EKONOMSKA GEOGRAFIJA

1
EKONOMSKA GEOGRAFIJA
EKONOMIST
TRINAESTO NASTAVNO PISMO
GEOGRAFSKI POLOŽAJ I SMJEŠTAJ HRVATSKE
4. razred
Tekst uredila: DUBRAVKA PREBEG-NOVAK, prof.
Zagreb, 2011.
2
SADRŽAJ
POLAZNICIMA ………………………………………………………… 3
GEOGRAFSKI POLOŽAJ I SMJEŠTAJ HRVATSKE .......................5
1. Važnost geografskog položaja u gospodarskom razvoju
Hrvatske ..................................................................................... 7
2. Državni ustroj, veličina, granice i oblik teritorija .....................12
LITERATURA ZA PRODUBLJIVANJE ZNANJA…………….....21
KONTROLNA ZADAĆA……………………………………….....22
PITANJA ZA SAMOUČENJE I PROVJERU ZNANJA…………..23
PROSTOR ZA BILJEŠKE…………………………………………25
POLAZNICIMA!
3
Ovo Nastavno pismo namijenjeno je polaznicima koji žele savladati nastavni
program geografije za četvrtu godinu smjer ekonomist – za srednje
obrazovanje odraslih.
U Nastavnom pismu je na sažet, jasan i pregledan način izložen osnovni sadržaj
i najvažnija znanja propisanog programa geografije za četvrtu godinu srednjeg
obrazovnja odraslih. Vrijednost Nastavnog pisma daju ključni pojmovi, te sa na
kraju Nastavnog pisma se nalaze zadaci i primjeri za samoprovjeru stečenog
znanja. Točni odgovori na pitanja nalaze se u samom Nastavnom pismu.
Ovo Nastavno pismo podijeljeno je u dvije nastavne cjeline:
1. Važnost geografskog položaja u gospodarskom razvoju Hrvatske
2. Državni ustroj, veličina, granice i oblik teritorija
Svako poglavlje obrađuje nekoliko nastavnih jedinica. Navedeni su brojevi
stranica u udžbeniku Ekonomska geografija 4 koje treba pročitati i proučiti
kako bi se što kvalitetnije i potpunije usvojilo gradivo pojedine teme. Niz pitanja
i zadaci za samoprovjeru se nalaze na kraju su ovog Nastavnog pisma koji će
polaznicima olakšati savladavanje gradiva i samoprovjeru usvojenog znanja.
Rješenja zadataka i odgovori na pitanja nalaze u tekstu ovog Nastavnog pisma.
Uz ovo Nastavno pismo kao osnovni izvor znanja polaznici trebaju konzultirati i
redovni udžbenik iz ekonomske geografije za četvtrti razred srednje
ekonomske škole pod naslovima: Ekonomska geografija 4 u izdanju Školske
knjige iz Zagreba, u izdanju 2011. U udžbeniku su istovjetni sadržaji obrađeni
postupno i detaljno. Udžbenik je bogato opremljen slikama, fotografijama,
kartama, crtežima, shemama, grafikonima koji zorno ilustriraju gradivo i
olakšavaju njegovo shvaćanje i usvajanje. Predlažemo polaznicima, korisnicima
ovog Nastavnog pisma, iako sadržava osnovne slikovne materijale, da u
udžbeniku posebnu pozornost poklone upravo slikovnom materijalu. U
Nastavnom pismu se navode brojevi stranica na kojima je u udžbenicima tiskan
slikovni materijal.
Na kraju, želimo da polaznicima programa srednjeg obrazovanja odraslih –
smjer ekonomist ovo Nastavno pismo posluži kao pouzdan izvor znanja iz
4
nastavnog programa ekonomske geografije, da im olakša učenje i da u njima
probudi želju za daljnjim obrazovanjem.
Zagreb, rujan 2011.
Autor
GEOGRAFSKI POLOŽAJ I SMJEŠTAJ HRVATSKE
( udž. str. 5 – 29 )
5
-
-
Hrvatska je površinom i brojem stanovnika relativno mala zemlja
Osnovna značajka položaja Hrvatske čini prožimanje panonske srednje Europe i
Sredozemlja koji su odvojeni dinarskim gorskim masivom
Hrvatska se sastoji od tri osnovne geografske cjeline:
• Nizinska ili Panonsko-peripanonska cjelina
• Sredozemna ili Primorska cjelina
• Gorska cjelina
Geografski položaj Hrvatske – između Srednje Europe i Sredozemlja
Zbog specifičnog položaja neki je svrstavaju u Srednju, neki u Južnu a neki u
Jugoistočnu Europu
Najčešće je ubrajamo u Srednjoeuropske zemlje
6
-
Prostor Hrvatske može se odrediti kao mjesto susretanja Panonske nizine (Podunavlja)
Dinarsko planinskog prostora i istočnog priobalja Jadranskog mora
Područje prožimanja i dodira velikih europskih kultura ( Germani – Nijemci, Romani
– Talijani, Mađari, Turci .......... )
Na raskrižju glavnih europskih prometnih smjerova ( važno prometno križište ):
• Pravci Zapadne i Srednje Europe
• Pravci Jugoistočne Europe
• Pravci Bliskog Istoka
1. VAŽNOST GEOGRAFSKOG POLOŽAJA U GOSPODARSKOM RAZVOJU
HRVATSKE
( udž. str. 6 - 17 )
7
-
Geografski položaj Hrvatske:
• Teritorijalno Hrvatska svojim prostorom ima veliko značenje kao kontaktno i
prijelazno područje
• Smještajem participira prostoru Srednje Europe
• Zbog svojeg položaja Hrvatska se svrstava u prostor podunavskih zemalja, te
ima vrlo važan položaj na Jadranu i Sredozemlju ( dodiri, suradnja, procesi
litoralizacije )
• Jadransko more – značajan izvor brojnih sirovina, golemi rezervoar hrane;
ugodna mediteranska klima, razvedenost obale, kulturno-povijesni spomenici
– razvoj turizma; dobra prometna povezanost
-
Gorska Hrvatska:
• Između panonsko – podunavskog i alpsko – predalpskog te sredozemno –
jadranskog prostora
• Krški prostor dinarskog masiva
• Svojevrsni hrvatski i europski prag odnosno najlakši i najteži pravac
povezivanja dviju različitih prirodnih cjelina ( vidi prvu natuknicu pod Gorska
Hrvatska )
8
-
Smještaj Hrvatske:
• Smjestila se na prostoru kontakta različitih europskih kulturno-civilizacijskih
krugova ( areala )
• Zapadnoeuropsko-mediteranski kulturni areal – utjecaj Italije ( Rimsko
Carstvo, antika, katoličanstvo )
• Srednjoeuropski kulturni areal – utjecaj Austrije, Njemačke i Mađarske
( germanizacija – Habsburška Monarhija, mađarizacija – AustroUgarska
Monarhija )
• Jugoistočno - europski kulturni areal – utjecaj Grčke, Turske, Srbije ( grčko
– bizantski istok, islamsko – orijentalne kulture i civilizacije, pravoslavna
kultura)
-
Hrvatska – „ Balkanska zemlja „ ?
• Balkan – oznaka za zemlje Jugoistočne Europe; prostor gospodarske i kulturne
zaostalosti;
• Balkanski poluotok – južni dio Makedonije, južna Albanija, Grčka
9
-
Geografsko – gospodarski položaj Hrvatske:
• Blizina zemalja EU koja potiče vanjsku trgovinu i gospodarsku suradnju
( Njemačka, Italija, Slovenija, Mađarska, Rumunjska, Švicarska, Austrija,
Lihtenštajn, Češka, Slovačka ...... )
• Dobra suradnja posljedica je i dobre pogodnosti koje pruža Jadransko more
(trgovina sa Sredozemljem )
• blizina i prometna povezanost sa europskim gradovima - centri industrijske i
financijske moći, velesajamskih središta, raznih znanstvenih i kulturnih
događanja ( Beč, Budimpešta, Pečuh, Milano, Trst, Venecija, Udina, maribor,
Ljubljana, Graz, Munchen ...... )
-
geoprometna obilježja Hrvatske:
• značajno kontaktno i prijelazno područje između različitih prirodnih i kulturno
– civilizacijskih areala
• otvorenost Panonske Nizine i „hrvatski prag“( Dinaridi ) – značajno u
povezivanju Zapadne i Srednje Europe sa Jugoistočnom Europom i zemljama
Bliskog istoka ( JZ Azija )
• Zagreb – glavno prometno čvorište Hrvatske
• Ceste, željeznice, zračni promet, prevoji, tuneli, pomorski promet, naftni
cjevovod – povezivanje i prijevoz robe, sirovine i putnika, usluga i informacija
• Utječe na razvoj turizma, modernizaciju prometnica
10
• Važni smjerovi:
 Sjever – jug
 Zapad – istok
11
• Prometni pravci:
 Budimpešta – Zagreb – Rijeka – izlaz prema moru ili Mađarskoj, Slovačkoj,
Austriji, Češkoj, Njemačkoj, Poljskoj
 Zagreb – Zadar – Split – izlaz na jadransko-jonsku autocestu ( Albanija, Grčka )
 Riječni plovni putovi – Rajna, Majna, Dunav, Sjeverno more;
 Zračni i željeznički prometni pravci
Ključni pojmovi: geografski položaj, Gorska Hrvatska, smještaj Hrvatske, kulturni
areali, balkanska zemlja, geografsko-gospodarski položaj, geoprometni položaj, hrvatski
prag, Jadransko more
12
2. DRŽAVNI USTROJ, VELIČINA GRANICE I OBLIK TERITORIJA
(udž. str. 18 – 28 )
•
•
•
•
•
Državni ustroj:
30.5.1990. g. formiran prvi višestranački Sabor RH
1990.g. donijet novi Ustav RH
8.10.1990. g. samostalna i suverena RH
22.5. 1992. G. međunarodno priznanje samostalne RH
Prema Ustavu RH – parlamentarna, višestranačka republika s polupredsjedničkim
sustavom: zakonodavnu vlast ima Hrvatski Sabor, a županije, općine i gradovi imaju
lokalnu samoupravu
• Županija – upravna makro-regija organiziranog prostora radi optimalnog
gospodarskog i socioekonomskog iskorištavanja resursa; 20 županija i grad Zagreb
kao posebna upravna jedinica
• Općina – jedinica lokalne samouprave, obuhvaća više naseljenih naselja koja tvore
prirodnu, gospodarsku i društvenu cjelinu
• Grad – jedinica lokalne samouprave u kojoj je sjedište tijela županije i čini prirodnu,
urbanu, gospodarsku i društvenu cjelinu
13
Karta: Županije Republike Hrvatske
14
Karta: gradovi Republike Hrvatske
15
Karta: Općine Republike Hrvatske
Primjeri općina u Sisačko- moslavačkoj županiji i Gradu Zagrebu
-
Veličina državnog teritorija:
• Hrvatska ima:
• Površina obalnog mora: 33.200 km²
Površina kopna i mora: 89.810 km²
Ukupna gospodarska površina: 113.680 km²
Dužina kopnenih granica: 2.028 km
• Površina obalnog mora: 33.200 km²
Površina kopna i mora: 89.810 km²
Ukupna gospodarska površina: 113.680 km²
Dužina kopnenih granica: 2.028 km
• Dužina obale: 5.835 km
Dužina obale kopnenog dijela: 1.777 km
Dužina obale na otocima: 4.058 km
16
•
•
•
-
Granice i oblik teritorija:
•
•
•
•
•
•
•
-
-
Broj otoka: 1.246 (67 naseljenih
Svrstava se u europske države srednje veličine
Zemlja osrednje napučenosti ( oko 85stan/km2 )
Kopnene granice Hrvatske ukupno su duge 2.028 kilometara.
Hrvatska na kopnu graniči s pet zemalja. Ovo su dužine granice prema svakoj
od njih:
932 km
501 km
329 km
241 km
25 km
Granice na moru su u skladu sa linijom teritorijalnog mora ( graniči sa Italijom,
Slovenijom, Crnom Gorom )
Bosna i Hercegovina
Slovenija
Mađarska
Srbija - Vojvodina
Crna Gora
Izlaz BIH na Jadran kod Neuma je posljedica povijesnih zbivanja
Zona slobodnog mora - međunarodni zakoni
Oblik države: podsjeća na potkovicu
- Povijesni razvoj Hrvatske:
• Od 7.st. naseljavanje područja Dalmatinske i Rimske provincije ( organiziranje
vlastitog teritorija Dalmatinska i Panonska Hrvatska
• Prostori Primorske i Panonske Kneževine – utjecaj kršćanstva, antičke i rimske kulture
– primarna staro-hrvatska teritorijalno-politička jezgra ( Primorska kneževina )
17
• Od 10.st. stvara se Hrvatsko Kraljevstvo, granice se šire tijekom 11.st., a u 12.st. ulazi
u sastav mađarskog teritorija ( dinastija ) Arpadovića – Hrvatsko-Ugarska zajednica
• Od 16.st. ( 1527.g.) ulazi u sastav Habsburške Monarhije ( do sredine 19.st. )
• U vremenu osmanskih osvajanja veliki dio teritorija ušlo je u sastav Osmanskog
Carstva
• od sredine 19.st. ulazi u savez sa Ugarskom i biva u sklopu Austro-Ugarske do kraja
Prvoga Svjetskog rata ( 1918.g.)
• od 1918.g. postaje dio Kraljevine Jugoslavije, a nakon 1945.g. dio SFRJ
• od 1989. g. dolazi do rušenja komunizma u Europi
• od 1990.g. Hrvatska se do 1995.g. borila za samostalnost i nakon Domovinskog rata
uspjela izboriti samostalnost, neovisnost i suverenost
• od 1997.g. Hrvatska je zaokružila međunarodno priznate granice i postala slobodna i
samostalna demokratska, parlamentarna i višestranačka država i zemlja tržišne
orijentacije
18
1526
Banovina Hrvatska 1838.
19
1918.KSHS
20
SFRJ
Republika Hrvatska
Ključni pojmovi: državni ustroj, županije, grad, općina, oblik i veličina teritorija,
granice, povijesni razvoj
21
Literatura za produbljivanje znanja:
Perić Bučar Kristina; Bilen Miljenko
Ekonomska geografija 4, udžbenik za 4. razred ekonomske škole
Zagreb, Školska Knjiga, 2010.
22
ZANIMANJE: EKONOMIST
PREDMET: EKONOMSKA GEOGRAFIJA
RAZRED: ČETVRTI
TRINAESTO NASTAVO PISMO
GEOGRAFSKI POLOŽAJ I SMJEŠTAJ HRVATSKE
KONTROLNA ZADAĆA
OSOBNI PODATCI
IME I PREZIME
ADRESA
STANOVANJA
KONTAKT:tel./mobitel
BROJ BODOVA
Kontrolnu zadaću obavezno predajte nastavniku nakon savladavanja
teksta ovog nastavnog pisma, odnosno prije prelaska na sljedeće nastavno
pismo.
Ukoliko trebate pomoć, javite se nastavniku radi dodatnih konzultacija
23
PAŽLJIVO PROČITAJTE PITANJA, RAZMISLITE I ODGOVORITE NA
POSTAVLJENA PITANJA. PRELISTAVNAJEM TEKSTA NASTAVNOG
PISMA PROVJERITE JESTE LI ISPRAVNO ODGOVORILI NA PITANJA.
TAKO ĆE TE SAZNATI DA LI STE SPREMNI ZA POLAGANJE ISPITA.
PITANJA ZA SAMOUČENJE I PROVJERU ZNANJA
1. Nabroji čimbenike gospodarskog razvoja Hrvatske.
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
2. Kako geografski položaj utječe na razvoj Hrvatske?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
3. Kakav je geografski položaj Hrvatske u odnosu na europske zemlje?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
4. Koja tri kulturna areala su utjecala na razvoj Hrvatske?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
5. Koji su osnovni razlozi zbog kojih se Hrvatska svrstava u balkanske zemlje?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
6. Nabroji najvažnije prometne pravce koji prolaze Hrvatskom.
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
7. Kakav je značaj prometnih pravaca za Hrvatsku?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
8. Koja je uloga grada u razvoju Hrvatske?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
9. Koja je uloga opčine u razvoju Hrvatske?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
10. Koja je uloga županije u razvoju Hrvatske?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
a) Koliko ima županija? ________________________________________________
b) U kojoj županiji ti živiš ? _____________________________________________
11. Kako veličina teritorija utječe na gospodarski razvoj zemlje?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
12. Kakav oblik ima Hrvatska ? ______________________________________________
13. Nabroji države s kojima Hrvatska graniči na kopnu i na moru?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
24
14. Od kojeg stoljeća se stvara Hrvatski teritorij? ________________________________
15. Pod čijom vlašću je Hrvatska tijekom povijesti bila?
_____________________________________________________________________
16. Kada Hrvatska kao država dobiva samostalnost? ______________________________
17. Kako je povijesni razvoj utjecao na strukturu hrvatskog gospodarstva?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
18. Zašto je važno nazirati i kontrolirati granice?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
19. Koji granični prijelazi imaju najveći promet roba i putnika?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
20. Navedi značenje pojmova:
a) Hrvatski prag _______________________________________________________
b) Balkanska zemlja ___________________________________________________
c) Poluotok __________________________________________________________
d) Otok _____________________________________________________________
e) Županija __________________________________________________________
25
PROSTOR ZA BILJEŠKE
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
26
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
27
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
28

Download Report