mikulićevog papirića kao dokaz da su
instrumenti bili sterilni.
32
Način rada anestetičara u operacionoj sali
Kada se uvede pacijent u operacionu salu sa svojom
dokumentacijom i prebaci na operacioni sto,
anesteziolog i anestetičar ⁄ ka odrađuju prvi dio
posla , bez kojeg operacija ne može da počne , a to
je uspavljivanje pacijenta tj.uvodjenje u opštu
anesteziju. Anestetičar treba da na svom stoliću
uvijek ima spremne navučene anestetike u brizgalice
na kojima piše koji su, od ostalog materijala na stolu
se nalaze laringoskop, koji služi kao vodić tubusa
kroz usta bolesnika do traheje, ampule lijekova ,
tubusi-koji su u metalnoj kaseti, trebalo bi da su
jednokratni ali se sterilišu suvom sterilizacijom ili
formalinskim tabletama.Anesteziolog ili anestetičar
prvo izmjere krvni pritisak bolesniku, cijelo vrijeme
razgovaraju sa bolesnikom, hrabre ga. Plasira
braunilu, fiksira ruku na pomoćni dio i
„montira“infuzioni sistem, zatim dodaje intravenski
kroz braunilu sedative da se pacijent prvo umiripremedikacija, a zatim anestetike da se pacijent
polako uvodi u opštu anesteziju.Kada je pacijent
potpuno uspavan anesteziolog uzima laringoskop i
pomoću njega kroz usta pacijenta uvlači tubus i to se
zove intubacija. Anestetičar fiksira tubus pomoću
flastera i naduva balon koji se
zove,,kaf“,pomoću brizgalice i vazduha da se tubus
ne bi izvlačio napolje.
33
Na tubus anestetičar ili anesteziolog „montira“
ambubalon koji se spaja sa aparatom pomoću rebrastih
plastičnih crijevaSve vrijeme dok traje operacija,aparat
registruje rad srca,krvni pritisak i potpomaže disanje
pacijenta u anesteziji.Ovaj aparat posjeduje i apsorber
izdahnutog ugljendioksida od strane pacijenta,
tzv.sodalajm.
Nakon završene operacije, prvo se izvuče vazduh iz
balona-kafa,a potom se lagano iz traheje pacijenta izvlači
tubus i to se naziva ekstubacija.
SETOVI:
• anatomska Set za obradu rane se sastoji od
bubrežnjaka u kojem se nalaze: 2 peana, 2
pincete(hirurška-zupci i -glatka), iglodržač, makaze,
,,šaka“ tupfera i 5 složenih gaza, u jedan tupfer
zabodene bar dvije hirurške igle i na jedan tupfer 2-3
namotaja konca. Sve to je pokriveno sa dvije umotane
komprese, 1 obična i 1 očna(ima razrez na sredini).
Sve to je umotano u duplu kompresu ili havana papir ,
zalijepljeno parče Mikulićeve trake i potpis osobe koja
je pakovala. Steriliše se u autoklavu na 120ºC, 30 min.,
2-2,5 Bar-a.
34
• Set za inciziju- incizija je rez na koži sterilnim skalpel
nožićem koji je montiran na držač za skalpel u cilju
dreniranja tj. ispuštanja suvišnog, nagomilanog
sadržaja ispod kože(obično gnoja).Ovaj set u
bubrežnjaku sadrži: držač za nožić, pean, pincetu,
tupfere,gaze i ponekad ,,latica“ dren i dvije komprese.
• N-set – je set koji se koristi pri obradi uraslog nokta u
prijemnoj, maloj operacionoj sali. Set sadrži:
pean,pincetu, držač za skalpel i ,,LIR“, koji je u vidu
kliješta i služi za vađenje uraslog nokta i KIRETA ili
KOHLEA, koja služi za struganje smrvljenih sitnih
koštanih dijelova.
PREOPERATIVNA PRIPREMA BOLESNIKA
1. PSIHIČKA
-obavlja hirurg u prijemnoj ambulanti, kada objašnjava
pacijentu prirodu njegovog oboljenja i da je operacioni
zahvat jedini način njegovog izlječenja ali i to šta ga
očekuje kada ne bi pristao na operaciju.
*Indikacije za operaciju
*Kontraindikacije za operaciju
2. LABORATORIJSKA OBRADA
-Krvna grupa i Rh faktor, ljubičasti čep,2-3 ml krvi-do crte
na epruveti.
-KKS-ljubičasta epruveta ,2-3 ml krvi
-Sedimentacija-crna epruveta
-Biohemija-crveni čep:
-elektroliti(K,Ca,P,Na,Cl- po 1 ml)
35
-proteinogram-ukupni proteini-3-5 ml krvi
-lipidogram (LDH, HDL)
-transeminaze( Ast,Alt, Ck, gama-Gt)
-željezo, Fe- 5-10 ml krvi
-APTT,PV,INR-su pokazatelji faktora
koagulacije i uzima se 1,8 ml venske krvi i istresa se u
epruvetu, sa svijetlo plavim čepom, u kojoj se nalazi 0,2 ml
natrijum-citrikuma. I D-dimer nam ukazuje da li kod
pacijenta postoji sklonost od vazdušne embolije.
- Urin ili po potrebi urinokultura i VKVZ iz prsta.
3. KLINIČKA
- EKG srca, RTG pluća, i po potrebi ultrazvuk i CT.
4. MEDIKAMENTOZNA
- sanirati postojeće oboljenje pred operaciju
medikamentima koje je ordinirao specijalista( anemijatransfuzija krvi, hipertenzija-antihipertenzivi, dijabetesinsulin..).
5. FIZIČKA ILI SANITARNA
Dužnosti sestre u ovoj pripremi su:
a) DAN UOČI OPERACIJE:
- vadi pacijentu 3 ml krvi i nosi na transfuziju uz uputnicu i
priložen nalaz krvne grupe da mu se na transfuziji uradi
interakcija tj.proba između njegove krvi i krvi davaoca da bi
mu se obezbijedila potrebna doza krvi ili plazme za sutrašnji
36
dan. Ovaj postupak se žargonski na klinikama zove
,,trebovanje“.
- pacijent je na lakoj ishrani, za večeru ništa a ako su
abdominalne operacije u pitanju klizma je obavezna.
- Uveče dežurni anesteziolog obilazi sve pacijente koji su
planirani za sutrašnju operaciju na svim klinikama. Sestra sa
anesteziologom odlazi do pacijenta u bolesničku sobu i nosi
aparat za mjerenje krvnog pritiska. Anesteziolog po potrebi
ordinira (napiše u temperaturnu listu) sedativ. Anesteziolog
pregleda svu dokumentaciju pacijenta.
- Sestra u toku noći prati promjene koje mogu da nastanu kod
pacijenta.
b) NA DAN OPERACIJE
-Sestra provjerava da nije došlo do kakvih promjena
(povraćanje, menstruacija, dijareja...).Ako jeste obavještava
hirurga i operacija se najčešće odlaže, a ako ne, telefonom
provjerava da li je spremna krv u Zavodu za transfuziju krvi.
Ukoliko nije, obavještava hirurga i operacija se odlaže.
Ako je sve u redu, sestra brije operativno polje na 2 sata pred
operaciju,a najbolje na operacionom stolu,da bi se spriječilo
razmnožavanje Stafilococus epidermidisa,corynebacteriae i
lactobacilla.Smatra se da na 1 cm kvadratnom kože živi 10
000 mikroorganizama,pa je vlastita mikroflora bolesnikove
kože glavni izvor infekcije! Kaže mu da skine protezu ako ima
i stavi u čašu sa vodom, skine sav nakit, sat,a novac i telefon
ostavlja na čuvanje. Ženskim pacijenticama obavezno kaže da
skinu svu šminku, a obavezno ruž na usnama i lak sa noktiju(
zbog cijanoze koju anesteziolog treba da uoči što je znak
gušenja pacijenta). I sa pacijentovom dokumentacijom( istorija
bolesti, temperaturna lista , matični list i svi njegovi
preoperativni nalazi) sestra ga u pidžami odvodi ili odvozi u
37
operacionu salu gdje ga preuzima anestetičar u eksternom
dijelu operacionog bloka u prostoriji za primopredaju.
Pidžamu i papuče vraća na kliniku.
* Kod ortopedskih operacija u dokumentaciju ulazi i
operaciona lista tzv. KOSTUR..
POSTOPERATIVNA NJEGA
Postoperativna njega se dijeli na:
1.POSTANESTETIČKI PERIOD, koji počinje još u
operacionoj sali po završetku operacije kada hirurg ušije
ranu a instrumentarka stavlja zaštitnu gazu i flaster.
Pacijent se nakon buđenja , prebacuje sa operacionog stola
na kolica pazeći pri tome na kateter , drenove i infuziju
tj.braunilu..Sestre sa klinike ga prevoze do šok sobe ( ako je
bila teža operacija) ili na kliniku sa koje je došao(ako je bila
lakša operacija).
U toku transporta može doći do prvih komplikacija a to su
povraćanje, kada sestra treba da okrene glavu pacijenta i
podmetne kompresu, ili do cijanoze što ukazuje na gušenje
pa sestra podiže bradu, zabacuje glavu i što prije AIRWAY
tj.reanimaciju. Ova faza traje sve do potpunog buđenja
pacijenta u postelji u bolesničkoj sobi.
Dužnosti sestre u postanestetičkoj fazi su:
- korekcija položaja zavisno od vrste operacije . Svi
pacijenti su do buđenja u potpuno horizontalnom položaju.
- izmjeriti vitalne znake i evidentirati u temperaturnu listu
38
- priključiti terapiju sa temperaturne liste koju je donio sa
sobom iz operacione sale, koju je propisao anesteziolog a
koju će kasnije korigovati hirurg koji je operisao pacijenta.
- posmatranje pacijenta( boja kože, svijest...)
- ishrana bolesnika, njega, previjanje( po nalogu hirurga,1
do 2 puta dnevno).
2. INTERMEDIJARNI PERIOD
- počinje od potpunog buđenja pacijenta do otpusta iz
bolnice
Dužnosti sestre u ovoj su kao i u prethodnoj fazi.
- Pacijent treba da mokri poslije 6-8 h nakon operacije, a
ako ne, sestra obavještava hirurga i on obično ordinira
kateterizaciju, a ako ne mokri ni tada , onda se u konzilijarni
pregled poziva urolog.
- pacijent treba da ima stolicu nakon 72 h nakon operacije ,
a ako ne sestra poziva hirurga koji ordinira klizmu, a ako ne
ni tada u konzilijarni pregled se poziva gastroenterolog ili
abdominalne hirurg(ako već nije na abdominalnoj klinici).
-mjerenje diureze po potrebi
-prevencija i liječenje postoperativnih komplikacija.
3. FAZA REHABILITACIJE
-koja traje od otpusta iz bolnice do potpunog oporavka.
DRENAŽA
Prilikom operacije hirurzi često plasiraju dren (u abdomen,
toraks, glavu, ekstremitete…).
Svrha drenaže: evakuacija suvišnog sadržaja.
Drenovi mogu biti raznih promjera, plastično-gumenog
39
materijala, koji se sterilišu(hemijska sterilizacijaformalinskim tabletama), mada su danas jednokratni.
Posude u koje se crpi sadržaj mogu biti, plastična posuda
tzv. Harmonika, urin kesa I to je PASIVNA DRENAŽA ili
putem pumpe tzv.AKTIVNA DRENAŽA. Ovo je ujedno I
podjela drenaže.
Drenovi su predmeti od gume ili polivilinskih masa koji se
plasiraju u toku operacije u svrhu drenaže.
OSOBINE:razlikuju se po dužini, debljini i namjeni. Fabrički
su sterilisani vodenom parom pod pritiskom u autoklavu na
120 °C ,u trajanju od 20 min., na pritisku od 2 Bara.
Vrste drenova
Rebrasti dren
Ren on dren
T-dren po Kehrovu
ULOGA SESTRE U DRENAŽI
- mjeriti količinu izdreniranog sadržaja, prema pismenom
nalogu hirurga i opisati izgled izdreniranog sadržaja u
temperaturnu listu, 1-2 puta u toku 24 h.
40
- okolinu drena tj. ulazno mjesto drena dezinfikovati sterilnim
peanom i sterilnim tupferom natopljenim 3 % hidrogenom (H2
O2) i zaštititi sterilnim tupferom natopljenim povidonskih
rastvorom. Preko stavlja suvu gazu rasječenu do pola,
sterilnim makazama, okolo drena. Oblijepiti flasterom sa sve
četiri strane. Ovako se sprečava prodor mikroorganizama.
- kontrola prohodnosti drena
- pražnjenje i toaleta posuda u kojima je izdrenirani sadržaj
- tehnika vađenja drena pomoću sterilnog peana i skalpel
nožića, ispod čvora hirurškog konca.
*PROTOČNA DRENAŽA
Ona se primjenjuje kod pacijenta kod kojih je došlo do
infekcije rane a u koju je plasiran dren. Sastoji se iz infuzije
(NaCl) u koju je sestra, po nalogu hirurga, koji je prema
antibiogramu iz brisa rane, ordinirao antibiotik koji ona
treba da stavi u 500 ml NaCl, npr: Garamicin 80 mg.
Montira normalno infuzioni sistem na tu bocu, koja se spaja
sa dovodnim drenom u rani. Ta infuzija teče 24 h, non stop,
a kada je pri kraju sestra priprema drugu, dok hirurg ne
napiše na temperaturnu listu, da je isključena. Ova drenaža
ima za cilj da direktno djeluje na inficiranu ranu
antibiotikom.Takođe, može se primjeniti i 0,9 % NaCl, čist
rastvor bez antibiotika,samo za ispiranje rane.Kada hirurg
odluči da isključi protočnu drenažu da nalog medicinskoj
sestri da skine dovodni dren, a zadrži odvodni još 24 h na
41
koji montira urin kesu umjesto harmonike. Nakon vađenja
drena sestra ulazno mjesto prekriva sterilnom gazom i
flasterom sa 4 strane.
POSTOPERATIVNE KOMPIKACIJE
1.RANE ( nastaju u roku od 48 h poslije operacije):
-komplikacije vitalnih znakova( tºC, TA, puls)
-poremećaji respiratornog sistema (pneumonija)
-gastrointestinalne:
-povraćanje
-dilatacija želudca
-dijareja
-opstipacija
-urogenitalni trakt:
-cistitis
-retencija urina
- inkontinencija urina
-oligurija
-poliurija
-od strane rane:
-krvarenje
-razašivanje-dehiscencija
-infekcija
-šok
-psihički poremećaji:
-glavobolja
-dezorjentisanost
-delirijum kod hroničnih alkoholičara.
42
2.KASNE POSTOPERATIVNE KOMPLIKACIJE:
-nastaju 6-10 dana od operacije a to su:
a)Tromboflebitis-je zapaljenje venskog krvnog suda
lociran obično na potkoljenici. Simptomi su: otečena,
bolna,toplija, crvena potkoljenica. Mjere prevencije su:
-što ranije ustajanje nakon operacije
-antikoagulantna terapija( clivarin 0,6; 0,3 - clexan 0,2;
0,4; 0,6; 0,8; - heparin 25 000 i.u.⁄ 5 ml.
-elastični zavoj
-elastične čarape-od korijena prstiju nogu do gornje trećine
natkoljenice tj. do prepone, peta se ostavlja slobodna ako se
pacijent kreće a ako ne, onda se zavija i peta.
-redovna kontrola VKVZ,PV,APTT, INR i
D-dimer(vazdušna embolija).
Liječenje tromboflebitisa:
1.strogo mirovanje sa ekstremitetima u elevaciji(povišen
položaj), potkoljenica se nalazi na 1-2 jastuka, preko kojih
je nepropusna mušema ,pošto se moraju stavljati obloge ,
najčešće od acidiborici i alkohola a preko suva gaza da se
što sporije isparava.
2.antikoagulanta terapija + trombolitička terapija pomoću
trajnog heparina . Uzima se 500 ml NaCl + 5-20 000 i.u.
heparina zavisno koliko odredi vaskularni hirurg. Infuzija
ide maksimalno sporo a sestra priprema sledeću kada je
prethodna pri kraju.
3. laboratorijska kontrola VKVZ,PV,INR,APTT i
D-dimer…
b)Infarkt pluća
c)Parotitis
d)Dekubitus
43
INFEKCIJA U HIRURGIJI
*Podjela infekcije(vrste):
1.Gnojna ili piogena infekcija-aerobna
2.Anaerobna
3.Putrina
Simptomi: lokalni i opšti
-Lokalna gnojna infekcija mekih tkiva
-Prva pomoć i njihova hirurška obrada
-funkcija
- Anaerobne infekcije: tetanus i gasna ganfrena
-Putridne
-Opšta infekcija organizma-SEPSA
-Hiperbarična komora
*Uloga sestre pri obradi inficirane rane:
1.PRIPREMA PACIJENTA
a)psihička
b)fizička ( okolinu rane obrijati,
dezinfikovati,benzinom,alkoholom I jodom).
2.PRIPREMA MATERIJALA
-kolica za previjanje, dez. sredstva, lokalni anestetik,
brizgalice, igle, rukavice, posuda za prljavo, flaster, sterilna
epruveta za bris rane, 3 % hidrogen, fiziološki rastvor,
povidon jod, uputnica za biohemiju, set za obradu rane.
44
*OBAVEZNO UZETI BRIS RANE
-nakon skidanja zavoja uzima se epruveta i njenim sterilnim
štapićem u jednom potezu se uzima bris i vraća se u
epruvetu.
Popunjava se uputnica za mikrobiološki pregled, na koju se
popunjavaju generalije pacijenta iz istorije bolesti, na
epruveti se piše ime i prezime pacijenta i to se sve nosi u
mikrobiološku laboratoriju. Tu se zasijava na podloge,
nakon čega se dobija antibiogram na kojem piše vrsta
bakterije koja je na rani kao i antibiotik na koji je bakterija
otporna a na koji osjetljiva.
Antibiotici se dalje primjenjuju u terapiji (i.v. i.m. s.c.) ili
direktno kroz ranu(protočna drenaža).
*EXCISIO- isjecanje nezdravog, nekrotičnog tkiva.
45
POVREDE
-su nasilno oštećenje organizma koje nastaje usljed dejstva
fizičkih, hemijskih, bioloških i psiholoških faktora.
KLASIFIKACIJA RANA
1.Prema broju povreda:
-izolovane
-multiple
-kombinovane
2.U odnosu na tj. šupljinu:
-nepentrantne
-pentrantne
-perforantne
3.Prema težini ranjavanja:
-lake
-teške
-moribundne
1.PRIMARNA OBRADA
2.KASNA PRIMARNA
-prvih 6 h od povređivanja,
-nakon 12 h od
ako nema znakova infekcije
povređivanja,
u prvih 6 h može se rana
primarno odloženi
zašiti primarnim šavom,
šav, 3-10 dana
konac za kožu.Uklanjaju se
strana tijela-devitamizirana
tkiva (tkiva koja nisu u funkciji).
3.SEKUNDARNA
nakon 7 dana, a sekundarni šav se stavlja za 2-3 sedmice.
46
4.OBRADA INFICIRANE RANE
Prisutni su znaci infekcije,
ivice rane otečene, rana
curi, javlja se bol. Obavezna
dobra drenaža, uzima se bris
rane( prije dezinfekcije), jednim
potezom u sterilnu epruvetu i to
tri puta. Ako su tri uzastopna
negativna, rana je sterilna.
ZARAŠĆIVANJE RANE
I FAZA- FAZA DEMARKACIJE (stadijum eliminacije
nekrotičnih dijelova rane)
II FAZA– STADIJUM AKUTNE GRANULACIJE RANE
III FAZA– STADIJUM EPITALIZACIJE RANE
IV FAZA– STADIJUM CIKATRIZACIJE RANE
POSTOJE DVA OBLIKA ZARAŠĆIVANJA RANE:
1.RANI ( 7-10 )
2.POZNI( znatno duži uz povišenu temperaturu).
47
*POSTOJE TRI VRSTE ŠAVOVA:
a) primarni
b) primarni odloženi
c)sekundarni
Istorijski pregled
Smatra se da je šivanje rana počelo nedugo nakon
što su ljudi počeli šivati odjeću.
Pisani tragovi pronađeni u starom egiptu spominju
šivanje rane. Egipatski majstori mumifikacije
šivali su stijenku trbuha mumija nakon vađenja
organa.
Hipokrat je u svojim radovima opisao zatvaranje
traumatskih rana šivanjem. Sterilizacija materijala
za šivanje koju je uveo Lister omogućila je
ostavljanje materijala u rani bez izazivanja
infekcija.
Iglodržač
Naglim razvojem hirurgije i usvajanjem novih
operativnih načina liječenja postalo je nemoguće
šivati samo iglom u ruci „krojačkim“ načinom, te
su se pojavili instrumenti za držanje igle tkz.
iglodržači. Tražio se instrument koji čvrsto drži
48
iglu, daje odgovarajuću snagu koja je potrebna pri
šivanju, tako da se u jednom aktu probije jedan ili
više slojeva tkiva i tom prilikom upravlja smjerom
kretanja igle.
Pojavom ovog instrumenta unapređena je tehnika
šivanja. Istovremeno to je uslovljavalo izradu
novih tipova igala i raznovrsnost i novu kvalitetu
materijala za šivanje.
Iglodržač je u osnovi građen iz dva ukrštena kraka
spojena zglobom. Vršci krakova kljuna podešeni
su za čvrsto držanje igle i iznose od 1/3 do 4/5
instrumenta. Krakovi kljuna su kraći ili duži,
nježni ili masivni, uži ili širi i uvijek s vanjskih
strana zaobljeni radi lakšeg klizanja po tkivu.
Unutrašnje plohe su izbrazdane radi lakšeg i
čvršćeg držanja igle. Držač instrumenta se sastoji
iz dva kraka, ravna ili konveksno savijena. Većina
krakova držača ima kočioni mehanizam kako bi se
spriječilo ispadanje igle. Najčešći kočioni
mehanizam kod iglodržača je onaj koji na
posebnim nastavcima-pločicama, pričvršćenim s
unutrašnje strane krakova držača, ima sistem
zubaca. Osim ovog tipa ostrukim nalik na obrnuto
slovo „V“.
Osnovno oblik iglodržača koji je dao Langebeck,
ima konveksno svedene krakove a nema nikakvog
49
kočionog mehanizma za zatvaranje i učvršćivanje.
Krakovi držača su obično izbrazdani kako
instrument za vrijeme rada nebi klizio u šaci
hirurga.
Za rad u dubini, iglodržači su dugi čak i do 30 cm.
Neki modeli su savijeni u srednjoj trećini poput
bajonete, što instrumentu daje odliku poluge i
olakšava rad.
U mikrohirurgiji se koriste iglodržači podešeni za
precizan rad.
Igla
Igla je instrument koji provlači materijal za šivanje
kroz tkivo. Ova radnja se mora obaviti bez većeg
napora i bez većih oštećenja tkiva. Igle se izrađuju
od visoko kvalitetnog nehrđajućeg čelika. Mora
imati čvrstoću toliku da se ne savija i elastičnost
toliku da ne puca. Još jedna važna kvaliteta igle je
njena otpornost na koroziju. Postoji velik broj
različitih tipova hirurških igala, podešenih prema
vrsti tkiva, mjestu namjene i obliku.
Osnovni dijelovi igle su ušica, tijelo i vrh.
Ušica igle
Prema izgledu ušice razlikujemo tri tipa igala.
50
a) Zatvorena ušica je prvi tip. Slična je igli u
domaćinstvu. Takva ušica može biti okrugla,
četvrtasta i duguljasta što predstavlja i najčešći
oblik.
b) Otvorena ušica, „patentna“ ili „francuska“ je
drugi tip. Ušica joj je duguljasta i s njene
unutrašnje strane su u dva reda, jedan ispod
drugog, postavljena dva para zubaca. Oni se
međusobno u sredini dotiču tako da dozvoljavaju
prolaz konca za šivanje. Prednost ovakve ušice je
da se konac brzo i lako uvlači, a nedostatak joj je
što oštećuje niti konca.
c) Igla bez ušice, tako je podešena da je konac za
šivanje ugrađen u trup igle te nema prekida i
razlike u promjeru igle i niti. Naziva se
atraumatskom iglom jer zahvaljujući svojoj
konstrukciji minimalno oštećuje tkivo kroz koje se
provlači. Naime, klasična igla ima širu ušicu od
trupa a uz to kad se udije konac ima jedan dio
dvostruke niti što pri provlačenju pravi širi prolaz
kroz tkivo. Upravo ovaj moment je izbjegnut kod
„atraumatske“ igle.
Tijelo igle
Tijelo igle može biti okruglo, ovalno ili trokutasto.
Igla sa okruglim ili ovalnim tijelom ne reže tkivo,
nego ga probada. Igle ovakvog tipa najvećih
51
dimenzija služe za šivanje mišića i masnog tkiva
pa se nazivaju i „mišićne“ igle. Najmanje igle
okruglog i ovalnog tijela upotrebljavaju se za
šivanje nježnih tkiva i organa zbog čega nose naziv
„igle za crijevo“ odnosno „serozne“ igle. Ovaj tip
igala koristi se i za krvne žile i živce, odnosno za
tkiva koja pri šivanju treba čuvati od jačeg
oštećenja.
Igle sa trokutastim tijelom, tkz. „trobridne“
upotrebljavaju se za šivanje tkiva koje se ne da
lako probosti nego se mora istovremeno i rezati.
Takvo tkivo je koža pa ove igle nazivamo „kožnim
iglama“. To su veoma oštre, najčešće i dosta velike
igle koje se upotrebljavaju kada treba postaviti šav
kroz nekoliko slojeva npr. kod zatvaranja trbušne
stijenke, svih slojeva kože sa potkožjem.
Vrh igle
Tijelo igle prelazi u vrh koji može biti okrugao, tup
i zašiljen (trobridni, četvorobridni). Osim ovih
osnovnih postoje i kombinacije između oblika
tijela i vrha igle. Takva je „igla za jetru“ sa
zatupljenim vrhom i okruglim tijelom i služi za
šivanje parenhimatoznih organa (jetra, slezena,
bubreg).
52
Igle se razlikuju i po izgledu: ravne („krojačka“),
poluokrugle („forma hokej palice“) i okrugle. Po
veličini svrstavamo ih u male i velike i različite po
promjeru.
Ravna igla, („krojačka“), izrađuje se u raznim
veličinama i različitog promjera. Dužine su od 2,5
do 11 cm. Češća primjena ovih igala je u
plastičnoj-rekonstruktivnoj hirurgiji.
Poluokrugla igla ima formu hokejaške palice. I
ova igla se izrađuje u različitim veličinama i
različitog promjera tijela. Najčešća dužina je 3,5
cm. Ovaj tip igala se sve više napušta.
Okrugla igla se proizvodi u veličinama od 4 mm
pa sve do 11 cm. Ova igla je dio kruga. Koliki dio
kruga zauzima takvu ima krivinu i tako se
označava: 1/4, 3/8, 1/2, 5/8 dio kruga. Okrugle
igle su danas najviše upotrebljavane hirurške igle.
Proizvođač ih označava brojevima 00, 0, 1, 2, 3, 4,
5, 6.
53
Hirurški konci
Iako je plasiranje konaca isključivo posao hirurga,
instrumentarka mora poznavati osnove o
optimalno zarastanje rane.
Teoretski, konci bi trebali biti jednako čvrsti kao i
tkivo kroz koje prolaze.
Broj postavljenih konaca mora biti takav da
osigura tkivo, a višak upotrebljenog materijala
kompromituje cirkulaciju na lokalnom nivou i
izaziva pojačanu reakciju oganizma protiv stranog
tijela, što rezultira upalom.
Instrumentarka u dogovoru sa hirurgom, izbor
materijala za šivanje temelji na vrsti tkiva koje se
šiva, veličini i strukturi konaca (monofilamenti ili
multfilamenti) i njihovoj sposobnosti da zadrže
napetost.
Da bi instrumentarka mogla izvršiti izbor i
pripremu šivajućeg materijala treba poznavati
karakteristike konaca.
54
Karakteristike konaca:
• Promjer –označava se brojem nula (00).
Veći broj nula označava tanji konac.
• Monofilamenti, sadrže samo jedno vlakno
prirodnog ili vještačkog materijala.
Popuštanje čvora češće je u
monofilamentnih konaca.
• Multifilamenti / polifilamenti, sadrže više
vlakana međusobno ispletenih kako bi se
pojačala snaga čvora.
• Sposobnost resorpcije u tkivima:
•
Resorptivni konci izrađuju se od životinjskih tkiva
ili sintetskih polimera
Neresorptivni konci su trajni i otporni na
djelovanje tkivnih enzima ili hidrolizu u tkivu.
Upotreba resorptivnih konaca
- Ketgut (catgut), resorbira se za oko 10 dana.
- Krom ketgut, ima veću otpornost na enzimsku
razgradnju i ona traje oko 20 dana
- Vicryl je pleteni sintetski konac koji izaziva
minimalne upalne promjene u tkivu. Resorbira se
između 14 i 21-og dana.
55
- Dexon je pleteni sintetski konac koji se potpuno
resorbira od 60 do 90 dana nakon operacije
- Pds (polidioksanon) je monofilamentni
resorptivni konac velike snage i dugotrajne
otprnosti na tkivne enzime što ga čini poželjnim za
zatvaranje rezova na trbuhu
Upotreba nereseorptivnih konaca
- Svileni konac je neresorptivni pleteni materijal
sastavljen od organske bjelančevine nazvane
fibrain koja se dobija iz ličinki svilene bube.
Jednostavan je za rukovanje i ima dobra svojstva
za vezanje u čvorove. Iako se klasificira kao
neresorptivni ipak se u tkivu razgrađuje i gubi
svoju tenzionu snagu.
- Najlon je dostupan kao monofilament ili
polifilament. Iako nije resorptivan progresivna
hidroliza najlona in vivo može s vremenom dovesti
do gubitka tenzione snage. Iz tih razloga najlonski
šavovi se nebi smjeli primjenjivati kada je
potrebno trajno zadržavanje tenzione snage.
- Prolen ( polipropilen) je monofilamentni
sintetski konac koji se ne resorbira niti slabi pod
uticajem tkivnih enzima. Ne adherira na tkivo pa je
56
zgodan pri postavljanju konaca koji se naknadno
izvlače iz rane.
- Dacron danas su dostupni brojni konci od
pletenog poliestera. Postoje dvije vrste ovog
materijala: nepokriveni(mersilen) i pokriveni
(ethibond, tevdek). Pokriveni lakše prolazi kroz
tkiva, ali je manje fleksibilan. Nepleteni (navafil)
je po karakteristikama u rukovanju nalik
polipropilenu.
Metalni materijal za šivanje i
podvezivanje
U širem smisli u neresorbirajući materijal
ubrajamo i metalni materijal za šivanje. Ovdje
ubrajamo nehrđajuću žicu, metalne kvačice, vijke,
različite vrste pločica, čavle i klinove.
57
- Žica od nehrđajućeg čelika najjači je
neresorptivni konac i izaziva najmanje reakcija
tkiva.
Nehrđajuća žica (serklažna žica) izrađena je od
optimalno čiste legure indiferentne na ljudsko
tijelo. Koriste se različiti presjeci. Mora biti
dovoljno snažna i savitljiva, ujednačena, otporna
na hrđanje. Ne smije imati nikakve magnetske
aktivnosti niti izazivati bilo kakve druge reakcije u
tkivu.
Unatoč snazi, žica nije posebno trajna. S
vremenom dolazi do zamora materijala i loma žice.
Rukovanje žicama je teško i mora se obratiti
posebna pažnja kako bi se spriječilo rezanje tkiva i
prstiju hirurga. Koriste se za šivanje ligamenata,
tetiva, prsne kosti i fiksaciju dugih kostiju
(cerclage).
Mehanički šivači (stepleri)
Moderna upotreba hirurških steplera započela je
nakon drugog svjetskog rata u današnjoj Rusiji.
Modificirao i usavršio ih je u Sjedinjenim
Amerčkim Državama amerikanac Ravitch.
Mehanički šavovi (stepleri) nakon okidanja nizom
metalnih spajalica-kopči (staples) spajaju rubove
tkiva. Glavna im je prednost sigurno spajanje tkiva
58
u anatomski malom prostoru, kao i svaka druga
tehnika šivanja tako i ova iziskuje posebnu pažnju.
Linearni stepleri dostupni su u različitim oblicima:
Torakoabdominalni (ta) postavljaju dva reda
titanijskih kopči
Dužina šavne linije ovisi o dužini vilice
instrumenta i kopči. Ova vrsta steplera postoji u
dužini od 4,8 i 3,5 mm za tkiva različite debljine.
Nepravilna upotreba steplera može ugroziti
cjelovitost anastomoze i dovesti do curenja i
dehiscencije.
Ta stepleri su dostupni s vaskularnim i
resorptivnim kopčama.
Linearni stepler za gastroinestinalne anastomoze
(gia). Koristi se u prvom redu za resekciju,
transekciju i stvaranje anastomoza.
Stepler istovremeno postavlja dva paralelna reda
titanijskih kopči i reže tkivo između njih. Može se
nabaviti u različitim dužinama i veličinom kopči
od 3,5 i 4,8 mm.
Stepleri za termino-terminalne anastomoze koriste
se za pravljenje termino-terminalnih, terminolateralnih i latero-lateralnih anastomoza. Veoma je
59
pogodan za zahvate u ograničenim prostorima kao
što su zdjelica i gornji abdomen. Postoje različite
veličine punjenja s kopčama koje moraju biti
prilagođene veličini lumena crijeva.
Stepleri za podvezivanje i resekciove radnje kako
bi mogla pripremiti odgovarajuće konce i
odgovarajuću instrumentaciju za izvođenje iste.
Presudnu ulogu u izboru materijala za šivanje
imaju individualne sklonosti operatera, no i pored
tog moraju se poštovati određene smjernice kako
bi se postiglju koriste se za resekciju i
podvezivanje krvnih žila. Stepler postavi dvije
kopče a onda sječivo prereže tkivo između njih.
Ovaj uređaj je veoma pogodan za resekciju krvnih
žila trbušne maramice i mezenterija.
60
PRVA POMOĆ KOD ZATVORENIH RANA
1.procjeniti stanje svijesti kod povređenog, ako je u
besvjesnom stanju postaviti ga u koma položaj a ako je
svjestan postaviti ga u adekvatan položaj,zavisno od
lokalizacije povrede
2. U toku transporta mjeriti krvni pritisak , posmatrati boju
kože.
3.Po potrebi imobilisati iščašeni zglob ili prelom kosti.
4.U toku transporta povređeni ekstremitet imobilisati i
postaviti u položaj elevacije( povišen položaj).
* Prva pomoć kod otvorenih povreda:
1.Zaustaviti krvarenje( privremena hemostaza)
2. Prekriti ranu sterilnom gazom
3. Imobilisati po potrebi( lom, opekotina...), priručnim ili
standarnim sredstvima
-digitalna kompresija uz čvrst oslonac(kost) na krvni sud iznad
rane koja krvari
4.zavoj
5. Transport( praćenje vitalnih znakova, opšteg stanja
ugroženog...)
* Kod prisustva stranog tijela( noža), ne vaditi strano tijelo,
prekriti sterilnom gazom, staviti đevreke, jedan na drugim, za
čitavu dužinu noža i ponovo gazu. Ako je ekstremitet u pitanju
takođe ga imobilisati i transportovati u položaju elevacije.
*Kod ispada moždane mase iz glave ili crijeva iz abdomena
NE VRAĆATI UNUTRA! , samo prekriti sterilnom gazom ili
prvim zavojem tj.abdominalnim zavojem.
61
IMOBILIZACIJA
-sredstva:
a) priručna-sve što se nađe na terenu pri pružanju prve
pomoći(štap,grana,kišobran,daska...)
b)standarna- udlage ( Kramerova, Tomasova,
Ditriksova...)
1.Imobilizacija ekstremiteta
2.Imobilizacija kičmenog stuba i karlice
-Terapijska imobilizacija gipsom.
*EKSTENZIJA
-je vrsta imobilizacije koja ujedno služi i kao neoperativna
metoda liječenja ili preoperativna tehnika. Ima za cilj
sprečavanje patoloških srašćavanja. Može biti :
1.direkta
2.indirektna.
Direktna ekstenzija podrazumijeva prolazak Kiršnerove žice
kroz kost, što ujedno predstavlja put ulaska infekcije a to je
njena negativna strana. Na tu žicu je montirana metalna
potkova za koju je zavezana zavojna traka na čijem kraju se
nalazi teg određene težine ( po nalogu ortopeda , a obično je
10 % od tjelesne težine pacijenta, npr.: T.T.- 70 kg – teg je 7
kg.). Noga je za to vrijeme u položaju elevacije, na Braunovoj
šini. Uloga sestre je da pri previjanju obrati pažnju na ulaznoizlazno mjesto žice- povidonskim sterilnim tupferom i suvom
gazom preko (slično kao kod drena).
*Halotrakcija
-je ekstenzija vratnih pršljenova, pri povredama vratnih
pršljenova( skok u vodu na glavu, padu sa visine ili pri
saobraćajnom udesu pri trzaju glave naprijed-nazad..).
* Uloga sestre
62
PRIPREMA PACIJENTA:
1.psihička( obično su svjesni)
2.fizička- u postelji ga postaviti u potpuno horizontalan
položaj bez uzglavlja. Skinuti gornju stranicu kreveta pošto
ortoped (hirurg) prilazi sa gornje strane. Ošiša i obrije kosu
pacijenta na obe temporalne regije za veličinu dlana.
PRIPREMA MATERIJALA:
-set za halotrakciju, dezinfekciona sredstva( benzin, alkohol i
jodni rastvor), doboš, sterilne rukavice, brizgalicu, igle i
lokalni anestetik(KSYLOCAIN,
LYDOCAIN,PROCAIN,NOVOCAIN...1% ili 2 %-tni.) i teg
(određene težine po nalogu hirurga).
Pacijent može da na halotrakciji boravi nekoliko sedmica ( 3-5
sedmica) i pritom je maksimalno zavistan o njezi sestre
( ishrana , njega...). Prevencija dekubitusa se sprovodi
podbacivanjem đevreka pod pete, savijenih ćebadi preko
kojih je plahta ispod koljena, a ispod vrata samo urolana
jastučnica. Kada pacijent ide na kontrolu CT pacijent se ne
skida sa halotrakcije da se ne bi ponovo morala postavljati
halotrakcija, ako nije postignut dovoljan terapijski efekat.
* Imobilisani ekstremitet Kramerovim udlagama je uvijek u
elevaciji.
*Mitela- zavojna traka u kojoj pacijent drži pod pravim uglom
ruku.
63
TRANSFUZIJA KRVI
Uloga sestre pri transfuziji krvi:
,,Trebovanje“ krvi je žargonski izraz za uzimanje 3-5 ml krvi
od ležećeg pacijenta sa klinike,da bi mogao da prima krv, gdje
se prethodno u zavodu za transfuziju radi interreakcija. Sestra
je dužna da pacijentu objasni svrhu i cilj uzimanja venske krvi
uz prethodno utvrđen identitet !!! Uzima 3-5 ml venske krvi, u
epruvetu sa ljubičastim čepom, gdje se nalazi EDTA.
Nadzorna sestra popunjava prethodno uputnicu za transfuziju ,
na čijem prvom dijelu popunjava njegove generalije iz istorije
bolesti( ime, prezime, adresa, radna organizacija ili PIO,
dijagnoza,krvna grupa- koju prepisuje sa nalaza nakon
preoperativne pripreme, i vrijednosti hemoglobina,
hematokrita i TR( ako će se krv davati u terapijske svrhe).
U drugoj polovini uputnice su označena u vidu 4 kvadrata u
kojima piše:
1.Svrha davanja( akutno krvarenje, u terapijske svrhe i za
operaciju).
2. Stepen hitnosti
3. Interreakcija i direktni antiglobulin
4.Potrebna količina
Sestra odnosi uzorak krvi, uputnicu, koja na dnu ima pečat,
potpis ljekara, potpis koji je vadio i datum, i nalaz krvne
grupe. Kada je krv na transfuziji spremna pozivaju se
telefonom sestre sa klinike da dođu po krv. Sestra uzima
termos bocu i odlazi po krv na transfuziju. Prije nego što
preuzme krv upoređuje podatke tj.ime i prezime pacijenta,
broj na kesi i broj na izdatnici. Po povratku na kliniku sestra
vadi iz termos boce krv i čuva na +4 °C i ponovo sravnjuje
64
broj sa izdatnice i broj kese i ostavlja da se ugrije na sobnoj
temperaturi( nikako ne u vruću vodu ).
Pacijentu se objasni da će primiti dozu krvi, u koje svrhe,
namjestiti ga u blagi polusjedeći položaj, sveže povesku i
punktira venu širokom iglom da se ne bi uništili eritrociti, na
kojoj je montiran sistem za transfuziju i kesa. I uradi se
prethodno biološka proba, a to znači da se pusti maksimalno
sporo da iskapa 2-3 ml krvi , indiskretno se posmatra pacijent,
ako nema nikakve reakcije krv se pušta , 30 kapi u minuti.
Nakon toga sestra upisuje u svesku transfuzije, ime i prezime
pacijenta, krvnu grupu, broj kese, datum i potpis.
Ako dođe do reakcije ( groznica, urtikarija, svrab...)
transfuzija se zaustavlja ali se igla ne vadi da bi se sačuvao
venski put, nakon čega se zove ljekar a dok on ne dođe i ne da
nalog o daljoj terapiji( obično je to antišok terapija,
antihistaminici, kortikosteroidi...), sestra može da na postojeću
iglu priključi čist 0,9 % NaCl, sa montiranim infuzionim
sistemom.
Najvažnije je prije svega ovoga , jasno, glasno prozvati ime,
ime oca, prezime pacijenta kome treba priključiti krv. Sa
ostatkom krvi, pri reakciji, se vraća na transfuziju s tim da se
prethodno zavod telefonski obavjesti da je došlo do reakcije i
popunjava se formular prijava transfuzione reakcije.
Formulare u tri primjerka a to je i izvještaj i opis reakcije koju
popunjava ljekar, sa potpisom i pečatom ljekara i klinike na
kojoj leži pacijent.
Uz sve formulare vraća se preostala kesa sa krvi kao i uzorak
krvi primaoca, odmah poslije transfuzione reakcije, i to 10 ml
krvi bez konzervansa ( crveni čep) + 10 ml krvi u epruvetu sa
3 % natrijum-citrikuma. A reakcija se sva upisuje u svesku za
transfuziju koja je na klinici.
65
*Derivati krvi:
To su preparati krvi tj.izdvojeni njeni sastavni elementi jer
često pacijenti ne moraju da primaju cijelu krv nego
koncentrovane trombocite ili eritrocite ili samo plazmu,a
nerijetko i faktore koagulacije.
Odvajanje plazme od cijele krvi zove se DEPLAZMACIJA,
koja se odvija u aparatima za centrifugiranje na nekoliko
hiljada obrtaja ( npr: 2000).
Trombociti se odvajaju na sobnoj temperaturi sat vremena u
,,mješalici“ u količini 70 ml i da se čuvaju 5 dana.
Krioprecipitat se izdvaja iz plazme u dozi od 50 ml, nalazi se
7 faktor koagulacije i zato se primjenjuje kod hemofilije. On
se čuva na -75 ºC od 6 mjeseci do godinu dana. Cijela krv se
čuva od +4 do +6 ºC.
*Faze dobrovoljnog davanja krvi :
1.Prostorija u kojoj se orijentaciono određuje krvna grupatako što se na pločicu iskapi krvi iz jagodice prsta a zatim se
stavi u jednu, kap seruma anti A(plav), u drugu- kap seruma
anti B( žut). Tamo gdje dođe do aglutinacije ( tačkasta
pojava)- ta je krvna grupa. Ako se ne pojavi nigdje onda je
,,O“ krvna grupa a ako u obe onda je ,,AB“ krvna grupa.
Ovdje se određuje i nivo hemoglobina, takože iz jagodice
prsta, pomoću aparata( po novijoj metodi). Po staroj metodi
kap krvi se ubacivala u bakarni- sulfat( tečni), pa ako
potone hemoglobin je dobar a ako ostane na površini nije
dobar- davaoc ne može dati krv. Postoji bakarni-sulfat za
muškarce i za žene a razlikuju se po bojama.
66
2. Faza- u drugoj prostoriji doktor uzima anamnestičke
podatke od davaoca i postavlja mu pitanja da li pije
lijekove, da li je alergičan na nešto, da li je radio tetovažu ili
pirsing u zadnjih 6 mjeseci, da li je dovoljno
naspavan...Njegove generalije unosi u računar. Izmjeri
krvni pritisak i stetoskopom posluša pluća.
3.Faza- od doktora prelazi u salu za dobrovoljno davanje
krvi. Tehničar priprema kese, montira transfuzioni sistem sa
širokom iglom, na kesama se nalazi etiketa gdje piše
njegova orijentaciona određena krvna grupa, serijski broj
kese... Punktira mu venu i uzima oko 400-450 ml krvi. U
toku se u jednu epruvetu uzima uzorak da bi se sigurnom
metodom u laboratoriji zavoda odredila definitivna krvna
grupa i Rh-faktor. A u drugu epruvetu se uzima uzorak za
testiranje krvi na 4 transmisivne bolesti: AIDS, sifilis,
hepatitis B i C.
ELIZA metodom se utvrđuje prisustvo antitijela u krvi
davaoca, a PSR metodom se utvrđuje prisustvo virusa svih
bolesti u krvi.
• U transfuzionom zavodu se utvrđuje prisustvo
antitijela svih vrsta, kao i kod trudnica koje su Rh – a
supružnici Rh+.
67
68

Download Report