(1/114 - ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ) Στα πλαίσια του σεμιναρίου στη βιοκλιματική αρχιτεκτονική μου ζητήθηκε να μιλήσω για εμπορικούς χώρους και πολυκαταστήματα. Επέλεξα να μιλήσω κυρίως για εμπορικά κέντρα. Την αρχική τους εμφάνιση στη δεκαετία του ’80 αλλά και την πρόσφατη ανάπτυξη την τελευταία δεκαετία. Θα κάνω και κάποιες περιορισμένες αναφορές σε διεθνή παραδείγματα εστιάζοντας το ενδιαφέρον σε στοιχεία του κελύφους, στις όψεις στα αίθρια και στη στέγαση αυτών, σε σχέση με γενικές αρχές οργάνωσης και άλλες απαιτήσεις. Η εισήγηση αυτή προφανώς δεν επαρκεί για να καλύψει το θέμα, ίσως όμως να είναι μια καλή αφορμή για περαιτέρω συζήτηση και προβληματισμό. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Όπως είναι γνωστό οι υπαίθριες αγορές όπως και οι στεγασμένοι πεζόδρομοι (2/114) υφίστανται από πολύ παλιά και συνιστούν βασικές λειτουργίες των πόλεων και όχι μόνο. Τα εμπορικά κέντρα όμως, είναι σαφώς δημιούργημα του εικοστού αιώνα. Ιδιαίτερα τη δεκαετία του ’70 γνωρίζουν μεγάλη άνθηση, σ’ όλο τον κόσμο και κυρίως στην Αμερική. (3/114) ΕΜΠΟΡΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α Απ’ την άλλη πλευρά στην Ελλάδα εμφανίζεται ένας τύπος σε πολύ μικρότερο μέγεθος, ενισχύοντας τις τοπικές αγορές των προαστίων (4/114). Συχνά χωροθετούνται και στα αστικά κέντρα σε σημεία όπου υπήρχε ήδη σχετική ζήτηση αλλά και ελεύθερα οικόπεδα. (5/114) Το πρώτο εμπορικό κέντρο και ιδιαίτερα επιτυχημένο τη δεκαετία του ‘80, αποτελεί το Galleria στη Γλυφάδα, το οποίο, μεταξύ άλλων, παρείχε έναν αληθινά προστατευμένο αιθριακό χώρο κίνησης των επισκεπτών με σαράντα καταστήματα μικρού σχετικά μεγέθους. Στις πρώιμες εφαρμογές τους, τα περισσότερα εμπορικά κέντρα παρείχαν προστασία μόνο από τη βροχή και μερικές φορές από τον άνεμο (6/114). ∆εν υπήρχε ακόμη η αντίληψη και η 1 κατανόηση ότι για να επιτύχει ένα εμπορικό κέντρο πρέπει, μεταξύ άλλων, να δημιουργηθεί ικανοποιητική θερμική άνεση, γεγονός που θα είχε ως συνέπεια τη «θυσία» πιθανότατα σημαντικής εμπορικής επιφάνειας προς όφελος των κοινόχρηστων χώρων (7/114). Έτσι, στα περισσότερα οργανώνεται ένα δίκτυο ανοικτών ή στεγασμένων εξωστών για την κάλυψη της πρόσβασης των καταστημάτων, που δεν επαρκεί όμως για μια ευχάριστη παραμονή σε αυτά. (8/114) Στην πλειονότητα τους, τα πρώτα εμπορικά κέντρα είχαν γενικά ένα επιτυχημένο ξεκίνημα. Τα περισσότερα όμως γνώρισαν πρώιμα την παρακμή, ήδη από τη δεκαετία του ’90, για πολλούς λόγους: (9/114 - ΜΑΥΡΟ) 1. Καταρχήν ο τύπος του μικρού εμπορικού κέντρου δεν είχε το απαραίτητο κρίσιμο μέγεθος, ή αλλιώς κρίσιμη μάζα, δηλαδή τις περισσότερες φορές δεν υπήρχε η απαραίτητη ποικιλία αλλά και η προσφορά σε ανταγωνιστικά προϊόντα. 2. Τα μικρά εμπορικά κέντρα συχνότερα δεν περιλάμβαναν άλλες ψυχαγωγικές δραστηριότητες και υπηρεσίες και η προσφορά σε ποιοτικούς χώρους εστίασης ήταν περιορισμένη. 3. Χωροθετήθηκαν συχνά εντός κορεσμένων αγορών με δύσκολη προσέγγιση και έλλειψη σε χώρους στάθμευσης. 4. Τα παραπάνω είχαν σαν επακόλουθο τις υψηλές τιμές αγοράς οικοπέδου και μισθωμάτων, που με τη σειρά του συνέβαλε σε μη ανταγωνιστικές τιμές προϊόντων. Έτσι, η ενσωμάτωση ενός μόνο βασικού μεγάλου καταστήματος, π.χ. παιχνιδιών ή σουπερμάρκετ, δεν ήταν αρκετή για να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις πολύωρης παραμονής, στοιχείο βιωσιμότητας των κέντρων. Στα περισσότερα κέντρα φάνηκε σχετικά νωρίς η μειωμένη κίνηση στους ορόφους με επακόλουθο να μετατραπούν σύντομα αυτοί σε γραφεία (10/114). 2 Από τότε πολλά άλλαξαν. Καταρχήν εμφανίστηκαν οι πολυκινηματογράφοι (multiplex). Όμως αυτό πάλι δεν ήταν αρκετό για την επιτυχία ενός εμπορικού κέντρου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας αποτυχίας ήταν το συγκρότημα των 20 κινηματογράφων στου Ρέντη (11/114) παρά το γεγονός ότι οι χώροι εστίασης λειτουργούσαν ικανοποιητικά. Εκεί, εκτός από 1) τον σχετικά μικρό αριθμό των καταστημάτων και της περιορισμένης προσφερόμενης ποικιλίας προϊόντων, 2) προβληματική ήταν και η λειτουργική οργάνωση του συγκροτήματος και ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός. ∆ηλαδή δεν κατάφερε να δημιουργήσει έναν αξιόλογο λειτουργικό πυρήνα αναφοράς είτε εσωτερικό χώρο είτε υπαίθριο. (12/114) Συμπερασματικά : τα βασικά στοιχεία και προϋποθέσεις για την βιωσιμότητα και επιτυχία ενός εμπορικού κέντρου είναι: 1. καλή πρόσβαση & επαρκής χώρος στάθμευσης, 2. ποικιλία καταστημάτων και με ομοειδή ανταγωνιστικά προϊόντα, 3. συνδυασμός με άλλες λειτουργίες ψυχαγωγίας και εστίασης, 4. δημιουργία ευχάριστου περιβάλλοντος που να συνιστά πόλο έλξης για όλες τις ηλικίες. Στον αντίποδα, ένα τέτοιο επιτυχημένο παράδειγμα, τόσο από εμπορική άποψη (13/114) όσο και αρχιτεκτονικά, ήταν αυτό στο κέντρο της Θεσσαλονίκης σχεδιασμένο το 1995 από τα γραφεία των Κυριάκου Κυριακίδη και Χάρυ Μπουγαδέλλη. Το κτήριο αυτό, ένα δύσκολο τεχνικό έργο, ενσωμάτωσε ένα μικρό συγκρότημα πολυκινηματογράφων στους ορόφους ενώ βρισκόταν στο στάδιο κατασκευής (14/114). Αποτελεί σημαντικό πέρασμα για τους πεζούς και αναπτύσσεται γύρω από εσωτερικό ακάλυπτο αίθριο που αποτέλεσε πόλο έλξης με πολύ προσεγμένες όλες τις λεπτομέρειες (15/114). 3 Η σύγχρονη εξέλιξη στην Ελλάδα δείχνει ότι τα εμπορικά κέντρα (16/114) πρέπει να διαθέτουν μίνιμουμ εμπορική επιφάνεια άνω των 15.000 m2 για να επιβιώσουν. Τέτοια παραδείγματα στην Αθήνα είναι το Athens Heart στην οδό Πειραιώς, (17/114) το Avenue στη Λεωφ. Κηφισίας, (18/114) και το Metro Mall στην Λεωφ. Βουλιαγμένης. Το τελευταίο, που είναι δίπλα σε σταθμό μετρό, είχε εξαιρετικό ξεκίνημα την περσινή χρονιά. (19/114). Στα πλαίσια αυτής της παρουσίασης θα ήθελα να επικεντρώσουμε το ενδιαφέρον μας στην αρχιτεκτονική αυτών των κτηρίων, που φάνηκε τη δεκαετία που μας πέρασε, να αποκτούν νέα δυναμική και να εμφανίζονται στα προάστια και στην περιφέρεια όλων των μεγάλων αστικών κέντρων της χώρας. Θα κάνω αρχικά μια επισκόπηση, κυρίως σε πολυκαταστήματα, που αποτελούν μια μεταβατική κλίμακα προς τα μεγαλύτερα εμπορικά κέντρα. Θα σταθώ στο κέλυφος και στον εσωτερικό κορμό του κοινόχρηστου δικτύου κυκλοφορίας και κυρίως στη στέγαση αυτού, κάνοντας κάποιους συσχετισμούς με διεθνή παραδείγματα. (20/114) ΚΕΛΥΦΟΣ ΠΟΛΥΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ & ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ Θα αναφερθώ σε πολυκαταστήματα που αποτελούν τον πυρήνα ενός εμπορικού κέντρου. Πολύ συχνά, η απαίτηση τα κτήρια αυτά να έχουν τη μέγιστη επιφάνεια σε τοίχους για την προώθηση των προϊόντων οδήγησε συχνά στη δημιουργία ουδέτερων κουτιών με βιτρίνες μόνο στο ισόγειο ή και καθόλου (21/114). Σε πολλά παραδείγματα, όπου συναντούμε συμβατικές όψεις με παράθυρα, αυτά είναι τις περισσότερες φορές τυφλά ή αδιαφανή (22/114). Συγχρόνως όμως εμφανίζονται και κτήρια όπως Galleries Lafayettes (23/114) που δε διστάζουν να πειραματιστούν με τη διαφάνεια, σε αντίθεση με την κυρίαρχη λογική ότι ο επισκέπτης πρέπει να μην αποσπάται από το εξωτερικό περιβάλλον. Το 4 συγκεκριμένο κτήριο στο Βερολίνο διακρίνεται (24/114) για τα στεγασμένα εσωτερικά αίθρια σε σχήμα ανεστραμμένων κώνων. Μετά τις Galleries Lafayettes στο Βερολίνο του J. Nouvel, εδώ (25/114) βλέπουμε εικόνες από ένα πρόσφατο πολυκατάστημα που σχεδίασε ο Renzo Piano στην Κολωνία (26/114) αλλά και λίγο παλαιότερα αυτό της αλυσίδας Kaufhof με την υπογραφή του Helmut Jahn στο Chemnitz, επίσης στη Γερμανία (27/114). Τα παραδείγματα αυτά εκμεταλλεύονται τη ραγδαία εξέλιξη στον τομέα της κατασκευαστικής τεχνολογίας και των υλικών (28/114) δημιουργώντας ένα συνεχές μεταλλασσόμενο αποτέλεσμα (29/114). Τα κτήρια αυτά μετατρέπονται σε ενιαίες βιτρίνες, ιδιαίτερα τη νύχτα. Υπάρχουν επίσης και αξιοσημείωτα παραδείγματα όπου το κέλυφος παρουσιάζει πραγματικά ενδιαφέρον και μια αρχιτεκτονική επεξεργασία ασυνήθιστη. Στις περιπτώσεις αυτές φαίνεται να λαμβάνονται υπ’ όψιν περισσότερο οι κλιματικές παράμετροι. Τα παραδείγματα που ακολουθούν, με περιορισμένη σχετικά επιφάνεια υαλοστασίων είναι προφανώς λιγότερο ενεργοβόρα από αυτά που προηγήθηκαν. Ένα τέτοιο (30/114) παλιότερο παράδειγμα, που αποτελεί ένα από τα πρώτα κτήρια του Tadao Ando, βρίσκεται στο Κιότο (31/114), με πολύ ενδιαφέρουσα πλοκή στους όγκους, απρόσμενες οπτικές φυγές και (32/114) σχέση με το υδάτινο στοιχείο. Στο Μόναχο και στο Ταλίν της Εσθονίας θα δούμε τα δύο επόμενα παραδείγματα. Το πρώτο, (33/114) είναι δουλειά των Herzog & De Meuron. Αποτελεί πέρασμα (34/114) με διαδοχικά ανοιχτά εσωτερικά αίθρια (35/114) κατά μήκος μιας πορείας σε ένα πυκνοδομημένο οικοδομικό τετράγωνο (36/114) και καλύπτεται εξ’ ολοκλήρου με ειδικά κατασκευασμένα πτυσσόμενα διάτρητα πανέλα (37/114). Το δεύτερο στο Ταλίν της Εσθονίας (38/114) συνδυάζει πολύ επιτυχημένα διαφορετικά υλικά όπως χάλυβα (39/114), πατιναρισμένο χαλκό, ξύλο, πέτρα και μπετόν (40/114). 5 Υπάρχουν ακόμη περιπτώσεις κτηρίων που δημιουργούν έναν ενδιαφέροντα διάλογο με το αστικό περιβάλλον στο οποίο εντάσσονται. Μια τέτοια περίπτωση είναι και το κτήριο που σχεδίασαν οι Bolles & Wilson στο Μίνστερ της Γερμανίας (41/114) που ενσωματώνει με αρχιτεκτονικούς όρους τη σήμανσή του, εντάσσει στη σύνθεσή του στο πίσω μέρος τον υπαίθριο χώρο στάθμευσης μέσω μιας πρωτότυπης διώροφης στοάς (42/114). Το οικολογικό αποτύπωμα των κτηρίων που αναφέρθηκαν προηγούμενα, όσο και αυτών που θα δείξουμε στη συνέχεια, είναι σαφέστατα σε καθένα τελείως διαφορετικό. Οι επόμενοι εμπορικοί χώροι και πολυκαταστήματα είναι πειραματισμοί (43/114) που κινούνται σε τελείως άλλη κατεύθυνση, επιχειρώντας να μεγιστοποιήσουν την προβολή τους με διάφορους τρόπους και μέσα (44/114). Τα δύο κτήρια που ακολουθούν μοιάζουν μεταξύ τους αν και βρίσκονται το ένα στη Σεούλ, σχεδιασμένο από τους UN Studio, (45/114) και το άλλο στο Μπέρμιγχαμ, από τους Future Systems (46/114). Είναι φανερό ότι η αλματώδης εξέλιξη στην τεχνολογία του φωτισμού και η δυνατότητα ενσωμάτωσης μηνυμάτων στο ίδιο το κέλυφος προσφέρει απεριόριστες επιλογές για πειραματισμούς και τα κτήρια αυτά, σαν όγκοιγλυπτά, αλλάζουν διαρκώς τις όψεις τους με τη διαχείριση του τεχνητού φωτισμού (47/114). Στην προκειμένη περίπτωση τα χρώματα αλλάζουν ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες, την ώρα της ημέρας κτλ. Νομίζω ότι η παλιά ρήση του Μάρσαλ Μακλούαν ότι το «μέσο είναι το μήνυμα» αλλά και το σκίτσο στο βιβλίο του Venturi βρίσκονται σε χαρακτηριστική αντιστοιχία με τα παραδείγματα αυτά (48/114). (49/114) ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ∆ΟΜΗ & ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ Τα εμπορικά κέντρα έχουν μια βασική επιδίωξη που τα διαφοροποιεί εν μέρει από τα πολυκαταστήματα : Την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη σε διάρκεια παραμονή των 6 επισκεπτών (50/114). Αυτό επιχειρείται προφανώς, όχι μόνο με το μέγεθος, αλλά και με την ποικιλία και τις βασικές υπηρεσίες που παρέχονται. Προκειμένου να έχει επιτυχία ένα εμπορικό κέντρο πρέπει ν’ απευθύνεται σε όλες δυνατόν τις ηλικίες, και κυρίως στις νεότερες, να επιτυγχάνει ανταγωνιστικές τιμές και για το σκοπό αυτό, πρέπει ο χώρος να μπορεί να ανανεώνεται και να προκαλεί με νέους τρόπους το ενδιαφέρον (51/114). Η επιδίωξη της διαρκούς κυκλοφορίας του κόσμου σ’ ένα μεγάλο χώρο προκειμένου ν’ ανακαλύψει τα καταστήματα και τις διατιθέμενες υπηρεσίες, έχει συγκεκριμένους κανόνες και αρχές που αποζητούν κατάλληλη αρχιτεκτονική έκφραση. •Όπως ειπώθηκε και εισαγωγικά, πρέπει το περιβάλλον να είναι ευχάριστο, να δίνει την αίσθηση της ασφάλειας και να παρέχει μια ικανοποιητική θερμική άνεση. Πολλά καταστήματα καταργούν τις βιτρίνες και τοποθετούν πτυσσόμενα υαλοστάσια ή ρολλά (52/114) που χρησιμοποιούνται μόνον μετά τη λήξη του ωραρίου. Αυτό το ελεγχόμενο και στεγασμένο εσωτερικό (53/114) περιβάλλον είναι το στοιχείο που τους προσφέρει αυτή τη δυνατότητα της ανοιχτής φιλοξενίας του κοινού, την οποία εκμεταλλεύονται στο έπακρο. Η ανοικτή βιτρίνα υλοποιείται σε συνδυασμό με τη δυνατότητα κρυφής τροφοδοσίας από την πίσω πλευρά. • Πρέπει το κοινό να προσανατολίζεται όσο το δυνατόν πιο εύκολα. Γι’ αυτό είναι πολύ βασικό να αποφεύγονται τα αδιέξοδα και να δημιουργούνται οπτικές φυγές οριζόντια και κάθετα (54/114). •Στις άκρες του εμπορικού κέντρου να χωροθετούνται πάντα τα μεγαλύτερα καταστήματα ή πολυκαταστήματα, έτσι ώστε τέτοια σημεία ν’ αποτελούν προορισμό και όχι αδιέξοδο μιας πορείας. • Πολυώροφα αίθρια, εσοχές στους υπερκείμενους ορόφους και γυάλινα στηθαία (55/114) ενισχύουν αυτήν την οπτική αντίληψη του συνόλου. 7 • Απαιτούνται άνετοι κοινόχρηστοι χώροι όχι μόνο για γραμμικές κινήσεις αλλά και για διαρκή δυνατότητα ανάπτυξης εναλλασσόμενων δραστηριοτήτων, (56/114) όπως εποχιακές αγορές σε προσωρινά περίπτερα. Να μπορούν με τον τρόπο αυτό να τοποθετούνται διαφημιστικά stands, παιδικά παιχνίδια, καρουσέλ αλλά και να οργανώνονται μουσικές εκδηλώσεις (57/114), επιδείξεις μόδας, διαγωνισμοί κ.ά. που να ενισχύουν τη συνέχεια του περιπάτου στο χώρο. Για όλους τους ανωτέρω λόγους η αρχιτεκτονική των εμπορικών κέντρων οδηγεί τους πυρήνες κυκλοφορίας, δηλαδή τις κυλιόμενες σκάλες, τις ράμπες και τους πανοραμικούς ανελκυστήρες) (58/114) στο προσκήνιο και επιχειρεί με έξυπνη και θεαματική πλοκή των κινήσεων να επιτύχει ένα φαντασμαγορικό αποτέλεσμα. Η αρχιτεκτονική προκαλεί το κοινό να κινηθεί, να απορήσει, να θαυμάσει, να χαζέψει και έμμεσα να καταναλώσει (59/114). Οι επισκέπτες συμμετέχουν συχνά όχι μόνο ως θεατές αλλά συχνά προσκαλούνται να λάβουν μέρος στο θέαμα που εκτυλίσσεται μπροστά τους (60/114) και συχνά αναπαράγεται σε γιγαντοοθόνες. ∆ιαρκώς εναλλάσσονται εφήμερα στοιχεία για να διατηρηθεί το ενδιαφέρον του κοινού (61/114). Πολλές φορές στην προσπάθεια να διατηρηθεί αμείωτο το ενδιαφέρον δημιουργείται ένα απρόσμενο και συχνά κιτς αποτέλεσμα (62/114) ειδικά σε χώρες όπως στα Εμιράτα με μικρές Disneyland, παγοδρόμια και πλαστικούς φοίνικες (63/114). Αποτελούν τουριστικούς προορισμούς με εσωτερικά χιονοδρομικά κέντρα (64/114), ακουάριουμ και πολλά άλλα (65/114). Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι το Dubai Mall (66/114) είχε 52 εκατ. Τουρίστες το 2011 ξεπερνώντας σε επισκεψιμότητα όλη τη Ν. Υόρκη! Είναι γνωστό βέβαια ότι τέτοια όρια στη δημιουργία τεχνητών κόσμων και σκηνικής παρουσίασης σε χώρες όπως τα Εμιράτα – απλώς δεν υπάρχουν. (67/114- ΜΑΥΡΟ) (68/114) - ΣΤΕΓΑΣΜΕΝΑ ΑΙΘΡΙΑ Ο βασικός κορμός του κοινόχρηστου δικτύου κυκλοφορίας οργανώνεται με γραμμικές πορείες και αίθρια-πλατείες ή συνδυασμό αυτών. 8 Οι πρώτες παραπέμπουν στους στεγασμένους πεζόδρομους – στοές (69/114). Το πιο γνωστό παράδειγμα – αναφορά είναι η στοά Vittorio Emmanuelle (70/114) στο Μιλάνο από το 19ο αιώνα κοντά στον καθεδρικό ναό. Πολύ ενδιαφέρον σύγχρονο παράδειγμα (71/114) τέτοιας στοάς θεωρώ αυτό στο Αϊντχόφεν της Ολλανδίας από τον Massimiliano Fuksas (72/114) . Τα στεγασμένα αίθρια (73/114) συναντώνται και σε άλλους τύπους κτηρίων όπως δημόσια κτήρια, ξενοδοχεία, συνεδριακούς χώρους κ.ά. (74/114). Στην περίπτωση των εμπορικών κέντρων τα αίθρια στεγάζουν κτήρια με μικρότερο αριθμό ορόφων σε σημείο προσιτό για τον επισκέπτη (75/114) που έτσι έχει τη δυνατότητα να χαζεύει ακόμα και τις λεπτομέρειές τους. Καλύπτουν μεγάλα ανοίγματα και εκμεταλλεύονται συνήθως στο έπακρο την τεχνολογία. Μπορεί να πει κανείς ότι πολλά έχουν συγγένεια με το εντυπωσιακό πρότυπο του Crystal Palace στο Λονδίνο του 1851 (76/114). Συνεχίζουν να χρησιμοποιούν το γυαλί αν και πλέον υπάρχουν πολύ πιο προηγμένα υλικά από αυτό. Ήδη, στην Ελλάδα έχουν βρει ευρεία εφαρμογή εναλλακτικά υλικά όπως οι μεμβράνες από PVC και διάφοροι τύποι τεφλόν, ενισχυμένοι με ίνες φάιμπεργκλας. Αυτοί αναφέρονται συνήθως ως ETFE ή PTFE (77/114). Στους ακόλουθους πίνακες βλέπουμε τις βασικές θερμομονωτικές ιδιότητες των υλικών αυτών και το συντελεστή σκιασμού. Το απλό φύλλο μονής στρώσης PVC (78/114) έχει χρησιμοποιηθεί στο εμπορικό κέντρο Avenue στη Λεωφ. Κηφισίας (79/114). Είναι οικονομική λύση με καλό συντελεστή σκιασμού και συντελεστή θερμικής αγωγιμότητας παρόμοιο όμως με αυτό του μονού υαλοπίνακα. Η εφαρμογή εκεί έγινε σε σταθερές δοκούς από συγκολλητή ξυλεία (80/114). Οι μεμβράνες είναι συνεχείς λωρίδες που καλύπτουν τις ζώνες μεταξύ των δοκών. Είχαν τη δυνατότητα αρχικά να ανοίγουν και να κλείνουν κάτι που είχε ιδιαίτερη τεχνική δυσκολία λόγω καμπυλότητας και στις δύο διευθύνσεις (καμπύλο στέγαστρο σε σχήμα έλλειψης) και έπρεπε η κάθε μεμβράνη να κινείται με ασύγχρονα μοτέρ 9 που βρίσκονταν αμφίπλευρα. Σύμφωνα με τους Γερμανούς το σύστημα χάλασε, επειδή έφταιγε ο ενθουσιασμός και η επιθυμία του διαχειριστή να τα ανοίγει και να τα κλείνει πολλές φορές την ημέρα! Παραπλήσια τεχνική εφαρμόστηκε και στο πρόσφατο εμπορικό κέντρο στον Άγιο ∆ημήτριο στο Metro Mall (81/114) σε χαλύβδινα δικτυωματικά τόξα. Το υλικό επικάλυψης είναι υψηλών επιδόσεων gore-tenara με επικάλυψη τεφλόν και είναι ιδιαίτερα φωτεινό. Στο εμπορικό κέντρο Mall στο Μαρούσι (82/114), χρησιμοποιήθηκε ένα εξαιρετικό υλικό τύπου τεφλόν, το ETFE (83/114). Το οικολογικό αποτύπωμα (84/114) του υλικού αυτού σε σχέση με το γυαλί είναι μόνο το 1%. ∆ηλαδή θέλει πολύ λιγότερη ενέργεια για να παραχθεί και να ανακυκλωθεί (85/114), είναι πολύ ελαφρύτερο, και σε στρώματα με αέρα έχει εξαιρετικές μηχανικές και θερμομονωτικές ιδιότητες. Επίσης, είναι ακουστικά ουδέτερο, δηλαδή δεν ανακλά τον ήχο, όπως οι γυάλινες επικαλύψεις, και, το κυριότερο, όταν καίγεται, εξαερώνεται χωρίς να πέφτουν προϊόντα καύσης στον εσωτερικό χώρο. Προσφέρεται επίσης με επιπλέον δυνατότητα προγραμματιζόμενης (86/114) αυτοκαταστροφής(!), δηλαδή σε συνθήκες υψηλής εσωτερικής θερμοκρασίας ή καπνού μπορεί να αυτοκαταστραφεί με την αυτόματη ενεργοποίηση εσωτερικών καλωδίων – συρματόσχοινων! Να φανταστείτε ότι σε τέτοιες περιπτώσεις οι χώροι που καλύπτονται με τέτοιες μεμβράνες θεωρούνται κατά DIN ως ακάλυπτοι χώροι, σύμφωνα με τη γερμανική νομοθεσία. Στο Mall λοιπόν εφαρμόστηκε ο τύπος με τρεις μεμβράνες και ασημί (87/114) μεταξοτυπία στη μεσαία και στην εξωτερική. Ο τύπος αυτός, όπως βλέπετε, επιτυγχάνει εξαιρετικό συντελεστή θερμικής αγωγιμότητας (1.5) (88/114) και μέτριο συντελεστή σκιασμού (0.33). Οι μεμβράνες αυτές σχηματίζουν στρώματα με τη βοήθεια αέρα που βρίσκεται μόνιμα υπό πίεση στο εσωτερικό τους. Με αυτοματισμό ρύθμισης της πίεσης του αέρα (89/114), που νομίζω ότι δεν λειτουργεί πια, η εσωτερική μεμβράνη είχε τη δυνατότητα να κινείται εντός του στρώματος ρυθμίζοντας 10 ουσιαστικά τη σκίαση του εσωτερικού χώρου, ανάλογα με την ώρα της ημέρας! Στην ανοιχτή θέση δεν ήταν απαραίτητος ο τεχνητός φωτισμός στα ανώτερα επίπεδα. Στην περίπτωση αυτή η περιμετρική αυτή στέγαση είναι σταθερή. Μια άλλη περίπτωση στέγασης αιθρίου είναι το εμπορικό κέντρο Riverwest (90/114) στο Αιγάλεω, που βρίσκεται μαζί με το κτήριο του ΙΚΕΑ πάνω από κοινό υπόγειο χώρο στάθμευσης. Όλο το συγκρότημα μελετήθηκε από κοινού μαζί με το γραφείο Τομπάζη σε συνεργασία με το Γιώργο Φατσέα (91/114) για το φωτισμό και με την ομάδα του Μάνθου Σανταμούρη από το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Κύριος λειτουργικός στόχος υπήρξε η ευκολία προσανατολισμού του κοινού, να μπορούν δηλαδή οι χρήστες του εμπορικού κέντρου να βλέπουν όλα τα μαγαζιά (92/114) και να έχουν την αίσθηση ότι βρίσκονται σε ένα ενιαίο κοινόχρηστο χώρο. Γι’ αυτό επελέγη το σχήμα της έλλειψης (93/114). Όμοια και οι βιτρίνες των καταστημάτων διαμόρφωσαν ένα ελεύθερο καμπύλο περίγραμμα ώστε να αποφεύγονται οι ακτινωτοί διάδρομοι. Στο ίδιο πνεύμα ενίσχυσης της ελεύθερης ροής μελετήθηκαν ενιαίες διάστικτες οροφές στους κοινόχρηστους χώρους (94/114) με ειδικά χωνευτά φωτιστικά σε εσοχή και κρυφοί φωτισμοί σε καμπύλους σχηματισμούς. Για την άνετη κίνηση του κοινού (95/114) μελετήθηκαν δύο πασαρέλες με τη μορφή εναέριων κυλιόμενων διαδρόμων που διατρέχουν διαγώνια (96/114) στον χώρο του αιθρίου. Σ’ αυτό το εμπορικό κέντρο επιλέχθηκε η λύση ενός κινούμενου στεγάστρου (97/114), το οποίο έχει τη δυνατότητα να ανοίγει σε δύο τμήματα πλήρως. Η λύση αυτή που το στέγαστρο μπορεί ν’ ανοίγει και να κλείνει, όπως και στα άλλα παραδείγματα, έχει προφανή πλεονεκτήματα και αποτελεί βασικό στοιχείο του βιοκλιματικού σχεδιασμού. Υπάρχουν περίοδοι, κυρίως κατά την άνοιξη και το φθινόπωρο, που ο καιρός επιτρέπει και κάνει πολύ ευχάριστη την παραμονή με το στέγαστρο ανοιχτό. Όμοια τις νυχτερινές ώρες το καλοκαίρι βοηθά στο δροσισμό του 11 χώρου, ενώ αντίθετα το χειμώνα διατηρούνται ικανοποιητικές συνθήκες όχι μόνο για κίνηση και περιήγηση αλλά και για πολύωρη παραμονή. Στην περίπτωση αυτή η μεμβράνη έχει εφαρμοστεί σταθερά και στεγανά στο χαλύβδινο δικτυωματικό φορέα ο οποίος καλύπτεται εντελώς. Εξωτερικά καλύπτεται από μια διπλή στρώση μεμβράνης πλεκτού τεφλόν (PTFE) (98/114) και εσωτερικά με ηχοαπορροφητική μεμβράνη. Έχει παρόμοιες θερμικές ιδιότητες (99/114) με το διπλό PVC, δεν απαιτεί όμως τη συντήρηση αυτού, δεν κιτρινίζει, αντέχει σε μεγάλες διαφορές θερμοκρασίας με πολύ μεγάλη μηχανική αντοχή και έχει τριάντα χρόνια εγγύηση. Ο πολύ χαμηλός δείκτης σκιασμού είναι που καθιστά ιδανικό το υλικό αυτό για το μεσογειακό κλίμα και είναι αυτό που κυρίως έχει σημασία για τα φορτία του χώρου και όχι τόσο ο δείκτης θερμικής αγωγιμότητας. Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι οι εμπορικοί χώροι λόγω των υψηλών εσωτερικών φορτίων από φωτισμό και επισκέπτες έχει σχετικά μικρές ανάγκες σε θέρμανση. Τελευταία, οι μεμβράνες αυτές (100/114), προσφέρονται και σε συνδυασμό με εύκαμπτες λωρίδες φωτοβολταϊκών συλλεκτών (101/114) που μπορεί να μην έχουν την απόδοση των γνωστών πολυκρυσταλλικών πανέλων, είναι όμως σαφέστατα η κατεύθυνση (102/114) στην οποία οδηγεί η εξέλιξη της τεχνολογίας. Τελειώνοντας, θα ήθελα να μην παραλείψω ν’ αναφερθώ σε δύο εμπορικά κέντρα αρκετά διαφορετικά από όλα τα υπόλοιπα. Είναι και τα δύο σχεδιασμένα από μια ειδικευμένη ομάδα, στον τομέα αυτό την Jerde Partnership. Το Kanyon (103/114), που βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη, και το έχω επισκεφθεί δύο φορές με διαφορετικές καιρικές συνθήκες (104/114), έχει οργανωθεί στις δύο πλευρές ενός «φαραγγιού» (105/114) – εξ’ ου και τ’ όνομά του. Το ενδιαφέρον βρίσκεται στη σύνθεση ενός κενού χώρου που οδήγησε σε μία δυναμική σε συνέχεια που όχι απλώς ρέει σε κάτοψη, αλλά επιπλέον μετασχηματίζεται κατά μήκος η εγκάρσια διατομή του (106/114). Στο κέντρο του περίπου βρίσκεται μια σφαίρα που στεγάζει κινηματογράφο τύπου IMAX (107/114). Η λοξή απότμηση στην έδραση της σφαίρας 12 (108/114) διαμορφώνει μια στεγασμένη πλατεία και προσφέρει σε συνδυασμό με τις υπερκείμενες γέφυρες (109/114) σύνδεσης εντυπωσιακές οπτικές φυγές (110/114). Η αίσθηση είναι πολύ ευχάριστη, όταν βέβαια ο καιρός είναι σχετικά καλός (111/114). Το συγκρότημα έχει πάντα ζωή γιατί συνδυάζεται αντιδιαμετρικά και με δυο πολυώροφα κτήρια γραφείων και διαμερισμάτων. Το β’ παράδειγμα βρίσκεται στην Οζάκα της Ιαπωνίας και έχει διαμορφώσει ένα καταπράσινο περιβάλλον (112/114) σε πολλά κλιμακωτά επίπεδα (113/114) προσβάσιμα από τους επισκέπτες. Η κίνηση γίνεται εν μέρει εσωτερικά και εν μέρει υπαίθρια, πάλι μέσα από στενά φαράγγια (114/114). Από το Dubai έως το Ταλίν της Εσθονίας τα παραδείγματα είναι πάμπολλα και οπωσδήποτε αρκετά διαφορετικά σε κλίμακα. Γενικά, τα εμπορικά κέντρα, ως κατεξοχήν χώροι καταναλωτισμού, δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως παραδείγματα βιώσιμης ανάπτυξης στο μήκος του χρόνου, άσχετα εάν βέβαια τα περισσότερα ισχυρίζονται το αντίθετο μάλιστα. Είναι πολύ μεγάλοι καταναλωτές πόρων και ενέργειας και γι’ αυτό αποτελεί ιδιαίτερη πρόκληση η υλοποίηση βιοκλιματικού σχεδιασμού και η εφαρμογή πολιτικών ορθής διαχείρισης και εξοικονόμησης. Για τους αρχιτέκτονες και μηχανικούς όλων των ειδικοτήτων είναι μια δύσκολη άσκηση – πολλές φορές σχεδόν ατελέσφορη. 13
© Copyright 2024 Paperzz
