Grammatikglossar

Γραμματικές ιδιομορφίες & όροι
Όρος
Εξήγηση
Παράδειγμα
Αιτιατική
Η Αιτιατική είναι η πτώση του άμεσου αντικειμένου.
Συνήθως συμβαίνει κάτι σε έμβια όντα ή αντικείμενα.
Η Αιτιατική μπορεί επίσης να χαρακτηρίζει ένα χρονικό διάστημα ή μία
(χωρική) απόσταση.
Συνήθως ακολουθεί προθέσεις.
Παίρνει τη βαλίτσα – Ποιον ή τι παίρνει (αυτός);
Πιάνω κάποιον από το χέρι
Βλέπω το παιδί μου κάθε μέρα.
Η Μαρία διέσχισε το πάρκο.
Αλλαγή
συμφώνων
(Τουρκικά)
Η παρουσία ορισμένων επιθημάτων (λεκτικών τεμαχίων) δηλ.
καταλήξεων στα Τουρκικά μπορεί να επιφέρει αλλαγή στα σύμφωνα
που προηγούνται.
Κατ' αυτόν τον τρόπο μετατρέπονται άηχα σύμφωνα σε ηχηρά (p→b,
ç→c, t→d, (n)k→(n)g, k→ğ), όταν υπάρχει επίθημα/κατάληξη που
αρχίσει από φωνήεν (d.h. a, e, i, ı, o, ö, u, ü).
Επίσης, το d μετατρέπεται σε t, όταν προσαρτάται σε λέξη που τελειώνει
σε k, p, ş, s, t.
Αναφορικές
αντωνυμίες
Οι αναφορικές αντωνυμίες εισάγουν αναφορικές
Αναφέρονται σε κάτι, που έχει ήδη ειπωθεί.
προτάσεις.
© IPHRAS 2015
1
Το σπίτι, στο οποίο κατοικώ, είναι βαμμένο
μπλε.
Κλίνονται σαν επίθετα (ο οποίος/α/ο, όποιος/α/ο, όσος/η/ο,
οποιοσδήποτε/οποιαδήποτε/οποιοδήποτε), εκτός από το που, το ό,τι
και το όπου που δεν κλίνονται.
Αντικειμενική
(Αγγλικά)
Αντικείμενο
Όπου και να πήγα μου είπαν το ίδιο.
Ό,τι και να κάνεις είναι πια αργά.
Κοιτάζω τη γάτα, που τρέχει στην αυλή.
Οποιοσδήποτε και να ήταν στη θέση του, το
ίδιο θα έκανε.
Επίσης: Έμμεση πτώση
Η Αντικειμενική πτώση δηλώνει τα αντικείμενα μίας πρότασης
(αντικείμενο σε Αιτιατική, Δοτική και προθετικό αντικείμενο), διότι στα
Αγγλικά δεν διαχωρίζονται τυπικά.
Charlie bit me (ρόλο Αιτιατικής). (ελ. Ο Τσάρλυ
με δάγκωσε.)
Give me the book. (ρόλο Γενικής).(ελ. Δώσε μου
το βιβλίο.)
Stop spitting on me. (Προθετικό αντικείμενο).
(ελ. Στάματα να φτύνεις πάνω μου.)
Δίπλα στο υποκείμενο μπορούν να εμφανίζονται ένα ή περισσότερα
αντικείμενα. Ο ελάχιστος αριθμός τους καθορίζεται από την αξία του
ρήματος.
Αυτός διαβάζει το βιβλίο (ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΗΝ
ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ)
Αυτή της δίνει (ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΗ ΓΕΝΙΚΗ) το
βιβλίο (ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΗΝ ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ)
Αυτός μπήκε στο ασανσέρ. (ΠΡΟΘΕΤΙΚΟ
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ).
© IPHRAS 2015
2
Αντωνυμίες
Οι αντωνυμίες αντιπροσωπεύουν ένα ουσιαστικό, μία ομάδα
ουσιαστικών, ή μία ολόκληρη πρόταση. Οι περισσότερες αντωνυμίες
κλείνονται. Στα Ελληνικά έχουμε οκτώ είδη αντωνυμιών.
Αόριστες
αντωνυμίες
Οι αόριστες αντωνυμίες χρησιμοποιούνται για ακαθόριστο αριθμό
προσώπων ή αντικειμένων.
Οι αόριστες αντωνυμίες είναι: ένας, κανένας, κάποιος, όλοι, μερικοί,
οποιοσδήποτε, οποιαδήποτε, καθένας, ορισμένοι, πολλοί κλπ.) και
κλίνονται. Αντίθετα, κανείς (man), τίποτα και κάτι δεν κλίνονται.
Κανείς δεν πρέπει να κλέβει.
Κάποιοι έρχονται μέσα.
Αυτή είδε κάτι.
Όλοι είναι εδώ.
Άκουσα έναν ήχο.
Αόριστο
άρθρο
Το αόριστο άρθρο αναφέρεται σε μη συγκεκριμένο πρόσωπο ή πράγμα.
Συνοδεύει ένα ουσιαστικό και προηγείται αυτού. Δείχνει το γένος/φύλο
του ουσιαστικού (ένας, μία, ένα). Διαφέρει από το αριθμητικό
(ένας/μία/ένα), το οποίο δηλώνει ποσότητα.
Κλίνεται
Ένας σκύλος
Μία γάτα
Ένα αυτοκίνητο
Αόριστος
Ανήκει στους παρελθοντικούς χρόνους.
Περιγράφει μία πράξη που έλαβε χώρα και ολοκληρώθηκε σε μία
συγκεκριμένη χρονική στιγμή κατά το παρελθόν.
Αυτή προσπάθησε πολύ.
Έκαναν καλή δουλειά.
Αγόρασε ένα βιβλίο.
© IPHRAS 2015
3
Αόριστος
διαρκείας
(Παρατατικός)
(Αγγλικά)
Επίσης: Χρόνος διαρκείας του παρελθόντος.
Ο Αόριστος διαρκείας (past progressive) είναι ο χρόνος στα Αγγλικά, ο
οποίος δηλώνει ένα γεγονός στο παρελθόν, το οποίο βρίσκεται σε
εξέλιξη εκείνη τη στιγμή που μιλάμε.
Αντιστοιχεί στον Παρατατικό στα Ελληνικά
He was playing football. (ελ. Έπαιζε (εκείνη την
ώρα) ποδόσφαιρο.)
When I saw them, they were crossing the street.
(ελ. Όταν τους είδα, διέσχιζαν τον δρόμο.)
Απαρέμφατο
Ανήκει στις απρόσωπες εγκλίσεις.
Το απαρέμφατο ως έγκλιση έχει εκλείψει ιστορικά από τα Νέα Ελληνικά
και στη θέση του χρησιμοποιείται η υποτακτική. Γι' αυτό δεν ταυτίζεται
με το απαρέμφατο άλλων γλωσσών ούτε και της Αρχαίας Ελληνικής.
Χρησιμοποιείται μόνο για να σχηματίσει περιφραστικούς χρόνους,
όπως ο Παρακείμενος με το βοηθητικό ρήμα έχω (βλ. πάνω).
Δεν κλίνεται.
Έχω εργαστεί πολύ.
Έχω κουραστεί από τις σκάλες.
Έχω διαβάσει αυτό το βιβλίο.
Επίσης: Απλός παρελθοντικός χρόνος.
Ο απλός Αόριστος (simple past) στα Αγγλικά δηλώνει ένα στιγμιαίο ή
επαναλαμβανόμενο γεγονός στο παρελθόν και αντιστοιχεί στον Αόριστο
στα Ελληνικά.
He visited his parents every weekend. (ελ.
Επισκεπτόταν τους γονείς του κάθε
Σαββατοκύριακο.)
I saw a film yesterday. (ελ. Εχτές έβλεπα μία
ταινία.)
When I was little, I used to swim a lot. (ελ. Όταν
ήμουν μικρός, κολυμπούσα πολύ.)
Απλός Αόριστος
(Αγγλικά)
© IPHRAS 2015
4
Απλός Ενεστώτας
(Αγγλικά)
Με τον συνοπτικό Ενεστώτα (simple present) εκφράζουμε απλά ή
επαναλαμβανόμενα γεγονότα ή γενικά ισχύουσες αλήθειες στο παρόν.
The earth is round. (ελ. Η γη είναι στρογγυλή.)
They play football every Wednesday. (ελ.
Παίζουν ποδόσφαιρο κάθε Τετάρτη.)
We love dancing. (ελ. Αγαπούμε τον χορό.)
He eats lunch. (ελ. Αυτός τρώει μεσημεριανό.)
Απλός μέλλοντας
(Αγγλικά)
Επίσης: Μέλλοντας Ι.
Περιγράφει μία ανεπηρέαστη πράξη στο μέλλον ή μία αυθόρμητη
απόφαση. Αντιστοιχεί στον στιγμιαίο μέλλοντα στα Ελληνικά.
Our son will play football every Tuesday. (ελ. Θα
παίζει κάθε Τρίτη ποδόσφαιρο.)
I will be there tomorrow. (ελ. Θα είμαι εκεί
αύριο.)
Απλός μέλλοντας
(going to = πάω
να)
(Αγγλικά)
Περιγράφει μία πρόθεση, που έχει προκύψει αναφορικά με μία
μελλοντική στιγμή. Δεν υπάρχει αντίστοιχος χρόνος στα Ελληνικά.
Our son is going to go to Scotland next summer.
(ελ. Ο γιος μας θα ταξιδέψει το επόμενο
καλοκαίρι στη Σκωτία.)
Tomorrow I am going to speak to your parents.
(ελ. Αύριο θα μιλήσω με τους γονείς σου.)
Απλός
Παρακείμενος
(Αγγλικά)
Επίσης: Τετελεσμένο παρόν.
Ο απλός Παρακείμενος (present perfect simple) είναι ο χρόνος στα
Αγγλικά, ο οποίος δηλώνει, είτε το αποτέλεσμα μίας ενέργειας του
παρελθόντος που διαρκεί μέχρι το παρόν ή επιδρά ακόμα στο παρόν,
είτε ένα τετελεσμένο γεγονός.
He has done all his homework so far. (ελ. Έχει
κάνει μέχρι τώρα όλες του τις εργασίες για το
σπίτι. - Είναι εμφανές ότι είναι τελειωμένες.)
She has eaten the cake already. (Έχει φάει
κιόλας το γλυκό. - Το γλυκό είναι εκεί.)
© IPHRAS 2015
5
No student has registered up to now. (ελ. Δεν
έχει γραφτεί ακόμα κανένας φοιτητής.)
He had already won five medals. (ελ. Αυτός είχε
κερδίσει ήδη πέντε μετάλλια.)
She had not finished her A-levels yet. (ελ. Αυτή
δεν είχε τελειώσει ακόμα τις εξετάσεις της.)
I had not known until that day. (ελ. Δεν το είχα
μάθει μέχρι αυτήν την ημέρα.)
Απλός
Υπερσυντέλικος
(Αγγλικά)
Επίσης: Πρότερο παρελθόν.
Με τον απλό Υπερσυντέλικο (past perfect simple) εκφράζουμε μία
πράξη, η οποία έχει ολοκληρωθεί πριν από μία συγκεκριμένη χρονική
στιγμή στο παρελθόν.
Απρόσωπα
ρήματα
Τα απρόσωπα ρήματα σχηματίζονται μόνο στο 3. ενικό γι' αυτό
ονομάζονται και τριτοπρόσωπα (πρέπει, πρόκειται, μέλλει, επείγει) σε
προτάσεις που δεν έχουν υποκείμενο. Επίσης, ως απρόσωπα
χρησιμοποιούνται προσωπικά ρήματα στο 3. ενικό
(αξίζει, μπορεί), ή εκείνα τα ρήματα που δηλώνουν φυσικά φαινόμενα
(βρέχει, χιονίζει), ή ρήματα στην παθητική φωνή (απαγορεύεται).
Έχουμε και απρόσωπες εκφράσεις με το ρήμα είμαι στο 3. ενικό (είναι +
επίθετο / ουσιαστικό).
Βρέχει.
Πρέπει να πάω σπίτι.
Μπορεί να γίνει σεισμός.
Επιτρέπεται.
Φαίνεται.
Είναι κρίμα.
Αριθμητικά
Αριθμητικά δείχνουν ποσότητα και μέγεθος.
Κλίνονται.
Έχει τέσσερις αδερφές.
Αυτή είναι η δεύτερη.
© IPHRAS 2015
6
Έχω πάει τρεις φορές στην Ελβετία.
Τα αριθμητικά χρησιμοποιούνται, όταν πρόκειται να δηλωθεί ένας
ακριβής αριθμός.
Δεν συναντώνται σε όλα τα ουσιαστικά και συνδυάζονται με αριθμούς
ή ορισμένα επίθετα, π.χ. колко (ελ. πόσο), няколко (ελ. μερικό),
толкова (ελ. τόσο).
един студент (ελ. ένας φοιτητής) - двама
студенти (ελ. δύο φοιτητές)
един кандидат (ελ. ένας υποψήφιος) - трима
кандидати (ελ. δύο υποψήφιοι)
Αριθμός
Αριθμός, υπάρχει ενικός και πληθυντικός.
Σε μία πρόταση συνήθως συμφωνούν ο αριθμός του ρήματος και του
υποκειμένου. Επίσης, ένας επιθετικός προσδιορισμός είναι στον ίδιο
αριθμό με το ουσιαστικό, στο οποίο αναφέρεται.
Το παιδί παίζει.
Τα παιδιά παίζουν.
Ο μικρός σκύλος γαυγίζει.
Τα μικρά σκυλιά γαυγίζουν.
Το σπίτι είναι μεγάλο.
Τα σπίτια είναι μεγάλα.
Αρνητικό θέμα
ρήματος
(Τουρκικά)
Σε αντίθεση με τα Ελληνικά, η άρνηση στα Τουρκικά σχηματίζεται με την
προσθήκη ενός αρνητικού επιθήματος(-ma).
Το αρνητικό επίθημα είναι λεκτικό τεμάχιο (μόρφημα), το οποίο
αναρτάται στο ρήμα (ακριβέστερα στο θέμα του ρήματος) και
μετατρέπει τη σημασία του ρήματος σε αρνητική.
yapmak (ελ. κάνω) → yapmamak (ελ. δεν κάνω)
gitmek (ελ. πηγαίνω) → gitmemek (ελ. δεν
πηγαίνω)
olmak (ελ. είμαι) → olmamak (ελ. δεν είμαι)
Αρσενικό
Στα Ελληνικά το οριστικό αρσενικό άρθρο είναι ο.
Ο άντρας
Αριθμητικά
(Βουλγαρικά)
© IPHRAS 2015
7
Ο δρόμος
Αυτοπαθείς
αντωνυμίες
Οι αυτοπαθείς αντωνυμίες δείχνουν ότι το πρόσωπο που ενεργεί
συγχρόνως δέχεται και την ενέργεια. Εμφανίζονται στην πρόταση ως
αντικείμενα στην Αιτιατική (ο εαυτός μου/σου/του/μας/σας/ τους).
Κλίνονται ως επίθετα.
Να προσέχεις τον εαυτό σου.
Βάζω όρια στον εαυτό μου.
Θύμωσε με τον εαυτό της.
Αυτοπαθή
ρήματα
(Τουρκικά)
Τα αυτοπαθή ρήματα δηλώνουν, ότι το υποκείμενο διάγει μία πράξη, η
οποία επιστρέφει σε αυτό ή σχετίζεται με αυτό.
Το αυτοπαθές είναι τύπος ενέργειας του ρήματος.
Σε αντίθεση με άλλες γλώσσες, οι οποίες σχηματίζουν το αυτοπαθές με
αυτοπαθείς αντωνυμίες, στα Τουρκικά, όπως και στα Ελληνικά αυτή η
ενέργεια αποδίδεται με μία κατάληξη του ρήματος (ελ. -μαι, -σαι, ται...). Στα Τουρκικά προστίθεται στο ρήμα ως επίθημα η αυτοπαθής
κατάληξη (-n). Το επίθημα (suffix) είναι ένα λεκτικό τεμάχιο (μόρφημα)
που προστίθεται στο θέμα του ρήματος (γνωρίζ-ω/-μαι) και αλλάζει τη
σημασία του ρήματος.
yıkamak (ελ. πλένω κάτι) → yıkanmak (ελ.
πλένομαι / πλένω τον εαυτό μου)
bakmak (ελ. κοιτάζω κάτι) → bakınmak (ελ.
κοιτάζομαι / κοιτάζω τον εαυτό μου)
taramak (ελ. χτενίζω κάτι) → taranmak (ελ.
χτενίζομαι, χτενίζω τον εαυτό μου)
© IPHRAS 2015
8
Αφαιρετική
Η Αφαιρετική είναι μία πτώση που δηλώνει, από πού εκπορεύεται κάτι,
δείχνει δηλαδή την προέλευση, το σημείο εκκίνησης (από πού; από
ποιον;). Μερικές φορές χρησιμοποιείται για να αιτιολογήσει κάτι,
δείχνει δηλαδή την αιτία (γιατί;). Δεν υπάρχει στα Ελληνικά, ενώ
συναντάται στα Τουρκικά, τα οποία διαθέτουν περισσότερες πτώσεις
από τα Ελληνικά. Τα Τουρκικά διαθέτουν, εκτός από τις 4 πτώσεις που
έχουν και τα Γερμανικά (Ονομαστική, Γενική, Δοτική, Αιτιατική), δύο
επιπλέον πτώσεις: Την Τοπική και την Αφαιρετική.
iş (ελ. εργασία) →işten (ελ. από την εργασία /
εξαιτίας της εργασίας)
ev (ελ. σπίτι) → evden (ελ. από το σπίτι / εκ του
σπιτιού)
Βαθμοί
επιθέτων
Βαθμοί Επιθέτων: θετικός > συγκριτικός > υπερθετικός. Ορισμένα
επίθετα σχηματίζουν περιφραστικά τον συγκριτικό και/ή υπερθετικό
βαθμό.
μεγάλος > μεγαλύτερος > μέγιστος
Βασικός τύπος
Στο πεδίο βασικός τύπος δίδεται ο τύπος που αντιστοιχεί σε λήμμα του
λεξικού.
Στα ουσιαστικά είναι πάντα η Ονομαστική ενικού. Στα επίθετα,
αντωνυμίες και άρθρα είναι πάντα στην Ονομαστική Ενικού, Αρσενικό,
(θετικός βαθμός).
Στα ρήματα ο βασικός τύπος είναι το απαρέμφατο Ενεστώτα για τα
Γερμανικά, Αγγλικά, Ρουμανικά και Τουρκικά, ενώ για τα Ελληνικά και
Βουλγαρικά το 1. πρόσωπο Ενεστώτα.
© IPHRAS 2015
9
Βεβαιωτικό
διστακτικό/
αρνητικό
επίρρημα
Δηλώνουν επιβεβαίωση, δισταγμό ή άρνηση (βέβαια, μάλιστα, άραγε,
ίσως,πιθανόν κλπ.).
Πιθανόν να έρθω.
Ίσως φύγει σήμερα.
Να είναι άραγε ακόμα εκεί;
Βοηθητικό
ρήμα
Τα βοηθητικά ρήματα χρησιμεύουν στο σχηματισμό περιφραστικών
χρόνων ((θα) είμαι / έχω + απαρέμφατο).
Θα είμαι στο σπίτι.
Έχω μαγειρέψει.
Βουλητικές
προτάσεις
Είναι εξαρτημένες προτάσεις που εκφράζουν επιθυμία, σχεδιασμό ή
ευχή. Σχηματίζονται με ρήματα, όπως θέλω, μπορώ, σκοπεύω,
αναγκάζομαι, εύχομαι κλπ. ή με απρόσωπα ρήματα, όπως πρέπει,
χρειάζεται, απαγορεύεται, είναι αναγκαίο κλπ. Οι βουλητικές προτάσεις
βρίσκονται πάντα σε Υποτακτική.
Θέλω να έρθω μαζί
Θα έπρεπε να έρθω μαζί
Μπορώ να έρθω μαζί
Πρέπει να έρθω μαζί
Σκοπεύω να έρθω μαζί
Απαγορεύεται να περάσουμε από εκεί
Γενική
Η Γενική δείχνει μία κτητική σχέση. Στα Ελληνικά ορισμένες προθέσεις
συντάσσονται με Γενική.
Το σπίτι της μητέρας
Ο κήπος του γείτονα
Εξαιτίας της γάτας έμεινα σπίτι.
Ο πρόεδρος είναι κατά του πολέμου.
Γένος
Στα Ελληνικά έχουμε 3 γένη: αρσενικό, θηλυκό και ουδέτερο γένος.
© IPHRAS 2015
10
Γερούνδιο
(Ρουμανικά)
Το γερούνδιο είναι τύπος που δεν συναντάται στα Ελληνικά.
Εκφράζει την κατάσταση ενός γεγονότος και μπορεί να αποδοθεί στα
Ελληνικά με δευτερεύουσα πρόταση, μετοχή ή ουσιαστικό.
a merge (ελ. πηγαίνω)  mergând (ελ.
πηγαίνοντας)
a dormi (ελ. κοιμάμαι)  dormind (ελ. ύπνος)
a crede (ελ. πιστεύω)  crezând (ελ.
πιστεύοντας)
Mergând, el mănâncă un măr. (ελ. Ενόσω
πηγαίνει / Πηγαίνοντας τρώει ένα μήλο.)
Δεικτικές
αντωνυμίες
Με τις δεικτικές αντωνυμίες ο ομιλητής δείχνει κάτι ή κάποιον (αυτός,
τούτος, εκείνος, τέτοιος, τόσος).
Κλίνονται.
Το είδες αυτό;
Εκείνο το σπίτι δεν είναι ωραίο.
Τούτη τη γυναίκα δεν την ξέρω.
Μίλησα με τόσους, που δε θυμάμαι ποιους.
Δεικτικό /
επιθετικό άρθρο
(Ρουμανικά)
Το δεικτικό ή επιθετικό άρθρο συναντάται στα Ρουμανικά. Μπορεί να
συγκριθεί με το οριστικό άρθρο των Ελληνικών, αλλά δεν μπορεί να
ταυτιστεί απόλυτα μαζί του. Η χρήση του δεικτικού άρθρου είναι
απαραίτητη σε κάποιες προτάσεις, π.χ. για τον σχηματισμό του
υπερθετικού βαθμού ή για συνθέσεις ουσιαστικών με αριθμητικά.
Premiul se acordă celui mai bun elev. (ελ. Το
βραβείο πάει στον καλύτερο μαθητή).
cei şapte pitici (ελ. οι επτά νάνοι)
Διάθεση/ γένος
του
Όπως και στα Ελληνικά έτσι και στα Τουρκικά υπάρχει, εκτός από την
ενεργητική και την παθητική, η αμοιβαία και αυτοπαθής διάθεση ή
φωνή (βλ. παρακάτω στα ΑΜΟΙΒΑΙΑ ΚΑΙ ΑΥΤΟΠΑΘΗ ΡΗΜΑΤΑ)
© IPHRAS 2015
11
ρήματος/κατάστ
αση ενέργειας
(συμπλήρωση)
Δομή με да
Τα Βουλγαρικά δεν έχουν Απαρέμφατο όπως και τα Ελληνικά. Αντ'
αυτού σε πολλές περιπτώσεις, στις οποίες στα Γερμανικά και σε άλλες
γλώσσες χρησιμοποιείται το Απαρέμφατο, εδώ χρησιμοποιείται η
λεγόμενη δομή με да, στην οποία μπαίνει το μόριο да + κλινόμενο ρήμα.
Αντιστοιχεί με το να + υποτακτική στα Ελληνικά.
да дойда (ελ. έρχομαι)
Аз мога да дойда. (ελ. Μπορώ να έρθω.)
Аз искам да играя. (ελ. Θέλω να παίξω.)
Δοτική
Η Δοτική στα Ελληνικά έχει αντικατασταθεί από την Αιτιατική ή τη Γενική
με πρόθεση (π.χ. σε, με, δια, συν, μέσω).
Η Δοτική δηλώνει το έμμεσο αντικείμενο, το πρόσωπο που δέχεται την
ενέργεια του ρήματος, π.χ. όταν θέλουμε να προσδιορίσουμε σε ποιον
πρέπει να δοθεί κάτι.
Το βιβλίο ανήκει στον πατέρα.
Πηγαίνει με το αυτοκίνητο στο σχολείο
Στο κέντρο πηγαίνω μέσω της λεωφόρου
Ο δυνητικός τύπος στα Τουρκικά εκφράζει, ότι κάτι μπορεί να έχει
συμβεί ή μπορεί να συμβεί.
Τέτοιου είδους ρήματα μπορούμε να αναγνωρίσουμε από το δυνητικό
επίθημα (-bil).
etmek (ελ. κάνω) → edebilmek (ελ. μπορεί να
κάνω)
kullanmak (ελ. χρησιμοποιώ) → kullanabilmek
(ελ. μπορεί να χρησιμοποιήσω)
götürmek (ελ. οδηγώ) →götürebilmek (ελ.
μπορεί να οδηγήσω)
Δυνητικός τύπος
(Τουρκικά)
© IPHRAS 2015
12
Το δυνητικό επίθημα είναι λεκτικό τεμάχιο (μόρφημα), το οποίο
αναρτάται στο ρήμα (ακριβέστερα στο θέμα του ρήματος) και
μετατρέπει τη σημασία του ρήματος σε δυνητική.
Έγκλιση
Στα Ελληνικά γίνεται διάκριση ανάμεσα στις προσωπικές εγκλίσεις που
είναι τρεις: Οριστική (δήλωση, τύπος πραγματικότητας), Υποτακτική
(δυνητικός τύπος), Προστακτική (εντολή, διαταγή), και στις απρόσωπες
εγκλίσεις που είναι δύο: η Μετοχή και το Απαρέμφατο.
Ενεργητική
Φωνή
Το υποκείμενο κάνει μία πράξη, η οποία εκφράζεται μέσω του ρήματος
(δρα ενεργητικά).
Το παιδί κλαίει - ποιος κλαίει;
Ενεστώτας
Ανήκει στους παροντικούς χρόνους.
Δηλώνει κάτι που συμβαίνει τώρα, ή που ισχύει πάντα.
Τον αγαπάει.
Έχουμε μία γάτα.
Πάει σχολείο.
Ενεστώτας
διαρκείας
(Αγγλικά)
Ο Ενεστώτας διαρκείας (present progressive) είναι ο τύπος που δηλώνει
διάρκεια στο παρόν και που εκφράζει, ότι κάτι βρίσκεται σε εξέλιξη. Το
δηλούμενο γεγονός περιορίζεται σε ένα χρονικό διάστημα ή
πραγματώνεται τώρα.
Ο χρόνος αυτός δεν υπάρχει στα Ελληνικά.
Diana is cooking. (ελ. Η Νταϊάνα μαγειρεύει.)
He is playing football and she is watching. (ελ.
Αυτός παίζει ποδόσφαιρο και αυτή κοιτάζει.)
They are fighting. (ελ. Αυτοί παλεύουν)
© IPHRAS 2015
13
Ενικός
αριθμός
Ο ενικός αριθμός δηλώνει ένα και μοναδικό ον ή πράγμα.
Το δέντρο
Το μικρό δέντρο
Το δέντρο είναι μεγάλο.
Εξακολουθητικός
Μέλλων
Ανήκει στους μελλοντικούς χρόνους.
Δηλώνει μία ενέργεια που θα γίνεται στο μέλλον συνεχώς. Σχηματίζεται
με το μόριο θα + ενεστώτα.
Θα ταξιδεύει όλο το βράδυ.
Θα μαγειρεύω κάθε μέρα.
Επιθετικός
προσδιορισμός
Βρίσκεται ανάμεσα στο άρθρο και το ουσιαστικό, ή πριν το ουσιαστικό
και αποδίδει μία ιδιότητα.
Το γρήγορο αυτοκίνητο
Μία μαύρη γάτα
Μαύρες γάτες
Επίθετο
Τα επίθετα περιγράφουν ουσιαστικά (πώς είναι κάτι). Συνήθως
μπαίνουν πριν το ουσιαστικό, ή και μετά για έμφαση. Κλίνονται όπως το
ουσιαστικό.
Μπορούν όμως να αναφέρονται και σε πράξεις και γεγονότα, τα οποία
εκφράζουν ρήματα.
Για έναν διαχωρισμό βλέπε κάτω:
Επιθετικός προσδιορισμός, επιρρηματικός προσδιορισμός,
κατηγορηματικός προσδιορισμός).
© IPHRAS 2015
Ο καλός φοιτητής μελετάει πολύ.
Η καλή μέρα απ' το πρωί φαίνεται.
Συνάντησε μία τεράστια πλατεία.
14
Επίρρημα
Τα επιρρήματα προσδιορίζουν τις συγκεκριμένες συνθήκες και δίνουν
επιπλέον πληροφορίες για τα γεγονότα ή τις ιδιότητες, κυρίως ρήματος,
αλλά και ουσιαστικού ή επιθέτου.
Διακρίνονται σε πέντε είδη: τοπικά, χρονικά, τροπικά, ποσοτικά και
βεβαιωτικά / διστακτικά / αρνητικά (βλ. παρακάτω).
Δεν κλίνονται, έχουν όμως συγκριτικό βαθμό (π.χ. καλά, καλύτερα,
κάλλιστα, συχνά, συχνότερα).
Πήγε μακριά.
Έφτασε καλά.
Ο πατέρας ήρθε νωρίς στο σπίτι.
Ο Σπύρος είναι πολύ συνεπής.
Ίσως να έρθω.
Επιρρηματικό
κατηγορούμενο
Συντάσσεται συχνά με τα ρήματα είναι, μένω, γίνομαι. Περιγράφει την
κατάσταση του υποκειμένου, το πώς είναι και το πώς γίνεται κάτι.
Είναι δυνατός.
Γίνεται μεγάλη.
Παραμένει ήρεμος.
Επιρρηματικός
προσδιορισμός
Περιγράφει τον τρόπο με τον οποίον γίνεται κάτι.
Γελάει δυνατά.
Κρυώνει εύκολα.
Μιλάει σιγά.
Επιφώνημα
Το επιφώνημα είναι συνήθως ένα φωνητικό κάλεσμα, όπως π.χ.
συγκινησιακή λέξη, προτροπή, χαιρετισμός, αποδοκιμασία.
Και άλλες λέξεις μπορούν να χρησιμοποιούνται ως επιφωνήματα, όταν
η εκφορά τους επιτελεί επικοινωνιακή λειτουργία, π.χ. γεια σου! ευχή
κατά το τσούγκρισμα ή μπράβο! έκφραση ενθουσιασμού.
Δεν κλίνονται.
Ωχ! Αμάν! Αλίμονο! Φτάνει! (ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ)
Γεια χαρά! Γεια σου! (ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ)
Εμπρός! Άντε! (ΠΡΟΤΡΟΠΗ)
© IPHRAS 2015
15
Ερωτηματικές
αντωνυμίες
Οι ερωτηματικές αντωνυμίες εισάγουν μία ερώτηση.
Στα Ελληνικά αρχίζουν με π ή με τ (ποιος/ποια/ποιο, πού, πώς, τι,
πόσος/πόση/πόσο).
Κλίνονται.
Ποια ταινία σου άρεσε φέτος;
Ποιος το είπε αυτό;
Πού βρήκες τα κλειδιά;
Τι κοιτάς;
Θετικός
Θετικός βαθμός του επιθέτου
μεγάλος, κρύος, ζεστός, όμορφος, ανοιχτός,
μικρός
Θηλυκό
Στα Ελληνικά το οριστικό θηλυκό άρθρο είναι η.
Η γυναίκα
Η βρύση
Κεφαλαία
γράμματα
Στα Ελληνικά με κεφαλαίο γράφουμε την πρώτη λέξη μίας πρότασης και
τα κύρια ονόματα προσώπων, πόλεων χωρών, ή για να τονίσουμε μία
έννοια.
Αθήνα, Χριστόφορος, Βουλγαρία, Αώος,
Ελευθερία.
Κλητική
Η Κλητική χρησιμοποιείται, όταν καλούμε κάποιον, ή όταν
προσφωνούμε κάτι. Κλητική έχουν τα ουσιαστικά, τα ονόματα
προσώπων και τα επίθετα.
Αγαπητέ κύριε Πετρόπουλε.
Άνθρωπέ μου.
Έλα εδώ Ευάγγελε.
Αξιότιμη κυρία Πετροπούλου.
© IPHRAS 2015
16
Κλητική
Η Κλητική δεν είναι πτώση με την πραγματική έννοια του όρου, αλλά θα
πρέπει να εκληφθεί ως εκφώνηση ή προσφώνηση του ονόματος, με την
οποία κάποιος γίνεται ο άμεσος αποδέκτης της λεκτικής εκφοράς.
Υπάρχει στα Βουλγαρικά, Ελληνικά και Ρουμανικά.
ο άντρας, του άντρα, τον άντρα,
οι άντρες, των αντρών, τους άντρες.
Κλίση
Κλίση έχουμε στα κλιτά μέρη του λόγου, ουσιαστικά, αντωνυμίες και
επίθετα και ρήματα, που μας δείχνει το πρόσωπο, τον αριθμό, την
πτώση, το γένος, το χρόνο, τη φωνή, την έγκλιση κλπ.
πηγαίνω, πηγαίνεις, πηγαίνει, πηγαίνουμε,
πηγαίνετε, πηγαίνουν.
πήγαινα, πήγαινες, πήγαινε, πηγαίναμε,
πηγαίνατε, πήγαιναν.
εγώ, εμένα, εμένα, εμείς, εμάς, εμάς.
Κτητικές
αντωνυμίες
Αποδίδουν μία κτητική σχέση.
Κλίνονται. Διακρίνονται σε αδύνατους τύπους (μου, σου, του, μας, σας,
τους) και δυνατούς (δικός/ή/ό μου, δικός σου, δικός του, δικός μας,
δικός σας, δικός τους).
© IPHRAS 2015
Το σπίτι μου.
Το αυτοκίνητό σου.
Το δικό μας παιδί.
17
Η Κτητική πτώση των Αγγλικών μπορεί να συγκριθεί με την Γενική στα
Ελληνικά. Χρησιμοποιείται κυρίως για να εκφράσει κτητική σχέση,
μπορεί όμως να δηλώνει και το να ανήκει κανείς κάπου.
This book is mine. (ελ. Αυτό είναι το δικό μου
βιβλίο.)
The main role is yours this time. (ελ. Ο κύριος
ρόλος είναι ο δικός σου αυτή τη στιγμή.)
I prefer Jane’s story. (ελ. Προτιμώ την ιστορία
της Τζέιν.)
Today’s fashion looks great. (ελ. Η μόδα του
σήμερα είναι καταπληκτική.
Κτητική
αυτοπαθής
αντωνυμία
(Βουλγαρικά)
Η βουλγαρική κτητική αυτοπαθής αντωνυμία σχηματίζεται από την
κτητική και την αυτοπαθή αντωνυμία. Χρησιμοποιείται όταν η
αντωνυμία αναφέρεται στο υποκείμενο της πρότασης.
Мога да докажа своите знания. (διευρυμένος
τύπος)
Мога да докажа знанията си. (σύντομος τύπος)
(ελ. Μπορώ να αποδείξω τις (δικές) γνώσεις
μου.)
Κτητικό άρθρο ή
άρθρο Γενικής
(Ρουμανικά)
Το κτητικό άρθρο συναντάται στα Ρουμανικά και χρησιμεύει στην
ταυτοποίηση της Γενικής. Χρησιμοποιείται σε προτάσεις, στις οποίες
ένα ουσιαστικό ή αντωνυμία (στην Ονομαστική) καθορίζεται επακριβώς
μέσω ενός δεύτερου ουσιαστικού στη Γενική, π.χ. ένα γράμμα (NOM)
του φίλου (GEN).
Εξάλλου μπορεί να υποκαταστήσει κτητικές προτάσεις και χρησιμεύει
στη διαφοροποίηση της Γενικής από την πανομοιότυπη Δοτική.
Un copil al vecinei s-a îmbolnăvit. (ελ. Ένα παιδί
του γείτονα έχει αρρωστήσει.)
Această zi a anului e importantă. (ελ. Αυτή η
μέρα του χρόνου είναι σημαντική.)
Alor mei le place Bach. (ελ. Των γονιών μου
αρέσει ο Μπαχ.)
Κτητική
(Αγγλικά)
© IPHRAS 2015
18
Κτητικό επίθημα
(Τουρκικά)
Σε αντίθεση με τα Ελληνικά στα Τουρκικά οι κτητικές σχέσεις
εκφράζονται όχι με κτητικές αντωνυμίες (δικός μου, δικός σου, δικός
του...) αλλά με κτητικά επιθήματα (καταλήξεις).
Το κτητικό επίθημα είναι μέρος της λεγόμενης ΣΥΝΤΕΜΝΟΥΣΑΣ
ΓΕΝΙΚΗΣ, της οποίας η κτητική έννοια δεν μπορεί να μεταφραστεί.
evim (ελ. το σπίτι μου)
evin (ελ. το σπίτι σου)
...
evimiz (ελ. το σπίτι μας)
eviniz (ελ. το σπίτι σας)
...
Λειτουργικοί
ρηματικοί
σχηματισμοί
Ρήματα που έχουν χάσει την αρχική τους σημασία. Συνδυασμοί
ρήματος-ονόματος, κατά τους οποίους ένα ρήμα συνδέεται μόνιμα με
ένα υποκείμενο/αντικείμενο.
Ο νέος νόμος μπαίνει από αύριο σε ισχύ.
Αυτός υποβάλλεται σε μία θεραπεία.
Μέλλοντας
διαρκείας
(Αγγλικά)
Επίσης: Εξακολουθητικός Μέλλοντας.
Περιγράφει γεγονότα, τα οποία θα εκτυλιχθούν σε κάποια μελλοντική
χρονική στιγμή. Αντιστοιχεί στον Εξακολουθητικό Μέλλοντα στα
Ελληνικά.
I will be leaving in a year. (ελ. Θα φύγω σε ένα
χρόνο.)
You won’t be missing next week, will you? (ελ.
Δεν θα λείψεις την επόμενη εβδομάδα, έτσι;)
Μετοχή
Ανήκει στις απρόσωπες εγκλίσεις.
Η Μετοχή είτε προσδιορίζει ένα ουσιαστικό, είτε μας δίνει μια
πληροφορία για τον τρόπο που γίνεται η πράξη που δηλώνει το ρήμα.
Η Μετοχή έχει δύο φωνές, την ενεργητική και παθητική. Η Μετοχή στην
ενεργητική φωνή είναι άκλιτη, ενώ στην παθητική φωνή (ενεστώτα ή
© IPHRAS 2015
Οδηγούσε μιλώντας στο κινητό.
Ο δάσκαλος ήταν θυμωμένος
Το δέντρο είναι κομμένο.
19
παρακειμένου) κλίνεται όπως τα επίθετα και στα τρία γένη (επιθετική
μετοχή).
Τα μόρια είναι μονοσύλλαβες λέξεις, οι οποίες δεν είναι ούτε προθέσεις
ούτε σύνδεσμοι, ούτε επιρρήματα, ούτε επιφωνήματα. Δίνουν έμφαση
και λειτουργούν συνδετικά στο λόγο (ας, για, θα, μα, να).
Δεν κλίνονται.
Ας πάμε τώρα.
Θα σου πω.
Θέλει να παίξει.
Μα τι έκανα;
Ονομαστική
Ονομαστική είναι η πτώση του υποκειμένου. Επίσης, η ονομαστική είναι
η κύρια μορφή ενός ουσιαστικού, με την οποία το βρίσκουμε στο λεξικό.
(Αυτός) φέρνει το πακέτο.
(Εσείς) φέρνετε το πακέτο.
Ο σκύλος γαυγίζει δυνατά.
Το αυτοκίνητο τρέχει γρήγορα.
Το βιβλίο βρίσκεται στο ντουλάπι.
Ο δάσκαλος απαντάει στην ερώτηση.
Η Άννα έρχεται σήμερα.
Οριστικές
αντωνυμίες
Διακρίνουν κάτι από άλλα όμοιά του και εκφράζουν έμφαση (ο ίδιος / η
ίδια / το ίδιο, μόνος (μου /σου /του) /μόνη (μου/σου/του) /μόνο
(μου/σου/του). Χρησιμοποιούνται σπάνια.
Κλίνονται.
Θα παρουσιαστώ εγώ ο ίδιος.
Θα κάνω τη δουλειά μόνος μου.
Οριστική
Δηλώνει ένα πραγματικό και βέβαιο γεγονός.
Χτες έβρεξε.
Μόριο
© IPHRAS 2015
20
Το απόγευμα θα παίξω.
Η πόρτα είναι ανοιχτή
Οριστικό
άρθρο
Οριστικότητα
(Βουλγαρικά)
Ουδέτερο
Το οριστικό άρθρο αναφέρεται σε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο ή
πράγμα. Συνοδεύει ένα ουσιαστικό και προηγείται αυτού. Δείχνει το
γένος/φύλο του ουσιαστικού (ο, η, το).
Κλίνεται.
Σε αντίθεση με τα Ελληνικά, τα Βουλγαρικά δε διαθέτουν αόριστο και
οριστικό άρθρο (ένας, μία, ένα / ο, η, το). Τα άρθρα χαρακτηρίζουν στα
Ελληνικά την λεγόμενη οριστικότητα ενός ουσιαστικού (π.χ. το σπίτι και
αντίστοιχα ένα σπίτι).
Στα Βουλγαρικά αποδίδεται αυτό με μορφήματα (δηλ. μικρά λεκτικά
τεμάχια), τα οποία συγκολλούνται στο αντίστοιχο ουσιαστικό ή επίθετο.
Στα Ελληνικά το οριστικό ουδέτερο άρθρο είναι το.
© IPHRAS 2015
Η αρκούδα
Το ποντίκι
Ο βράχος
Мъжът (ελ. ο άνδρας)
Жената (ελ. η γυναίκα)
Детето (ελ. το παιδί)
силният мъж (ελ. ο δυνατός άνδρας)
новата рокля (ελ. το καινούργιο φόρεμα)
мъж (ελ. ένας άνδρας)
жена (ελ. μία γυναίκα)
дете (ελ. ένα παιδί)
Το σπίτι
Το παιδί
21
Ουσιαστικό
Τα ουσιαστικά φανερώνουν πρόσωπα, πράγματα, καταστάσεις και
αφηρημένες έννοιες.
Κλίνονται.
Άννα, Κώστας, έμπορος, αυτοκίνητο, σπίτι,
σκύλος, αίτηση, δουλειά, δικαιοσύνη.
Παθητική
Φωνή
Το υποκείμενο δέχεται μία ενέργεια, την οποία δεν ελέγχει και η οποία
εκφράζεται μέσω του ρήματος.
Η μπουγάδα πλύθηκε.
Παρακείμενος
Ανήκει στους παροντικούς χρόνους.
Δηλώνει μία ενέργεια που έγινε στο παρελθόν, αλλά το αποτέλεσμά της
εξακολουθεί να ισχύει και στο παρόν.
Στα Ελληνικά ο παρακείμενος σχηματίζεται με το βοηθητικό ρήμα έχω +
απαρέμφατο αορίστου.
Έχει αγοράσει καινούργιο αυτοκίνητο.
Έχω πάρει δίπλωμα στην κιθάρα.
Έχουμε τηλεφωνήσει στο ν γιατρό.
Ο Παρακείμενος διαρκείας (present perfect progressive) τονίζει
ιδιαίτερα ένα γεγονός, το οποίο έχει ολοκληρωθεί στο παρελθόν, αλλά
επιδρά στο παρόν ή βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη την ώρα της συνομιλίας.
Δεν υπάρχει αντίστοιχος χρόνος στα Ελληνικά.
He has been doing his homework all day. (ελ.
Αυτός έχει κάνει (έκανε) όλη μέρα τις εργασίες
για το σπίτι. - Τώρα είναι επιτέλους έτοιμες.)
She has been eaten the cake for an hour now.
(ελ. Αυτή έχει φάει (τρώει) το γλυκό εδώ και μία
ώρα. - Και δεν έχει ακόμα τελειώσει.)
The register office has registering students for
whole last week.
Παρακείμενος
διαρκείας
(Αγγλικά)
© IPHRAS 2015
22
Ανήκει στους παρελθοντικούς χρόνους.
Δηλώνει μία ενέργεια που γινόταν συνεχώς στο παρελθόν, ή που
επαναλαμβανόταν.
Ο γείτονας πήγαινε στον κήπο.
Οι φίλοι έβλεπαν μία ταινία.
Τότε δούλευα σε μία πολυεθνική εταιρεία
Πληθυντικός
αριθμός
Ο πληθυντικός δηλώνει δύο ή περισσότερα όντα ή πράγματα.
Τα παιδιά
Τα μικρά παιδιά
Τα δέντρα είναι μεγάλα.
Τα αυτοκίνητα τρέχουν γρήγορα.
Πληθυντικός
ευγενείας
Ως τύπος ευγενείας στα Ελληνικά χρησιμοποιείται το ρήμα, η
προσωπική και η κτητική αντωνυμία στο 2. πληθυντικό πρόσωπο.
Επίσης, συνηθίζεται το ρήμα να μπαίνει στον Παρατατικό ή στην Ευκτική
έγκλιση (επιβιώνει από την Αρχαία Ελληνική σε μεμονωμένες εκφράσεις
και σχηματίζεται με το μόριο θα του μέλλοντα + Παρατατικός).
Πώς ήταν το όνομά σας;
Θα μπορούσατε να κλείσετε την πόρτα;
Θα ήθελα να μου δώσετε το κλειδί.
Ποιόν ενέργειας
ρήματος
(Βουλγαρικά)
Το ποιόν ενέργειας (Aspekt) δείχνει τον τρόπο θεώρησης της χρονικής
δομής μίας πράξης από τον ομιλητή. Αναφέρεται σε ρήματα. Όπως και
στα Ελληνικά διακρίνουμε ανάμεσα σε εξακολουθητικό /
επαναλαμβανόμενο (ανολοκλήρωτο) και συνοπτικό / στιγμιαίο
(ολοκληρωμένο) ποιόν ενέργειας. Στα Βουλγαρικά έχουμε τα λεγόμενα
ζεύγη χρόνων/ρηματικών ποιόντων, όπου το ένα ζεύγος εκφράζει το
εξακολουθητικό ποιόν και το άλλο το στιγμιαίο και όπου οι δύο
Παρατατικός
© IPHRAS 2015
Στιγμιαίος: напиша (ελ. γράψω)
Διαρκείας: написвам (ελ. γράφω)
допиша (ελ. γράφω)
запея (ελ. τραγουδώ)
полетя (ελ. πετώ)
Διαρκείας:
23
ρηματικοί τύποι είναι μεν εντελώς διαφορετικοί, ανήκουν όμως στην
ίδια ρηματική ενέργεια. Στα Ελληνικά κάνουμε διαχωρισμό ανάμεσα σε
χρόνους στιγμιαίους με θέμα αορίστου (Αόριστος, Συνοπτικός
Μέλλοντας,
Παρακείμενος,
Υπερσυντέλικος,
Συντελεσμένος
Μέλλοντας) και εξακολουθητικούς χρόνους με θέμα ενεστώτα
(Ενεστώτας, Παρατατικός, Εξακολουθητικός Μέλλοντας.
Μία ενέργεια θεωρείται στιγμιαία, όταν έχει ολοκληρωθεί ή όταν
θεωρείται από τον ομιλητή ως μία ενέργεια στο σύνολό της (ακόμα και
αν λαμβάνεται υπόψη μόνο ένα τμήμα της πράξης π.χ. η αρχή ή το τέλος
της).
Μία πράξη χαρακτηρίζεται ως διαρκείας, όταν δεν έχει ακόμα
ολοκληρωθεί, δηλ. όταν διαρκεί ακόμα ή όταν επαναλαμβάνεται (μία
φορά ή περιοδικά).
дописвам (ελ. τελειώνω να γράφω)
запявам (αρχίζω να τραγουδώ)
политам (αρχίζω να πετώ)
24
Ποσοτικό
επίρρημα
Απαντούν στην ερώτηση πόσο.
Έφαγα αρκετά.
Είναι περίπου στο κέντρο της πόλης.
Πρόθεση
Οι προθέσεις εκφράζουν σχέσεις (τοπικές, χρονικές, αιτιακές, τροπικές).
Μπαίνουν μπροστά από ουσιαστικά, επίθετα, αντωνυμίες, επιρρήματα.
Συντάσσονται με Αιτιατική ή Γενική.
Ορισμένες προθέσεις λειτουργούν ως επιρρήματα (μετά).
Δεν κλίνονται.
Πάνω στη στέγη.
Ήρθε με τη φίλη της.
Βρίσκεται μεταξύ δύο κτιρίων.
© IPHRAS 2015
Προστακτική
Εκφράζει προσταγή ή παράκληση.
Στα Ελληνικά διαχωρίζουμε ανάμεσα στην Προστακτική Ενεστώτα, όπου
η πράξη που δηλώνεται έχει διάρκεια και στην Προστακτική Αορίστου,
όπου η πράξη είναι στιγμιαία.
Η Προστακτική έχει τύπους μόνο για το 2.SG και το 2.PL.
Δίνε μου το βιβλίο, όταν το ζητάω!
Δώσε μου το βιβλίο αμέσως!
Φώναζε δυνατά όταν έρχεσαι!
Φώναξε δυνατά να σε ακούσω!
Προσωπικές
αντωνυμίες
Οι προσωπικές αντωνυμίες αντιπροσωπεύουν πρόσωπα, πράγματα, ή
άϋλα πράγματα.
Κλίνονται.
(εγώ, εσύ, αυτός/αυτή/αυτό, εμείς, εσείς, αυτοί)
Αυτός με κοιτάζει.
Το βιβλίο σου το έχω διαβάσει.
Θα σου δώσω μία ευχή.
Πτώση
Προσδιορίζουν τις σχέσεις μέσα στην πρόταση.
Στα Νέα Ελληνικά έχουμε 4 πτώσεις: Ονομαστική, Γενική, Αιτιατική και
Κλητική, ενώ η Δοτική έχει εκλείψει ιστορικά και αντικαθίσταται από την
Αιτιατική ή τη Γενική με πρόθεση.
Πτώση
(Βουλγαρικά)
Σε αντίθεση με άλλες σλαβικές γλώσσες, το βουλγαρικό ουσιαστικό δεν
έχει πτώσεις. Τα ουσιαστικά παίρνουν μία γενικότερη μορφή, όπου ο
ρόλος της πτώσης αντικαθίσταται είτε από τη θέση του ουσιαστικού
μέσα στην πρόταση, είτε με τη χρήση προθέσεων.
© IPHRAS 2015
25
Идва един мъж. (ελ. Ένας άνδρας έρχεται. Nominativ)
Аз познавам един мъж. (ελ. Γνωρίζω έναν
άνδρα. - Akkusativ)
Ρήμα
Ρήματα
αμοιβαιότητας
(Τουρκικά)
Εξαίρεση αποτελούν ουσιαστικά αρσενικού γένους στον ενικό με
οριστικό άρθρο (βλ. σχετ. λήμμα ΟΡΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ (DETERMINIERTHEIT)):
Η κατάληξη της Ονομαστικής είναι ist ът, της Αιτιατικής -а ή -я.
Мъжът купува цветя.(ελ. Ο άνδρας αγοράζει
λουλούδια. - Nominativ)
Той познава директора. (ελ. Αυτός γνωρίζει τον
διευθυντή. - Akkusativ)
Τα ρήματα εκφράζουν δράσεις, πράξεις, διαδικασίες, γεγονότα και
καταστάσεις.
Κλίνονται.
Αυτός χτίζει ένα σπίτι.
Το γρασίδι μεγαλώνει.
Η γυναίκα χαμογέλασε.
Η αμοιβαιότητα είναι ένας τύπος ενέργειας του ρήματος. Εκφράζει μία
αμοιβαία σχέση, η οποία στα Ελληνικά αποδίδεται με παθητική ή μέση
φωνή σε συνδυασμό με τις λέξεις μεταξύ, μαζί (με), κατά.
bulmak (ελ. συναντώ)→ buluşmak (ελ.
συναντιέμαι με)
tanımak (ελ. γνωρίζω) → tanışmak (ελ.
γνωρίζομαι μεταξύ /με)
öpmek (ελ. φιλώ) → öpüşmek (ελ. φιλιέμαι με)
vurmak (ελ. χτυπώ) → vuruşmak (ελ. χτυπιέμαι
μαζί με)
selamlamak (ελ. χαιρετώ) → selamlaşmak (ελ.
χαιρετιέμαι μεταξύ/με)
© IPHRAS 2015
26
Ρηματική
αξία
Εκτός από το υποκείμενο χρειάζονται πολλά ρήματα έναν αριθμό
συμπληρωματικών λέξεων, χωρίς τις οποίες τα ρήματα έχουν ελλιπή
σημασία.
Σύμφωνα με τον αριθμό αυτών των συμπληρωματικών λέξεων
ξεχωρίζουμε ανάμεσα σε μονή, διπλή ή τριπλή ρηματική αξία.
Τα ρήματα μηδενικής αξίας δεν έχουν υποκείμενο.
Ρήμα μηδενικής αξίας: Βρέχει.
Ρήμα μονής αξίας: Αυτός φεύγει.
Ρήμα διπλής αξίας: Αυτός την αγαπάει.
Ρήμα τριπλής αξίας: Αυτός της δίνει το βιβλίο.
Συγκριτικός
Συγκριτικός(οί) βαθμός(οί) των επιθέτων.
πιο κρύος, ζεστότερος, ομορφότερος,
ανοιχτότερος, μικρότερος
Σύνδεσμοι
Συνδέουν λέξεις, προτάσεις ή φράσεις και δημιουργούν σχέσεις μεταξύ
τους (π.χ. αντίθεσης, συμπλήρωσης, επεξήγησης).
Δεν κλίνονται.
Εγώ και η Σοφία είμαστε φίλες.
Θα έρθω ή εγώ, ή ο αδερφός μου.
Μήπως έχετε ένα στυλό;
Σύνθετες λέξεις
Σύνθετες λέξεις (Kompositum / Komposita) είναι οι λέξεις που
αποτελούνται από περισσότερες μεμονωμένες λέξεις, π.χ. από δύο ή
περισσότερα ουσιαστικά ή από μία πρόθεση και ένα ουσιαστικό.
Αυλόπορτα → αυλή + πόρτα
Ημιαπασχόληση → ημί+απασχόληση
Υπερωρία →υπέρ+ώρα
Συνοπτικός
Μέλλων
Ανήκει στους μελλοντικούς χρόνους.
Περιγράφει μία ενέργεια που θα γίνει και θα τελειώσει σε κάποια
μελλοντική χρονική στιγμή.
Στα Ελληνικά σχηματίζεται με το μόριο θα + απαρέμφατο αορίστου.
Το τρένο θα φτάσει σε πέντε λεπτά.
Αύριο θα πάω με το αυτοκίνητο.
Θα φέρει φαγητό.
© IPHRAS 2015
27
Συντελεσμένος
Μέλλων
Ανήκει στους μελλοντικούς χρόνους.
Δηλώνει μία ενέργεια που θα γίνει και θα έχει ολοκληρωθεί στο μέλλον
πριν από μία άλλη ενέργεια.
Στα Ελληνικά σχηματίζεται με το μόριο θα + Παρακείμενο (βοηθητικό
ρήμα έχω + απαρέμφατο αορίστου).
Τον επόμενο μήνα θα έχει τελειώσει την
εκπαίδευσή του.
Αύριο θα έχω στείλει το γράμμα, όταν
μιλήσουμε.
Συντέμνουσα
Γενική
(Τουρκικά)
Στα Τουρκικά συναντάται η λεγόμενη συντέμνουσα Γενική, η οποία στα
Ελληνικά αντιστοιχεί σε σύνθετη λέξη.
Σύνθετες λέξεις (Kompositum) είναι σύνθετα ουσιαστικά όπως
κλειδαρότρυπα = κλειδαριά+τρύπα (βλ. επίσης στο λήμμα
KOMPOSITUM).
Στα Τουρκικά ανάλογοι λεκτικοί σχηματισμοί αποτελούνται επίσης από
δύο ουσιαστικά, όπου στο δεύτερο ουσιαστικό προστίθεται το λεγόμενο
κτητικό επίθημα στο 3. ενικό πρόσωπο (βλ. επίσης στο λήμμα
POSSESSIVSUFFIX).
geliştirme eğitimi (ελ. ανάπτυξη + εκπαίδευση
→ εκπαίδευση για την ανάπτυξη)
iş görüşmesi (ελ. εργασία + συνέντευξη →
συνέντευξη για εργασία)
deneme süresi (ελ. δοκιμή + εργασία →
δοκιμαστική εργασία)
Σύντομος και
διευρυμένος
τύπος
αντωνυμιών
(Βουλγαρικά)
Οι βουλγαρικές προσωπικές, κτητικές και αυτοπαθείς αντωνυμίες έχουν
σύντομο και διευρυμένο τύπο.
Παίρνουν τη μορφή τους ανάλογα με τη θέση τους στην πρόταση ή
προτιμώνται για συγκεκριμένα εννοιολογικά πεδία (π.χ. ο σύντομος
τύπος των αυτοπαθών αντωνυμιών προτιμάται για σχέσεις συγγένειας.)
Ωστόσο, σύντομοι και διευρυμένοι τύποι δεν διαφέρουν εννοιολογικά.
моята сестра - сестра ми (ελ. η αδερφή μου)
© IPHRAS 2015
28
Τετελεσμένος
Μέλλοντας
απλός
(Αγγλικά)
Επίσης: Μέλλοντας ΙΙ.
Περιγράφει ένα γεγονός, το οποίο θα έχει ολοκληρωθεί σε μία
μελλοντική χρονική στιγμή. Αντιστοιχεί στον Συντελεσμένο Μέλλοντα
στα Ελληνικά.
I will be left by Monday. (ελ. Θα έχω φύγει τη
Δευτέρα.)
She will have passed her exams in a week. (ελ.
Θα έχει τελειώσει τις εξετάσεις της την επόμενη
εβδομάδα.)
Τετελεσμένος
Μέλλοντας
διαρκείας
(Αγγλικά)
Επίσης: Εξακολουθητικός Μέλλοντας ΙΙ.
Περιγράφει ένα γεγονός, το οποίο θα έχει ολοκληρωθεί σε μία
μελλοντική χρονική στιγμή. Εδώ δίνεται έμφαση στη διάρκεια της
πράξης. Δεν υπάρχει αντίστοιχος χρόνος στα Ελληνικά.
He will have been speaking for 2 hours until we
arrive. (ελ. Θα έχει μιλήσει για 2 ώρες μέχρι να
φτάσουμε.)
Τοπική
Επίσης: Πτώση για το πού
Η Τοπική πτώση χρησιμοποιείται για να αποδώσει το στοιχείο του τόπου
(πού; σε ποιον;) και ενίοτε και του χρόνου (πότε;).
Στα Ελληνικά δεν υπάρχει αυτή η πτώση, υπάρχει όμως στα Τουρκικά
που διαθέτουν περισσότερες πτώσεις από τα Ελληνικά. Τα Τουρκικά
διαθέτουν, εκτός από τις 4 πτώσεις που έχουν και τα Γερμανικά
(Ονομαστική, Γενική, Δοτική, Αιτιατική), δύο επιπλέον πτώσεις: Την
Τοπική και την Αφαιρετική.
Τοπικό
επίρρημα
Απαντούν στην ερώτηση του πού, περιγράφει τον τόπο, ή την
κατεύθυνση μίας πράξης.
© IPHRAS 2015
29
iş (ελ. εργασία) )→işte (ελ. στην εργασία)
ev (ελ. σπίτι) →evde (ελ. στο σπίτι)
büro (ελ. γραφείο→ büroda (ελ. στο γραφείο)
saat altıda (ελ. στις έξι η ώρα)
2014’da (ελ. στο έτος 2014)
Ο νεαρός παίζει έξω.
Ανεβαίνει πάνω στο βουνό.
Τροπικό
επίρρημα
Απαντούν στην ερώτηση του πώς.
Μιλάει διαρκώς.
Γνωρίζω καλά τον γείτονά μου.
Υπερθετικός
Υπερθετικός(οί) βαθμός(οί) των επιθέτων.
πoλύ κρύος, ζεστότατος, ομορφότατος,
ανοιχτότατος, μικρότατος
Υπερσυντέλικος
Ανήκει στους παρελθοντικούς χρόνους.
Δηλώνει μία πράξη που έγινε στο μακρινό παρελθόν, έχει τελειώσει και
συνήθως προηγείται μίας άλλης πράξης.
Προηγείται χρονικά του Παρατατικού, Παρακειμένου και Αορίστου.
Αφού είχε ζωγραφίσει τον πίνακα, τον κρέμασε
στον τοίχο.
Είχε κλείσει θέση, όταν πήγε στο θέατρο.
Δεν είχαμε πάρει ομπρέλα μαζί μας.
Υπερσυντέλικος
διαρκείας
(Αγγλικά)
Επίσης: Πρότερο παρελθόν διαρκείας.
Ο Υπερσυντέλικος διαρκείας (past perfect progressive) στα Αγγλικά
δηλώνει μία πράξη, η οποία βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη, αλλά έλαβε
χώρα πριν από μία συγκεκριμένη χρονική στιγμή στο παρελθόν.
Δεν υπάρχει αντίστοιχος χρόνος στα Ελληνικά.
He had been playing football for ten years. (ελ.
Είχε παίξει (παίζει) επί δέκα χρόνια
ποδόσφαιρο.)
The teacher has been speaking for 2 hours. (ελ.
Ο δάσκαλος είχε μιλήσει (μιλάει) για δύο ώρες.)
Had you been walking all day? (ελ. Είχες
περπατήσει (περπατάς) όλη μέρα;)
Υποκειμενική
(Αγγλικά)
Ο όρος Υποκειμενική πτώση (ή αγγλ. subjective case) χρησιμοποιείται
στα Αγγλικά αντί του όρου Ονομαστική. Να σημειωθεί ότι δεν
You carry the package. (ελ. Εσείς κρατάτε το
πακέτο.)
© IPHRAS 2015
30
αντιστοιχεί κάθε Ονομαστική μίας ελληνικής πρότασης σε μία
Ουσιαστική πτώση στα Αγγλικά.
The dog barks loudly. (ελ. Ο σκύλος γαυγίζει
δυνατά.)
The book is in the closet.(ελ.Το βιβλίο βρίσκεται
στο ντουλάπι.)
Υποκείμενο
Το υποκείμενο είναι συνήθως αυτό που ενεργεί και για το οποίο γίνεται
λόγος στην πρόταση. Βρίσκεται στην Ονομαστική. Το ρήμα ακολουθεί
το υποκείμενο σε αριθμό και πρόσωπο.
Υποκείμενα μπορούν να είναι ονόματα και αντωνυμίες.
Αυτός διαβάζει το βιβλίο.
Το βιβλίο διαβάζεται.
Υποτακτική
Δυνητικός τύπος, εκφράζει επιθυμία, προσδοκία, ή ένα υποθετικό
γεγονός.
Σχηματίζεται με το μόριο να ή συνδέσμους (ας, αν, μην, μόλις, μήπως,
όταν) + ενεστώτας / αόριστος
Στα Ελληνικά διαχωρίζουμε ανάμεσα στην Υποτακτική Ενεστώτα, όπου
η πράξη που δηλώνεται έχει διάρκεια και στην Υποτακτική Αορίστου,
όπου η πράξη είναι στιγμιαία.
Μου αρέσει να παίζω πιάνο.
Θέλω να παίξω πιάνο.
Θα ήθελα να μιλάω πολλές γλώσσες.
Μπορώ να μιλήσω με τον Γιάννη;
Πρέπει να με βοηθάτε.
Πρέπει να με βοηθήσετε.
Φωνή /
Διάθεση
Στα Ελληνικά έχουμε δύο φωνές (ενεργητική και παθητική) και τέσσερις
διαθέσεις (ενεργητική, παθητική, μέση και ουδέτερη). Φωνή και
διάθεση δε συμπίπτουν πάντα.
Αυτή καθαρίζει (ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ) το σπίτι.
Το σπίτι καθαρίζεται (ΠΑΘΗΤΙΚΗ).
© IPHRAS 2015
31
Η φωνή δείχνει, αν το υποκείμενο ενεργεί, παθαίνει κάτι, ή βρίσκεται σε
μία κατάσταση.
Φωνηεντική
αρμονία
(Τουρκικά)
Η φωνηεντική αρμονία είναι μία ιδιαιτερότητα της τουρκικής γλώσσας,
κατά την οποία τα φωνήεντα που βρίσκονται σε μία (τουρκική) λέξη
εναρμονίζονται μεταξύ τους.
ev (ελ. σπίτι) → evler (ελ. σπίτια)
oda (ελ. δωμάτιο) → odalar (ελ. δωμάτια) αντί
odaler, διότι μετατρέπεται το e → a
Χρονικό
επίρρημα
Απαντούν στην ερώτηση του πότε, περιγράφουν τη χρονική στιγμή / τη
διάρκεια / τη συχνότητα μίας κατάστασης.
Έρχεται αύριο.
Περιμένει πολύ.
Έρχονται συχνά.
Χρόνος
Στα Ελληνικά υπάρχουν οκτώ χρόνοι: Ενεστώτας, Παρατατικός,
Αόριστος, Παρακείμενος, Υπερσυντέλικος, Συνοπτικός Μέλλων,
Εξακολουθητικός Μέλλων και Συντελεσμένος Μέλλων.
Την κοιτάζει. Την κοίταζε. Την κοίταξε. Την έχει
κοιτάξει. Την είχε κοιτάξει. Θα την κοιτάζει. Θα
την κοιτάξει. Θα την έχει κοιτάξει.
© IPHRAS 2015
32

Download Report