Contents
POGLAVLJE 1: SAŽETAK ................................................................................................................................. 5
POGLAVLJE 2: PRAVNI IZVORI I ZAKONSKA REGULATIVA U BIH ................................................................... 8
Pravni status udruženja i fondacija ........................................................................................................... 8
Pregled legislative koja uređuje oblast poslovanja udruženja i fondacija ................................................ 9
POGLAVLJE 3: OSNIVANJE I REGISTRACIJA UDRUŽENJA I FONDACIJA ....................................................... 12
Zakonska podloga ................................................................................................................................... 12
Postupak osnivanja ................................................................................................................................. 12
Osnivanje............................................................................................................................................. 12
Registracija u nadležni registar ........................................................................................................... 15
Prijava za dodjelu identifikacionog broja – Porezna registracija ........................................................ 18
POGLAVLJE 3: FINANSIJSKO POSLOVANJE .................................................................................................. 21
Finansiranje ............................................................................................................................................. 21
Samofinansiranje (Obavljanje privrednih djelatnosti) ........................................................................ 21
Platni promet i transakcije ...................................................................................................................... 22
Poslovanje sa komercijalnim bankama ................................................................................................... 22
Otvaranje računa ................................................................................................................................ 22
Raspolaganje sredstvima i obavljanje prometa ................................................................................... 23
Bezgotovinske platne transakcije ....................................................................................................... 23
Gotovinske platne transakcije............................................................................................................. 24
Bankovni izvodi ................................................................................................................................... 24
Alternativni načini naplate potraživanja i izmirenja obaveza ............................................................. 25
Upravljanje .............................................................................................................................................. 26
Kancelarijsko poslovanje ......................................................................................................................... 27
Interni akti udruženja i fondacija ............................................................................................................ 28
Stupanje u dužničko – povjerilačke odnose ............................................................................................ 30
POGLAVLJE 5: ZAPOŠLJAVANJE I DRUGI OBLICI ANGAŽOVANJA LICA OD STRANE NVO ............................ 32
Angažovanje fizičkih lica – osnovni koncept ........................................................................................... 32
Prava i obaveze ....................................................................................................................................... 32
Zapošljavanje (nesamostalna djelatnost) ........................................................................................... 32
Angažovanje lica kroz samostalnu djelatnost ..................................................................................... 41
POGLAVLJE 6: RAČUNOVODSTVENE EVIDENCIJE I FINANSIJSKO IZVJEŠTAVANJE ...................................... 44
Okvir za finansijsko izvještavanje .......................................................................................................... 44
Zakon o raĉunovodstvu i reviziji ............................................................................................................ 44
Raĉunovodstvene evidencije ................................................................................................................... 44
Poslovne knjige i raĉunovodstvena evidencija ....................................................................................... 45
Kontni plan.............................................................................................................................................. 45
Obrasci bilansa i drugih finansijskih izvještaja....................................................................................... 46
Obaveze saĉinjavanja finansijskih izvještaja .......................................................................................... 47
Revizija finansijskih izvještaja................................................................................................................ 48
POGLAVLJE 7: POREZI.................................................................................................................................. 50
POREZ NA DOHODAK .............................................................................................................................. 50
Uvod .................................................................................................................................................... 50
Obaveze prijavljivanja i pladanja ......................................................................................................... 50
Poreska osnovica i primjena propisanih stopa - koncept .................................................................... 53
Poreska osnovica - RS ........................................................................................................................ 53
Stope poreza i doprinosa .................................................................................................................... 55
PRIMJERI OBRAČUNA RS ......................................................................................................................... 56
Primjer 1: OBRAČUN POREZA I DOPRINOSA - UGOVOR O RADU ........................................................... 56
Primjer 2: OBRAČUN POREZA - UGOVOR O DJELU ................................................................................. 56
Poreska osnovica - FBiH..................................................................................................................... 57
Stope poreza i doprinosa .................................................................................................................... 60
PRIMJERI OBRAČUNA FBIH ..................................................................................................................... 61
Primjer 1: OBRAĈUN POREZA I DOPRINOSA - UGOVOR O RADU ......................................... 61
Primjer 2: OBRAĈUN POREZA I DOPRINOSA – UGOVOR O DJELU ....................................... 62
Primjer 3: OBRAĈUN POREZA I DOPRINOSA – UGOVOR O AUTORSKOM DJELU ............. 62
Porez na dobit ......................................................................................................................................... 64
Obveznik poreza na dobit ................................................................................................................... 64
Porezna osnovica i stopa poreza na dobit .......................................................................................... 64
Porez po odbitku ..................................................................................................................................... 67
Porez na dodanu vrijednost (PDV) .......................................................................................................... 70
Obaveza registrovanja za PDV ............................................................................................................ 70
NVO kao krajnji potrošač (neregistrovan za PDV) .............................................................................. 70
NVO koja je registrovana kao PDV obveznik ....................................................................................... 71
Oslobađanje od pladanja PDV-a i povrat PDV-a .................................................................................. 74
Carine ...................................................................................................................................................... 75
Ostale poreske obaveze .......................................................................................................................... 78
Posebni porezi (akcize/ trošarine) ...................................................................................................... 78
Porez na promet nekretninama u BiH ................................................................................................ 78
POGLAVLJE 8: OSTALO ................................................................................................................................ 80
Fiskalizacija.............................................................................................................................................. 80
Zakon o pranju novca .............................................................................................................................. 82
POGLAVLJE 1: SAŢETAK
Nevladine organizacije (NVO) pripadaju sektoru civilnog društva, i imaju sljedeće
karakteristike: da su nevladine, nestranaĉke i neprofitne.
NVO su pravne osobe, rezidenti Bosne i Hercegovine, i/ili Federacije ili Republike Srpske (u
zavisnosti gdje su registrovani). Svojstvo pravnog subjektiviteta stiĉu upisom u nadležni registar.
Najrasprostranjeniji oblici NVO na podruĉju Bosne i Hercegovine (BIH) su udruženja i
fondacije, te dobrotvorne/humanitarne organizacije i fondovi.
Udruženje se osniva zajedniĉkim sporazumom u kojem se skupina od tri ili više fiziĉkih, odnosno
pravnih osoba, u svim kombinacijama, dobrovoljno udružuje radi ostvarivanja nekog zajedniĉkog ili
javnog interesa, a pri tome nema namjeru stjecati profit. Udruženje postaje pravnom osobom onda
kada je registrovano onako kako je predviĊeno ovim zakonom.
Fondacija je pravna osoba koja nema svoje ĉlanstvo, a ĉiji je cilj upravljanje odreĊenom imovinom u
javnom interesu ili u dobrotvorne svrhe. Fondacija postaje pravnom osobom iz Bosne i Hercegovine
onda kada je registrovana onako kako je to predviĊeno ovim zakonom.
(Prava i obaveze)
NVO ima sva prava i obaveze u skladu sa zakonima koji se primjenjuju na teritoriji BiH i/ili
FBiH ili RS-a.
NVO može, izmeĊu ostalog: koristiti svoj registrovani naziv u pravnom prometu; samostalno
zapošljavati uposlenike; biti samostalna stranka pri zakljuĉivanju ugovora; biti vlasnik imovine i
nekretnina; obavljati aktivnosti na ĉitavoj teritoriji BiH; otvoriti bankovni raĉun; registrovati i
zaštititi znak; i sliĉno.
Sve pravne osobe dužne su se pridržavati odredaba zakona relevantnih za njihovo poslovanje i
aktivnosti. Sukladno tome, NVO ima obavezu da u svom poslovanju i pravnim odnosima
primjenjuje važeće zakone na teritoriji BiH odnosno teritoriji entiteta ili kantona, izmeĊu ostalog
iz sljedećih oblasti: raĉunovodstva i finansijskog izvještavanja; poreza i doprinosa; radnih
odnosa; obligacionih odnosa; upravljanja; kancelarijskog poslovanja i sliĉno.
(Ciljevi i aktivnosti)
NVO samostalno utvrĊuju svoje ciljeve i aktivnosti u skladu s Ustavom i zakonima. Program i
djelovanje NVO ne mogu biti u suprotnosti sa ustavnim poretkom Bosne i Hercegovine, niti
usmjereni ka njegovom nasilnom rušenju niti raspirivanju nacionalne, rasne i vjerske mržnje ili
diskriminacije zabranjene zakonom. NVO definiše ciljeve u osnivaĉkom aktu i statutu.Aktivnosti
koje NVO obavlja moraju biti usmjerene na ostvarivanje ciljeva.
(Naĉini finansiranja)
Uobiĉajeni izvori finansiranja su:
donacije i grantovi (gdje donatori mogu biti pravna i fiziĉka lica iz javnog i privatnog
sektora)
sponzorstva
samofinansiranje kroz obavljanje privredne djelatnosti (prodaja roba ili usluga)
(Obavljanje privrednih djelatnosti)
Udruženje, odnosno fondacija može obavljati privredne djelatnosti samo ako je osnovna svrha
takvih djelatnosti ostvarivanje ciljeva utvrĊenih statutom.
Udruženja ili fondacije mogu obavljati nesrodne privredne djelatnosti (privredne djelatnosti koje
nisu neposredno povezane sa ostvarivanjem osnovnih statutarnih ciljeva udruženja i fondacija)
samo preko posebno osnovane pravne osobe odnosno privrednog društva. Godišnji prihodi od
takve nesrodne djelatnosti udruženja ili fondacije umanjeni za rashode, ne mogu biti veći od
jedne trećine godišnjeg proraĉuna ove organizacije, ili 10.000 KM, tj. od onog iznosa koji je
veći.
NVO može obavljati aktivnosti prodaje usluga i proizvoda – privrednu djelatnost - ako je to
odreĊeno statutom kao naĉin samofinansiranja. Privredne djelatnosti moraju biti srodne
Za razliku od privrednih društava, osnivaĉi i ĉlanovi NVO-a nemaju i status vlasnika. U tom
smislu, višak prihoda nad rashodima, odnosno dobit, ne može se raspodijeliti (npr. osnivaĉima,
ĉlanovima, donatorima, uposlenicima), nego se investira u osnovne statutarne aktivnosti.
U sluĉaju da NVO ipak raspodijeli dobit, dužna je obraĉunati i platiti i porez na dobit. Kada se
dobit investira u osnovne statutorne aktivnosti koje se obavljaju da bi se ostvarili ciljevi, tada
nema implikacija u smislu poreza na dobit.
NVO može uzimati komercijalne kredite, ali ih ne može davati osim ako za to nema posebno
odobrenje od nadležne agencije za bankarstvo, i ako je to statutom odreĊena aktivnost kojom se
ostvaruju ciljevi. NVO može izdavati fakture, koje trebaju sadržavati sve propisane elemente.
(Sistem internih kontrola i upravljanja)
Statut je dokument koji definiše i ureĊuje naĉin upravljanja udruženjem odnosno fondacijom, te
definiše sistem internih kontrola.
Interna kontrola se sastoji od svih zvaniĉnih politika i procedura, kako bi osiguralo
ekonomiĉno, djelotvorno i efikasno ispunjavanje ciljeva NVO; osigurao rad u skladu sa
važećim zakonima, propisima i upravljaĉkim politikama; osigurala zaštita resursa od gubitka
izazvanog rasipanjem, zloupotrebom, pogrešnim upravljanjem, greškama, prevarom i drugim
nepravilnostima; i kako bi osiguralo razvitak i održavanje pouzdanih finansijskih i
upravljaĉkih podataka.
Upravljanje je takoĊe dio sistema internih kontrola. Skupština je nadležna za odluĉivanje od
strateškog znaĉaja (kao što su pripajanje, razdvajanje, transformisanje; primanje i razrješenje
novih ĉlanova; usvajanje finansijskih izvještaja itd). Upravni odbor ili lice ovlašteno za
zastupanje je izvršno tijelo koje provodi politiku i odluke donešene od strane skupštine, te
saĉinjava i podnosi izvještaje za Skupštinu.
(Porezi)
Porez na dohodak: NVO je obveznik obustavljanja poreza na dohodak i pripadajućih doprinosa
na isplate fiziĉkim licima koje angažuje po osnovu ugovora o radu, ugovora o djelu i ostalih
oblika angažmana.
Porez na dobit: NVO je obveznik poreza na dobit u sluĉaju da ostvaruje prihode na tržištu, a koji
nisu u vezi sa njegovim ciljevima. Prema stavu Federalnog ministarstva finansija (FMF),
neprofitni subjekt u Federaciji BiH smatra obveznikom poreza na dobit ako više od 50%
svojih prihoda ostvaruje na tržištu (ipak, ovaj stav je izdat prije stupanja na snagu važećeg
Zakona o porezu na dobit, pa preporuĉujemo da se, ukoliko vam je ova odredba relevantna u
poslovanju, obratite FMF za aktuelnije tumaĉenje). TakoĊe, NVO je obveznik poreza na dobit za
sredstva isplaćena iz viška prihoda na rashodima (dobiti) trećim licima kao što su osnivaĉi,
ĉlanovi, donatori, uposlenici (isplate po osnovu plaća i naknada ne smatraju se isplatama iz
dobiti).
Porez po odbitku: bez obzira na ĉinjenicu da li je NVO obveznik poreza na dobit, dužan je
obraĉunati i obustaviti porez po odbitku od 10% na bruto isplatu nerezidentima po osnovu gore
navedenih plaćanja. Naime, porez po odbitku predstavlja oporezivanje nerezidentnog pravnog
lica – obveznika poreza na dobit u njegovoj rezidentnoj zemlji, te ide na njegov teret.
Porez na promet nekretninama: NVO je obveznik poreza na promet nekretninama u sluĉaju da
prometuje istima. Porez na promet nekretninama javlja se u FBiH, dok se u RS ne primjenjuje.
(Spreĉavanje pranja novca)
NVO je dužna izvršiti procjenu rizika, kojom će utvrditi stepen riziĉnosti klijenta s kojim
posluju, samog poslovnog odnosa, transakcije ili proizvoda, a sve u vezi s mogućnošću
zloupotrebe u svrhe pranja novca ili finansiranja teroristiĉkih aktivnosti.
POGLAVLJE 2: PRAVNI IZVORI I ZAKONSKA REGULATIVA U BIH
Udruženja, odnosno nevladine organizacije i fondacije predstavljaju izraz volje graĊana (fiziĉkih
lica) i/ili pravnih lica da, radi ostvarivanja zajedniĉkih ciljeva, kroz odreĊeni oblik organizacije,
koji osnivanjem i upisom u odgovarajući registar stiĉe pravni subjektivitet, aktivno uĉestvuju u
društveno-politiĉkom životu svoje zajednice.
Djelovanje udruženja i fondacija, tj. osnivanje, registracija i sam rad, regulisano je zakonima o
udruženjima i fondacijama koje su usvojila zakonodavna tijela entiteta i države Bosne i
Hercegovine kao i pripadajućim podzakonskim aktima.
Sadržaj državnog i entitetskih zakona o udruženjima i fondacijama, kojima ćemo se pojedinaĉno
posvetiti u nastavku, u principu su jednaki, obzirom da na identiĉan naĉin ureĊuju pitanja
osnivanja, unutrašnje organizacije, registracije, prestanka udruženja i fondacija, kao i druga
pitanja od znaĉaja za slobodno i dobrovoljno udruživanje graĊana i pravnih lica u Bosni i
Hercegovini.
Pravni status udruženja i fondacija
Udruženje i fondacija osnivanjem i upisom u odgovarajući registar (koji se vodi kod nadležnog
organa), u skladu sa odredbama važećih zakona, stiĉe svojstvo pravnog lica.
Pravna sposobnost
Na taj naĉin udruženje i fondacija postaje pravna osoba, tj. društven tvorevina kojoj pravni
poredak priznaje svojstvo pravnog subjekta. Udruženje i fondacija, kao pravni subjekt, postaju
nositelj prava i obaveza koji ovise o cilju/ciljevima koje žele ostvariti. Prema tome, pravna
sposobnost udruženja i fondacije odreĊuje se statutom, internim pravilima i osnivaĉkim aktom u
kojima su izražene osnovne karakteristike ovih oblika organizovanja, ciljevi i svrha osnivanja,
unutrašnja organizacija kao i imovinska podloga. Kroz prethodno navedene karakteristike,
odreĊuje se direktno ili indirektno i obim njihove pravne sposobnosti.
Poslovna sposobnost
Kao pravna osoba koja ima pravnu sposobnost, udruženje i fondacija je nosilac prava i obaveza.
MeĊutim, kao pravna osoba koja osnivanjem i upisom u odgovarajući registar stiĉe pored pravne
i poslovnu sposobnost, udruženje i fondacija postaje ne samo nsitelj prava i obaveza, već ta
prava i obaveze može samostalno sticati i prenositi.
Obzirom da je za pojam poslovne sposobnosti karakteristiĉno da se vlastitim oĉitovanjem volje
stiĉu prava i preuzimaju obaveze, udruženja i fondacije posredstvom svog statuta i osnivaĉkog
akta s jedne strane, te svojih tijela/organa s druge strane, izražavaju svoju volju. Prema tome,
tijelo ili organ preko kojeg udruženje i fondacija, kao prava osoba, izražava svoju volju kao izraz
poslovne sposobnosti, jeste fiziĉka osoba ili skup fiziĉkih osoba kojima je to ovlaštenje dato
posredstvom osnivaĉkog akta i statuta udruženja, odnosno fondacije.
Osnovna obilježja udruženja i fondacije kao pravnog lica jesu:
1) Da je osnivanje predviĊeno zakonom;
2) Postojanje osnivaĉkog akta i statuta;
3) Da ima svoje organe upravljanja;
4) Da teži ostvarivanju odreĊenog cilja;
5) Da ima imovinu;
6) Da se može identifikovati u pravnom prometu (naziv, sjedište, i sl.)
7) Da je je osnivanjem i upisom u odgovarajući registar steklo pravnu i poslovnu
sposobnost.
Pregled legislative koja uređuje oblast poslovanja udruženja i fondacija
Bosna i Hercegovina
Zakon o udruženjima i fondacijama Bosne i Hercegovine („Sl. glasnik BiH“, br. 32/01,
42/03, 63/08 i 76/11, u nastavku „Zakon o udruženjima i fondacijama BiH“);
Pravilnik o naĉinu voĊenja Registra udruženja i fondacija BiH i stranih i meĊunarodnih
udruženja i fondacija i drugih neprofitnih organizacija („Sl. glasnik BiH“, br. 44/10,
„Pravilnik o Registru udruženja i fondacija BiH“);
Memorandum o raumjevanju za uspostavljanje Zajedniĉkog registra udruženja i fondacija
u BiH („Sl. glasnik BiH“, br. 6/05);
Zakon o porezu na dodatu vrijednost („Sl. glasnik BiH“ br. 09/05, 35/05 i 100/08);
Pravilnik o primjeni Zakona o porezu na dodatu vrijednost („Sl. glasnik BiH“ br. 93/05,
21/06, 60/06, 6/07, 100/07, 35/08 i 65/10);
Zakon o arhivskoj graĊi i Arhivu BiH („Sl.glasnik BiH“, br. 16/01);
Pravilnik o zaštiti i ĉuvanju arhivske grade u Arhivu BiH i registraturne graĊe u
institucijama BiH („Sl. glasnik BiH“, br. 10/03);
Zakon o sprjeĉavanju pranja novca i finansiranja teroristiĉkih aktivnosti („Sl. glasnik
BiH“, br. 53/09, u nastavku „Zakon o sprjeĉavanju pranja novca“);
Zakon o carinskoj politici BiH („Sl. glasnik BiH“, br. 57/04, 51/06, 93/08, 54/10 i 76/11);
Federacija Bosne i Hercegovine
Zakon o udruženjima i fondacijama („Sl. novine FBiH“, br. 45/02, u nastavku „Zakon o
udruženjima i fondacijama FBiH);
Pravilnik o naĉinu voĊenja Registra udruženja i fondacija i stranih i meĊunarodnih
nevladinih organizacija („Sl. novine FBiH“, br 61/02, 8/08 i 78/10, u nastavku „Pravilnik
o Registru udruženja i fondacija FBiH“);
Autentiĉno tumaĉenje ĉlana 52. Zakona o udruženjima i fondacijama („Sl. novine FBiH“,
br. 85/07);
Zakon o radu („Sl. novine FBiH“ br. 43/99, 32/00 i 29/03);
Zakon o zapošljavanju stranaca („Sl. novine FBiH“, br. 8/99);
Zakon o finansijskom poslovanju ("Sl. novine FBiH”, br. 2/95, 13/00 i 29/00);
Zakon o obligacionim odnosima („Sl. list SFRJ”, br. 29/78, 39/85, 45/89, 57/89, “Sl. list
RBiH”, br. 2/92, 13/93, 13/94 i “Sl. novine FBiH”, br. 29/03 i 42/11);
Zakon o raĉunovodstvu i reviziji FBiH („Sl. novine FBiH“ , br. 83/09);
Zakon o porazu na dohodak („Sl. novine FBiH”, br. 10/08, 09/10 i 44/11);
Pravilnik o primjeni Zakona o porezu na dohodak („Sl. novine FBiH”, br. 67/08, 4/10,
86/10, 10/11 i 53/11);
Zakon o doprinosima („Sl. novine FBiH“, br. 35/98, 54/00, 16/01, 37/01, 1/02, 17/06 i
14/08);
Pravilnik o naĉinu obraĉunavanja i uplate doprinosa („Sl. novine FBiH”, br. 64/08 i
81/08);
Zakon o porezu na dobit („Sl. novine FBiH", br. 97/07, 14/08 i 39/09);
Pravilnik o primjeni Zakona o porezu na dobit („Sl. novine FBiH”, br. 36/08 i 79/08);
Pravilnik o dodjeljivanju identifikacionih brojeva i poreznoj registraciji poreznih
obveznika na teritoriji Federacije BiH („Sl. novine FBiH“, br. 39/02, 1/03, 11/04, 2/10,
83/10 i 66/11, u nastavku „Pravilnik o dodjeli ID brojeva FBiH“);
Zakon o porezu na promet nekretnina – prema Kantonima
Zakon o fisklanim sistemima („Sl. novine FBiH“, br. 81/09);
Zakon o profesionalnoj rehabilitaciji, osposobljavanju i zapošljavanju lica sa
invaliditetom („Sl. novine FBiH”, br. 9/10, u nastavku „Zakon o zapošljavanju lica sa
invaliditetom FBiH“);
Zakon o zdravstvenom osiguranju („Sl. novine FBiH“, br. 30/97, 7/02, 70/08 i 48/11, u
nastavku „Zakon o zdravstvenom osiguranju FBiH“);
Republika Srpska
Zakon o udruženjima i fondacijama Republike Srpske ( „Sl. glasnik RS“ br. 52/01 i
52/05, u nastavku „Zakon o udruženjima i fondacijama RS“);
Pravilnik o jedinstvenom registru udruženja i fondacija („Sl. glasnik RS“, br. 59/01, u
nastavku „Pravilnik o Registru udruženja i fondacija“);
Pravilnik o kriterijumima i postupku za dodjelu novĉane pomoći udruženjima od javnog
interesa, ostalim udruženjima i fondacijama („Sl. glasnik RS“ br. 47/11);
Zakon o radu – Preĉišćeni tekst - ("Sl. glasnik RS", br. 55/07);
Zakon o zapošljavanju stranih državljana i lica bez državljanstva ("Sl. glasnik RS", br.
24/09 i 117/11);
Zakon o finansijskom poslovanju Republike Srpske („Sl. glasnik RS“, br. 44/00 i 12/01);
Zakon o obligacionim odnosima ("Sl. list SFRJ”, br. 29/78, 39/85, 45/89, 57/89 i “Sl.
glasnik RS", br. 17/93, 3/96, 39/03 i 74/04);
Zakon o raĉunovodstvu i reviziji Republike Srpske („Sl. glasnik RS“, br. 36/09 i 52/11);
Zakon o porezu na dohodak (“Sl. glasnik RS”, br. 91/06, 128/06, 120/08, 71/10 i 1/11);
Pravilnik o primjeni Zakona o porezu na dohodak (“Sl. glasnik RS”, br. 22/11);
Zakon o doprinosima – Preĉišćeni tekst - („Sl. glanik RS“, br. 31/09 i 1/11);
Pravilnik o uslovima, naĉinu obavještavanja, obraĉunavanja i uplate doprinosa (“Sl.
glasnik RS”, br. 19/11);
Zakon o porezu na dobit (“Sl. glasnik RS”, br. 91/06);
Pravilnik o primjeni Zakona o porezu na dobit (“Sl. glasnik RS”, br. 129/06, 110/07,
114/07, 62/08, 9/09, 122/10 i 73/11);
Pravilnik o registraciji i identifikaciji poreskih obveznika („Sl. glasnik RS“, br. 25/10, u
nastavku „Pravilnilk o registraciji obveznika RS“);
Zakon o porezu na nepokretnosti („Sl. glasnik RS“, br.110/08 i 118/09);
Zakon o fiskalnim kasama ("Sl. glasnik RS", br. 69/07 i 1/11);
Zakon o profesionalnoj rehabilitaciji, osposobljavanju i zapošljavanju invalida –
Preĉišćeni tekst - („Sl. glasnik RS”, br. 54/09, u nastavku „Zakon o zapošljavanju
invalida RS“);
Zakon o zdravstvenom osiguranju („Sl. glasnik RS”, br. 18/99, 51/01, 70/01, 51/03,
57/03, 17/08, 1/09 i 106/09);
Zakon o djeĉijij zaštiti – Preĉišćeni tekst – („Sl. glasnik RS“, br. 4/02, 17/08 i 1/09, u
nastavku, „Zakon o djeĉijoj zaštiti RS“);
Brĉko Distrikt BiH
Zakon o udruženjima i fondacijama Brĉko Distrikta („Sl. glasnik BD BiH“, br.12/02 i
19/07, u nastavku „Zakon o udruženjima i fondacijama BD BiH“);
Pravilnik o naĉinu voĊenja registra udruženja i fondacija Brĉko Distrikta BiH („Sl.
gasnik BD BiH“, br. 8/03, u nastavku „Pravilnik o Registru udruženja i fondacija BD
BiH“);
Odluke o utvrĊivanju kriterija za finansiranje ili sufinansiranje planova i programa rada i
projekata udruženja graĊana i fondacija Brĉko distrikta („Sl. glasnik BD BiH“, br.
58/10);
Zakon o o radu Brĉko Distrikta BiH – Preĉišćeni tekst - („Sl. glasnik BD BiH“, br. 19/06,
19/07 i 25/08);
Zakon o finansijskom poslovanju Brĉko Distrikta BiH („Sl. glasnik BD BiH", br. 5/01 i
19/07);
Zakon o raĉunovodstvu i reviziji u Brĉko Distrikta BiH („Sl. glasnik BD BiH”, br. 6/06 i
19/07);
Zakon o porezu na dohodak („Sl. glasnik BD BiH” br. 60/10);
Pravilnik o primjeni Zakona o porezu na dohodak („Sl. glasnik BD BiH” br. 6/11);
Zakon o porezu na dobit („Sl. glasnik BD BiH“, br. 60/10 i 57/11);
Pravilnik o primjeni Zakona o porezu na dobit („Sl. glasnik BD BiH” br. 9/11);
Zakon o porezu na nekretnine u Brĉko Distriktu BiH („Sl. glasnik BD BiH“, br. 27/07 i
41/07);
POGLAVLJE 3: OSNIVANJE I REGISTRACIJA UDRUŢENJA I FONDACIJA
Zakonska podloga
Udruženje i fondacije osnivaju se i registruju na podruĉju Bosne i Hercegovine u skladu sa
odredbama Zakona o udruženjima i fondacijama BiH i pripadajućeg Pravilnika o Registru
udruženja i fondacija BiH.
Na podruĉju entiteta (Federacije BiH i Republike Srpske) i Brĉko Distrikta BiH, oblast osnivanja
i registracije udruženja i fondacija ureĊuju odredbe sljedećih zakona i podzakonskih akata:
-
Zakon o udruženima i fondacijama FBiH;
Pravilnika o Registru udruženja i fondacija FBiH;
-
Zakon o udruženjima i fondacijama RS;
Pravilnika o Registru udruženja i fondacija RS;
-
Zakon o udruženima I fondacijama BD BiH;
Pravilnika o Registru udruženja i fondacija BD BiH;
Navedeni zakoni i podzakonski akti (kako na nivou države, tako i na nivou entiteta i Brĉko
Distrikta BiH), predviĊaju dva osnovna oblika dobrovoljnog povezivanja više fiziĉkih ili pravnih
lica:
Udruženje kao oblik dobrovoljnog povezivanja fiziĉkih ili pravnih lica, u svim
kombinacijama, radi unaprjeĊenja i ostvarivanja nekog zajedniĉkog ili općeg interesa ili
cilja, u skladu sa Ustavom i zakonom, a ĉija svrha nije sticanje dobiti;
2. Fondacija - pravno lice koje nema svoje ĉlanstvo, a cilj njenog osnivanja je upravljanje
odreĊenom imovinom u općem ili zajedniĉkom interesu;
1.
Postupak osnivanja
Osnivanje
Udruženje
Udruženje na podruĉju Bosne i Hercegovine mogu osnovati najmanje tri fiziĉka lica koja su
državljani Bosne i Hercegovine i stranci koji u Bosni i Hercegovini imaju boravište, ili pravna
lica koja su u Bosni i Hercegovini registrirana, u bilo kojoj kombinaciji.
Za osnivanje udruženja nije nužno da su osnivaĉi samo fiziĉka ili samo pravna lica, već se kao
osnivaĉi mogu pojaviti najmanje tri fiziĉka i pravna lica u bilo kojoj kombinaciji.
Isto vrijedi i za osnivanje udruženja na nivou entiteta, s tim da je zakonom za podruĉje FBiH za
strance propisan i uslov da su stalno nastanjeni ili da borave na podruĉju FBiH duže od jedne
godine ili da udruženje mogu osnovati zajedno sa graĊanima FBiH.
Udruženje se osniva na osnivaĉkoj skupštini, donošenjem akta o osnivanju (osnivaĉkog akta),
statuta udruženja i imenovanjem organa upravljanja udruženjem.
Osnivaĉki akt obavezno sadrži sljedeće podatke:
ime i prezime osnivaĉa (fiziĉkih lica), odnosno naziv osnivaĉa (pravnih lica);
naziv, skraćeni naziv, sjedište i adresu udruženja;
ciljeve i djelatnosti udruženja;
ime i prezime lica ovlaštenog za obavljanje poslova upisa u registar udruženja;
ime i prezime lica koje je ovlašteno da zastupa udruženje;
potpise osnivaĉa (te jedinstveni matiĉni broj graĊana, ukoliko su osnivaĉi državljani
Bosne i Hercegovine).
Statut udruženja sadrži:
naziv udruženja, skraćeni naziv ukoliko postoji, i adresu udruženja;
ciljeve i djelatnosti udruženja;
postupak za primanje i iskljuĉivanje ĉlanova;
tijela udruženja, naĉin na koji se biraju, ovlaštenja koja imaju, kvorum i pravila
glasanja, trajanje mandata, osobu ovlaštenu da sazove skupštinu, uslove i naĉin
raspuštanja, odnosno prestanak rada;
pravila za ostvarivanje, upotrebu i raspolaganje sredstvima udruženja, kao i tijelo koje
je ovlašteno za nadzor nad upotrebom tih sredstava;
naĉin podnošenja finansijskog izvještaja i izvještaja o radu;
javnost rada;
postupak za izmjenu i dopunu statuta, ovlaštenje i naĉin donošenja drugih općih
akata;
opis oblika i sadržaj peĉata;
zastupanje udruženja;
uslove i postupak za spajanje, podjela udruženja, odnosno prestanak rada ukljuĉujući
i bilo kakav poseban kvorum ili pravila za postizanje kvalifikovane većine u postupku
glasanja;
postupak za raspologanje preostalom imeovinom ili drugim sredstvima u sluĉaju
raspuštanja ili prestanka rada udruženja.
Fondacija
Fondaciju može osnovati jedna ili više fiziĉkih ili pravnih osoba, s tim da osnivaĉi ne mogu biti
država Bosna i Hercegovina, entiteti, kantoni, gradovi, općine, mjesne zajednice, državna tijela,
državna preduzeća i fondovi.
Osnivaĉi fondacije ne moraju biti državljani ili pravne osobe iz Bosne i Hercegovine.
Isto vrijedi i za osnivanje fondacije na nivou entiteta.
Fondacija se osniva jednostranom izjavom volje, ugovorom, testamentom, legatom ili drugim
odgovarajućim pravnim aktom.
Fondacija mora imati osnivaĉki akt, statut i upravni odbor.
Osnivaĉki akt fondacije obavezno sadrži:
ime i prezime osnivaĉa (fiziĉkih lica), odnosno naziv osnivaĉa (pravnih lica);
adresu odnosno sjedište osnivaĉa;
naziv fondacije, skraćeni naziv i sjedište fondacije;
osnovne ciljeve zbog kojih je fondacija osnovana;
izvod o novĉanim iznosima i izvorima poĉetnih osnovnih sredstava fondacije,
odnosno novĉana sredstva ili druge vidove imovine koju osnivaĉ ulaže;1
ime i prezime osobe koja zastupa fondaciju i koja je ovlaštena za obavljanje poslova
registrovanja fondacije;
potpise osnivaĉa, a za državljane Bosne i Hercegovine i jedinstvene matiĉne brojeve.
Statut fondacije sadrži:
naziv, sraćeni naziv ukoliko postoji i sjedište fondacije;
ciljeve i djelatnosti fondacije;
tijela fondacije, naĉin njihovog izbora, nadležnost, kvorum, pravila glasanja te uslove
procedure njihovog raspuštanja;
pravila upravljanja i upotrebe imovine fondacije;
moguće korisnike sredstava fondacije;
postupke za izmjenu i dopunu statuta, kao i ovlasti i postupke donošenja ostalih općih
akata;
uslove i postupak za pripremanje, razdvajanje, transformaciju ili prestanak rada
fondacije, ukljuĉujući sva pravila glasanja za koja je potreban poseban kvorum ili
kvalifikovana većina;
kriteriji za raspolaganje imovinom fondacije u sluĉaju prestanka rada fondacije;
1
U FBiH novčana sredstva ili drugi oblici imovine koje osnivač ulaže ne mogu biti manji od 2.000 KM.
opis oblika i sadržaj peĉata fondacije.
Registracija u nadleţni registar
Udruženje i fondacija koji djeluju na podruĉju cijele Bosne i Hercegovine, upisuju se u registar
udruženja, odnosno fondacija koji se vodi kod Ministarstva pravde Bosne i Hercegovine.
Registar udruženja koja djeluju na podruĉju dva ili vise kantona unutar Federacije BiH vodi
Federalno ministarstvo pravde, dok registar udruženja koje djeluje na podruĉju jednog kantona,
vodi kantonalni organ (nadležno kantonalno ministarstvo pravde-pravosuĊa).
S druge strane, registar svih fondacija i svih stranih nevladinih organizacija, koje djeluju na
podruĉju Federacije BiH, vodi Federalno ministarstvo pravde.
Udruženja i fondacije koje djeluju na podruĉju Republike Srpske, upisuju se u registar udruženja
ili fondacija koji vodi osnovni sud prema sjedištu okružnog suda na ĉijem podruĉju udruženje ili
fondacija ima svoje sjedište.
Upisom u registar, udruženje, odnosno fondacija stiĉe svojstvo pravnog lica.
Registracija udruženja i fondacija vrši se na osnovu zahtjeva podnesenog nadležnom
registarskom organu kod kojeg se vodi registar udruženja i fondacija.
Udruženje
Uz zahtjev za upis u registar udruženja prilaže se:
zapisnik osnivaĉke skupštine udruženja;
osnivaĉki akt / akt o osnivanju udruženja;
statut udruženja;
odluka osnivaĉke skupštine o imenovanju osobe ovlaštene za zastupanje udruženja;
ovjerena fotokopija liĉne karte i ovjeren potpis osobe ovlaštene za zastupanje udruženja;
odluka osnivaĉke skupštine o imenovanju ĉlanova upravnog odbora i drugih tijela
udruženja (ako su takva tijela predviĊena statutom);
ovjerena fotokopija liĉne karte, na osnovu koje se dokazuje da je osnivaĉ udruženja
fiziĉko lice iz Bosne i Hercegovine, osnosno ovjerena fotokopija pasoša i dozvole za
boravak u Bosni i Hercegovini, ako je osnivaĉ strano fiziĉko lice, te Izvod iz Registra ako
je osnivaĉ pravno lice;
u sluĉaju kada je osnivaĉ udruženja pravno lice, prilaže se i odluka o osnivanju koju je
donio nadležni organ tog pravnog lica;
otisak i opis znaka udruženja, ako je on predviĊen statutom;
prijevod naziva udruženja na strani jezik, ako udruženje ima naziv i na stranom jeziku (u
skladu sa statutom udruženja), ovjeren od ovlaštenog sudskog tumaĉa;
dokaz o uplati administrativne takse.
Fondacija
Uz zahtjev za upis u registar fondacije prilaže se:
osnivaĉki akt / akt o osnivanju fondacije;
statut fondacije;
odluka nadležnog organa o imenovanju osobe ovlaštene za zastupanje fondacije;
ovjerena fotokopija liĉne karte, odnosno pasoša i dozvole za boravak u Bosni i
Hercegovini, kada je osoba ovlaštena za zastupanje strani državljanin;
ovjeren potpis osobe ovlaštene za zastupanje fondacije od nadležnog organa;
odluka o imenovanju ĉlanova upravnog odbora fondacije;
ovjerene fotokopije liĉnih karata svih ĉlanova upravnog odbora fondacije, odnosno
fotokopija pasoša i dozvole za boravak u Bosni Hercegovini, kada je ĉlan upravnog
odbora strani državljanin;
dokaz o uplati novĉanih sredstava ili drugih vidova imovine, koju osnivaĉ ulaže pri
osnivanju fondacije;
ovjerena fotokopija liĉne karte, kada je osnivaĉ fondacije fiziĉko lice iz Bosne i
Hercegovine, ili ovjerena fotokopija pasoša, kada je osnivaĉ fondacije strano fiziĉko lice
ili Izvod iz Registra, kada je osnivaĉ fondacije pravno lice;
liĉna isprava, odnosno Izvod iz Registra kojim se dokazuje identitet osnivaĉa, kada je
fondacija osnovana jednostranom izjavom volje, ugovorom, testamentom, legatom ili
drugim odgovarajućim pravnim aktom;
otisak i opis znaka fondacije, ako je on predviĊen statutom fondacije;
odluka o imenovanju drugih tijela fondacije, ako su takva tijela predviĊena statutom
fondacije;
prijevod naziva fondacije, ako fondacija ima naziv i na stranom jeziku, u skladu sa
statutom fondacije, ovjeren od ovlaštenog sudskog tumaĉa;
dokaz o uplati administrativne takse.
Odredbe koje regulišu registraciju udruženja i fondacija primjenjuju se i na registraciju
ureda/kancelarija, predstavništava ili drugog organizacionog oblika stranog ili meĊunarodnog
udruženja ili fondacije, ili druge meĊunarodne nevladine organizacije (u nastavku „meĊunarodne
organizacije“).
Ukoliko je rijeĉ o meĊunarodnoj organizaciji, uz zahtjev za upis u registar prilaže se:
rješenje o registraciji meĊunarodne organizacije od domicilne zemlje ili Izvod iz Registra
meĊunarodne organizacije od domicilne zemlje ili druga pisana isprava, kada prema
zakonu domicilne zemlje nije propisana registracija;
-
kada prilog iz prethodne taĉke ne sadrži podatke o statarnim ciljevima i
djelatnostima meĊunarodne organizacije, prilaže se:
a) statut ili neki drugi unutrašnji akt meĊunarodne organizacije, na osnovu kojeg se
nesumnjivo može utvrditi koji su ciljevi i djelatnost meĊunarodne organizacije;
odluka ovlaštenog organa meĊunarodne organizacije o otvaranju ureda, predstavništva ili
drugog organizacionog oblika u Bosni i Hercegovini;
-
u odluci iz prethodne taĉke moraju biti navedeni:
a) ciljevi i djelatnosti koje će meĊunarodna organizacija obavljati u Bosni i Hercegovini;
b) sjedište i adresa u Bosni i Hercegovini;
c) ime iprezime osobe ovlaštene za zastupanje ureda ili predstavništva strane
meĊunarodne organizacije u Bosni i Hercegovini;
ovjerena fotokopija liĉne karte osobe ovlaštene za zastupanje ureda ili predstavništva
meĊunarodne organizacije;
-
ako je osoba za zastupanje ureda ili predstavništva strane meĊunarodne organizacije
stranac, potrebno je priložiti:
a) ovjerenu fotokopiju pasoša i dozvole za boravak u Bosni i Hercegovini;
ovjeren potpis osobe ovlaštene za zastupanje ureda ili predstavništva meĊunarodne
organizacije od nadležnog organa;
dokaz o uplati administrativne takse.
Navedeni prilozi moraju biti ovjereni od nadležnog organa apostille peĉatom domicilne zemlje I
prevedeni na jedan od službenih jezika koji su u upotrebi u Bosni i Hercegovini od ovlaštenog
sudskog tumaĉa, a ovjereni kod nadležnog organa Bosne i Hercegovine.
Dokumenti koji se podnose uz zahtjev za upis udruženja, fondacije ili meĊunarodne organizacije
u registar koji se vodi kod nadležnog organa podnose se kako za nivo entiteta tako i za nivo BiH.
Udruženje, fondacija i meĊunarodna organizacija registrovana na podruĉju jednog entiteta, može
obavljati djelatnost na podruĉju drugog entiteta uz prethodno prenošenje podataka iz registra
jednog entiteta u registar nadležnog organa drugog entiteta.
Organ kojem se podnosi zahtjev za registraciju zavisi od nivoa na kojem će djelovati udruženje,
fondacija ili meĊunarodna organizacija.
Nadležni organ dužan je donijeti rješenje o zahtjevu za upis u registar u roku od 30 dana od dana
prijema urednog zahtjeva za upis.
Prijava za dodjelu identifikacionog broja – Porezna registracija
NVO je dužna pribaviti ID broj da bi bila u mogućnosti prijavljivati porez na dohodak i
doprinose za svoje uposlene. TakoĊe, ovaj broj se koristi i za prijavljivanje poreza na dobit kad
je NVO obveznik prijavljivanja i plaćanja takvog poreza, te kod predavanja finansijskih i drugih
izvještaja kod za to nadležnih organa.
FBiH
Identifikacioni brojevi formiraju se i dodjeljuju prema odredbama Pravilnika o dodjeli ID
brojeva FBiH, pravnim licima i drugim organizacijama. Porezna registracija poreznog obveznika
vrši se na osnovu prijave za registraciju koju podnosi porezni obveznik, odnosno odgovorno lice
u njegovo ime.
Poreznu registraciju poreznih obveznika vrši kantonalni ured Porezne uprave Federacije Bosne i
Hercegovine za obveznike ĉije je sjedište na podruĉju tog kantona i dodjeljuje identifikacioni
broj.
Porezni obveznik – udruženje i fondacija dužan je sutradan, a najkasnije u roku od pet (5) radnih
dana od dana dobivanja rješenja o upisu u registar koji se vodi kod nadležnog organa, podnijeti
nadležnom kantonalnom uredu/službi Zavoda za statistiku sljedeće dokumente (u svrhu dobijanja
identifikacionog broja i korištenja istog za plaćanje poreza i doprinosa iz plaća zaposlenika rezidenata Federacije BiH):
-
dva primjerka popunjenog obrasca prijave poreznog obveznika za dobivanje
identifikacionog broja i poreznu registraciju;
-
kopiju rješenja o upisu u registar koji se vodi kod nadležnog organa;
Na osnovu navedene dokumentacije, nadležni kantonalni ured za statistiku, dodjeljuje 13-cifreni
identifikacioni broj udruženju i fondaciji.
Obavještenje o dodjeljenom identifikacionom broju zajedno sa prijavom i ostalom
dokumentacijom, prosljeĊuje nadležnom odjelu Porezne uprave, ovlaštenom za registraciju
poreznih obveznika, koji procjenjuje da li udruženje i fondacija ispunjava sve uslove za poreznu
registraciju utvrĊene prema propisima Porezne uprave.
Ako se utvrdi da udruženje i fondacija ispunjava sve uslove za registraciju, Porezna uprava
registruje poreznog obveznika i izdaje Uvjerenje o poreznoj registraciji, koje sadrži i
identifikacioni broj udruženja i fondacije.
Registracija stranih meĊunarodnih organizacija vrši se na isti naĉin kao što je gore opisano za
udruženja i fondacije.
RS
Registracijia udruženja i fondacija vrši se, u skladu sa odredbama Pravilnilka o registraciji
obveznika RS, dodjeljivanjem jedinstvenog identifikacionog broja (u nastavku „JIB“) i upisom
identifikacionih podataka o poreznom obvezniku u jedinstveni registar obveznika Republike
Srpske.
Svrha dodjeljivanja JIB-a jeste jedinstveno, pravilno, zakonito i ekonomiĉno plaĉanje poreza od
strane udruženja i fondacija kao poreskih obveznika.
JIB se sastoji od 13 cifara i dodjeljuje se za glavnu organizacionu jedinicu prema glavnom
sjedištu poslovanja.
Registracija, odnosno evidntiranje kod Porezne uprave RS, vrši se podnošenjem prijave za
registraciju i rješenja o upisu u registar koji se vodi kod nadležnog organa.
Prijava se podnosi nadležnoj Podruĉnoj jedinici gdje se nalazi sjedišta udruženja i fondacije.
Ukoliko poreski obveznik ispunjava uslove za registraciju, izdaje mu se Potvrda o registraciji u
roku od dva radna dana od dana podnošenja uredne i kompletne prijave za registraciju.
Strane meĊunarodne organizacije prijave za registraciju podnose mjesno nadležnoj Podruĉnoj
jedinici u roku od pet radnih dana od dana registracije kod nadležnog organa u BiH. Uz prijavu
se dostavlja:
- dokumentacija izdata od nadležnog organa BiH kojom se potvrĊuje osnivanje strane
meĊunarodne organizacije;
- lista zaposlenog osoblja;
- kopija ugovora o voĊenju poslovnih knjiga samo u sluĉaju kada knjige vodi drugo pravno
ili fiziĉko lice;
Nadležna Podruĉna jedinica izdaje Potvrda o registraciji u roku od dva radna dana od dana
podnošenja uredne prijave za registraciju.
POGLAVLJE 3: FINANSIJSKO POSLOVANJE
Finansiranje
Kada je rijeĉ o finansiranju udruženja i fondcija, zakonska regulativa na državnom, odnosno
entitetskom nivou navodi gotovo identiĉne izvore. U tabeli ispod, dat je uporedni prikaz izvora
finansiranja udruženja i fondacija iz relevantnih zakona oba entiteta BiH, kao i zakona BiH.
Ĉlanarina
Dobrovoljni prilozi i
pokloni
Državne subvencije
i sredstva iz budžeta
Prihod od kamata,
dividendi, dobiti od
kapitala, zakupnina,
honorara i tome
sliĉno
Prihodi steĉeni kroz
ostvarivanje ciljeva i
drugih
aktivnosti
utvrĊenih statutom
BiH
X
X
FBiH
X
X
RS
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Napomena
Primjenjivo samo na udruženja
Na nivou BiH u novcu, uslugama ili
imovini bilo koje vrste, u RS pokloni i
prilozi koji imaju novĉanu vrijednost, dok
u FBiH nije precizirano;
Svi izvori koji su rezultat aktivnosti
udruženaj i fondacija u skladu sa statutom.
Kreditno zaduživanje kod komercijalnih
banaka ili drugih kreditora se takoĊer
može svrstati u ovu kategoriju;
Dakle, udruženja i fondacija se mogu finansirati iz sredstava obezbijeĊenih od strane trećih lica
ili vlastitim aktivnostima koje se provode u skladu sa njihovim statutom.
Samofinansiranje (Obavljanje privrednih djelatnosti)
Samofinansiranje podrazumijeva ostvarivanje prihoda kroz obavljanje privredne djelatnosti.
Potrebno je naglasiti da zakoni o udruženjima i fondacijama BiH i RS prave jasnu razliku
izmeĊu srodnih i nesrodnih privrednih djelatnosti. Pri tome srodnu djelatnost definišu kao
djelatnost koja ja direktno povezana sa ostavrivanjem ciljeva iz statuta. Sve ostale privredne
aktivnosti koje nisu u direktnoj vezi sa ciljevima iz statuta, smatraju se nesrodnim privrednim
aktivnostima. Obavljanje srodnih privrednih aktivnosti u poimenuta dva zakona dopušteno je
direktno od strane samih udruženja i fondacija, dok je za potrebe obavljanja nesrodnih
privrednih aktivnosti potrebno osnovati zasebno pravno lice.
Udruženjima i fondacijama u FBiH dopušteno je obavljanje nesrodnih privrednih djelatnosti
iskljuĉivo putem zasebnog pravnog subjekta.
Ukoliko su prihodi od takvih aktivnosti veći od rashoda od obavljanje te djelatnosti, razlika
predstavlja višak prihod anad rashodima ili dobit koju nije dozvoljeno isplaćivati osnivaĉima,
odnosno ĉlanovima. Tako ostavreni višak prihoda nad rashodima dopušteno je koristiti za
iskljuĉivo za ciljeve utvrĊene statutom.
Višak prihoda nad rashodima ostavren na godišnjem nivou obavljanjem nesrodnih privrednih
djelatnosti od strane udruženja ili fondacije koja su osnovana na državnom nivou, ne mogu biti
veći od jedne trećine njihovog godišnjeg budžeta ili 10.000 KM, zavisno od toga koji od dva
pomenuta iznosa je veći.
Platni promet i transakcije
Platni promet predstavlja sva plaćanja izmeĊu pravnih i fiziĉkih lica koja se vrše sa ciljem
podmirenja novĉanih obaveza i naplate potraživanja. Platni promet se najvećim dijelom obavlja
nenovĉanim transferima putem komercijalnih banaka, dok je gotovinsko plaćanje svedeno na
minimum. Bezgotovinskim platnim prometom smatra se prenos novĉanih sredstava sa
transakcijskog raĉuna jednog lica na transakcijski raĉun drugog lica. U zavisnosti od toga da li se
platni promet obavja izmeĊu lica unutar jedne zemlje ili izmeĊu lica u razliĉitim zemljama,
moguće je razlikovati unutrašnji i meĊunarodni platni promet.
Platni promet u BiH regulisan je na entitetskom nivou putem Zakona o platnim transakcijama.
Glavni uĉesnici u unutrašnjem platnom pormetu su Centralna banka BiH, komercijalne banke i
klijenti tj. sva ona pravna i fiziĉka lica koja imaju otvorene raĉune kod komercijalnih banaka.
Shodno pomenutim zakonima, kao i Zakonima o finansijskom poslovanju entiteta, sva pravna
lica imaju obavezu da novĉana sredstva drže na raĉunima kod komercijalnih banke ĉije je
sjedište u BiH, te da platne transakcije obavljaju putem transakcijskih raĉuna otvorenih kod
komercijalnih banaka u BiH. Obziorm da udruženja i fondacije imaju status pravnog lica, ova
obaveza se odnosi i na njih.
Gotovinsko poslovanje je, naĉelno, dozvoljeno i uobiĉajeno samo za transakcije manjeg
obima.
Poslovanje sa komercijalnim bankama
Otvaranje računa
Otvranje transakcijskog raĉuna je preduslov za poĉetak poslovaja pravnih lica, ukljuĉujući
udruženja i fondacije. Ovlašenja sa otvaranje raĉuna kod komercijalnih banaka, izbora banke,
kao i broja i vrsta transakcijskih raĉuna utvreĊuju se statutom udruženja i fondacija. Pri tome,
izbor komercijalne banke i ostalih usluga koje pružaju banke je stvar komercijalen prirode i
psolovne politike. Dakle, zavisi od potreba udruženja i fondacija, te ostalih tržišnih faktora.
Potrebno je napomenut da sva prana lica mogu otvoriti više transakcijskih raĉuna u jednoj ili više
razliĉitih komercijalnih banaka.
Postupak otvaranja transakcijskih raĉuna utvrĊen je internim politikama i prodeurama svake
komercijalen banke zasebno. S obziorm na zahjteve zakonske regulative, ovaj postupak je u
znaĉajnoj mjeri usaglašen meĊu bankama na tržištu BiH. Uobiĉajena lista dokumentacije
potrebne za otvaranje raĉuna sadrži sljedeće:
Zahtjev za otvaranje raĉuna, potpisan od strane ovlaštenog lica i opeĉaćen peĉatom
udruženja ili fondacije. Uobiĉajeno je rijeĉ o tipskim obrascima komercijalnih banaka;
Rješenje o upisu u registar kod nadležnog organa;
Statut udruženja ili fondacije;
ID broj udruženja ili fondacije;
Statistiĉki broj udruženja ili fondacije;
Kopija identifikacionih dokumenata lica ovlaštenih za zastupanje;
Karton deponovanih potpisa. Rijeĉ je o tipskom formularu koji pripremaju komercijalne
banke i koji sadrži liĉne podatke i potpise lica koji će biti ovlašteni za raspolaganje
novĉanim sredstvima i autorizovaje platnih naloga. Uobiĉajeno je to isto lice koje je
ovlašteno da zastupa pravno lice, ali ne postoji zakonska smetanja da to bude neko drugo
lice.
S obzriom na postojanje izvjesnih razlika u zahtjevima komercijalnih banaka, prilikom otvaranja
raĉuna potrebno je od komercijalne banke zatražiti detaljnu listu potrebne dokumnetacije i sa
uposlenicima iste se posavjetovati o postupku otvaranja raĉuna.
Pored transakcijskog raĉuna, udruženja i fondacije mogu otvarati i devizne raĉune kod
komercijalnih banaka. Namjena ovih raĉuna jeste držanje novĉanih sredstava u stranim
devizama, kao i obavljanje platnog prometa sa insotranstvom.
Raspolaganje sredstvima i obavljanje prometa
Danom aktiviranja raĉuna (transakcijskog ili deviznog) on postaje operativan i sa istog je
moguće obavljati platne transakcije (uplate i isplate novĉanih sredstava). Dakle, od tog momenta
moguće je vršiti novĉane isplate i uplate na raĉun.
Bezgotovinske platne transakcije
Pod bezgotovisnkim platnim transakcijama podrazumijevaju se prenosi novĉanih sredstava sa
jednog transakcijskog raĉuna na drugi. U zavisnosti od toga da li se prenos novĉanih sredstava
dešava izmeĊu raĉuna otvorenih u istoj banci ili u razliĉitim bankama moguće je razlikovati
unutarbankarski ili meĊubankarski transfer. U bezgotovinskim platnim transakcijama moguće je
vršiti uplate i/ili isplate sa raĉuna. Pod uplatama se podrazumijeva priliv novĉanih sredstava na
transakcijski raĉun, za razliku od isplata koje oznaĉavaju odliv sredstava.
Isplate i uplate gotovine, kao i bezgotovinske transakcije obavljaju se na osnovu tipskih obrazaca
dostupnih u svim bankama u štampanom formatu ili slanjem elektronskih naloga, što zavisi od
internih politika banke i usluga koje pružaju pojedine banke.
Osnovni instrument platnog prometa je "Nalog za plaćanje", koji predstavlja bezuslovnu
instrukciju datu banci da isplati ili uplati odreĊenu sumu novca sa oznaĉenog raĉuna.
Nalog za plaćanje može biti izdat u pisanoj formi ili elektronski. Nalogodavac u nalogu
za plaćanje mora taĉno identifikovati primaoca i odredišnu banku. Kada je na nalogu za
plaćanje bilo koji uĉesnik u platnoj transakciji identifikovan imenom i brojem, banka
primalac nije dužna utvrditi usaglašenost imena i broja i može izvršiti plaćanje ili na
osnovu imena ili na osnovu broja.
Pored navedenog, svaka platna transakcija mora imati odgovarajuću pravnu podlogu (plaćanje
obaveza za isporuĉena dobra i usluge, izmirivanje drugih novĉanih obaveza, povrat uzetih
kredita, plaćanje kazni i penala, isplata plaća i drugih primanja uposlenicima, plaćanje javnih
prihoda i tome sliĉno), koja mora biti jasno naznaĉena na nalogu za plaćanje.
Ovlaštena lica tj. lica koja su se nalaze u kartonu deponovanih potpisa mogu raspolagati
sredstvima na raĉunu u skladu s važećim propisima i pravilima banke. Prilikom obavljanja
transakcija po raĉunima, lica se identifikuju liĉnim dokumentima.
Gore navedeno primjenjivo je za unutrašnji i meĊunarodni platni promet.
Gotovinske platne transakcije
Platne transakcije u kojima dolazi do uplate ili isplate gotovine na raĉun, odnosno sa raĉuna kod
poslovne banke mogu se smatrati gotovinskim platnim transakcijama. Uplate i isplate gotovog
novca obavljau se na šalterima banke kod koje je otvoren raĉun. U ove svrhe, takoĊer se koriste
tipski obrasci koji su dostupni u poslovnicama komercijalnih banaka i razlikuju se od Naloga za
plaćanje koji su opisani u prethodnom poglavlju.
Ovlaštena lica tj. lica koja su se nalaze u kartonu deponovanih potpisa mogu raspolagati
sredstvima na raĉunu u skladu s važećim propisima i pravilima banke. Drugim rijeĉima, nalozi
za uplatu i isplatu gotovine sa transakcijskog raĉuna moraju biti potpisani od starne lica koje se
nalazi na kartonu deponovanih potpisa. Prilikom obavljanja transakcija po raĉunima, lica se
identifikuju liĉnim ispravama.
Bankovni izvodi
Shodno zakonskoj regulativi banke su dužne da najmanje jednom mjeseĉno klijentima
dostavljaju izvještaje o svim promjenam na raĉunu od posljednjeg izvještaja. MeĊutim,
uobiĉajena praksa većine banaka je da izvode dostavljaju na dnevnoj bazi. Izvodi, uobiĉajeno,
mogu biti dostavljeni putem obiĉne ili elektronske pošte u zavisnosti od preferencija klijenta i/ili
internih politka banke.
Alternativni načini naplate potraživanja i izmirenja obaveza
Prema Zakonu o finansijskom poslovanju, sva pravna lica su dužna izmirivati svoje obaveze
u ugovorenom odnosno propisanom roku, nalozima za prijenos (plaćanje) i drugim
instrumentima plaćanja. Prema odredbama istog zakona, te Zakona o obligacionim odnosima,
pravna lica meĊusobne obaveze mogu izmirivati i prijenosom vrijednosnih papira,
prebijanjem (kompenzacijom), asignacijom, cesijom, te na druge naĉine u skladu sa
zakonima koji ureĊuju ovu oblast.
Dakle, pravna lica svoje obaveze primarno izmiruju novĉanim plaćanjima na naĉin opisan u
prethodnom poglavlju. U nastavku slijedi kratak opis ostalih instrumenata koji se najĉešće
koriste za izmirenje dužniĉko-povjerilaĉkih obaveza.
Mjenica
Kompenzacija
Cesija
Asignacija
Mjenica je vrijednosni papir na odreĊeni iznos novca koji svom imatelju dalje
pravo da taj iznos naplati od osobe koja je u njoj naznaĉena kao dužnik.
Mjenica je jednostrani pravni posao u kojem njen izdavatelj (trasant) daje
nalog drugoj osobi (trasatu) da korisniku mjenice (remitentu) isplati odreĊeni
iznos novca ili se njime obvezuje da će sam ispuniti tu isplatu.
Kompenzacija je pravni posao propisan Zakonom o obligacionim odnosima.
Dužnik može prebiti potraživanje koje ima prema povjeriocu sa onim što ovaj
potražuje od njega, ako oba potraživanja glase na novac ili druge zamjenljive
stvari istog roda i iste kvalitete i ako su oba dospjela. Prebijanje ne nastaje
ĉim se steknu uslovi za to, nego je potrebno da jedna strana izjavi drugoj da
vrši prebijanje.
Cesija, kao pravni posao utvrĊen Zakonom o obligacionim odnosima,
predstavlja ustupanje potraživanja ili prava pismenom izjavom povjerioca
(cedenta) u korist novog povjerioca (cesionara), koji stupa na mjesto
sadašnjeg povjerioca. Za prenos potraživanja nije potreban pristanak dužnika,
ali je ustupilac dužan obavijestiti dužnika o izvršenom ustupanju. Cesijom se
ne može pogoršati položaj dužnika. Suština ovog posla se sastoji u tome da
cedent cesijom, tj. prenošenjem potraživanja, izmiruje obavezu prema
cesionaru koji je njegov povjerilac.
Asignacija ili upućivanje je pravni posao kojim jedno lice - uputilac (asignant)
ovlašćuje drugo lice - upućenika (asignat) da za njegov raĉun izvrši nešto
odreĊenom trećem licu, primaocu uputa (asignatar), a ovoga ovlašćuje da to
izvršenje primi u svoje ime.
Zajedniĉka karakteristika posljednja tri navedena posla je da se provode na osnovu
vjerodostojnih isprava (izjava, ugovor i dr.). U sva tri pravna posla moguće je stupati sa licima
iz BiH, kao i licima iz inostranstva. U drugom sluĉaju, za lica koja sjedište imaju u RS, potrebna
je saglasnost entitetskog ministarstva finansija.
Izuzetno, entitetskim zakonima o finansijskom poslovanju u Federaciji BiH i Republici
Srpskoj je ureĊeno da pravna lica ne mogu izmirivati meĊusobne obaveze prebijanjem,
niti na druge naĉine predviĊene propisima o obligacionim odnosima, sve dok imaju
evidentirane neizmirene dospjele obaveze kod ovlaštenih organizacija za obavljanje poslova
platnog prometa, tj. banaka. Sistem internih kontrola
Upravljanje
NVO kao pravno lice ima svoje organe upravljanja. Uobiĉajena tijela u NVO, zavisno od njenih
potreba i zahtjeva su, izmeĊu ostalog:
Predsjedništvo;
Sekretar;
Upravni i nadzorni odbor
Skupština (obavezan upravni organ);
Druga upravna tijela (privremena / trajna);
Navedeni organi uprave je potrebno definisati statutom NVO, a eventualnim naknadnim
izmjenama statuta je moguće nadopunjavati / mijenjati iste, zavisno od potreba i zadataka NVO.
Pored organa upravljanja koji su slobodno formirani od strane NVO, Zakon o udruženjima i
fondacijama BiH propisuje obavezu uspostavljanja sljedećih organa:
Skupština;
Upravni odbor (ukoliko je osnivanje istog propisano statutom NVO);
Osobu/e koja će zastupati NVO u pravnom prometu (u sluĉaju da nije uspostavljen
Upravni odbor)
Kao što je gore navedeno, osnovni organ NVO-a je Skupština ĉije je osnivanje obavezno i ĉiji
se zadaci definišu statutom NVO. Ako nije drugaĉije odreĊeno statutom NVO, ĉlanove
Skupštine ĉine svi ĉlanovi NVO. U praksi je ĉest sluĉaj da ĉlanovi NVO izaberu stalnu skupštinu
koja broji manji broj ĉlanova, a koja zatim obavlja zadatke upravljajućeg organa NVO.
Iako ne postoji takva zakonska obaveza, za potrebe donošenja odluka uobiĉajeno je da broj
ĉlanova Skupštine bude neparan. Zakonom je propisano da Skupština obavlja sljedeće zadatke:
donošenje statuta, izmjena i dopuna statuta i drugih akata odreĊenih statutom;
odluĉivanje o pripajanju, razdvajanju, transformiranju, raspuštanju i prestanku rada, kao i
o drugim statusnim promjenama NVO;
imenovanje i razrješenje ĉlanova upravnog odbora, ako takvo tijelo NVO postoji;
usvajanje izvještajakoje je pripremio upravni odbor, ako takvo tijelo NVO postoji; i
odluĉivanje o svim drugim pitanjima koja nisu u nadležnosti drugih tijela NVO
Upravni odbor (u sluĉaju da je isti predviĊen statutom) je izvršni organ koji zadužen za
sprovoĊenje zadataka i ciljeva udruženja utvrĊenih statutom. Broj ĉlanova Upravnog odbora
definiše se statutom, a u sluĉaju da Upravni odbor nije predviĊen statutom, Skupština odreĊuje
osobu/e ovlaštenu za zastupanje NVO.
U skladu sa Zakonom o udruženjima i fondacijama BiH, Upravni odbor, ili osoba ovlaštena za
zastupanje:
priprema sjednice Skupštine;
priprema nacrt statuta i drugih akata koje donosi Skupština;
provodi politiku, zakljuĉke i druge odluke koje je donijela Skupština;
upravlja imetkom NVO;
podnosi godišnji ili periodiĉni izvještaj o svom radu Skupštini na usvajanje; i
obnaša i i druge poslove odreĊene statutom.
Uobiĉajeno je da NVO u javnosti predstavlja i zastupa statutom ovlašteni Predsjednik NVO
koji se za obavljanje navedene funkcije ovlašćuje statutom NVO.
Ime zastupnika NVO se dostavlja sudu radi upisa u registar, a u sluĉaju bilo kakve izmjene
zastupnika (istek mandata, ostavka ili smjena), NVO je dužna da navedene izmjene dostavi sudu.
Pored gore navedenih organa, NVO u praksi ĉesto statutom predvidi imenovanje Nadzornog
odbora NVO, koji obiĉno broji 3 ili 5 ĉlanova. Funkcija Nadzornog odbora se u ogleda u
nepristrasnom nadzoru rada NVO i njenog finansijskog poslovanja. Uobiĉajeno je da se u
ĉlanove Nadzornog odbora biraju osobe koje nisu u sukobu interesa, odnosno nemaju liĉni
interes u NVO. Nadzorni odbor je obavezan podnositi izvještaj Skupštini.
Kancelarijsko poslovanje
Iako trenutno ne postoje propisi o kancelarijskom poslovanju koji su obavezujući za pravna lica,
NVO u praksi primjenjuju propise o kancelarijskom poslovanju koji su obavezujući za
ministarstva i druga vladajuća tijela BiH.
U kancelarijsko poslovanje spada: primanje, otvaranje, pregledanje i rasporeĊivanje pošte
odnosno akata, zavoĊenja akata, njihovo združivanje i dostavljanje u rad, administrativnotehniĉko obraĊivanje akata, otpremanje pošte, razvoĊenje akata, kao i njihovo stavljanje u arhivu
(arhiviranje i ĉuvanje).
Preporuĉljivo je da NVO usvoji interni akt koji će regulisati kancelarijsko poslovanje
organizacije i propisati procedure za:
odreĊivanje osobe odgovorne za voĊenje kancelarijskog poslovanja koja je dužna je u
toku radnog vremena organizovati vršenje poslova NVO tako da predmeti, akti i drugi
materijali, peĉati ne smiju doći u posjed neovlaštenih osoba;
protokolisanje ulazne i izlazne pošte ;
razvrstavanje i klasifikacija akata NVO;
naĉin i rokove predaje akata i predmeta nadležnom arhivu, procedure arhiviranja i
ĉuvanja akata i drugih predmeta (štembilji, žigovi);
prijem i ĉuvanje povjerljivih dokumenata; itd.
NVO su pored kancelarijskog poslovanja duže obavljati i arhivske poslove koje proizilaze iz
njihovih aktivnosti u skladu sa Zakonom o arhivskoj graĊi i arhivu BiH.
Na NVO se iz navedenog Zakona primjenuju odredbe o privatnoj arhivskoj graĊi. Specifiĉno,
NVO, kao pravna lica - imaoci privatne arhivske graĊe, koji ĉuvaju arhivsku graĊu ili
pojedinaĉne dokumente trajne vrijednosti, obavezni su:
a) ĉuvati je, srediti i popisati;
b) omogućiti ovlaštenoj osobi nadležnog arhiva pregled, popis i prouĉavanje u sigurnosne
svrhe;
c) obavijestiti nadležni arhiv o svim promjenama u vezi s arhivskom graĊom;
d) omogućiti snimanje arhivske graĊe po zahtjevu nadležnog arhiva.
Interni akti udruženja i fondacija
S ciljem što preciznijeg regulisanja internih procedura / internih politika, NVO su obavezi da
donesu odreĊen broj internih akata.
Obavezni akti NVO, koji su regulisani i Zakonom o udruženjima i fondacijama BiH su:
a) Osnivački akt/odluka o osnivanju NVO
Osnivaĉki akt NVO je odluka o osnivanju i NVO koju donosi osnivaĉka skupština NVO.
Zakonom o udruženjima i fondacijama BiH je odreĊeno da osnivaĉki akt NVO obavezno sadrži:
imena i prezimena i adrese, odnosno naziv i skraćeni naziv i sjedište osnivaĉa;
naziv, sjedište i adresu NVO;
ciljeve i djelatnosti NVO;
ime i prezime osobe ovlaštene za obavljanje poslova upisa u registar NVO;
potpise osnivaĉa ili osoba ovlaštenih za zastupanje, te jedinstveni matiĉni broj graĊana,
ukoliko su osnivaĉi državljani Bosne i Hercegovine
b) Statut
Statut je najviši akt koji definiše rad NVO, a kojeg donosi Skupština NVO. U skladu sa
Zakonom o udruženjima i fondacije su, statut NVO mora sadržavati sljedeće obavezne elemente:
naziv NVO, skraćeni naziv ukoliko postoji, i adresu NVO;
ciljeve i djelatnosti NVO;
postupak za primanje i iskljuĉivanje ĉlanova;
tijela NVO, naĉin na koji se biraju, ovlaštenja koja imaju, kvorum i pravila glasovanja,
trajanje mandata, osobu ovlaštenu da sazove Skupštinu, uvjete i naĉin raspuštanja,
odnosno prestanak rada;
pravila za ostvarivanje, upotrebu i raspolaganje sredstvima NVO, kao i tijelo koje je
ovlašteno za nadzor nad upotrebom tih sredstava;
naĉin podnošenja finansijskih izvještaja i izvještaja o radu;
javnost rada;
postupak za izmjenu i dopunu statuta, ovlaštenje i naĉin donošenja drugih općih akata;
opis oblika i sadržaj peĉata;
zastupanje NVO;
uslove i postupak za spajanje, podjelu, odnosno prestanak rada ukljuĉujući i bilo kakav
poseban kvorum ili pravila za postizanje kvalificirane većine u postupku glasovanja; i
postupak za raspologanje preostalim imetkom ili drugim sredstvima u sluĉaju raspuštanja
ili prestanka rada NVO.
Pored navedenih obaveznih internih akata, u praksi NVO na osnovu statuta donose donose druge
interne akte koji regulišu pravila poslovanja organa NVO, razliĉite interne procedure, rasporede
poslova, itd.
Pri donošenju ostalih internih akata bitno je voditi raĉuna da uspostavi procedura donošenja
internih akata te da akti precizno i jasno regulišu oblast / pitanja zbog kojih se ista donose, kao i
da se odredi vremenski period važenja akta.
U praksi NVO najĉešće donose sljedeće interne akte:
a) Pravilnik o radu - pobliže reguliše obaveze i prava ĉlanova kao i zaposlenih NVO,
radno vrijeme NVO, opšte odredbe o kancelarijskom poslovanju i arhiviranju; itd.
b) Pravilnik o računovodstvu - ureĊuje organizaciju raĉunovodstva, interne
raĉunovodstvene procedure, kontrolne postupke, raĉunovodstvene politike za priznavanje
i procjenjivanje imovine i obaveza, prihoda i rashoda. Osim toga utvrĊuju se uputstva i
smjernice za usvajanje, dostavljanje i objavljivanje finansijskih izvještaja i druga pitanja
voĊenja poslovnih knjiga i sastavljanja finansijskih izvještaja za koja je propisano da se
ureĊuju opštim aktom u skladu sa Zakonom o raĉunovodstvu i reviziji, drugim
podzakonskim propisima i svim zahtjevima MeĊunarodnih standarda finansijskog
izvještavanja.
c) Računovodstvene politike NVO - utvrĊuje posebna naĉela i pravila koja je usvojila
NVO za pripremanje i prikazivanje finansijskih izvještaja u skladu sa MeĊunarodnim
standardima finansijskog izvještavanja. Usvojene raĉunovodstvene politike odnose se na
priznavanje, ukidanje priznavanja, mjerenje i procjenjivanje sredstava, prihoda i rashoda
NVO.
d) Pravilnik o kancelarijskom poslovanju – ureĊuje kancelarijsko poslovanje, osobe
zadužene za kancelarijsko poslovanje, naĉin voĊenja protokola, ĉuvanje dokumenata i
peĉata;
e) Pravilnik o finansijskom poslovanju – ureĊuje naĉela finansijskog poslovanja NVO,
odreĊuje osobe nadležne za upravljanje finansijskim sredstvima NVO, ureĊuje sistem
kontrola finansijskog poslovanja NVO, propisuje naĉin upravljanja blagajnom i osobe
odgovorne za blagajniĉko poslovanje; itd.
Stupanje u dužničko – povjerilačke odnose
NVO kao i ostala pravna i fiziĉka lica može stupati u dužniĉko - povjerilaĉke odnose .
Stupanje u dužniĉko povjerilaĉke odnose regulisano je Zakonima o obligacionim odnosima.
Propisi o obligacijama u BiH ureĊuju obligaciono – pravne odnose izmeĊu dvije odreĊene strane
na osnovu kojih je jedna strana (povjerilac) ovlaštena da zahtijeva od druge strane (dužnik)
odreĊeno davanje, ĉinjenje ili uzdržavanje od neĉega što bi inaĉe imala pravo da ĉini, a druga
strana je dužna da to ispuni.
Obligacioni odnosi se javljaju u sferi prometa i usluga i podrazumijeva korelaciju izmeĊu
ovlaštenja i obaveza odnosno dug je jednak obavezi, tj. što je sa jedne strane dug /obaveza, to je
sa druge strane pravo / ovlaštenje.
Uobiĉajeno je da se prilikom stupanja u dužniĉko – povjerilaĉke odnose zakljuĉuje ugovor.
NVO može formirati obligacioni odnos, te potpisati ugovor i sa fiziĉkim i sa pravnim licima.
Predmet ugovora se može sastojati u davanju, ĉinjenju, neĉinjenju ili trpljenu i mora biti moguć,
dopušten i odrediv.
Ugovor se uglavnom zakljuĉuje na taĉno odreĊeno vrijeme, gdje su jasno definisani poĉetak i
kraj roka. Ukoliko rok nije definisan samim ugovorom stranaka, isti će se odrediti primjenom
odredbi ZOO.
Za pojedine pravne poslove (npr. zakup, graĊenje, prodaja, prevoz stvari, itd.) propisani su bitni
elementi ugovora, dok se za ostatak forma slobodno ugovora. Bitni elementi ugovora su osnova
njihove punovažnosti.
Stupanjem u obligaciono – pravni odnos, NVO saglasnom izjavom volje ureĊuje svoje
meĊusobne odnose sa drugom ugovornom stranom, ukoliko to nije u suprotnosti za pozitivno –
pravnim propisima u BiH.
Za neispunjavanje ugovornih obaveza, oštećena strana može zahtijevati naknadu štete, a za
neblagovremeno izvršenje novĉane obaveze dužnik je dužan platiti i zateznu kamatu koja
trenutno u FBiH iznosi 12% godišnje, a u RS-u 0,05% dnevno plus stopa rasta cijena na malo za
period za koji se raĉuna zatezna kamata.
U praksi NVO stupaju u obligacione odnose sa razliĉitim pravnim i fiziĉkim licima od kojih se
kao najĉešći pojavljuju kreditori, dobavljaĉi komunalnih usluga, zakupodavci, itd... NVO je
dužna internim dokumentima odrediti odgovorno lice za potpisivanje ugovora u ime NVO, kao i
procedure stupanja u obligaciono-pravne odnose sa trećim stranama (npr. oglasi, tenderi, itd.).
POGLAVLJE 5: ZAPOŠLJAVANJE I DRUGI OBLICI ANGAŢOVANJA LICA OD
STRANE NVO
Angažovanje fizičkih lica – osnovni koncept
Zapošljavanje ili radni odnos ima karakter nesamostalne djelatnosti, dok su ugovori o djelu i
privremenim i povremenim poslovima i sliĉno oblik samostalne djelatnosti.
Da li će NVO sa licem zakljuĉiti ugovor o radu odnosno zaposlenju, ili je angažovati po osnovu
samostalne djelatnosti (ugovor o djelu ili ugovor o autorskom djelu), zavisi od vrste konkretnih
poslova koje će to lice obavljati, te naĉina obavljanja poslova.
Nesamostalna od samostalne djelatnosti razlikuje se, izmeĊu ostalog, u dva osnovna aspekta:
prava i obaveza koje se pripisuju poslodavcu/naruĉiocu, odnosno
uposleniku/angažovanoj osobi; i
poreznog tretmana i tretmana obraĉuna doprinosa.
Zapošljavanje odnosno radni odnosi regulisani su zakonima o radu (koji važe na entitetskim
nivoima), dok se angažovanje po ugovorima o djelu (ukljuĉujući autorsko djelo) regulišu
zakonom o obligacionim odnosima, takoĊe na entitetskim nivoima. Ugovori o radu pripravnika i
volontera te ugovori o privremenim i povremenim poslovima spadaju u domen radnog prava
odnosno nesamostalne djelatnosti, s tim što, za razliku od klasiĉnog ugovora o radu, nemaju
karakter radnog odnosa
Prava i obaveze
Zapošljavanje (nesamostalna djelatnost)
NVO može zaposliti osoblje po osnovu nesamostalne djelatnosti sklapanjem ugovora o radu (na
odreĊeno ili neodreĊeno vrijeme); te ako su ispunjeni odreĊeni uslovi, sklapanjem ugovora za o
radu sa pripravnicima, ugovora o obavljanju privremenih i povremenih poslova, te ugovora o
volonterskom radu.
Ugovor o radu
Obaveza sklapanja ugovora
NVO treba zakljuĉiti ugovor o radu sa fiziĉkom osobom ako postoje sljedeći elementi:
poslodavac odreĊuje vrstu, mjesto i vrijeme rada,
poslodavac stavlja na raspolaganje zaposleniku sredstva za rad ( npr. poslovni prostor sa
opremom, radnu odjeću, potreban materijal i dr.),
poslodavac snosi poslovne izdatke za zaposlenika ( putne troškove, dnevnice, terenski
dodatak, naknada za odvojeni život i dr.),
poslodavac zaposleniku isplaćuje redovnu plaću,
poslodavac snosi isplate naknada za obavljanje nesamostalne djelatnosti i za vrijeme
odmora i bolesti zaposlenika,
zaposlenik pri obavljanju djelatnosti koristi samo svoju sposobnost (fiziĉku ili umnu) a ne
i kapital,
zaposlenik je obavezan da ima odreĊeni uĉinak ali ne i odreĊeni uspjeh.
Ugovor o radu sklapa se u pisanoj formi, na odreĊeno ili neodreĊeno vrijeme. Nakon sklapanja
ugovora o radu, NVO je, izmeĊu ostalog, dužna u roku od 15 dana prijaviti zaposlenika prijaviti
zaposlenika nadležnim tijelima penzionog i zdravstvenog osiguranja, a zaposleniku uruĉiti
kopiju prijave na ova osiguranja; radniku osigurati sva prava iz radnog odnosa propisana
zakonima, kolektivnim ugovorom ili pravilnikom o radu (pravo na dnevni, sedmiĉni i godišnji
odmor, pravo na plaćeni dopust, prava na naknade, pravo na usavršavanje uz rad i dr.).
NVO može sklopiti ugovor o radu i sa osobama koje nisu državljani BiH odnosno strancima, s
tim što takve osobe prethodno moraju dobiti radnu dozvolu. Radna dozvola se izdaje kad su
ispunjeni uslovi koje propisuju zakoni o kretanju stranaca, a izmeĊu ostalog to podrazumijeva
regulisanje boravka. Relevantna tijela kojima je potrebno obratiti se su Služba za poslove sa
strancima http://www.sps.gov.ba te entitetski zavodi za zapošljavanje.
Primanja po osnovu ugovora o radu
Ugovor o radu definiše, izmeĊu ostalog, i primanja po osnovu plate. U skladu sa Zakonom o
porezu na dohodak, ugovor treba definisati iznos bruto plate (bruto plata ukljuĉuje iznos osnovne
plate, poreza na dohodak i doprinosa iz plate).
Pored primanja po osnovu plate, poslodavac je dužan u skladu sa kolektivnim ugovorom
uposleniku isplaćivati i sljedeća primanja:
Pored primanja po osnovu plate, poslodavac je dužan u skladu sa kolektivnim ugovorom
uposleniku isplaćivati i sljedeća primanja:
FBIH:
Povećanu osnovnu plaću za:
- otežane uvjete rada (buka, vlaga, prašina, mraĉne prostorije, rad pri obojenoj
svjetlosti, teški fiziĉki napori i sl.), kao i za rad gdje je zakonom propisana
primjena sredstava zaštite na radu
- prekovremeni rad najmanje 30% od bruto satnice;
- noćni rad najmanje 30% od bruto satnice;
- rad na dan sedmiĉnog odmora najmanje 20% od bruto satnice;
- rad u dane praznika koji su po zakonu neradni najmanje 50% od bruto satnice.
- za godine radnog staža (za svaku godinu radnog staža kod tog poslodavca za
0,6%, s tim da ukupno povećanje ne može biti veće od 20%)
Naknadu plaće u sluĉaju smrti zaposlenika i ĉlana uže porodice i teške invalidnosti
zaposlenika – u visini najmanje tri prosjeĉne plaće prema posljednjim objavljenim podacima,
Ishranu u toku radnog vremena (topli obrok) – Ukoliko poslodavac ne obezbjeĊuje
ishranu, zaposleniku se isplaćuje mjeseĉna naknada u iznosu od najmanje 20% prosjeĉne
neto plaće prema posljednjim objavljenim podacima zavoda za statistiku,
Prijevoz na posao i sa posla - u skladu sa pravilnikom o radu, odnosno ugovorom o radu,
Regres za godišnji odmor – u visini najmanje 50% prosjeĉne neto plaće svih zaposlenih
ostvarene kod poslodavca u mjesecu koji prethodi isplati regresa, pod uslovom da
privredni subjekt -poslodavac nije prethodnu poslovnu godinu završio sa gubitkom;
Naknada za vrijeme bolesti zaposlenika u skladu sa posebnim zakonima;
Otpremninu prilikom odlaska u penziju - u visini tri prosjeĉne plaće prema posljednjim
objavljenim podacima zavoda za statistiku.
Otpremninu u sluĉaju otkaza – pod uvjetima utvrĊenim u Zakonu o radu.
Pravo na dnevnice - plaćene troškove prilikom službenog putovanja (dnevnica).
Naknada troškova zbog odvojenog života od porodice
Naknada za rad na terenu (terenski dodatak)
RS:
Dnevnicu za službeno putovanje u RS, u FBiH i u inostranstvo – u visini koju odredi
vlada RS
Naknadu troškova prijevoza kod dolaska na posao i povratka s posla, ukoliko prijevoz
nije organizovan od strane poslodavca, u visini do pune cijene prevoze karte u javnom
saobraćaju
Naknadu za povećanje troškova boravka za vrijeme rada na terenu - u visini od 10%
dnevno od cijene rada utvrĊene
Troškove jednog toplog obroka za vrijeme jednog radnog dana, kao i u sluĉaju obavljanja
prekovremenog rada dužeg od tri sata dnevno;
Regres za korištenje godišnjeg odmora – najmanje u visini tri mjeseca rada utvrĊene
granskim kolektivnim ugovorom
Otpremnine prilikom odlaska radnika u penziju najmanje u visini trostruke plate radnika
obraĉunate u skladu sa kolektivnim ugovorom
Naknada troškova za korištenje sopstvenih automobila kod obavljanja službenog posla,
po nalogu poslodavstva – u visini od 20% cijene goriva po jednom litru za svaki preĊeni
km
Radniku ili njegovoj porodici pripada pomoć u sluĉaju
Smrti radnika – najmanje tri prosjeĉne plate u RS
Smrti ĉlana uže porodice – najmanje dvije prosjeĉne plate u RS
Teške invalidnosti i dugotrajne bolesti radnika – najmanje jedna prosjeĉna plata u RS
Bitno je napomenuti da se ova primanja ne moraju posebno navoditi u ugovoru o radu, jer
obaveza poslodavca da iste isplaćuje definisana je Kolektivnim ugovorom.
Zapošljavanje lica sa invaliditetom (FBiH)
Zakonodavstvo
Prema odredbama Zakona o zapošljavanju lica sa invaliditetom FBiH, lica sa invaliditetom
zapošljavaju se i rade na tržištu rada pod općim i posebnim uvjetima.
Pod općim uvjetima zapošljavavaju se lica sa invaliditetom na otvorenom tržištu rada, tj. u
državnim organima, organima pravosuĊa, organima lokalne uprave, javnim službama,
ustanovama, fondovima, javnim preduzećima, privrednim društvima i drugim pravnim licima
koja nisu osnovana za zapošljavanje lica sa invaliditetom.
Pod posebnim uvjetima zapošljavaju se lica sa invaliditetom u ustanovi ili privrednom društvu
koja su osnovana radi zapošljavanja lica sa invaliditetom.
Zapošljavanje
Prilikom zapošljavanja lica sa invaliditetom pod općim uvjetima, subjekti navedeni u
prethodnom dijelu, meĊu koje spadaju i udruženja i fondacije (kao druga pravna lica) dužni su
zapošljavati lica sa invaliditetom srazmjerno ukupnom broju zaposlenih unutar udruženja i
fondacije kako slijedi:
do 31. decembra
zaposlenih;
do 31. decembra
zaposlena;
do 31. decembra
zaposlena;
do 31. decembra
zaposlenih;
do 31. decembra
zaposlenih.
2009. godine najmanje jedno lice sa invaliditetom na svakih 39
2010. godine najmanje jedno lice sa invaliditetom na svaka 32
2011. godine najmanje jedno lice sa invaliditetom na svaka 24
2012. godine najmanje jedno lice sa invaliditetom na svakih 19
2013. godine najmanje jedno lice sa invaliditetom na svakih 16
Ukoliko udružene i fondacija ne zaposle lica sa invaliditetom u skladu sa gore navedenim
uputama, dužni su mjeseĉno prilikom isplate plata, obraĉunati i uplatiti u Fond za podsticanje
rehabilitacije i zapošljavanja lica sa invaliditetom (u nastavku “Fond”), novĉani iznos u visini
25% od prosjeĉne plate u Federaciji BiH za svako lice sa invaliditetom koje su bili dužni
zaposliti u skladu sa gore navedenim uputama.
Bitno je naglasiti da privredni i drugi pravni subjekti (a meĊu njima svakako i udruženja i
fondacije), koji ne ispunjavaju gore navedene uslove u pogledu zapošljavanja lica sa
invaliditetom srazmjerno ukupnom broju zaposlenih, podliježu obavezi da svakog mjeseca
prilikom isplate plata uplate u Fond poseban novĉani iznos u visini 0,5% od iznosa isplaćene
mjeseĉne bruto plate svih zaposlenih.
To svakako ne znaĉi da subjekti koji ne ispunjavaju uslove u pogledu zapošljavanja lica sa
invaliditetom srazmjerno ukupnom broju zaposlenih, ne mogu iste zaposliti već iskljuĉivo plaćati
0,5% od iznosa isplaćene mjeseĉne bruto plate svih zaposlenih. Naravno da im na raspolaganju
stoji mogućnost da „dobrovoljno“ zaposle osobu sa invaliditetom, u kojem sluĉaju ne bi
postojala obaveza plaćanja 0,5% od iznosa isplaćene mjeseĉne bruto plate svih zaposlenih, a
ostvarili bi i pravo na pogodnosti iz Zakona o zapošljavanu lica sa invaliditetom.
Navedena obaveza ne obuhvata strana diplomatska i konzularna predstavništva, privredna
društva za zapošljavanja lica sa invaliditetom, zaštitne radionice, radne centre, ustanove za
profesionalnu rehabilitaciju i organizacije lica sa invaliditetom.
Zapošljavanje lica sa invaliditetom (RS)
Prema odredbama Zakona o zapošljavanju lica sa invaliditetom RS, svaki poslodavac (pa prema
tome i udruženje i fondacija) je dužan svakog mjeseca prilikom isplate plata uplaćivati na raĉun
javnih prihoda Republike Srpske poseban doprinos u visini 0,1% iznosa isplaćene mjeseĉne
bruto plate svih zaposlenih.
Ova obaveza se ne odnosi na poslodavce (udruženja i fondacije) koji “dobrovoljno” zapošljavaju
lica sa invaliditetom u skladu sa dole navedenom strukturom prema broju ukupno zaposlenih:
-
do 31. decembra
zaposlenih,
do 31. decembra
zaposlena,
do 31. decembra
zaposlena,
do 31. decembra
zaposlenih,
do 31. decembra
zaposlenih.
2005. godine najmanje jedno lice s invaliditetom, na svakih 49
2006. godine najmanje jedno lice s invaliditetom, na svaka 32
2007. godine najmanje jedno lice s invaliditetom, na svaka 24
2008. godine najmanje jedno lice s invaliditetom, na svakih 19
2009. godine najmanje jedno lice s invaliditetom, na svakih 16
Poslodavci koji zapošljavaju lica sa invaliditetom na odgovarajuće poslove, mogu po tom osnovu
ostvariti odreĊene stimulanse i povlastice.
Bolovanje (FBiH)
Osiguranici imaju pravo na nakandu plate za vrijeme privremene sprijećenosti za rad ako su:
-
privremeno sprijećeni za rad zbog bolesti ili povrede odnosno radi lijeĉenja ili
medicinskih ispitivanja smješteni u zdravstvenu ustanovu;
privremeno sprijećeni za rad zbog odreĊenog lijeĉenja ili medicinskog ispitivanja koje se
ne može obaviti izvan radnog vremena osiguranika;
izolovani kao kliconoše ili zbog pojave zaraze u njihovoj okolini, odreĊeni za pratioca
bolesnika upućenog na lijeĉenje ili ljekarski pregled u najbliže mjesto;
odreĊeni da njeguju oboljelog supružnika ili dijete.
Visina i naĉin ostvarivanja prava na naknadu plate za vrijeme trajanja privremene sprijećenosti
za rad, koja se isplaćuje na teret Zavoda zdravstvenog osiguranja svakog kantona (u nastavku
“Zavod”), odreĊuje se propisima kantona, dok Zakon o zdravstvenom osiguranju FBiH daje opšti
okvir ureĊenja ovog prava.
Prema odredbama Zakona o zdravstvenom osiguranju FBiH, naknada plate utvrĊuje se od
osnovica za naknadu koju ĉini plata osiguranika isplaćena u prethodnom mjesecu prije
nastupanja sluĉaja na osnovu kojeg osiguranik stiĉe pravo na naknadu.
Naknada plate za vrijeme privremene sprijeĉenosti za rad, koja se refundira od Zavoda, je 80%
osnovice za naknadu, s tim da ne može biti niža od iznosa minimalne plate vazeće za mjesec za
koji se utvrĊuje naknada.
Naknada plate iznosi 100% od osnovice za naknadu u sljedećim sluĉajevima:
-
za vrijeme privremene sprijeĉenosti za rad zbog povrede na radu ili oboljenja od
profesionalne bolesti;
za vrijeme privremene sprijeĉenosti za rad zbog bolesti i komplikacija prouzrokovanih
trudnoćom i poroĊajem;
za vrijeme privremene sprijeĉenosti za rad zbog transplantacije živog tkiva i organa u
korist druge osobe.
Pravo na naknadu osigurana lica mogu ostvariti pod uslovom da je obveznik doprinosa izmirio
obavezu uplate doprinosa.
Naknadu plate za vrijeme trajanja privremene sprijeĉenosti za rad, obraĉunava i isplaćuje
osiguraniku na teret svojih sredstava:
-
pravno lice, tj. udruženje i fondacija za prvih 42 dana bolovanja;
Visinu naknade plate utvrĊuje općim aktom nadležni organ udruženja i fondacije. Zahtjev za
refundaciju isplaćene naknade plate osiguraniku, udruženje i fondacija podnosi poslovnici
zdravstvenog osiguranja prema mjestu uplate doprinosa. Uz zahtjev se prilažu doznake izdate od
ovlaštenog ljekara i potvrda o neto isplaćenoj plati.
Prema tome, naknadu plate zbod povrede na radu ili oboljenja od profesionalne bolesti
obraĉunava i isplaćuje iz svojih sredstava udruženje i fondacija kod kojeg je zaposlen osiguranik,
sve dok osiguranik nije radno sposoban, odnosno do pravosnažnosti odluke nadležnog organa o
utvrĊivanju invalidnosti osiguranika, s pravom refundacije od strane nadležnog Zavoda.
Osiguranik ima pravo na naknadu plate na teret sredstava Zavoda, odnosno na teret sredstava
udruženja i fondacije, do navršenih 14 mjeseci neprekidnog trajanja privremene sprijeĉenosti za
rad.
Ako nadležni organ penzijskog i invalidskog osiguranja ne donese ocjenu radne sposobnosti i
invalidnosti u roku od 60 dana od dana prijema prijedloga izabranog doktora medicine, Zavod će
i dalje isplaćivati naknadu plate osiguraniku (ali je nadležni organ penzijskog i invalidskog
osiguranja obavezan vratiti isplaćenu naknadu Zavodu, najkasnije u roku od 30 dana od dana
prijema zahtjeva za povrat).
Porodiljsko odsustvo
Prema odredbama Zakon o zdravstvenom osiguranju FBiH, regulativa kojom se ureĊuje naknada
za porodiljsko odsustvo je prebaĉena iz domena zdravstvene zaštite u domen djeĉije zaštite a u
vezi s kojom nadležnost imaju kantoni.
U tom pogledu, odredbe kantonalnih propisa koji regulišu oblast porodiljskog odusutva su
veoma šarolike što se prvenstveno odnosi na visine naknade i obveznika isplate naknade za
vrijeme trajanja porodiljskog odsustva.
Odgovarajuće propise kojima se reguliše socijalna zaštita donijeli su svi kantoni, s tim što
propisima Hercegovaĉko-neretvanskog kantona i Posavskog kantona nije ureĊeno pravo ženemajke na naknadu za vrijeme porodiljskog odsustva. U navedenim kantonima ovu naknadu snosi
sam poslodavac (u skladu sa svojim finansijskim mogućnostima).
Visina naknade koja se priznaje ženama-majkama koje se nalaze na porodiljskom odsustvu je
razliĉita od kantona do kantona i kreće se od 60% prosjećne plate u kantonu do 80% prosjećne
plate žene-majke u odreĊenom periodu koji prethodi odlasku na porodiljsko odsustvo.
Bolovanje (RS)
Privremenu nesposobnost za rad utvrĊuje ovlašteni ljekar pojedinac do 30 dana, a preko 30 dana
nadležne ljekarske komisije.
Naknadu plate za prvih 30 dana privremene nesposobnosti za rad obezbjeĊuje udruženje i
fondacija iz svojih sredstava, a po isteku 30 dana, a najduže do 12 mjeseci naknadu neto plate
obezbjeĊuje Fond zdravstvenog osiguranja.
Osnov za obraĉun naknade plate za vrijeme privremene nesposobnosti za rad je neto plata koju
bi osiguranik ostvario da je bio na radu, s tim što ne može biti veći od neto plate koja služi kao
osnov za obraĉun i uplatu doprinosa za zdravstveno osiguranje.
Naknada plate, za vrijeme privremene nesposobnosti za rad, odreĊuje se u iznosu od najamnje
70% od osnova za obraĉun naknade, s tim da ne može biti veća od 90% od plate koju bi
osiguranik ostvario da je bio na radu.
Udruženje i fondacija svojim opštim internim aktima bliže utvrĊuju pitanja u vezi isplate
naknade plate na teret poslodavca.
Naknada plate pripada osiguranicima ako su:
-
usljed bolesti ili povrede privremeno nesposobni za rad;
sprijeĉeni da rade zbog medicinskog ispitivanja;
izolovani kao kliconoše ili zbog pojave zaraze u njihovoj okolini;
odreĊeni da njeguju oboljelog ĉlana uže porodice;
sprijeĉeni da rade zbog dobrovoljnog davanja tkiva i organa.
Pravo na naknadu plate prestaje kada rješenje o utvrĊenoj invalidnosti prema propisima o
invalidskom osiguranju postane pravosnažno.
U sluĉaju dužeg trajanja privremene nesposobnosti za rad prouzrokovane bolešću ili povredom, a
najkasnije do isteka jedne godine neprekidne nesposobnosti za rad, doktor porodiĉne medicine je
dužan osiguranika, sa potrebnom medicinskom dokumentacijom, uputi nadležnom organu za
ocjenu radne sposobnosti, odnosno invalidnosti prema propisima o penzijskom i invalidskom
osiguranju.
Organizacija penzijskog i invalidskog osiguranja dužna je da izvrši ocjenu radne sposobnosti,
odnosno invalidnosti u roku od 60 dana od dana podnošenja zahtjeva za ocjenu radne
sposobnosti, a za to vrijeme naknadu neto plate obezbjeĊuje Fond zdravstvenog osiguranja.
Istekom navedenog roka, naknadu plate obezbjeĊuje nadležni fond za penzijsko i invalidsko
osiguranje.
Porodiljsko odustvo
Zakon o djeĉijoj zaštiti RS, ureĊuje podruĉje naknade plate za vrijeme korištenja porodiljskog
odsustva.
Naknada plate, ženi-majci, za vrijeme korištenja porodiljskog odsustva, isplaćuje se u visini
prosjećne neto plate prema Zakonu o radu RS, ali ne može biti veća od visine neto osnovne plate
na koju su plaćeni doprinosi, tj. koja je isplaćena ženi-majci za vrijeme trajanja radnog odnosa u
posljednja tri mjeseca prije otpoĉinjanja porodiljskog odsustva.
Obraĉun i isplatu plate, za vrijeme trajanja porodiljskog odsustva, vrši poslodavac, tj. udruženje i
fondacija na temelju prethodno donesenog rješenja.
Udruženje i fondacija imaju pravo na refundaciju isplaćene naknade plate pod uslovom da su
prilikom isplate plate vršili uplatu doprinosa za djeĉiju zaštitu za sve svoje zaposlenike u
posljednjih godinu dana prije otpoĉinjanja korištenja porodiljskog odsustva kao i za vrijeme
njegovog korištenja.
Prestanak ugovora o radu
Otkazivanje ugovora o radu takoĊe se definiše u samom ugovoru, pazeći pri tom da se poštuju
zakonske procedure u sluĉaju otkaza ili sporazumnog raskida. TakoĊe, u sluĉaju da je otkaz
iniciran od strane poslodavca, zaposlenik ima pravo na isplatu otpremnine (vidjeti pod Primanja
iz kolektivnog ugovora).
Uloga pravilnika o radu
Pravilnikom o radu reguliše ona pitanja koja zakon o radu nisu uopšte regulisana, zatim pitanja
koja su Zakonom o radu djelimiĉno regulisana i pitanja za koja je Zakonom o radu predviĊeno da
trebaju biti regulisana pravilnikom o radu.
Ugovor o privremenim i povremenim poslovima
Privremeni i povremeni poslovi regulišu se zakonom o radu, te kolektivnim ugovorom ili
pravilnikom o radu.
Za primjenu ovog zakonskog instituta potrebno je da se ispune sljedeći uvjeti:
da su privremeni i povremeni poslovi utvrĊeni kolektivnim ugovorom ili u pravilniku o
radu.
da privremeni i povremeni poslovi ne predstavljaju poslove za koje se zakljuĉuje ugovor
o radu,
da ne traju duže od 60 dana u toku kalendarske godine.
Rok od 60 dana raĉuna se u kalendarskim danima, tako da u rok ulazi i nedelja, dani državnih
praznika i drugi dani kojima se ne radi.
Prema navedenim uvjetima, ugovor se može zakljuĉiti sa svakim licem, koje ispunjava uvjete za
obavljanje poslova za koje se zakljuĉuje ugovor. Licu koje obavlja povremene i privremene
poslove osigurava se odmor u toku rada pod istim uslovima kao i za zaposlenike u
radnom odnosu i druga prava u skladu sa propisima o penzijskom i invalidskom
osiguranju.
Ugovori o zapošljavanju pripravnika i volontera
Ugovor o pripravniĉkom radu je ugovor o osposobljavanju za rad lica koje je završilo
srednju ili visoku školu.
Po Zakonu o radu, rad pripravnika nema karakter radnog odnosa i pripravnik se ne
prijavljuje na penziono osiguranje.
Ugovor o volonterskom radu zakljuĉuje se (u pismenoj formi) u sluĉaju kada struĉni ispit
ili radno iskustvo utvrĊeno zakonom ili pravilnikom o radu predstavlja uslov za
obavljanje poslova odreĊenog zanimanja. Ovakav ugovor ne predstavlja zasnivanje radnog
odnosa. Trajanje volonterskog rada raĉuna se u radno iskustvo neophodno za obavljanje
odreĊenog posla.
Angažovanje lica kroz samostalnu djelatnost
Ugovor o djelu
Ugovor o djelu nije regulisan Zakonom o radu, jer se radi o ugovoru obligacionog prava, te je u
skladu s tim i regulisan Zakonom o obligacionim odnosima („Službeni list RBiH", br. 2/92,
13/93 i 13/94, „Službene novine FBiH”, broj 29/03).2
Ugovorom o djelu ugovara se obaveza izvoĊaĉa da za naruĉitelja izradi djelo koje predstavlja
njegov rezultat rada (npr. izrada ili popravak neke stvari ili izvršenje kakvog fiziĉkog ili
intelektualnog rada). Ugovor o djelu bi se sa svim obilježjima ugovora mogao sklopiti samo za
obavljanje jednokratnog posla, za koji nije bitno vrijeme rada, već izvršenje odreĊenog posla u
odreĊenom roku i uz ugovorenu naknadu. Tu se ne radi o radnom odnosu, jer naruĉitelj nije u
ulozi poslodavca, a izvoĊaĉ rada nije u ulozi uposlenika, nego je izvoĊaĉ djela potpuno
samostalan i u niĉemu ne zavisi o naruĉitelju. Kod ugovora o djelu nagrada se u naĉelu daje
odjednom, dok je kod ugovora o radu ona periodiĉna. Ugovor o djelu mogao bi se zakljuĉiti npr.
s ciljem da odreĊena osoba izradi neki pravilnik i sl., ali ne da obavlja redovne poslove u društvu
za koje se može zakljuĉiti ugovor na odreĊeno ili neodreĊeno vrijeme. Iako Zakon o
obligacionim odnosima ne limitira vremenski trajanje ugovora o djelu, jasno je da ugovor o djelu
može trajati dok se „djelo” ne kompletira.
Ako odreĊena osoba radi u poslovnim prostorijama poslodavca, na sredstvima rada poslodavca,
po uputama i nalozima poslodavca i ako poslodavac odgovara trećim osobama za rezultate rada
2
Član 600: Ugovorom o djelu izvoĎač (poduzetnik, izvoĎač radova) obavezuje se da obavi odreĎeni posao, kao što
je izrada ili popravak neke stvari ili izvršenje nekog fizičkog ili intelektualnog rada i sl., a naručilac se obavezuje da
mu za to plati naknadu.“
te osobe, ako se taj rad obavlja u radno vrijeme poslodavca, ne može se raditi o ugovoru o djelu,
nego o klasiĉnom radnom odnosu.
Ugovor o autorskom djelu je podvrsta ugovora o djelu, s tim što je bitno posebno definisati naĉin
raspolaganja i ustupanja autorskih prava. Tipiĉni ugovori iz ostalih samostalnih djelatnosti su
primanja ĉlanova komisija, nadzornog odbora i sliĉno, kad takva lica nemaju status zaposlenika.
POGLAVLJE 6: RAČUNOVODSTVENE EVIDENCIJE I FINANSIJSKO
IZVJEŠTAVANJE
Okvir za finansijsko izvještavanje
Svi poslovni subjekti svoje poslovne kativnosti i promjene evidentiraju u poslovnim knjigama.
Na osnovu evidencija u psolovnim knjigama, periodiĉno (najĉešće godšnje), poslovni subjekti
sastavljaju finansijske izvještaje koji bi trebali dati pregled poslovanja subjekata u posmatranom
periodu. Dakle, cilj finansijskih izvještaja je pružiti informacije o finansiskom položaju,
uspješnosti poslovanja i promjenama finansijskog položaja subjekta, što je korisno širokom
krugu korisnika u donošenju ekonomskih odluka.
Zakon o računovodstvu i reviziji
NVO, kao i ostale neprofitne organizacije registrovane kao pravna lica u BiH, obavezne su
primjenjivati važeće propise o raĉunovodstvu entiteta / odnosno Brĉko distrikta, zavisno od
svog sjedišta u BiH. Zakoni o raĉunovodstvu i reviziji entiteta propisuju primjenu MeĊunarodnih
raĉunovodstvenih standarda („MRS“) za sva pravna lica, ukljuĉujući i NVO.
Raĉunovodstvo NVO temelji se na opće prihvaćenim raĉunovodstvenim naĉelima taĉnosti,
istinitosti, pouzdanosti i pojedinaĉnom iskazivanju poslovnih dogaĊaja te na primjeni MRS osim
ukoliko njihova primjena nije u suprotnosti sa važećim propisima države Bosne i Hercegovine.
NVO su obavezne evidentirati poslovne dogaĊaje, voditi poslovne knjige i sastavljati finansijske
izvještaje prema temeljnim naĉelima urednog knjigovodstva.
U skladu sa pozitivnim zakonskim propisima, NVO su dužne saĉinjavati godišnje finansijske
izvještaje. Finansijski izvještaji temelje se na MeĊunarodnim raĉunovodstvenim standardima,
MeĊunarodnim standardima finansijskog izvještavanja, Zakonu o raĉunovodstvu i reviziji
entiteta i Kodeksu raĉunovodstvenih naĉela.
Finansijski izvještaji koje su NVO dužne pripremati jesu: bilans stanja, bilans uspjeha, izvještaj o
novĉanim tokovima, izvještaj o promjenama na kapitalu te napomene uz finansijske izvještaje.
TakoĊer, NVO su obavezne da donesu opšte akte kojima se regulišu raĉunovodstvena pitanja što
ukljuĉuje najmanje pravilnik o raĉunovodstvu i raĉunovodstvene politike.
Računovodstvene evidencije
Shodno odredbama pomenutih entitetskih zakona iz oblasti raĉunovodstva, udruženja i fondacije
sa sjedištem u BiH imaju obavezu voĊenja raĉunovodstvene evidencije. Sa druge strane, NVO
ĉije se sjedište nalazi izvan BiH, nisu obavezni da vode raĉunovodstvene evidencije. Prema
tome, NVO su obavezna su voditi i ĉuvati knjigovodstvene evidencije i dokumente koje pružaju
dovoljne, adekvatne i kompletne dokaze o njihovim transakcijama.
U svom raĉunovodstvu, NVO su dužne evidentirati svoju imovinu (imovina, oprema, zalihe,
potraživanja i dr.), obaveze koje su nastale u poslovanju, te prihode i rashode koje ostvaruje
svojim poslovanjem. Ove poslovne promejene, udruženja i fondacije su dužna evidentirati u
skladu sa MeĊunarodnim raĉunovodstvenim standardima (MRS) i MeĊunarodnim standardima
finansijskog izvještavanja (MSFI). Sve promjene evidentiraju se na osnovu dokumentacije o
nastalim poslovnim dogaĊajima.
Poslovne knjige i računovodstvena evidencija
Poslovne knjige su jednoobrazne evidencije o stanju i promjenama na imovini, obavezama,
kapitalu, prihodima i rashodima pravnih lica. Poslovne knjige vode se za poslovnu godinu i
predstavljaju osnov za izradu godišnjih i polugodišnjih finansijskih izvještaja. Poslovne knjige
vode se u skladu sa naĉelima sistema dvojnog knjigovodstva, uvažavajući naĉela urednosti,
ažurnosti, dokumentovanosti i vjerodostojnosti.
Poslovnim knjigama, smatraju se:
Dnevnik
Glavna knjiga
Pomoćne
knjige
Dnevnik je poslovna knjiga u koju se unose knjigovodstvene promjene,
hronološki, prema vremenskom redoslijedu njihovog nastanka.
Glavna knjiga je sistemska knjigovodstvena evidencija promjena nastalih na
finansijskom položaju i uspješnosti poslovanja (imovini, obavezama, kapitalu,
rashodima, prihodima i rezultatu poslovanja i vanbilansne evidencije).
Pomoćne knjige su analitiĉke evidencije koje se vode za nematerijalna
sredstva, postrojenja i opremu, investicione nekretnine, dugoroĉne finansijske
plasmane, zalihe, potraživanja, gotovinu i gotovinske ekvivalente, obaveze,
kapital i dr.
Pored navedenih, postoje i druge evedencije koje su dužne voditi fondacije i udruženja, u
zavisnosti od aktivnosti koje obavljaju.
Kontni plan
NVO sa sjedištem u Federaciji BiH, vode knjigovodstvo po Kontnom planu za udruženja
i druge neprofitne organizacije, kojeg je propisao Savez raĉunovoĊa, revizora i finansijskih
radnika Federacije BiH, a koji je objavljen u “Službenim novinama Federacije BiH”, broj
10/2007.
U Republici Srpskoj, za NVO i druge neprofitne organizacije nije predviĊen poseban
kontni plan, tako da i NVO sa sjedištem u Republici Srpskoj primjenjuju onaj kontni
plan koji važi i za preduzeća, koji je u skraćenom obliku donijelo Ministrastvo finansija i
koji je objavljen u “Službenom glasniku RS“ broj 120/06, a koji je dodatno razraĊen od
strane Saveza raĉunovoĊa i revizora republike Srpske.
NVO sa sjedištem u Brĉko Distriktu BiH se, još uvijek, mogu oporedijeliti da li će
primjenjivati kontni plan Federacije BiH ili Republike Srpske.
I u FBiH i u RS, kontni plan je konciparan na bazi trocifrenih (sintetiĉkih) konta, s tim
da svaka NVO, prema svojim specifiĉnim potrebama, može izvršiti i dodatnu analitiĉku
razradu unutar propisanih konta, na ĉetiri i više cifara.
Pored toga, u Federaciji BiH, odnosno u Republici Srpskoj, postoje i propisani kontni
plan kojeg su se NVO ĉije je sjedište u BiH dužne pridržavati prilikom voĊenja svog
raĉunovodstva, kao i propisani obrasci godišnjih finansijskih izvještaja (Bilans stanja,
Bilans uspjeha i dr.) koje su NVO sa sjedištem u BiH dužne podnositi Agenciji za
finansijsko‐informatiĉke usluge do kraja februara svake godine, za prethodnu godinu. U
Brĉko Distriktu BiH, NVO može odabrati da li će koristiti kontni plan i finansijske
obrasce iz FBiH ili iz RS.
Obrasci bilansa i drugih finansijskih izvještaja
NVO ĉije je sjedište na teritoriji Federacije BiH, koje vode knjigovodstvo po posebnom
propisanom Kontnom planu za udruženja i druge neprofitne organizacije, dužne su da
svoje finansijske izvještaje saĉinjavaju i dostavljaju Agenciji za finansijske i informatiĉke
usluge (AFIP Sarajevo ili FIP Mostar) na posebnim propisanim obrascima seta
finansijskih izvještaja koji sadrži:
Bilans stanja za udruženja i druge neprofitne organizacije;
Bilans uspjeha za udruženja i druge neprofitne organizacije;
Izvještaj gotovinskih tokova;
Izvještaj o promjenama u kapitalu/uzvorima sredstava
Raĉunovodstvene politike i zabilješke uz finansijske izvještaje (s tim da su samo
prva dva izvještaja posebno predviĊena za udruženja i druge neprofitne organizacije, dok
su ostala tri izvještaja identiĉni obrascima za profitni sektor (i koje je, stoga, prilikom
popunjavanja i saĉinjavanja potrebno prilagoditi specifiĉnostima neprofitnog sektora).
Pored toga, uz raĉunovodstvene iskaze, ovi subjekti su dužni dostaviti i posebne obrasce
za statistiĉke namjene (obrazac Posebni podaci o plaćama i broju zaposlenih i obrazac
INV‐01 ‐ Godišnji izvještaj o investicijama), kao i obrazac ZS ‐ Obraĉun posebnog
poreza za zaštitu od prirodnih i drugih nesreća.
U Republici Srpskoj, set obrazaca godišnjih izvještaja za NVO propisan je jedinstvenim
Pravilnikom o obrascima bilansa stanja i bilansa uspjeha za preduzeća i zadruge, druga
pravna lica i preduzetnike koji vode dvojno knjigovodstvo („Službeni glasnik RS“,broj
120/06). Prema tome, u RS nema nikakvih razlika izmeĊu obrazaca Bilansa stanja i
Bilansa uspjeha koje podnose preduzeća i obrazaca za NVO. U RS, NVO nisu obavezne
podnositi Izvještaj o tokovima gotovine niti Izvještaj o promjenama u kapitalu.
NVO sa sjedištem u Brĉko Distriktu BiH se, još uvijek, mogu opredijeliti hoće li
primjenjivati kontni plan Federacije BiH ili Republike Srpske, od ĉega zavise i obrasci
njihovih finansijskih izvještaja.
Obaveze sačinjavanja finansijskih izvještaja
Pravna lica finansijske izvještaje sastavljaju i prezentiraju za poslovnu godinu i to za period od 1.
januara. do 31. decembra tekuće godine sa usporedivim podacima za prethodnu godinu.
Finansisjki izvještaji se podnose najkasnije do posljednjeg dana februara naredne godine.
Pored toga, sva pravna lica za koja se smatra da imaju javnu odgovornost su, do 31.
jula svake godine, dužna podnijeti i svoj polugodišnji izvještaj, koji predstavlja sumarni
finansijski izvještaj za šestomjeseĉni raĉunovodstveni period koji se završava do 30. 06.
svake godine. Zakonom se NVO može povjeriti da u okviru svoje djelatnosti vrši javne
ovlaštenja, pri ĉemu se smatra da ima javnu odgovornost. U tom sluĉaju NVO je
obavezna, pored godišnjih finansijskih izvještaja, podnositi i polugodišnje izvještaje.
MeĊutim, potrebno je naglasiti da kriterij „javne odgovornosti“, u smislu podnošenja
polugodišnjih obraĉuna, treba posmatrati na naĉin kako ga definiše Zakon o
raĉunovodstvu i reviziji, a ne Zakon o udruženjima i fondacijama. Formalno, „javnu
odgovornost“, prema kriterijima postavljenim u entitetskim zakonima o raĉunovodstvu i
reviziji, odnosno u BD, bi, eventualno, mogle imati NVO u Federaciji BiH i BD, dok se
u RS „javna odgovornost“ veže za profitni sektor, iz ĉega proizlazi da NVO u RS‐u
formalno ne moraju predavati polugodišnje izvještaje, uz napomenu da se njihova predaja,
po Zakonu, preporuĉuje.
Finansijski izvještaji se, na propisanim obrascima, dostavljaju Agenciji za finansijske i
informatiĉke usluge (AFIP Sarajevo ili FIP Mostar), odnosno Agenciji za finansijske i
informatiĉke poslove Republike Srpske, zavisno od sjedišta NVO.
NVO može organizovati obavljanje raĉunovodstvenih poslova u okviru interne službe
raĉunovodstva ili ove poslove može (ugovorom) povjeriti trećim licima (koja ispunjavaju
zakonske uslove za obavljenje tih poslova). U prvom sluĉaju, nije nužno da osoba, koja
je uposlena u NVO i koja obavlja raĉunovodstvene poslove za potrebe te NVO, bude
certificirani raĉunovoĊa u skladu sa Zakonom. Naravno, direktor NVO može i tada
angažovati cerificiranog raĉunovoĊu koji je kvalifikovan u skladu sa Zakonom, da ispuni
knjigovodstvene i raĉunovodstvene zahtjeve koje stoje pred NVO. U drugom sluĉaju, tj.
ukoliko
se
raĉunovodstveni
poslovi
povjere
trećim
licima (raĉunovodstvenim
agencijama, servisima i sl), ta lica moraju biti registrovana i certificirana u skaladu sa
Zakonom o raĉunovodstvu, tj. moraju posjedovati važeći certifikat za zvanje certificiranog
raĉunovoĊe, kao i važeću licencu (dozvolu) za obavljanje raĉunovodstvenih poslova.
Prema Zakonu, predsjednik, direktor ili drugo ovlašteno lice NVO odgovoran je i za
taĉnost, kompletnost, istinitost, fer prezentiranje i pravovremeno podnošenje finansijskih
izvještaja.
Finansijski izvještaji pravnog lica, moraju biti ovjereni potpisom i peĉatom certificiranog
raĉunovoĊe koji sadrži naziv "certificirani raĉunovoĊa", njegovo ime i prezime, kao i broj važeće
licence. Istodobno finansijski izvještaji moraju biti potpisani od strane lica ovlaštenog za
zastupanje pravnog lica, upisanog u sudski registar, koje podnosi finansijske izvještaje, ovjerene
peĉatom pravnog lica - podnosioca.
Revizija finansijskih izvještaja
Zakoni o raĉunovodstvu i reviziji Federacije BiH, RS i BD BiH razvrstavaju pravna lica u
nekoliko skupina u zavisnosti od visine odreĊenih parametara/pokazatelja. U zavisnosti kojoj
grupi društava pripadaju, Udruženja i fondacije su o obavezi da angažuju eksternog revizora za
potrebe revizije finansisjkih izvještaja. Entitetski zakoni po oovm pitanju imaju razliĉite
zahtjeve, koji se sažeto mogu prikazati u tabeli ispod.
Lica koja podlijeţu obavezi revizije finansisjkih izvještaja
Mala pravna lica
FBiH i RS
Srednja pravna lica
Velika pravna lica
BD
Ostala pravna lica
Pravna lica koja
imaju javnu
odgovornost
broj zaposlenih manji od 50;
prosjeĉna vrijednost poslovne imovine manja od 1
milion KM;
ukupan godišnji prihod manji od 2 miliona KM
broj zaposlenih manji od 50 do 250;
prosjeĉna vrijednost poslovne imovine manja od 1 do
4 miliona KM;
ukupan godišnji prihod manji od 2 do 8 miliona KM
pravna lica koja prelaze kriterije iz najmanje dvije
taĉke prethodnog stava;
banke, mikro-kreditne organizacije, štedno-kreditne
zadruge, društva za osiguranje, leasing društva,
društva za upravljanje investicionim fondovima,
društva za upravljanje obaveznim odnosno
dobrovoljnim penzijskim fondovima, brokerskodilerska društva i druge finansijske organizacije
pravnih lica ĉijim se vrijednosnim papirima trguje ili
se vrši priprema za njihovo emitovanje na
organizovanom tržištu vrijednosnih papira;
pravnih lica ukoliko je to propisano posebnim
propisima kojim se ureĊuje njihovo poslovanje;
Konsolidovani izvještaji (samo u RS)
broj zaposlenih veći od 50;
prosjeĉna vrijednost poslovne imovine veća od 1.4
milion KM;
ukupan godišnji prihod veći od 2.8 miliona KM;
banke i druge finansisjke institucije, osiguravajuće
kompanije, penzioni fondovi, brokeri ili dileri
vrijednosnih papira, privatizacioni investicioni
fondovi i otvoreni investicioni fondovi;
pravna lica koje podnosi ili je u postupku podnošenja,
finansijskih izvještaja Komisiji za vrijednosne papire
ili nekoj drugoj regulatornoj organizaciji, radi
emitovanja bilo koje vrste finansisjkih instrumenata na
berzi ili drugom organizovanom tržištu;
Obaveza
revizije
NE
DA
DA
DA
DA
POGLAVLJE 7: POREZI
POREZ NA DOHODAK
Uvod
Porezni tretman i tretman obraĉuna i uplate doprinosa razlikuje se u zavisnosti od vrste ugovora
koju NVO zakljuĉi sa fiziĉkim licem. Posebno su izražene razlike u primjeni stopa doprinosa, te
se tako na ugovore o radu u FBiH uplaćuju doprinosi na osnovicu u ukupnoj stopi od 41%, dok
se na ugovore o djelu primjenjuje stopa doprinosa u stopi od 10%. Bitno je napomenuti da trošak
poreza i doprinosa koji NVO snosi ne smije biti faktor pri odluĉivanju kakvu vrstu ugovora NVO
treba zakljuĉiti sa fiziĉkim licem, jer je u pogledu odreĊivanja vrste i karaktera angažovanja
primarno zakonodavstvo iz oblasti radnog prava te obligacionih odnosa.
TakoĊe, porezni i tretman uplate doprinosa razlikuje se u FBiH, RS i BD, obzirom da su to
odvojene porezne jurisdikcije.
Obaveze prijavljivanja i plaćanja
Obavezu prijavljivanja i plaćanja poreza i doprinosa ima isplatioc, prilikom svake isplate.
Porezne kartice
FBiH: Porezna kartica (obrazac PK-1002) je dokument na osnovu kojeg se zaposlenom utvrĊuje
iznos liĉnog odbitka, odnosno iznos na koji mu se može umanjiti osnovica za obraĉun akontacije
poreza na dohodak od nesamostalne djelatnosti po osnovu liĉnog odbitka (300KM mjeseĉno) i
po osnovu izdržavaih ĉlanova uže porodice.
Rezidenti porezni obveznici koji ostvaruju dohotke po osnovu obavljanja samostalnih djelatnosti
i po osnovu imovine i imovinskih prava, a istovremeno ne ostvaruju i dohotke po osnovu
nesamostalne djelatnosti, dokumentovane zahtjeve za izdavanje porezne kartice podnose
neposredno Poreskoj upravi. Porezni obveznik može imati samo jednu poreznu karticu. Ukoliko
zaposlenik ostvaruje prihode kod dva i/ili više poslodavaca, sam odluĉuje kojem poslodavcu ce
predati poresku karticu, jer pravo na liĉni odbitak u toku poreskog perioda može da ostvari samo
kod jednog poslodavca.
Porezni obveznici koji ostvaruju dohodak po osnovu samostalne djelatnosti i/ili po osnovu
imovine i imovinskih prava, osim prihoda na koje je u toku poreskog perioda, porez obraĉunat i
naplaćen po odbitku i koji se smatra konaĉnom poreznom obavezom, pravo na priznavanje
liĉnog odbitka mogu ostvariti na osnovu godišnje poreske prijave uz prilaganje ovjerene
fotokopije porezne kartice. U sluĉaju otuĊenja, gubitka, uništenja ili nestanka na drugi naĉin,
nadležna organizaciona jedinica Poreske uprave je dužna na zahtjev poreskog obveznika izdati
novu poreznu karticu,koja se mora posebno oznaĉiti kao duplikat.
Fiziĉko lice kojem Porezna uprava izda poresku karticu, ne može biti kod drugog fiziĉkog lica
prijavljeno kao izdržavani ĉlan uže porodice ili po osnovu invalidnosti.
Porezna kartica se poništava, odnosno proglašava nevažećom u slijedećim sluĉajevima: nakon
smrti poreskog obveznika, nakon trajnog iseljenja iz Federacije, kada porezni obveznik prestane
biti rezident, ili kada prestane ostvarivati prihode koji su oporezivi po ovom zakonu i želi da se
kod ĉlana svoje porodice prijavi kao izdržavano lice
RS: Poreska kartica predstavalja dokument koji sadrži podatke o poreskom obvezniku, kao i
podatke o ostarenom dohotku, porezu na dohodak i umanjenje poreske osnovice. Podatke u
poresku karticu može unijeti samo Poreska uprava, a svaki zaposlenik može imati samo jednu
poresku karticu. Kartica se izadje na zahtjev zaposlenog, odnosno poreznog obveznika. Poreska
kartica u svrhu umanjenja poreske osnovice izdaje se za poreski period koji poĉinje provog dana
narednog mjeseca u odnosu na mjesec podnošenja zahtjeva za izdavanje poreske kartice.
Ukoliko se poreski obveznik naĊe u okolnostima koje mjenjaju njegova prava po osnovu
umanjenja poreske osnovice, dužan je da se obrati Poreskoj upravi sa zahtjevom za promjenu
podataka u poreskoj kartici u roku od 15 dana od dana nastanka promjene. Ako Poreska uprava
utvrdi da je poreska osnovica umanjenja na osnovu netaĉnih podataka ili da poreski obvezik nije
prijavio promjene koje ne dozvoljavaju umanjenje poreske osnovice, Poreska uprava će uskladiti
podatke u poreskoj kartici sa stvarnim stanjem.
U svrhu ostvarivanja prava na umanjenje poreske osnovice, poreski obveznik koji prvi put
zasniva radni odnos podnosi Poreskoj upravi zahtjev za izdavanje poreske kartice, najkasnije 15
dana od dana zasnivanja radnog odnosa.
Isplatioc pri uplati kroz za to predviĊene obrasce koristi svoj ID porezni broj.HARIS
NVO kao obveznik uplate poreza za lična primanja
Dohodak ostvaren po osnovu liĉnih primanja, prihoda od kapitala, te dohodak plaćen stranim
licima je predmet poreza po odbitku od strane isplatioca.3 To znaĉi da je obveznik uplate poreza
i doprinosa isplatilac prihoda.
FBiH: Za isplate po osnovu liĉnih primanja (iz nesamostalne djelatnosti), isplatilac prihoda je
dužan do 10. u mjesecu za prethodni mjesec podnijeti mjeseĉnu prijavu poreza na dohodak i
3
Porez po odbitku, ili akontacija poreza na dohodak suštinski znači da je porez upladen mjesečno odnosno po
isplati, od strane isplatioca. Naime, porezni obveznik je fizičko lice, a isplatilac je obveznik uplate poreza. Fizičko
lice prijavljuje svoju konačnu obavezu poreza na dohodak na kraju godine, te se zato sve uplate u toku godine
nazivaju akontacijom poreza (jer su pladene prije isteka poreznog perioda tj. godine), odnosno porezom po odbiktu
jer je porez odbijen od bruto naknade.
doprinosa na obrascu Specifikacija 2001, i 2001-A. Za isplate po osnovu samostalne djelatnosti,
isplatioci su po isplati dužni predati sljedeće obrasce: AUG-1031 (Akontacija poreza po odbitku
za povremene samostalne djelatnosti po osnovu ugovora o djelu ili ugovora o autorskom djelu);
AUG-1032 (Akontacija poreza po odbitku na prihode od drugih samostalnih djelatnosti –
predstavniĉki organi vlasti, ĉlanovi skupština i nadzornih odbora itd); Obrazac 2003 (za ostale
nesamostalne djelatnosti).
RS: Za sve isplate izvršene u prethodnom mjesecu isplatilac je dužan podnijeti prijavu za porez
najkasnije do 10. u mjesecu za prethodni mjesec. Svi isplatioci dohotka ponose osnovni obrazac
1002 na koji se porez plaća po odbitku i odgovarajuće dodatne listove, u zavisnosti od vida
isplate oporezivog dohotka i osnova uplate doprinosa.
Uz osnovni obrazac 1002 za liĉna primanja iz radnog odnosa (iz nesamostalne djelatnosti)
isplatilac popunjava i dodatni list DL1 (Primanja po osnovu radnog odnosa) i dodatni list DL5
(Isplate po osnovu bolovanja) za lica koja se nalaze na bolovanju. Ukoliko poslodavac ima
zaposlenike kojima se staž raĉuna sa uvećanim trajanjem, potrebno je popuniti i dodatni list
DL1B (Isplate po osnovu staža sa uvećanim trajanjem).
Ukoliko postoji ugovor o djelu, uz obrazac 1002 se sastavlja dodatni list DL2 (Isplate po osnovu
autorskih prava i prava srodnih autorskom pravu).
Za isplate po osnovu samostalne djelatnosti, isplatioci su po isplati dužni popuniti: dodatni list
DL3 (Liĉna primanja koja nisu iz radnog odnosa); dodatni list DL4 (Isplate po osnovu zakupa i
podzakupa); ili dodatni list DL6 (Posebne isplate neto primanja i uplate doprinosa).
Prijavljivanje i uplata poreza na dohodak i doprinosa za lica sa prebivalištem u FBiH a
zaposlena u NVO-u koji se nalazi u RS-u
Entitetski propisi nisu najjasnije propisali naĉin uplate doprinosa. Naime, Zakonom o
doprinosima RS (Službene novine RS br. 51/01, 96/03, 128/06, 120/08, 31/09 i 1/11), propisano
je da su obveznici doprinosa u RS „fiziĉka lica – rezidenti RS-a“, što znaĉi da NVO koji ima
status rezidenta RS ne bi imao obaveze obraĉunavanja i plaćanja doprinosa za Zaposlenika iz
FBiH po propisima RS, već samo poreza na dohodak u iznosu od 10%. MeĊutim, Zakon o
doprinosima, ĉlan 10. takoĊe navodi da je obveznik uplate isplatilac – rezident RS-a.
Prema opšte prihvaćenoj praksi, a i sukladno sa praksom u FBiH, zdravstveno osiguranje plaća
se prema mjestu prebivališta uposlenika, dok se doprinosi za PIO, djeĉiju zaštitu i zaštitu od
nezaposlenosti uplaćuju u fond RS-a.
Poreska uprava RS-a nije predvidjela poseban obrazac za ovakve situacije, te se prijava poreza
na dohodak i obraĉun doprinosa. vrši putem obrasca 1002.
S druge strane,
„fiziĉka lica –
fiziĉke osobe
obraĉunavanja
Zakon o doprinosima FBiH propisuje da su obveznici doprinosa izmeĊu ostalog
rezidenti Federacije koja su na teritoriju Federacije zaposlena kod pravne ili
- nerezidenta Federacije ...“. Dalje, u skladu sa Pravilnikom o naĉinu
i uplate doprinosa („Sl. novine FBiH, br. 64/04 i 81/08, u daljem tekstu
„Pravilnik“), obraĉun i uplatu doprinosa za primanja koja ostvari kod nerezidenta na teritoriji
FBiH mora izvršiti Zaposlenik najkasnije do 10-og u mjesecu za prethodni mjesec, mada je
dozvoljeno da to umjesto njega obavlja njegov poslodavac – nerezident, što je ĉesto u praksi i
sluĉaj. Prihvaćena praksa: u praksi je od strane porezne uprave RS prihvaćeno da se zdravstveno
osiguranje plaća prema mjestu prebivališta uposlenika, dok se doprinosi za PIO, djeĉiju zaštitu i
zaštitu od nezaposlenosti uplaćuju u fond RS-a.
Prijavljivanje i uplata poreza na dohodak i doprinosa za lica sa prebivalištem u RS-u
zaposlena u NVO-u koji se nalazi u FBiH:
FBiH propisi su definisali da je obveznik doprinosa fiziĉko lice – nerezident FBiH (tj. u ovom
sluĉaju Zaposlenik sa prebivalištem u RS) koje je na teritoriji FBiH u radnom odnosu kod pravne
ili
fiziĉke
osobe–
rezidenta
FBiH.
Dakle, prema važećim propisima FBiH Zaposlenicima sa prebivalištem u RS je za njihov
dohodak kojeg ostvare u NVO FBiH potrebno platiti ukupne doprinose iz plate (31%) i na platu
(10,5%), kao i porez na dohodak od 10%. Uplata navedenih doprinosa u ovom sluĉaju je
propisana na sljedeći naĉin: Doprinos za PIO se u potpunosti uplaćuje u Fond PIO FBIH,
Doprinos za zdravstveno osiguranje se uplaćuje u Fond solidarnosti FBiH (9%), odnosno u Fond
zdravstvenog osiguranja RS (91%), doprinos za osiguranje od nezaposlenosti se uplaćuje FBiH
zavodu za zapošljavanje (30%), odnosno Zavodu za zapošljavanje RS (70%). Za prijavu i uplatu
ovih doprinosa koristi se za to posebno predviĊena Specifikacija 2001-A.
Poreska osnovica i primjena propisanih stopa - koncept
Poreska osnovica i osnovica doprinosa
Poreska osnovica smatra se i osnovicom za obraĉunavanje doprinosa. Dakle, pri obraĉunu poreza
i doprinosa, isplatilac odnosno NVO:
1) izraĉuna poresku osnovicu na naĉin da ukljuĉi sve prihode koje isplaćuje a koji su
oporezivi u skladu sa Zakonom o porezu na dohodak;
2) na tako izraĉunatu osnovicu primjenjuje stope poreza i stope doprinosa u skladu sa
Zakonom o porezu na dohodak, i Zakonom o doprinosima.
Detaljniji opis oporezivih prihoda, te stopa koje se primjenjuju pri obraĉunu obaveze za poreze i
doprinose slijedi u nastavku ove Sekcije.
Poreska osnovica - RS
Prihodi koji nisu predmet oporezivanja
Prihodi koje NVO može biti u prilici da isplaćuje, a koji nisu predmet poreza i doprinosa bez
obzira na vrstu ugovora koju NVO ima sa angažovanim fiziĉkim licem su sljedeći:
RS:
primanja po osnovu djeĉijeg i materinskog dodatka i novĉane pomoći za opremu
novoroĊene djece;
primanja po osnovu stipendija do 75% prosjeĉne mjeseĉne neto plate po zaposlenom u
Republici Srpskoj prema posljednjem objavljenom podatku organa nadležnog za poslove
statistike;
naknadu za vrijeme nezaposlenosti;
primanja po osnovu materijalnog obezbjeĊenja u skladu sa zakonom;
primanja po osnovu organizovane socijalne i humanitarne pomoći;
naknadu stvarne materijalne i nematerijalne štete;
naknadu za tuĊu pomoć i njegu i naknada za tjelesno oštećenje;
Prihodi koji ulaze u osnovicu - nesamostalna djelatnost
1. Porez i doprinosi se plaćaju na:
bruto platu i druge isplate zaposlenom, ukljuĉujući i koristi koje poslodavac daje
uposleniku
regres za godišnji odmor
topli obrok
bonuse, naknade i druge izdatke
posredne olakšice i skrivene isplate
avansna primanja
naplaćena potraživnja
bonuse i nagrade
2. Porez i doprinosi se NE plaćaju na:
otpremnine za odlazak u penziju
otpremnine pri otpuštanju sa posla
naknade za troškove sahrane, pomoć za gubitke nastale kao posljedica elementarnih
nepogoda i pomoći po osnovu ozljeda i bolesti koje isplaćuje poslodavac za zaposlenog
ili ĉlana njegove porodice isplaćene do visine utvrĊene po posebnim propisima;
smještaj koji poslodavac osigurava zaposlenom na mjestu gdje se obavlja djelatnost ako
je neophodno da zaposleni koristi smještaj radi obavljanja radnog zadatka,
naknade za prevoz na posao i sa posla isplaćene do visine po posebnim propisima,
naknade putnih troškova i dnevnica u svrhu poslovnih putovanja ili privremenog
obavljanja radnih zadataka isplaćene do visine po posebnim propisima (maksimalna
poresko dopustiva dnevnica za putovanje u BiH trenutno iznosi 48 KM);
naknade za priznavanja troškova preseljenja u svrhu promjene mjesta zaposlenja
isplaćene do visine po posebnim propisima,
pokloni koje daju poslodavci za djecu zaposlenih povodom praznika do iznosa od 20% isplaćene
prosjeĉne bruto plate u Republici Srpskoj za taj mjesec.
3. Osnovni liĉni odbitak iznosi 3.600 KM god. (300 KM/mj.), a osnova za obraĉun odbitaka za
izdržavane ĉlanove porodice je fiksno 1.800 KM god. (150 KM/mj.).
PORESKA OSNOVICA = Oporezivi prihodi (1.) – Liĉni odbitak (3.)
Poreska osnovica kod samostalne djelatnosti
Ugovor o djelu: poreska osnovica je neto prihod koji ĉini ukupno ugovorenu naknadu umanjenu
za stvarne ili nominirane troškove.
Autorske naknade: poreska osnovica je neto prihod koji ĉini ukupno ugovorenu naknadu
umanjenu za stvarne ili nominirane troškove.
Rad pripravnika: osnovica je iznos koji se isplaćuje pripravniku.
Volonteri: osnovicu za uplatu doprinosa ĉini 50% od od prosjeĉne plate u RS.
Stope poreza i doprinosa
1
Ugovor o radu
Doprinosi iz plate
Doprinos za PIO
Doprinos za zdravstveno osig.
Doprinos za osig.od nezaposlenosti
Doprinos za djeciju zastitu
2
Porez na dohodak
1
Ugovor o privremenim i
povremenim poslovima
Doprinosi iz plate
Doprinos za PIO
Doprinos za zdravstveno osig.
Doprinos za osig.od nezaposlenosti
Doprinos za djeciju zastitu
2
1
Porez na dohodak
Ugovor o djelu
Doprinosi iz naknade
Doprinos za PIO
Doprinos za zdravstveno osig.
Doprinos za osig.od nezaposlenosti
33.0%
18.0%
12.5%
1.0%
1.5%
10.0%
30.5%
18.0%
12.5%
0.0%
0.0%
10.0%
Ugovor o angažovanju volontera (u
slučaju da volonter ne dobija naknadu)
1 Doprinosi
30.5%
18.0%
Doprinos za PIO
12.5%
Doprinos za zdravstveno osig.
0.0%
Doprinos za osig.od nezaposlenosti
0.0%
Doprinos za djeciju zastitu
2 Porez na dohodak
0.0%
1
2
Ugovor o angažovanju pripravnika
Doprinosi iz plate
33.0%
18.0%
Doprinos za PIO
12.5%
Doprinos za zdravstveno osig.
1.0%
Doprinos za osig.od nezaposlenosti
1.5%
Doprinos za djeciju zastitu
10.0%
Porez na dohodak
Ugovor o autorskom djelu (ako primalac
naknade nije obavezno osiguran po drugom
osnovu)
0.0%
0.0%
0.0%
0.0%
1
Doprinosi iz naknade
Doprinos za PIO
Doprinos za zdravstveno osig.
Doprinos za osig.od nezaposlenosti
33.0%
18.0%
12.5%
1.0%
0.0%
10.0%
Doprinos za djeciju zastitu
2
Porez na dohodak
Doprinos za djeciju zastitu
2
Porez na dohodak
PRIMJERI OBRAČUNA RS
Primjer 1: OBRAČUN POREZA I DOPRINOSA - UGOVOR O RADU
Ugovorena bruto plaća je 4.000 KM. Primjer obraĉuna je kako slijedi
UGOVOR O RADU
R.br.
1
2
Ukupni kef.ličnog odbitka
1.0
Opis
Bruto plaća prema ugovoru o radu
Doprinosi IZ plaće
Doprinos za djeciju zastitu
33%
18.0%
12.5%
1.00%
1.50%
Oporeziva osnovica
Ukupni lični odbitak
Osnovica poreza
Porez na dohodak
10.0%
Doprinos za PIO
Doprinos za zdravstveno osig.
Doprinos za osig.od nezaposlenosti
3
4
5
6
7
8
Iznos (KM)
300.00
Stopa
Za isplatu
Iznos
4,000
1,320
720
500
40
60
2,680
300
2,380
238
2,442
Primjer 2: OBRAČUN POREZA - UGOVOR O DJELU
UGOVOR O DJELU
Troškovi koji se priznaju
R.br.
1
2
3
4
pri obračunu osnovice (stvarni ili normirani)
Opis
Bruto naknada prema ugovoru o djelu
Bruto naknada po odbitku troškova
Porez na dohodak
Neto za isplatu na racun lica
(2 - 4 + Troskovi koji se priznaju)
Iznos (KM)
800.00
Stopa
10.0%
Iznos
4,000
3,200
320
3,680
1.5%
10.0%
Poreska osnovica - FBiH
Prihodi koji nisu predmet oporezivanja
Prihodi koje NVO može biti u prilici da isplaćuje, a koji nisu predmet poreza i doprinosa bez
obzira na vrstu ugovora koju NVO ima sa angažovanim fiziĉkim licem su sljedeći:
prihodi na osnovu naknada za vrijeme nezaposlenosti i sprijeĉenosti za rad koji su
isplaćeni na teret vanbudžetskog fonda,
prihodi invalidnih lica koja su zaposlena u NVO za radno i profesionalno osposobljavanje
i rehabilitaciju invalida,
prihodi na osnovu naknada za tjelesna oštećenja, umanjenu radnu sposobnost i naknada
za pretrpljenu neimovinsku štetu,
prihodi na osnovu naknada šteta zaposlenicima po osnovu posljedica nesreće na radu,
plaćanja po osnovu stipendija uĉenika i studenata na redovnom školovanju, a najviše do
iznosa od 75% prosjeĉne neto plaće po zaposlenom u Federaciji, prema posljednjem
objavljenom podatku nadležnog organa za statistiku
prihodi koje ostvare uĉenici i studenti putem uĉeniĉkih i studentskih zadruga u toku jedne
kalendarske godine do iznosa od ĉetiri prosjeĉne mjeseĉne plaće zaposlenih u Federaciji
prema posljednjem objavljenom podatku Federalnog zavoda za statistiku,
nagrade uĉenicima i studentima osvojene na takmiĉenjima u okviru obrazovnog sistema i
organiziranim školskim i visokoškolskim takmiĉenjima do visine dvije prosjeĉne neto
plaće po zaposlenom u Federaciji, prema posljednjem objavljenom podatku nadležnog
organa za statistiku,
naknade plaća isplaćenih licima za vrijeme trajanja prekida posla za koji zaposlenik nije
kriv,
Poreska osnovica kod nesamostalne djelatnosti
1. Prihodom od nesamostalne djelatnosti smatra se: bruto plaća koju zaposleniku isplaćuje
poslodavac na osnovu ugovora o radu, odnosno radnog odnosa ili daje u stvarima,
koristima, protuuslugama i/ili u vidu premija i drugih prihoda za rad obavljen prema
njegovim uputama.
Oporezivim prihodima od nesamostalne djelatnosti smatraju se i:
dodatni prihodi na osnovu naknada, pomoći i sl. koje poslodavac isplati zaposlenicima
iznad iznosa utvrĊenih Pravilnikom o primjeni Zakona o porezu na dohodak,
plaće koje umjesto poslodavca isplati drugo lice,
svi drugi prihodi na osnovu i u vezi sa nesamostalnom djelatnošću.
Koristi koje su primljene na osnovu nesamostalne djelatnosti ulaze u dohodak, i to:
korištenje vozila i drugih sredstava za liĉne potrebe,
smještaj, hrana kao i korištenje drugih dobara i usluga koji su besplatni ili po cijeni koja
je niža od tržišne cijene,
odobreni beskamatni krediti ili krediti sa kamatnom stopom koja je niža od tržišne
kamatne stope,
izmirivanje liĉnih troškova od poslodavca,
izmirivanje ili oprost dužniĉke obaveze od poslodavca.
2. Porez i doprinosi se NE plaćaju na:
dnevnice za službena putovanja u zemlji i inostranstvu u skladu sa posebnim propisima
(trenutno neoporezivi iznos dnevnice za putovanje u BiH iznosi 48 KM, a u inostranstvo
90 – 160 KM),
troškovi prevoza na službenom putovanju u visini stvarnih troškova,
troškovi noćenja na službenom putovanju u visini stvarnih troškova u hotelu, izuzev
hotela de luxe kategorije,
naknada za korišćenje privatnog automobila u službene svrhe u visini 20% cijene 1l
utrošenog goriva po preĊenom kilometru,
naknada troškova prevoza na posao i sa posla u visini koštanja cijene karte gradskog,
prigradskog ili meĊugradskog prevoza, a u sluĉaju korišćenja vlastitog automobila
saglasno unutrašnjim aktima u visini od 20% od cijene 1l benzina po preĊenom kilometru
na odobrenoj relaciji od mjesta stanovanja do mjesta rada, a najviše do iznosa cijene
jedne i po mjeseĉne karte u javnom saobraćaju na odobrenoj relaciji,
naknada za ishranu u toku rada (topli obrok) u visini do 2% od prosjeĉne neto plate u
Federaciji prema posljednjem statistiĉkom objavljenom podatku,
naknada za rad na terenu (terenski dodatak) pod uslovom da se rad obavlja van mjesta
zaposlenja i da traje duže od 20 dana neprekidno, i to:
- 20% od iznosa propisane dnevnice, ako su na terenu obezbjeĊeni smještaj i ishrana od
strane poslodavca;
- do visine propisane dnevnice ako je na terenu obezbeĊen samo smještaj;
- do 70% iznosa propisane dnevnice, ako je na terenu obezbjeĊena samo ishrana
regres za godišnji odmor u visini prosjeĉne neto plate u Federaciji u posljednja tri
mjeseca prije isplate ili u visini 70% plate zaposlenika utvrĊene rješenjem o plati,
isplaćene u posljednja tri mjeseca,
otpremnina prilikom odlaska u penziju u visini šest neto plata zaposlenika koje su mu
isplaćene u prethodnih šest mjeseci ili šest prosjeĉnih neto plata u Federaciji prema
posljednjem statistiĉkom podatku, ako je to povoljnije za zaposlenika,
otpremnina u sluĉaju otkaza ugovora o radu (u sluĉaju tehnološkog viška), ne podliježe
obavezi plaćanja poreza na dohodak ukoliko je isplaćena zaposleniku do iznosa koji ĉini
70% prosjeĉne mjeseĉne plaće u posljednja tri mjeseca prije prestanka ugovora o radu, za
svaku navršenu godinu rada kod poslodavca - isplatioca otpremnine,
naknade troškova lijeĉenja teško obolelih zaposlenika i ĉlanova njegove uže porodice,
shodno ĉlanu 24. stav (5) Zakona o porezu na dohodak, u visini stvarnih troškova prema
dokumentaciji,
naknada troškova sahrane u sluĉaju smrti zaposlenika ili ĉlanova njegove uže porodice,
kao i smrti penzionisanog zaposlenika, u visini stvarnih troškova sahrane, a najviše ĉetiri
prosjeĉne mjeseĉne plaće isplaćene u Federaciji za prethodna ĉetiri mjeseca prije
donošenja rješenja o isplati naknade,
jubilarne nagrade za navršeni odreĊeni broj godina neprekidnog radnog staža zaposlenika
kod istog poslodavca i to:
- za navršenih pet godina …… 0,5 prosjeĉne mjeseĉne neto plate
- za navršenih deset godina … 1 prosjeĉne mjeseĉne neto plate
- za navršenih petnaest godina 1,25 prosjeĉne mjeseĉne neto plate
- za navršenih dvadeset godina 1,50 prosjeĉne mjeseĉne neto plate
- za navršenih dvadesetpet godina 1,75 prosjeĉne mjeseĉne neto plate
- za navršenih trideset godina…2 prosjeĉne mjeseĉne neto plate
- za navršenih tridesetpet godina …2,50 prosjeĉne mjeseĉne neto plate
Osnovica za utvrĊivanje vicine jubilarne nagrade je prosjeĉna plata ostvarena u Federaciji
BiH u prethodna tri mjeseca, u momentu isplate iste, a prema posljednjem statistiĉkom
podatku.
novĉane pomoći u sluĉaju:
- teške invalidnosti zaposlenika (najmanje 60% invaliditeta),
- teške bolesti zaposlenika ili ĉlanova njegove uže porodice i
- hirurških intervencija na zaposleniku izvršenih iz zdravstvenih razloga i po preporuci
ljekara,
jednokratno u visini tri prosjeĉne plate zaposlenika isplaćene u prethodna tri mjeseca ili u
visini tri prosjeĉne neto plate u Federaciji prema posljednjem statistiĉkom podatku, ako je
to povoljnije za zaposlenika.
Pokloni koje poslodavci daju zaposleniku u novcu stvarima, uslugama ili pravima,
povodom državnih i vjerskih praznika i/ili jubileja firme i sl., ne podliježu obraĉunavanju
i plaćanju poreza na dohodak ako njihova ukupna vrijednost na godišnjem nivou nije
veća od vrijednosti koja je jednaka iznosu 30% prosjeĉne mjeseĉne plaće koju objavljuje
Federalni zavod za statistiku za mjesec kada se daje poklon.
TakoĊer, koristi koje poslodavac daje zaposleniku, a koje su u interesu obavljanja djelatnosti i n
podliježu oporezivanju su:
posebna radna odjeća sa znakom poslodavca,
posebni ljekarski pregledi po osnovu posebnih propisa,
sistematski kontrolni ljekarski pregledi za sve zaposlene,
razni oblici obrazovanja i struĉnog usavršavanja u vezi sa djelatnosti koji su neophodni
za ostvarivanje prihoda poslodavca i sl.
3. Osnovni liĉni odbitak iznosi 300 KM mjeseĉno (3600 KM godišnje), te dodatni liĉni
odbici se dobijaju za ĉlanove izdržavane porodice – mjeseĉno 150 KM za izdržavanog
braĉnog druga; 150 KM za prvo dijete; 210 KM za drugo dijete; 270 KM za treće i svako
slijedeće dijete; 90 KM za drugog izdrĊavanog ĉlana uže porodice; 90 KM mjeseĉno za
utvrĊenu invalidnost poreskog obveznika.
PORESKA OSNOVICA = Oporezivi prihodi (1.) – Liĉni odbitak (3.)
Poreska osnovica kod samostalne djelatnosti
Ugovor o djelu: poreska osnovica je neto prihod koji ĉini ukupno ugovorenu naknadu umanjenu
za 20%
Autorske naknade: poreska osnovica je neto prihod koji ĉini ukupno ugovorenu naknadu
umanjenu za 30%
Rad pripravnika: Pripravniku se obezbjeĊuje zdravstveno osiguranje putem zavoda za
zapošljavanje. Pored toga, organizacija koja upošljava pripravnika ima i obavezu plaćanja
doprinosa za zaštitu od povrede na radu i profesionalnog oboljenja (35% od najniže
plaće). Neto naknada za rad pripravnika mora iznositi najmanje 80% najniže plaće, prema
posljednjim objavljenim statistiĉkim podacima.
Volonteri: volonter ima pravo na zdravstveno osiguranje koje mu uplaćuje nadležni Zavod za
zapošljavanje. Radi osiguranja od povrede na radu ili profesionalne bolesti poslodavac
plaća nadležnoj službi za zapošljavanje doprinos od 35% od najniže plaće za svakog
volontera. Volonter ima pravo na odmor u toku radnog dana, dnevni odmor izmeĊu dva
radna dana i sedmiĉni odmor, kao i naknadu za topli obrok i troškove prijevoza na posao
i sa posla.
Stope poreza i doprinosa
1
Ugovor o radu
Doprinosi IZ plaće
Doprinos za PIO/MIO
Doprinos za zdravstveno osig.
Doprinos za osig.od nezaposlenosti
2
Doprinosi NA plaću
Doprinos za PIO/MIO
Doprinos za zdravstveno osig.
Doprinos za osig.od nezaposlenosti
3
Porez na dohodak
1
Ugovor o privremenim i
povremenim poslovima
Doprinosi IZ plaće
Doprinos za PIO/MIO
Doprinos za zdravstveno osig.
Doprinos za osig.od nezaposlenosti
Ugovor o angažovanju volontera
31%
17.0%
12.5%
1.5%
10.5%
6.0%
4.0%
0.5%
10.0%
1
31%
1
Osiguranje za slučaj povrede
na radu
2
Doprinos za PIO/MIO
35% najniţe plaće
22 KM*
*uplacuje se samo ako volonteri ne primaju nakadu za rad
Ugovor o angažovanju pripravnika
17.0%
12.5%
1.5%
Osiguranje za slučaj povrede
na radu
2
Porez na dohodak
nije jasno
definisano
10% od stvarno
ugovorene
naknade
Doprinosi NA plaću
2
10.5%
6.0%
4.0%
0.5%
10.0%
Doprinos za PIO/MIO
Doprinos za zdravstveno osig.
Doprinos za osig.od nezaposlenosti
3
Porez na dohodak
Ugovor o djelu
Doprinosi IZ bruto
naknade
1
1
n/a
n/a
Doprinos za PIO/MIO
Doprinos za osig.od nezaposlenosti
Doprinos za PIO/MIO
4.0%
Doprinos za zdravstveno osig.
Doprinos za osig.od nezaposlenosti
2
6.0%
Doprinos za PIO/MIO
Doprinos za zdravstveno osig.
Doprinos za osig.od nezaposlenosti
3
Doprinos za osig.od nezaposlenosti
0.5%
0.5%
10.0%
Opća vodna naknada
Porez na dohodak
Doprinosi NA neto
naknadu
Doprinos za zdravstveno osig.
3
prirodnih i drugih nesreća
4
5
prirodnih i drugih nesreća
4
Porez na dohodak
Primjer 1: OBRAČUN POREZA I DOPRINOSA - UGOVOR O RADU
Ugovorena bruto plaća je 4.000 KM. Primjer obraĉuna je kako slijedi
UGOVOR O RADU
R.br.
1
2
Doprinos za PIO/MIO
Doprinos za zdravstveno osig.
Doprinos za osig.od nezaposlenosti
3
Doprinosi NA plaću
Doprinos za PIO/MIO
Doprinos za zdravstveno osig.
Doprinos za osig.od nezaposlenosti
4
5
6
Oporeziva osnovica
Ukupni lični odbitak
Osnovica poreza
6.0%
n/a
n/a
Posebna naknada za zaštitu od
PRIMJERI OBRAČUNA FBIH
Ukupni kef.ličnog odbitka
1.0
Opis
Bruto plaća prema ugovoru o radu
Doprinosi IZ plaće
4.0%
n/a
Doprinos za PIO/MIO
n/a
n/a
Posebna naknada za zaštitu od
n/a
n/a
Doprinos za zdravstveno osig.
n/a
Doprinosi NA neto
naknadu
2
Ugovor o autorskom djelu
Doprinosi IZ bruto
naknade
Iznos (KM)
300.00
Stopa
31%
17.0%
12.5%
1.5%
10.5%
6.0%
4.0%
0.5%
Iznos
4,000
1,240
680
500
60
420
240
160
20
2,760
300
2,460
0.5%
10.0%
7
8
10.0%
Porez na dohodak
Za isplatu
246
2,514
TakoĊe, isti princip se koristi i kod obraĉuna poreza i doprinosa za privremene i povremene
poslove.
Primjer 2: OBRAČUN POREZA I DOPRINOSA – UGOVOR O DJELU
UGOVOR O DJELU
R.br.
1
2
3
Troškovi koji se priznaju
pri obračunu osnovice (20% bruto
ugovorene naknade)
Opis
Bruto naknada prema ugovoru o djelu
Bruto naknada po odbitku troškova
Doprinosi IZ osnovice
Iznos
(KM)
800.00
Stopa
Doprinos za PIO/MIO
Doprinos za zdravstveno osig.
4.0%
Doprinos za osig.od nezaposlenosti
4
5
6
POREZNA OSNOVICA (2-3)
Porez na dohodak
10.0%
Neto za isplatu na racun lica
Iznos
4,000
3,200
128
0
128
0
3,072
307
3,565
(4 - 5 + Troskovi koji se priznaju)
7
Doprinosi NA osnovicu
Doprinos za PIO/MIO (osnovica pod 2.)
6.0%
Doprinos za zdravstveno osig.
Doprinos za osig.od nezaposlenosti
228
192
0
0
Posebna naknada za zaštitu od
prirodnih i drugih nesreća (osnovica pod 6.)
Opća vodna naknada (osnovica pod 6.)
0.5%
0.5%
18
18
Primjer 3: OBRAČUN POREZA I DOPRINOSA – UGOVOR O AUTORSKOM DJELU
R.br.
1
2
3
UGOVOR O AUTORSKOM DJELU
Troškovi koji se priznaju
Iznos (KM)
pri obračunu osnovice (30% bruto
ugovorene naknade)
1,200.00
Opis
Stopa
Bruto naknada prema ugovoru o djelu
Bruto naknada po odbitku troškova
Doprinosi IZ osnovice
Iznos
4,000
2,800
112
Doprinos za PIO/MIO
Doprinos za zdravstveno osig.
4.0%
Doprinos za osig.od nezaposlenosti
4
5
6
POREZNA OSNOVICA (2-3)
Porez na dohodak
10.0%
Neto za isplatu na racun lica
0
112
0
2,688
269
3,619
(4 - 5 + Troskovi koji se priznaju)
7
Doprinosi NA osnovicu
Doprinos za PIO/MIO (osnovica pod 2.)
6.0%
Doprinos za zdravstveno osig.
Doprinos za osig.od nezaposlenosti
186
168
0
0
Posebna naknada za zaštitu od
prirodnih i drugih nesreća (osnovica pod 6.)
0.5%
18
Porez na dobit
Obveznik poreza na dobit
NVO može obavljati aktivnosti prodaje usluga i proizvoda – privrednu djelatnost - ako je to
odreĊeno statutom kao naĉin samofinansiranja. Privredne djelatnosti moraju biti srodne ciljevima
odreĊenim statutom.
Za razliku od privrednih društava, osnivaĉi i ĉlanovi NVO-a nemaju i status vlasnika. U tom
smislu, višak prihoda nad rashodima, odnosno dobit, ne može se raspodijeliti (npr. osnivaĉima,
ĉlanovima, donatorima, uposlenicima), nego se investira u osnovne statutarne buduće aktivnosti.
Ukoliko NVO obavlja i djelatnost na tržištu koja nije u vezi sa statutornim ciljevima, te ukoliko
isplaćuje višak prihoda na rashodima trećim licima* (bez obzira iz kojih djelatnosti), takva NVO
podliježe plaćanju poreza na dobit ostvarenu obavljanjem te djelatnosti.
(*Treba napomenuti da se ove isplate ne odnose na isplaćivanje plata uposlenima.)
Postupak utvrĊivanja poreske osnovice poreza na dobit NVO vrši se na isti naĉin kao i drugi
porezni obveznici koji obavljaju djelatnost radi sticanja dobiti. Poreska osnovica utvrĊuje samo
za prihode vezane za naprijed navedene djelatnosti. U praksi, NVO treba voditi odvojeno
knjigovodstvo za ove djelatnosti, gdje će se svi prihodi i rashodi vezani za oporezive djelatnosti
prikazivati odvojeno od prihoda i rashoda vezanih za statutorne ciljeve. Prijavljivanje i obraĉun
Poreza na dobit vrši se na sljedećim obrascima:
FBiH: Obrazac PR-PD, ukljuĉujući i Porezni bilans
RS: Obrazac 1101, te prilozi Obrazac 1102
Porezna osnovica i stopa poreza na dobit
Oporeziva dobit odnosno porezna osnovica se utvrĊuje usklaĊivanjem raĉunovodstvene dobiti
iskazane u bilansu uspjeha, a usklaĊivanje se vrši na sljedeći naĉin:
Uvećavanjem računovodstvene dobiti za troškove koji nisu porezno priznati u skladu
sa Zakonom o porezu na dobit
Umanjivanjem računovodstvene dobiti za prihode koji nisu oporezivi u skladu sa
Zakonom o porezu na dobit
Umanjivanjem računovodstvene dobiti za troškove koji su dozvoljeni u skladu sa
Zakonom o porezu na dobit (npr. ubrzana amortizacija)
Stopa poreza na dobit je 10%.
Porezna osnovica
FBiH
Oporeziva dobit, odnosno porezni gubitak perioda utvrĊuje se tako da se dobit ili gubitak
poslovne godine, iskazana u bilansu uspjeha:
povećava za sljedeće rashode (+):
neposlovne/neobavezne troškovi (30% troškova reprezentacije u poslovne svrhe, odnosno 100%
reprezentacija koja nije direktno vezana za poslovanje; date donacije za humanitarne, kulturne,
obrazovne, nauĉne i sportske svrhe do 3% ukupnog prihoda; sponzorstva do 2% ukupnog
prihoda; neobavezne ĉlanarine komorama iznad 0,1% ukupnog prihoda; donacije politiĉkim
strankama; porez po odbitku plaćen na vlastiti trošak isplatioca; porez na dobit iskazan kao
rashod); kazne (novĉane kazne i penali; zatezne kamate za javne prihode); odreĊene troškove
koji se baziraju na procjenama (rezerve/rezervisanja kod banaka i društava za osiguranje i
reosiguranje preko 20% dobiti iz bilansa uspjeha; rezervisanja za rizike i obaveze koja se ne
smatraju porezno dopustivim rashodom; otpisi sumnjivih i spornih potraživanja koja se ne
smatraju porezno priznatim rashodom; troškovi materijala, odnosno vrijednost prodate robe
iznad iznosa obraĉunatog po metodi prosjeĉne cijene; amortizacija koja je raĉunovodstveno
obraĉunata iznad porezno dopustive visine); nedokumentirane troškove i ostale rashode koji nisu
priznati u skladu sa MRS/MSFI; troškove koji mogu biti "sumnjive" komercijalne pozadine –
liĉna primanja, povezana lica (troškovi liĉnih primanja zaposlenih i drugih fiziĉkih lica
isplaćenih iznad iznosa koji je osloboĊen oporezivanja porezom na dohodak; razlika izmeĊu
tržišne (niže) kamate i kamate po kreditima od povezanih lica; razlika izmeĊu tržišnih (nižih) i
vrijednosti stvarnih transakcija sa povezanim licima, za ostale rashode; razlika izmeĊu tržišnih
(viših) i vrijednosti stvarnih transakcija sa povezanim licima, za iskazane prihode);troškovi
priznati u ranijim poreskim periodima (ranije iskorištena ubrzana amortizacija)
Sumnjiva i sporna potraživanja mogu se otpisati na naĉin da budu porezno priznat trošak samo
ako potraživanje nije naplaćeno u roku od 12 mjeseci od datuma dospjeća potraživanja na
naplatu i ako je povjerilac utužio potraživanja ili se zbog njih vodi postupak prinudne naplate,
ako su prijavljena u steĉajnom postupku nad dužnikom ili ako je postignut sporazum sa
dužnikom, koji nije fiziĉko lice ili povezano lice, u postupku steĉaja ili likvidacije.
Umanjuje za sljedeće prihode (-):
(-) prihodi/dobici iz osnova likvidacije zavisnog privrednog društva, koja je već oporezovana
kod tog privrednog društva
(-) prihodi od primljenih dividendi i udjela u dobiti drugih obveznika poreza na dobit
(-) prihodi po osnovu naplaćenih otpisanih potraživanja koja su u ranijim periodima tretirana kao
porezno nepriznat rashod;
(-) prihodi iz osnova ranijih rezervisanja koja su ranijim godinama tretirana kao porezno
nepriznat rashod;
Umanjuje za sljedeće dozvoljene troškove (-)
(-) porezno nepriznata amortizacija iz ranijih godina;
(-) razlika izmeĊu stvarne (niže) i pune porezno dozvoljene amortizacije, koja se koristi u
porezne svrhe;
(-) jednokratno porezno iskorištena vrijednost kapitaliziranih izdataka za razvoj;
(-) jednokratno porezno iskorištena vrijednost stalnih sredstava ĉija je pojedinaĉna vrijednost
manja od 1.000 KM;
(-) jednokratno porezno iskorištena vrijednost hardvera i softvera;
(-) ubrzana amortizacija koja se koristi samo za porezne svrhe;
(-) kapitalni gubici iz bilansa stanja;
(-) neiskorišteni porezni gubici iz prethodnih pet godina.
RS
Oporeziva dobit, odnosno porezni gubitak perioda utvrĊuje se tako da se dobit ili gubitak
poslovne godine, iskazana u bilansu uspjeha povećava za odreĊene rashode, te tako sljedeći
troškovi nisu priznati: 30% troškova reprezentacije u vezi sa poslovnom djelatnošću pravnog
lica; nagrade radnicima do iznosa propisanih u Pravilniku za primjenu Zakona o porezu na dobit
akona ( u daljem tekstu: Pravilnik); amortizacija iznad stopa propisanih Pravilnikom; troškovi za
putovanje, hranu i smještaj, preseljenje i dnevnice do iznosa propisanih u Pravilniku; troškovi za
istraživanje i razvoj u skladu sa Pravilnikom; gubici zaliha obraĉunavaju se posebno kako je
propisano Pravilnikom; donacije javnim institucijama, humanitarnim, kulturnim i obrazovnim
organizacijama u iznosu do 3% od ukupnog prihoda u toj poreskoj godini, s tim što se donacija
koja prelazi taj iznos može prenositi u naredne tri godine umanjujući buduće donacije; rashodi po
osnovu sponzorstva u iznosu do 2% od ukupnog prihoda u toj poreskoj godini; stipendije
studenata do 75% prosjeĉne mjeseĉne neto plate po zaposlenom u Republici Srpskoj prema
posljednjem objavljenom podatku organa nadležnog za poslove statistike (u daljem tekstu:
prosjeĉna mjeseĉna neto plata); kazne i kamate plaćene zbog kršenja zakona i drugih propisa;
rashodi koji se odnose na neoporezivi prihod; rashodi evidentirani u knjigama, a koji nisu
dokazani vjerodostojnim dokumentima kako je propisano važećim zakonom; premije osiguranja
koje plaća poslodavac za liĉnu korist zaposlenih osim ako te premije nisu ukljuĉene u platu
zaposlenih; rashodi u korist povezanog lica u iznosu za koliko ti rashodi prelaze tržišnu cijenu za
robu ili usluge izvršene poreskom obvezniku od strane povezanog lica; gubitak na prodaji ili
prenosu bilo koje imovine izmeĊu povezanih lica; donacije politiĉkim strankama i
organizacijama; kapitalni rashodi vezani za sticanje ili stvaranje imovine koja se amortizuje, a
koja ima uobiĉajeni ekonomski vijek preko 1 godine; liĉni troškovi i troškovi koji nisu u vezi sa
djelatnošću koja se obavlja; rashodi vezani za nabavku kancelarijskih tepiha, umjetnina,
dekorativnih elemenata i druge imovine koja ima karakter investicionog dobra; rashod po osnovu
amortizacije goodwila.
Sumnjiva i sporna potraživanja mogu se otpisati na naĉin da budu porezno priznat trošak samo
ako potraživanje nije naplaćeno u roku od 12 mjeseci od datuma dospjeća potraživanja na
naplatu i ako je povjerilac utužio potraživanja ili se zbog njih vodi postupak prinudne naplate,
ako su prijavljena u steĉajnom postupku nad dužnikom ili ako je postignut sporazum sa
dužnikom, koji nije fiziĉko lice ili povezano lice, u postupku steĉaja ili likvidacije.
Nadalje, u izraĉunavanju porezne osnovice, raĉunovodstvena dobit se umanjuje za sljedeće
prihode (-):
(-) dividende i uĉešće u dobiti koje primi pravno lice Republike Srpske;
(-) prihode od naplaćenih otpisanih potraživanja koja su u prethodnim poreskim periodima
bila ukljuĉena u poresku osnovicu, a nisu iskljuĉena iz poreske osnovice kao priznati rashod;
(-) prihod u obliku kamate od hartija od vrijednosti koje izda ili za koje garantuje Bosna i
Hercegovina, Republika Srpska, Federacija Bosne i Hercegovine, Brĉko distrikt, jedinica
lokalne samouprave, Centralna banka Bosne i Hercegovine, preduzeća, osiguravajuća
društva, investicioni fondovi i banke ili druge finansijske institucije koje djeluju kao
ovlašteni agenti;
(-) prihod od konvertovanja imovine, ukoliko se imovina ne konvertuje slobodnom voljom
poreskog obveznika, a prihod od takve konverzije se reinvestira u imovinu iste ili sliĉne vrste
prije isteka druge godine nakon godine u kojoj je imovina konvertovana, onda sva naknada
primljena radi obeštećenja poreskog obveznika za gubitak imovine ne ukljuĉuje se u
oporezivi prihod. Smatra se da imovina nije konvertovana slobodnom voljom poreskog
obveznika ukoliko je imovina uništena, ukradena, zaplijenjena ili konfiskovana ili je poreski
obveznik na drugi naĉin prisiljen da prenese imovinu zbog prijetnji ili neposredne opasnosti
od navedenih sluĉajeva;
(-) kamata na depozite u banci;
(-) prihod na koji je plaćen porez po odbitku, a koji je platio isplatilac prihoda;
(-) prihod od razmjene ili transfera istovrsne imovine.
Porez po odbitku
Porez po odbitku primjenjuje se na plaćanja nerezidentnim pravnim licima po osnovu dividende,
kamate i prava intelektualne svojine, istraživanja tržišta, usluga poreznog i poslovnog
savjetovanja i usluge revizije, kao i sve ostale usluge koje pružaju nerezidenti na teritoriji FBiH,
odnosno za sve usluge pružene od strane nerezidentnog pravnog lica bez obzira na kojoj teritoriji
su izvršene (RS).
Standardna stopa poreza po odbitku je 10%, dok se na isplate dividendi primjenjuje stopa poreza
po odbitku od 5% u FBiH, odnosno 0% u RS.
Bitno je napomenuti da, bez obzira na ĉinjenicu da li je NVO obveznik poreza na dobit, dužan je
obraĉunati i obustaviti porez po odbitku na bruto isplatu nerezidentima po osnovu gore
navedenih plaćanja. Naime, porez po odbitku predstavlja oporezivanje nerezidentnog pravnog
lica – obveznika poreza na dobit u njegovoj rezidentnoj zemlji, te ide na njegov teret.
Primjer:
U sluĉaju da NVO primi fakturu za usluge poslovnog savjetovanja, izdatu od strane dobavljaĉa
konsultantske kuće - pravnog lica koje je obveznik poreza na dobit u Švicarskoj. Faktura iznosi
1000 KM.
NVO će izvršiti plaćanje na sljedeći naĉin:
900 KM isplaćuje na raĉun poslovnog partnera iz Švicarske;
100 KM (tj. 10%) uplaćuje na raĉun Porezne uprave (FBiH, ili RS, u zavisnosti gdje je
sjedište NVO-a).
Prijavljivanje poreza po odbitku vrši se na obrascu P-OD (FBiH), odnosno na obrascu 1101Godišnja poreska prijava za porez na dobit.
Sporazumi o izbjegavanju dvostrukog oporezivanja
Sporazumi o izbjegavanju dvostrukog oporezivanja nude mogućnost smanjenja odnosno
elimiranja obaveze za plaćanje poreza po odbitku.
Tabela u nastavku nudi pregled zemalja sa kojima BiH ima važeće Sporazume, te stopa poreza
po odbitku na isplate kamata, dividendi, autorskih prava i ostalih usluga.
Stopa % poreza po odbitku na sljedeće isplate
Red.
Br.
Zemlja
Kamata
Dividende
Autorskih prava
Ostalih usluga
1
Austrija
Do 5%
Do 5%
Do 5%
-
2
Alţir
Do 10%
Do 10%
Do 10%
-
3
Belgija
Do 10%
Do 10%
Do 10%
-
4
Češka
-
Do 5%
Do 10%
-
5
Danska
-
Do 5%
-
-
6
Egipat
Do 15%
Do 15%
Do 15%
-
7
Finska
-
Do 5%
-
-
8
Francuska
-
Do 5%
-
-
9
Holandija
-
Do 5%
Do 10%
-
10
Hrvatska
Do 10%
Do 5%
Do 10%
-
11
Iran
Do 10%
Do 10%
Do 15%
-
12
Italija
Do 10%
Do 10%
Do 10%
-
13
Katar
Do 10%
Do 7%
Do 7%
-
14
Kina
Do 10%
Do 10%
Do 10%
-
15
Kipar
Do 10%
Do 10%
Do 10%
-
16
MaĎarska
-
Do 10%
Do 10%
-
17
Malezija
Do 10%
Do 5%
Do 8%
-
18
Moldavija
Do 10%
Do 5%
Do 10%
-
19
Norveška
-
DO 15%
DO 10%
-
20
Njemačka
-
Do15%
Do 10%
-
21
Pakistan
Do 20%
Do 10%
Do 15%
-
22
Poljska
Do 10%
Do 5%
Do 10%
-
23
Rumunija
Do 7,5%
Do 5%
Do 10%
-
24
Slovačka
-
Do 5%
Do 10%
-
25
Slovenija
Do 7%
Do 5%
Do 5%
-
26
Španija
Do 7%
Do 10%
Do 7%
-
27
Srbija i Crna Gora
Do 10%
Do 5%
Do 10%
-
28
Šri Lanka
Do 10%
Do 12,5%
Do 10%
-
29
Švedska
-
Do 5%
-
-
30
Turska
Do 10%
Do 5%
Do 10%
-
31
Ujedinjeni Arapski Emirati
Do 10%
Do 10%
Do 5%
-
32
Velika Britanija – S. Irska
Do 10%
Do 5%
Do 10%
-
Primjer primjene sporazuma o izbjegavanju dvostrukog oporezivanja:
U sluĉaju da NVO primi fakturu za usluge poslovnog savjetovanja, izdatu od strane dobavljaĉa
konsultantske kuće - pravnog lica koje je obveznik poreza na dobit u Njemaĉkoj. Faktura iznosi
1000 KM.
NVO će platiti puni iznos od 1000 KM dobavljaĉu, te će, u svrhu primjene manje ili nulte stope
poreza po odbitku, uraditi sljedeće:
u FBiH ispuniti P-OD obrazac, i uz obrazac dostaviti potvrdu o poreznoj rezidentnosti
dobavljaĉa (koju dobavljaĉ dobije od porezne uprave u svojoj zemlji), te kopiju
Sporazuma o izbjegavanju dvostrukog oporezivanja.
u RS popuniti obrazac Prilog 10, na kojem porezna uprava u Njemaĉkoj potvrĊuje da je
dobavljaĉ obveznik poreza na dobit te zemlje, te da je ta vrsta prihoda oporeziva u
rezidentnoj poreznoj jurisdikciji u Njemaĉkoj. Alternativno, takve potvrde dobavljaĉ
može pribaviti kao posebne dokumente (dakle, da nisu u sklopu Priloga 10).
Porez na dodanu vrijednost (PDV)
Obaveza registrovanja za PDV
Plaćanja PDV‐a u BiH je, izmeĊu ostalog, osloboĊen i promet dobara i usluga koje su
direktno povezane sa uslugama koje pružaju humanitarne, dobrotvorne i sliĉne
organizacije, udruženja i ostale neprofitne organizacije svojim ĉlanovima za ĉlanarinu, u
skladu sa propisima koje regulišu te djelatnosti, pod uslovom da takva oslobaĊanja ne
dovode do poremećaja konkurencije na tržištu.
Odredba u vezi sa “poremećajem konkurencije na tržištu” podrazumijeva da NVO posluje u
skladu sa svojim ciljevima, te da se inaĉe oporezivi prometi pružaju u obimu koji odgovara
potrebama ispunjenja ciljeva.
U neoporezivi promet spadaju i ĉlanarine koje su u direktnoj vezi sa ciljevima NVO-a.
NVO kao krajnji potrošač (neregistrovan za PDV)
Najĉešće, NVO-i nisu obveznici PDV-a, te samim tim imaju i status krajnjeg potrošaĉa. U tom
kontekstu, NVO nema pravo odbitka ulaznog PDV-a, tj. PDV-a koji mu zaraĉunavaju
dobavljaĉi, te tako zaraĉunat PDV predstavlja trošak.
TakoĊe, krajnji trošak predstavlja i PDV u sluĉaju uvoza dobara za svoje potrebe (kada
plaćaju PDV bilo direktno po nalogu carinarnice, bilo posredstvom špeditera koji obavlja
uvoz u ime NVO),
U sluĉaju korištenja nekih usluga koje pružaju lica koja su registrovana u inostranstvu, a
koja nemaju svog PDV zastupnika u BiH, NVO je dužna obraĉunati i uplatiti PDV u iznosu od
17% na fakturisani iznos kroz institut samooporezivanja. Usluge na koje je potrebno izvršiti
samooporezivanje odnose se na usluge ustupanja autorskih i sliĉnih prava, reklame,
konsaltinga, iznajmljivanja pokretnih stvari i dr. koje bi joj izvršilo lice iz inostranstva;
na usluge projektovanja, gradnje i druge usluge povezane sa nekretninama koje se nalaze
u BiH koje bi joj izvršilo lice iz inostranstva; na usluge organiziranja manifestacija iz
oblasti kulture, umjetnosti, obrazovanja, nauke, sporta, zabave i sl. koje bi joj izvršilo lice
iz inostranstva itd.
Ovako obraĉunat PDV kada ga uplaćuje lice koje nije obveznik smatra se jednokratnim uplatama
koje se u skladu sa Pravilnikom o uplaćivanju indirektnih poreza i ostalih prihoda i taksi koje
vrši UIO (Sl. glasnik BiH 99/07, 31/08 i 51/09) vrše virmanom (dakle, nema posebne prijave) na
jedan od sljedećih racuna:
Br bank računa
1320000000000250
5520020001634510
5550000107469810
Naziv banke
NLB TUZLANSKA BANKA DD
HYPO ALPE-ADRIA BANK DD
NOVA BANKA AD
5510010002066510
3380002200046010
1600200120608650
1540012000335030
5620990001785290
5671628202222270
5540010002370080
1610000046470180
5681631200001340
3060190000594130
UNICREDIT ZAGREBAĈKA BANKA
UNICREDIT BANK d.d.
VAKUFSKA BANKA DD
INTESA SANPAOLO BANKA
NLB RAZVOJNA BANKA
VOLKSBANK AD
PAVLOVIĆ BANKA
RAIFFEISEN BANK
BALKAN INVESTMENT BANK DD
HYPO ALPE ADRIA BANK DD MOSTAR
Vrsta prihoda: 717214
Poziv na broj: 2100000000
Primalac: UIO
Svrha doznake: Jednokratna uplata PDV-a
Budzetska organizacija: zavisi od sjedista NVO;
NVO koja je registrovana kao PDV obveznik
NVO koja je registrirana kao PDV obveznik je dužna da zaraĉunava PDV (17%) na sve
one svoje isporuke dobara i usluga koje nisu osloboĊene plaćanja PDV‐ a, bilo da ih
isporuĉuje sa naknadom ili bez .
Tako obraĉunati PDV predstavlja izlazni PDV, tj. obavezu za PDV. S druge strane, takva
NVO (PDV obveznik) ima pravo da ulazni PDV, kojeg joj njihovi dobavljaĉi obraĉunvaju
prilikom nabavke dobara ili usluga, kao i PDV kojeg plati prilikom uvoza, koriste kao ulazni
(odbitni) porez.
Period oporezivanja je jedan kalendarski mjesec, a PDV prijava se mora podnijeti do 10-og u
narednom mjesecu. Prilikom podnošenja mjeseĉnih PDV prijava, ukupan izlazni PDV u
tom mjesecu se umanjuje za ukupan odbitni PDV u istom mjesecu, a razlika predstavlja
ili iznos za uplatu (ako je izlazni veći) ili iznos preplate poreza (koji se može prenijeti u
naredni mjesec ili se traži povrat od UIO u roku od 60 dana).
Poreska obaveza nastaje u momentu kada se izvrši jedna od sljedećih radnji, koja god bude
najranija:
1. isporuka dobara ili vršenje usluga;
2. izdavanje fakture kupcu;
3. primitka avansne uplate prije izdavanja fakture ili isporuke dobara odnosno usluga;
4. nastanak obaveze plaćanja carinskog duga kod uvoza dobara, a ako te obaveze nema,
u momentu kada bi nastala obaveza plaćanja tog duga;
5. upotrebe dobara ili usluga u vanposlovne svrhe, po isteku poreskog perioda za
vrijeme kojeg je izvršen promet; i
6. za svaku izmjenu u poreskoj osnovici.
Odbitak ulaznog PDV-a:
PDV koji NVO može odbiti u cjelosti odnosi se samo na ulazne fakture koje se odnose
direktno na oporezivi promet.
PDV zaraĉunat na fakturama koje se u cjelosti odnose na neoporezivi promet ne može se
uopšte odbiti.
PDV zaraĉunat na fakturama za nabavke koje se djelimiĉno koriste za oporezivi a
djelimiĉno za neoporezivi promet može se odbiti srazmjerno (ukupno godišnji oporezivi
promet/ukupan godišnji promet =% srazmjernog odbitka za mješovite nabavke).
Bez obzira na gore navedeno, obveznik ne može ostvariti pravo na odbitak ulaznog poreza
na:
nabavku, proizvodnju i uvoz putniĉkih automobila, autobusa, motocikla, plovnih objekata
i zrakoplova i rezervnih dijelova za takva prijevozna sredstva, goriva i potrošno
materijala za potrebe prijevoza, kao i iznajmljivanje, održavanje, popravke i druge usluge
koje su povezane s korištenjem tih prijevoznih sredstava, osim ako prijevozna sredstva i
druga dobra koristi isključivo za obavljanje svoje poslovne (oporezive) djelatnosti;
izdatke za poslovne zabave i smještaj;
izdatke koji se odnose na sticanje nepokretne imovine koju obveznik ili njegovo osoblje
koristi kao objekat za stanovanje, boravak djece ili kao objekat za rekreaciju I aktivnosti
u slobodno vrijeme, kao i dobra i usluge povezane s njima ili njihovom upotrebom;
izdatke obveznika i zaposlenih lica za reprezentaciju;
isplate zaposlenim u naturi.
Pravo na odbitak ulaznog poreza obveznik može ostvariti samo ako posjeduje:
fakturu izdatu od strane drugog obveznika na kojoj je iskazan PDV, a koja sadrži sve
elemente PDV fakture;
dokument koji se odnosi na uvoz dobara, a kojim se potvrĊuje da je primalac ili uvoznik
prilikom uvoza platio PDV koji je na ovaj naĉin iskazan.
NVO koja je registrirana za PDV dužna je voditi propisane evidencije za potrebe
utvrĊivanja svojih obaveza za PDV (knjigu ulaznih i knjigu izlaznih faktura), na osnovu
kojih se saĉinjavaju i podnose mjeseĉne PDV prijave.
NVO koje su registrirane kao PDV obveznici imaju sva prava i obaveze propisane
Zakonom i Pravilnikom o PDV. U najkraćem i najbitnijem rijeĉ je o sljedećim pravima i
obavezama:
dužne su na sve isporuke dobara i usluga koje vrše, osim onih koje su
osloboĊene plaćanja PDV‐a, zaraĉunati PDV po stopi od 17%,
dužne su izdavati porezne raĉune/fakture, propisanog sadržaja, za sve isporuke
dobara i usluga koje vrše;
imaju pravo odbitka ulaznog poreza (pretporeza), s ulaznih raĉuna za svoje
nabavke dobara i usluga, uz uslov da i ti ulazni raĉuni formalno zadovoljavaju
propisan sadržaj;
dužne su voditi propisane knjige ulaznih i izlaznih raĉuna/faktura;
dužne su u propisanim rokovima (do 10‐og u mjesecu za svaki prethodni
mjesec) UIO podnositi svoje PDV prijave, na propisanom obrascu
(www.uino.gov.ba);
dužne su, u istom roku, uplati iznos svoje PDV obaveze po prijavi (pozitivna
razlika izmeĊu obraĉunatog PDV‐a na izlaznim raĉunima i iznosa ulaznog PDV
kojeg imaju pravo odbiti);
u sluĉaju da je iznos ulaznog PDV kojeg imaju pravo odbiti u nekom mjesecu
veći od obraĉunatog PDV‐a po izlaznim raĉunima za taj mjesec, imaju pravo
da odluĉe da li će taj iznos prenijeti kao porezni kredit za naredni period, ili
će zahtijevati povrat tog iznosa u zakonskom roku od 60 dana, itd.
Svi oni koji su registrirani kao PDV obveznici (pa i NVO koje su se registrirale za PDV) dužni
su da za svaku izvršenu isporuku dobara i usluga koja podliježe oporezivanju PDV‐ om
izdaju tzv. porezni raĉun/fakturu.
Porezne fakture imaju propisan sadržaj/elemente, i to:
1) naziv, adresa i identifikacioni broj za indirektne poreze neprofitne organizacije,
2) mjesto i datum izdavanja fakture,
3) broj fakture,
4) datum isporuke dobara i/ili usluga,
5) ime, naziv, adresu i kada postoji identifikacioni broj za indirektne poreze poreznog
obveznika kupca,
6) trgovaĉki naziv, vrsta, koliĉina i cijena isporuĉenih dobara i obavljenih usluga,
7) pojedinaĉna vrijednost dobara i usluga bez PDV‐a,
8) ukupan iznos naknade bez PDV‐a,
9) PDV stopa i ukupan iznos PDV‐a,
10) ukupan iznos naknade za dobra i usluge, ukljuĉujući PDV.
U sluĉaju da registrirani PDV obveznik svoje usluge i/ili dobra naplaćuje u gotovini,
dužan je da takav promet registruje preko registar blagajne i da za svaki takav promet
izda blagajniĉki raĉun, koji sadrži slijedeće elemente:
1) naziv, adresu i identifikacioni broj obveznika,
2) mjesto prodaje (broj prodajnog mjesta, poslovnog prostora, prodavnice),
3) datum i broj izdavanja raĉuna,
4) koliĉinu, cijenu i uobiĉajeni trgovaĉki naziv isporuĉenog dobra ili izvršene usluge,
5) ukupan iznos naknade bez PDV‐a,
6) ukupan iznos PDV‐a i
7) ukupan iznos naknade sa PDV‐om.
U sluĉaju da registrirani PDV obveznik vrši isporuku koja je osloboĊena PDV‐a, dužan
je da na poreznoj fakturi navede osnov (tj. ĉlan Zakona o PDV‐u) po kome je ta
isporuka osloboĊena PDV‐a.
Oslobađanje od plaćanja PDV-a i povrat PDV-a
Važeći sistem PDV‐a u BiH ne predviĊa posebna generalna oslobaĊanja od plaćanja
PDV‐a koja bi NVO mogle institucionalno primijeniti pri nabavci dobara i usluga za svoje
potrebe.
Obveznici, ukljuĉujući i NVO, mogu traţiti povrat PDV-a u okviru meĎunarodnih
projekata: snabdijevanje dobrima i uslugama u okviru meĊunarodnih projekata pružanja pomoći
u kojima je BiH obavezana meĊunarodnim ugovorom da osigura da takvi projekti ne budu
opterećeni PDV-om.
Obveznici, ukljuĉujući i NVO, mogu biti osloboĎeni plaćanja PDV-a po osnovu carinskih
oslobaĎanja: pri uvozu dobara za odreĊene, ograniĉene svrhe, koje su izriĉito predviĊene
Zakonom o carinskoj politici BiH (u tim sluĉajevima se, pored carinskih oslobaĊanja,
može koristiti i oslobaĊanje od plaćanja PDV‐a).
TakoĊe, snabdijevanje dobrima i uslugama u okviru projekata koji se finansiraju iz
instrumenta pristupne pomoći (IPA fondovi) je osloboĎeno od obračunavanja PDV-a. U
ovom sluĉaju ne radi se o povratu PDV-a, nego se PDV nikako ni ne obraĉunava na fakturama
vezanim za ovaj projekat, sa obaveznom napomenom na samoj fakturi: “OsloboĊeno od
obraĉunavanja PDV-a u skladu sa ĉlanom 29. stav 2. Zakona o PDV-u“.
Povrat PDV-a po osnovu carinskog oslobaĊanja
Prema Zakonu o carinskoj politici BiH, od plaćanja carinskih dažbina (pa i od plaćanja
PDV‐a po ĉlanu 26. taĉka 2. Zakona o PDV) oslobaĊa se slijedeća uvezena roba u mjeri
u kojoj to ne dovoditi do zloporabe ili većih poremećaja u konkurenciji:
osnovne potrepštine koje uvezu javne organizacije ili dobrotvorne i humanitarne
organizacije, a koje mjerodavni organi ovlaste za njihovu raspodjelu u
humanitarne svrhe;
roba koju osoba ili organizacija registrirana u stranoj zemlji šalje besplatno, a bez
ikakve
komercijalne namjere pošiljatelja,javnim organizacijama ili drugim
dobrotvornim
ili
humanitarnim
organizacijama odobrenim od strane
mjerodavnihorgana za prikupljanje priloga na dobrotvornim manifestacijama u korist
siromašnih osoba;
oprema i uredski materijali koje osobe ili organizacije, registrirane izvan carinskog
podruĉja BiH, bez ikakve komercijalne namjere pošiljatelja besplatno šalju javnim
organizacijama ili drugim dobrotvornim ili humanitarnim organizacijama odobrenim
od strane mjerodavnih organa,a iskljuĉivo za zadovoljenje operativnih potreba ili za
ostvarivanje njihovih dobrotvornih ili humanitarnih ciljeva.
Pod osnovnim potrepštinama se podrazumijeva roba koja je potrebna za zadovoljenje
neposrednih potreba ljudi, npr. hrana, lijekovi, odjeća i posteljina. Nikakve olakšice se ne
mogu odobriti za alkoholne proizvode, duhan i duhanske proizvode, kafu, i za motorna
vozila osim ambulantnih kola i specijalnih vozila za prijevoz invalidnih osoba.
OslobaĊanje od plaćanja carine i PDV‐a se ostvaruje direktno kod nadležne carinarnice.
Povrat PDV-a u okviru meĊunarodnih projekata
Povrat plaćenog PDV‐a u ovakvim sluĉajevima se vrši podnošenjem zahtjeva za povrat
(obrazac CD‐PDV 1M), kojeg podnosi investitor (nabavljaĉ) dobara i usluga u okviru
meĊunarodnog projekta za koji je, meĊunarodnim ugovorom koji je potpisala BiH,
predviĊeno da ne bude opterećen PDV‐om. Zahtjev za povrat se podnosi mjeseĉno,
nadležnom regionalnom centru UIO (Tuzla, Mostar, Banja Luka), prema mjestu sjedišta
podnosioca ili direktno Regionalnom centru UIO Sarajevo. Za plaćene fakture nominalne
vrijednosti preko 10.000 KM, zahtjev se može podnijeti i ĉešće.
Uz zahtjev se prilaže:
i. faktura na kojoj je iskazan PDV za koji se traži povrat (original ili kopija ovjerena od
izdavaoca), koja ne može biti starija od 12 mjeseci;
ii. dokaz o plaćanju PDV‐a za koji se traži povrat (praktiĉno: dokaz o plaćanju fakture);
iii. kopija ugovora po osnovu kojeg se traži povrat PDV‐a (samo uz prvi zahtjev za
povrat PDV‐a u sklopu tog ugovora).
Carine
Carinski propisi BiH ne sadrže generalno oslobaĊanje za udruženja i fondacije u pogledu
carinskih dažbina. Prema tome, udruženja i fondacije su obveznici plaćanja carina i drugih
carinskih dažbina koje se, u skladu sa važećom carinskom tarifom, obraĉunavaju na uvoz dobara
u carinsko podruĉje BiH.
Udruženja i fondacije mogu koristiti samo ona carinska oslobaĊanja koja su predviĊena
carinskim propisima BiH i za druge uvoznike dobara u carinsko podruĉje BiH.
Carinska oslobaĊanja koja se primjenjuju na uvozu dobara u carinsko podruĉje BiH, mogu se
svrstati u sljedeće grupe:
carinska oslobaĊanja koja proizlaze iz meĊunarodnih ugovora (npr. za diplomatska i
konzularna predstavništva, strane meĊunarodne organizacije i sl.);
carinska oslobaĊanja za humanitarne organizacije (ali za taĉno odreĊene vrste robe);
carinska oslobaĊanja koja se odnose na djelatnost kulture i umjetniĉkog stvaralaštva;
carinska oslobaĊanja kod privremenog uvoza opreme;
Humanitarne organizacije mogu uvoziti dobra u BiH za zadovoljene osnovnih ljudskih potreba
bez obaveze plaćanja carinskih dažbina ukoliko je rijeĉ o sljedećim vrstama robe:
osnovne potrepštine koje uvezu javne ili dobrotvorne organizacije ovlaštene za
raspodjelu tih potrepština;
roba koju strana organizacija šalje besplatno (bez komercijalne namjere) humanitarnoj ili
dobrotvornoj organizaciji koja ima odobrenje za prikupljanje dobrovoljnih priloga;
oprema i kancelarijski materijal koje strana organizacija šalje besplatno radi ostvarivanja
humanitarnih ciljeva;
Pod osnovnim potrepštinama smatraju se hrana, lijekovi, odjeća i posteljina. To svakako ne
ukljuĉuje alkoholna pića, duhan i duhanske preraĊevine, kafu i motorna vozila (izuzev
ambulantnih kola i specijalnih vozila za prevoz invalidnih lica).
Uvoz navedenih roba i opreme osloboĊen je plaćanja carine samo u mjeri u kojoj to neće dovesti
do zloupotrebe ili većih poremećaja u konkurenciji.
Drugi uslov za uvoz robe uz oslobaĊanje od plaćanja carine, jeste da organizacija koja koristi
oslobaĊanje, putem svog raĉunovodstva, obezbijedi podatke koji će nadležnim kontrolnim
organima omogućiti uvid u poslovanje organizacije.
Organizacije koje uživaju carinska oslobaĊanja/olakšice, ne smiju posuĊivati, iznajmljivati ili
ustupati, bilo uz naknadu ili besplatno, robu i opremu koja je predmet oslobaĊanja plaćanja
carinskih dažbina, bez prethodne saglasnosti carinskih organa. Ukoliko to ipak uĉine, dužne su
naknadno platiti carinske dažbine.
Humanitarne, dobrotvorne i druge organizacije, osloboĊene su plaćanja carina i na uvoz:
robe namijenjene žrtvama nesreća; i
robe i predmeta namijenjenih za potrebe slijepih i hendikepiranih lica.
Robe uvezene od strane humanitarnih, odnosno dobrotvornih organizacija osloboĊene su
plaćanja carinskih dažbina ukoliko su namijenjene za besplatnu podjelu žrtvama nesreća koje su
pogodile podruĉje BiH ili kad se stavljaju na besplatno raspolaganje žrtvama nesreća (ali pri
tome ostaju u vlasništvu navedenih organizacija).
I za ove robe je propisano da se ne mogu posuditi, iznajmiti ili ustupiti, uz naknadu ili besplatno,
bez odobrenja carinskih organa i da se pri njihovoj raspodjeli mora obezbijediti puna
transparentnost kroz odgovarajuće knjigovodstvene evidencije.
Od plaćanja carinskih dažbina osloboĊeni su i predmeti posebno dizajnirani za potrebe slijepih
lica, kada ih uvoze organizacije koje se brinu za obrazovanje ili pružanje pomoći slijepim licima,
uz prethodno odobrenje od strane nadležnog organa. Olakšica se odnosi i na rezervne dijelove,
komponente i pribor koji su namijenjeni za predmete za potrebe slijepih lica.
Od plaćanja carinskih dažbina osloboĊeni su i predmeti posebno dizajnirani za potrebe
obrazovanja, zapošljavanja ili društvenog napredovanja fiziĉkih ili mentalno hendikepiranih lica
kada ih uvoze organizacije koje se bave obrazovanjem ili pružanjem pomoći hendikepiranim
licima, kao osnovnom djelatnošću.
Pravo na oslobaĊanje od plaćanja carinskih dažbina ostvaruje se na osnovu prethodnog
odobrenja nadležnog carinskog organa.
Posebna carinska oslobaĊanja propisana su za djelatnost obrazovanja, nauke i kulture. Od
plaćanja uvoznih dažbina osloboĊeni su obrazovni, nauĉni i kulturološki materijali sadržani u
posebnoj listi koju utvrĊuje Uprava za indirektno oporezivanje BiH.
Prema carinskim propisima BiH, za potrebe predstavništava stranih lica može se privremeno
uvoziti oprema, pod uslovom da strana država, iz koje se oprema privremeno uvozi, svojim
propisima dozvoljava isti tretman za opremu predstavništava iz BiH.
Pod opremom koja može biti predmet privremenog uvoza podrazumijevaju se telekomunikacioni
ureĊaji, putniĉka i teretna vozila, raĉunari i sliĉno koji su namijenjeni za službene potrebe stranih
predstavništava. Pod istim uslovima privremeni uvoz je dozvoljen i za dijelove za
tehniĉko‐tehnološko usavršavanje, zamjenu, održavanje, opravku i servisiranje opreme za rad
predstavništava, s tim da predstavništva imaju obavezu da zamijenjene dijelove izvezu u
inostranstvo, iste unište pod carinskim nadzorom ili predaju carinarnici na slobodno
raspolaganje.
Privremeni uvoz se vrši na osnovu odobrenja carinskih organa na rok od godinu dana, a u
opravdanim sluĉajevima, taj se rok se može produžiti. Za dobra koja se privremeno uvoze,
postoje dva carinska režima:
-
potpuno oslobaĊanje; i
djelimiĉno oslobaĊanje.
MeĊutim, oprema namijenjena za potrebe predstavništava stranih lica, podliježe režimu
djelimiĉnog oslobaĊanja od plaćanja uvoznih dažbina, tj. 3% mjeseĉno od iznosa uvoznih
dažbina koje bi se obraĉunale kod redovnog uvoza.
Ostale poreske obaveze
Posebni porezi (akcize/ trošarine)
Jedinstvenim Zakonom o akcizama u Bosni i Hercegovini (na nivou države) propisano je
oporezivanje prometa odreĊenih vrsta proizvoda akcizom/trošarinom, kao posebnim
oblikom poreza. Akcizama se oporezuju:
derivati nafte,
duhan i duhanske preraĊevine,
većina bezalkoholnih pića,
alkohol i alkoholna pića,
pivo,
vino,
kafa (sirova, pržena, mljevena i ekstraksti kafe).
Iznos akcize po vrstama proizvoda je, po pravilu, odreĊen u apsolutnom iznosu na mjernu
jedinicu proizvoda koji se oporezuje akcizom (npr. po litru piva 0,20 KM, po litru vina
0,25 KM, po kilogramu sirove kafe 1 KM i td.).
Obveznicima obraĉunavanja i plaćanja akciza smatraju se samo:
proizvoĊaĉi tih proizvoda, odnosno
uvoznici tih proizvoda.
Prema tome, mala je vjerovatnoća da će se NVO pojaviti kao obveznika akcize.
Porez na promet nekretninama u BiH
RS
U skladu Zakon o porezu na nepokretnosti (Službene novine RS-a 110/08 i 118/09, u daljem
tekstu „ZOPN“) transakcije prijenosa nekretnina nisu predmet oporezivanja.
FBiH
Porez na promet nepokretnosti
Zakon o porezu na promet nepokretnosti (eng: „Real Estate Transfer Tax“) u BiH je regulisan na
nivou 10 kantona. Pod nekretninama ĉiji se promet oporezuje porezom na promet
nekretnina, podrazumijevaju se:
a) zemljišta (poljoprivredna, graĊevinska i drugo zemljište),
b) poslovne i stambene zgrade (zgrade, poslovni prostori, stanovi, garaže i dr.),
c) drugi graĊevinski objekti podignuti na zemljištu.
Obveznikom poreza na promet nekretnina se, formalno – zakonski, najĉašće smatra
prodavac nekretnine, odnosno ono fiziĉko ili pravno lice koje prenosi svoje dotadašnje
vlasništvo nad nekretninom. MeĊutim, ni kupac (sticalac) nekretnine ne može izvršiti
uknjižavanje vlasništva nad nekretninom bez dokaza o plaćenom porezu, tako da on u
svakom sluĉaju garantuje da će porez na promet nekretnina biti naplaćen od prodavca.
Stope poreza na promet nekretnina utvrĊene posebnim kantonalnim zakonima u Federaciji
BiH i iznose 5%.
Područje
FEDERACIJA BiH
Kanton Sarajevo
Bosansko-podrinjski
kanton Goraţde
Zeničko-dobojski kanton
Hercegbosanska ţupanija
(Kanton 10) Livno
Srednjebosanski
kanton
Travnik
Unsko-sanski
kanton
Bihać
Tuzlanski kanton
Ţupanija
Zapadnohercegovačka
Široki Brijeg
Hercegovačko-neretvanska
ţupanija Mostar
Ţupanija
Posavska
Orašje
Obveznik
Stopa
Kupac/sticalac
Prodavac
5%
5%
Prodavac
Prodavac
5%
5%
Prodavac
5%
Prodavac
5%
Prodavac
Prodavac
5%
5%
Kupac/sticalac
5%
Prodavac
5%
Poreska osnovica je tržišna vrijednost nekretnine koju utvrĊuje posebna komisija opštine u
kojoj se nepokretnost nalazi, odnosno Porezne uprave.
Prilikom izvršavanja odluka organa uprave ili suda o prodaji nekretnine, osnovica za
obraĉun je postignuta prodajna cijena.
Obaveza utvrĊivanja i razreza poreza na promet nekretnina nastaje u trenutku zakljuĉivanja
ugovora o prodaji ili zamjeni nekretnine. Ukoliko nije zakljuĉen pravosnažan ugovor, ova
obaveza nastaje danom kada je kupac, odnosno uĉesnik u razmjeni stupio u posjed nekretnine.
Kada se radi o prometu novih objekata, obaveza nastaje u trenutku predaje tog objekta kupcu.
Kada se prenos vlasništva vrši nad nekretninom uz naknadu po osnovu izvršavanja odluka
organa uprave ili suda, porezna obaveza nastaje u trenutku pravosnažnosti te odluke.
POGLAVLJE 8: OSTALO
Fiskalizacija
Fiskalizacija se generalno odnosi na propisivanje obaveze stavljanje u funkciju i evidentiranja
prometa pravnih lica preko posebnih ureĊaja – fiskalnih kasa / fiskalnih printera koji su povezani
za nadležnim poreskim organima preko posebnih ureĊaja za daljinsko oĉitavanje (terminala).
Fiskalne kase su elektronski ureĊaji zasnovani na obiĉnoj registar-kasi koja ima specijalan
memorijski modul u kojem se pamte svi prometi koji su provedeni kroz fiskalnu kasu i iskazani
na fiskalnim raĉunima, pri ĉemu se jednom upisani podaci u fiskalnu memoriju više ne mogu
brisati.
U skladu sa propisima o fiskalizaciji u FBiH pravna i fiziĉka lica koja vrše promet roba na malo
i veliko ili pružaju usluge (koja su upisana u odgovarajući registar) obavezni su staviti fiskalne
ureĊaje u funkciju registrovanja prometa.
Obaveze posjedovanja i evidentiranja prometa putem fiskalne kase u FBiH ne odnosi se na:
a) samostalnog poljoprivrednog proizvoĊaĉa, u sluĉaju prodaje vlastitih poljoprivrednih
proizvoda na pijaĉnim tezgama i porodiĉnom poljoprivrednom gazdinstvu,
b) vlasnika samostalne zanatske radnje, u sluĉaju prodaje vlastitih proizvoda umjetniĉkog i
starog zanatstva i domaće radinosti na pijaĉnim tezgama i sliĉnim objektima,
c) banke i osiguravajuća društva,
d) energetska, komunalna, telekomunikaciona i druga preduzeća koja naknadu za prodatu
robu, odnosno pružene usluge naplaćuju ispostavljanjem raĉuna o obraĉunu potrošnje
preko mjernih instrumenata (elektriĉna energija, gas, grijanje, voda, telefon i dr.),
e) poštanske aktivnosti i prevoz i isporuku poštanskih pošiljki,
f) obavezno socijalno osiguranje,
g) djelatnost vjerskih organizacija,
h) umjetniĉko i književno stvaralaštvo i scensku umjetnost,
i) rad umjetniĉkih ustanova,
j) djelatnost biblioteka,
k) djelatnost arhiva,
l) djelatnost muzeja,
m) prodaju preko automata,
n) djelatnost ĉistaĉa cipela i nosaĉa
o) djelatnosti obrazovanja (predškolsko, osnovno, srednje i visoko).
TakoĊer, obaveze evidentiranja prometa putem fiskalne kase u FBiH su osloboĊene NVO koje
nisu registrovana za obavljanje privredne djelatnosti. Drugim rijeĉima, one NVO koje su
registrovane za obavljanje privrednih djelatnosti su dužne evidentirati svoje promete putem
fiskalne kase i izdavati fiskalne raĉune.
Obavljanje privrednih djelatnosti se odnosi na prodaju proizvoda i pružanje usluga, osim onih
koji su zakonski izuzete. Obveznici fiskalizacije su takoĊer dužni voditi knjigu dnevnih
izvještaja koji sadrži sumirane iznose raznih vrsta prometa sa i bez poreza.
U RS-u je obveznik fiskalizacije definisan kao lice koje je upisano u odgovarajući registar za
promet robe odnosno za pružanje usluga. Od obaveze evidentiranja prometa putem fiskalnih
sistema su osloboĊeni:
a) samostalnog poljoprivrednog proizvĊaĉa, u sluĉaju prodaje vlastitih poljoprivrednih
proizvoda na pijaĉnim tezgama i porodiĉnom poljoprivrednom gazdinstvu,
b) vlasnika samostalne zanatske radnje, u sluĉaju prodaje sopstvenih proizvoda
c) umjetniĉkog i starog zanatstva i domaće radinosti na pijaĉnim tezgama i sliĉnim
objektima,
d) bankarsko pravno lice, u sluĉaju da obavlja finansijske transakcije preko bankarskih
raĉuna,
e) energetska, komunalna, telekomunikaciona i druga javna preduzeća koja naknadu za
prodatu robu, odnosno pružene usluge naplaćuju ispostavljanjem raĉuna o obraĉunu
potrošnje preko mjernih instrumenata (elektriĉna energija, gas, grijanje, voda, telefon i
dr.)
f) poštanske aktivnosti i prevoz i isporuku poštanskih pošiljki,
g) advokatske djelatnosti,
h) obavezno socijalno osiguranje,
i) djelatnost verskih organizacija,
j) umjetniĉko i književno stvaralaštvo i scensku umetnost,
k) rad umjetniĉkih ustanova,
l) djelatnost biblioteka,
m) djelatnost arhiva,
n) djelatnost muzeja,
o) prodaju preko automata;
p) uliĉna prodaja sladoleda, lozova, kokica, knjiga i štampe (kolporteri);
q) djelatnost ĉistaĉa cipela, nosaĉa i lica za parkiranje automobila; i
r) djelatnosti obrazovanja (predškolsko, osnovno, srednje i visoko) i nauĉnoistraživaĉkog
rada.
Drugim rijeĉima, one NVO koje se bave prometom robe, odnosno pružanjem usluga (osim gore
izuzetih aktivnosti), dužne su izdavati fiskalne raĉune putem fiskalnih ureĊaja.
Kao i u FBIH, NVO koje spadaju u obveznike fiskalizacije su dužni voditi knjigu dnevnih
izvještaja koji sadrži sumirane iznose raznih vrsta prometa sa i bez poreza.
NVO u BiH koje su obavezi posjedovanja fiskalnih ureĊaja i izdavanja fiskalnih raĉuna putem
fiskalnih kasa dužni su obaviti sljedeće radnje:
Od ovlaštenog proizvoĊaĉa fiskalnih kasa nabaviti ispravan fiskalni ureĊaj;
Sa ovlaštenim servisom zakljuĉiti ugovor o servisiranju i tehniĉkoj podršci svoga
fiskalnog sistema;
Uredno popuniti i potpisom i peĉatom ovjeriti Zahtjev za inicijalnu fiskalizaciju te predati
Zahtjev ovlaštenom servisu s kojim ima potpisan ugovor o servisiranju i tehniĉkoj
podršci, koji u njegovo ime isti šalje Poreznoj upravi;
Putem ovlaštenog servisa podnijeti zahtjev i potpisati ugovor o korištenju GPRS usluga
sa nekim od telekomunikacijskih operatera ili drugih subjekata koji osiguravaju GPRS
mrežu, a s kojima je ovlašteni proizvoĊaĉ zakljuĉio ugovor.
Nakon obavljene incijalne fiskalizacije, ovlašteni servis isporuĉuje “fiskalizirani” fiskalni
ureĊaj obavezniku, a obveznik je u roku od dva dana nakon isporuke fiskalnog sistema
obavezan poĉeti evidentiranje prometa preko istog.
Zakon o pranju novca
Sprjeĉavanje pranja novca i finansiranja teroristiĉkih aktivnosti (u nastavku pod zajedniĉkim
nazivom „sprjeĉavanje pranja novca“) regulisano je Zakonom o sprjeĉavanju pranja novca, za
ĉije sprovoĊenje je nadležan Finansijsko-obavještajni odjel koji djeluje u okviru Državne
agencije za istrage i zaštitu BiH.
Finansijsko-obavještajni odjel prima, prikuplja, dokumentira, analizira, istražuje te prosljeĊuje
državnom tužilaštvu informacije, podatke i dokumentaciju koja je primljena u skladu sa
zakonom i drugim propisima BiH, a odnosi se na sprjeĉavanjem pranja novca.
Odjel ostvaruje meĊunarodnu saradnju u oblasti sprjeĉavanja pranja novca, te osigurava struĉnu
pomoć državnom tužilaštvu u finansijsko-obavještajnom domenu.
Zakonom o spreĉavanju pranja novca, kojim su definirani zadaci i nadležnosti Finansijskoobavještajnog odjela, propisani su zadaci i obaveze lica (obveznika prema Zakonu o sprjeĉavanju
pranja novca) na naĉin da su utvrĊene mjere i odgovornosti za otkrivanje, spreĉavanje i
istraživanje pranja novca.
U smislu Zakona o sprjeĉavanju pranja novca, pranje novca podrazumijeva:
zamjenu ili prijenos imovine, ako je ta imovina steĉena kriminalnim radnjama, a s ciljem
prikrivanja ili zataškavanja nezakonitog porijekla imovine ili pružanja pomoći nekom
licu koje je umiješano u takve aktivnosti radi izbjegavanja zakonskih posljedica
poĉinjenih radnji;
prikrivanje ili zataškavanje prave prirode, mjesta porijekla, raspolaganja, kretanja, prava
na ili vlasništva nad imovinom ako je ta imovina steĉena kriminalnim radnjama ili ĉinom
uĉešća u takvim radnjama;
sticanje, posjedovanje ili korištenje imovine steĉene kriminalnim radnjama ili ĉinom
uĉešća u takvim radnjama;
uĉešće ili udruživanje radi izvršenja, pokušaja izvršenja, odnosno pomaganja,
podsticanja, olakšavanja ili davanja savjeta pri izvršenju bilo koje od navedenih radnji.
Pranjem novca smatrat će se i to kada su radnje kojima je steĉena imovina koja se pere izvršene
na teritoriji druge države.
Finansiranje teroristiĉkih aktivnosti podrazumijeva:
osiguravanje ili prikupljanje sredstava, na bilo koji naĉin, direktno ili indirektno, s
namjerom da budu upotrijebljena ili sa znanjem da će biti upotrijebljena, u potpunosti ili
djelimiĉno, za izvoĊenje teroristiĉkih akata od strane terorista pojedinaca i/ili od strane
teroristiĉkih organizacija;
pod finansiranjem teroristiĉkih aktivnosti smatra se i podstrekivanje i pomaganje u
osiguravanju i prikupljanju imovine, bez obzira da li je teroristiĉki akt izvršen i da li je
imovina korištena za izvršavanje teroristiĉkog akta.
NVO je dužna izvršiti procjenu rizika, kojom će utvrditi stepen riziĉnosti klijenta s kojim
posluju, samog poslovnog odnosa, transakcije ili proizvoda, a sve u vezi s mogućnošću
zloupotrebe u svrhe pranja novca ili finansiranja teroristiĉkih aktivnosti.
Navedene mjere procjene rizika, tj. identifikacije i praćenja klijenta, poduzimaju se prilikom:
uspostavljanja poslovnog odnosa s klijentom;
obavljanja transakcija u iznosu 30.000 KM ili više bez obzira da li je transakcija
obavljena u jednoj operaciji ili u nekoliko evidentno povezanih transakcija;
postojanja sumnje u vjerodostojnost i adekvatnost prethodno dobivenih informacija o
klijentu ili stvarnom vlasniku;
postojanja sumnje na pranje novca ili finansiranje teroristiĉkih aktivnosti u pogledu
transakcije ili klijenta bez obzira na iznos transakcije.
U skladu sa gore navedenim ĉinjenicama, udruženja i fondacije su dužne, u okviru mjera
identifikacije i praćenja, izvršiti:
utvrĊivanje identiteta klijenta i provjeru njegovog identiteta na osnovu dokumenata,
podataka ili informacija dobivenih od autentiĉnih i objektivnih izvora:
-
-
ukoliko je rijeĉ o pravnom licu, to podrazumijeva izvršiti uvid u original ili ovjerenu
kopiju dokumentacije iz sudskog ili drugog javnog registra koju u ime pravnog lica
dostavi zakonski zastupnik ili opunomoćenik pravnog lica;
ukoliko je rijeĉ o fiziĉkom licu, to podrazumijeva izvršiti uvid u važeći identifikacioni
dokument klijenta;
(Tom
prilikom
će
se
izvršiti
i
utvrĊivanje
zastupnika/direktora/rukovodioca/opunomoćenika pravnog lica);
identiteta
utvrĊivanje stvarnog vlasnika;
dobivanje podataka o svrsi i namjeni prirode poslovnog odnosa ili transakcije;
redovno praćenje preduzetih poslovnih aktivnosti klijenta.
Udruženje i fondacija dužni su definirati procedure za provoĊenje gore navedenih mjera kroz
svoje interne akte.

„ŠTA ČLANOVI NADZORNIH ODBORA I UPRAVA TREBAJU ZNATI

Poštovani prijatelji i kolege, Obavještavamo Vas da će se

Prirucnik za finansijsko racunovodstveno i porezno

„Mogući efekti smanjenja stope doprinosa na i iz plata

ovdje

ovdje - Zaštita

- UNIREV doo

TEMA: VIŠAK I MANJAK ROBE Rešenja zadataka

Obrasci za upis promjena u registru udruzenja