Univerzitet Crne Gore
Elektrotehnički fakultet
Izvještaj o procjeni uticaja na životnu sredinu sa
Planom upravljanja životnom sredinom za Centar uspješnosti u
bioinformatici (BIO-ICT)
Odobrila specijalista za zaštitne mjere na INVO projektu:
Ilinka Beatović Nikić
__________________________________
Jul 2014. godine
Sadržaj
1. SAŽETAK.................................................................................................................................................. 3
2. PRAVNI I ADMINISTRATIVNI OKVIR .............................................................................................. 3
3. OPIS PROJEKTA ..................................................................................................................................... 4
4. OPIS RAZMATRANIH ALTERNATIVA ........................................................................................... 16
5. ANALIZA SEGMENATA ŽIVOTNE SREDINE ................................................................................ 16
6. OPIS MOGUĆIH ZNAČAJNIH UTICAJA ......................................................................................... 25
7. PLAN UPRAVLJANJA ŽIVOTNOM SREDINOM ........................................................................... 29
8. JAČANJE KAPACITETA I PODJELA ODGOVORNOSTI ............................................................. 34
9. TIM ZA PROCJENU UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU .............................................................. 34
10. LITERATURA, KORIŠĆENA DOKUMENTACIJA I SL. .............................................................. 35
11. ANEKSI ................................................................................................................................................. 36
2
1. SAŽETAK
Projekat Centra uspješnosti u Bioinformatici – BIO-ICT se realizuje u okviru projekta ,,Visoko
obrazovanje za istraživanje i inovacije za konkurentnost Crne Gore” - INVO, iz sredstava
kredita Svjetske banke.
Nosilac projekta je Elektrotehnički fakultet (ETF) u Podgorici (RSRI1), Univerzitet Crne Gore,
a partneri su:
 Institut za biologiju mora (IBM), Univerzitet Crne Gore (RSRI),
 Institut za javno zdravlje (IJZ), Crna Gora (RSRI),
 Biotehnički fakultet (BTF), Univerzitet Crne Gore (RSRI),
 Centre for TeleInFrastrukture, Aalborg University, Denmark (ISRI2),
 St. Petersburg scientific research center for ecological safety, Russian academy of
sciences (SRCES-RAS) (ISRI),
 DOO Green House Jovović (NCE3), i
 COGI D.O.O. (NCE).
U sekciji 2, navedeni su svi zakonski propisi koji se moraju uzeti u obzir prilikom izrade
procjene uticaja BIO-ICT projekta na životnu sredinu. U sekciji 3, dat je kratak opis svih
lokacija na kojima će se odvijati projektne aktivnosti. Opis razmatranih alternativa koje se tiču
realizacije BIO-ICT projekta je dat u sekciji 4. Analiza segmenata životne sredine je dat u
sekciji 5, dok su opis mogućih značajnih uticaja i plan upravljanja životnom sredinom dati u
sekcijama 6 i 7, respektivno. Jačanje kapaciteta i podjela odgovornosti su razmatrani u sekciji
8. Članovi tima za procjenu uticaja na životnu sredinu, sa kratkim osvrtom na njihov
profesionalni angažman, su predstavljeni u sekciji 9, dok su literatura i korišćena
dokumentacija za izradu ovog Izvještaja dati u sekciji 10.
2. PRAVNI I ADMINISTRATIVNI OKVIR
Zakonska regulativa u Crnoj Gori, kada je uticaj nekog zahvata na životnu sredinu u pitanju,
obuhvata set propisa, pri čemu je glavni akcenat na Zakon o procjeni uticaja. U daljem tekstu,
navedeni su svi zakonski propisi koji se moraju uzeti u obzir prilikom izrade procjene uticaja
BIO-ICT projekta.







Zakon o uređenju prostora i izgradnji objekata („Sl. list CG“, br. 51/08)
Zakon o procjeni uticaja na životnu sredinu („Sl. list RCG“, br. 80/05)
Zakon o životnoj sredini („Sl. list CG“, br. 48/08)
Zakon o zaštiti prirode („Sl. list RCG“, br.51/08)
Zakon o zaštiti vazduha („Sl. list CG“, br. 25/10)
Zakon o vodama („Sl. list RCG“, br. 27/07)
Zakon o upravljanju otpadom („Sl. list CG“, br. 64/11)
1
Registered Scientific Research Institution (National)
International Scientific Research Institution
3
National Commercial Entity
2
3



Zakon o zaštiti od buke u životnoj sredini („Sl. list CG“, br. 28/11)
Zakon o zaštiti spomenika kulture (Sl.list RCG br. 47/91)
Pravilnik o kvalitetu i sanitarno-tehničkim uslovima za ispuštanje otpadnih voda u
recipijent i javnu kanalizaciju, načinu i postupku ispitivanja kvaliteta otpadnih voda,
minimalnom broju ispitivanja i sadržaju izvještaja o utvrđenom kvalitetu otpadnih voda
(„Sl. list CG“, 45/08, 9/10 i 26/12)
 Uredba o klasifikaciji i kategorizaciji površinskih voda („Sl. list CG“, br. 2/07)
 Uredba o utvrđivanju vrste zagađujućih materija, graničnih vrijednosti i drugih standarda
kvaliteta vazduha (“Sl. list CG”, br.45/08)
 Pravilnik o dozvoljenim količinama opasnih i štetnih materija u zemljištu i metodama za
njihovo ispitivanje („Sl. list RCG“, br. 18/97).
 Uredba o graničnim vrijednostima emisija zagađujućih materija u vazduh iz stacionarnih
izvora” („Sl. list CG“, br. 10/11)
Potencijalni uticaj BIO-ICT projekta ocjenjivaće se i u skladu sa:
 Politikom Svjetske banke o procjeni uticaja na životnu sredinu (OP/BP/GP 4.01)
 Priručnikom Svjetske banke o sprečavanju i ublažavanju zagađenja (PPAH).
Pribavljanje dozvole je potrebno za izvođenje manjih građevinskih radova u IBM u Kotoru
(adaptacija mokre laboratorije), s obzirom na to da zgrada Instituta ima status spomenika
kulture. Uprava za zaštitu kulturnih dobara-Područna jedinica Kotor je izdala Institutu rješenje
o konzervatorskim uslovima za izradu projektne dokumentacije broj UP/I-05-62/2014-3 od
14.04.2014. godine.
Za ostale projektne aktivnosti, uključujući nabavku opreme i materijala, nije potrebno
pribavljanje dozvole.
3. OPIS PROJEKTA
Glavne aplikacije koje će se razvijati u okviru BIO-ICT projekta su iz oblasti održive
poljoprivrede, monitoringa ekosistema morske vode, usjeva i šuma, razvoja tehnika za kontrolu
i smanjenje zagađenja vazduha, analize i standardizacije prehrambenih proizvoda, kontrole
kvaliteta zemljišta, poboljšanja u oblasti javnog zdravlja. Jedan od ciljeva projekta su state-ofthe-art naučni rezultati, proizvodi i servisi iz pomenutih oblasti.
BIO-ICT projekat je organizovan u 8 radnih paketa: WP1–Menadžment, WP2–Diseminacija,
WP3–Poboljšanje infrastrukture, WP4–Zapošljavanje osoblja i mobilnosti, WP5–ICT i
agrikultura, WP6–ICT ekološki monitoring, WP7–Komercijalizacija i WP8–Održivost
projekta.
Opis projektnih aktivnosti dat je po pojedinačnim lokacijama u Kotoru, Danilovgradu i
Podgorici i po radnim paketima koji obuhvataju aktivnosti koje bi mogle imati uticaja na
životnu sredinu (WP5 i WP6). Lista opreme i materijala koji će biti nabavljeni u okviru WP3 –
Poboljšanje infrastrukture, data je uz projektnu aplikaciju.
3.1. Opis aktivnosti u Institutu za biologiju mora Kotor u kojoj će biti sistem staklenog
akvarijuma za smještaj ICT biosenzora na školjkama, Radni paket 6 (WP6) sa pratećom
dokumentacijom
4
Adaptacija mokre laboratorije
Adaptacija se odnosi na mokru laboratoriju IBM, koja je u neposrednoj blizini mora. Ona se
nalazi van glavnog kompleksa zgrade Instituta i dograđena je u periodu posle zemljotresa
1979. godine, za potrebe eksperimentalnog akvarijuma. Iz tih razloga nema krovnu
konstrukciju, već je pokrivena ravnim krovom, odnosno krovnom terasom. Prostorija je u
lošem stanju, zbog prodora vlage sa ravne krovne terase, zbog oštećenja hidroizolacije. Ulaz u
laboratoriju, izgled krovne terase i kontakt zona sa ostatkom akvarijuma (postojeće stanje)
prikazan je na slikama 1-3.
Slika 1. Ulaz u laboratoriju IBM
Slika 2. Krovna terasa IBM
5
Slika 3. Kontakt zona sa ostatkom akvarijuma
Površina prostorije je 40.3 m2, a dimenzije su 9.59 x 4.20 m. Unutrašnjost se sastoji od
betonskih elemenata (sudopera) sa lijeve strane i ostalog praznog prostora (slike 4 i 5), koji je
prekriven keramičkim pločicama do visine 1.70 m. U prostoriju je dovedena struja i voda, čije
instalacije treba prekontrolisati, i dotrajale zamijeniti.
Kako bi se spriječio prodor vlage, krovnu terasu, kao i kontaktnu zonu sa ostatkom akvarijuma
prije svega treba izolovati hidroizolacionim sredstvom.
Unutrašnji radovi
Unutrašni radovi obuhvataju odstranjivanje postojećeg maltera, nanošenje novog sloja i
postavljanje keramičkih pločica na pod, stranama zidova do visine 1.70 m i na postojećim
betonskim sudoperama. Takođe, treba provjeriti i zamijeniti dotrajale vodovodne slivnike i
odvodne cijevi, kao i postaviti potrebne česme. Provjeriti elektro-instalaciju (izvedenu po
zidovima) i zamijeniti dotrajalu. Zamijeniti sistem prekidača i plafonskog osvjetljenja.
Sprovesti plastične cijevi za instaliranje crijeva koja dovode morsku vodu u prostoriju.
Slika 4. Unutrašnjost laboratorije
6
Slika 5. Betonska sudopera i vodovodna i odlivna instalacija
Na spoljašnjem zidu su prozorski elementi, veoma lošeg stanja, kao i prozori koji gledaju u
unutrašnjost velikog akvarijuma, na suprotnoj strani spoljašnjeg zida. U prostoriju se ulazi kroz
dvokrilna vrata. Neophodno je zamijeniti dotrajala i trula vrata i prozore na prozorskim
oknima. S obzirom da se prostorija nalazi u kontakt zoni sa Glavnom zgradom Instituta, Zavod
za zaštitu spomenika kulture će insistirati na oblaganju kamenom 5 polja ispod spoljnih
prozora, kako bi lice bilo u skladu sa ostatkom kamene zgrade. Na slici 6 prikazan je spoljašnji
izgled dijela laboratorije.
Slika 6. Spoljašnji izgled ka Kotoru
Za potrebe rada prostorije mokre laboratorije koristiće se voda sa gradske vodovodne mreže,
na koju je postojeći objekat Instituta već priključen.
Na predmetnoj lokaciji postoji izgrađena mreža gradske fekalne kanalizacije, pa se i vode iz
prostorije mokre laboratorije odvode do priključka na kanalizacionu mrežu. U tabeli 1 date su
maksimalno dopuštene koncentracije opasnih i štetnih materija u otpadnim vodama, koje se
smiju ispuštati u javnu kanalizaciju.
Tabela 1. Maksimalno dopuštene koncentracije opasnih i štetnih materija u otpadnim vodama,
koje se smiju ispuštati u javnu kanalizaciju („Službeni list CG“ br. 45/08, 09/10 i 26/12)
7
Parametar
pH
Temperatura
Boja
Miris
Taložive materije
Ukupne suspendovane materije
BPK5
HPK (K2Cr2O7)
Aluminijum
Arsen
Bakar
Barijum
Bor
Cink
Kobalt
Kalaj
Kadmijum
Živa
Ukupni hrom
Hrom 6+
Mangan
Nikal
Olovo
Selen
Srebro
Gvožđe
Vanadijum
Ukupni fenoli
Fluoridi
Sulfiti
Sulfidi
Sulfati
Hloridi
Ukupni fosfor
Aktivni hlor
Amonijum jon (N)
Nitriti (N)
Nitrati (N)
Mineralna ulja
Ukupna ulja i masnoće
Aldehidi
Alkoholi
Ukupni aromatični ugljovodonici
Ukupni nitrirani ugljovodonici
Ukupni halogeni ugljovodonici
Ukupni organofosfatni pesticidi
Ukupni organohlorni pesticidi
Ukupne površinski aktivne supstance
Ukupni deterdženti
Radioaktivnost
Jedinica
mjere
Maksimalno dopuštena
koncentracija (MDK)
ºC
mg/l Pt skale
ml/lh
mg/l
mgO2/l
mgO2/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mgP/l
mg/l
mgN/l
mgN/l
mgN/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
mg/l
Bq/l
Otpadne vode koje se ispuštaju u javnu kanalizaciju ne smiju sadržati:
 zapaljive i eksplozivne materije;
8
6-9
40
20
primijetan
10
300
500
700
4,0
0,2
1,0
5,0
4,0
2,0
2,0
2,0
0,1
0,01
2,0
0,2
4,0
2,0
2,0
0,1
0,5
5,0
0,1
0,5
5,0
10
1,0
400
500
7
0,3
15,0
30,0
50,0
10,0
50
2,0
10
0,4
0,1
1,0
0,1
0,05
20,0
4,0
1,0







štetne gasove (vodonik sulfid, sumporne okside, azotne okside, cijanovodonik, hlor i
sl.);
čvrste, viskozne materije i plutajuće materije kao što su: pepeo, trska, slama, otpaci
metala, plastike i drveta, staklo, krpe, perje, meso, životinjske utrobe, taloge koji
nastaju pri prečišćavanju voda, ostaci dezinfekcionih sredstava i drugih hemikalija i
boja, nedovoljno usitnjeno smeće i sl.;
kisele, alkalne i agresivne materije;
otpadne vode iz zdravstvenih veterinarskih i drugih organizacija u kojima se može
očekivati prisustvo patogenih mikroorganizama, bez prethodne dezinfekcije;
radioaktivne materije;
u atmosferskom kanalu ne smije biti više od 0.03 mg/l rastvorenih ili gasovitih
ugljovodonika;
ostale štetne materije.
Odvođenje otpadnih voda vrši se putem posebnih sistema, građevina i uređaja, koji se prema
svojoj namjeni dijele na:
 unutrašnju kanalizaciju, koja se sastoji od spojnog odvodnog kanala (priključka),
instalacija, građevina i uređaja sa objektima za sakupljanje, prečišćavanje i odvođenje
otpadnih voda u javnu kanalizaciju;
 javnu kanalizaciju, koja se sastoji od instalacija, građevina i uređaja koji služe za
sakupljanje, odvođenje i prečišćavanje otpadnih voda sa javnih površina i unutrašnje
kanalizacije.
Unutrašnja kanalizacija mora biti izgrađena i održavana:
 da u uslovima normalnog korišćenja bude isključena mogućnost površinskog razlivanja
i prodiranja zagađenih voda
 da je zaštićena od djelovanja usporene vode u javnu kanalizaciju;
 da je izgrađena od materijala koji je vodonepropusan i otporan na kiseline i druge
opasne i štetne materije u granicama pH-vrijednosti 6.5-9.0;
 da minimalni profil kanalskog priključka određen na osnovu hidrauličkog proračuna ne
smije biti manji od 150 mm.
Prema postojećem načinu odvođenja otpadnih voda iz prostorije mokre laboratorije, koja je u
sklopu postojećeg objekta Instituta za biologiju mora Kotor, u gradsku kanalizacionu mrežu
izbjegnuta je bilo kakva kontaminacija okolnog zemljišta, površinskih i podzemnih voda.
Za izvođenje radova na adaptaciji prostorije mokre laboratorije koristiće se odgovarajuća
oprema i alati čije korišćenje neće prouzrokovati značajnije emisije praškastih materija u
vazduh, zbog dinamike rada na lokaciji i vremena odvijanja pojedinih operacija. Čvrsti
građevinski otpad koji se javlja u toku izvođenja radova na adaptaciji prostorije mokre
laboratorije je građevinski šut i ostale vrste materijala nastale zamjenom prozora i vrata koji će
se uklanjati sa lokacije u skladu sa propisima i prema uslovima koje investitor dobije od strane
komunalnog preduzeća. Lokalna samouprava je dužna da investitoru odredi lokaciju na kojoj
će se moći odlagati nastali čvrsti građevinski otpad.
Opis ostalih aktivnosti u IBM
9
Institut za biologiju mora, Kotor, odgovoran je, zajedno sa partnerom Institutom za javno
zdravlje, za sprovođenje aktivnosti u okviru WP6. U Institutu za biologiju mora biće postavljen
jedan od sistema biosenzora za određivanje kardio aktivnosti školjke (dagnja, Mytilus
galloprovincialis). Ovaj sistem se zasniva na praćenju otkucaja srca autohtonih beskičmenjaka
i njihovu reakciju na moguće akcidentne situacije zagađenja. Akvarijumski sistem sa
školjkama biće postavljen u mokroj laboratoriji, dok će se morska voda dopremati u
akvarijume putem crijeva i pumpi sa lokacije ispred IBM-a. Ujedno, u okviru ovog radnog
paketa sezonski će se analizirati fizičko-hemijske karakteristike morske vode, sedimenta i
dagnje, sadržaj teških metala u sedimentu i mesu dagnje, određivaće se kvalitativan i
kvantitativan sastav fitoplanktona i sadržaj biotoksina u mesu dagnje, mikrobiološka i sanitarna
analiza morske vode i mesa dagnje, kao i kretanje i brzina morskih struja u Bokokotorskom
zalivu. Uzorkovanje za određivanje fizičko-hemijskih, mikrobioloških i sanitarnih
karakteristika, analizu fitoplanktona i biotoksina vršiće se jedan put mesečno i u vrijeme
alarmiranja – stresa, dok će se sadržaj teških metala određivati dva puta godišnje.
Tokom aktivnosti u okviru WP6 laboratorije IBM i IJZ sprovodiće uobičajene procedure
najbolje laboratorijske prakse za bezbjednost u laboratorijama, bezbijedno odlaganje otpada i
operativne procedure.
3.2. Opis aktivnosti na lokaciji COGIMAR (WP6)
Kombinovano uzgajalište morske ribe i školjki nalaziće se u krajnjem sjevernom dijelu
Kotorskog zaliva na lijevoj strani magistralnog puta Kotor-Risan u akvatorijumu između
mjesta Orahovac i Bajova kula, u nenaseljenom dijelu na lokaciji Brbat koja zahvata prostor
površine oko 2 ha.
Na slici 7 prikazana je mapa sa preciznom lokacijom uzgajališta Brbat. Dubina mora na tom
dijelu je 25 metara na zapadnoj i oko 30 metara na istočnoj strani kaveza. Prosječna dubina je
oko 27 metara. Morsko dno je u početku kamenito, a na 18 metara od obale prelazi postepeno u
muljevito. Na samom morskom dnu nema nikakvih grebena i podvodnih neravnina, što je od
velikog značaja za dobru i neometanu izmjenu vode sistemom stalnog strujanja morske vode.
Prisutan je i veliki broj potoka i podvodnih izvora, vrulja, koji donose velike količine svježe,
obogaćene kiseonikom slatke vode, naročito u jesenjem, zimskom i proljećnom periodu.
10
Slika 7. Mapa sa preciznom lokacijom uzgajališta- Brbat (zelena boja)
Generalni tok kretanja morskih struja u Kotorskom zalivu, u periodu manjeg dotoka slatke
vode ima izlazni smjer i brzine se kreću od 12-17 cm/sec, a u tjesnacu Verige i do 34 cm/sec. U
srednjem sloju vode na dubinama 5-20 m struje takođe zadržavaju izlazni smjer, ali im opada
brzina. U toku kišnijeg dijela godine intenzitet ovih struja se pojačava i dostižu vrijednosti i do
45-50 cm/sec. U periodu plime i osjeke takođe dolazi do promjene dinamike struja. Ove
izlazne struje se kompeziraju ulaznim strujama koje se kreću neposredno iznad morskog dna na
dubinama većim od 40 m.
Srednja godišnja temperatura mora iznosi oko 17 0C. Najniža temperature mjerene su u
mjesecu februaru, blizu 0 0C a najviše u julu i avgustu, kada je prosječna temperatura mora oko
24 0C.
Najčešći vjetrovi su bura, jugo i maestral. Broj dana sa jakim vjetrovima kreće se u prosjeku
oko 7-8 dana godišnje, dok su olujni vjetrovi rijetki.
Na uzgajalištu riba i školjki COGIMAR biće postavljen drugi sistem biosenzora za određivanje
kardio aktivnosti školjke (dagnja, Mytilus galloprovincialis), i kao i u IBM, ovaj sistem biće
postavljen u prostoriji sa akvarijumima, dok će se sistemom pumpi i crijeva morska voda
dopremati sa lokacije uzgajališta. Sistem će bilježiti podatke on-line sve vrijeme trajanja
projekta, i omogućiti brzu reakciju u slučaju pojave zagađenja, akcidentnih situacija. Ujedno će
se na uzgajalištu jednom mjesečno pratiti biološko i ekološko stanje riba i školjki, i njihova
moguća reakcija na stres uslijed pojave zagađenja.
Aktivnosti na uzgajalištu COGIMAR neće imati uticaja na životnu sredinu jer se samo prati
rad srca školjki i biološko i ekološko stanje uzgajanih organizama, odnosno ne vrše se
hemijske analize na ovom lokalitetu. Na slici 8 prikazana je lokacija uzgajališta morske ribe i
školjki.
11
Slika 8. Izgled lokacije COGIMAR koja se koristi za uzgajalište morske ribe i školjki
3.3. Opis aktivnosti na Biotehničkom fakultetu i oglednom imanju u Lješkopolju (WP5)
U okviru Biotehničkog fakulteta u Podgorici nalazi se Ogledno imanje u Lješkopolju (slika 9)
koje čine 25 ha vinograda, voćnjak, plastenici sa ratarskim i povrtarskim kulturama, kao i
podrum kapaciteta 300 hl. Centar za vinogradarstvo, vinarstvo i voćarstvo Biotehničkog
fakulteta iz Podgorice ima jednu od najbogatijih kolekcija domaćih, odomaćenih i
introdukovanih sorti vinove loze na Balkanu (408 genotipova).
Ogledno imanje u Lješkopolju predstavlja stručnu i naučnu bazu za razvoj svih oblasti
poljoprivrede, posebno vinogradarstva i vinarstva Crne Gore.
Lokaliteti na kojima će se nalaziti meteorološke stanice
1. Ogledno imanje Biotehničkog fakulteta u Lješkopolju (Podgorica)
2. Zagarač (opština Danilovgrad)
3. Golubovci – Balabansko polje (Podgorica)
4. Godinje – (Crmnica, opština Bar)
Na ovim lokalitetima će biti instalirane meteostanice (dvije postoje i dvije koje će se kupiti), sa
kojih ćemo dobijati meteorološke podatke koji su osnova za odlučivanje o tretiranju zasada
vinove loze.
Aktivnosti na projektu neće imati uticaja na životnu sredinu jer se samo prate fenofaze razvoja
vinove loze i pojava bolesti. Podaci sa meteo stanica se uzimaju sa sajta.
Uzimanje uzoraka vinove loze sa simptomima bolesti, i njihova analiza u laboratoriji i
ispitivanje rezistentnosti na prisustvo fungicida
Uzorci će se uzimati sa lokaliteta gdje se nalaze meteo stanice, kao i iz drugih lokaliteta u
Crnoj Gori. Na osnovu ovih podataka pravi se antirezistentna strategija u cilju korišćenja
najefikasnijih fungicida, sa ciljem da se suzbiju biljne bolesti na vinovoj lozi. Antirezistentna
strategija ima i za cilj da smanji broj tretiranja što smanjuje opasnost od eventualnog negativnog
uticaja na životnu sredinu.
U laboratorijama BTF vršiće se obrada uzoraka listova vinove loze u cilju ispitivanja
rezistentnosti na prisustvo fungicida i obrada uzoraka zemljišta u cilju istraživanja hranljivih
elemenata.
12
Slika 9. Ogledno imanje u Lješkopolju
3.4. Opis aktivnosti na lokaciji Green House Jovović (WP5)
Lokacija Green House Jovović (slika 10) nalazi se u mjestu Sige u opštini Danilovgrad.
Slika 10. Izgled lokacije Green House Jovović
13
Plan ogleda
Dizajn ogleda bi uključivao po dva sistema za đubenje i navodnjavanje što podrazumijeva
ukupno devet varijanti (tabela 2). Osnovna parcela bila bi površine 12 m2 (3 x 4 m).
Unošenje hraniva (N, P, K i mikroelementi) podrazumijevalo bi optimalnu ishranu u prvoj
varijanti (Đ100), a drugoj ishranu sa 50 % od ustanovljenih potreba (Đ50) a u trećoj 50% više od
ustanovljenih potreba.
Prva varijanta navodnjavanja bi se odnosila na uslove u kojima bi se u potpunosti zadovoljile
potrebe kulture (N100), a u drugoj bi količina dodate vode predstavljala 50% od proračunatih
vrijednosti evapotranspiracije kulture (N50), a u trećoj 50% iznad proračunatih vrijednosti.
Postojale bi kontrole za đubrenje (KĐ) i navodnjavanje (KN) u svhu proučavanja nezavisnog
djelovanja datih faktora.
Tabela 2. Varijante ogleda
1
2
3
Varijanta Đ100
Đ100
Đ100
N100
N50
N150
4
Đ50
N100
5
Đ50
N50
6
Đ50
N150
7
Đ50
N100
8
Đ100
N50
9
Đ150
N150
10
KĐ
KN
Ovakva postavka ogleda sa uključena tri ponavljanja zahtijeva 30 osnovnih parcela (12 m2 x 30
=360 m2) ukupno sa zastitnim pojasom to bi iznosilo oko 1000 m2.
Potrebne analize

Na početku i kraju vegetacije
2 kulture x 10 varijanti x 3 ponavljanja = 60 oglednih parcela
{18 parametara zemlišta + 9 parametara plod + 9 parametara list} x 60 oglednih parcela =
2160 analize/godišnje

Dinamika hranljivih elemenata tokom vegetacije
4 dodatne faze x 10 parametara list x 60 uzorka/godišnje = 2400 analize/godišnje
Praćenje poljoprivredne proizvodnje
Detaljno vođenje evidencije o svim primjenjivanim mjerama (obrada zemljišta, đubrenje,
navodnjavanje), prinosu i morfološkim karakteristikama plodovaza cjelokupnu proizvodnju
GHJ i ogledno imanje BF-a. Praćenje klimatskih parametara i analiza primjenjenih mjera.
Baze podataka u poljoprivredi i Web aplikacije
14
Mogućnost digitalizacije pedološke karte, rezultata analiza zemljišta i davanje online
preporuka.
Aplikacija odgovarajućih modela i izrada programa za automatizovano navodnjavanje.
3.5. Opis aktivnosti u Institutu za javno zdravlje (WP5 i WP6)
Institut za javno zdravlje (IJZ) rukuje sa najvećom bazom podataka vezanom sa uslugama u
javnom zdravlju i stanjem populacije. Laboratorija za sanitarnu hemiju i ekotoksikologiju i
laboratorija za sanitarnu mikrobiologiju koje će u sklopu IJZ učestvovati u relizaciji Projekta
su akreditovane u skladu sa ISO 17025.
Laboratorija za sanitarnu hemiju i ekotoksikologiju ce u okviru radnog paketa WP5 vršiti
pripremu uzoraka plodova i lista metodom mikrotalasne digestije ili suvog spaljivanja. Nakon
toga, sadržaj nutrijenata, mikroelemenata i nekih metala (po potrebi) ce se određivati
primjenom ICP (indukovana kuplovana plazma), AAS (atomska apsorpciona spektroskopija)
ili GFAAS (tehnika grafitne peći).
Laboratorija za sanitarnu mikrobiologiju će u okviru WP6 raditi analize uzoraka morske vode i
mesa školjki, i to identifikaciju fekalnih koliformnih bakterija i enterokoka, dok će se njihova
karakterizacija nakon nabavke novog instrumenta raditi masenom spektroskopijom
(utvrđivanje sojeva bakterija, da li su isti u morskoj vodi i u mesu školjki).
Sve aktivnosti koje će sprovoditi laboratorije na Projektu neće imati negativnih posljedica po
životnu sredinu obzirom da Institut u svom svakodnevnom radu sprovodi iste ili slične
aktivnosti.
Tokom aktivnosti na WP5 i WP6, laboratorije IJZ sprovodiće uobičajene procedure najbolje
laboratorijske prakse za bezbjednost u laboratorijama, bezbijedno odlaganje otpada i
operativne procedure.
3.6. Opis aktivnosti na Elektrotehničkom fakultetu (WP5 i WP6)
Aktivnosti obuhvaćene ovim radnim paketima na Elektro-tehničkom fakultetu će se obavljati u
laboratorijama formiranim u okviru Centra uspješnosti. Između ostalog proizvodiće se
štampane ploče, senzori i sl. što neće imati uticaja na životnu sredinu, osim generisanja
elektronskog otpada. Elektronski otpad će se odlagati u skladu sa uputstvima i u okviru
reciklažnog centra koji postoji na deponiji „Livade“ Podgorica. Iskustva u reciklaži
elektronskog otpada već postoje, kao i saradnja sa pomenutim reciklažnim centrom. ETF će
stalno unapređivati svoje aktivnosti u pogledu smanjenja uticaja na životnu sredinu. U tom
smislu, ETF planira da vrši obuku svojih zaposlenih vezanu za ublažavanje uticaja na životnu
sredinu i monitoring, a koju će između ostalog sprovoditi ekspert za životnu sredinu prof. dr
Darko Vuksanović sa Metalurško tehnološkog fakulteta.
Renoviranje jedne od laboratorija na Elektrotehničkom fakultetu, što je navedeno kao jedna od
aktivnosti u projektnoj aplikaciji, finansira se iz sredstava Fakulteta i građevinski radovi su već
u toku, te zbog toga pomenuti radovi nijesu obuhvaćeni ovim dokumentom.
15
4. OPIS RAZMATRANIH ALTERNATIVA
Kao što je već ranije napomenuto, u okviru postojećeg objekta Instituta za biologiju mora
postoji prizemni dio objekta mokre laboratorije koji je predviđen za adaptaciju. U tom smislu
nijesu razmatrana alternativna rješenja koja bi se odnosila na analizu neke druge lokacije i
slično.
Izbor opreme za izvođenje radova uslovljen je prije svega Investitorovim opredjeljenjem za
opremom koja je najpogodnija za ovu vrstu radova, a koja mora zadovoljavati zahtjeve u
pogledu tehnološkog postupka.
Za predviđene projektne aktivnosti predviđene u Podgorici i Danilovgradu nijesu razmatrana
alternativna rješenja sa aspekta određivanja lokacija koje će se koristiti za realizaciju projekta.
5. ANALIZA SEGMENATA ŽIVOTNE SREDINE
Obzirom da se projekat realizuje u Kotoru, Podgorici i Danilovgradu, to će u ovom poglavlju
biti dat sažetak segmenata životne sredine za sva tri grada.
Kotor
Stanovništvo (naseljenost i koncentracija)
Kao što je već ranije napomenuto, zona lokacije na kojoj je planirana adaptacija postojeće
mokre laboratorije u okviru objekta Instituta za biologiju mora Kotor nalazi se na obali mora,
dok su u okolini izgrađeni objekti različite namjene. To znači da se osim poslovnih i turističkougostiteljskih objekata nalazi i jedan broj stambenih objekata. Takođe, okolna zona je sa
izgrađenim poslovnim, turističko-ugostiteljskim i stambenim objektima, tako da se može reći
da se radi o zoni sa određenom gustinom naseljenosti. Što se planiranog projekta tiče on neće
uticati na demografske karakteristike.
Flora i fauna
Područje Kotorskog zaliva u sklopu kojeg je najuvučeniji dio, tzv. „unutrašnji džep“ ili
područje od Instituta za biologiju mora, Luka Kotor (Riva) je pod intenzivnim uticajem kako
prirodnog tako i ljudskog faktora. Taj uticaj je posebno izražen preko procesa prirodne i
vještačke (antropogene) eutrofikacije.
Prirodna eutrofikacija je rezultat klimatskih faktora (padavine, dotok slatkih voda, a sa njima
hranljivih soli (nutrijenata) neophodnih za živi svijet u moru.
Antropogena (vještačka) eutrofikacija je rezultat ljudske aktivnosti koja uzrokuje donos
nutrijenata tokom cijele godine, (a ne samo u vrijeme padavina) putem otpadnih voda što često
uzrokuje prekomjerni razvoj određenih biljnih organizama („cvjetanje mora“) ili pak postepeno
nestajanje i devastiranje životnih zajednica (biocenoza) na morskom dnu.
Flora i fauna ovog dijela akvatorijuma Kotorskog zaliva pokazuje izrazitu dinamiku u
pelagijalu (slobodna voda), dok u bentalu (morsko dno) promjene su znatno sporije i
podložnije su negativnim uticajima antropogene eutrofikacije.
16
Područje pelagijala (slobodna voda)
U pelagijalu najvažniji indikatori određene ekološke situacije su fitoplanktonski (biljni) i
zooplanktonski (životinjski) organizmi.
Fitoplankton
U ovom području dominantne su grupe:
 Bacillariophyceae (dijatomeje)
 Dinophyceae (dinoflagelate)
 Prymnesiophyceae (kokolitoforide)
 Dictyophyceae (silikoflagelate)
Najdominantnija grupa je Bacillariophyceae često preko 60-80% sa vrstama Thalassionema
nitzschioides i Pseudonitzschia spp. koje su indikatori eutrofiziane sredine (slike 11 i 12).
Slika 12. Pseudonitzschia spp.
Slike 11. Thalassionema nitzschioides
Pored ovih često su prisutne i druge vrste koje u sebi sadrže fikotoksine npr. Dinophysis fortii
ili druge koje pripadaju grupi Dinophyceae što može da ima negativne posljedice po ekološku
ravnotežu u datom području. Posebno se to javlja u ljetnim mjesecima (povećanje broja
stanovništva u obalnom području) kada se stvaraju opimalni uslovi (mirno more, visoka
insolacija, povišena temperatura morske vode, intenzivan dotok nutrijenata) za razvoj
fitoplanktonskih organizama. Dolazi do enormnog razvoja predstavnika ove grupe preko 106
ćelija/L izazivajući promjenu boje mora tzv. „cvjetanje mora“.
Sve ove pojave, kratkotrajne ali učestale, pogotovo na potezu IBM – Luka Kotor, ukazuju na
potrebu što bržeg rešavanja otpadnih voda u ovom području.
Zooplankton
Prva i opšta pravilnost horizontalne raspodjele zooplanktonskih organizama i njihove biomase
je povećanje u transverzalnom pravcu od otvorenog mora prema unutrašnjim vodama
Bokokotorskog zaliva. Vremensko-prostorna raspodjela vrsta odražava se u njihovom broju i
količini biomase.
Od unutrašnjih voda Bokokotorskog zaliva prema otvorenom moru povećava se broj adultnih
formi u zooplanktonu, a smanjuje se ukupna biomasa i obratno prema zatvorenim vodama
Bokokotorskog zaliva (Risanskom i Kotorskom zalivu) opada broj vrsta i broj zrelih jedinki u
planktonu, a biomasa ukupnog zooplanktona raste. To ukazuje na ekološke povoljnosti za
bujan razvoj tipičnih estuarsko-neritičkih vrsta.
17
Jako izražene fluktuacije ekoloških faktora u Risanskom zalivu, a naročito u Kotorskom zalivu
kome pripada ovaj potez IBM – Luka Kotor, posebno su uzrokovane snažnim uticajima kopna
i slatkih voda koje dotiču brojnim vrelima, potocima i podmorskim izvorima što povećava
količinu hranljivih soli, pa u kombinaciji smanjenog uticaja iz otvorenog mora stvara
specifične uslove pogodne za rast i razvoj živog svijeta u ovom biotopu i tako povećanu
produkciju organske materije u kojoj planktonske zajednice čine jednu od najznačajnijih
komponenti.
Najznačajnija grupa zooplanktona u Zalivu jesu copepoda koje mogu biti procentualno
zastupljene i do 99% od ukupnog zooplanktona. Najdominantnije vrste copepoda u toplijem
periodu godine jesu calanoidne copepode Acartia clausi (slika 13), Ctenocalanus vanus
(proljeće), Centropages kroyeri, Paracalanus parvus, Temora stylifera (proljeće, ljeto). Za
hladniji period godine karakterističnije su manje vrste copepoda praćeno velikim brojem
juvenilnih oblika. Među njima najbrojniji su ciklopoidni copepodi Oithona nana (slika 14),
Oithona similis, poecilostomatoid Oncaea sp i harpaktikoid Euterpina acutifrons. Grupa
copepoda nije dominantna jedino u ljetnjim mjesecima kada svoju maksimalnu brojnost dostiže
grupa cladocera (oko 75% od ukupnog zooplanktona) sa dominantnom vrstom Penilia
avirostris.
Cladocera mogu biti posebno, prisutne u hladnijem periodu godine, naročito u unutrašnjem
dijelu Zaliva sa neritičko-estuarskom vrstom Podon polifemoides.
Ostale grupe su prisutne u značajno manjem obimu.
Slika 14. Oithona nana
Slika 13. Acartia clausi
Apendikularije maksimalne vrijednosti dostižu početkom proljeća sa dominantnom vrstom
Oikopleura dioica, u značajno manjem broju Fritillaria borealis i Fritillaria pellucida. U
toplijem periodu godine dominantna vrsta je Oikopleura longicauda. U vodama Zaliva za
biomasu zooplanktona poseban značaj ima meroplankton (zooplanktonska zajednica koja
obiluje larvama bentoskih i pelagičnih životinja). Glavni godišnji maksimum, prema
dosadašnjim podacima javlja se u periodu februar-april. Ostale grupe zooplanktona se javljaju
u značajno manjem obimu (< 1000 ind m-3). Chaetognata su uglavnom predstavljene svojim
juvenilnim oblikom, ljeti dostižu maksimalne vrijednosti sa dominantnim vrstama Sagitta
setosa i Sagitta inflata. Sifonofore su najabudantnije u proljeće i ljeto sa vrstama Muggaea
atlantica, Muggaea kochi i Lensia subtilis.
Hidromeduze, Pteropode, Thaliaceae i Ostrakode se javljaju samo povremeno u malim
brojevima. Glavni predstavnici hidromeduza su Obelia sp. , Eirene viridula, Eutima gracilis,
Rhopalonema velatum, Podocoryne minima, Podocoryne minuta. Dominantne vrste grupe
Pteropoda su Limacina inflata, Limacina trochiformis i Limacina bulimoides. Thaliaceae su
uglavnom zastupljene sa Thalia democratica a povremeno i Doliolum sp.
18
Područje bentala (morsko dno)
Morsko dno u Kotorskom zalivu u njegovom centralnom dijelu je muljevito-glinovite prirode,
kao i na području od Rive do hotela Fjord. Pjeskovito morsko dno se može naći van Kotorskog
zaliva (Risanski, Tivatski i Hercegnovski zaliv). Stjenovito dno je zastupljeno u području od
Risna do Dobrote, te područje Mua, Prčanja i Stoliva.
Fitobentos
Bentoske zajednice su dobar indikator ekološke situacije u nekom akvatorijumu u dužem
vremenskom periodu. Graditelji ovih zajednica su višegodišnji organizmi i isti opstaju ukoliko
se uslovi značajno ne mijenjaju. Ne postoji dovoljno podataka vezano za bentoska naselja koja
bi se odnosila na monitoring ovih biocenoza, njihov kvalitativni i kvantitativni sastav.
Međutim, uočene su neke degradabilne promjene, kao povlačenje nekih algi i morskih trava
graditelja biocenoza i njihovom zamjenom siromašnijim zajednicama. To se prije svega odnosi
na povlačenje biocenoze morske trave Posidonia oceanica u Bokokotorskom zalivu. U
Kotorskom zalivu je još prisutna na lokalitetu Sv. Stasije u Dobroti. Razlog tome je veliki
priliv mineralnih i organskih materija koji su uslovili povećan stepen eutrofikacije, posebno u
unutrašnjem dijelu zaliva, što se negativno odražava i na naselja vrste Posidonia oceanica
(slika 15). Gustina podvodnih livada ove vrste u Bokokotorskom zalivu je dosta mala u
poređenju sa podacima iz nekih drugih djelova Mediterana. Kada se posmatra samo
Bokokotorski zaliv tu se uočavaju značajne razlike između lokaliteta Kotor, tj. unutrašnjeg
dijela zaliva, u odnosu na spoljašnji dio zaliva, tj. lokalitete Tivat i Herceg Novi. Sa
povlačenjem ovih naselja povlače se i brojni životinjski organizmi, a takve prostore zauzimaju
populacije morske cvjetnice Cymodocea nodosa (slika 16).
Ovo ukazuje da se analizom fitobentosa može pratiti stanje životne sredine u nekom
akvatorijumu, kako se razvijaju degradabilni procesi, a u vezi sa tim i pružanje odgovarajućih
mjera zaštite.
Slika 15. Posidonia oceanica
Slika 16. Cymodocea nodosa
Zoobentos
U zoobentosu Kotorskog zaliva na njegovim muljevitim podlogama su brojni predstavnici
grupe Echinoidea kao: Brissopsis lyrifera (slika 17) i Brissus unicolor (slika 18). Manje
zastupljeni su predstavnici grupe Holoturoidea čiji predstavnici naseljavaju uglavnom
19
muljevita i muljevito-pjeskovita dna. Od grupe Ophiuridea na muljevitoj podlozi dominira
vrsta Ophioura albida.
Kvalitativno-kvantitativni sastav bentoske zoocenoze je rezultat ekoloških uslova koji vladaju
u akvatorijumu Kotorskog zaliva koji je karakteristčan po dotoku slatkih voda posebno u
zimskom periodu koje utiču na bilans hranljivih soli i ukupnu biološku produkciju. Slično kao i
kod fitobentosa i kod zoobentosa dolazi do povlačenja vrsta koja se ne mogu prilagoditi
promjenjenim uslovima i naseljavanju vrsta koje mogu podnijeti nastale promjene. S obzirom
da su to vaginalni (pokretni) oblici te se promjene mnogo brže odvijaju nego kod fitobentosa.
Slika 17. Brissopsis lyrifera
Slika 18. Brissus unicolor
Kvalitet morske vode
More, kao dio životne sredine, je veoma bitan ekonomski, turistički i biološki resurs. Stoga, je
održivo iskorišćavanje ovog resursa, veoma važno sa aspekta obnavljanja živog svijeta u
njemu.
Kvalitet vode na uzgajalištu školjki ispred Instituta za biologiju mora u svom površinskom
sloju ne zadovoljava kvalitet vode klase Š (vode koje se mogu koristiti za uzgoj školjki).
Brojnost ukupnih koliformi nije drastično uvećana, ali je za razliku od ostalih uzgajališta, koja
su bila predmet analiza, znatno uvećana brojnost E. coli i fekalnih streptokoka.
Na dubini od 5m u junu, avgustu i decembru, svi praćeni indikatori zagađenja imaju nisku
vrijednost, te tokom ovih mjeseci kvalitet vode zadovoljava vrijednosti klase Š (slike 19 i 20).
Slika 19. Brojnost analiziranih parametara u uzorcima koji su uzeti sa dubine od 0.5 m
20
Slika 20. Brojnost analiziranih parametara u uzorcima koji su uzeti sa dubine od 5 m
Klimatske karakteristike
Klimatske odlike terena su ujednačene i uglavnom se može reći da preovlađuje pretežno
mediteranska klima.
Analiza podataka Hidrometeorološkog zavoda pokazuje da su maksimalne temperature i do 43
0
C, a minimalne do -5 0C, sa srednjom godišnjom temperaturom vazduha od oko 16 0C. Prema
kišomjernoj stanici Škaljari, suma godišnjih padavina varira od 1558-3077 mm. Maksimalne
padavine su najčešće u januaru, a najmanje u avgustu.
Relativna vlažnost vazduha kreće se od 66-68%. Karakteristični vjetrovi na ovom prostoru su
bura i jugo. Bura duva iz pravca sjevera i sjeveroistoka. Ovaj vjetar snižava temperature,
smanjuje oblačnost i vlažnost vazduha. Jugo je topao vjetar iz južnog pravca koji donosi obilne
padavine.
Kvalitet vazduha
Donošenjem Pravilnika o načinu i uslovima praćenja kvaliteta vazduha („Sl. list CG“, br.
21/11) propisan je način praćenja kvaliteta vazduha i prikupljanje podataka, kao i referentne
metode mjerenja, kriterijumi za postizanje kvaliteta podataka, obezbjeđivanje kvaliteta
podataka i njihova validacija.
Kontrola i praćenje kvaliteta vazduha vrši se radi ocjenjivanja, planiranja i upravljanja
kvalitetom vazduha. Analiza dobijenih rezultata služi kao osnov za predlaganje mjera za
poboljšanje i unaprjeđenje kvaliteta vazduha.
Godišnji izvještaj je izrađen na osnovu prikupljenih i obrađenih podataka iz Izvještaja
programa kontrole kvaliteta vazduha Crne Gore u 2012. godini, koji je realizovan u skladu sa
Programom monitoringa za 2012. godinu.
21
Ocjena kvaliteta vazduha vršena je u skladu sa Uredbom o utvrđivanju vrste zagađujućih
materija, graničnih vrijednosti i drugih standarda kvaliteta vazduha („Sl. list CG“, br. 45/08,
25/12).
U skladu sa Uredbom o uspostavljanju mreže mjernih mjesta za praćenje kvaliteta vazduha
(„Službeni list CG“, br. 44/10 i 13/11), teritorija Crne Gore podijeljena je tri zone, koje su
određene preliminarnom procjenom kvaliteta vazduha u odnosu na granice ocjenjivanja
zagađujućih materija na osnovu dostupnih podataka o koncentracijama zagađujućih materija i
modeliranjem postojećih podataka. Granice zona kvaliteta vazduha podudaraju se sa spoljnim
administrativnim granicama opština koje se nalaze u sastavu tih zona. Opština Kotor pripada Zoni
održavanja kvaliteta vazduha.
Program monitoringa vazduha u 2012. godini nije obuhvatio mjerenje emisije zagađujućih
materija u vazduhu za područje Opštine Kotor.
Zaštićeni objekti
Kulturno bogatstvo Kotora je neprocjenjivo. Najznačajnije kulturne znamenitosti su: Sat kula
(VIII vijek), Katedrala Svetog Tripuna (XII), Crkva Svetog Luke (XII), Crkva Sv. Mihaila
(XIV), Kneževa palata (XVII), Crkva Svete Marije (XII), Crkva Gospe od zdravlja (XV),
Crkva Svetog Nikole (XIX), Napoleonovo pozorište (XIX) i dr.
Kotor okružuju gradski bedemi, odnosno zidovi, oko grada, zidovi iznad grada, zidovi oko
brda te tvrdjava Sveti Ivan (San Đovani) na vrhu istoimenog brda.
U Kotoru se nalaze i mnogobrojne palate: palata Drago, s gotskim prozorima iz XV vijeka;
palata Bizanti iz XII vijeka; palata Pima, s tipičnim oblicima renesanse i baroka, XVI vijek;
palata Grubonja; palata Grgurina iz XVII vijeka (danas zgrada Pomorskog muzeja).
Kao što je već navedeno, prostor lokacije gdje je predviđena adaptacija postojeće prostorije
mokre laboratorije nalazi u okviru Prirodnog i kulturno-istorijskog područja Kotora, upisanog
na listu svjetske baštine.
Podgorica
Kvalitet vazduha
Donošenjem Pravilnika o načinu i uslovima praćenja kvaliteta vazduha ("Sl. list CG", br.
21/2011) propisan je način praćenja kvaliteta vazduha i prikupljanje podataka, kao i referentne
metode mjerenja, kriterijumi za postizanje kvaliteta podataka, obezbjeđivanje kvaliteta
podataka i njihova validacija.
Kontrola i praćenje kvaliteta vazduha vrši se radi ocjenjivanja, planiranja i upravljanja
kvalitetom vazduha. Analiza dobijenih rezultata služi kao osnov za predlaganje mjera za
poboljšanje i unaprjeđenje kvaliteta vazduha.
Godišnji izvještaj je izrađen na osnovu prikupljenih i obrađenih podataka iz Izvještaja
programa kontrole kvaliteta vazduha Crne Gore u 2012. godini, koji je realizovan u skladu sa
Programom monitoringa za 2012. godinu.
22
Ocjena kvaliteta vazduha vršena je u skladu sa Uredbom o utvrđivanju vrste zagađujućih
materija, graničnih vrijednosti i drugih standarda kvaliteta vazduha ("Sl. list CG", br. 45/08,
25/12).
Rezultati mjerenja koncentracije zagađujućih materija u vazduhu u Podgorici za 2012. godinu
D.O.O. "Centar za ekotoksikološka ispitivanja Crne Gore" (CETI), realizovao je Program
kontrole kvaliteta vazduha Crne Gore za 2012. godinu. Programom je obuhvaćeno sistematsko
mjerenje imisije zagađujućih materija u vazduhu na automatskim mjernim stanicama.
Podgorici su vršena kontinuirana mjerenja zagađujućih materija: azot(II)oksida (NO),
azot(IV)oksida (NO2), ukupnih azotnih oksida (NOx), ugljen(II)oksida (CO), PM10 čestica,
sadržaja olova (Pb), benzo (a) pirena (BaP), relevantnih predstavnika PAH-s (markera benzo
(a) pirena), ukupnih PAH-s u PM10 i meteoroloških parametara.
Dvanaest jednočasovnih srednjih vrijednosti azot(IV)oksida (NO2) je bilo iznad propisane
granične vrijednosti od 200μg/m3. Sva prekoračenja evidentirana su tokom decembra, pri čemu
je maksimalna koncentracija izmjerena 25. decembra u 18h i iznosila je 353,21μg/m3. U skladu
sa Uredbom, granična vrijednost za jednočasovne srednje vrijednosti ne smije biti prekoračena
preko 18 puta godišnje, što znači da je po osnovu ovog parametra vazduh bio zadovoljavajućeg
kvaliteta. Srednja godišnja koncentracija je iznosila 21,80μg/m3, i ispod je propisane srednje
godišnje granične vrijednosti (40μg/m3).
Sve maksimalne osmočasovne srednje vrijednosti ugljen(II)oksida (CO) na ovoj lokaciji su bile
ispod propisane granične vrijednosti od 10mg/m3. Srednja godišnja koncentracija od
0,67mg/m3 ukazuje da je kvalitet vazduha zadovoljavajući s aspekta uticaja koncentracije
ugljen(II)oksida (CO).
Srednje dnevne vrijednosti PM10 čestica su 79 puta (365 dana validnih mjerenja) prelazile
propisanu graničnu vrijednost (50μg/m3), odnosno 18 puta granicu tolerancije za dnevnu
srednju vrijednost 2. Dozvoljeni broj prekoračenja je 35. Srednja godišnja koncentracija PM10
čestica iznosila je 35,83μg/m3, što je ispod propisane granične vrijednosti i granice tolerancije.
PM10 čestice su analizirane na sadržaj olova za koje su propisani standardi kvaliteta vazduha na
godišnjem nivou. Sadržaj olova, računat kao srednja vrijednost nedjeljnih uzoraka je značajno
ispod propisane granične vrijednosti. Vršene su analize PM10 čestica na sadržaj benzo (a)
pirena i drugih relevantnih policikličnih aromatičnih ugljovodonika: benzo (a) antracena, benzo
(b) fluoroantena, benzo (j) fluoroantena, benzo (k) fluoroantena, ideno (a,2,3-cd) pirena i
dibenzo (a,h) antracena i ostalih PAH-ova za koje nijesu propisani standardi kvaliteta vazduha
već samo mjere kontrole imisija. Sadržaj benzo (a) pirena izračunat kao srednja vrijednost
nedjeljnih uzoraka bio je 1,77 ng/m3, što je iznad ciljne vrijednosti propisane s ciljem zaštite
zdravlja ljudi i rokom postizanja do 2015. godine koja iznosi 1ng/m3.
U drugoj polovini avgusta i početkom septembra zbog velikog broja šumskih požara na
lokalitetima širom Crne Gore, vazduh je bio opterećen polutantima koji su produkti
sagorijevanja biomase, a naročito PM česticama. U tom periodu evidentirana su prekoračenja
srednjih dnevnih koncentracija PM10 čestica na svim mjernim mjestima.
Klimatske karakteristike
23
Područje Podgorice, pa i šire, nalazi se u klimatskom pogledu u tzv. prelaznoj
submediteranskoj zoni koja počinje od mora na jugu (mediteranska) i prelazi u kontinentalnu
na sjeveru. Osnovne odlike su joj vrlo duga, topla i sušna ljeta (max temperatura i do 40 C) a
blage i kišovite zime. Padavine kojih ima najviše zimi i s proljeća, a vrlo rijetko ili nikako
tokom čitavog ljeta. Snijeg vrlo rijetko pada zimi i ne zadržava se izuzev kada padne sa
sjevernim vjetrom. Klimatske odlike Podgorice su uslovljene karakteristikama reljefa,
nadmorskom visinom (40 mnm), vazdušnim strujanjima, blizinom Jadranskog mora i
geografskom širinom. Pregled klimatskih elemenata, kako je uobičajeno za validnost podataka
daje se u nizovima za određeni broj decenija.
Danilovgrad
Kvalitet vazduha
Vazduh u opštini Danilovgrad se kao i u opštini Kotor nalazi u Zoni održavanja kvaliteta
vazduha.
Klimatske karakteristike
Prostor opštine Danilovgrad u sklopu šireg područja Zetsko-Bjelopavlićke ravnice, pod
uticajem je Jadransko-Sredozemne klime.
Sve njene tipične odlike, blago modifikovane u odnosu na oblast Crnogorskog primorja,
ograničene su na prostor u dolini rijeke Zete. Ovdje su ljeta suva i duga, sa izraženim
periodima visokih temperatura, a zime blage.
Temperatura vazduha
Srednja temperatura vazduha za godinu je vrlo varijabilan element i kreće se od 4 C, koliko
iznosi na padinama Maganika do 15 C u dolini rijeke Zete. Najvažniji faktor koji uslovljava
ovakve razlike je nadmorska visina, kao i činjenica da dolinom Zete prodire uticaj Jadranskog
mora.
Ljetnjih dana, kada maksimalna dnevna temperatura dostiže i prelazi vrijednost od 25 C, u
centralnom području Opštine ima oko 130 dana godišnje, dok je broj ledenih dana (T-max 0
C) rijetko veći od 5.
Oblačnost
Prosječna godišnja oblačnost izmjerena na stanici Danilovgrad iznosi 5,2 (izraženo u
desetinama pokrivenosti neba oblacima), što je, uz oblačnost osmotrenu na Primorju, najniža
vrijednost ovog parametra u Cnoj Gori. Srednja oblačnost po mjesecima kreće se u granicama
od 3,2 u julu do 6,5 u novembru.
Oblačnih dana ima u prosjeku 115 godišnje. Najmanje ih je u julu (2,0) i avgustu (3,2), a
najviše u novembru (14,7), decembru (14,6) i januaru (14,4). Prosječan broj vedrih dana je
96,3 godišnje, pri čemu se srednja vrijednost po mjesecima kreće od 4,9 dana u aprilu do 12,8
dana u avgustu. Velikim brojem vedrih dana odlikuju se jul i septembar (po 11,7).
24
Padavine
Suma padavina kreće se od 2300-2500 mm prosječno godišnje, pri čemu raspored padavina
pokazuje sve odlike mediteranskog režima. Najviše srednje godišnje padavine imaju planinski
predjeli (oko 2500 mm), dok se ove vrijednosti za širi prostor ravnice kreću oko visine od 2000
mm.
Srednja mjesečna vrijednost padavina najviša je u periodu novembar-januar, dok je najniža u
periodu jun-avgust. Maksimum padavina od 359 mm prosječno ima novembar, a minimum od
60 mm jun.
Vjetar
Najučestaliji su vjetrovi iz pravca jugoistoka i sjeverozapada (sa po 12 % čestine pojave), čija
se srednja brzina kreće oko 20 m/s. Manju učestalost (6 %) ima sjeverni vjetar, koji sa 30 m/s
ima najveću srednju brzinu. Najmanje ima zapadnog vjetra, jedva 3 %. Broj dana sa tišinama
iznosi 46. Jak vjetar (više od 8 bofora) najizraženiji je u februaru (prosječno maksimalno 5
dana), a njegova godišnja učestalost iznosi 2,8 dana.
6. OPIS MOGUĆIH ZNAČAJNIH UTICAJA
6.1. Uticaj na kvalitet vazduha
Lokacija mokra laboratorija Instituta za biologiju mora Kotor
Mogući uticaji na vazduh tokom adaptacije na postojećoj prostoriji mokre laboratorije su
zanemarljivi zbog obima predviđenih radova, ali njihov uticaj može biti izražen na zaposlene
koji će izvoditi poslove adaptacije, koji se ogleda u emisiji prašine tokom uklanjanja
postojećeg maltera sa zidova prostorije.
Tokom renoviranja mokre laboratorije ne očekuje se da će biti radova koji uključuju rukovanje
sa materijalima koji sadrže azbest niti njihovo uklanjanje. U prehodne tri godine rekonstruisan
je veliki dio zgrade (što je dijelom finansirano iz sredstava Svjetske Banke) i nijesu nađeni
azbestni materijali. Ako se to ipak desi, primijeniće se odgovarajuće mjere ublažavanja iz
PUŽS za manje građevinske radove (aneks 1).
Tokom funkcionisanja prostorije mokre laboratorije nakon adaptacije, nema uticaja na kvalitet
vazduha, obzirom da će prostorija mokre laboratorije za potrebe grijanja i hlađenja koristiti
električnu energiju. Za potrebe grijanja i hlađenja koristiće se klima uređaji koji koriste freon
R 410-A kao radni fluid, koji nije štetan po ozonski omotač.
U toku funkcionisanja takođe postoji mogućnost pojave požara pri čemu se prilikom pojave požara
u predmetnom objektu javljaju produkti razlaganja koji mogu imati toksični uticaj na vazduh u
radnoj i životnoj sredini, što se odražava na biološki organizam.
Do požara u predmetnoj prostoriji može da dođe usljed:
 upotrebe otvorenog plamena (pušenje i sl.),
 neispravnost, preopterećenja i neadekvatnog održavanja električnih uređaja i instalacija,
 upotrebe rešoa, grijalica i drugih grejnih tijela sa užarenim ili prekomjerno zagrijanim
površinama,
25


držanja i smještaja materijala koji je sklon samozapaljenju, i
podmetanje požara i sl.
Kao posljedica nastanka požara obrazuje se dim kao vidljiva komponenta produkata
sagorijevanja, koju sačinjava mutna aerosolna mješavina čvrstih, tečnih i gasovitih produkata
sagorijevanja. Na osnovu statističkih podataka o broju stradalih u požarima čak u 80 %
slučajeva dolazi do trovanje ugljen-monoksidom i drugim toksičnim elementima, dok
preostalih 20 % strada od direktnog dejstva plamena, ili od rušenja konstrukcije. Dejstvo dima
na biološki organizam u toku požara ogleda se u više efekata:
 zamračenje (obskuracija), javlja se zbog prisustva čestica čađi i aerosolnih gorivih
tečnosti tako da dim izaziva efekat neprovidnosti. Ova pojava prouzrokuje
nemogućnost evakuacije, pa čak i gašenje požara,
 nadražljivost (iritacija), je posljedica jakog dejstva sastojaka dima na vitalne djelove
ljudskog organizma. Ovi produkti izazivaju suzenje, nemogućnost držanja otvorenih
oči, otežano disanje usljed nadražaja disajnih puteva, pa čak i grč grkljana i njegovo
potpuno zatvaranje,
 eksplozija dima, nastaje neočekivano a prouzrokovana je naglim kontaktom vazduha i
već ohlađenog gustog dima, nastalog tinjanjem neke materije,
 fizička nemoć (inkapacitacija), je pojava izazvana dimom već u početnoj fazi požara
stvarajući mišićnu slabost, tromost i odsustvo gotovo svakog nagona za borbu sa
vatrom ili evakuacijom.
U toku požara u gasovitim produktima razlaganja uglavnom se prate i normiraju nedostatak
(deficit) kiseonika O2, sadržaj ugljen-dioksida CO2 i ugljen-monoksida CO.
Ostale lokacije za realizaciju projekta
Na ostalim loakcijama koje će se koristiti za realizaciju projekta nema uticaja na kvalitet
vazduha. Isto kao i za prostoriju mokre laboratorije u ostalim laboratorijskim prostorima u
kojima će se realizovati ovaj projekat mogući uticaji na kvalitet vazduha mogu se javiti usljed
pojave požara, čiji uticaji su opisani u dijelu koji se odnosi na mokru laboratoriju u okviru
zgrade Instituta za biologiju mora.
6.2. Uticaj na kvalitet voda
Lokacija mokra laboratorija Instituta za biologiju mora Kotor
U toku izvođenja radova
U toku izvođenja radova na adaptaciji posotjeće prostorije mokre laboratorije kvalitet voda na i
oko lokacije bi se mogao ugroziti, obzirom da se radi o lokaciji koja se nalazi na obali
Bokokotorskog zaliva u Dobroti. Uticaj se može javiti usljed bacanja raznih otpadnih
materijala koji će se stvarati tokom izvođenja radova na adaptaciji usljed ispuštanja ulja,
maziva i goriva iz mehanizacije. Obzirom da se radi o osjetljivom području, potrebno je da
Investitor i Izvođač radova obezbijede uslove koji će onemogućiti moguća zagađenja morske
vode.
U toku eksploatacije
26
Kvalitet voda može biti ugrožen funkcionisanjem adaptirane prostorije mokre laboratorije,
zbog njegovog sadržaja funkcija, odnosno djelatnosti. Prevashodan uticaj može biti izražen
usled neadekvatnog tretmana otpadnih voda. U tabeli 1 prikazane su maksimalno dozvoljene
koncentracije opasnih i štetnih materija u otpadnim vodama za ispuštanje u kanalizacionu
mrežu.
Ostale lokacije za realizaciju projekta
Kvalitet voda prilikom realizacije projekta na ostalim lokacijama (Podgorica i Danilovgrad)
neće biti dodatno ugrožen.
6.3. Uticaj na zemljište
Lokacija mokra laboratorija Instituta za biologiju mora Kotor
U toku izgradnje
a) Što se fizičkih uticaja na zemljište tiče (promjena lokalne topografije, erozija tla, klizanje
zemljišta i slično) adaptacijom postojeće prostorije mokre laboratorije neće doći do njihove
promjene. Naime, lokacija je na ravnom terenu i neće dovesti do topografskih promjena,
erozije tla i klizanja zemljišta.
b) Neadekvatno odlaganje otpada (građevinski šut i ostali otpadni materijali prilikom
adaptacije) može dovesti do devastacije prostora prilikom izvođenja radova na adaptaciji. Ovaj
uticaj (ako se desi) je ograničenog vremenskog trajanja, odnosno do momenta završetka radova
na adaptaciji.
U toku eksploatacije
a) Uticaj na zemljište mokre laboratorije nakon adaptacije može se javiti usljed neadekvatnog
odlaganja komunalnog otpada koji se stvara od strane zaposlenih.
b) Pošto je lokacija za adaptaciju postojeće prostorije mokre laboratorije u okviru postojećeg
objekta Instituta za biologiju mora i predstavlja gradsko građevinsko zemljište ne postoji uticaj
na količinu i kvalitet izgubljenog poljoprivrednog zemljišta.
c) Na lokaciji nema mineralnih bogatstava, pa nema ni uticaja projekta na njih.
d) Odlaganje otpada može imati uticaja na kvalitet životne sredine na lokaciji ukoliko se ne
bude vršilo na adekvatan način. Tako je u toku i nakon izvođenja radova na adaptaciji sav
građevinski otpad potrebno ukloniti sa lokacije. Takođe je neophodno u toku funkcionisanja
projekta komunalni otpad uklanjati u skladu sa zakonskom regulativom.
Ostale lokacije za realizaciju projekta
Na ostalim lokacijama neće biti dodatnog uticaja na kvalitet zemljišta, obzirom da će na njima
biti postavljene mjerne stanice i senzori, dok u toku rada u postojećim laboratorijama neće biti
uticaja na kvalitet zemljišta.
6.4. Uticaj na komunalnu infrastrukturu
27
Lokacija mokra laboratorija Instituta za biologiju mora Kotor
a) Za potrebe postojećeg objekta, a samim tim i za potrebe postojeće prostorije mokre
laboratorije koristiće se voda iz postojeće vodovodne mreže čije korišćenje, kao neobnovljivog
resursa, neće imati značajne posljedice obzirom na relativno dobru snabdjevenost ovog
područja vodom. Takođe, za potrebe rada ove laboratorije koristiće se i morska voda koja će do
laboratorije biti dovedena pomoću crijeva.
b) Postojeća prostorija mokre laboratorije priključena je na elektro mrežu u skladu sa uslovima
nadležne elektrodistribucije, bez uticaja na životnu sredinu.
c) Otpadne vode koje se javljaju u toku funkcionisanja prostorije mokre laboratorije (sanitarne
i fekalne vode) priključuju se na gradsku kanalizacionu mrežu. Ovakvo rješenje otpadnih voda
neće imati uticaja na zemljište, podzemne i površinske vode.
d) Prilikom funkcionisanja objekta mokre laboratorije stvara se čvrsti komunalni otpad od
zaposlenih, koji se odlaže u kontejnere i odvozi od strane komunalnog preduzeća na mjesto
njegovog deponovanja.
Ostale lokacije za realizaciju projekta
a) Za potrebe rada laboratorija na Elektrotehničkom i Biotehničkom fakultetu i Institutu za
javno zdravlje koristi se voda iz postojeće vodovodne mreže, bez dodatnog uticaja na postojeću
komunalnu infrastrukturu.
b) Gore pomenute laboratorije su priključene na elektro i kanalizacionu mrežu, tako da nema
dodatnog uticaja na životnu sredinu.
c) Komunalni otpad od zaposlenih odlaže se u kontejnere i od strane komunalnog preduzeća
odvozi na sanitarnu deponiju „Livade“ u Podgorici.
6.5. Uticaj na zaštićena prirodna i kulturna dobra i njihovu okolinu
Prostor lokacije gdje je predviđena adaptacija postojeće prostorije mokre laboratorije nalazi u
okviru Prirodnog i kulturno-istorijskog područja Kotora, upisanog na listu svjetske baštine, ali
realizacija projekta adaptacije neće imati uticaja na ovo područje.
Prostori ostalih lokacija za realizaciju projekta ne pripadaju kulturno-istorijskom području.
6.6. Uticaj na karakteristike pejzaža
Prilikom izvođenja radova na adaptaciji postojeće prostorije mokre laboratorije i njenog
funkcionisanja ne može doći do uticaja na karakteristike pejzaža obzirom da se radi samo o
uređenju predmetne prostorije uz poštovanje konzervatorskih uslova.
Takođe, ni na ostalim lokacijama za realizaciju projekta ne može doći do uticaja na
karakteristike pejzaža.
28
Zaključak: procijenjeni uticaji na životnu sredinu odnose se na:
-
moguće uticaje usled izvođenja manjih građevinskih radova na adaptaciji mokre
laboratorije u IBM u Kotoru, što je obrađeno u posebnom dokumentu shodno pravilima
Svjetske banke (aneks 1: Ček lista sa PUŽS za radove na adaptaciji mokre laboratorije
IBM u Kotoru). Ovaj dokument će biti dio ugovora koji će IBM sklopiti sa odabranim
izvođačem radova.
-
moguće uticaje koji se odnose na bezbijednost u laboratorijama i upravljanje otpadom
u IBM, IJZ, BTF i ETF za koje su predviđene mjere ublazavanja i plan monitoringa u
poglavlju 7 ovog dokumenta.
7. PLAN UPRAVLJANJA ŽIVOTNOM SREDINOM
Plan ublažavanja uticaja
Faza ili Radni
paket
Uticaj
Mjera
ublažavanja
WP5
Obrada uzoraka
listova vinove loze
u cilju ispitivanja
rezistentnosti na
prisustvo fungicida
i
Laboratorijska
obrada uzoraka
zemljišta u cilju
istraživanja
hranljivih
elemenata
Rizik od opasnih
materija i incidenata
Etiketiranje inventara
će biti pravilno
urađeno
-Protivpožarni sistem
će biti u funkciji
- Hemikalije će se
čuvati na pravilnim
mjestima sa ograničenim pristupom
-Koristiće se personalna oprema za zaštitu
-Posebne
vodonepropusne posude će se
koristiti za manipulaciju sa uzorcima
-Sve ostale mjere
opreza će se koristiti
(dekontaminacija
radnih površina, mjere
zabrana, korišćenje
oštrica sa posebnom
pažnjom)
-Uvedene procedure
reagovanja u
vanrednim situacijama
sa istaknutim spiskom
brojeva telefona
nadležnih službi
-Obuka
laboratorijskog
osoblja
WP6
Kvalitet morske
vode laboratorijske
analize (fizičkohemisjski
parametri,
određivanje teških
metala,
određivanje
biotoksina,
određivanje
ukupnog
ugljenika)
Generisanje
- razdvajanje opasnog
29
Troškovi za
sprovođenje
mjere
(ako ih ima)
Odgovornost* Nalazi
i
komentari
(popuniti
tokom
nadzora)
IBM, IJZ, BTF
Predviđeno
projektnim
budžetom
posebnih vrsta
otpada nakon
obrade uzoraka i
obavljanja
hemijskih analiza u
hemijskim
laboratorijama
WP5
Ispitivanje
efikasnosti
fungicida
WP6
Mikrobiološke
analize vode i
uzoraka mesa
školjki
WP6
Kvalitet morske
vode – praćenje
ehokardiograma
školjki putem
biosenzora i
praćenje morskih
struja upotrebom
plutajućih senzora
WP 6
Adaptacija mokre
laboratorije u IBM
i neopasnog otpada
-adekvatan tretman
uzoraka nakon
odrađenih hemisjkih
analiza - odlaganje
uzoraka tretiranih
hemikalijama u
poseban sistem
kolektora i uklanjanje
preko licenciranih
sakupljača
Uticaj na zdravlje
laboratorijskog
osoblja
-Uspostavljen sistem
evidentiranja,
prijavljivanja i
saniranja povreda
osoblja
Uticaj na segmente
životne sredine i
zdravlje ljudi
-Primjena smjernica
iz FAO
Međunarodnog
kodeksa ponašanja za
distribuciju i upotrebu
pesticida
-neće se koristiti
proizvodi sadržani u
klasifikaciji izuzetno
opasnih (Ia) i vrlo
opasnih (Ib) pesticida
Svjetske zdravstvene
organizacije (WHO)
-biološki i
biomedicinski otpad
se odvaja od ostalog
otpada
-autoklaviranje i
sterilizacija
-mikrobiološka
laboratorija ima
vidljive oznake o
mogućoj biološkoj
opasnosti
Biološka
bezbijednost
Generisanje malih
količina
elektronskog otpada
- razdvajanje od
ostalog otpada
- uklanjanje preko
licenciranih
sakupljača
- odlaganje u
reciklažni centar na
deponiji „Livade“
Podgorica
Predviđeno
projektnim
budžetom
BTF
Predviđeno
projektnim
budžetom
IBM, IJZ
Predviđeno
projektnim
budžetom
IBM, ETF
Obrađeno posebnim
dokumentom
Kontrolna lista sa
PUŽS za manje
gradjevinske radove
u IBM (aneks 1)*
*Stavke za koje je naznačeno da su nadležnost ugovarača će biti konkretno navedene u tenderskoj dokumentaciji
30
Plan monitoringa
Faza
Koji
Gdje
se parametar
nadgleda?
se nalazi
parametar
koji se
nagleda?
WP5, WP6
Obuka lab.osoblja
WP5,WP6
Upravljanje
biološkim i
opasnim otpadom
Medicinski
pregledi osoblja i
evidentiranje
povreda
Upravljanje
elektronskim
otpadom
WP5,WP6
WP6
Kvalitet morske
vode – praćenje
ehokardiograma
školjki putem
biosenzora i
praćenje morskih
struja upotrebom
plutajućih senzora
Kako
Kada
Troškovi
Odgovornost
se parametar se parametar
nadzora
nadgleda / tip
nadgledaKoliki je trošak
opreme za
učestalost
opreme ili
nadzor?
mjerenja ili
ugovarača u
kontinuirano? cilju vršenja
nadgledanja?
BTF, IBM,
IJZ
Izvjestaj o
obavljenoj
obuci
Interna
BTF, IBM,
evidencija u
IJZ
laboratoriji
Izvještaji o
BTF, IBM, obavljenim
IJZ
pregledima,
evidencija
IBM, ETF Ugovor sa
licenciranim
sakupljačem
Nalazi i
komentari
(popuniti tokom
nadzora sa
pozivanjem na
odgovarajuće
izvještaje o
mjerenju)
Jednom
godišnje
Predviđeno
projektnim
budžetom
Dva puta
godišnje
Redovni
troškovi
BTF, IBM, IJZ
Jednom
godišnje
Predviđeno
projektnim
budžetom
BTF, IBM, IJZ
Jednom
godišnje
Predviđeno
projektnim
budžetom
BTF, IBM, IJZ
IBM, ETF
Postojeće mjere koje se već koriste u laboratorijama













Minimizacija nabavki opasnih materija.
Za hemikalije, bezbjedonosni list (Material Safety Data Sheets - MSDSs) su dostupni
svom osoblju laboratorija koje je obučeno da njima rukuje
U svim laboratorijama postoje reagens ormari za čuvanje hemikalija, frižideri i
zamrzivači za skladištenje hemikalija u skladu sa preporukama kao i digestori za
ormarima za čuvanje organskih rastvarača i korozivnih materija (imaju sopstveni sistem
ventilacije)
Hemikalije su propisno označene, dostupne samo osoblju laboratorije, smješte na
odgovarajućem mjestu, ne na direktnoj sunčevoj svjetlosti
Svi rastvori su adekvatno označeni i propraćeni sa upustvom za pripremu
Za čuvanje, rukovanje i skladištenje hemikalija i referentnih materijala postoji
adekvatna procedura u skladu sa ISO 17025
Takođe svaka laboratorija posjeduje upustvo za održavanje higijene i pružanje prve
pomoći
U laboratorijama je zabranje nojelo, piće, pušenje, korišćenje kozmetike, rukovanje
kontaktnim sočivma ili uzimanje ljekova
Sve laboratorije imaju ugrađen protivpožarni sistem (sprinkleri i dimni alarmi)
Mikrobiološka laboratorija ima vidljive oznake o mogućoj biološkoj opasnosti
Pristup mikrobiološkoj i hemijskoj laboratoriji imaju pristup samo ovlašćena lica
Hemikalije isteklog roka se skladište i čuvaju (još uvijek ne postoji adekvatan propis za
njihovo odlaganje)
Otrovne hemikalije se čuvaju u posebnim ormarima sa ventilacijom u magacinu
31



Biomedicinski otpad se sortira na poseban način, autoklavira, steriliše i odlaže kao
komunalan otpad-postoji uputstvo
Svaki instrument je označen sa inventarskim brojem i propraćen sa evidencionim listom
u kome su sve karakteristike (datum nabavke, servis, pozicija u laboratoriji i sl.)
Svi gasovi koji se oslobađaju se prečišćavaju preko posebnog sistema filtracije i
ispuštaju u vazduh.
Mjere koje treba uvesti u praksu u laboratorijama


Procedure reagovanja u vanrednim situacijama sa istaknutim spiskom brojeva službi za
hitne intervencije
Laboratorija treba da obezbijedi dodatnu obuku iz bezbjednosti i upravljanja otpadom
za sve laboratorijske radnike, uključujući studente u laboratorijskim predmetima.
Posebne mjerljive mjere


Uspostavljanje adekvatnog medicinskog pregleda osoblja laboratorije
Sistem bilježenja, prijavljivanja i saniranja povreda zaposlenih će biti uspostavljen.
Postupak u slučaju požara
Požar kao elementarna pojava dešava se slučajno, praktično može da nastane u bilo kojem
dijelu predmetnog objekta, a njegove razmjere, trajanje i posljedice ne mogu se unaprijed
definisati i predvidjeti. Kao primarnu preventivnu mjeru neophodno je primijeniti racionalna
projektantska rješenja, koja obezbjeđuju veći stepen sigurnosti ljudi i materijalnih dobara.
Osnovni koncept svakog projektanta sadrži stav, da je u toku požara iz objekta najbitnije
izvršiti blagovremenu i sigurnu evakuaciju ugroženih osoba, a sam objekat tretirati u drugom
planu, imajući u vidu da se on može obnoviti.
Sa stanovišta zaštite od požara, u razmatranje se prije svega uzimaju sljedeće činjenice:





sprečavanje nastanka požara – primjenom „aktivnih“ ili „primarnih“ mjera,
gašenje požara u ranoj-početnoj fazi,
predvidjeti bezbjednu evakuaciju ugroženih osoba i vrijedne opreme,
gašenje i lokalizacija požara i
očuvanje integriteta i stabilnosti objekta.
Sprečavanje nastanka požara u objektima najefikasnije se vrši primjenom negorivih materijala
u elementima građevinske konstrukcije gdje je god to moguće. U tom smislu treba izvršiti
zamjenu materijala koji je lakše zapaljiv ili ima veću toplotnu moć, sa materijalom koji ima
veću temperaturu paljenja i manju toplotnu moć. U aktivnu mjeru takođe spada i smanjenje
ukupne količine masenog požarnog opterećenja u objektu, čime se smanjuje temperatura
termičkih procesa, žarište požara, temperatura plamena i iskri itd, a takođe treba voditi računa
da izvor toplote ne bude u blizini gorivih predmeta.
Gašenje pilot (malog – početnog) plamena koji je nastao nakon gubitka kontrole nad vatrom je
moguće priručnim sredstvima, nekada čak i gaženjem običnom cipelom po žarištu požara. Za
kontrolu požara dok je u početnoj fazi i njegovu ranu likvidaciju najbolje je rješenje koristeći
mobilne aparate za gašenje koji mogu koristiti sva lica.
32
Ukoliko se požar nije uspio ugasiti jednim „S“ ili „CO2“ aparatom, već se otrgao kontroli
potrebno je sprovesti veću intervenciju – gašenju treba da pristupi veći broj lica sa više opreme
(aparata za početno gašenje i unutrašnjom hidrantskom mrežom). Nakon toga se može početi i
sa evakuacijom, imajući u vidu da jedan broj lica nije vičan stručnoj intervenciji, pa u mnogim
slučajevima oni svojom panikom ometaju intervenciju. Da bi se obezbijedila efikasna
evakuacija potrebno je obezbijediti integritet konstrukcije na putnim komunikacijama i
ambijentne karakteristike ispod faktora opasnosti u vremenu evakuacije.
Gašenje požara treba da pruži izglede na uspjeh i kada je žarište veliko i nekoliko desetina m2.
U ovoj fazi koriste se stabilne instalacije za gašenje uz učešće pripadnika profesionalne
vatrogasne jedinice. Postupak gašenja sprovodi se po sljedećim fazama:
I – faza:
Podrazumijeva isključenje električne energije i pristup gašenju požara ručnim aparatima ili
vodom iz hidrantske mreže, ako materija koja gori to dozvoljava.
Za korišćenje aparata za početno gašenje požara tipa „S“ od 6 i 9 kg potrebno je obaviti
radnje sljedećim redosljedom:
 u što kraćem vremenskom periodu obezbijediti aparat do mjesto požara,
 izvući osigurač pokretne ručice na ventilu aparata,
 dlanom udariti pokretnu ručicu na ventilu aparata,
 sačekati 5 sekundi, i
 okrenuti mlaznicu prema požaru i pritisnuti pokretnu ručicu do kraja.
Vrijeme djelovanja je 18 sekundi, a domet mlaza iznosi 4 m.
Za korišćenje aparata za početno gašenje požara tipa „CO2“ od 5 kg potrebno je obaviti radnje
sljedećim redosljedom:
 u što kraćem vremenskom periodu obezbijediti aparat na mjesto požara,
 otvoriti ventil do kraja, i
 okrenuti mlaznicu prema požaru.
Vrijeme djelovanja je 6 sekundi a domet mlaza iznosi 4 m.
 obavijestiti vatrogasnu jedinicu, i
 obavijestiti pripadnike Ministarstva unutrašnjih poslova, a po potrebi hitnu medicinsku
službu.
II – faza:
Nastupa kada se primijenjenim postupcima i radnjama u prvim stepenom nije uspio ugasiti
požar. Dolaskom pripadnika vatrogasne jedinice oni preuzimaju ulogu rukovođenja akcijom
gašenja, sprovodeći neophodne poteze i radnje. Svi prisutni su podređeni komandi rukovodioca
akcije gašenja, slijede njegova uputstva i ne smiju se preduzimati samovoljne akcije i radnje.
III – faza:
Ovaj stepen nastupa kod požara većeg intenziteta tj. kada prethodnim postupcima nije došlo do
njegove likvidacije. Rukovodilac akcije gašenja putem radio-veze obavještava vatrogasnu
jedinicu i svoje pretpostavljene, tražeći pojačanje u ljudstvu i tehnici. Do dolaska pojačanja a
po potrebi i drugih spasilačkih ekipa nastoji se ne dozvoliti da se požar dalje širi, koristeći
raspoloživa protivpožarna sredstva i opremu. Po dolasku komandira ili njegovog zamjenika,
rukovodilac akcije gašenja upoznaje svoje pretpostavljene o trenutnoj situaciji, a oni nakon toga
preduzimaju komandu i rukovode akcijom gašenja. Svi izvršioci su tada pod njegovim
33
komandom, samostalno ne preduzimaju akcije a oni su odgovoran za sve radnje do konačne
likvidacije požara.
8. JAČANJE KAPACITETA I PODJELA ODGOVORNOSTI
Za implementaciju Plana upravljanja životnom sredinom biće odgovorne sve domaće
partnerske naučno-istraživačke institucije. One će odrediti po jednog člana projektnog tima
koji će biti zadužen za nadzor primjene mjera ublažavanja uticaja, prikupljanje podataka iz
Plana monitoringa i izvještavanje tokom redovne kontrole od strane Ministarstva nauke
(najmanje dva puta godišnje). Dobijeni podaci iz Plana monitoringa će se koristiti za
informisanje, intervenisanje ili revidiranje mjera predviđenih u Planu ublažavanja uticaja.
Obaveza sprovođenja Plana upravljanja životnom sredinom za Elektotehnički fakultet biće
definisana u ugovoru o grantu, dok će obaveze partnerskih institucija biti definisane u
partnerskim ugovorima Elektrotehničkog fakulteta kao nosioca projekta sa ostalim
institucijama (IBM, IJZ i BTF).
Jačanje kapaciteta u vezi sprovođenja Plana upravljanja životnom sredinom biće sprovedeno
kroz obuku laboratorijskog osoblja u vezi rizika od opasnih materija i incidenata kako je
predviđeno u Planu ublažavanja uticaja.
Partnerska institucija na BIO-ICT projektu iz Sankt Petersburga (SRCES-RAS) će izvršiti
transfer znanja prema crnogorskim parternima vezanog za praksu ekološkog monitoringa, jer
na tom polju imaju vrlo velikog iskustva.
9. TIM ZA PROCJENU UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU
Prof. dr Darko Vuksanović Redovni profesor na Metalurško-tehnološkom fakultetu i
posjeduje višegodišnje iskustvo na izradi elaborata procjene uticaja. Naime, do sada je uradio
više stotina procjena uticaja na životnu sredinu za različite projektne zahvate (period od 1998.
godine do danas). Na matičnom Fakultetu trenutno obavlja funkciju dekana, a na studijskom
programu Primijenjene studije zaštite životne sredine predaje predmete: Procjena uticaja na
životnu sredinu i Projektovanje u životnoj sredini.
Dr Ana Pešić Radi kao naučni saradnik u Laboratoriji za ihtiologiju i morsko ribarstvo u
Institutu za biologiju mora, Kotor, Crna Gora. Diplomirala je 2007. godine na Prirodno
matematičkom fakultetu u Kragujevcu čime je stekla zvanje Diplomirani biolog-ekolog, dok je
doktorske studije završila 2011. godine na Biološkom fakultetu Univerziteta u Beogradu, čime
je stekla zvanje Doktor bioloških nauka. Tokom šestogodišnjeg rada u Institutu za biologiju
mora učestvovala je u mnogim naučnim projektima, nacionalnim i međunarodnim, na
problematici procjene populacione dinamike ekonomski važnih vrsta riba, procjenama biomase
itd. Objavila je 37 radova u međunarodnim i regionalnim časopisima i konferencijama.
Doc. dr Nedeljko Latinović Radi u Bitotehničkom fakultetu od 1999. Godine. Doktorirao je
2007. godine na Poljoprivrednom fakultetu u Beogradu iz oblasti Biotehničkih nauka – Zaštita
bilja. Radi kao nastavnik na predmetima Fitofarmacija, Tehnologija zaštite bilja i Sredstav za
zaštitu bilja. Uključen je u veliki broj domaćih i međunarodnih prjekata iz oblasti integralne
34
zaštite bilja. Bavi se prognozom pojave bolesti i primjenom sredstava za zaštitu bilja. Do sada
je objavio preko 90 naučnih radova.
Doc. dr Slobodan Đukanović Docent na Elektrotehničkom fakultetu, gdje je zaposlen od
2002. godine. Angažovan je na više predmeta na matičnom Fakultetu, kao i na Fakultetu za
pomorstvo u Kotoru i Fakultetu za proizvodnju i menadžment u Trebinju. Trenutno obavlja
funkciju Rukovodioca računarskog centra.
Ekspert za procjenu uticaja na životnu sredinu
Prof. dr Darko Vuksanović
________________________
Dr Ana Pešić
Diplomirani biolog
________________________
Diplomiranini inženjer poljoprivrede
Doc. dr Nedjeljko Latinović
________________________
Diplomirani inženjer elektrotehnike
Doc. dr Slobodan Đukanović
________________________
10. LITERATURA, KORIŠĆENA DOKUMENTACIJA I SL.
1. Zakon o uređenju prostora i izgradnji objekata („Sl. list CG“, br. 51/08)
2. Zakon o procjeni uticaja na životnu sredinu („Sl. list RCG“, br. 80/05)
3. Zakon o životnoj sredini („Sl. list CG“, br. 48/08)
4. Zakon o zaštiti prirode („Sl. list RCG“, br.51/08)
5. Zakon o zaštiti vazduha („Sl. list CG“, br. 25/10)
6. Zakon o vodama („Sl. list RCG“, br. 27/07)
7. Zakon o upravljanju otpadom („Sl. list CG“, br. 64/11)
8. Zakon o zaštiti od buke u životnoj sredini („Sl. list CG“, br. 28/11)
9. Zakon o zaštiti spomenika kulture (Sl.list RCG br. 47/91)
10. Pravilnik o kvalitetu i sanitarno-tehničkim uslovima za ispuštanje otpadnih voda u
recipijent i javnu kanalizaciju, načinu i postupku ispitivanja kvaliteta otpadnih voda,
minimalnom broju ispitivanja i sadržaju izvještaja o utvrđenom kvalitetu otpadnih voda
(„Sl. list CG“, 45/08, 9/10 i 26/12)
35
11. Uredba o klasifikaciji i kategorizaciji površinskih voda („Sl. list CG“, br. 2/07)
12. Uredba o utvrđivanju vrste zagađujućih materija, graničnih vrijednosti i drugih
standarda kvaliteta vazduha (“Sl. list CG”, br.45/08)
13. Pravilnik o dozvoljenim količinama opasnih i štetnih materija u zemljištu i metodama
za njihovo ispitivanje („Sl. list RCG“, br. 18/97).
14. Uredba o graničnim vrijednostima emisija zagađujućih materija u vazduh iz
stacionarnih izvora” („Sl. list CG“, br. 10/11)
11. ANEKSI
1. Kontrolna lista i PUŽS za manje građevinske radove na adaptaciji mokre laboratorije u
IBM u Kotoru
2. Projektni zadatak za sprovođenje PU i izradu PUŽS
3. Izvještaj o javnim konsultacijama
36
Aneks 1
Kontrolna lista i PUŽS za manje građevinske radove na adaptaciji mokre laboratorije u
Institutu za biologiju mora u Kotoru
DIO 1: INSTITUCIONALNI I ADMINISTRATIVNI
Zemlja Crna Gora
Naziv projekta Centar izvrsnosti u bioinformatici - BIO-ICT (INVO)
Svrha projekta i Centar izvrsnosti u bioinformatici - BIO-ICT je projekat finansiran od strane Ministarstva
aktivnosti nauke Crne Gore iz kredita Svjetske Banke i prvi je ove vrste u Crnoj Gori. U okviru projekta
(Opis predloženog istraživačkog projekta), jedna od predviđenih aktivnosti je adaptacija
mokre laboratorije u Institutu za biologiju mora, koja se nalazi u prizemlju zgrade, u
neposrednoj blizini mora.
Ona se nalazi van glavnog kompleksa zgrade Instituta i dograđena je u periodu posle
zemljotresa 1979. godine, za potrebe eksperimentalnog akvarijuma. Površina prostorije je 40.3
m2, a dimenzije su 9.59 x 4.20 m.
Planirani su sljedeći radovi: Hidroizolacija krovne terase i kontaktne zone sa ostatkom zgrade;
zamjena vrata i prozora; kontrola i zamjena dotrajalih vodovodnih i elektro instalacija;
malterisanje i postavljanje pločica, postavljanje cijevi za dovod morske vode.
Za potrebe rada prostorije mokre laboratorije koristiće se voda sa gradske vodovodne mreže,
na koju je postojeći objekat Instituta već priključen. Na predmetnoj lokaciji postoji izgrađena
mreža gradske fekalne kanalizacije, pa se i vode iz prostorije mokre laboratorije odvode do
priključka na kanalizacionu mrežu.
Institucionalni
SB
Projektni menadžment
Lokalni partner i/ili korisnik
aranžman (Vođa projektnog tima)
Direktor INVO
(Ime i kontakti)
Roberta Malee Bassett
projekta: Darko
Centar izvrsnosti u bioinformatici [email protected] Petrušić
BIO-ICT
Menadžer projekta:
Institut za biologiju mora, Kotor
Saša Ivanović
Dr Aleksandar Joksimović
Konsultant za zaštitu
[email protected]
životne sredine:
Ilinka Beatović Nikić
[email protected]
Aranžman
Nadzor nad
Nadzor lokalnog
Nadzor
Izvođač
implementacije
bezbjednošću
partnera
lokalne
(Ime i kontakti) Ekspert Svjetske banke
inspekcije
za zaštitu životne
sredine:
Ekološka
Amy Evans
Biće ugovoren.
inspekcija
Biće ugovoren
[email protected]
Građevinska
Konsultant za zaštitu
inspekcija
životne sredine:
Komunalna
Ilinka Beatović Nikić
policija
[email protected]
Inspekcija
rada
OPIS LOKACIJE
Naziv lokacije
Institut za biologiju mora, Dobrota bb, P. fah 69, 85 330 Kotor
37
Opišite lokaciju
Institut za biologiju mora je smješten u zgradi
izgrađenoj prije 200 godina. Ukupna površina
zgrade iznosi oko 1,500 m2, a sastoji se iz dvije
spojene strukture: glavne zgrade i manje zgrade sa
lijeve strane glavnog ulaza.
Prilog 1: Mapa lokacije [ ]DA [X ] NE
Predmetna lokacija se nalazi na katastarskoj parceli
broj 2018, KO Dobrota I.
Sama zgrada je zaštićena kao spomenik kulture
(nadležna institucija je Regionalni zavod za zaštitu
spomenika kulture iz Kotora) a šira oblast u kojoj je
smještena zgrada je označena kao dio Svjetske
prirodne i kulturne baštine UNESCO-a (uključujući
grad Kotor i Kotorsko–Risanski dio Bokokotorskog
zaliva).
Ko posjeduje
Univerzitet Crne Gore
zemlju?
Geografski opis
Dobrota bb, Kotor
ZAKNODAVSTVO
Identifikujte
Propisi iz oblasti uređjenja prostora i izgradnje objekata:
nacionalno i
Zakon o uređenju prostora i izgradnji objekata ("Sl. list Crne Gore", br. 51/08, 40/10, 34/11,
lokalno
47/11, 35/13, 39/13);
zakonodavstvo i
Pravilnik o načinu izrade i sadržini tehničke dokumentacije("Sl. list RCG", br. 22/02);
dozvole koje su
Propisi iz oblasti zaštite životne sredine i kulturnih dobara:
primjenljive na
Zakon o životnoj sredini ("Sl. list Crne Gore", br. 48/08, 40/10, 40/11)
projektnu
Zakon o zaštiti prirode (“Sl.list CG” br. 51/08, 21/09 i 40/11)
aktivnost
Zakon o upravljanju otpadom (Sl.list Crne Gore, br. 64/11)
Zakon o zaštiti od buke u životnoj sredini ( Sl. list Crne Gore, br.28/11)
Zakon o zaštiti vazduha (Sl. list Crne Gore, br 25/10,40/11)
Zakon o vodama (Sl. list RCG, br 27/07,32/11)
Zakonom o zaštiti kulturnih dobara ("Sl. list Crne Gore", br. 49/10)
S obzirom da se radi o projektu adaptacije, za izvođenje radova nije potrebna građevinska
dozvola, već je radove potrebno prijaviti nadležnoj službi.
Zbog toga što se radi o objektu koji se nalazi u okviru Prirodnog i kulturno-istorijskog
područja Kotora, upisanog na listu svjetske baštine, podnijet je zahtjev za dobijanje
Konzervatorskih uslova od strane Uprave za zaštitu kulturnih dobara-Područna jedinica Kotor.
Uprava za zaštitu kulturnih dobara-Područna jedinica Kotor je izdala Konzervatorske uslove
za izradu projektne dokumentacije broj UP/I-05-62/2014-3 od 14.04.2014. godine, u kojima su
definisani uslovi pod kojima se može vršiti izvođenje planiranih radova na adaptaciji
predmetne prostorije, (prilog 1)
JAVNE KONSULTACIJE
Identifikujte kada
Podaci će biti uneti nakon obavljenih javnih konsultacija
/ gdje su se
održale javne
konsultacije
IZGRADNJA KAPACITETA INSTITUCIJE
Da li će biti nekog [ X] NE ili [ ]DA ako Da, Prilog 2 uključuje program izgradnje kapaciteta
oblika jačanja
kapaciteta?
DIO 2: SKRINING UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU / DRUŠTVO
Aktivnost
Status
Dodatne reference
Da li će
aktivnosti na
A. Obnova zgrada
[ X] Da [ ] Ne
Vidi odjeljak B niže
lokaciji
B. Nova izgradnja
[ ] Da [X ] Ne
Vidi odjeljak B niže
uključiti nešto C. Individualni sistem tretmana
[ ] Da [X ] Ne
Vidi odjeljak C niže
od navedenog:
otpadnih voda
D.
Istorijske zgrade i kvartove
[ X] Da [ ] Ne
38
Vidi odjeljak D niže
E.
F.
G.
H.
I.
Kupovinu zemljišta4
Opasne ili toksične materijale5
Uticaj na šume i/ili zaštićena
područja
Rukovanje / upravljanje
medicinskim otpadom
Bezbijednost saobraćaja i pješaka
AKTIVNOST
PARAMETAR
A. Opšti
uslovi
Informisanje i
bezbijednost
radnika
B. Opšta
obnova i /ili
izgradnja
Kvalitet vazduha
Buka
Kvalitet vode
Upravljanje
otpadom
AKTIVNOST
C.
Individualni
sistem za
tretman
PARAMETAR
Kvalitet vode
[ ] Da [ X] Ne
[X ] Da [ ] Ne
[ X] Da [ ] Ne
Vidi odjeljak E niže
Vidi odjeljak F niže
Vidi odjeljak G niže
[ ] Da [X ] Ne
Vidi odjeljak H niže
[ X] Da [ ] Ne
Vidi odjeljak I niže
KONTROLNA LISTA MJERA ZA SMANJENJE UTICAJA (BIĆE
PRIMIJENJENE MJERE IZ BOLDOVANOG TEKSTA)
(a) Lokalne građevinske i ekološke inspekcije su obaviještene o predstojećim
aktivnostima;
(b) Javnost je obaviještena o radovima putem odgovarajućih obavještenja u
medijima i/ili javno dostupnim mjestima (uključujući lokaciju radova);
(c) Sve pravno zahtijevane dozvole su pribavljene za izgradnju i/ili obnovu;
(d) Svi radovi će biti izvedeni na bezbijedan i disciplinovan način kreiran
kako bi umanjio uticaj na okolne stanovnike i životnu sredinu;.
(e) Lična zaštitna oprema (PPE) radnika će biti usklađena sa međunarodnom
dobrom praksom (uvijek kacige, prema potrebi maske i zaštitne naočari,
odijela i sigurnosna obuća); i
(f) Odgovarajuće označavanje gradilišta će obavijestiti radnike o ključnim
pravilima i regulativom koju treba poštovati.
(a) Tokom unutrašnjeg rušenja koristiti elevator za šut iznad prvog sprata;
(b) Držati šut od rušenja u kontrolisanom prostoru i prskati vodom kako bi
se smanjila prašina od šuta;
(c) Smanjiti prašenje tokom pneumatskog bušenja/rušenja zidova stalnim
prskanjem vodom i/ili instaliranjem ograđenih prostora za prašinu na
gradilištu;
(d) Održavati okolnu sredinu (trotoare, puteve) čiste od šuta kako bi se
smanjila prašina;
(e) Neće biti otvorenog paljenja građevinskog/otpadnog materijala na
gradilištu;
(f) Neće biti suvišnog praznog hoda građevinskih vozila na gradilištu.
(a) Građevinska buka će biti limitirana na ograničene vremenske intervale,
dogovorene u dozvoli;
(b) Tokom radova, poklopci mašina generatora, vazdušnih kompresora i
ostale električne mašinske opreme treba da budu zatvoreni i oprema
smještena što dalje od stambenih zona.
(a) Gradilište će uspostaviti odgovarajuće erozione i mjere kontrole
sedimenta kao što su npr. bale sijena i /ili ograde od mulja kako bi
spriječili pokretanje sedimenta sa gradilišta uzrokujući prekomjernu
zamućenost u okolnim potocima i rijekama.
(a) Sakupljanje otpada i putevi i lokacije odlaganja će biti identifikovani za
sve glavne vrste otpada koje se očekuju od rušenja i gradnje;
(b) Mineralni otpad od rušenja i izgradnje biće odvojen od opšteg otpada,
organskog, tečnog i hemijskog otpada putem sortiranja na gradilištu i
skladištenja u odgovarajućim kontejnerima;
(c) Građevinski otpad će biti sakupljen i pravilno odložen od strane
licenciranih sakupljača;
(d) Evidencija o otklanjanju otpada će se čuvati kao dokaz o realizaciji
pravilnog upravljanja otpadom;
(e) Kad god je izvodljivo, dobavljač će ponovo koristiti i reciklirati
odgovarajuće i moguće materijale (osim azbesta).
KONTROLNA LISTA MJERA ZA SMANJENJE UTICAJA
(a) Pristup rukovanju sanitarnim otpadom i otpadnim vodama sa gradilišta
(instalacija ili rekonstrukcija) mora da bude odobren od strane lokalnih vlasti;
(b) Prije ispuštanja u prihvatne vode, ispusti iz individualnih sistema otpadnih
voda, moraju biti tretirani, kako bi se zadovoljili minimalni kriterijumi
kvaliteta postavljeni nacionalnim smjernicama o kvalitetu ispusta i tretmanu
4
Kupovina zemlje uključuje preseljenje ljudi, promjenu privređivanja, povredu tuđe svojine i ima uticaja na ljude
koji žive i /ili nelegalno naseljavaju i /ili vode poslove (kioske) na zemljištu koje se kupuje.
5
Toksične /opasne materije uključuju, ali nisu ograničene na azbest, toksične boje, sredstvo za uklanjanje olovne
boje itd.
39
otpadnih voda;
(c) Biće obavljen monitoring novih sistema otpadnih voda (prije/nakon).
otpadnih voda
D. Istorijske
zgrade
Kulturno nasljeđe
E. Kupovina
zemljišta
Plan / okvir
kupovine zemljišta
F. Toksične
materije
Upravljanje
azbestom
Upravljanje
toksičnim /
opasnim otpadom
G. Uticaj na
šume i / ili
zaštićena
područja
Zaštita
AKTIVNOST
H. Odlaganje
medicinskog
otpada
PARAMETAR
Infrastruktura za
upravljanje
medicinskim
otpadom
I
Bezbijednost
saobraćaja i
pješaka
Direktna ili
indirektna
opasnost od
izgradnje po
saobraćaj i
pješake
(a) Ako je građevina prepoznata istorijska struktura, nalazi se vrlo blizu
takve structure, ili je locirana u prepoznatom istorijskom kvartu, mora
se obavijestiti i dobiti potvrda /dozvola od lokalnih vlasti i sve
građevinske aktivnosti moraju biti u skladu sa lokalnom i nacionalnom
legislativom;
(b) Osigurati da su predviđene mjere kako bi se zabilježio pronalazak
umjetnina ili ostalog “slučajnog pronalaska” tokom iskopavanja ili
građenja, da su kontaktirani službenici, a radovi odloženi ili
modifikovani kao bi se odgovorilo na takve slučajeve.
(a) Ako eksproprijacija zemljišta nije bila očekivana a zahtijevana je, ili ako
gubitak pristupa prihodima legalnih ili nelegalnih korisnika zemlje nije bio
očekivan ali može da se desi, treba konsultovati rukovodioca tima u Banci.
(b) Odobren plan/ okvir kupovine zemljišta će biti implementiran (ako se to
zahtijeva projektom).
(a) Ako je azbest lociran na projektnom gradilištu, jasno ga označiti kao
opasan material;
(b) Kada je moguće, azbest će biti odgovarajuće upakovan i zapečaćen kako
bi se smanjilo izlaganje;
(c) Azbest će prije uklanjanja (ako je uklanjanje neophodno) biti teretiran
vlažećim agensom kako bi se umanjila azbestna prašina;
(d) Azbestom će rukovati i odložiće ga obučeni i iskusni profesionalci;
(e) Ako je azbestni materijal privremeno skladišten, otpad treba da bude
sigurno zatvoren unutar zatvorenih kontejnera i odgovarajuće označen;
(f) Uklonjeni azbest neće biti ponovo upotrebljen.
(a) Privremeno skladištenje na gradilištu svih štetnih ili toksičnih supstanci
biće u sigurnim kontejnerima, sa podacima o sastavu, osobinama i
informacijama o rukovanju;
(b) Kontejneri sa štetnim supstancama treba da budu smješteni u
nepropusne kontejnere kako bi se spriječilo prosipanje i curenje;
(c) Otpad transportuju posebno licencirani prevoznici, a odlaže se u
licenciranim postrojenjima;
(d) Boje sa toksičnim sastojcima ili rastvaračima ili boje na bazi olova neće
biti upotrebljavane.
(a) Sva prepoznata prirodna staništa ili zaštićene oblasti u neposrednoj
blizini aktivnosti neće biti oštećene niti eksploatisane, svom osoblju će biti
strogo zabranjen lov, prekopavanje, sječa ili ostale štetne aktivnosti;
(b) Velika stabla u blizini aktivnosti treba markirati i ograditi a sistem
korijenja zaštititi i izbjeći bilo kakvo oštećenje drveća;
(c) Obližnje močvare i vodeni tokovi će biti zaštićeni od izliva sa gradilišta sa
odgovarajućom strukturom za kontrolu erozije i sedimenta, koja može
da uključi, ali nije ograničena na bale sijena, ograde od mulja;
(d) Neće biti nedozvoljenih majdana, kamenoloma, ili deponija otpada u
obližnjim prostorima, posebno ne u zaštićenim zonama.
KONTROLNA LISTA MJERA ZA SMANJENJE UTICAJA
(a) U skladu sa nacionalnom regulativom izvođač će osigurati da novoizgrađeni
ili obnovljeni zdravstveni objekti uključuju odgovarajuću infrastrukturu za
rukovanje i odlaganje medicinskog otpada, što uključuje, ali nije ograničeno
na:

Posebna postrojenja za odvajanje medicinskog otpada (uključujući čvrste
oštre instrumente, ljudsko tkivo i tečnosti) od ostalog otpada;

Odgovarajuća postrojenja za skladištenje medicinskog otpada; i

Ako aktivnost uključuje tretman u samom postrojenju, odgovarajuće
opcije odlaganja su uspostavljene i operativne.
(b) U saglasnosti sa nacionalnom regulativom, izvođač će osigurati da je
gradilište adekvatno obezbijeđeno i saobraćaj vezan za gradilište
regulisan. Ovo uključuje ali nije ograničeno na:

Označavanje, znake upozorenja, barijere i preusmjeravanje
saobraćaja: gradilište će biti jasno vidljivo i javnost upozorena na
sve moguće opasnosti;

Sistem upravljanja saobraćejem i obuka osoblja, posebno za pristup
gradilištu i gust saobraćaj u blizini. Obezbjeđenje sigunih prolaza i
prelaza za pješake na mjestima ukrštanja sa saobraćajem gradilišta;
40



Prilagođavanje radnog vremena lokalnim saobraćajnim šemama,
npr. izbjegavati glavne transportne aktivnosti tokom špica u
saobraćaju ili u periodima kretanja stoke;
Aktivno upravljanje saobraćajem od strane obučenog i vidljivo
označenog osoblja na gradilištu, ukoliko je to potrebno radi
bezbjednog i olakšanog prolaska građana;
Obezbijediti siguran i kontinuiran pristup kancelarijama,
trgovinama i stambenim zgradama tokom aktivnosti renoviranja,
ukoliko zgrada ostaje otvorena za javnost.
DIO 3 PLAN MONITORINGA ŽIVOTNE SREDINE
Šta
Gdje
Kako
(je parametar (je
(Treba
Faza
koji treba
parameter
nadzirati
nadzirati?)
koji treba
parametar?
nadzirati?)
)
Tokom
aktivnosti
priprema
Odgovarajuce
obiljezavanje i
organizacija
gradilista prije
pocetka
radova
Kontrola
kvaliteta
građevinskog
materijala
(posebno boje,
rastvarači,
hemikalije)
Projektna
dokumentacia
Tokom
aktivnosti
implementaci
je
Dotrajala
oprema
Građevinski
otpad
(ukjucujući
opasni/neopas
ni,
Na gradilištu
- Instititut za
biologiju
mora
Kontrola
dokumentaci
je izvođača
radova koja
se odnosi na
nabavku
materijala
Na
gradilištuInstititut za
biologiju
mora
(pregledom
deklaracije
proizvođača)
Na gradilištu
- Instititut za
biologiju
mora
Na gradilištu
Na gradilištu
Kada
(Definisati
učestalost /
ili
kontinuirano
?)
Pregledom
gradilišta
Prije početka
radova
Kontrola
dokumentaci
je
(specifikacij
a materijala)
Prilikom
nabavke
Neposredni
m
pregledom
Dobijanje
saglasnosti
na projektnu
dokumentaci
ju od strane
Uprave za
zaštitu
kulturnih
dobara
Ponovno
korišćenje i
recikliranje
kada god je
to moguće;
adekvatno
uklanjanje u
drugim
slučajevima
Kontrola
razdvajanja i
privremenog
skladištenja
otpada,
41
Prije početka
radova
Zašto
(se
parameter
nadzire?)
Trošak
(ukoliko
nije
uključen
u
projektni
budžet)
Radi
sigurnosti i
bezbijednosti
U okviru
projektnog
budžeta
Radi
usklađenosti
sa
projektovanim
materijalima i
kontrola da li
u materijalima
ima
nedozvoljenih
supstanci (iz
deklaracije
proizvođača)
Prije početka
radova
Zato što je to
predviđeno
rješenjem o
konzervatorski
m uslovima
Svakodnevno
Radi
smanjenja
ukupne
količine
otpadnog
materijala
Svakodnevno
Kako bi se
spriječilo
miješanje
opasnog i
Ko
(je
odgoovra
n za
nadzor?)
Izvođač i
nadzorni
organ
Konsultan
t za
zaštitu
životne
sredine
Zanemarlji
vi troškovi,
u okviru
projektnog
budžeta
Izvođač i
nadzorni
organ
U okviru
projektnog
budžeta
Vlasnik
(IBM)
Zanemarlji
vi troškovi,
u okviru
projektnog
budžeta
Izvođač i
nadzorni
organ
U okviru
projektnog
Izvođač i
nadzorni
gradjevinski
otpad, boje,
rastvarači,
hemikalije)
Slučajni nalazi
ponovno
korišćenje i
reciklaža
kada god je
to moguće
Na gradilištu
Na gradilištu
Buka
Prašina
Na gradilištu
Kvalitet
morske vode
Pored
gradilišta
Bezbijednost
radnika
Na gradilištu
Kontrola
evidencije o
trajnom
zbrinjavanju
otpada
Ako se naiđe
na
arheološke
nalaze
tokom rada
na
rehabilitaciji
, izvođač
radova bi
trebao
obustaviti
radove i o
tome
obavjestiti
nadležne
organe
Kontrola
radnog
vremena
(dozvoljena
je samo
dnevna
smjena)
Kontrola
ispravnosti i
pravilnog
korišćenja
opreme
Polivanje
vodom ili
pokrivanje
prašnjavih
materijala;
prilagođavan
je brzine
vozila
kojima se
ona prevoze
Radnici bi
trebali nositi
odgovarajuć
u opremu
Ispitivanje
će obaviti
nadležna
institucija
Kontrola
korišćenja
lične zaštitne
opreme
42
Po potrebi, tj.
kad god se
otpad odvozi
sa gradilišta
Svakodnevno
Svakodnevno
Svakodnevno
Prije i nakon
završetka
radova
Svakodnevno
budžeta
organ
Zanemarlji
vi troškovi,
u okviru
projektnog
budžeta
Izvođač i
nadzorni
organ
Radi
smanjenja
negativnog
uticaja buke
na radnike i
susjedstvo
Zanemarlji
vi troškovi,
u okviru
projektnog
budžeta
Izvođač i
nadzorni
organ
Kako bi se
smanjio
negativni
uticaj prašine
na radnike i
prolaznike
Zanemarlji
vi troškovi,
u okviru
projektnog
budžeta
Kako bi se
očuvao
kvalitet
morske vode
tokom
izvođenja
radova
Radi
sigurnosti i
bezbjednosti
radnika
U okviru
projektnog
budžeta
neopasnog
otpada, kao i
njegovo
nepropisno
skladištenje i
odlaganje
Kako bi se
spriječilo
moguće
uništavanje
kulturnih
dobara
Zanemarlji
vi troškovi,
u okviru
projektnog
Izvođač i
nadzorni
organ
IBM
Izvođač i
nadzorni
organ
budžeta
Tokom
aktivnosti
nadzora
Bezbijednost
pješaka i
saobraćaja
Na gradilištu
i oko
gradilišta
Rukovođenje
smjernicama
koje je dala
Uprava za
zaštitu
kulturnih
dobara
Na gradilištu
Tokom
perioda
nadzora treba
kontrolisati
primjenu
mjera iz
odjeljka A. .
Opšti uslovi,
B. Opšta
obnova i / ili
izgradnja, , F.
Toksične
materije, I.
Bezbijednost
saobraćaja i
pješaka, G.
Uticaj na
šume i / ili
zaštićena
područja i D.
Istorijske
zgrade, kao i
primjenu
smjernica koje
je dala Uprava
za zaštitu
kulturnih
dobara.
Kontrolisati
da li je
gradilište
propisno
obilježeno i
da li se
poštuju
saobraćajni
propisi
prilikom
dovoza
materijala i
odvoženja
otpada
Neposredni
m
opažanjem
Priprema
izvještaja o
sprovođenju
PUŽS
Tokom
izvođenja
radova i
prilikom
prevozenja
materijala i
otpada
Svakodnevno
Radi
bezbijednosti i
sigurnosti
pješaka i
učesnika u
saobraćaju
Zanemarlji
vi troškovi,
u okviru
projektnog
budžeta
Radi očuvanja
autentičnosti
objekta i
sprječavanja
svih radnji i
aktivnosti
kojima se
može
promijeniti
izgled,
svojstvo,
osobenost i
značaj
kulturnog
dobra.
Zanemarlji
vi troškovi,
u okviru
projektnog
budžeta
Najmanje
jednom
mjesečno
Neposredni
m
opažanjem,
kontrolom
dokumentaci
je
43
Najmanje 1
put mjesečno
Izvođač i
nadzorni
organ
Nadzorni
organ
Kako bi se
kontrolisala
primjena
Plana
upravljanja
životnom
sredinom
Na gradilištu
Izvođač i
nadzorni
organ
U okviru
projektnog
budžeta
Konsultan
t za
životnu
sredinu
Prilog 1
44
45
46
Aneks 2
CRNA GORA
MINISTARSTVO NAUKE
Projektni zadatak
za sprovođenje procjene uticaja na životnu sredinu i izradu
Plana upravljanja životnom sredinom za Centar uspješnosti u bioinformatici
1. Uvod
Ovaj projektni zadatak (obim i sadržaj) obuhvata i podržava sprovođenje procjene uticaja (PU) i izradu
Plana upravljanja životnom sredinom (PUŽS), uzimajući u obzir specifičnosti lokacije za Centar uspješnosti
u bioinformatici. Mogući uticaji na životnu sredinu projekta Centra uspješnosti (CU) procjenjivaće se uz
primjenu Politike Svjetske banke (SB) o procjeni uticaja na životnu sredinu (OP/BP/GP 4.01 o PU);
Priručnik SB o sprečavanju i smanjenju zagađenja (PPAH) kao i relevantnog zakonodavstva Vlade Crne
Gore. Tamo gdje crnogorska regulativa iz oblasti zaštite životne sredine ne obezbjeđuje odgovarajuće
zaštitne mjere, CU će primjenjivati politike i procedure zaštite SB, kao i najbolju međunarodnu praksu za
bezbijednost u laboratorijama, odlaganje otpada i operativne procedure.
2. Informacije o Projektu
Vlada Crne Gore preko Ministarstva nauke (MN) i Ministarstva prosvjete sprovodi projekat “Visoko
obrazovanje i istraživanje za inovacije i konkurentnost”-INVO, koji se fnansira iz kredita SB. U okviru
komponente 3 Projekta (Uspostavljanje konkurentnog istraživačkog okruženja), biće između ostalog
podržano uspostavljanje prvog Centra uspješnosti u Crnoj Gori kao pilot projekta za osnivanje novih
centara. Poziv za grantove za uspostavljanje prvog Centra uspješnosti je objavljen 30. maja 2013. godine.
Nakon dvije faze evaluacije, finalna Komisija za evaluaciju je predložila Savjetu za naučno-istraživačku
djelatnost da preporuči MN predlog Elektrotehničkog fakulteta Univerziteta Crne Gore (u daljem tekstu:
aplikant) za projekat “Centar uspješnosti u bioinformatici (BIO-ICT)”, (u daljem tekstu: projekat), kao
izabranog za pregovarenje o grantu. Traženi iznos granta je 3,702,683 €. Predviđeno trajanje projekta je 36
mjeseci.
Partnerske institucije su:
Licencirane domaće naučno-istraživačke institucije (RSRI): Institut za biologiju mora iz Kotora; Institut za
javno zdravlje iz Podgorice i Biotehnički fakultet iz Podgorice.
Međunarodne naučno-istraživačke institucije (ISRI): Centar za TIF, Univerzitet Aalborg iz Danske i Naučnoistraživački centar za ekološku bezbijednost iz Petrograda, Ruska akademija nauka (SRCES-RAS).
Domaći privredni subjekti (NCE): DOO Green House Jovovic i COGI DOO.
Projekat između ostalog predviđa primjenu informaciono-komunikacionih tehnologija (ICT) u oblasti
održive poljoprivrede, monitoringa usjeva, šumskih i vodenih/morskih eko-sistema, razvoj postupaka za
kontrolu i smanjenje zagađenja vazduha, analizu i standardizaciju u proizvodnji hrane, kontrolu kvaliteta
zemljišta kao i unapređenje u oblasti javnog zdravlja. BIO-ICT će koristiti ICT platformu koju će kreirati
aplikantov istraživački tim kako bi se obezbijedili novi proizvodi i usluge u oblasti bioinformatike koji će
unaprijediti istraživanja u domaćim naučno-istraživačkim institucijama u oblasti prirodnih nauka.
Multidisciplinarni pristup obezbjeđuje rješavanje značajnih pitanja iz oblasti prirodnih nauka u Crnoj Gori
korišćenjem rješenja iz oblasti ICT razvijenih od strane domaćih naučnika. Dodatno, dvije kompanije kao
članovi konzorcijuma koji imaju sopstvene potencijale u ovim oblastima će koristiti rezultate projekta.
Inostrani partneri su renomirane institucije sa dugogodišnjim ranijim iskustvom sa RSRI.
47
3. Ciljevi
Rezultat provjere sa aspekta zaštite životne sredine je da predloženi projekat odgovara kategoriji “B” SB za
koji se zahtijeva sprovođenje ograničene procjene uticaja na životnu sredinu (PU) i izrada Plana upravljanja
životnom sredinom (PUŽS). Aplikant će sprovesti procjenu uticaja na životnu sredinu uzimajući u obzir
specifičnosti lokacije, kako bi se procijenio mogući uticaj predloženog projekta na životnu sredinu. Rezultat
postupka PU biće Izvještaj o PU sa Planom upravljanja životnom sredinom (PUŽS), koji će obezbijediti
mjere ublažavanja uticaja i monitoringa, kao i institucionalnu raspodjelu odgovornosti tokom
implementacije, u cilju sprječavanja negativnih uticaja projekta na životnu sredinu, neutralizovanja ili
smanjenja do prihvatljivog nivoa. SB podržava primjenu preventivnih mjera u odnosu na mjere ublažavanja
i kompenzacione mjere, kad god je to moguće. U cilju obavještavanja i konsultovanja zainteresovane
javnosti, Izvještaj o PU sa PUŽS će biti pripremljen na crnogorskom i na engleskom jeziku.
4. Procjena uticaja na životnu sredinu/zahtjevi i regulativa
Procjena uticaja na životnu sredinu i izrada PUŽS za projekat sprovešće se uz primjenu postupka koji se
zasniva na: Politici SB o procjeni uticaja na životnu sredinu (OP/BP/GP 4.01 o PU); Priručniku SB o
sprečavanju i smanjenju zagađenja (PPAH)6, kao i relevantnog zakonodavstva Vlade Crne Gore. Tamo gdje
crnogorska regulativa iz oblasti zaštite životne sredine ne obezbjeđuje odgovarajuće zaštitne mjere, u
projektu će primjenjivati politike i procedure zaštite SB, kao i najbolja međunarodna praksa za
bezbijednost u laboratorijama, odlaganje otpada i operativne procedure. U Okviru za upravljanje životnom
sredinom (OUŽS) koji je dio Smjernica za aplikante za pripremu projekta za pilot CU dat je document koji
sadrži najbolju međunarodnu praksu za bezbijednost u istraživačkim laboratorijama. S obzirom na to da
predložene aktivnosti između ostalog uključuju istraživanja u oblasti unapređenja produktivnosti u
poljoprivredi, OUŽS takođe sadrži Kodeks za upravljanje pesticidima Organizacije za hranu i poljoprivredu
UN7.
5. Oblast procjene uticaja i moguća značajna pitanja
Oblasti koje će biti razmatrane kao lokacije projektnih aktivnosti, ali nisu ograničene samo na navedene
obuhvataju: Elektrotehnički fakultet u Podgorici, Institut za javno zdravlje u Podgorici, Biotehnički fakultet
u Podgorici sa njihovim oglednim lokalitetima, Institut za biologiju mora u Kotoru, COGI D.O.O. u Kotoru i
D.O.O. Green House Jovović u Danilovgradu. S obzirom na to da za poljske oglede koji se odnose na
primjenu ICT u vinogradarstvu nijesu tačno definisane lokacije na kojima će se obavljati istraživanja, PUŽS
bi trebalo da predvidi mjere koje koje bi se mogle primijeniti na bilo koju novu potencijalnu lokaciju, pored
oglednog imanja Biotehničkog fakulteta. Moguća značajna pitanja koja bi trebalo razmotriti, ali nijesu
ograničeni samo na navedene su: bezbijednost u laboratorijama (uključujući odgovarajuće obuke, prakse u
skladištenju materijala i upravljanju otpadom), manji građevinski radovi na adaptaciji laboratorija i poljski
(terenski) ogledi iz oblasti poljoprivrede i ekologije.
6. Obim i sadržaj
Postupak sprovođenja procjene uticaja i izrade PUŽS obuhvata sledeće zadatke:
Zadatak 1: Navesti kratak pregled uslova u vezi procjene uticaja u Crnoj Gori, uključujući zakonodavstvo iz
oblasti zaštite životne sredine koje je primjenljivo na projektne aktivnosti, kao i obavezu
aplikanta/partnera za pribavljanje dozvole ili saglasnosti od strane nadležnog organa. Zadatak uključuje i
uslove SB koji su navedeni u OUŽS.
Zadatak 2: Navesti kratak opis predloženog projekta; Dati kratak opis svih mjesta/lokacija na kojima će se
realizovati projektne aktivnosti. Dati detaljan opis osjetljivih lokacija, kao što je zona morske obale u
Kotoru, kao i drugih ako ih ima (zaštićene oblasti, lokacije u blizini vodenih tokova, močvare, staništa
zaštićenih ili osjetljivih vrsta i td.). Navesti detaljan opis radnih paketa (RP) čija realizacija može imati
uticaja na životnu sredinu (RP3, RP5 i RP6). Dati spisak i kratak opis opreme i materijala koji će biti
nabavljeni u okviru RP3. Dati kratak opis alternativnih rješenja, ako ih ima, i krako obrazložiti glavne
razloge za izbor određenih rješenja, sa aspekta uticaja na životnu sredinu.
6
http://www.ifc.org/wps/wcm/connect/topics_ext_content/ifc_external_corporate_site/ifc+sustainability/publications/publicati
ons_handbook_ppah__wci__1319577543003
7
Međunarodni Kodeks za postupanje u distribuciji i upotrebi pesticida, Revidovana verzija; Usvojen na 123. sjednici Savjeta
Organizacije za hranu i poljoprivredu u novembru 2002.; Organizacija za hranu i poljoprivredu Ujedinjenih nacija; Rim, 2005.
48
Zadatak 3: Dati opis segmenata životne sredine (trenutno stanje); Prikupiti, ocijeniti i izložiti podatke o
relevantnim karakteristikama segmenata životne sredine: prirodno okruženje, pojave i aktivnosti, kao i
životnu sredinu koja je pod antropogenim uticajem, uzimajući u obzir aktivnosti u okviru projekta.
Zadatak 4: Utvrditi potencijalne uticaje projekta; Aplikant će identifikovati značajne pozitivne i negativne
uticaje projektnih aktivnosti. Posebnu pažnju posvetiti neizbježnim i nepovratnim uticajima, ako ih ima.
Procjena uticaja projekta bi trebalo da bude usmjerena, ali nije ograničena samo na navedeno, na:
bezbijednost u laboratorijama, čuvanje i odlaganje opasnog i neopasnog otpada; postupanje sa
elektronskim otpadom u vezi planirane proizvodnje štampanih ploča, senzora, programskih kola i drugih
elemenata; poljoprivredne i ekološke aktivnosti na otvorenom; manji građevinski radovi na rekonstrukciji
prostorija na Elektrotehničkom fakultetu i laboratorije u Institutu za biologiju mora.
Zadatak 5: Izraditi PUŽS kako bi se spriječili ili ublažili procijenjeni negativni uticaji projektnih aktivnosti
na životnu sredinu. U PUŽS bi trebalo da budu jasno navedene predložene mjere ublažavanja uticaja i
monitoringa, kao i odgovornost institucija odgovornih za sprovođenje PUŽS. Plan ublažavanja obuhvatiće
glavne uticaje koji bi trebalo da se kontrolišu; opisati specifične mjere ublažavanja za svaki mogući uticaj;
identifikovati subjekte odgovorne za sprovođenje mjera ublažavanja i dati procjenu troškova za svaku od
mjera (koji bi trebalo da budu integrisani u ukupne troškove projekta). Mjere ublažavanja bi trebalo da
budu primjenljive i praktične kao i da se jednostavno mogu pratiti i provjeravati. Za planirane manje
građevinske radove, zahtijeva se Kontrolna lista sa PUŽS za manje građevinske radove (obrazac je dat u
OUŽS), koja će biti dio Izvještaja o PU sa PUŽS. Ako manji građevinski radovi ne mogu biti definisani sada,
Kontrolna lista sa PUŽS će se pripremiti naknadno tokom realizacije projekta (uz održavanje propisanih
javnih konsultacija). U Monitoring planu će se predvidjeti izvodljive aktivnosti kojima će se kontrolisati
sprovođenje mjera iz Plana ublažavanja uticaja. Predviđeni format za PUŽS priložen je u aneksu 1.
Zadatak 6: Utvrditi institucionalno uređenje i osnaživanje u vezi sprovođenja PUŽS; Detaljno opisati ko je
odgovoran za mjere ublažavanja i monitoringa; Dalje, ko će kontrolisati primjenu Plana ublažavanja; Ko će
prikupljati podatke iz Plana monitoringa i izvještavati; Obrazložiti kako će se koristiti podaci dobijeni
tokom monitoringa; Ocijeniti trenutne kapacitete aplikanta i partnerskih institucija i identifikovati oblasti u
kojima je potrebno jačanje kapaciteta u vezi upravljanja životnom sredinom. Predvidjeti zahtjeve za
obukom u vezi sprovođenja PUŽS kao i drugu potrebnu podršku, kao što je nabavka opreme za monitoring i
sl., kao i procijenjene troškove za institucionalno jačanje.
Zadatak 7: Objavljivanje i javne konsultacije; Aplikant je odgovoran za objavljivanje nacrta Izvještaja o PU
sa PUŽS na javnom mjestu (biblioteka, opštinska ili vladina zgrada i sl.) u blizini projektne lokacije/lokacija,
kao i na sajtu aplikanta i partnerskih institucija i objavljivanje obavještenja u lokalnim medijima (npr.
dnevne novine). U obavještenju će se navesti gdje se može obaviti javni uvid u Izvještaj o PU sa PUŽS, sa
odgovarajućim mehanizmom dostavljanja mišljenja (u elektronskom i pisanom obliku), kao i kada i gdje će
biti održana javna rasprava. Uvid u Izvještaj o PU sa PUŽS bi trebalo da bude omogućen na javnom mjestu
najmanje sedam dana prije održavanja javne rasprave.8 Aplikant će organizovati i održati javnu raspravu na
kojoj će predstaviti projekat i PUŽS. Konačna verzija Izvještaja o PU sa PUŽS (izmijenjenog u skladu sa
prihvatljivim primjedbama dobijenim tokom javnih konsultacija) biće objavljena na aplikantovom sajtu i
sadržaće aneks sa podacima o javnim konsultacijama, uključujući i: način na koji je objavljeno obavještenje
o javnim konsultacijama, datum(e) i lokaciju (e) za javne konsultacije, identifikovane zainteresovane
strane, listu učesnika, program i zapisnik sa javne rasprave, kao i sve prikupljene komentare i primjedbe i
način njihovog razmatranja.
7. Tim za procjenu uticaja na životnu sredinu
Aplikant (sa partnerskim institucijama) može izraditi Izvještaj o PU sa PUŽS angažovanjem sopstvenog
osoblja ili može angažovati nezavisnog konsultanta. Proces procjene uticaja zahtijeva multidisciplinarnu
analizu. Opšti uslovi za članove Tima za procjenu uticaja na životnu sredinu su: upravljanje životnom
sredinom, procjena uticaja na životnu sredinu, poljoprivreda, biologija, medicina, mikrobiologija, hemija i
ICT. Dodatno, u Tim bi trebalo da budu uključeni:
- Najmanje jedan specijalista za životnu sredinu sa minimum pet godina iskustva u oblasti kao
što je analiza životne sredine;
- Najmanje jedan diplomirani biolog sa minimum pet godina iskustva u istraživanjima iz
oblasti biologije mora;
8
Aplikant ima pravo da objavi Izvještaj o PU sa PUŽS (i nacrt i finalnu verziju) na način da javno objavljene informacije neće
sadržati povjerljive podatke koji se odnose na proces inovacija, pod uslovom da je adekvatno obrazloženo kako će finansirane
aktivnosti ublažiti bilo kakav procijenjeni uticaj na životnu sredinu.
49
-
Najmanje jedan diplomirani inženjer poljoprivrede sa minimum pet godina iskustva u
istraživanjima iz oblasti biljne proizvodnje ili kvaliteta zemljišta;
Najmanje jedan diplomirani inženjer elektrotehnike sa minimum pet godina iskustva u
istraživanjima iz oblasti ICT.
8. Plan aktivnosti
Nacrt i konačna verzija Izvještaja o PU sa PUŽS mora biti pregledan i odobren od strane MN i SB. Sve
aktivnosti koje su predviđene u projektnom zadatku trebalo bi da budu završene prije potpisivanja ugovora
o grantu. MN će uvrstiti u ugovor o grantu za CU obavezu korisnika granta da sprovede sve mjere
definisane u izvještaju o PU sa PUŽS.
9. Izvještaj o PU sa PUŽS
Izvještaj o procjeni uticaja na životnu sredinu bi trebalo da bude sažet i ograničen na značajna pitanja koja
se odnose na životnu sredinu, kako bi rezultati procjene uticaja bili uvršteni u PUŽS. Izvještaj o PU sa PUŽS
bi trebalo da sadrži sledeća poglavlja:
- Sažetak
- Pravni i administrativni okvir
- Opis predloženog projekta
- Opis segmenata životne sredine
- Značajni uticaji na životnu sredinu
- Plan upravljanja životnom sredinom
- Institucionalno uređenje i jačanje
- Obavještavanje javnosti
- Literatura
- Tim za procjenu uticaja na životnu sredinu
- Projektni zadatak za sprovođenje PU i izradu PUŽS
Aneks:
- Informacija o održanim javnim konsultacijama
50

strateška procjena uticaja na životnu sredinu za detaljni urbanistički

Predlog odluke o raspodjeli neto dobiti za poslovnu 2013. godinu

„Luka Kotor“ AD Predlog odluke - Skupština akcionara

“strahl” sušara klase fr

Izvještaj o održivom turizmu na Mediteranu

„JASPPer“ www.cbccro-mne.org - Hidrometeoroloski zavod Crne Gore

Predlozi odluka

izvještaj o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu prostorno

1. PDF: Brošura METRION PROJEKT

Vrućine na gradilištu: Oprez!

Turistička karta Crne Gore.pdf