Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013 Opština Plav IZVJEŠTAJ O STRATEŠKOJ PROCJENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU PROSTORNO-URBANISTIČKOG PLANA OPŠTINE PLAV - Nacrt - Decembar 2013 Montenegroprojekt d.o.o. Podgorica i Planet Cluster PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. PREDMET: IZVЈEŠTAJ O STRATEŠKOJ PROCJENI UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU PROSTORNO-URBANISTIČKOG PLANA OPŠTINE PLAV NARUČILAC IZRADE: Opština Plav NOSILAC IZRADE: Montenegroprojekt d.o.o. Podgorica UČESNICI U IZRADI: Mr Vasilije Bušković, dipl biolog (vođa - koordinator radnog tima) prof dr Marijana Krivokapić, dipl biolog (član radnog tima) dr Gojko Nikolić, dipl. geograf (član radnog tima) Direktor Montenegroprojekta _____________________________ Vasilije Đukanović, dipl. pravnik Podgorica, decembar 2013. Montenegroprojekt d.o. Podgorica i Planet Cluster Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013 SADRŽAJ UVOD.................................................................................................................... 13 1. KRATAK PREGLED SADRŽAJA I GLAVNIH CILJEVA PLANA I ODNOS PREMA DRUGIM PLANOVIMA I PROGRAMIMA.......................................... 1.1. Pravni i zakonski osnov............................................................................................ 1.2. Kratak pregled sadržaja i ciljevax plana i njegov odnos sa drugim planovima.. 1.2.1. Obuhvat i granice PUP-a....................................................................................... 1.2.2. Ciljevi i zadaci plana………………………...…………………………………… 1.2.3. Sadržaj PUP-a........................................................................................................ 1.2.4. Koncept planskog rješenja..................................................................................... 1.2.5. Prostorna distribucija planskih sadržaja ................................................................ Opštinski centar Plav ............................................................................................ Sekundarni opštinski centar Gusinje .................................................................... Sekundarni opštinski centar Murino ..................................................................... Smjernice za uređenje i izgradnju u ruralnim naseljima ...................................... 1.2.6. Bilans površina planskog koncepta…....…………………………………………. 1.2.7. Odnos PUP-a prema drugim planovima i programima ......................................... 1.3. Osnovna pitanja koja će biti razmatrana u okviru SPU..................................... 1.4. Zakonska regulativa............................................................................................... 15 15 17 17 18 22 23 24 24 33 38 43 52 53 62 65 2. OPIS POSTOJEĆEG STANJA PRIRODNE I ŽIVOTNE SREDINE I NJENOG MOGUĆEG RAZVOJA........................................................................... 2.1. Geografski položaj...................................................................................................... 2.2. Klimatske karakteristike........................................................................................... 2.2.1. Klimatski parametri ............................................................................................. 2.3. Reljef...................................................................................................................... 2.3.1. Geološke karakteristike ....................................................................................... 2.4. Hidrogeološke karakteristike .............................................................................. 2.5. Hidrografske karakteristike ................................................................................ 2.6. Pedološke karakteristike i kvalitet zemljišta ....................................................... 2.7. Biodiverzitet................................................................................................................ 2.7.1. Flora ................................................................................................................... 2.7.2. Fauna .................................................................................................................. 2.8. Predione karakteristike......................................................................................... 2.9. Zaštićena prirodna dobra ..................................................................................... 2.10. Kulturno-istorijsko nasleđe................................................................................. 2.11. Tretman otpada................................................................................................... 3. 4. IDENTIFIKACIJA PODRUČJA ZA KOJA POSTOJI MOGUĆNOST DA BUDE IZLOŽENO ZNAČAJNOM RIZIKU....................................................... 67 67 69 69 72 75 78 79 85 91 91 100 104 117 124 127 129 POSTOJEĆI PROBLEMI U POGLEDU ŽIVOTNE SREDINE U VEZI SA PLANOM ILI PROGRAMOM................................................................................ 132 5. OPŠTI I POSEBNI CILJEVI STRATEŠKE PROCJENE UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU ................................................................................................................. 134 5.1. Opšti ciljevi strateške procjene........................................................................... 134 Montenegroprojekt d.o.o. Podgorica i Planet Cluster PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 5.2. Posebni ciljevi strateške procjene uticaja i izbor indikatora.............................. PROCJENA MOGUĆIH UTICAJA PLANSKIH RJEŠENJA NA ŽIVOTNU SREDINU .................................................................................................................. 6.1. Procjena uticaja varijantnih rješenja …………………………….…………….... 6.2. Evaluacija / karakterizacija uticaja ................................................................... 6.3. Kumulativni i sinergijski efekti ........................................................................... 136 6. 137 137 142 149 7. MJERE ZAŠTITE PREDVIĐENE U CILJU SPREČAVANJA, SMANJENJA I OTKLANJANJA NEGATIVNOG UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU ......... 150 8. PREGLED RAZLOGA KOJI SU POSLUŽILI KAO OSNOVA ZA IZBOR VARIJANTNIH RJEŠENJA KOJE SU UZETE U OBZIR ................................ 153 PRIKAZ MOGUĆIH ZNAČAJNIH PREKOGRANIČNIH UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU I PROBLEMI U IZRADI SPU ........................................ 153 9. 10. PROGRAM PRAĆENJA STANJA (MONITORING) ŽIVOTNE SREDINE U TOKU SPROVOĐENJA PLANA .......................................................................... 10.1. Monitoring kvaliteta vazduha ........................................................................... 10.2. Monitoring kvaliteta voda ................................................................................. 10.3. Monitoring kvaliteta zemljišta .......................................................................... 10.4. Monitoring biodiverziteta ................................................................................. 10.5. Monitoring izvora zagađenja ............................................................................ 10.6. Monitoring buke ................................................................................................ 10.7. Obaveze nadležnih organa ................................................................................ 153 154 154 155 155 155 155 155 13. ZAKLJUČCI STRATEŠKE PROCJENE UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU .156 PRILOG 1: Pregled razloga koji su poslužili kao osnova za izbor varijantnih rješenja u PUP-u opštine Plav - odabir najbolje varijante (prvi fazni izvještaj SPU) ............... 158 Montenegroprojekt d.o. Podgorica i Planet Cluster PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. MONTENEGROPROJEKT D.O.O. Na osnovu odredbi iz Zakona o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu donosim sledeće RJEŠENJE O FORMIRANJU MULTIDISCIPLINARNOG TIMA za izradu Strateške procjene uticaja na životnu sredinu Prostorno-urbanističkog plana opštine Plav Za potrebe izrade Strateške procjene uticaja na životnu sredinu Prostornourbanističkog plana opštine Plav, formira se Multidisciplinarni tim u sledećem sastavu: 1. Mr Vasilije Bušković, vođa tima 2. Prof Dr Marijana Krivokapić, član tima 3. Doc Dr Gojko Nikolić, član tima Imenovani članovi Multidisciplinarnog tima ispunajvaju uslove koji su propisani u članu 19 Zakona o procjeni uticaja na životnu sredinu. Za odgovorno lice – vođu u Multidisciplinarnom timu određuje se Mr Vasilije Bušković. Direktor Montenegroprojekta d.o.o. Vasilije Đukanović ------------------------------- Podgorica, decembar 2011. Montenegroprojekt d.o. Podgorica i Planet Cluster PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu Montenegroprojekt d.o. Podgorica i Planet Cluster decembar 2013. PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu Montenegroprojekt d.o. Podgorica i Planet Cluster decembar 2013. PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu Montenegroprojekt d.o. Podgorica i Planet Cluster decembar 2013. PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu Montenegroprojekt d.o. Podgorica i Planet Cluster decembar 2013. PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu Montenegroprojekt d.o. Podgorica i Planet Cluster decembar 2013. PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu Montenegroprojekt d.o. Podgorica i Planet Cluster decembar 2013. PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Imena i potpisi lica iz multidisciplinarnog tima koji je pripremio Stratešku procjenu uticaja na životnu sredinu Prostorno-urbanističkog plana opštine Plav Mr Vasilije Bušković Prof Dr Marijana Krivokapić Dr Gojko Nikolić Montenegroprojekt d.o. Podgorica i Planet Cluster PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. UVOD Strateška procjena uticaja na životnu sredinu (SPU) jeste vrednovanje potencijalno značajnih uticaja planova i programa na životnu sredinu i određivanje mjera prevencije, minimizacije, ublažavanja, remedijacije ili kompenzacije štetnih uticaja na životnu sredinu i zdravlje ljudi. Primenom SPU u planiranju, otvara se prostor za sagledavanje nastalih promena u prostoru i uvažavanje potreba predmetne sredine. U okviru nje se sve planom predviđene aktivnosti kritički razmatraju sa stanovišta uticaja na životnu sredinu i elemente održivog razvoja, nakon čega se donosi odluka da li će se pristupiti realizaciji plana i pod kojim uslovima, ili će se odustati od planiranih aktivnosti. Planiranje podrazumeva razvoj, a strategija održivog razvoja zahteva zaštitu životne sredine. U tom kontekstu, strateška procjena uticaja predstavlja nezaobilazan instrument koji je u funkciji realizacije ciljeva održivog razvoja. SPU integriše socijalno–ekonomske i bio–fizičke segmente životne sredine, povezuje, analizira i procjenjuje aktivnosti različitih interesnih sfera i usmerava politiku, plan ili program ka rešenjima koja su, pre svega, od interesa za životnu sredinu. To je instrument koji pomaže da se prilikom donošenja odluka u prostornom planiranju integrišu ciljevi i principi održivog razvoja, uvažavajući pri tome potrebu da se izbegnu ili ograniče negativni uticaji na životnu sredinu, na zdravlje stanovništva i društveno-ekonomski status stanovništva. Značaj SPU ogleda se u tome što: ¾ uključuje aspekt održivog razvoja baveći se uzrocima ekoloških problema na njihovom izvoru, ¾ obrađuje pitanja i uticaje šireg značaja, koji se ne mogu podjeliti na projekte, na primer - kumulativni i socijalni efekti, ¾ pomaže da se provjeri povoljnost različitih varijanti razvojnih koncepata, ¾ izbegava ograničenja koja se pojavljuju kada se vrši procjena uticaja na životnu sredinu već definisanog projekta. ¾ obezbećuje lokacionu kompatibilnost planiranih rešenja sa aspekta životne sredine, ¾ utvrđuje odgovarajući kontekst za analizu uticaja konkretnih projekata, uključujući i prethodnu identifikaciju problema i uticaja koji zaslužuju detaljnije istraživanje, itd. Zakonom o strateškoj procjeni uticaja (“Službeni list RCG”, br. 80/05) definisana je obaveza sprovođenja postupka strateške procjene uticaja na životnu sredinu za planove i programe iz oblasti urbanističkog ili prostornog planiranja. Strateška procjena uticaja na životnu sredinu je instrument kojim se opisuju, vrednuju i procjenjuju mogući značajni uticaji planskih rješenja na životnu sredinu do kojih može doći implementacijom plana, u ovom slučaju Prostorno-urbanističkog plana opštine Plav, i određuju mere za smanjenje negativnih uticaja na životnu sredinu i zdravlje ljudi. U savremenom planiranju prostora, uvođenjem Izveštaja o strateškoj procjeni uticaja, ekološka dimenzija prožima čitav proces izrade planskih dokumenata i integrisana je u planska rešenja, čime se planovi stavljaju u funkciju realizacije ciljeva održivog razvoja. MontenegroProjekt 13 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Međutim, ekološka dimenzija predstavlja važan, ali ne i jedini aspekt koji sagledava ovaj instrument. Naime, poseban doprinos strateške procjene uticaja je doprinos realizaciji ciljeva održivog razvoja. To podrazumeva da se, poreg sagledavanja ekološke dimenzije, posebna pažnja posvećuje i analizi uticaja planskih rešenja na socijalnu i ekomonsku komponentu razvoja. Jedna od prednosti izrade ovog Izveštaja je u tome što je njegova izrada tekla paralelno sa izradom Plana, stvarajući na taj način mogućnosti za valorizaciju i evaluaciju različitih varijantnih rešenja, što je pružilo mogućnost za izbor najpovoljnijeg varijantnog rešenja, što kroz sam planski proces, što kroz saradnju sa nadležnim institucijama i zainteresovanim organima i organizacijama. Drugi doprinos ovakvog pristupa omogućio je usmeravanje planskih rešenja u pravcu ostvarivanja postavljenih ciljeva u samom procesu planiranja. Na taj način preventivno se deluje u cilju izbegavanja potencijalnih konflikata u prostoru koliko god je to moguće. Nosilac izrade Izveštaja o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu je preduzeće ''Montenegroprojekt'' koje je za potrebe izrade Izveštaja predmetnog plana na životnu sredinu obrazovala multidisciplinarni tim eksperata za pojedine oblasti kako bi se sa različitih stručnih aspekata sagledali strateški značajni uticaji i dobio što kvalitetniji planski dokument. MontenegroProjekt 14 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 1. KRATAK PREGLED SADRŽAJA I GLAVNIH CILJEVA PLANA I ODNOS PREMA DRUGIM PLANOVIMA I PROGRAMIMA 1.1. Pravni i planski osnov Na osnovu čl. 24, 25 i 31 stav 2 a u vezi sa clanom 162 Zakona o uredenju prostora i izgradnji objekata ("Sl. list CG", broj 51/08) Predsjednik Opštine Plav, donio je 24. 09. 2010. godine Odluku o izradi Prostorno - urbanističkog plana Opštine Plav, broj: 031-1550. Sastavni dio ove Odluke predstavlja Programski zadatak za izradu Prostorno-urbanističkog plana Opštine Plav, kao i Odluka o izradi Strateške procjene uticaja na životnu sredinu za prostor Prostorno - urbanističkog Plana Opštine Plav (član 5 stav 2 i član 10 stav 2 Zakona o strateskoj procjeni uticaja na zivotnu sredinu ("Sl. list RCG", broj 80/05)) Sastavni dio navedenih odluka predstavlja Programski zadatak za izradu Prostomourbanistickog plana Opstine Plav. Prema Programskom zadatku, predviđeno je da se paralelno sa izradom PUP-a izradi i Strateška procjena uticaja plana na životnu sredinu (u daljem tekstu: SPU) u skladu sa Zakonom o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu, čije elemente treba ugraditi u Plan. Programskim zadatkom za izradu Prostorno – urbanističkog plana opštine Plav sa Strateškom procjenom uticaja na životnu sredinu definisan je zahvat i površina zahvata Plana (486 km2), vremenski horizont za koji se radi kao i opšti i posebni ciljevi njegove izrade. Zaključak iznesen u Programskom zadatku je da “ je priroda područja opštine Plav još uvijek sačuvana od ozbiljne devastacije u svom prvobitnom stanju. Osim planskog rješenja za prostor cijele Opštine, definisana su naselja za koje treba uraditi Generalna urbanistička rješenja. To je Gusinje za koje je rađen Plan uređenja naselja, ali u širim granicama i Murino za koje postoji Plan uređenja naselja. Osnovu izvještaja o SPU čini plan ili program kojim se utvrđuje okvir za razvoj određenog sektora, odnosno njegove karakteristike, ciljevi i prostorni obuhvat. Izvještaj o SPU sadrži podatke kojima se opisuju i procjenjuju mogući značajni uticaji na životnu sredinu do kojih može doći realizacijom plana ili programa, kao i razmatranih varijantnih rješenja, uz vođenje računa o ciljevima te obuhvatu plana ili programa. Pored ovih podataka, izvještaj o SPU sadrži i sljedeće podatke: 1) kratak pregled sadržaja i glavnih ciljeva plana i odnos prema drugim planovima; 2) opis postojećeg stanja životne sredine i njenog mogućeg razvoja, ukoliko se plan ne realizuje; 3) identifikaciju područja za koja postoji mogućnost da budu izložene značajnom riziku i karakteristike životne sredine u tim područjima; 4) postojeće probleme u pogledu životne sredine u vezi sa planom, uključujući naročito one koje se odnose na oblasti koje su posebno značajne za životnu sredinu, kao što su staništa divljeg biljnog i životinjskog svijeta sa aspekta njihovog očuvanja, posebno zaštićena područja, nacionalne parkove i druga postojeća i planirana zaštićena prirodna dobra; MontenegroProjekt 15 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 5) opšte i posebne ciljeve zaštite životne sredine ustanovljene na državnom ili međunarodnom nivou koji su od značaja za plan i način na koji su ovi ciljevi, kao i svi ostali aspekti od značaja za životnu sredinu, bili uzeti u razmatranje u procesu pripreme; 6) moguće značajne posljedice po zdravlje ljudi i životnu sredinu, uključujući faktore kao što su: biološka raznovrsnost, stanovništvo, fauna, flora, zemljište, voda, vazduh, klimatski činioci, materijalni resursi, kulturno nasljeđe, uključujući arhitektonsko i arheološko nasleđe, pejzaž i međusobni odnos ovih faktora; 7) mjere predviđene u cilju sprječavanja, smanjenja ili otklanjanja, u najvećoj mogućoj mjeri, bilo kog značajnog negativnog uticaja na zdravlje ljudi i životnu sredinu do koga dovodi realizacija plana; 8) pregled razloga koji su poslužili kao osnova za izbor varijantnih rješenja koje su uzete u obzir, kao i opis načina procjene, uključujući i eventualne teškoće do kojih je prilikom formulisanja traženih podataka došlo; 9) prikaz mogućih značajnih prekograničnih uticaja na životnu sredinu; 10) opis programa praćenja stanja životne sredine, uključujući i zdravlje ljudi u toku realizacije plana (monitoring); 11) zaključke do kojih se došlo tokom izrade izveštaja o strateškoj procjeni. Planski osnov za izradu PUP i Izveštaja o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu predstavlja niz planskih i strateških dokumenata u kojima je zastupljena koncepcija i date smjernice za izradu prostornih planova opština, a koje proizilaze iz smjernica za region kome Opština pripada i odgovarajućih dijelova smjernica iz prepoznatih razvojnih zona u okviru regiona. Tu se prije svih misli na: ¾ Prostorni plan Crne Gore do 2020.god. - Polimska zona, podzona Plav ¾ Detaljni prostorni plan za autoput Bar – Boljare ( DPP ) - dionica od Mateševa do Andrijevice, sa ogrankom prema Murini, Čakoru i Bjeluhi ¾ Prostorni plan područja posebne namjene- PPPN NP Prokletije - nije urađen, donesena je Odluka o izradi ¾ Prostorno- urbanistički planovi susjednih opština - Berane i Andrijevica ¾ Strategije: • Strategija regionalnog razvoja Crne Gore 2010-2014 • Strategija razvoja turizma Crne Gore do 2020. godine; • Ostale sektorske strategije i politike: Nacionalna strategija održivog razvoja; Strategija razvoja saobraćaja Crne Gore; Strategija razvoja energetike Crne Gore do 2025. godine; Strategija upravljanja otpadom Crne Gore; Strategija biodiverziteta sa Akcionim planom za period 2010 - 2015; Vodoprivredna osnova RCG (2001. godine) i dr • Ostala studijska i tehnička dokumentacija: • Izvještaji o stanju životne sredine; • Popisi stanovnistva, domaćinstava i stanova; • Statistički godišnjaci; • Studija izvodljivosti za ustanovljavanje zaštićenog područja prirode na području plavskog dijela Prokletija • Podaci o prirodnim uslovima, studijski i istraživački radovi; • Ostali izvori. MontenegroProjekt 16 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 1.2. Kratak pregled sadržaja i ciljeva plana i njegov odnos sa drugim planovima 1.2.1. Obuhvat i granice PUP Granica plana obuhvata prostor cjelokupne teritorija opstine Plav u administrativnim granicama Površina u obuhvatu plana iznosi 486 km2. Planom je obuhvaćena cjelokupna teritorija opštine Plav u administrativnim granicama iste, čija je površina 486 km2. U granicama opštine je Nacionalni park Prokletije koji se razrađuje posebnim planskim dokumentom višeg reda (Prostornim planom posebne namjene NP Prokletije). Sve analize su obuhvatile cjelokupan prostor, a date su Smjernice za izradu PPPN u smislu ukupnog razvoja opštine, povezivanja prostora i zajedničkih funkcija. Granica PUP-a predstavljena je sledećoj karti. Obuhvat PUP-a - teritorija opštine Plav MontenegroProjekt 17 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 1.2.2. Ciljevi i zadaci Plana - prostornog razvoja opštine Plav PUP predstavlja osnov za razvoj čitavog regiona, posebno u sektoru turizma što je u ekonomskom smislu predstavlja vitalni značaj. Sistemom kontinuiranog stručnog nadzora i poštovanjem postavki definisanih u okviru PUP, ostvariće se uslovi za kvalitetno sprovođenje i izbegavanje prostornih konfliktnih situacija, sa posebnim akcentom na zaštitu životne sredine i realizaciju principa, načela i ciljeva održivog razvoja. PUP se donosi za period do 2020. godine, sa smjernicama za postplanski period do 2025. godine, njegovi ciljevi i zadaci su vezani odredbe Prostornog plana Crne Gore kojim su definisane zone razvoja za cjelokupnu teritoriju države. U pogledu regionalnih homogenosti prepoznatljiva su tri regiona u Crnoj Gori: Primorski region, Središnji region i Sjeverni region kojem pripada i opština Plav. Uspostavljenim nivoom razvoja i konceptom organizacije i uređenja prostora Crne Gore do 2020. godine, prepoznate su razvojne zone koje zahtijevaju posebnu pažnju prilkom izrade opštinskih prostornih planova. Razvojne zone su područja međusobno povezanih gradova i naselja u kojima su razvojne aktivnosti locirane na način da su međosobmo komplementarne, tako da naselja koja su uključena jačaju svoju ulogu u ukupnom urbanom sistemu i sistemu veza između urbanih i ruralnih područja. Opština Plav pripada Polimskoj razvojnoj zoni. Rijeka Lim je životna linija te zone, koja je zbog svojih specifičnosti podeljena u četri podzone: Plav, Andrijevica, Berane i Bijelo Polje, kao i u razvojne koridore. Podzona Plav obuhvata područje Plavskog jezera, uključujući ravne terene duž izvorišnog toka Lima. Osim razvojnih zona i podzona, utvrđeni su i Razvojni koridori koji definišu područja duž kojih su koncentrisane osnovne razvojne aktivnosti, kao i Prekogranične razvojne zone, odnosno područja šireg obima uz graniče države ( gradova, naselja i opštine koje imaju slične razvojne potencijale i/ili probleme, a nalaze se u susjednim državama). Za opštinu Plav od posebnog interesa je razvojni koridor : Rožaje – Berane – Plav – Pljevlja, a pripada prekograničnoj razvojnoj zoni Prekogranični park Prokletije. Usvajanjem ovog prostornog plana stvoriće se uslovi za ostvarivanje razvojnih opredjeljenja koja su definisana u Prostornom planu. Postizanje tog cilja se postiže kroz stvaranje formalne i planske pretpostavke za osmišljen razvoj, organizaciju i uređenje prostora opštine, u skladu sa deklarisanom politikom i razvojnim opredjeljenjima na državnom nivou, a na principima održivog razvoja; unapređenje kvaliteta življenja stvaranjem uslova za: ublažavanje depopulacionih trendova, ostanak i povratak stanovništva, odnosno zadovoljavanje njihovih potreba (javne službe, komunalna infrastruktura, uslužne aktivnosti); i privređivanje lokalnog stanovništva (diversifikacija ekonomskih aktivnosti, stvaranje uslova za zapošljavanje, programi razvoja turizma, poljoprivrede, MSP i dr.) kompatibilnog sa funkcijama zaštite prirodnih vrijednosti; racionalno korišćenje prostora radi povećanja funkcionalne i razvojne efikasnosti; obezbjeđenje uslova za uređenje i izgradnju prostora i naselja; smanjivanje prostornih ograničenja za razvoj (neplanska izgradnja, nedostatak infrastrukture i javnih službi, sanacija degradiranih prostora i dr.); povećanje dostupnosti disperzne mreže naselja, razvoj sekundarnih centara i ravnomjerniji socio-ekonomski razvoj, posebno razvoj ruralnog područja rekonstrukcija, izgradnja, kvalitetno održavanje i racionalno korišćenje saobraćajne, hidrotehničke, energetske i telekomunikacione infrastrukture kojom se obezbjeđuje racionalna organizacija prostora, integralan razvoj i uređenje prostora, MontenegroProjekt 18 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. poboljšanje saobraćajne dostupnosti (magistralne i regionalne putne mreže) prema okruženju i povezanosti centara u mreži naselja sa zonama razvoja. U skladu sa tim, PUP predstavlja planski osnov za korišćenje potencijala, održivi razvoj, očuvanje, zaštitu i unaprijeđenje područja. Posebni ciljevi PUP-a sadrže sve specifičnosti područja i predstavljaju smjernice za izbor odgovarajuće koncepcije razvoja, kroz: racionalno korišćenje prostora radi povećanja funkcionalne i razvojne efikasnosti; racionalno korišćenje poljoprivrednog, građevinskog, šumskog i drugog zemljišta; smanjivanje prostornih ograničenja za razvoj (neplanska izgradnja, nedostatak infrastrukture i javnih službi, sanacija degradiranih prostora i dr.); spriječavanje degradacije i zaštita poljoprivrednog zemljišta, šuma, zaštićenih prirodnih dobara; zaštita prirodne i kulturne baštine; sanacija, zaštita i očuvanje životne sredine; poboljšanje saobraćajne dostupnosti (magistralne i regionalne putne mreže) prema okruženju i povezanosti centara u mreži naselja sa zonama razvoja turizma stvaranje uslova za razvoj cjelogodišnjeg turizma, kao i efikasnu zaštitu i prezentaciju prirode i prirodnih vrijednosti; razvoj specijalizovanih vidova prevoza za različite kategorije korisnika (lokalnog stanovništva i turista, npr.); usklađivanje različitih ili suprotnih interesa u korišćenju prostora; uspostavljanje efikasnog Geografskog informacionog sistema PUP-a za potrebe implementacije Plana, monitoringa zaštite, korišćenja i izgradnje prostora itd; razvoj i stvaranje planskih preduslova za biciklistički i pješački saobraćaj; preporuke za selektivno odlaganje otpada i sl.; preispitivanje nelegalnih naselja sa seizmickog i drugih apekata i njihova reregulacija; stvaranje uslova za valorizaciju obnovljivih izvora energije (mini hidroelektrane, vjetroelektrane, sunčani kolektori, vjetrogeneratori, korišćenje bioenegrije...). Strateški cilj razvoja Vizija razvoja opštine Plav data je kroz Strateški plan razvoja opštine Plav za period 2013 – 2017.godine,a to je: Opština Plav, turistička destinacija, saobraćajno integrisana, sa međunarodno prepoznatim zaštićenim prostorom, gdje se optimalno koriste razvojni resursi i potencijali; sa poboljšanim uslovima života stanovništva i sa usporenim negativnim demografskim trendovima. Konstante prostornog razvoja Plava U izradi PUP-a bilo je neophodno uvažiti sledeće konstante prostornog razvoja: Zaštićena područja : Plavsko jezero, Nacionalni park Prokletije (granica definisana Zakonom), MontenegroProjekt 19 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. IBA, IPA, Natura područja, ograničenje širenja stambenog naselja prema Jezeru, koridore infrastrukturnih objekata planiranih PPCG, PPO Plav, GUP Plav, koridor Autoputa - za dionicu Autoputa od veze sa autoputem Beograd - Bar do granice sa Kosovom (Andrijevica – Murino – Čakor - Bjeluha), koridore regionalnih puteva Gusinje-Plav-granica sa Albanijom, Plav-Dečani preko Bogićevice, rekonstrukcija magistralnog puta Kolašin – Mateševo – Andrijevica Murino - Bjeluha, pješačka staza oko jezera, žičare. Otežavajuća okolnost je činjenica da za prostor Nacionalnog parka Prokletije još uvijek nije započeta izrada Prostornog plana posebne namjene, a da taj prostor obuhvata veliki procenat površine Opštine(cca 30%). Sektorski ciljevi razvoja PUP-om su definisani sledeći ciljevi razvoja u relevantnim sektorima, i to: Turizam: (-) unapređenje postojećih i implementacija novih vidova turizma, na bazi međuregionalne razmjene znanja, iskustava i tehnologija, (-) razvojna strategija bazirana na transformaciji iz masovnog u održiv model turizma, (-) turizam usmjeren na dvije sezone i valorizaciju crnogorskih Prokletija i Plavskog jezera, (-) razvoj konkurentnog i održivog turističkog sektora koji se zasniva na turističkoj valorizaciji jedinstvenih prirodnih i kulturnih resursa, tradicionalnoj gostoljubivosti lokalnog stanovništva i očuvanoj životnoj sredini. Opština Plav treba da usmjeri napore ka razvoju u kom turizam predstavlja bazu lokalne zajednice kad je riječ o generisanju prihoda, zaposlenja i doprinosu drugim granama ekonomije, na bazi principa održivog razvoja. Poljoprivreda: (-) Cjelovit ruralni razvoj uz očuvanje tradicionalnih vrijednosti tih područja, (-) Proizvodnja bezbjedne hrane u pogledu zdravstvene ispravnosti, kvaliteta i stabilnosti proizvodnje, (-) Povećanje konkurentnosti poljoprivrednih proizvođača na domaćem i inostranom tržištu, (-) Podizanje životnog standarda seoskog i poljoprivrednog stanovništva, (-) Uravnoteženje i ravnomjernost teritorijalnog razvoja, (-) Razvoj organske i integralne poljoprivredne proizvodnje, (-) Očuvanje životne sredine uz primjenu koncepta održivog razvoja poljoprivrede. Za ostvarivanje i postizanje navedenih ciljeva neophodno je: (-) usvajanje seta zakonskih i podzakonskih propisa, pravilnika i kodeksa, (-) opredeljivanje veće budžetske podrške sa nacionalnog nivoa, (-) korišćenje predpristupnih fondova EU u najvećem mogućem stepenu, (-) povoljniji krediti za investicije, (-) uvođenje šema kvaliteta, (-) očuvanje kvaliteta zemljišta, koje sa sadašnjim stepenom intezivnosti ne može se smatrati značajnijim zagađivačem životne sredine, (-) intenziviranje i modernizacija poljoprivrednje proizvodnje, (-) jačanje institucija i povećanje stručne pomoći poljoprivrednim proizvođačima. Šumarstvo: (-) Upravljanje i gazdovanje moraju biti usmjereni ka trajnoj funkcionalnoj održivosti šuma. (-) Prioritet dati razvoju šumarstva u zoni Staračko – zavojskoj, jer ima najviše privrednih šuma, strogo kontrolisana eksploatacija, (-) Maksimalno korišćenje planiranog etata, (-) U NP eksploatacija šuma u skladu sa posebnim planovima i programima, nema gazdinskih jedinica, šume posebne namjene, koriste se po posebnom programu – uzgoj i njega, finalni proizvod. (-) Kontrolisana eksploatacije šume za tehničku građu, za planski period, do revitalizacije šumskog fonda. MontenegroProjekt 20 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Zaštita i sanacija šuma: (-) pošumljavanje uz riječne tokove-Ljuča-prva faza - prioritet pošumljavanje površina podložnih eroziji i slivnog područja Ljuče. (-) privredne šume, kontrolisana eksploatacija uz obnovu i sanaciju kao prioritet, (-) zaštićena šuma molike, (-) šume uz riječna korita imaju karakter zaštitnih šuma. (-) Prioritet pošumljavanje Grebena. (-) Kontrolisno upravljanje privrednim šumama u zahvatu Visitiora - zaštićeno područje. (-) Zaštine šume u okviru MZ Gusinje, ostale šume privrednog karaktera. (-) Pošumnjavanje padina Zavoja i Starca- prioritet i očuvanje šumskog kompleksa. (-) Prioritet pošumljavanje padina planine Štit, Vaganice, Planinice, Zavoj, Starac-zaštita od erozije. Drvoprerada: (-) Primarni nivo (pilane) - van glavnih saobraćajnih pravaca, dalje od turističkih sadržaja, riječnih tokova i zaštićenih prirodnih i kulturnih dobara, (-) Sekundarni nivo-proizvodnja polufinalnih proizvoda (drvene ploče, lamperija, brodski pod i sl.) Kruševo, Gusinje, Plav. (-) Finalni nivo - proizvodnja namještaja, stolarija, itd. – Plav (Brezojevica) i prekoopštinska saradnja (privredni klasteri). (-) Fabrike za preradu biomase (proizvodnja briketa, drvnih peleta i drvne sječke) – Plav - Brezojevica Murino ili G. Rženica, Novšiće ili u okviru privredne zone ili organizovano skladištenje (za medjuopštinsku saradnju u pogledu prerade biomase). (-) sekundarni nivo - proizvodnja polufinalnih proizvoda (drvene ploče, lamperija, brodski pod i sl.) - područije Bogajića, Pepići, Martinići, Murino i G. Rženica, Velika, Murino, G.Rženica. Industrija: (-) Aktiviranje postojećih i planiranih površina sa tom namjenom u skladu sa potrebama za postojeće djelatnosti i poljoprerađivačk u, drvoprerađivačku djelatnost, izgradnja fabrike vode. Formiranje novih privrednih zona: (-) Privredna i poslovna zona duž regionalnog puta prema Albaniji, od granice sa Albanijom do granice Jezera, sa lijeve strane magistralnog i regionalnog puta ( Lim, Gornje Polimlje), od granice opštine sa Andrijevicom do granice GUP-Plav u okviru koje se mogu se graditi poslovni i privredni objekti isključivo čiste djelatnosti, mala i srednja preduzeća (mali pogoni za otkup, mala i srednja preduzeća, objekti za preradu, naročito voća). Šume oko (H)ridskog jezera MontenegroProjekt 21 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 1.2.3. Sadržaj PUP-a Obrađivačima Strateške procjene uticaja na životnu sredinu bio je dostupan Nacrt PUP-a opštine Plav koji je obuhvatio sledeća poglavlja: I PLANSKA RJEŠENJA KOJA SE ODNOSE NA CIJELU OPŠTINU 1.POLAZNE OSNOVE 1.1. Opis granica PUP-a 1.2. Planski period 1.3. Pravni i planski osnov za izradu PUP-a 1.4. Programski zadatak 2.REGIONALNA DIMENZIJA PROSTORNOG RAZVOJA OPŠTINE 2.1. Prostorni plan Crne Gore do 2020.god. 2.2. Obaveze, uslovi i smjernice iz ostalih planskih dokumenata višeg reda i susjednih područja 2.3.Položaj i pravci razvoja lokalne samouprave u odnosu na susjedne jedinice lokalne samouprave i u odnosu na cijelu državu 3.OCJENA POSTOJEĆEG STANJA PROSTORNOG UREĐENJA 3.1.Prirodni resursi 3.2.Stanovništvo 3.3.Mreža i funkcije naselja 3.4.Saobraćaj i infrastrukturni sistemi 3.5.Životna sredina 3.6.Prirodna i kulturna dobra 3.8.Ekonomsko – demografska analiza 3.9.Sintezni prikaz stanja uređenja prostora 4.CILJEVI PROSTORNOG RAZVOJA 4.1.Opšti i posebni ciljevi 4.2.Ciljevi razvoja po pojedinim oblastima 5.PLANIRANO RJEŠENJE ORGANIZACIJE, UREĐENJA I KORIŠĆENJA PROSTORA 5.1.Prostorni koncept (organizacija) 5.2.Namjena površina 5.3.Uređivanje, izgradnja i korišćenje prostora 5.4.Plan predjela sa smjernicama za pejzažno oblikovanje prostora 6.SMJERNICE ZA SPROVOĐENJE PLANSKOG DOKUMENTA 6.1.Smjernice za dalju plansku razradu (oblici intervencija) II PLANSKA RJEŠENJA KOJA SE ODNOSE NA URBANA PODRUČJA 1. OPŠTINSKI CENTAR PLAV 1.1.Realizacija dosadašnjih planskih rješenja 1.2.Projekcija organizacije i uređenja prostora s orjentacionim potrebama i mogućnostima korišćenja i namjenama površina 2. SEKUNDARNI OPŠTINSKI CENTAR GUSINJE (po PPCG značajan lokalni centar) 2.1.Realizacija dosadašnjih planskih rješenja 2.2.Projekcija organizacije i uređenja prostora s orjentacionim potrebama i mogućnostima korišćenja i namjenama površina 3. SEKUNDARNI OPŠTINSKI CENTAR MURINO (po PPCG lokalni centar) 3.1.Realizacija dosadašnjih planskih rješenja 3.2.Projekcija organizacije i uređenja prostora s orjentacionim potrebama i mogućnostima korišćenja i namjenama površina III SMJERNICE ZA UREĐENJE I IZGRADNJU PROSTORA U RURALNIM NASELJIMA 1.SMJERNICE ZA PLANIRANJE, GRAĐENJE I UREĐENJE SEOSKIH (ruralnih) NASELJA 2.IZGRADNJA IZVAN građevinskog zemljišta u naseljima 3.IZGRADNJA U OKVIRU građevinskog područja seoskih naselja MontenegroProjekt 22 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 1.2.4. Koncept planskog rješenja Plan predviđa planska rješenja za prostor cijele Opštine, Opštinski centar Plav i dva Sekundarna Opštinska centra: Gusinje i Murino. U okviru planskih rješenja za prostor cijele opštine date su smjernice za uređenje i izgradnju prostora u ostalim, odnosno ruralnim naseljima, kako na definisanom građevinskom zemljištu, tako i izvan njega. Za cijelu Opštinu definisana je i grafički iskazana (u GIS-u) Opšta namjena površina koja obuhvata: Površine naselja N - U okviru administartivnih granica naselja(područje naselja)definisana su građevinska područja. Građevinska područja obuhvataju građevinsko zemljište i negrađevinsko zemljište. Poljoprivredne površine P - Obuhvataju obradivo zemljište,drugo poljoprivredno zemljište i rasadnike (ratarstvo u dolinama, voćarstvo do visine 1000m, stočarstvo livade i OP na višim kotama preko 1000 m). Poljoprivredne površine se nalaze u područjima svih naselja, građevinskim područjima naselja i izvan njih, pa čak i u gradskom području u zahvatu GUP-a, pa su u skladu sa njihovim položajem dati i uslovi za izgradnju objekata na njima. Šumske površine Š - Obuhvataju privredne šume, zaštitne šume i šume sa posebnom namjenom. Na ovim površinama dopušteni su objekti koji su u funkciji gazdovanja šumama,tj.djelatnosti čijom se realizacijom obezbjeđuje održavanje i unapređenje postojećeg šumskog fonda (uzgoj,zaštita,uređivanje i korišćenje šuma,izgradnja i održavanje šumskih saobraćajnica) i unapređivanje svih ostalih funkcija šuma.Moguće je graditi i planinarske i lovačke domove – kuće. Prema namjeni, šume se dijele na: privredne, zaštitne i šume sa posebnom namjenom. Privredne šume su šume koje prvenstveno služe za trajnu proizvodnju drveta i drugih šumskih proizvoda. Zaštitne šume su šume koje prvenstveno služe za zaštitu privrednih i drugih objekata, zemljišta, naselja, izvorišta, vodotoka i dr. Šume posebne namjene su šume koje predstavljaju naročite prirodne vrijednosti i prvenstveno su namijenjene za naučna istraživanja i nastavu, oporavak, odmor i rekreaciju i dr. Promjena namjene šuma, odnosno šumskog zemljišta u građevinsko ili drugo zemljište krčenjem može se izvršiti samo planom razvoja šuma u skladu sa zakonom. Pošumljavanje goleti, bujičnih područja i melioracija degradiranih i devastiranih šuma su cilj i obavezna osnova svih planskih akata i mjera kojima se uređuje gazdovanje, unapređivanje i zaštita šuma. šumske saobraćajnice su: šumski putevi, mostovi, žičare, vlake i drugi slični objekti koji su u funkciji gazdovanja šumama. Zabranjena je izgradnja objekata i izvođenje drugih radova u šumi, koji nijesu u funkciji gazdovanja šumama. Izuzetno, izgradnja privremenih objekata i izvođenje drugih radova u šumi može se vršiti samo na osnovu odobrenja nadležnog organa lokalne samouprave i uz saglasnost ministarstva nadležnog za poslove šumarstva, uz naknadu , u skladu sa Zakonom. Vodne površine V - Obuhvataju površine voda i površine vodnog dobra sa kategorijom vodnog objekta (I CG,II lokalni i III kategorija koja nije od javnog interesa). Ostale prirodne površine OP - Obuhvataju goleti, sipare, kamenjare, strme stjenovite padine, stjenovite obale, pješčane i šljunčane plaže i druge slične neplodne površine. Površine tehničke infrastrukture TIS,TOI,TSO - Obuhvataju površine i koridore saobraćajne i ostale infrastrukture, površine za obradu, sanaciju, skladištenje otpada. Površine za posebne namjene i specijalne režime korišćenja MS, KP, ZP Obuhvataju površine od interesa za odbranu, ležišta mineralnih sirovina i površine eksploatacionih polja, koncesiona područja, eksteritorijalne površine, zaštićena područja. MontenegroProjekt 23 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 1.2.5. Prostorna distribucija planiranih sadržaja a. Opštinski centar Plav a. 1. Postojeća planska rješenja Razvoj Plava, na nivou Generalnog urbanističkog plana, uslovljen je prvenstveno potrebama stanovništva, prirodnim uslovima ali i stihijskim korišćenjem prostora , tako da je budući razvoj usmjeren u pravcu Glavice, gde je izgrađen najveći broj novih kuća. Takav pravac budućeg širenja Plava nametnula je konfiguracija terena i položaj saobraćajnica, kao i već locirana škola i Dom Zdravlja. Kao osnovni ciljevi privrednog razvoja postavljeni su su jačanje industrije (metaloprerađivačke, drvne), društvenog sektora poljoprivrede, trgovine i ugostiteljstva, turizma i stočarstva. Ovim planskim dokumentom (Nacrt PUP-a) strategija razvoja je zasnovana na turizmu i poljoprivredi, ali zadržavajući već formirane industrijske zone za eventualno oživljavanje, kao i prenamjenu već izgrađenih kapaciteta ili njihovih dijelova koji se ne koriste (Obod,ŠikBor). Opredjeljenja iz GUP-a Pored smjera budućeg razvoja grada, važno koncepcijsko opredjeljenje je zaštita zone Plavskog jezera i njena striktna namjena za potrebe razvoja turizma. Svi turistički smeštajni objekti na teritoriji GUPa planiraju se u zoni Plavskog jezera. Generalnim urbanističkim planom predviđa se izgradnja apart hotel (sa 120 ležajeva) do 2000.god., gde će sa postojećim turističkim smeštajem (Hoteli B kategorije – 285 ležajeva) kapaciteti iznositi 405 ležajeva. U planskom periodu pa ni kasnije, ovi kapaciteti nisu realizovani, a postojeći nisu u upotrebi. Namjenom površina GUP-a, zaštićeno je poljoprivredno zemljište, jer mu je ostavljena postojeća namjena, a istovremeno je omogućeno da buduća izgradnja bude usmjerena u zone predviđene za individualno stanovanje. Iako je poljoprivredno zemljište zaštićeno, nije intenzivirana poljoprivredna proizvodnja. Industrijska zona je locirana van područja grada i Plavskog jezera, a pored puta Plav – Murino. Na teritoriji GUPa pored vodećeg šumsko – industrijskog kombinata „Bor” postoji „Obod” i OOUR “Metaloprerada”. GUP-om je predviđeno značajno ulaganje u razvoj industrije i obezbijeđene su značajne površine za razvoj ove namjene. Kapaciteti za preradu poljoprivrednih proizvoda locirani su na Babezama, uz podizanje širokog pojasa zaštitnog zelenila tako da ne ugrožava grad zagađenjem, a nije ni na velikoj udaljenosti od zone stanovanja. Rezervisan je prostor za prehrambenu industriju (površine od 7,14 ha uz desnu obalu Đuričke rijeke). Radi poboljšanja razmještaja centralnih sadržaja na području GUPa predviđeni su prostori za lociranje centara mjesnih zajednica za Prnjavor, Glavice i za Brezojevice. Na Glavicama je pored tog centra predviđen prostor i za dječiju ustanovu, obzirom na vrlo intezivnu stambenu izgradnju u tom dijelu Plava. Planiran je lokalni centar u Prnjavoru, na raskrsnici saobraćajnice u blizini postojeće kasarne. Na području Glavice takođe je predviđen prostor za centralne sadržaje (dječija ustanova).S obzirom da ovi sadržaji nisu realizovani, u okviru DUP-ova Brezojevica, Prnjavor i Glavica treba planirati ove sadržaje u okviru MN mješovith namjena. Na području GUPa nijesu predviđene nove škole, već se zadržavaju postojeće. S obzirom na projekciju broja stanovnika, koja je manja u odnosu na prethodne, nema potrebe za izgradnjom novih školskih objekata. Planirana je dogradnja i adaptacija postojeće Osnovne škole, Srednje škole kao i proširenje otvorenih terena ovih škola. Izgrađen je Dom kulture i predviđeno tri predškolske ustanove koje bi zadovoljile potrebe na nivou Generalnog urbanističkog plana. U okviru planiranih namjena Generalnog urbanističkog rješenja - MN MontenegroProjekt 24 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. mješovite namjene i stanovanje moguća je izgradnja predškolskih ustanova u skladu sa potrebama. U službi zdravstvene zaštite predviđena izgradnja Doma zdravlja sa apotekom je realizovana. Prostor za kolektivno stanovanje i objekte za javne funkcije (dom kulture i prostorije za administrativno poslovanje) predviđeni su u nastavku sadašnjeg centra Plava, desno od glavne ulice iza zgrade Suda, kao i preko puta Pošte na lijevoj strani ulice, što je već izgrađeni prostor koji se može preispitati kroz DUP Centar. Na teritoriji GUPa Plava predviđene su tri lokacije za sportsko – rekreativne sadržaje, i to: 1. u zoni jezera, u okviru hotelskog kompleksa gde je predviđena izgradnja i novog gradskog stadiona;nije realizovano, ali je preporuka ovog Plana da se tu ne gradi gradski stadion, 2. uz školske objekte, gdje se zadržava postojeći stadion; preporuka je da se realizuju uz svaku školu prema Programu Opštine (Strateški plan ) i 3. na lijevoj obali Đuričke rijeke, rezervisan je prostor za sportski centar; nije realizovan, a u okviru namjene stanovanja mogu se graditi i ovi sadržaji na raspoloživom prostoru. U zelene površine na području zahvata GUPa spadaju poljoprivredne površine (169 ha), šume (20 ha), zaštitno zelenilo (9,60 ha) i parkovi (7,46ha). Planirano (GUP-om) parkovsko i zaštitno zelenilo ne zadovoljava potrebe stanovnika. Planom je predviđeno da se Veliki Skić zaštiti, ogradi i uredi kao rezervat za uzgoj divljači, a naročito odgoju sitne divljači. Sa ovim mjerama Veliki Skič bi postao područje turističko – rekreativne namjene, a eventualno lovnog turizma. Ovi sadržaji nisu realizovani i područje je neuređeno i ima neuređen pristup. GUP-om Plava predviđa se regulacija svih vodenih tokova unutar granice, a i šire, zbog zaštite od poplava i erozije. Ove aktivnosti nisu realizovane (samo u manjim potezima). Date su smjernice da je neophodno analizirati, odnosno uraditi Studiju Procjene predjela koja obuhvata širi prostor priobalja jezera. površine cca 497,52 ha. Prema podacima dostavljenim iz Opštine urađena je Studija „Procjena predjela Opštine Plav – šira oblast Plavskog jezera“ u maju 2010. god.čiji su podaci korišteni . Stočna pijaca, locirana na lijevoj obali Đuričke rijeke, GUP-om je ocijenjena kao povoljna. Zelena pijaca predviđena je u Ribarskoj ulici iza postojeće dječije ustanove. Sadašnja sočna pijaca ima i druge funkcije te je treba locirati na novoj lokaciji u skladu sa propisima za tu vrstu objekata (Poglavlje III). Tržnica se može locirati u okviru MN i pretežna namjena stanovanje kroz preispitivanje i usaglašavanje DUP-ova. Nova groblja GUP-om su predviđena na prostoru između Malog i Velikog Skića, uz zadržavanje groblja pored puta za Vojno selo. Predviđeno je dislociranje postojećih grobalja na Meterizu, lijevo i desno od puta za Prnjavor, a njihova prenamjena je u zelene parkovske površine. Planirana groblja nisu realizovana ( sada planirana namjena - poljoprivreda), postojeća se koriste uz neophodna proširenja. Nisu planirana nova groblja. Saobraćaj - GUP-om je planirana modernizacija postojećih ulica i izgradnja novih na prostorima prema kojima se širi grad, a posebno se vodilo računa o zaštiti zone Plavskog jezera. Iz neposredne blizine jezera isključen je sav motorni saobraćaj, a oko jezera je planirana pješačka i biciklistička staza. Mreže sekundarnih saobraćajnica planirana je prema zahtjevima namjene površina. Staze oko Jezera nisu realizovane, ali je sada planiran zeleni pojas oko jezera u kojem se ne mogu graditi objekti, a u okviru tog zelenila planirane su staze (Pejzažna arhitektura i Saobraćaj). Vodosnabdijevanje - GUP-om je predviđeno da vodosnabdijevanje Plava bude obezbijeđeno iz dva pravca: postojeće kaptaže „Jasenica” i i iz pravca Gusinja. Predviđeno je saniranje i rekonstrukcija postojećeg izvorišta i mreže, izgradnja novog rezervoara, izgradnja cijevovoda Gusinje – Plav. U okviru zaštite voda na području Plana predviđen je zaštitni pojas uz Plavsko jezero širine 50 m i uz rijeke Lim i Plavsku rijeku širine 25 m. U ovim pojasevima zabranjena je svaka izgradnja i ugrožavanje vodenih površina, ukljujući i obradu poljoprivrednog zemljišta. U međuvremenu ovaj vid zaštite nije sproveden u svim dijelovima, kao što je uz Limski most i MontenegroProjekt 25 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. pored puta Murino- Martinići – Gusinje. Kroz centar GUR Plav su na grafičkim prilozima date regulacije vodenih tokova i u skladu sa tim namjene.(očuvanje i održavanje jaza)kao i način zaštite Jezera i vodotoka. Fekalna i atmosferska kanalizacija - Planiran je separatni sistem koji ne dozvoljava miješanje fekalne sa atmosferskom kanalizacijom. Svi izlivi u prirodne recipijente planirani su da budu opremljeni kompaktnim postrojenjem za prečišćavanje – fekalna mreža je gravitaciona. Predviđena su dva uređaja za prečišćavanje otpadnih voda, jedan je lociran nizvodno od mosta preko Plavske rijeke – na lijevoj obali, a drugi nizvodno od mosta na Limu, na desnoj obali rijeke.Ovi uređaji nisu izgrađeni, ali su planirane lokacije Pijeskovi i Gusinje. Izuzetno, u skladu sa projektima , kroz DUP-ove se mogu analizirati alternativne lokacije, tamo gdje to namjene dozvoljavaju, poštujući sve uslove zaštite. a. 2. Projekcija PUP-a za organizaciju i uređenje prostora s orjentacionim potrebama i mogućnostima korišćenja i namjenama površina Stanovništvo - Projekcije broja stanovnika za gradsko područje Plava je u odnosu na GUP manja, tako da u ovom području nisu planirani novi sadržaji kvantitativni, nego kvalitativno. Uporedni podaci nisu rađeni , jer je Generalno urbanističko rješenje rađeno za prostor mnogo veće površine od one koja je obuhvaćena važećim GUP-om. Može se zaključiti da je u većem zahvatu mnogo manji broj stanovnika nego što je to važećim planom predviđeno. Imajući u vidu da se radi o opštinskom centru, mora se imati u vidu da veći broj stanovnika obavlja određeni broj funkcija u ovom području (zdravstvene usluge, srednja škola, administracija…), a ne samo iz onih naselja koja se u cjelosti ili svojim dijelom nalaze u urbanom području. Isto tako, Plav je glavni turistički centar u kojem se planiraju hoteli od 3*-5* sa Spa i Wellness centrima i potencira kulturno nasljeđe kao turistički motiv, pa treba računati i na turiste koji će u njemu boraviti (oko 2000 kreveta – turista). Stanovništvo po naseljima (2003-2011) sa predviđanjem 2020 Broj stanovnika 1981 1991 2003 2011 2020 Brezojevica 1008 933 947 945 945 Plav (g) 3348 4073 3615 3800 3800 Prnjavor 965 944 944 965 1000 Skić 356 441 302 297 302 Vojno Selo 910 818 639 688 688 Ukupno 6695 6 735 Širenje gradjevinskog zemljišta za izgradnju individualnih gradjevinskih objekata, na području naselja Plav, u cilju neophodnog rasta i širenja, planirane su osim popunjavanja već planiranih i započetih zona i u zoni Brezojevice, Rudog Polja, Prnjavora i ispod Završa. Potrebno je više pažnje posvetiti konceptu mreže javnih prostora i zelenih gradskih površina . Sistem prirodnih i uređenih zelenih površina značajan je za kvalitet života u gradu, a sam centar Plava nema prostornih mogućnosti za formiranje trga ili većeg parka. Stambena izgradnja se na taj način ne širi prema Jezeru, a u zoni Jezera su planirani sadržaji turizma. Na taj način je postignuta funkcionalna komplementarnost Plavsko jezero Bor -Kofiljača. U cilju opremanja svih naselja stvoreni su planski uslovi za redovno i kvalitetno snabdijevanje vodom za piće,električnom energijom preko planiranih novih TS, izgradnju škola, vrtića, zelenila, sportskih terena i ostalih neophodnih zajedničkih sadržaja. MontenegroProjekt 26 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Predviđena je sanacija od poplava, sanacija glavnog gradskog vodovoda i dijela puta prema Jasenicama II faza, regulacija vodenih tokova u cjelosti. U pojasu od 25m oko (rječnih tokova) se mogu obavljati djelatnosti pod posebnim uslovima (Pejzažna arhitektura), a oko Plavskog jezera u cilju zaštite, ne mogu se graditi objekti ispod linije poplavnog područja, odnosno min. 50 m – formiran zeleni pojas (linija data na grafičkim prilozima). Za Plavsko jezero obavezno se moraju uraditi Studija zaštite (zaštita od nanos i u cilju određivanja vrste zaštite). U cilju bolje valorizacije Plavskog jezera preporučuje se kao prioritet izrada Studije, a nakon toga detaljna razrada i izgradnja objekata, u skladu sa rezultatima Studije zaštite i njenim smjernicama. Prednost treba dati kvalitativnoj dogradnji, zaokruživnju, obnovi i revitalizaciji postojećih urbanih, a posebno degradirnih površina Namjena površina - Detaljne namjena površina u zahvatu generalne urbanističke razrade definisana je u skladu sa Pravilnikom o bližem sadržaju i formi planskog dokumenta, kriterijumima namjene površina, elementima urbanističke regulacije i jedinstvenim grafičkim simbolima (2010.) U Detaljnim urbanističkim planovima (DUP) i prilikom primjene direktnih smjernica, u okviru mješovite namjene MN biće potrebno preciznije definisati koje privredne djelatnosti mogu da se planiraju, odnosno moraju biti kompatibilne sa ostalim namjenama sa kojima se kombinuju. Isključiće namjene koje nisu čiste. U okviru granice Generalne urbanističke razrade, površine 1193 ha, planirane su sljedeće namjene: NAMJENA POVRŠINA Površina u ha SMG - površine stanovanja male gustine 341 SS – površine stanovanja srednje gustine 28 CD – površine za centralne djelatnosti 8 MN – površine za mješovite namjene 66 T – površine za turizam 50, 6 ŠS – površine za školstvo i socijalnu zaštitu 2, 5 Z – površine za zdravstvenu zaštitu 0, 9 K – površine za kulturu 0, 4 SR – površine za sport i rekreaciju 37 IP – površine za industriju i proizvodnju 6 P – poljoprivredne površine 170 PU – površine za pejzažno uređenje 69 PUS – površine specijalne namjene 53, 5 PUO – površine ograničene namjene (botanička bašta) 0,2 Š – šumske površine 22 OP – ostale prirodne površine 98 VPŠ – površinske vode ( i jezero) 230 GP – površine za groblja 5 VO – površine za vjerske objekte 0,3 DS – površine za drumski saobraćaj 0,5 Ostalo 4,4 Ukupno 1 193 Od toga za izgrađene površine 603,8 Regulacione linije - U ovom planskom rješenju data je regulacija prostora na način što je uz Jezero planiran zeleni pojas (50m), vodeni tokovi su prikazani u koridoru regulacija kao i saobraćajnice i nadzemna infrastruktura. Svi detaljni planovi se moraju uskladiti sa ovom MontenegroProjekt 27 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. regulacijom. Ukoliko neke urbanističke parcele iz važećeg plana ulaze dijelom u definisane pojase, uređenje UP se sprovodi na način da predstavlja dio pojasa – ozelenjavanjem. Na urbanističkim parcelama koje se u cjelosti nalaze u ovom pojasu (koje su planirane važećim planovima), ne mogu se graditi objekti. Na izgrađenim objektima u ovim koridorima ne mogu se vršiti intervencije, osim rekonstrukcije u postojećem gabaritu, u cilju održavanja objekta. Parametri i uslovi izgradnje javnih i društvenih objekata i stambenu izgradnju - U skladu sa definisanim namjenama ( u tekstu Namjene površina) , a za izgradnju ovih objekata neophodno je pratiti demografska kretanja i usklađivati sa programima Opštine. Arhitektonska rešenja javnih objekata rade se po pravilu na osnovu Urbanističkog projekta ili konkursa. Maksimalna visina objekata treba da je usklađena sa okruženjem i ambijentom, kao i visinskom regulacijom susjednih objekata, a po pravilu ne treba da je veća od P+4. Nadziđivanje objekata može se vršii u cilju sanacije ravnih krovova (ukoliko ih ima). Generalnim urbanističkim rješenjem izvršena je sistematizacija stambenih površina. Parametri i uslovi se odnose na nekoliko tipova koji se primjenjuju u području generalnog urbanističkog rješenja Plava i sekundarnih opštinskih centara , kao i građevinskim područjima ostalih naselja. Izrada Detaljnih urbanističkih planova - (smjernice) - Područje Generalnog urbanističkog rješenja Plava se razrađuje kroz 6 Detaljnih urbanističkih planova, na način da se mogu koristiti dosadašnje smjernice za namjene koje su u skladu sa novim, odnosno da se takvi planovi mogu i dalje primjenjivati u dijelu koji je u skladu sa smjernicama iz PUP-a, a po potrebi usaglašavaju sa novim namjenama prostora. Manji dio prostora izvan granica Detaljnih planova uređuje se prema direktnim smjernicama koje se odnose na definisanu namjenu. Ukoliko se ukaže potreba i mogućnost, ti prostori se mogu pridružiti najbližim,odnosno funkcionalno povezanim prostorima DUP-ova prilikom njihove izrade ili izmjena. U odnosu na prethodni planski dokument predviđena je izrada tri nova DUP-a: DUP „Prnjavor”, DUP“Brezojevica“ , DUP „Centar – Vojno Selo“. Raniji DUP Rudo Polje je sada u granicama DUP Glavice, izmjenjene su i korigovane granice važećih DUP-ova . Detaljni urbanistički planovi u okviru Generalnog urbanističkog rešenja Plava Naziv Plana Površina u ha (cca) 1.Detaljni urbanistički plan - Centar 70 2.Detaljni urbanistički plan - Glavica 90 3.Detaljni urbanistički plan - Plavsko jezero 453 4.Detaljni urbanistički plan - Prnjavor 55 5.Detaljni urbanistički plan Centar - Vojno Selo 59 6.Detaljni urbanistički plan - Brezojevica 28 Ukupno 755 Prioriteti: Izrada novih DUP-ova sa napomenom da je za DUP Prnjavor neophodna izrada katastra zemljišta. Izmjena i usaglašavanje: DUP Jezero uz neophodnu izradu Studija zaštite Jezera (od nanosa i u cilju vrste proglašenja vrste zaštite), provjere u dijelu namjene OP – ostale površine koje bi se nakon toga valorizovale i utvrđivanja konačnog pojasa u kojem se ne mogu graditi objekti); DUP Centar, DUP Glavica. Granice DUP-ova se mogu prilagođavati katastarskim podacima (bez većih promjena), a posebno u dijelu gdje nema katastarskih podloga kao što je Prnjavor. Područje Korita, nakon pribavljanja katastra zemljišta, može da se preispita, te po potrebi priključi DUP-u Prnjavor. 1.Detaljni urbanistički plan – Centar - Usaglašavanje granice u dijelu prema Jezeru, isključen dio sa namjenom turizam. Preispitati neizgrađene površine u dijelu od Jezera prema putu za MontenegroProjekt 28 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Vojno Selo (pored Ulice Jezerske)sa namjenom SS stanovanje srednje gustine , u cilju izgradnje značajnijih sadržaja centralnih djelatnosti i javnih površina, posebno trga. Centralni dio, odnosno grad Plav je nosilac kulturnog turizma, MICE turizma, sportskog, rekreativno, tranzitnog i stacionarnog turizma, te u skladu s tim treba usaglasiti planska rješenja u okviru namjena turizma i namjena MN mješovite namjene, kako bi se obezbijedili svi neophodni sadržaji, jer je svojim položajem u odnosu na turističke motive nosilac smještajnih kapaciteta. Posebnu pažnju posvetiti oblikovanju objekata zbog specifične urbane matrice starog gradskog jezgra i karakteristične arhitekture.Novi objekti se na savremen način i savremenim metodama rekonstrukcije i revitalizacije starih jezgara uklapaju u ambijent. Turistički sadržaji koji se razviju u centru, moraju se povezati sa turističkim motivima, pa se u tom smislu osim puteva, preporučuje uvođenje panoramskih žičara PlavVisitor, Plav-Kofiljača. Osim smještajnih kapaciteta osnovne namjene moguće je organizovati turističke punktove, objekte sa parking prostorom, menjačnicama, turističkoinformativnim centrom, restoranima–kafeterije, suvenirnicama itd. Planirani park ulazi u dva DUP-a – DUP Centar – veći dio i DUP Glavice, te se kod usaglašavanja planova mogu korigovati granice na način da se park u cjelosti tretira kroz jedan DUP (ili se radi jedinstven projekat u skladu sa uslovima iz Pejzažne arhitekture). Izuzetnu pažnju posvetiti regulaciji vodenih tokova u cjelosti (regulisana Plavska Rijeka u jednom segmentu) i posvetiti pažnju očuvanju i održavanju jaza za navodnjavanje koje su naznačene na grafičkim prilozima, naravno i onih koje eventualno nisu evidentirane na podlogama. U okviru namjene stanovanje primjenjuju se tipovi objekata: za SMG TIP 1; za SS i u okviru MN TIP 3 i TIP 4. Kod MN voditi iračuna da ni jedna namjena od onih koje se kombinuju ne bude pretežna. 2.Detaljni urbanistički plan – Glavica - S obzirom da su već formirane centralne funkcije (Autobuska stanica, Dom zdravlja ), u okviru MN mješovite namjene mogu se razvijati centralne funkcije. U okviru namjene stanovanje primjenjuju se tipovi objekata: za SMG TIP 1; za SS i u okviru MN TIP 3 i TIP 4. Kod MN voditi iračuna da ni jedna namjena od onih koje se kombinuju ne bude pretežna. Granica Plana se može korigovati na način da se planirani park koji ulazi u dva DUP-a, DUP Centar i DUP Glavice, u cjelosti tretira kroz jedan DUP (ili radi jedinstven projekat u skladu sa uslovima iz Pejzažne arhitekture). 3.Detaljni urbanistički plan - Plavsko jezero - Plan ima mnogo veću površinu od sadašnjeg, koji nije realizovan i obuhvata proctor oko Plavskog jezera. Neophodno ga je raditi u segmentima, u skladu sa rezultatima prethodno urađene Studije zaštite sa preciznim mjerama i smjernicama. U zahvatu sadašnjeg DUP-a Jezero može se gradti u skladu sa definisanim namjenama, vodeći računa o zelenom pojasu it u onom dijelu koji je izvan linije poplavnog područja. Namjene turizam T, sport i rekreacija SR , mješovite namjene MN, ostale prirodne površine OP su najviše zastupljene, a na manjim površinama SMG stanovanje manje gustine sa već izgrađenim objektima – samo popunjavanje u skladu sa mogućnostima (obavezno omogućiti pristupe Jezeru) i centralne djelatnosti CD sa sadržajima koji podržavaju razvoj i unapređenje turizma oko Plavskog jezera koji je primarni turistički motiv opštine Plav,kao što je naučno istraživački centar i sl. U dijelu prostora (Martinovićko blato) koje je u namjeni površina definisano kao OP ostale površine, izvršiće se uređenje i planirati namjene u skladu sa rezultatima Studija. Da bi se razvio i unapredio turizam oko Plavskog jezera, neophodno je sačuvati predione karakteristike (slika predjela, panoramske vizure) i ekosistem ( očuvanje staništa flotantne, submerzne i higrofilne vegetacije), sa pažljivim uvođenjem novih elemenata u predio radi održivog korišćenja, samim tim što se radi o zdravstvenom turizmu, sportsko-rekreativnom turizmu, sportovima na vodi, ribolovu, jahanju, naučno-obrazovnom turizmu i sl. U okviru namjene turizam neophodno je više hotela visoke kategorije, savremeno oblikovanih, uklopljenih u ambijent. Preporuka je izrada konkursa za ove objekte. Primjeniti smjernice za objekte TIP 5, osim u dijelu stanovanja SMG – TIP 1. MontenegroProjekt 29 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 4.Detaljni urbanistički plan – Prnjavor - Jedan dio ovog prostora je planski rješavan – Magaze, neophodno je realizovati sadržaje centralnih djelatnosti u okviru namjene MN mješovite namjene. Za izradu ovog plana neophodno je obezbijediti sada nedostajuće katastarske podloge, jer su namjene definisane u skladu sa topografskim podlogama. Izuzetnu pažnju posvetiti saobraćajnom rješenju, u skladu sa smjernicama iz dijela Saobraćaj. U okviru namjene MN i SMG primjenjuje se TIP 1, a u dijelu namjene poljoprivreda P nije planirana izgradnja objekata. Postojeći objekti se rekonstruišu u postojećem gabaritu. 5.Detaljni urbanistički plan Centar - Vojno Selo - Kroz izradu plana, dio ispod Završa sa namjenom poljoprivreda P se može preispitati i u skladu sa potrebama proširiti namjena SMG TIP 1 .U dijelu namjene koja se zadrži kao P poljoprivreda , primjeniti TIP 2 – postojeći objekti. 6.Detaljni urbanistički plan – Brezojevica - Centralni prostor naselja, u okviru mješovite namjene MN planirati sadržaje neophodne za poterbe MZ – više naselja, u skladu sa već formiranim sadržajima. U dijelu namjene IP proizvodni objekti (čisti) kompatibilni sa ostalim namjenama. Namjena stanovanje SMG TIP 1. U okviru namjene MN stanovanje TIP1. Direktne smjernice - Direktne smjernice se primjenjuju na prostor koji je u zahvatu GUP-a, a izvan definisanih granica DUP-ova. Prostor je na grafičkom prilogu označen oznakama DS 1, DS -2 i DS - 3. DS - 1 Direktne smjernice za stanovanje van DUP-ova - Za namjenu stanovanje SMG primjenjuje se TIP 1, mogu plastenici i manje farme uz saglasnost susjeda. DS - 2 Direktne smjernice u poljoprivredi van DUP-ova - Isključivo poljoprivredna djelatnost, nema izgradnje objekata, ako su izgrađeni mogu se rekonstruisati u postojećem gabaritu. Korita, eventualno SMG TIP 1 priključenje DUP-u Prnjavor, nakon izrade nedostajuće katastarske podloge. DS - 3 Direktne smjernice za PU van DUP-ova - Planina Veliki Skić, sa specifičnim reljefom i istaknutom vegetacijom, je dominantna tačka u zaleđu Plava, namijenjena izletničkom i sportsko-rekreativnom turizmu. Fragmenti četinarske šume na samom vrhu, porijeklom su od nekadašnjeg vegetacijskog pokrivača, koji je izrazito kontrastan u odnosu na okolne elemente predjela. Ovaj prostor omogućuje izvanredne vizure prema Plavu i Plavskom jezeru. Mali Skić se inkorporira u urbane zelene površine. Zbog svojih prirodnih i stvorenih karakteristika, predlaže se njihovo preoblikovanje u park-šumu. Smjernice za izradu Lokalnih studija lokacija - U okviru ovih namjena i smjernica mogu se raditi Lokalne studije lokacija za šire prostore, na način da se mogu sagledati saobraćajni pristupi i ostala infrastruktura planiranih objekata, sa preporukom da se rade za zaokružene prostorne i funkcionalne cjeline, a obavezna je njihova izrada za složenije objekte: benzinske stanice, turistički i ugostiteljski objekti za smještaj većeg broja korisnika. Na cjelokupnom prostoru PUP-a gdje je definisana namjena u okviru koje mogu da se grade objekti, osim onih lokaliteta gdje je već utvrđena obaveza izrade određenih studija i planova detaljne razrade i planova posebne namjene, moguća je izrada lokalnih studija lokacija na način da se obuhvati širi prostor koji čini funkcionalnu i prostornu cjelinu, odnosno u okviru kojeg se može sagledati saobraćajno rješenje kao i ostala infrastruktura. MontenegroProjekt 30 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Smjernice za nelegalne objekte - Prilikom izrade u DUP-ova obezbijediti ažurne podloge. Uslovi za legalizaciju su da je objekat u skladu sa namjenom, da nije prešao RL i da je obezbijeđeno parkiranje. U centru i tamo gdje realno nema uslova, parkiranje usloviti na UP ili na javnim površinama za parkiranje, u skladu sa Odlukom Opštine. Ako je objekat bliže susjedu od Planom dozoljene udaljenosti (odnosno ako je prešao neku GL) ne može se dozvoliti nadgradnja, a dogradnja je moguća u skladu sa uslovima do GL. Saobraćajna infrastruktura - Razvoj i unapredjenje sistema saobraćaja Plava treba da bude usmjeravan u sledećim pravcima: (-) Kontrolisano i regulisano priključivanje mreže nižeg ranga na mrežu primarnih gradskih saobraćajnica, (-) Izgradnja novih gradskih saobraćajnica u skladu sa potrebama i razvojem grada, (-) Rekonstrukcija i uredjenje postojećih saobraćajnica, i (-) kategorizacija ulične mreže. Veza sa planskim rješenjima PUP-a: Kroz područje opštine Plav prolazi koridor autoputa Andrijevica – Murino - Čakor – Bjeluha (granica). Pomenuti koridor nalaze se van teritorije zahvata Plana, ali je od izuzetnog značaja za saobraćajno povezivanje Plava sa okruženjem kao i za njegov ukupan privredni razvoj. Izgradnjom dionica autoputa kroz područje opštine Plav, postojeći magistralni put M-9 (Kolašin–Mateševo–Andrijevica–Murino–Ćakor) dobiće rang regionalnog puta. Osnovni regionalni pravac je regionalni put R-9 (Murino-PlavGusinje), koji se pruža dolinom Lima do mosta na Limu(Brezojevice) gdje se se jedan krak puta R-9 odvaja prema Plavu a drugi prema Gusinju. Dionica Murino-Plav-Gusinje je dužine oko 20.231km. I to dužina dionice Murino-Limski Most-Gusinje je 18.823km (8.737km+10.086km), a dionica Limski Most-benzinska stanica je 1.408km, a u granicama zahvata Plana je oko 7.779km. Širina asfaltnog kolovoza je 6.5m. Koncept planskog rešenja ulične mreže na području generalnog urbanističkog rješenja Plava uglavnom je zasnovan na rješenjima Prostornog plana Opštine Plav i Generalnog urbanističkog plana Plava uz maksimalno poštovanje postavki i rješenja planova višeg reda. Rešenje osnovne ulične mreže u Plavu zasnovano je na dopunjenoj i reorganizovanoj postojećoj uličnoj mreži, pri čemu je vođeno računa o postavljenim ciljevima razvoja saobraćajnog sistema i planiranoj organizaciji stanovanja i aktivnosti na području Plana. Ulična mreža na području zahvata Plana se na osnovu funkcije u mreži, dopuštene brzine kretanja, propusne moći, režima dopuštenog saobraćaja i slično, dijeli na kategorije: primarne i sekundarne saobraćajnice. U mrežu primarnih saobraćajnica na teritoriji grada svrstane su sledeće saobraćajnice: •Kroz područje zahvata Plana prolazi regionalni put R-9. Ovaj put predstavlja okosnicu ulične mreže Plava i njime su ostvarene najznačajnije saobraćajne veze gradskog područja sa okruženjem.. Regionalni put R-9 na području zahvata Plana obuhvata dio od benzinske stanice do raskrsnice Limski most i u nastavku do izlaska iz zone zahvata na sjever prema Murini i na jugozapad prema Gusinju u ukupnoj dužini od oko 7.779km. • Na regionalni put se nastavljaju glavne gradske ulice koje čine kostur izgrađenog urbanog područja, ali isto tako definišu zonu za buduće širenje naselja, a to su: ulica Racina, ulica Čaršija i ulica Magaze koje svoj pravac pružanja ostvaruje od završetka regionalnog puta (od autobuske i benzinske stanice) kroz centralno gradsko područje do Skićke ulice (lokalnog puta L19). Dužina ovih saobraćajnice iznosi oko 1,600km. • U planskom periodu je predviđeno izmještanje tranzitnog saobraćaja iz naselja i to tako što je po rubnoj zoni urbanog područja predviđena etapna izgradnja gradske obilaznice (sjeverne obilaznice) koja zaobilazi centralnu gradsku zonu Plava sa sjeverne strane. Trasa obilaznice odvaja se od regionalnog puta R-9 u zoni Limskog mosta i ide lokalnim putem L36, zatim prelazi Đuričku rijeku i ide do brda Skić, pa podnožjem brda Skić, lokalnim putem L19 se spaja raskrsnicom sa ulicom Magaze tj glavnom gradskom ulicom i ulicom Korita (lokalnim MontenegroProjekt 31 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. putem L7) koja je veza sa budućim regionalnim putem Plav-Dečane. Dužina obilaznog puta je 2.047km. Na primarnu mrežu se nadovezuje mreža sekundarnih ulica(sabirne i pristupne ulice). Osnovna funkcija sabirnih ulica je da poveže uža gradska područja, omogući ravnomjerno opsluživanje svih centara aktivnosti na području grada i da prikupljene saobraćajne tokove sa pristupnih ulica uključi kontrolisano u primarne saobraćajnu tokove. Njihova ukupna dužina iznosi oko 10.441km. Zoni zahvata pripadaju trase pojedinih lokalnih puteva i to kategorisani: L1(1.722km), L4(0.293km), L5(0.240) I L19(1.245km), a nekategorisani: L7(1.329km), L17(1.224km), L18(0.568km),L21(0.55km), L24(5.160km), L37(1.283km). Ukupne dužina kategorisanih puteva u zoni zahvata iznosi iznosi L=3.500km, a nekategorisanih puteva L=10.114km.Lokalni put L36 i dio lokalnog puta L19 pripadaju trasi obilaznice pa su njihove dužine uračunatu u dužinu obilaznice. Hidrotehnička infrastruktura - Planska rješenja se odnose na sva tri urbana područja (Plav, Gusinje, Murino). U okviru sadašnjeg stanja kanalizacija praktično ne postoji. Stanovništvo se koristi septičkim jamama i ponekim kanalom sa ispustom u neki od obližnjih vodotoka. Zbog sanitarne zaštite stanovništva, razvoja naselja a posebno razvoja turističke privrede neophodna je izgradnja savremenog kanalizacionog sistema. Koncepcija razvoja kanalizacione mreže - Kao najekonomičniji i najjednostavniji sistem predlaže se separatni sistem u kome će biti zabranjeno bilo kakvo miješanje otpadnih i kišnih voda. Ovakvo rješenje pogoduje faznoj izgradnji kanalizacione mreže i olakšava priključenje na buduće postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda. Predloženu generalnu koncepciju razvoja kanalizacione mreže su diktirali sledeći ciljevi: (-) da sistem bude dugoročno ekonomičan, sa maximalnim brojem gravitacionih jedinica, (-) da se mreža može graditi fazno, tempom koji diktiraju prioriteti i obezbijeđena finasijska sredstva i (-) da cio sistem bude fleksibilan tako da se omogući izmjena onih djelova predloženog rješenja koji se vremenom pokažu neadekvatnim, a da se pri tom ne kompromituje osnovno rješenje. Ovi ciljevi se mogu ostvariti izgradnjom kanala i to kroz gradski centar, okolna naselja van gradskog jezgra i sva naseljena područja van grada od kojih bi se gravitaciono mogla odvoditi otpadna voda do planiranog prečistača otpadnih voda. Prečnici kanala će se odrediti u daljim fazama projektovanja hidrauličkim proračunima. Preporučuju se minimalni prečnici za primarnu mrežu DN250. Postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda se moraju predvidjeti, što je ne samno zakonska obaveza već i uobičajena mjera zaštite prirodnih vodotoka koji se ne smiju pretvarati u prirodne kolektore otpadnih voda. Postrojenja se mogu raditi po fazama, tako da tempo izgradnje prati raspoložive materijalne mogućnosti. Važno je da krajnji ciljevi – konačna tehnologija, kapaciteti, rezervisan prostor i kvalitet efluenta budu jasno definosani kroz investiciono-tehničku dokumentaciju. Treba koristiti rješenja koja garantuju autoamtsko rukovanje i jednostavmo održavanje kao i minimalno korištenje energije, makar onda u prvom trenutku bila i nešto skuplja. Sasvim je sigurno da će se ovakva rješenja vrlo brzo pokazati ekonomičnijim od drugih. Prioriteti u realizaciji Generalnog urbanističkog rješenja: (-) izrada Studije zaštite za Jezero, (-) u cilju zaštite Jezera rješavanje otpadnih voda izgradnjom planiranog uređaja PPOV na lokaciji Pjeskovi i Transfer stanice za pretovar komunalnog otpada kao pripremu do izgradnje regionalne sanitarne deponije (izvan GUP-a) i u Gusinju, (-) regulacija vodenih tokova u cjelosti i (-) izrada nedostajućeg katastra zemljišta MontenegroProjekt 32 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. b. Sekundarni Opštinski centar Gusinje b. 1. Postojeća planska rješenja Gusinje je drugo po veličini naselje na teritoriji opštine Plav i nalazi se jugozapadno od Plava, na sastavku rijeka Grnčara i Vruje na nadmorskoj visini od 925 mnm, ispod gorostasnih Prokletija, nadomak granice sa Albanijom. Urbano područje Gusinja razrađeno je Detaljnim urbanističkim planom Gusinje („Sl. list SRCG“- Opštinski propisi 1/83), ranije Plan uređenja naselja Gusinje (PUN) u površini od 94,4 ha. Generalno urbanističko rješenje rađeno je za površinu proširenog urbanog područja od 124 ha. Granica DUP-a Gusinje ( ranije PUN ) Mjesna zajednica Gusinje obuhvata naselja: Dolja, Dosuđe, Grnčar, Gusinje(g), Kolenovići, Kruševo, Martinovići, Višnjevo, te se u planiranju budućih sadržaja površina ova naselja uzimaju u obzir za zadovoljenje određenog broja funkcija u Gusinju. Gusinje je u opštinskoj mreži naselja Sekundarni opštinski centar, a u mreži naselja po PPCG Značajni lokalni centar. Značajniji lokalni centar mora da omogući pružanje osnovnih obrazovnih,zdravstvenih i socijalnih usluga,kao i odgovarajuće sportske i kulturne aktivnosti uz razvoj tercijarnih i kvartalnih aktivnosti. Pored Plava, Gusinje je glavni turistički centar u kojem treba graditi hotele od 3*-5* sa Spa i Wellness centrima i potencirati kulturno nasljeđe kao turistički motiv, Gusinje je glavni informativni centar za NP Prokletije. Važećim planskim dokumentom Gusinje je tretirano kao sekundarni opštinski centar i date su mu centralne djelatnosti sa planiranim razvojem poljoprivrede (zemlj. zadruga, otkupna stanica, poljoprivredno dobro), industrije (Termoplast), turizma (hotel „Bor“), ugostiteljstva, trgovine, zanatstva, saobraćaja (autobuska stanica), obrazovanja (OŠ sa bibliotekom i fiskulturnom salom; vrtić uz školu, područna odeljenja škole u Grnčaru, Vusanju), kulture (dom kulture sa bibliotekom i bioskopskom salom, kulturno-umjetnička drušva, Dom kulture MontenegroProjekt 33 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. u Vusanju ), sporta i rekreacije (fudbalski klub, društva..), zdravstva (zdravstvena stanica, a u Vusanju zdravstveni punkt) b. 2. Projekcija PUP-a za organizaciju i uređenje prostora sa orjentacionim potrebama i mogućnostima korišćenja i namjenama površina Gusinje kao sekundarni opštinski centar u svom urbanom području tretitran je kao glavni turistički centar za razvoj kulturnog turizma, MICE turizam, sportsko rekreativnog, tranzitnog, stacionarnog turizama jer ima povoljan geografski položaj u odnosu na turističkie motive, karakterističnu arhitekturu i urbanu matricu starog gradskog jezgra i koja pruža mogućnost razvoja turizma. Osim putevima, svi turistički sadržaji koje je treba saobraćajno povezivati sa turističkim motivima i drugim centrima, mogu se povezati i panoramskim žičarama iz neposredne blizine Gusinja, kako bi veliki dio motiva bio dostupan svim ciljnim segmentima turista. Naime, osim smještajnih kapaciteta osnovne namjene moguće je organizovati turističke punktove, objekte sa parking prostorom, mjenjačnicama, turističkoinformativnim centrom, restoranima, suvenirnicama itd. Stanovništvo - Mjesna zajednica Gusinje je 2011 god.imala 3596 stanovnika što je u odnosu na 2003.god.rast od 1,07%, ali pad u odnosu na prethodne godine.Samo gradsko područje Gusinja 2011.g.je imalo 1722 stanovnika, a plansko predviđanje za 2020.god.je 2076 stanovnika. Imajući u vidu da se radi o blegom porastu broja stanovnika za planski period, te o ambicioznijoj projekciji u prethodnim planovima, prošireno područje i utvrđene namjene površina pružaju mogućnost za razvoj i u postplanskom periodu. Namjena površina (Plansko rješenje PUP-a) - Primjenjuju se opšte smjernice i uslovi za Detaljne namjene površina koji su dati u dijelu Generalnog urbanističkog rješenja za Plav. U okiru generalne urbanističke razrade planirane su sljedeće namjene: Namjena površina ha SMG Površine stanovanja male gustine 25 SS Površine stanovanja srednje gustine 11 MN Površine mješovite namjene 37 SR Površine za sport i rekreaciju 2, 7 ŠS Površine za školstvo i socijalnu zaštitu 1 Z Površine za zdravstvo 0, 03 K Površine za kulturu 0, 4 VO Površine za vjerske objekte 0, 5 IP Površine za industriju i proizvodnju 4, 8 P Poljoprivredne površine 15 PU Površine za pejzažno uređenje 10 PUJ Površine javne namjene 0, 04 VPŠ Površinske vode 5 Š Površine šuma 2, 3 DS Površine drumskog saobraćaja 0, 27 IOK Površine komunalne infrastructure (PPOV) 0,8 IOE Površine objekata elektroenergetike 0,1 Ostalo 8 Ukupno 124 Od toga za izgrađene površine 91,7 Regulacione linije - U planskom rješenju PUP-a data je regulacija prostora na način što su vodeni tokovi prikazani u koridoru regulacija kao i saobraćajnice ( koridor gradske MontenegroProjekt 34 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. obilaznice) i nadzemna infrastruktura.Svi detaljni planovi se moraju uskladiti sa ovom regulacijom. Ukoliko neke urbanističke parcele iz važećeg plana ulaze dijelom u definisane pojase, uređenje UP se sprovodi na način da predstavlja dio pojasa – ozelenjavanjem. Na urbanističkim parcelama koje se u cjelosti nalaze u ovom pojasu (koje su planirane važećim planovima), ne mogu se graditi objekti. Na izgrađenim objektima u ovim koridorima ne mogu se vršiti intervencije, osim rekonstrukcije u postojećem gabaritu, u cilju održavanja objekta. Parametri i uslovi izgradnje javnih i društvenih objekata i stambenu izgradnju - U skladu sa definisanim namjenama (u tekstu Namjene površina), a za izgradnju ovih objekata neophodno je pratiti demografska kretanja i usklađivati sa programima Opštine. Arhitektonska rešenja javnih objekata rade se po pravilu na osnovu Urbanističkog projekta ili konkursa. Maksimalna visina objekata treba da je usklađena sa okruženjem i ambijentom, kao i visinskom regulacijom susjednih objekata, a po pravilu ne treba da je veća od P+4. Nadziđivanje objekata može se vršii u cilju sanacije ravnih krovova (ukoliko ih ima). Generalnim urbanističkim rješenjem izvršena je sistematizacija stambenih površina. Parametri i uslovi se odnose na nekoliko tipova koji se primjenjuju u području generalnog urbanističkog rješenja Plava i sekundarnih opštinskih centara , kao i građevinskim područjima ostalih naselja. Izrada Detaljnih urbanističkih planova - (smjernice) - Za područje obuhvaćeno generalnom urbanističkom razradom, zbog njegovog značaja i novih planiranih saobraćajnica, te proširenog zahvata u odnosu na važeći Plan i njegovu starost, obavezna je izrada planova detaljne razrade.Moguća je izrada Detaljnog urbanističkog plana za cijelo područje, a preporučuje se izrada dva Detaljna urbanistička plana. Izuzetno, u slučajevima potrebe za izgradnjom značajnih objekata za Opštinu, a prema programu Opštine, mogu se raditi Lokalne studije lokacije prije izrade Detaljnih urbanističkih planova , prema datim smjerniacama za LSL.. 1 DUP Centar (90 ha) - Preispitati neizgrađene površine, u cilju izgradnje značajnijih sadržaja centralnih djelatnosti i javnih površina, posebno trga. Preporuka je da se na neizgrađenim prostorima ili rekonstrukcijom i revitalizacijom uz neophodno rušenje starih objekata i onih koji ne odgovaraju ambijentu planiraju trgovi i javne površine. Centralni dio, odnosno grad Gusinje je nosilac kulturnog turizma, MICE turizma, sportskog , rekreativno, tranzitnog i stacionarnog turizma, te u skladu s tim treba usaglasiti planska rješenja u okviru namjena turizma i MN mješovite namjene, kako bi se obezbijedili svi neophodni sadržaji, jer je svojim položajem u odnosu na turističke motive nosilac smještajnih kapaciteta. Posebnu pažnju posvetiti oblikovanju objekata zbog specifične urbane matrice starog gradskog jezgra i karakteristične arhitekture.Novi objekti se na savremen način i savremenim metodama rekonstrukcije i revitalizacije starih jezgara uklapaju u ambijent. Turistički sadržaji koji se razviju u centru, moraju se povezati sa turističkim motivima, pa se u tom smislu osim puteva, preporučuje uvođenje panoramskih žičara. Osim smještajnih kapaciteta osnovne namjene moguće je organizovati turističke punktove, objekte sa parking prostorom, menjačnicama, turističko-informativnim centrom, restoranima–kafeterije, suvenirnicama itd. Izuzetnu pažnju posvetiti regulaciji vodenih tokova u cjelosti i posvetiti pažnju očuvanju i održavanju jaza za navodnjavanje koje su naznačene na grafičkim prilozima, naravno i onih koje eventualno nisu evidentirane na podlogama. U okviru namjene stanovanje primjenjuju se tipovi objekata: za SMG TIP 1; za SS i u okviru MN TIP 3 i TIP 4. Kod MN voditi računa da ni jedna namjena od onih koje se kombinuju ne bude pretežna. 2 DUP Privredna zona Gusinje(34 ha)- U skladu sa potrebama Opštine i posebnim ekonomskim programima i programima zapošljavanja, a u skladu sa demografskim MontenegroProjekt 35 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. kretanjima, definisane su površine sa namjenom industrija i proizvodnja IP i.mješovitom namjenom MN. Aktiviranje industrijske zone podrazumijeva postojeće djelatnosti i poljoprerađivačku djelatnost, drvoprerađivačke i dr. grane čiste industrije. U ovom zahvatu ima površina za stanovanje male gustine SMG u cilju popunjavanja započete izgradnje.Mogu se graditi objekti TIP3. U zoni MN se kombinuje više namjena i mora se voditi računa o kompatibilnosti tih namjena (samo čisti privredni pogoni koji su kompatibilni sa stanovanjem, sportom i rekreacijom), mogu se graditi objekti TIP 3 i TIP 4. Na poljoprivrednom zemljištu P i šumskom zemljištu nije predviđena izgradnja objekata, za postojeće objekte samo rekonstrukcija u postojećem gabaritu TIP 2. Smjernice za izradu Lokalnih studija lokacija - U okviru ovih namjena i smjernica mogu se raditi Lokalne studije lokacija za šire prostore, na način da se mogu sagledati saobraćajni pristupi i ostala infrastruktura planiranih objekata, sa preporukom da se rade za zaokružene prostorne i funkcionalne cjeline, a obavezna je njihova izrada za složenije objekte: benzinske stanice, turistički i ugostiteljski objekti za smještaj većeg broja korisnika. Na cjelokupnom prostoru PUP-a gdje je definisana namjena u okviru koje mogu da se grade objekti, osim onih lokaliteta gdje je već utvrđena obaveza izrade određenih studija i planova detaljne razrade i planova posebne namjene, moguća je izrada lokalnih studija lokacija na način da se obuhvati širi prostor koji čini funkcionalnu i prostornu cjelinu, odnosno u okviru kojeg se može sagledati saobraćajno rješenje kao i ostala infrastruktura. Smjernice za nelegalne objekte - Prilikom izrade u DUP-ova obezbijediti ažurne podloge. Uslovi za legalizaciju su da je objekat u skladu sa namjenom, da nije prešao RL i da je obezbijeđeno parkiranje. U centru i tamo gdje realno nema uslova, parkiranje usloviti na UP ili na javnim površinama za parkiranje, u skladu sa Odlukom Opštine. Ako je objekat bliže susjedu od Planom dozoljene udaljenosti ( odnosno ako je prešao neku GL) ne može se dozvoliti nadgradnja, a dogradnja je moguća u skladu sa uslovima do GL. Objekti koji nisu u skladu sa ambijentom, kroz određene intervencije definisane kroz urbanističko tehničke uslove, moraju de se prilagode ambijentu). Koncepcija razvoja kanalizacione mreže - Kao najekonomičniji i najjednostavniji sistem predlaže se separatni sistem u kome će biti zabranjeno bilo kakvo miješanje otpadnih i kišnih voda. Ovakvo rješenje pogoduje faznoj izgradnji kanalizacione mreže i olakšava priključenje na buduće postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda. Planirana saobraćajna infrastruktura - Ulična mreža na području zahvata plana se na osnovu funkcije u mreži, dopuštene brzine kretanja, propusne moći, režima dopuštenog saobraćaja i slično, dijeli na sledeće kategorije: primarne i sekundarne saobraćajnice. Primarne ulice su: (-) gradske ulice kao dio državnog puta, (-) gradska obilaznica kao dio državnog puta, (-) glavne gradske ulice. Sekundarne ulice su (-) sabirne ulice i (-) pristupne ulice. Primarne saobraćajnice predstavljaju djelove prolaska kroz grad primarne državne mreže ili se oslanjaju na nju (ostvaruju vezu užeg gradskog područja sa uvodno izvodnim pravcima), kao i funkciju da povežu udaljene djelove grada. Osnovna funkcija glavne gradske ulice je napajanje regionalnog puta a preko njega efikasno povezivanje Gusinja sa mrežom državnih puteva i puteva u regionu. U mrežu primarnih saobraćajnica na teritoriji grada svrstane su sledeće saobraćajnice: • Kroz područje generalne urbanističkog rješenja važnijeg lokalnog centra prolazi regionalni put R-9. Ovaj put predstavlja okosnicu ulične mreže Gusinja i njime su ostvarene najznačajnije saobraćajne veze gradskog područja sa okruženjem. Regionalni put R-9 na MontenegroProjekt 36 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. području generalne urbanističkog rješenja obuhvata dio od raskrsnice sa novim regionalnim putem do autobuske stanice u ukupnoj dužini od oko 0.853km. • Na regionalni put se nastavljaju glavne gradske ulice koje čine kostur izgrađenog urbanog područja, ali isto tako definišu zonu za buduće širenje naselja, a to su: postojeće saobraćajnice koje svoj pravac pružanja ostvaruje od završetka regionalnog puta (od autobuske) kroz centralno gradsko područje do raskrsnice sa lokalnim putem L1 i L9 i na drugoj strani do raskrsnice sa lokalnim putem L11. Dužina ovih saobraćajnice iznosi oko 1.232km. • U postplanskom periodu je predviđeno izmještanje tranzitnog saobraćaja iz naselja i to tako što je po rubnoj zoni urbanog područja predviđena etapna izgradnja gradske obilaznice koja zaobilazi centralnu gradsku zonu Gusinja sa sjeverne strane. Trasa obilaznice odvaja se od regionalnog puta R-9 u zoni naselja Dosuđe, prelazi rijeku Grnčar i dolazi do nekadačnje industrijske zone gdje se spaja raskrsnicom sa glavnom gradskom ulicom Dužina obilaznog puta je 1.414km. Prioriteti u realizaciji Generalnog urbanističkog rješenja: (-) očuvanje koridora i izgradnja gradske obilaznice, (-) rekonstrukcija puta Plav-Vojno Selo-Gusinje, (-) sanacija od poplava, (-) izrada obalo-utvrde na rijeci Grnčar nizvodno od mosta na ulasku u Gusinje, (-) izrada obalo-utvrde na rijeci Grnčar uzvodno od mosta na ulasku u Gusinje uključujući izgradnju pješačkog mosta, (-) izrada obalo-utvrde na rijeci Vruji radi zaštite plavljenja izbjegličkog naselja, (-) izgradnja mosta na rijeci Vruji – izdati UTU od strane Ministarstva, (-) aktiviranje i uređenje Grlje i opštinskog zemlišta – javne površine, trg, (-) vodovod, kanalizacija, izgradnja uređaja za prečišćavanje otpadnih voda PPOV, i (-) rješavanje problema nelegalne gradnje. MontenegroProjekt 37 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. c. Sekundarni Opštinski centar Murino c. 1. Postojeća planska rješenja Murino je naselje smešteno u kotlini Lima – Polimlja, na raskrsnici puteva Berane - Plav i Berane – Čakor - Peć, što mu daje poseban značaj. Od Plava je udaljeno 11 km, od Berana 35 km, od Bijelog Polja 69 km, a od Peći 60 km. Urbano područje ovog naselja razrađeno je Detaljnim urbanističkim planom Murino (“ Sl. list SRCG “- Opštinski propisi 32/82), ranije Plan uređenja naselja Gusinje (PUN) u površini od 47ha. Granica - Generalno urbanističko rješenje rađeno je za površinu proširenog urbanog područja od 74,5ha i to na topografskoj podlozi, jer za ovo područje Uprava za nekretnine ne raspolaže katastarskim podlogama. Granica DUP-a Murino (ranije PUN) Mjesna zajednica Murino obuhvata naselja: Gornja Rženica, Mašnica, Murino, te se u planiranju budućih sadržaja površina ova naselja uzimaju u obzir za zadovoljenje određenog broja funkcija u Murinu. Murino je u opštinskoj mreži naselja Sekundarni opštinski centar, a u mreži naselja po PPCG Lokalni centar. Lokalni centri su manja naselja sa najosnovnijim snabdijevanjem stanovništva, u kojima se održava tradicionalni sistem naseljenosti seoskih područja. Realizacija dosadašnjih planskih rješenja Stanovanje i centralne djelatnosti - Važećim planskim dokumentom, naselju Murino kao sekundarnom centru opštine Plav gravitiraju naselja Novšići, Velika, Mašnica i Gornja Rženica. Osnovni oblik privređivanja je poljoprivreda i stočarstvo ( procenat poljoprivrednog stanovništva 70,1%). Razvoj naselja je predviđen na desnoj obali Lima sa ocjenom da pruža veće mogućnosti za dalji razvoj. Groblje je zadržano na desnoj obali Lima prema Mašnici. Centar se razvija na način kako se oformio, oko mosta na raskršću puteva, sa obje strane MontenegroProjekt 38 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Lima. Razvoj individualnog stanovanja planiran je na desnoj obali Lima prema Velici, a u manjoj mjeri prema Mašnici i prema Andrijevici. Na ovom pravcu prema Limu, ispod puta, predviđa se prostor za razvoj industrije i sporta (fudbalski teren). U industrijskoj zoni je predviđeno izmještanje zemljoradničke zadruge koja je u centru. Planirano je školstvo i dječije ustanove, zdravstvena služba, sadržaji kulture, trgovine, administrativne funkcije, sport, ugostiteljstvo, zanati i usluge. Murino ima već formirane sadržaje i objekte: na desnoj obali Lima je OŠ „Petar Dedović“, Dom kulture, parkovsko – spomenički kompleks, samoposluga, pijaca, a na lijevoj obali Lima (stari centar) hotel, apoteka, robna kuća, bife, prodavnice, ambulanta(predviđeno proširenje kapaciteta) jedan kolektivni objekat P+1 sa 8 stanova. Kamp je predviđen sa desne strane puta za Peć blizu prodavnica i ugostiteljskih kapaciteta, preko puta Doma kulture. Ova zona predstavlja i rezervnu zonu za razvoj centralnih funkcija. Motel je predviđen za rušenje, ali na njegovom mjestu predviđa se izgradnja novog. Predviđa se izgradnja novog mosta preko Murinske rijeke, regulacija Lima, Murinske rijeke i potoka na teritoriji naselja. predviđa se još jedan novi objekat P+ 2 sa 12 stanova. Privreda - Pored poljoprivrede, stočarstva i šumarstva, turizam i ugostiteljstvo treba da budu nosioci razvoja ovog područja. Prema podacima iz prethodnih analiza može se zaključiti da planirani sadržaji nisu realizovani, a da je Murino u međuvremenu pretrpjelo tragediju (bombardovanje) koja je ostavila pečat u daljem razvoju i stvorila nenadoknadive gubitke. Sa aspekta prostora neophodna su nova planska rješenja koja će ubrzati razvoj oog područja. c. 2. Projekcija PUP-a za organizaciju i uređenje prostora s orjentacionim potrebama i mogućnostima korišćenja i namjenama površina Murino, kao sekundarni opštinski centar, zbog svog povoljnog saobraćajnog položaja, može da upotpuni svoje urbane centralne funkcije i karakter.Nove funkcije su funkcije centra razvoja turizma (turistički punkt, stacionarni, tranzitni, sport i rekreacija) za Zaštićeno područje Visitora i Čakor. Stanovništvo Mjesna zajednica Murino je 2011.god.imala 990 stanovnika, što je u odnosu na 2003.god. pad od 11%., ali još veći pad u odnosu na prethodne godine(cca 40% u odnosu na 1971.g.).Samo naselje Murino imalo je 2011.g. 472 stanovnika, a plansko predviđanje za 2020.god.je 545 stanovnika. Imajući u vidu da se radi o smanjenju broja stanovnika u odnosu na prethodne projekije i planski period, te o ambicioznijoj projekciji u prethodnim planovima, a o blagom porastu u odnosu na sadašnji broj, prošireno područje generalnog urbanističkog rješenja i utvrđene namjene površina, pružaju mogućnost za razvoj i u postplanskom periodu, ali stvaraju i uslove za formiranje novih funkcija. Cilj je zadržati ili vratiti stanovništvo, unaprijediti uslove života izgradnjom komunalne i druge infrastrukture, povezivanje sa budućim Autoputem, razvoj Velike, Mašnice, Rženice irevitalizacija sela. Namjena površina - Primjenjuju se opšte smjernice i uslovi za Detaljne namjene površina koji su dati u dijelu Generalnog urbanističkog rješenja za Plav. U okiru generalne urbanističke razrade planirane su sljedeće namjene: MontenegroProjekt 39 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu Namjena površina SS Površine stanovanja srednje gustine MN Površine mješovite namjene CD Površine za centralne djelatnosti T Površine za turizam SR Površine za sport i rekreaciju P Poljoprivredne površine PUS Površine za pejzažno uređenje specijalne namjene GP Površine groblja VPŠ Površinske vode Ostalo Ukupno Od toga za izgrađene površine decembar 2013. ha 19 14 2 13, 5 2 7 7, 5 0, 4 5 4, 1 74, 5 50,4 Regulacione linije - U ovom planskom rješenju data je regulacija prostora na način što su vodeni tokovi prikazani u koridoru regulacija kao i zaštićeni koridori saobraćajnica i nadzemne infrastruktura.Svi detaljni planovi se moraju uskladiti sa ovom regulacijom. Ukoliko neke urbanističke parcele iz važećeg plana ulaze dijelom u definisane pojase, a ima mogućnosti z lociranje objekta, uređenje UP se sprovodi na način da se dio u koridoru riješi ozelenjavanjem. Na urbanističkim parcelama koje se u cjelosti nalaze u ovom pojasu (koje su planirane važećim planovima), ne mogu se graditi objekti. Na izgrađenim objektima u ovim koridorima ne mogu se vršiti intervencije, osim rekonstrukcije u postojećem gabaritu, u cilju održavanja objekta, osim dolje (Smjernice za izradu Detaljnih urbanističkih planova) navedenih izuzetaka. Parametri i uslovi izgradnje javnih i društvenih objekata i stambenu izgradnju - U skladu sa definisanim namjenama ( u tekstu Namjene površina) , a za izgradnju ovih objekata neophodno je pratiti demografska kretanja i usklađivati sa programima Opštine. Arhitektonska rešenja javnih objekata rade se po pravilu na osnovu Urbanističkog projekta ili konkursa. Maksimalna visina objekata treba da je usklađena sa okruženjem i ambijentom, kao i visinskom regulacijom susjednih objekata, a po pravilu ne treba da je veća od P+4. Nadziđivanje objekata može se vršii u cilju sanacije ravnih krovova (ukoliko ih ima). Generalnim urbanističkim rješenjem izvršena je sistematizacija stambenih površina. Parametri i uslovi se odnose na nekoliko tipova koji se primjenjuju u području generalnog urbanističkog rješenja Plava i sekundarnih opštinskih centara , kao i građevinskim područjima ostalih naselja. Smjernice za izradu Detaljnih urbanističkih planova - Za područje obuhvaćeno generalnom urbanističkom razradom, zbog nedostatka katastarske podloge, njegovog značaja i novih planiranih saobraćajnica, koridora Autoputa koji zahvata veliku površinu do definisanja konačne trase, te proširenog zahvata u odnosu na važeći Plan i njegovu starost, obavezna je izrada plana detaljne razrade.Moguća je izrada Detaljnog urbanističkog plana za cijelo područje, a mogu se definisati granice detaljnih razrada u skladu sa preciznim katastarskim podlogama i potrebama Opštine. Izuzetno, u slučajevima potrebe za izgradnjom značajnih objekata za Opštinu, a prema programu Opštine, mogu se raditi Lokalne studije lokacije prije izrade Detaljnih urbanističkih planova , prema datim smjernicama za LSL (samo izvan zaštićenih koridora, područja i objekata ili za rekonstrukciju i adaptaciju postojećih objekata za odgovarajuće namjene). Treba naglasiti da zaštitni koridor Autoputa ( Andrijevica - Murino - Čakor - Bjeluha - Peć) u širini od 2km (označen na svim grafičkim prilozima ) obuhvata veći dio prostora generalnog urbanističkog rješenja, cca 40 ha – više od 50% i to u dijelu prostora gdje se planira razvoj MontenegroProjekt 40 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. centralnih djelatnosti CD, mješovitih namjena MN i stanovanja, poljoprivrede, turizma, sporta i rekreacije). To znači da se te namjene (kompletna desna obala i dio lijeve obale Lima) ne mogu realizovati do konačnog definisanja trase.Uz ovaj koridor postoji i zaštićeni koridor dalekovoda 35 kV i poplavno područje. Izvan koridora su mješovite namjene MN i turizam. Do definisanja precizne trase , s obzirom da se radi o najznačajnijem prostoru za razvoj, mogu se rekonstruisati postojeći objekti u svom gabaritu u skladu sa strategijom razvoja u određenim oblastima kao što je otkup i prerada ljekovitog bilja i sl (Primjer:Titeks, bivša zemljoradnička zadruga – sada kompleks sa objektom za otkup i preradu voća, rekonstrukcija škole, is .). Na poljoprivrednim površinama mogu se graditi objekti koji su u službi poljoprivredne djelatnosti. Na površinama stanovanja srednje gustine SS mogu se graditi objekti TIP 3 i TIP 4. U okviru površina mješovite namjene MN mogu se graditi objekti više namjena u skladu sa Opštim smjernicama, ali kompatibilni sa ostalim funkcijama i namjenama sa kojima se graniče.U okviru ove namjene stanovanje TIP 3 i TIP 4 i objekti TIP 5 u skladu sa mogućnostima prostora da ispune sve ostale uslove. U okviru namjene centralne djelatnosti CD mogu se graditi i objekti TIP 5 u skladu sa mogućnostima prostora da ispune sve ostale uslove. Sadržaji koje treba planirati i razmotriti u okviru definisanih namjena pri izradi Detaljnog urbanističkog plana: (-) izgradnja sporsko-rekreativnog centa Murino, (-) dopunjavanje zajedničkih sadržaja u centralnom dijelu naselja, (-) izgradnja hotela, motela, kampova srednje kategorije ( 3* i više) i (-) izgradnja novog mosta preko Lima ( kao mosta koji je bio prije bombardovanja Murina), koji bi imao istorijsko-spomenički karakter. Smjernice za izradu Lokalnih studija lokacija - U okviru ovih namjena i smjernica mogu se raditi Lokalne studije lokacija za šire prostore, na način da se mogu sagledati saobraćajni pristupi i ostala infrastruktura planiranih objekata, sa preporukom da se rade za zaokružene prostorne i funkcionalne cjeline, a obavezna je njihova izrada za složenije objekte :benzinske stanice, turistički i ugostiteljski objekti za smještaj većeg broja korisnika.Voditi računa o zaštićenim koridorima. Na cjelokupnom prostoru PUP-a gdje je definisana namjena u okviru koje mogu da se grade objekti, osim onih lokaliteta gdje je već utvrđena obaveza izrade određenih studija i planova detaljne razrade i planova posebne namjene, moguća je izrada lokalnih studija lokacija na način da se obuhvati širi prostor koji čini funkcionalnu i prostornu cjelinu, odnosno u okviru kojeg se može sagledati saobraćajno rješenje kao i ostala infrastruktura. Smjernice za nelegalne objekte Prilikom izrade u Detaljnog urbanističkog plana obezbijediti ažurne podloge. Uslovi za legalizaciju su da je objekat u skladu sa namjenom, da nije prešao RL i da je obezbijeđeno parkiranje. U centru i tamo gdje realno nema uslova, parkiranje usloviti na UP ili na javnim površinama za parkiranje, u skladu sa Odlukom Opštine. Ako je objekat bliže susjedu od Planom dozvoljene udaljenosti ( odnosno ako je prešao neku GL) ne može se dozvoliti nadgradnja, a dogradnja je moguća u skladu sa uslovima do GL. Objekti koji nisu u skladu sa ambijentom, kroz određene intervencije definisane kroz urbanističko tehničke uslove, moraju de se prilagode ambijentu). Planirana saobraćajna infrastruktura - Prostornim planom Crne Gore je kroz područje opštine Plav planiran koridor autoputa Andrijevica – Murino - Čakor – Bjeluha (granica). Pomenuti koridori nalaze se sjeverno na desnoj obali Rijeke Lim I dijelom zahvata generalno urbanističkog rješenja lokalnog centra Murina. Za ovaj koridor do sada nije rađena projektna dokumentacija. Izgradnjom dionice autoputa kroz područje opštine Plav, postojeći magistralni put M-9 (Kolašin–Mateševo–Andrijevica–Murino–Bjeluha) dobiće rang regionalnog puta. Regionalni put R-9 Murino-Plav-Gusinje zadržava svoj rang. MontenegroProjekt 41 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Ulična mreža na području zahvata plana se na osnovu funkcije u mreži, dopuštene brzine kretanja, propusne moći, režima dopuštenog saobraćaja i slično, dijeli na sledeće kategorije: primarne i sekundarne saobraćajnice. Primarne ulice su: (-) gradske ulice kao dio državnog puta, (-) gradska obilaznica kao dio državnog puta, (-) glavne gradske ulice. Sekundarne ulice su (-) sabirne ulice i (-) pristupne ulice. I u planskom periodu najvažnija primarne saobraćajnice u zoni zahvata su magistralni put M9 dionica Andrijevica–Murino–Bjeluha I regionalni put R-9 Murino-Plav-Gusinje sa dobrim tehničkim karakteristikama na dijelu zahvata plana Dužina magistralnog puta u zoni zahvata je oko L=1.288km, a regionalnog oko L=0.749km. Zonom zahvata Plana prolaze važniji lokalni putevi kategorisani L13(0.918km) i nekategorisani L14(0.890km) čiji tehnički elementi ne zadovoljavaju propisane uslove. Koncepcija razvoja kanalizacione mreže - Postojeće stanje: u okviru sadašnjeg stanja kanalizacija praktično ne postoji. Stanovništvo se koristi septičkim jamama i ponekim kanalom sa ispustom u neki od obližnjih vodotoka. Zbog sanitarne zaštite stanovništva, razvoja naselja a posebno razvoja turističke privrede neophodna je izgradnja savremenog kanalizacionog sistema. Kao najekonomičniji i najjednostavniji sistem PUP-om se predlaže separatni sistem u kome će biti zabranjeno bilo kakvo miješanje otpadnih i kišnih voda. Ovakvo rješenje pogoduje faznoj izgradnji kanalizacione mreže i olakšava priključenje na buduće postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda. Prioriteti u realizaciji Generalnog urbanističkog rješenja: (-) definisanje trase Autoputa zbog koridora širine 2 km koji se do tada mora sačuvati od izgradnje objekata, (-) sanacija od poplava, sanacija korita Murinske rijeke i izgradnja mosta, (-) snabdijevanje objekata vodom za piće kroz uslove i smjernice za izgradnju vodovoda, (-) odvođenje otpadnih voda u propisne septičke jame i bioprečistače za veće objekte javnih funkcija, (-) izgradnja kanalizacije, (-) rekonstrukcija nisko naponske mreže, i (-) rješavanje problema nelegalne gradnje.. MontenegroProjekt 42 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. d. Smjernice za uređenje i izgradnju prostora u ruralnim naseljima1 d. 1. Smjernice za planiranje, građenje i uređenje seoskih (ruralnih ) naselja U Planu su grafički definisana naselja –“građevinska područja”kao dio cjelokupnog područja jednog sela. To su centralni dijelovi naselja sa već postojećom koncentracijom objekata. Unutar građevinskih područja planirano je građevinsko i negrađevinsko zemljište (negrađevinsko: šume, vode, poljoprivredno na kojima se gradi pod određenim uslovima u skladu sa zakonima koji regulišu tu oblast). Unutar građevinskog zemljišta razlikuje se izgrađeno i neizgrađeno, na neizgrađenom planirati novu izgradnju i popunjavanje već izgrađenog). Principi i ciljevi uređenja ruralnih naselja: (-) povećanje gustine naseljenosti i koncentrisana izgradnja unutar naselja u cilju sprečavanja daljeg širenja građevinskog područja, zaštite poljoprivrednog zemljišta i smanjenja troškova infrastrukturnog opremanja, (-) stimulacija povećanja kvaliteta stanovanja rekonstrukcijom postojećih, naročito u zoni užeg i šireg naseljskog centra, a kao posljedica pretvaranja djelova stambenih objekata u poslovni prostor, što inače treba stimulisati u ovim zonama; na taj način bi se i kapacitet gradskog prostora i uslovi korišćenja približili potrebama naselja, (-) očuvanje kvalitetnih nasljeđenih ambijentalnih karakteristika podržavanjem specifičnih oblika gradnje i formiranjem vizuelno kvalitetnih cjelina, poteza, vrijednih ambijenata, (-) posebnu pažnju posvetiti planiranju stanova za marginalne grupe stanovništva (staro i mlado stanovništvo, hendikepirane), primjenjivati na svim nivoima planiranja uslove koji hendikepiranim osobama omogućavaju kretanje, snalaženje, boravak u prostoru, U skladu sa propisima, Planu su date: smjernice za planiranje, i smjernice za građenje d. 1. A. smjernice za planiranje su date za sledeće aspekte d.1.A. 1. Uređenje teritorije sela (u administartivnim granicama) d.1.A.2. Uređenje i građenje objekata i naselja - urbanistički normativi i uslovi gradnje za pojedine tipove naselja - Suština kriterijuma, smjernica i principa je u sledećem: () da se zadrži postojeća struktura seoskih naselja (da se ne povećava broj naselja), (-) Postojeću saobraćajnu mrežu, na cijeloj teritoriji naselja, kao osnov razvoja, osposobljavati za nesmetan motorni saobraćaj (od automobila do traktora i kamiona), (-) Svakom domaćinstvu omogućiti komunalni standard (sigurno snabdijevanje električnom energijom, vodom i savremene telekomunikacione veze). (-) Ostale komunalne objekte (groblja, deponije otpada, kanalisanje otpadnih voda) treba urediti poštujući higijenske standarde i navike stanovništva, (-) Definisati odnos kućišta i javnih površina u centralnim djelovima naselja. (-) Javne površine štititi kao u urbanim sredinama. (-) Obavezna zaštita graditeljskog nasljeđa. (-) Potrebu za vikend kućama usmjeravati na postojeća napuštena kućišta. (-) Pri izgradnji novih objekata i rekonstrukciji postojećih primenjivati arhitektonske oblike i forme, kao i materijale koji odgovaraju arhitektonskom nasleđu pojedinih naselja. Stambene potrebe su kvantitativno opredjeljene sa aspekta demografskog priraštaja i kvaliteta nasljeđenog fonda. Za proračun potrebnog proširenja stambenog fonda, tipično domaćinstvo računati sa 3-4 člana, a odgovarajuća tipična stambena jedinica 60-80m2 (3-4 sobni stan). d.1.A.3. Opšti uslovi za namjenu građevinskih objekata: Za privredne zgrade u funkciji poljoprivrede obavezno je da se smeštaju u: (-) u građevinska područja izdvojenih 1 Odnosi se na naselja za koje se ne predviđa donošenje detaljnih urbanističkih planova, urbanističkih projekata i lokalnih studija lokacije MontenegroProjekt 43 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. privrednih zona; (-) u građevinska područja pojedinačnih privrednih kompleksa; (-) izvan granica građevinskih područja na poljoprivrednom zemljištu. Veličina kompleksa na kojima je moguća izgradnja objekta u funkciji primarne poljoprivredne proizvodnje utvrđuje se zavisno od vrste i intenziteta proizvodnje prema sljedećim preporukama za objekte u funkciji: (-) intenzivne ratarske proizvodnje na posjedu minimalne veličine 3 ha; (-) - uzgoja voća, povrća na posjedu minimalne veličine 0,5 ha, (-) uzgoja povrća na posjedu minimalne veličine 0,5 ha i (-) uzgoja cvijeća na posjedu minimalne veličine 0,2 ha. Objekti na kojima se održavaju stočne pijace, sajmovi i izložbe moraju da ispunjavaju sledeće uslove: (-) da se nalaze izvan naselja; (-) da se ne grade na zemljištu koje je podvodno i ugroženo od poplava; (-) da nisu udaljeni od glavnog puta; (-) da nisu za poslednjih 20 godina služili za stočna groblja i javno smetljište; (-) izložbene prostorije mogu izuzetno da se nalaze i u samom naselju; (-) da imaju samo jedan ulaz dovoljno prostran i sa izgrađenim vratima; i (-) da imaju posebno izdvojen prostor za životinje za koje se prilikom kontrole utvrdilo da su zaražene ili su sumnjive na zarazu. Veličina prostora zavisi od obima i vrste prometa životinja vodeći računa da se prosječno određena površina (prema propisima za ovu vrstu objekata) poveća za 15% površine na ime puteva, manipulativnih i sanitarnih objekata: (-) po grlu krupnih životinja: 2m2; (-) po teletu: 1,20m2; (-) po ovci, odnosno svinji preko 50kg:1m2; i (-) po jagnjetu i prasetu: 0,50m2. Uslovi u pogledu namjena - U okviru pretežne namjene SMG dozvoljeni su: (-) izgradnja stambenih objekata porodičnog stanovanja, prodavnice i zanatske radnje, koje ni na koji način ne ometaju osnovnu namjenu i koje služe svakodnevnim potrebama stanovnika područja, i (-) poslovne djelatnosti koje se mogu obavljati u stanovima, kao i ugostiteljski objekti i manji objekti za smještaj, objekti za upravu, vjerski objekti, objekti za kulturu, zdravstvo i sport i ostali objekti društvenih djelatnosti koji služe potrebama stanovnika područja. Na parceli se kao zasebni (drugi) objekti mogu graditi i pomoćni objekti i garaže u okviru ukupnih dozvoljenih urbanističkih parametara. Objekti za sport i rekreaciju - Objekte i prateće sadržaje planirati u svim naseljima, ali tako da se najveći broj sportskih aktivnosti može obaviti u mjestu stanovanja. Na ovaj način će se što veći broj stanovnika aktivnije baviti sportom. U seoskim naseljima zone sporta i rekreacije treba uskladiti sa lokalnim potrebama, što se posebno odnosi na vrstu sporta, kapacitet objekata i način obrade terena. Kriterijumi i smjernice za izgradnju javnih objekata - Veličina objekta (gabarit i spratnost) mora biti u skladu sa važećim propisima za odgovarajuće djelatnosti koje će se obavljati u objektu, uz primjenu konstrukcija, materijala, arhitektonskih oblika i formi prilagođenih ambijentu u kome se objekti grade. Pijace - Pravila uređivanja i građenja za objekte stočnih pijaca, sajmova i izložbi navedena su u dijelu koji se odnosi na pravila građenja za poljoprivredno zemljište. Građenje zelenih pijaca sprovodi se u skladu sa tehničkim propisima za ovu vrstu objekata. Privreda i djelatnosti - poslovni i proizvodni objekti - Izgradnju proizvodnih i poslovnih objekata manjih kapaciteta (u okviru malih i srednjih preduzeća), a naročito na kompleksima poljoprivrede i stočarstva omogućavati na svim prostorima seoskih područja gde za to postoje svi potrebni infrastrukturni, ambijentalni i drugi uslovi), poštujući kriterijume i smjernice za korišćenje poljoprivrednog zemljišta i ostala ograničenja. Naselja treba da pruže turističku ponudu u vidu seoskog smeštaja i obezbjeđivanja podrške razvoju lovnog, ribolovnog, sportskog, rekreativnog turizma. Objekti i kompleksi za smeštaj turista treba da budu arhitektonski – oblikovno maksimalno u skladu sa okruženjem i pejzažom, da poštuju lokalnu tradicionalnu arhitekturu. Pri izgradnji ovih objekata koristiti u što većoj meri prirodne materijale i resurse. U naseljima se smeštaj turista može organizovati u domaćistvima lokalnog stanovništva, opremljenim prema standardima. MontenegroProjekt 44 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Izgrađeni objekti i zone - U već formiranim zonama izgrađenih objekata dozvoljava se rekonstrukcija i dogradnja istih u funkciji objekata sa tercijarnim djelatnostima, ako mogu da zadovolje normative za ovakvu vrstu objekata i ne ugrožavaju susjedne objekte. Prodavnice mješovite, prehrambene i specijalizovane robe: - (ili u skladu sa propisima za ovu vrsdtu objekata): GBP prodajnog prostora 0,45 m2/stanovniku, GBP skladišnog prostora 0,20 m2/stanovniku., Samousluga: - GBP prodajnog prostora 0,70 m2/stanovniku, GBP skladišnog prostora 0,30 m2/stanovniku Uslužno zanatstvo - GBP prostora 0,15 m2/stanovniku – za gradsko naselje, GBP prostora 0,05 m2/stanovniku – za seosko naselje, Moguće korišćenje prizemlja stambenih objekata, Orijentisati prema pripadajućoj ulici. Ugostiteljski objekti - Naglašena turistička orijentacija pojedinih područja Opštine (izuzev urbanog) uslovljava uvećanje ugostiteljskih kapaciteta (kafane, restorani, domovi za planinare, pansioni): 5-6 ležajeva na 1000 stanovnika, GBP skladišnog prostora 0,30m2/stanovniku. Proizvodni objekti: Ograničenja prema obavezujućim odredbama odgovarajućih zakona: (-) obavezna izrada procjene uticaja na životnu sredinu za objekte za koje postoji obaveza izrade u skladu sa Zakonom. Pretvaranje poljoprivrednog, šumskog i drugog zemljišta u druge namjene obavlja se u skladu sa odgovarajućim zakonima i ekološkim kriterijumima: (-) za ekološki osetljive objekte, zone i lokacije obavezno sprovoditi višekriterijumsko vrijednovanje za potrebe izbora lokacije. Otkupno mjesto ili objekat - Prostor za otkup poljoprivrednih proizvoda, Magacin za skladištenje poljoprivrednih proizvoda (GBP zavisi od vrste poljoprivrednih proizvoda), Kancelarija GBP 12m2/zaposlenom. d.1.A. 4. Zaštićene zone i koridori: Utvrđene su zone i pojasevi s posebnim režimima i pravilima izgradnje i uređenja prostora i to: Zone zaštite voda, Zone zaštite prirodnih i nepokretnih kulturnih dobara, Zaštitni pojasevi u infrastrukturnim koridorima, Zone i pojasevi zaštite od izvora zagađenja životne sredine u posebnim poglavljima koja obrađuju tu problematiku. U zonama pretežno stambene namjene nije dozvoljena izgradnja privrednih objekata koji podliježu obavezi izrade Procjene uticaja na životnu sredinu, u skladu sa Zakonom o procjeni uticaja na životnu sredinu. Prilikom formiranja novih privrednih objekata i zona utvrđuju se uslovi zaštite životne sredine i pravila izgradnje za određene ekološke kategorije preduzeća, koja se zasnivaju na minimalnim zaštitnim rastojanjima između potencijalnih izvora opasnosti u krugu objekata i stambenih naselja. Male firme čije je ekološko opterećenje neznatno i ispod graničnih vrijednosti mogu biti locirane i unutar stambenog naselja. Zaštitna rastojanja ostalih farmi i objekata privrede od naselja, izvode se na osnovu Procjene uticaja na životnu sredinu. Pri izgradnji objekata obavezna je primjena uslova i mera zaštite životne sredine propisanih u Izveštaju o procjeni uticaja. d.1.A. 5. Smjernice za intervencije i izgradnju objekata izvan građevinskog područja naselja: na poljoprivrednom zemljištu, na šumskom zemljištu, na vodnom zemljištu ,na ostalim prirodnim površinama (gdje ima uslova u odnosu na konfiguraciju terena), na površinama specijalne namjene, na infrastrukturnim površinama. d.1.A. 5. Smjernice za intervencije i izgradnju objekata unutar građevinskog područja naselja: a) na građevinskom zemljištu ( izgrađenom i neizgrađenom) i b) na negrađevinskom zemljištu MontenegroProjekt 45 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. d.1.B. smjernice za građenje su date za sledeće aspekte d.1.B.1. Izgradnja izvan građevinskog zemljišta u naseljima a. Stambene zgrade izvan građevinskog područja, na poljoprivrednom zemljištu se mogu graditi samo za vlastite potrebe i u funkciji domaćinstva koje se bavi poljoprivrednom djelatnošću. Domaćinstva koja imaju izgrađene objekte, mogu postojeće objekte dograđivati i sanitarno higijenski unapređivati, u skladu s pravilima građenja za SMG. Dozvoljeni su: izgradnja stambenih objekata porodičnog stanovanja (SMG - do 500 m2 GBP, četiri zasebne stambene jedinice), poljoprivrednih i ekonomskih objekata, poljoprivrednog domaćinstva, prodavnice i zanatske radnje. Uslovi gradnje i regulacije Stambeni dio dvorišta: Svaka parcela na kojoj se gradi stambeni objekat ili dio parcele na kojem se on gradi mora imati kolski i pješački prilaz sa javne saobraćajnice min 3,0m širine. Stambene dijelove dvorišta, u slučaju nove izgradnje postavljati na najvišoj koti, bez obzira na položaj prema saobraćajnici. Minimalna površina djela parcele za individualno stanovanje iznosi 350m2, a maksimalna 500 m2. Maksimalna spratnost stambene zgrade je P+1 +Pk (tri etaže bez obzira na njihovu nomenklaturu – podzemne ili nadzemne). Objekti mogu imati podrumski ili suterenski dio, ako ne postoje smetnje geotehničke ili hidrotehničke prirode .Površina ovih etaža ne ulazi u obračun parametara datim u Uslovima gradnje.. Najveći dozvoljeni indeks izgradjenosti na ukupnoj parceli je 1,0, a Indeks zauzetosti parcele 0,2. Minimalna međusobna udaljenost slobodno stojećih objekata iznosi 3,0 m od granice susjedne parcele. Građevinsku liniju porodičnog stambenog objekta postaviti 3 -5m od javnog puta. Poštovati GL definisne u Poglavlju Saobraćaj i Pejzažno uređenje, kao i sve druge uslove garažiranje, parkiranje, ozelenjavanje, ograđivanje. U stambenom dijelu dvorišta, pored porodično-stambenog objekta dozvoljena je izgradnja ljetnje kuhinje, trijema, sušnice, peći za hljeb, mljekara i magacina za sopstvene potrebw. U stambenom dijelu dvorišta.ne mogu se graditi ekonomski i poljoprivredni objekti Ekonomski dio dvorišta: Ekonomski objekti se postavljaju na način da pravac duvanja dominantnog vjetra (podaci dati u Planu ) uvijek treba da bude od stambenog ka ekonomskom dijelu; Sve vrste vozila i mehanizacije parkiraju se ili garažiraju samo u ekonomskom dijelu dvorišta. Na ekonomskom dijelu dvorišta, do stambenog dijela lociraju se čisti ekonomski objekti (ambari, koševi, magacini, nadstrešnice i sl.), udaljeni od susjedne parcele 3,0m. Ostali ekonomski objekti (stočne staje, ispusti za stoku, đubrišta, poljski nužnici) lociraju se na ostalom dijelu ekonomskog dvorišta, sa međusobnim rastojanjem zavisno od organizacije dvorišta, a ako se ekonomski djelovi susjednih parcela neposredno graniče, rastojanje ovih ekonomskih objekata od granice parcele treba da bude min 1,0 m; Međusobno rastojanje stambenog objekta od susjednih staja je min.15 m, a od svinjca i više; rastojanje đubrišta i poljskog nužnika od stambenog objekta i bunara je min 20,0m. Ekonomski dio dvorišta treba da bude ograđen. b. Ekonomski objekti u funkciji poljoprivrede - dozvoljava se samo na velikim kompleksima udaljenim od naselja. Idejno rješenje ili tehnička dokumentacija za izgradnju objekta mora sadržati podatke o površini predviđenoj za korišćenje,vrstama objekata, uslovima prilaza i potrebne infrastrukture, te mjerama zaštite životne sredine na osnovu procjene uticaja objekta na životnu sredinu. Udaljenost privrednih objekata u funkciji ratarstva ne može biti manja od 100 m od puta, odnosno 500 m od građevinskog područja naselja. Odredba o minimalnoj udaljenosti od građevinskog područja ne odnosi se na staklenike i plastenike. Privredne zgrade za uzgoj stoke mogu se graditi u rubnim zonama naselja do kapaciteta 50 uslovnih grla stoke, ali van građevinskog rejona naselja. Kriterijumi smeštaja s obzirom na kapacitet, utvrđuju se u zavisnosti od položaja građevine u odnosu na naselje. Minimalna udaljenost objekata za MontenegroProjekt 46 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. intenzivni uzgoj stoke, peradi i krznaša za kapacitet preko 50 uslovnih grla od građevinskog područja naselja iznosi 500m. U sklopu kompleksa za intenzivno gajenje stoke i peradu dozvoljava se gradnja kapaciteta za osnovnu doradu ili preradu u funkciji osnovne proizvodnje. Minimalni kapacitet osnovne proizvodnje uz koji se može odobriti izgradnja primarne dorade ili prerade (klanica, hladnjača, i sl.) iznosi 100 uslovnih grla. c. Izgradnja na šumskom zemljištu - za površine koje su u Planu utvrđena za namjenu –šume. Principi i pravila građenja odnose se na šumsko zemljište izvan propisanih režima zaštite prirode i drugih zakonom utvrđenih režima zaštite. Osnovni principi: Na šumskom zemljištu zabranjena je izgradnja osim u izuzetnim slučajevima i to: (-) za izgradnju objekata u funkciji šumske privrede, (-) za izgradnju objekata infrastrukture u skladu sa Planom i (-) za izgradnju objekata u funkciji turizma, rekreacije, lova i ribolova prema rješenjima Plana. Vrsta i namjena objekata koji se mogu graditi: 1. Objekti turističkog, vodnog i rekreativnog karaktera, 2. Objekti za održavanje i eksploataciju šuma i 3. Pristupne saobraćajne površine i prateća infrastruktura Pravila za izgradnju objekata: Veličinu objekta, gabarite, spratnost, primenjene materijale, arhitektonske oblike i forme prilagoditi šumskom ambijentu i okruženju na kome će se pojedini objekti graditi. Preporučuje se da veličina objekta max. 100m2 u osnovi bruto, a visina objekta do P+1. Izuzetak su objekti za turističko – rekreativne svrhe koji mogu biti maksimalne GBP 400m2, maksimalne spratnosti P+1+Pk. Zabranjena je u skladu sa Zakonom o šumama izgradnja i rad postrojenja za mehaničku preradu drveta u šumi i na udaljenosti manjoj od 200 metara od ivice šume. Zabranjena je izgradnja objekata i izvođenje drugih radova u šumi, koji nijesu u funkciji gazdovanja šumama. d. Izgradnja na vodnom zemljištu Principi i pravila građenja odnose se na vodno zemljište izvan propisanih režima zaštite izvorišta vodosnabdjevanja i drugih zakonom utvrđenih režima zaštite. Osnovni principi: Na vodnom zemljištu zabranjena je izgradnja, osim u izuzetnim slučajevima, i to: - za izgradnju objekata u funkciji vodoprivrede, kao za očuvanje i održavanje otvorenih vodotokova, - za izgradnju objekata infrastrukture, u skladu sa ovim Planom, - za izgradnju objekata eksploatacije riječnog materijala, turizma i rekreacije prema rješenjima Plana, - za izgradnju hidroenergetskih objekata, kao i objekata za potrebe istraživanja hidroenergetskog potencijala. Pravila građenja i uređenja: Vrsta i namjena objekata koji se mogu graditi: - objekti kulturnog, turističkog i ugostiteljskog karaktera i prateći objekti, kao što su: šank-barovi, prostorije za presvlačenje i sl., drvene sojenice i nadstrešnice, objekti parternog uređenja (sportski tereni,oprema, mobilijar, plaže i sl.); - Objekti hidrotehničke infrastrukture i vodoprivrede, - Parking površine, - Pristupne saobraćajnice i putna infrastruktura - Ribnjaci; Male hidroakumulacije sa hidroenergetskim postrojenjima. - Sistemi za prečišćavanje otpadnih voda. Za objekte čija se izgradnja izuzetno dozvoljava važe sledeća pravila građenja: − Izgradnja duž vodotokova podliježe uslovima nadležnog ministarstva i organizacije vodoprivrede, a za male hidroenergetske objekte uslovi i saglasnosti se izdaju u skladu sa zakonom i smjernicama za izgradnju mHe (prethodna izrada planske dokumentacije nižeg reda). U principu, izgradnja je moguća uz uslov da se objekti grade u zoni izvan dejstva stogodišnje velike vode, nije dozvoljena izgradnja nad rezervoarima podzemne vode i druge vode za piće, ali je dozvoljena van zahvata poplavnih talasa. Objekti za turističkorekreativne svrhe, komercijalni i ugostiteljski mogu biti maksimalne površine 400m2, maksimalne spratnosti P+1+Pk. − Za objekte infrastrukture i saobraćajnice izgradnja se obavlja u skladu sa uslovima iz tih Poglavlja Plana. − Vodno zemljište u zoni obala vodotokova definisano je položajem regulacione linije nasipa ili obaloutvrde za regulisane MontenegroProjekt 47 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. dijelove korita, odnosno granicom vodnog zemljišta utvrđenom Zakonom o vodama za neregulisane delove korita. − Po potrebi i u skladu sa uslovima nadležne vodoprivrede dozvoljava se formiranje zaštitnog zelenog priobalnog pojasa, u funkciji zaštite priobalnih zona od erozije zemljišta e. Posebne kategorije zemljišta e. 1. Lovišta - Pravila korišćenja, uređenja i zaštite lovišta podrazumevaju: - sanitarni lov u cilju očuvanja optimalne brojnosti životinja i spriječavanja zaraznih bolesti; - zabranu svih djelatnosti koje mijenjaju uslove staništa; - zaštitu rijetkih i proređenih vrsta divljači; gajenje glavnih i sporednih vrsta divljači na “prirodan” način za otvorena lovišta, do postizanja ekonomskog kapaciteta; - zaštitu divljači od bolesti, predatora, krivolova i elementranih nepogoda (poplava); i - uređivanje lovišta izgradnjom lovno-tehničkih objekata, lovnih objekata, održavanje prosjeka, lovnih puteva i komunikacija u lovištu. U lovištima je dozvoljena izgradnja lovno-tehničkih objekata u zavisnosti od brojnog stanja divljači, grade se od prirodnih materijala i uklopaju u prirodni ambijent lovišta; ograđivanje dijelova lovišta radi intenzivnog gajenja i zaštite i lova divljači;izgradnju lovno - proizvodnih objekata; i podizanje remiza na onim mjestima u lovištu gdje nema prirodnih površina koje mogu da pruže zaštitu divljači. Za izgradnju objekata važe sljedeća pravila: - Izgradnja objekata za potrebe lovne privrede – uzgajališta, hranilišta i dr. mora biti zasnovana na planovima uređenja prostora, na vodoprivrednim uslovima, šumsko-privrednim i lovnim osnovama i dr. - Objekti lovne privrede moraju biti prilagođeni pejzažu, prikladnih dimenzija, najmanje moguće spratnosti P, građenih od prirodnih materijala i dr. e. 2. Zemljište u ribolovnim područjima - Uređivanje područja ribolova podrazumijeva: organizovanje čuvarske službe, uređenje ribolovnih mjesta i uređenje pristupa rijeci. Objekti – ribolovne platforme su drvene, maksimalno vizuelno uklopljene u pejzaž. e. 3. Izgradnja na površinama specijalne namjene - Zemljište u zonama eksploatacije mineralnih sirovina, U zonama nalazišta mineralnih sirovina (prvenstveno energetskih, nemetaličnih i dr.) dozvoljava se: - izgradnja objekata u vezi sa eksploatacijom sirovina shodno zakonima koji regulišu materiju rudarske proizvodnje i zaštite prostora, kao i objekata koji proizvode građevinski materijal (asfalt, beton i dr.) e. 4. Zaštićeni infrastrukturni koridori - Osnovni principi: -U okviru zaštitnih koridora putnih pravaca višeg ranga i dalekovoda 220 kV; 400 kV zabranjena je izgradnja, sem izgradnja određenih objekata u skladu sa Zakonom o putevima i Zakonom o elektroprivredi. Izgradnja ovakvih objekata vršiće se uz saglasnost i uslovima nadležnih republičkih organa i utvrđena Urbanističkim projektima za svaki pojedinačni slučaj. d.1.B. 2. Izgradnja u okviru građevinskog područja seoskih naselja - Izgradnja na građevinskom zemljištu (izgrađenom i neizgrađenom) a. Uređenje centralnih djelova naselja - U predviđenim centralnim djelovima naselja, odnosno već izgrađenom građevinskom zemljištu,planirana je izgradnja neophodnih društvenih i komercijalnih sadržaja (prosvjeta, zdravstvo, kultura, privreda, trgovina i sl.), uz poštovanje postojećih lokacija pojedinih objekata sa ovakvim sadržajima. Ovim pravilima definišu se uslovi i elementi urbanističke regulacije za izgradnju objekata i organizacije postojećih urbanističkih cjelina (građevinskog područja seoskog naselja) i rekonstrukcije postojećih objekata. Pretežna namjena u ruralnim naseljima unutar građevinskog područja je stanovanje male gustine SMG. b. Način formiranja urbanističkih parcela - Stambeni objekti se mogu graditi na katastarskim parcelama koje imaju pristup na javni put. Minimalna površina dijela katastarske parcele za individualno stanovanje je 400m2, a max.625 m2. Maksimalna MontenegroProjekt 48 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. spratnost stambene zgrade je P+1 +Pk (ili tri etaže bez obzira na nomrnklaturu). Nnajveći dozvoljeni indeks izgradjenosti na ukupnoj parceli 0,8 najveći dozvoljeni indeks zauzetosti parcele 0,4. Uslovi regulacije i nivelacije - Gradnja je moguća na parceli koja ima uzlaz na javni put. Minimalna međusobna udaljenost slobodno stojećih objekata iznosi 2,5m od granice susjedne parcele. GL u odnosu na javni put i način parkiranja kao što su definisani u Poglavlju Saobraćaj. Na kosom terenu: Za slobodno stojeće stambene zgrade, izuzetno i dvojne zgrade koje imaju parcelu sa izlaskom na javni put, ali koje su na zemljištu sa izraženom konfiguracijom i visinskim razlikama na nivou parcele nije zadata maksimalna spratnost stambene zgrade, već zavisi od kosine terena. Minimalna površina dijela katastarske parcele za individualno stanovanje je 300 m2, a max.500 m2. Maksimalna visina stambene zgrade na višoj koti je 8.0m Nnajveći dozvoljeni indeks izgradjenosti na parceli 1,0. Nnajveći dozvoljeni indeks zauzetosti parcele 0,5. Način snabdjevanja vodom, energijom i telekomunikacionom infrastrukturom u skladu sa uslovima koji su definisani u posebnim poglavljima Plana i kroz Smjernice za izgradnju c. Uređenje prostora za privredne aktivnost i javne objekte c. 1. Stanovanje malih gustina – ruralno stanovanje - Dozvoljena je organizacija poljoprivredne proizvodnje na nivou okućnice sa sadržajima povrtarstva i voćarstva izvan centralnih dijelova naselja. Svako dvorište na parceli poljoprivrednog domaćinstva u okviru stambene zone na građevinskom zemljištu u naselju sastoji se iz stambenog i ekonomskog dvorišta. Minimalna površina stambenog dvorišta 250 m2,a max.500 m2. Indeks izgrađenosti 1,0. Indeks zauzetosti 0,25. Pravila za organizaciju seoskog dvorišta - a. stambeno dvorište:objekat za stanovanje,pomoćne objekte(ljetnja kuhinja, garaža, ostava, nadstrešnice i sl.), - b. ekonomsko dvorište : ekonomski objekti(proizvodni objekti,objekti za preradu poljoprivrednih proizvoda,objekti za skladištenje poljoprivrednih proizvoda, garaže i nadstrešnice za poljoprivrednu mehanizaciju, mašine i vozila,ostave c. okućnica - Na parceli sa nagibom terena prema javnom putu stambeno dvorište se postavlja na najvišoj koti, a kod nagiba od javnog puta na najvišoj koti uz put (GL). Posebna pravila za pomoćne objekte: - prljavi objekti se postavljaju niz vjetar u odnosu na čiste objekte, - minimalno rastojanje između stambenog objekta i objekata za smještaj stoke je 15 m, - minimalno rastojanje septičke jame od stambenog objekakta je 5 m , a od granice susjedne parcele 3m, - minimalno rastojanje đubrišta I poljskog klozeta od stambenog objekta,bunara odnosno živog izvora vode je 20 m, isključivo na nižoj koti, otpadne vode i đubre iz staje,svinjca treba da otiču u zatvorenu septičku jamu (uslovi iz dijela Plana za hidrotehniku) - ako se ekonomski dijelovi susjednih parcela neposredno graniče, minimalno rastojanje novih ekonomskih objekata od granice parcele je 1m. Javni objekti - U svim naselima treba graditi objekte sa tercijarnim djelatnostima (trgovine, snabdjevanja i usluga). Lokacije ovakvih objekata predviđati u centralnim djelovima naselja (građevinsko zemljište), uz uvažavanje ekonomskog interesa korisnika prostora da to bude i van centralnih djelova naselja na negrađevinskom zemljištu koje nije poljoprivredno. Površinu parcele određivaće koncepcija, funkcija objekta ,prema standardima za djelatnosti za koje se gradi objekat (ovim planom nije propisana,dati su preporučeni standardi i normativi). Maks. indeks izgrađenosti - 0,6. Maks. indeks zauzetosti - 0,3. Maks. spratnost objekata je Po+P+Pk. (podrum+prizemlje+potkrovlje) ili tri etaže. Svaka parcela mora imati kolski i pješački prilaz sa javne saobraćajnice min.3,0 m. Objekti društvenog standarda i usluga - planiraju se i grade u zavisnosti od ranga naselja, potreba stanovnika i prostornih mogućnosti lokacije (prema programima MZ), MontenegroProjekt 49 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. neophodno je planirati bolje infrastrukturno opremanje i nestambene sadržaje za zadovoljavanje svakodnevnih i povremenih potreba. Preporuke i kriterijumi racionalnosti za formiranje ustanova javnih službi i centralnih naseljskih sadržaja: udruživanje sadržaja u jedan objekat, izgradnja sadržaja u naseljima kojima gravitiraju ruralna naselja razbijenog tipa u cilju njihovog grupisanja. Uslovi zaštite životne sredine i očuvanja kulturnog i ambijentalnog nasljeđa Primjenjuju se svi uslovi kao i u ostalim područjima . c. 2. Izgradnja na negrađevinskom zemljištu - Ruralno individualno stanovanje na poljoprivrednom zemljištu. - Unutar građevinskog područja naselja(sela)u nekim slučajevima je i poljoprivredno zemljište koje je definisano kao negrađevinsko. Osnovni programsko prostorni elementi za izgradnju stambenog objekta poljoprivrednog domaćinstva za parcelu su: - minimalna površina djela parcele za individualno stanovanje 400 m2, - maksimalna spratnost stambene zgrade do P do P+Pk, - najveći dozvoljeni indeks izgradjenosti na ukupnoj parceli 0,6. Najveći dozvoljeni indeks zauzetosti parcele 0,25. Na parceli je dozvoljena izgradnja stambenih objekata porodičnog stanovanja, poljoprivrednih i ekonomskih objekata poljoprivrednog domaćinstva, kao zasebni objekti mogu se graditi i pomoćni objekti i garaže. Na parceli se može graditi drugi objekat, ukoliko ukupna gradnja na parceli zadovoljava propisane urbanističke parametre. Uslovi gradnje i regulacije Prilikom postavljanja objekata poštovati GL u odnosu na javni put u skladu sa poglavljem Plana - Saobraćaj. Minimalna udaljenost stambenog objekta od granice susjedne parcele iznosi 4,0 m . Pravila za organizaciju seoskog dvorišta: - a. stambeno dvorište:objekat za stanovanje,pomoćne objekte(ljetnja kuhinja, garaža, ostava, nadstrešnice i sl.), - b. ekonomsko dvorište: ekonomski objekti(proizvodni objekti,objekti za preradu poljoprivrednih proizvoda,objekti za skladištenje poljoprivrednih proizvoda, garaže i nadstrešnice za poljoprivrednu mehanizaciju, mašine i vozila,ostave c. okućnica - Na parceli sa nagibom terena prema javnom putu stambeno dvorište se postavlja na najvišoj koti, a kod nagiba od javnog puta na najvišoj koti uz put (GL). Posebna pravila za pomoćne objekte: - prljavi objekti se postavljaju niz vjetar u odnosu na čiste objekte, - minimalno rastojanje između stambenog objekta i objekata za smještaj stoke je 15 m, - minimalno rastojanje septičke jame od stambenog objekakta je 5 m , a od granice susjedne parcele 3m, - minimalno rastojanje đubrišta I poljskog klozeta od stambenog objekta,bunara odnosno živog izvora vode je 20 m, isključivo na nižoj koti, otpadne vode i đubre iz staje,svinjca treba da otiču u zatvorenu septičku jamu (uslovi iz dijela Plana za hidrotehniku) - ako se ekonomski dijelovi susjednih parcela neposredno graniče, minimalno rastojanje novih ekonomskih objekata od granice parcele je 1m. Uslovi zaštite životne sredine i očuvanja kulturnog i ambijentalnog nasljeđa Primjenjuju se svi uslovi kao i u ostalim područjima . d.1.B. 3. Preporučeni standardi i normativi za sva naselja: (ukoliko nije definisano posebnim Zakonom i tehničkim propisima za predmetnu namjenu i djelatnost, odnosno vrstu objekta) Javna administracija - Javni objekti su pošte, banke, uprava, administracija i ustanove. Arhitektonska Maksimalna visina objekata treba da je usklađena sa okruženjem i ambijentom, kao i visinskom regulacijom susjednih objekata, a po pravilu ne treba da je veća od P+3. Nadziđivanje objekata, kao sanacija ravnih krovova može biti sprat i potkrovlje sa kosim krovom – složenim ili viševodnim, sprat sa kosim krovom iza atike, minimalnog nagiba. Prostorije javnih službi (milicija, banka, telekomunikacije): mogu biti u okviru jednog objekta, BRGP 12 m2/zaposlenom Školsko i predškolsko obrazovanje MontenegroProjekt 50 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Predškolsko obrazovanje - Površina parcele - min. 10m2 po djetetu; Površina objekta - min. 6,5m2 BGP po djetetu; Radijus gravitacije - 600 - 1000m od mjesta stanovanja. Po potrebi moguće i organizovano čuvanje djece po kućama većih domaćinstava Osnovno obrazovanje - Površina parcele - min. 15m2 po učeniku; Površina objekta - min. 6,0m2 BGP po djetetu; Učionički prostor - 2,0m2 po učeniku; Broj učenika u odjeljenju - 25 do 30; Broj zaposlenih - 1 zaposleni na 15 učenika; Radijus gravitacije – 1500m u gradskim naseljima, a 5km od mjesta stanovanja na seoskom području, uz obavezu obezbjeđenja prevoza učenika na relaciji mjesto stanovanja – škola, ako su relacije veće, Univerzalni tereni i tereni za male sportove pri školi i Bbiblioteka pri školi, 10 korisnika/1000 stanovnika; Zdravstvo i socijalna zaštita - Površine za zdravstvo su površine koje planskim dokumentom namijenjene prvenstveno zdavstvu. Dozvoljeni su sljedeći objekti: bolnice, sanatoriji, poliklinike i drugi zdravstveni objekti i objekti i institucije za opsluživanje područja, koje odgovaraju karakteristikama područja. Dom za smeštaj osoba sa funkcionalnim i mentalnim smetnjama: Površina parcele - min. 30m2 po korisniku; Površina objekta - min. 20m2 BGP po korisniku; Dom za smeštaj dece bez roditeljskog staranja: Površina parcele - min. 35m2 po djetetu ; Površina objekta - min. 15m2 BGP po djetetu; Dom za penzionere: Površina parcele - min. 45m2 po korisniku ; Površina objekta - min. 20m2 BGP po korisniku. Dom zdravlja: Gravitacijono područje - oko 12.000 stanovnika; Površina parcele - 0,2m2 po stanovniku; Površina objekta - min. 0,11m2 BGP po stanovniku; Zdravstvene stanice i ambulante: Gravitaciono područje - oko 1.500 stanovnika za ambulantu i 3.000-5.000 stanovnika za zdravstvenu stanicu; Površina parcele - 0,005m2 po stanovniku; Površina objekta - min. 0,003m2 BGP po stanovniku. BRGP – 0,05 m2/stanovniku; Radijus opsluživanja max 4 – 5km. Kultura, sport i rekreacija - Dimenzionisanje kulturnih sadržaja u seoskim naseljima treba da se bazira na principu da za svakih 1000 stanovnika treba obezbjediti najmanje 180m2 izgrađenog prostora ra različite kulturne i društvene potrebe. Predviđeni prostori treba da budu fleksibilni, uz mogućnost uvođenja mobilnih biblioteka, bioskopa ili kamernih scena. odnosno višenamjensko korišćenje objekata. Biblioteke i čitaonice predvidjeti za pojednina seoska naselja (ili grupu naselja) i to u okviru škola ili prostorija mjesnih zajednica. Preporuke za organizovanje objekata kulture: Biblioteke i čitaonice: Broj knjiga - 3 - 4 knjige po stanovniku; Potrebna površina - 0,001m2 BGP po knjizi; Broj zaposlenih - 1 zaposleni na 1000 knjiga; Bioskopi: Kapacitet - 20 korisnika na 1000 stanovnika; Površina objekta - 2m2 na 1 sedište; Broj zaposlenih - 1 zaposleni na 50 sedišta; Univerzalna sala: Kapacitet - 10 sJedišta na 1000 stanovnika; Površina objekta - min. 4,6m2 BGP po korisniku; Pozorište: Kapacitet - 6 - 10 sedišta na 1000 stanovnika; Površina objekta - 8m2 na 1 sedište; Broj zaposlenih - 1 zaposleni na 10 sedišta; Kulturno umjetnička društva: Kapacitet - 20 članova na 1000 stanovnika; Potrebna površina min. 1,35m2 BGP po članu. Fizička kultura, sport i rekreacija: Površina parcele (kompleksa) - min.10m2 slobodnih otvorenih poršina po stanovniku; Površina objekta - min. 0,25m2 BGP po stanovniku. d.1.B. 4. Smjernice za seoski turizam- Nosioci seoskog turizma ( seoski turizam, etnoturizam i katuni - etno sela, eko katuni ) su seoska naselja. Za seoski turizam adekvatne su prigradske zone, u okruženje urbanog tkiva grada, nastale kao novoizgrađeni kompleksi u ruralnim prostorima, ili su to autohtona sela u kojima se stanovništvo još uvek bavi poljoprivredom (Gornje Vusanje, Bogajići, Đurička Rijeka, Hoti, Komarača, Desni Meteh, MontenegroProjekt 51 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Mašnica,Gornja Rženica, Novšiće, Pepiće Brezojevica Velika Vojno selo, Višnjevo, Kruševo, Kolenovići,Vusanje, Dolja, Grnčar, Dosuđe, Martinići). Katuni su grupacije privremenih stočarskih stanova, vezanih za korišćenje uglavnom u toku ljeta. Ova naselja, s obzirom na karakter i način izgradnje (kolibe), imaju uz korisnost (poljoprivredne aktivnostipašarenje) etnografsku vrijednost i značajan potencijal za razvoj turizma (Bajrovića katuni, Kukića katuni, Jelića katuni, Stari i mnogi drugi. U ovim sredinama moguće je kreirati specifican ruralni turistički proizvod -etno sela, eko katuni i td -EKO Lodges, autentičan ruralni turizam sa još uvjek sačuvanim sjećanjem na gastronomske i druge domaće specijalitete, turisticki proizvod sa naglaskom na gastro-ponudu. 1.2.6. Bilans površina planskog koncepta Naselja ha 2 258 Šume Poljoprovredno zemljište * Ostale površine Obradivo zemljište i voćnjaci, livade - pašnjaci Parkovi, Šiblje, Žbunje, Močvare, Trska, Goleti... 18 742 857 26 832 *Poljoprivredno zemljište Obradivo zemljište Voćnjaci UKUPNO 48 689,32 ha 1 366 411 Livade i pašnjaci 16 965 Ukupno 18 742 U okviru površina naselja N, Generalna urbanistička rešenja Plava, Gusinja i Murina obuhvataju površinu od 1.193 ha, a ostala naselja 867ha. U okviru površina za posebne namjene – zaštićena područja - ZP: NP Prokletije, kao već zaštićeno područje, obuhvata površinu od 16.638 ha. MontenegroProjekt 52 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 1.2.7. Odnos PUP-a prema drugim planovima i programima 1. Prostorni plan CG do 2020. godine (PPCG) Osnovne postavke Prostornog plana Crne Gore definišu koncept dugoročnog prostornog razvoja Crne Gore na koji utiču brojni komplementarni procesi. Prostor Crne Gore predstavlja osnovu za razvoj stanovništva, osmišljeno koriščenje prostornih potencijala i očuvanje pejzažnih i bioloških raznolikosti, pri čemu regionalne posebnosti čine osnovu za postizanje lokalne, regionalne i mečunarodne prepoznatljivosti Crne Gore i njenih sastavnih područja. U prostorima područja Bjelasice, prilikom izrade novih ili dopune postoječih prostornih planova opština, treba polaziti od funkcionalne diferencijacije pojedinih mikrolokaliteta koje treba razmotriti za razvoj turizma. Razvoj turističkog smještaja treba pažljivo planirati u skladu sa kapacitetima nosivosti. Potrebno je dati prioritet razvoju smještajnih kapaciteta srednjeg i visokog standarda. U okviru Smjernica i pretpostavki za izradu Prostorno planske dokumentacije opština, u okviru razvojnih zona Sjevernog regiona, data je politika za planski razvoj. Gradovi kao što je Plav, treba da formiraju sistem komplementarnih centara. Dolina rijeke Lim treba da bude zona intenzivnog razvoja poljoprivrede. Konsolidacija kompleksa šuma i pošumljavanje koji ima za cilj zaštitu šuma treba da bude glavni pravac razvoja u oblasti šumarstva. Dobra očuvanost ekološkog koridora (koridor jugoistočnih Dinarida u Crnoj Gori) koji obuhvata zone Nacionalnih parkova Durmitor, Biogradska Gora, Prokletije i Regionalnih parkova Ljubišnja, Sinjajevina sa Šarancima, Komovi i Visitor sa Zeletinom. Razvoj turizma tokom čitave godine u ovom regionu treba da bude usmjeren ka osnivanju centara koji su dovoljno snažni da privuku turiste i da im pruže odgovarajuči nivo usluga. U ostalim oblastima treba promovisati i razvijati odgovarajuče oblike iz djelatnosti turizma, koristeči resurse prirodnih i kulturnih vrijednosti od nacionalne i mečunarodne važnosti. PPCG je definisao razvojne zone, među kojima je područja Polimske zone u kojoj se nalazi i opština Plav, koja takođe pripada prekograničnoj razvojnoj zoni: Berane, Andrijevica, Rožaje, Plav - Peć, Kosovska Mitrovica i Prekogranični park Prokletije (Plav, Gusinje - Albanija). Teritorija opštine Plav je prepoznata kao Podzona Plav koja obuhvata područje Plavskog jezera, uključujući i ravne terene duž izvorišnog toka Lima. Glavne karakteristike Podzone Plav su: Resursi i potencijali: Atraktivan prirodni pejzaž, uključujući potencijalni nacionalni park Prokletije i Plavsko jezero, specifično graditeljsko nasljeđe i izgrađeni turistički kapaciteti; poljoprivredno zemljište, šumski kompleksi i pojave ležišta mineralnih sirovina; izgrađeni drvoprerađivački i drugi industrijski kapaciteti; raspoloživa radna snaga; resursi pitke vode; hidroenergetski potencijal Lima i njegovih pritoka za izgradnju mini-hidroelektrana; rasadnički potencijal i kvalitet vode za uzgoj salmonidnih vrsta riba. Prioriteti razvoja: Bolja saobraćajna povezanost sa okruženjem, poljoprivreda orijentisana na ratarsku i stočarsku proizvodnju i proizvodnju voća; turizam usmjeren na dvosezonsko korišćenje kapaciteta i valorizacija Plavskog jezera; industrija prerade drveta, prehrambena industrija, flaširanje vode i korišćenje hidroenergetskog potencijala izgradnjom malih hidroelektrana. Ograničenja: Zabrana lociranja svih industrija u slivu Plavskog jezera; ispuštanja netretiranih zagađujućih otpadnih voda u Plavsko jezero, Lim i njegove pritoke; ograničenje razvoja urbanih i industrijskih funkcija u područjima potencijalnih hidroakumulacija. Konflikti: Evidentan je konflikt između urbanog širenja i pojedinačnih uzurpacija lokacija eksponiranih u prostoru i zahtjeva za očuvanje prirodnih ljepota i poljoprivrednog zemljišta. Isto tako, izražen je konflikt između prirodnog karaktera i ljepote sistema površinskih voda i mjera za poboljšanje korišćenja potencijala obradivog zemljišta - melioracioni zahvati MontenegroProjekt 53 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. plavnih površina južno od Plavskog jezera, kao i konflikt između privredne eksploatacije šuma i zahtjeva zaštite prirodne sredine i pejzaža. Pragovi: Veoma ograničena pristupačnost podzoni u uspostavljenoj mreži saobraćajnica u Crnoj Gori, posebno dijela Plavske i Gusinjske kotline; neadekvatno riješeni i/ili nedostajući sistemi komunalne infrastrukture. Zahtjevi okruženja: Zaštita pejzaža, vode, vazduha, zemljišta, Plavskog jezera od nanosa erodiranog materijala, kao i izabranih sklopova folklorne arhitekture; Kontrola seizmičkog rizika,tehničkih akcidenata i elementarnih nepogoda: Primjena prostornoplanskih i projektantskih mjera, kako bi se ograničila povredljivost komponenti urbanog i privrednog sistema u smislu seizmičkog rizika. Preduslovi: Poboljšanje pristupačnosti, izgradnjom novih i modernizacijom postojećih saobraćajnica, kao i razvoj funkcija društvene infrastrukture. Prekogranične razvojne zone predstavljaju zone šireg obuhvata oko državne granice koju mogu sačinjavati gradovi, naselja ili opštine sa sličnim razvojnim potencijalima i/ili problemima u susjednim državama. Prekograničnu razvojnu zonu Prekogranični park Prokletije (Plav, Gusinje –Albanija) u zoni masiva Prokletija, karakterišu: Prioriteti razvoja: privredna saradnja u području turizma i zaštite životne sredine (planirani nacionalni park Prokletije i ekološki koridori: zeleni pojas i jugoistočni Dinaridi). Crnogorski dio Jugoistočnih Dinarskih planina uglavnom se nalazi u Sjevernom regionu i čini dio velikog biokoridora Jugoistočnih Dinarskih planina („Dinarski luk“), koji se proteže od Alpa do Prokletija i Sarp- Pindor masiva. U području Prokletija, ovaj biokoridor je takođe povezan sa velikim regionalnim biokoridorom zvanim „Zeleni pojas“. Ovaj koridor obilježava granicu između bivših socijalističkih zemalja i komunističkih zemalja; na teritoriji Crne Gore pokriva cijelu granicu sa Albanijom. Zbog specifičnog režima korišćenja ove zone u prošlosti, ona je postala sklonište i koridor važan za biodiverzitet. 2. Strateška procena uticaja na životnu sredinu nacrta PPCG Izveštaj o strateškoj proceni uticaja na životnu sredinu PPCG razmatra sve glavne komponente tog Plana i donosi zaključke o mogučim područjima uticaja na životnu sredinu i o tome u kojoj će mjeri Plan moći da sprovede principe održivog razvoja koji su postavljeni u Nacionalnoj strategiji održivog razvoja. Primarna svrha SPU jeste poboljšanje politika, planiranja i programa kroz: - pružanje nezavisne procjene opcija i alternativa tamo gdje one postoje, - informisanje i uključivanje javnosti u pravljenje Plana, - pružanje savjeta onima koji donose odluke i - pružanje osnova za pračenje efekata politika, planiranja i programa. SPU razmatra sve aspekte Prostornog plana u okviru vremenskog ograničenja i raspoloživog budžeta, a ovaj izvještaj daje i komentare na večinu ključnih komponenti Plana: - vizija održivog razvoja: neophodno efikasnije povezivanje preporuka Nacionalne strategije održivog razvoja sa prostornim ishodima predloženim u Prostornom planu; - zaštita ekološkog i kulturnog naslječa: planovi koji se pripremaju za svaku zaštičenu prirodnu oblast i za najznačajnije oblasti kulturološkog naslječa često ne mogu biti implementirani zbog nedostatka finansijske podrške ili neadekvatnog stručnog osoblja; - zone razvoja: u konceptu zona razvoja posvetiti punu pažnju svim ekološkim problemima sa kojima su zone razvoja povezane-uključujuči zaštitu i poboljšanje prirodnih oblasti u koje spadaju i nacionalni parkovi; - razvoj energetskog sektora: koncept koji je sastavni dio Plana, a kojim se predviča izgradnja kapaciteta, kako bi se iskoristio puni potencijal rječnih sistema za generisanje hidroelektrične energije nosi sa sobom širok spektar rizika vezano za životnu sredinu; -transport: Ciljevi održavanja biodiverziteta i prirodne ljepote Severne regije Crne Gore i razvijanje lokalne privrede njenih glavnih centara su mečusobno suprotstavljeni MontenegroProjekt 54 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Prostorni plan treba da preispita kompatibilnost izmeču različitih oblika ekonomskog razvoja i nakon toga utvdi optimalni nivo prometa za putnički i teretni saobračaj između prepoznatih policentičnih čvorova. 3. Nacionalna strategija održivog razvoja Crne Gore Na nacionalnom nivou, Nacionalna strategija održivog razvoja (skraćeno NSOR) predstavlja korak dalje u nastojanju da se smjernice razvoja zacrtane Deklaracijom o ekološkoj državi i Ustavom iz 1992. godine sprovedu u praksi. Ona se snažno naslanja na Pravce razvoja i proističe iz njih, uz nastojanje da uključi elemente savremenog strateškog planiranja i ostvari čvršću vezu sa mečunarodnim procesima. U isto vrijeme, NSOR predstavlja i jedan od elemenata primjene Mediteranske strategije održivog razvoja (MSOR) na nacionalnom nivou, i priključenje svjetskoj porodici zemalja koje kroz svoje nacionalne strategije održivog razvoja i strategije upravljanja životnom sredinom, u skladu sa preporukama Komisije za održivi razvoj Ujedinjenih Nacija (UNCSD), nastoje da doprinesu očuvanju globalne ravnoteže i globalnom razvoju. NSOR zasniva se na globalno prihvaćenim principima održivog razvoja -definisanim Deklaracijom iz Rija i Agendom 21, Deklaracijom i Planom implementacije iz Johanesburga, kao i na principima Milenijumske deklaracije. U dokumentu Vizije održivog razvoja Crne Gore, ovi su principi sažeto prikazani na sljedeći način: - Integrisanje pitanja životne sredine u razvojne politike; - Internalizacija troškova vezanih za životnu sredinu (tj. prevočenje eksternih troškova degradacije životne sredine u interne troškove zagačivača/korisnika) kroz implementaciju principa zagačivač/korisnik plača; - Učešče svih društvenih aktera (zainteresovanih strana) u donošenju odluka, konsultacije, dijalog i partnerstva; - Pristup informacijama i pravdi; - Jednakost meču generacijama i jednakost unutar iste generacije i rodna ravnopravnost; - Princip predostrožnosti, tj. zahtjev da se očuva prirodna ravnoteža u okolnostima kada nema pouzdanih informacija o odrečenom problemu; - Princip supsidijarnosti (hijerarhije, odnosno mečuzavisnosti) izmeču lokalnog i globalnog nivoa; i - Pristup uslugama i finansijskim resursima koji su neophodni za zadovoljavanje osnovnih potreba. Vizija održivog razvoja Crne Gore obuhvata: - Viziju ekonomskog razvoja, koja polazi od potrebe ubrzavanja ekonomskog rasta i zaokruživanja procesa tranzicije ka tržišnoj privredi (stimulisanje inovacija i produktivnosti, osnaživanje preduzetništva, sprečavanje odlaska kvalitetnih i perspektivnih kadrova iz zemlje), vodeči istovremeno računa o ispunjavanju zahtjeva održivosti kroz integrisanje politike zaštite životne sredine i ekonomske politike, i kroz ublažavanje efekata ekonomskog rasta na životnu sredinu; - Socijalnu viziju, koja podrazumijeva smanjenje siromaštva i zaštitu najugroženijih grupa stanovništva, kao i da se korist od ekonomskog razvoja pravičnije rasporedi među svim segmentima društva; - Ekološku viziju, tj. neophodnost očuvanja životne sredine i održivog upravljanja prirodnim resursima, pospješujuči pri tom sinergiju razvoja i očuvanja životne sredine, i imajuči u vidu pravo budućih generacija na kvalitet života; - Etičku viziju, pod kojom se podrazumijeva poboljšanje uprave/upravljanja kroz izgradnju kapaciteta svih aktera (centralne vlasti, lokalnih vlasti, privatnog sektora i gračanskog društva) i prelazak sa centralizovanog načina odlučivanja na pregovore, saradnju, MontenegroProjekt 55 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. koordinirano djelovanje i decentralizaciju, kao i sprovočenje principa zajedništva i solidarnosti, te poštovanje ljudskih prava kroz reafirmaciju prava na razvoj u zdravom i pravičnom okruženju; - Kulturnu viziju, tj. neophodnost očuvanja kulturne raznolikosti i identiteta, uz jačanje kohezije čitavog društva. Polazeči od vizija održivog razvoja Crne Gore i identifikacije problema i izazova u oblastima zaštite životne sredine i upravljanja prirodnim resursima, ekonomskog i društvenog razvoja, definisani su sljedeči opšti ciljevi NSOR: 1) Ubrzati ekonomski rast i razvoj i smanjiti regionalne razvojne nejednakosti; 2) Smanjiti siromaštvo, obezbijediti jednakost u pristupu uslugama i resursima; 3) Osigurati efikasnu kontrolu i smanjenje zagačenja, i održivo upravljanje prirodnim resursima; 4) Poboljšati sistem upravljanja i učešča javnosti; mobilisati sve aktere, uz izgradnju kapaciteta na svim nivoima; 5) Očuvati kulturnu raznolikost i identitete. 4. Strateški master plan upravljanja otpadom na republičkom nivou Strateški master plan upravljanja otpadom obezbjeđuje uslove za racionalani i održivi plan upravljanja otpadom na nivou Crne Gore. Cilj plana je smanjiti uticaj otpada na životnu sredinu, poboljšati efikasnost korišćenja resursa, kao i nedostatke upravljanja otpadom u prošlosti. Master plan utvrđuje glavne ciljeve koji če obezbijediti progres u cilju zadovoljavajućeg upravljanja proizvedenim otpadom na teritoriji Crne Gore, a srednjeročno gledano, u cilju smanjenja otpada, kao što je naznačeno u relevantnim direktivama Evropske Unije za pitanja otpada. Master plan, takoče, utvrčuje unutrašnje ciljeve, koji podrazumijevaju fokusiranje na upravljanje komunalnim, opasnim, medicinskim i drugim vrstama otpada, ali srednjeročno posmatrano: - povečanje količine sakupljenog otpada - smanjenje proizvedenog otpada na deponijama - predstavljanje aktivnosti recikliranja Prema Master planu največa dnevna količina komunalnog otpada od 0,90 kg koji se proizvede po glavi stanovnika, nalazi se na primorju i u skladu je sa večim ekonomskim mogučnostima, uglavnom zbog turističkih aktivnosti i privrednih objekata (npr. hoteli, restorani) u ovom regionu. Na osnovu nekih iskustava u upravljanju otpadom u turističkim područjima, pretpostavlja se veča dnevna stopa proizvodnje otpada komunalnog otpada od 1,50 kg po glavi turista. Ovo je u vezi sa promjenom ponašanja i potrošnje usljed turističkih aktivnosti, npr. veča potrošnja proizvoda za jednokratnu upotrebu (hrana za ponijeti) i piča u limenkama. Predloženi sistem upravljanja komunalnim otpadom, prema Master planu sastoji se iz sljedećih elemenata: - međuopštinske kompanije koje upravljaju otpadom, - mreža mečuopštinskih deponija, - sistem prikupljanja i transporta otpada, - odgovarajuča struktura naknade, - odgovarajuča zakonodavna struktura, - odgovarajuča institucionalna struktura. Predviđa se da se komunalnim otpadom upravlja osnivanjem 8 međuopštinskih kompanija za upravljanje otpadom uz prisustvo mreže deponija koje ispunjavaju zahtjeve EU direktiva, kao i odgovarajučeg sistema prikupljanja i transporta otpada. Strateškim Master planom upravljanja otpadom na nivou Crne Gore predviđeno je da se čvrsti komunalni otpad sa prostora opštine Berane i susjednih opština Rožaje, Andrijevica i Plav deponuje na sanitarnu deponiju čija je izgradnja planirana na teritoriji opštine Berane. Prioritet Plana je snažno promovisanje smanjenja otpada i to je primjenljivo za sve vrste otpada. Plan obezbječuje dobru osnovu za smanjenje proizvodnje otpada, kao i za planiranje izgradnje MontenegroProjekt 56 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. kapaciteta za upravljanje otpadom, koji su dobre alternative kako se ne bi nastavilo odlaganje otpada na nekontrolisan način. Plan promoviše sveobuhvatnu edukaciju građana o svim aspektima problema upravljanja otpadom. 5. Plan upravljanja otpadom u Crnoj Gori za period od 2008-2012. godine („Sl. list CG, br. 16/08) Usvajanjem Zakona o upravljanju otpadom Crna Gora se opredijelila da poslove sakupljanja, privremenog skladištenja, prevoza, obrade i odlaganja otpada organizuje uz poštovanje principa: održivog razvoja, blizine i regionalnog upravljanja otpadom, preventivnog djelovanja, „zagađivač plača“ i poštovanja redosljeda u praksi upravljanja otpadom. Ovim zakonom je utvrčeno da se upravljanje otpadom vrši u skladu sa republičkim i lokalnim planovima upravljanja otpadom. Republički plan upravljanja otpadom (u daljem tekstu Plan) predstavlja osnovni dokument kojim se određuju srednjoročni ciljevi i obezbjeđuju uslovi za racionalno i održivo upravljanje otpadom u Crnoj Gori. Pored Zakona o upravljanju otpadom, okvir za pripremu ovog plana su Nacionalna politika upravljanja otpadom i Strateški master plan za upravljanje otpadom na republičkom nivou (u daljem tekstu: Strateški master plan). Plan upravljanja otpadom za period od 2008 - 2012. godine, sadrži: 1) ocjenu stanja upravljanja otpadom; 2) ciljeve upravljanja otpadom; 3) dugoročne i kratkoročne mjere u upravljanju otpadom u planskom periodu sa dinamikom realizacije; 4) okvirna finansijska sredstva za izvršenje plana; 5) način realizacije i subjekte odgovorne za realizaciju; 6) razvijanje javne svijesti o upravljanju otpadom. Opšti cilj Plana je da se smanji negativan uticaj otpada na zdravlje ljudi i kvalitet stanja životne sredine, poboljša efikasnost koriščenja resursa i saniraju negativni efekti upravljanja otpadom u prethodnom periodu. Ostvarenjem ovog cilja poslovi upravljanja otpadom organizovače se na način koji je u skladu sa evropskim standardima i direktivama. Master plan preporučuje regionalnu podjelu Crne Gore na 8 područja sa kojih se sakuplja otpad: Bar i Ulcinj; Berane, Rožaje, Andrijevica i Plav; Budva, Kotor i Tivat; Herceg Novi; Mojkovac, Bijelo Polje i Kolašin; Nikšič, Šavnik i Plužine; Pljevlja i Žabljak; Podgorica, Cetinje i Danilovgrad, koja se zadržava i u Republičkom planu, s tim da se jedinice lokalne samouprave mogu povezivati na način koji najviše odgovara njihovim potrebama i interesima. 6. Detaljni prostorni plan autoputa „Bar-Boljare” Prostornim planom Crne Gore su prepoznati infrastrukturni koridori u koje se prostorno uvezuje više magistralnih infrastrukturnih sistema sa ciljem ostvarivanja veće integracije prostora na bazi prepoznatih geografskih koridora duž kojih su koncentrisane razvojne aktivnosti i saobraćajne komunikacije. Koridor autoputa Bar – Boljare, za koji je urađen Detaljni prostorni plan (DPP) direktno podržava razvoje sljedeće tri prekogranične razvojne zone: 1. Berane, Andrijevica, Rožaje, Plav, Peć, Kosovska Mitrovica; 2. Pljevlja, Bijelo Polje – Prijepolje, Priboj; 3. Basen Skadarskog jezera ( Podgorica ), Danilovgrad, Bar, Ulcinj – Skadar, Koplik. Detaljni prostorni plan autoputa Bar – Boljare je dugoročni razvojni dokument koji obuhvata vremenski horizont do 2020. godine. Autoput će direktno uticati na valorizaciju visokovrijednih planinskih turističkih potencijala, a u nešto širem koridoru i Plavskih Prokletija. Izgradnja, uređenje i opremanje infrastrukturnog koridora koji povezuje sva tri regiona u Crnoj Gori (južni, središnji i sjeverni), doprinijeće bržem razvoju područja koje je neposredno vezano za ovaj koridor. MontenegroProjekt 57 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Jedan od osnovnih zadataka DPP-a je da se postigne saobraćajna (fizička), ekonomska i socijalna integracija pojedinih regionalnih cjelina u Crnoj Gori, kao i države sa susjednim zemljama. U putnoj mreži Crne Gore planirani autoput Bar – Boljare predstavlja osnovni transverzalni pravac koji se ukršta se većim brojem postojećih i planiranih primarnih saobračajnica, preko kojih je dobro povezan sa ostalim zonama u Crnoj Gori, ali i sa okruženjem. Autoput će direktno uticati na valorizaciju visokovrijednih planinskih turističkih potencijala u prvom redu Kučkih planina, Komova i Bjelasice. Smjernice za sprovođenje Plana Smjernice za sprovočenje Plana date su kroz opšte odredbe, definisanim etapama izgradnje autoputa, smjernice za razvojnu – stratešku i regulacionu - projektnu komponentu Plana. Posebno su definisane pretpostavke za praćenje i aktivnosti na, eventualnim dopunama plana. Opšte odredbe - Ciljevi, planske koncepcije i rješenja Prostornog plana sprovode se: Primjenom utvrčenih kriterijuma; - Neposrednom primjenom pojedinačnih politika, mjera i instrumenata; - Poštovanjem utvrčenih normativa i standarda; - Ugračivanjem i razradom Prostornim planom utvrčenih ciljeva i koncepcija kroz planove i programe razvoja opština, područja posebne namjene – nacionalnih parkova i morskog dobra, užih teritorijalnih cjelina, naselja, javnih preduzeća, kao i kroz druge programe i projekte; - Nastavkom istraživanja i planiranja, izradom tehničke dokumentacije, monitoringom promjena u prostoru i operacionalizacijom osnovnih koncepcija Prostornog plana. Opšti prioriteti Plana - U sprovođenju planskih ciljeva i koncepcije, kao i u primjeni definisanih kriterijuma, mjera i instrumenata, normativa i standarda, prioritet ima: - Obezbjeđenje neophodnih uslova i smanjenje na prihvatljivi nivo prostornih ograničenja za izgradnju, opremanje i funkcionisanje infrastrukturnih sistema u koridoru u skladu sa zakonskim propisima, opštim razvojnim opredeljenjima i postavkama Prostornog plana; - Sanacija do sada nastalih šteta od postoječih infrastrukturnih sistema i buduće rigorozno sprečavanje svih direktnih i indirektnih negativnih uticaja; - Socijalna, ekonomska i ekološka zaštita stanovništva u koridoru autoputa, koje je ugroženo izgradnjom i funkcijom autoputa; - Primjena prostorno-planskih, urbanističkih i ekoloških mjera koje su utvrđene Prostornim planom, opštih propisa u pogledu zaštite životne sredine i neposrednih tehničko – tehnoloških mjera zaštite; - Stimulisanje, u prvom redu poreskim i kreditnim mjerama, onih djelatnosti i aktivnosti koje na planskom području najbrže povečavaju zaposlenost i ostvarivanje dobiti; - Obezbjeđivanje institucionalnih, organizacionih i informatičkih uslova za sprovođenje Prostornog plana, kao i uslova za nastavak započetih istraživanja, izradu odgovarajučih programa, planova i projekata od interesa za razvoj područja. MontenegroProjekt 58 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 7. Prostorni Plan Područja Posebne namjene (PPPPN) za NP „Prokletije“ Za izradu ovog Plana, Vlada / resorno ministarstvo je donijela Odluku o izradi2 ali sam Plan jos nije urađen. Za prostor Nacionalnog parka Prokletije koji obuhvata značajan dio prostora opštine Plav, u skladu sa Zakonom o uređenju prostora i izgradnji objekata, radi se poseban planski dokument – Prostorni plan posebne namjene. Osnivanje Nacionalnog parka Prokletije je utvrđeno Zakonom o nacionalnim parkovima iz 2009 godine, što predstavlja smjernicu za definisanje namjene površina i ostalih sadržaja, kao i cjelokupnog razvoja Opštine. S obzirom da još nije donesen ovaj planski dokument čije bi smjernice bile obaveza, jer je Plan višeg reda, prilikom planiranja prostora u zahvatu PUP-a urađene su analize, preporuke i određene mogućnosti povezivanja prostora, koje planeri PPPN mogu da koriste. Za potrebe izrade Programskog zadatka3 kao sastavnog dijela Odluke o izradi PPPN NP Prokletije, dostavljeni su od strane Obrađivača PUP-a određeni predlozi i zapažanja koje bi trebalo razmotriti u postupku izrade PPPN. Sam status prostora Nacionalnog parka asocira na područje od posebnog značaja i potencijalno područje naglašenog interesovanja. Međutim, područje Nacionalnog parka Prokletije trenutno nije uključeno u ekonomski život okruženja tj. ovaj prostor je ostao po strani, iako svojom ponudom može da bude vrlo značajan. U tom smislu očekuje se njegovo veće animiranje kroz realizaciju planskih rješenja tj. planiranje adekvatnih sadržaja i infrastrukture. 2 Izvod iz Odluke: (-) Referentni osnov za definisanje polaznih opredeljenja za izradu PPPN NP ''Prokletije čine, prije svega, ''Prostorni plan Crne Gore do 2020. godine'' (u daljem tekstu: PPCG), ''Nacionalna strategija održivog razvoja'', ''Master plan razvoja turizma'', kao i deklarisana politika razvoja na državnom nivou, koje čine osnov sa kojim treba da bude usklađen predmetni Plan. (-) Osnovni razlog za izradu i donošenje PPPN NP ''Prokletije'' je to što je jedinstveni prostor Prokletija zakonom proglašen za Nacionalni park 2009. godine te se za ovaj prostor po prvi put radi prostorni plan što je zakonska obaveza. (-) Osnovni cilj izrade PPPN NP ''Prokletije'' je da se stvore formalne i planske pretpostavke za zaštitu, uređenje, osmišljen razvoj i organizaciju prostora Prokletija u skladu sa osnovnim razvojnim opredjeljenjima, na principima održivog razvoja. (-) Plan treba da definiše odnosno potvrdi osnovni koncept namjene prostora i infrastrukturne opremljenosti koji će omogućiti zaštitu i valorizaciju prirodnih potencijala u funkciji održivog razvoja. U tom smislu poseban značaj ima plansko povezivanje predmetnog prostora sa centrima neposrednog okruženja. (-) Sam status prostora Nacionalnog parka asocira na područje od posebnog značaja i potencijalno područje naglašenog interesovanja. Međutim, područje Nacionalnog parka Prokletije trenutno nije uključeno u ekonomski život okruženja tj. ovaj prostor je ostao po strani, iako svojom ponudom može da bude vrlo značajan. U tom smislu očekuje se njegovo veće animiranje kroz realizaciju planskih rješenja tj. planiranje adekvatnih sadržaja i infrastrukture. (-) Stoga, Odluka o pristupanju izradi Prostornog plana posebne namjene Nacionalnog parka ''Prokletije" i Programski zadatak koji čini njen sastavni dio, predstavljaju osnov za održivi razvoj, očuvanje, zaštitu, unapređivanje i korišćenje potencijala ovog područja“. 3 Izvod iz Programskog zadatka: (-) „Prostorni plan posebne namjene Nacionalnog parka ''Prokletije'' (u daljem tekstu PPPN NP ''Prokletije'') radi se u skladu sa Zakonom o uređenju prostora i izgradnji objekata (''Službeni list Crne Gore'', broj 51/08 i 34/11). (-) Osnovni cilj izrade PPPN NP ''Prokletije'' je da se stvore formalne i planske pretpostavke za zaštitu, uređenje, osmišljen razvoj i organizaciju prostora Prokletija u skladu sa osnovnim razvojnim opredjeljenjima, na principima održivog razvoja. Plan treba da definiše odnosno potvrdi osnovni koncept namjene prostora i infrastrukturne opremljenosti koji će omogućiti zaštitu i valorizaciju prirodnih potencijala u funkciji održivog razvoja. U tom smislu poseban značaj ima plansko povezivanje predmetnog prostora sa centrima neposrednog okruženja. (-) Prostorni plan posebne namjene izrađuje se i donosi za teritoriju ili djelove teritorije jedne ili više lokalnih samouprava sa zajedničkim prirodnim, regionalnim ili drugim obilježjima koji su od posebnog značaja za Crnu Goru i koji zahtevaju poseban režim uređenja i korišćenja. (-) PPPN NP ''Prokletije'' stvaraju se pretpostavke za razvoj, racionalnu organizaciju prostora, zaštitu prirodnih dobara od izuzetnog nacionalnog značaja i zaštitu životne sredine. S tim u vezi, prostornim planom razrađuju se načela prostornog uređenja, utvrđuju ciljevi prostornog razvoja, organizacija, zaštita, korišćenje i namjena prostora, kao i drugi elementi značajni za područje Nacionalnog parka ''Prokletije'' i za prirodna i kulturna dobra od izuzetnog značaja koja se nalaze na ovom području. (-) Prostorni planovi se rade za period od najmanje 10 godina. Vremenski horizont PPPN NP '' Prokletije '' određen je za period do 2025. godine. Osnovne pretpostavke Plana prikazuju se u skladu sa potencijalima i ograničenjima, prioritetima i sredstvima, u vidu projekcija do 2020. godine, sa detaljnijom razradom i etapama implementacije prioritetnih planskih rješenja. (-) Nacionalni park ''Prokletije" obuhvata djelove teritorije opštine Plav. (-) Granice Prostornog plana posebne namjene NP „Prokletije” u svemu odgovaraju granicama Nacionalnog parka Prokletije utvrđenim zakonom o Nacionalnim parkovima („Službeni list Crne Gore, br 56/09). (-) Nacionalni park „Prokletije“ zahvata površinu od 16.038 ha. (-) Osnovni razlog za izradu i donošenje PPPN NP ''Prokletije'' je to što je jedinstveni prostor Prokletija zakonom proglašen za Nacionalni park 2009. godine te se za ovaj prostor po prvi put radi prostorni plan što je zakonska obaveza. MontenegroProjekt 59 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Smjernice PUP-a za izradu PPPN za NP „Prokletije“ Iz dosadašnjih saznanja u toku rada u Plavu, na području Nacionalnog parka Prokletije zaključili smo da je neophodna dataljna razrada za prostor Babino Polje - Bogićevica (predlog-zimski skijaški centar), za dolinu Ropojane i Grebaje gdje su izgrađeni vikend objekti i manji smještajni kapaciteti, a koji predstavljaju značajnu poziciju za razvoj turizma . Jedan od predloga je da se razradi i prostor oko Hridskog jezera, izvan površine koja ima status Rezervata(stroga zaštita) jer ima mnogo zahtjeva za izgradnju objekata i smještajnih kapaciteta, odnosno definisanje prostora za eko-katune i turističke objekte za odmor i rekreaciju. Sa aspekta saobraćaja, kao najvažniji problem treba tretirati put Plav-Bogićevica, za koji se predlaže da bude planiran kao magistralni put, jer je to dionica budućeg puta Plav - Dečane (predviđen PP Crne Gore), Pažljivo razmotriti predloge i zahtjeve korisnika prostora vezano za eksploataciju ekonomskih šuma kojih ima najviše u zahvatu NP, kako bi se omogućila liberalnija eksploatacija, naravno u skladu sa Zakonom i posebnim programima. . U tom smislu naročito treba obratiti pažnju na preporučene oblike prekogranične saradnje sa Albanijom (PP CG), budući da je na tom prostoru takođe stavljen pod zaštitu prostor Prokletija. Preporučiti eventualne projekte prekogranične saradnje, te sadržaje koji mogu biti na obostranu korist.Nacionalni park mora imati razvojnu komponentu koja će učiniti da opština Plav svojim specifičnostima bude konkurentna u oblasti turizma, kako u prostoru Crne Gore, tako i u okruženju, na način što će se razvijati konkurentan turizam kakvog nema u okruženju, “divlja ljepota“ smještajni kapacitet izvan tih područja, “škola prirode“ i zajedno sa ljepotama očuvane prirode važan prostor svjetskog interesovanja. 8. Strategija regionalnog razvoja Crne Gore 2010 - 2014. godine Opština Plav pripada Sjevernoj regiji u kojoj se nalazi veći dio postojećih zaštićenih područja, privredne šume, neiskorišteno poljoprivredno zemljište, neiskorišteni potencijali obnovljivih izvora energije. Kao jedan od strateških ciljeva ovom Strategijom je postavljen cilj regionalnog razvoja i zaštita životne sredine. Način ostvarivanja strateškog cilja za Sjevernu regiju je moguće kroz prioritetne pravce djelovanja: - upravljanje šumama uz veći stepen uključenosti lokalnih samouprava i zajednica, - poboljšanje iskorišćenost poljoprivrednog zemljišta, vodnih resursa i prirodne baštine na održiv način, - poboljšanje sigurnosti u snabdijevanju energijom i maksimiziranje ekonomskih šansi kroz korišćenje obnovljivih izvora (vjetar, biomasa, male HE, biogas), - primjena mjera energetske efikasnosti (energetika, gradjevinarstvo, rezidencijalni sektor), - početak izgradnje prioritetnih postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda i regionalnih sanitarnih deponija, - proširenje sistema organizovanog sakupljanja komunalnog otpada na ruralna područja. 9. Prostorno- urbanistički planovi susjednih opština Prostorno- urbanistički plan opštine Berane Prostorno – urbanistički plan opštine Berane je u fazi izrade Predloga. U zahvatu ovog planskog dokumenta, odnosno na teritoriji opštine Berane je lokacija za izgradnju regionalne (međuopštinske sanitarne deponije), na kojoj je planirano deponovanje komunalnog otpada za opštine Berane, Andrijevica, Plav, Rožaje, Bijelo Polje, Mojkovac i Kolašin. Neophodna MontenegroProjekt 60 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. saradnja i dogovor ovih opština.Izgradnja aerodoroma u Beranama imala bi izuzetan značaj i za opštinu Plav u smislu stvaranja uslova za dolazak turista i stanovništva iz dijaspore. Prostorno- urbanistički plan opštine Andrijevica Ovaj planski dokument je već usvojen, te bi bilo neophodno preispitivanje i usklađivanje sa aspekta zajedničkih smjernica za EMERALD područje Visitor sa Zeletinom (Kuti i Zeletin) i povezivanja opština u turističkim sadržajima na Visitoru. Prijedlog je da Zeletin (Opština Andrijevica) sa Visitorom predstavlja jednu cjelinu. Utvrđivanje trase i Izgradnja dionice auto puta Andrijevica-Murino-Bjeluha doprinjeće intenziviranju saobraćaja i povezivanju sa turističkim motivima i planiranim turističkim centrima u opštini Plav. EMERALD sajtovi Prokletije(30) i Visitor sa Zeletinom (29) MontenegroProjekt 61 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 1.3. Osnovna pitanja koja će biti razmatrana u okviru SPU Imajući u vidu očuvanost prirode u zahvatu Plana, uključujuć i postojeće - stvorene vrijednosti, sa jedne strane, kao i plan razvoja koji je formulisan u Nacrtu Prostorno urbanističkog plana (PUP) Bijelog Polja, sa druge strane, u toku rada na ovoj SPU su propoznati: a) ključni prirodni resursi (šume, vodni potencijal, otvoreni planinski tereni i poljoprivredno zemljište), b) ambijentalne i kulturne vrednosti prostora, c) socijalni i ekonomski činioci razvoja koji su značajni za obradu uticaja Plana na životnu sredinu. U tom kontekstu su pažljivo analizirana ponuđena scenarija/varijante razvoja PUPa (3-ća faza njegove izrade) u okviru kojih su identifikovana sledeća 3 polazna tematski zaokružena ključna pitanja razvoja koja su istovremno osnovna – ključna pitanja koja će biti razmatrana u okviru ove SPU: (i) izgradnja građevinskih objekata, uključujući turističke objekte i infrastrukturu (ii) poljoprivreda i šumarstvo i (iii)iskorišćavanje vodnog potencijala Za navedena ključna pitanja razvoja obrađivač PUP-a je sakupio i amalizirao odgovarajuću dokumentacionu osnovu. Informacije iz dokumentacione osnove su dodatno dopunjene mišljenjem javnog mnjenja (anketa, formalni i neformalni sastanci i razgovori sa korisnicima prostora, pismene inicijative, Forum građana, Radne grupe) i sosptvenom analizom stanja u prostoru koji je obrađivač PUP-a sproveo u toku rada na tom prostornoplanskom dokumentu. Sve informacije o navedenim pitanjima korišćene su, prvo za formulisanje varijantnih rješenja – scenarija razvoja (A, B i C), a potom i samog Nacrta PUPa. Od razmatranih scenarija razvoja, izabrana je kombinacija razmatranih scenarija, oslonjenom na Scenario B, čime je dat naglasak na racionalno korišćenje zemljišta u skladu sa njegovim prirodnim pogodnostima, međusobni usklađeni raspored površina pogodnih za razvoj stočarstva, voćarstva i ratarstva, šumarstva, izgradnje naselja i turističkih kapaciteta i turističke infrastrukture, proizvodnih objekata (uključujući i energetske), infrastrukturnih i komunalnih sistema i objekata. Predloženo je da se prostor opštine se razvija u skladu sa principima održivog razvoja, što podrazumijeva organizovanu plansku upotrebu – korišćenje, uređenje i zaštitu u skladu sa prirodnim i stvorenim potencijalima i ograničenjima. Izradi Nacrta PUP-a prethodila je analiza i vrednovanje predjela (Studija prirodnih uslova i Studija predjela za Prostorno urbanistički plan Opštine Bjelo Polje, maj 2012.godine) u kojoj su, između ostalog obrađivana i gore navedena ključna pitanja razvoja (vrednovanje i ranjivost predjela, konflitnost između pogodnosti i planiranih namjena i dr, vidi naredne karte). Rezultati tih studija, tekstualni i grafički, integrisani su u Nacrt PUP-a, dok su za potrebe izrade ove SPU korišćeni za analizu uticaja od gore navedenih ključnih pitanja razvoja. MontenegroProjekt 62 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Karta vrednovanja predjela u zahvatu PUP-a Plava Karta osjetljivosti / ranjivosti predjela u zahvatu PUP-a Plava MontenegroProjekt 63 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Karta konfliktnosti između pogodnosti i planiranih namjena u zahvatu PUP-a Plava MontenegroProjekt 64 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 1.4. Zakonska regulativa Za izradu i sprovodjenje mjera ove Strateške procjene uticaja na životnu sredinu relevantni su sledeći propisi: ¾ Zakon o životnoj sredini („Službeni list CG“, broj 48/08) definiše osnovne principe zaštite među kojima su prvenstveno očuvanje prirodnih vrijednosti, procjena uticaja na životnu sredinu, ponovna upotreba i reciklaža, zagađivač plaća, korisnik plaća, te javnost podataka i obaveza obavještavanja. ¾ Zakon o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu („Službeni list CG“, br. 80/05) propisuje obavezu izrade strateške procjene za planove, programe i druga strateška dokumenta, čime se obezbjeđuje osnova za efikasnu zaštitu životne sredine i primjenu principa održivog razvoja u toku njihove izrade i pri odlučivanju o konačnim rješenjima. Prilikom izrade Strateške procjene uticaja na životnu sredinu moraju biti uzete u obzir sledeće karakteristike uticaja: vjerovatnoća, intenzitet, složenost/reverzibilnost, vremenska dimenzija (trajanje, učestalost, ponavljanje), prostorna dimenzija (lokacija, geografska oblast, broj izloženih stanovnika, prekogranična priroda uticaja), kumulativna i sinergijska priroda uticaja, i druge karakteristike uticaja4. U članu 2 ovog zakona utvrđeni su osnovni ciljevi strateške procjene, i to: 1. Obezbjeđivanje da pitanja životne sredine i zdravlja ljudi budu potpuno uzeta u obzir prilikom razvoja planova ili programa; 2. Uspostavljanje jasnih, transparentnih i efikasnih postupaka za stratešku procjenu; 3. Obezbjeđivanje učešća javnosti; 4. Obezbjeđivanje održivog razvoja; 5. Unaprjeđivanje nivoa zaštite zdravlja ljudi i životne sredine. Zakonom o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu propisane su sljedeće faze u postupku izrade strateške procjene: 1. Odlučivanje o potrebi izrade strateške procjene; 2. Utvrđivanje obima i sadržaja izvještaja o strateškoj procjeni; 3. Odlučivanje o davanju saglasnosti na izvještaj o strateškoj procjeni. ¾ Zakonom o zaštiti prirode („Službeni list CG“, br. 51/08) uređuje se zaštita i očuvanje prirode, kroz održivo korišćenje prirodnih resursa a u prostorno-planskoj i projektnoj dokumentaciji kroz propisivanje mjera i uslove zaštite prirode. Za planirane projekte, radnje i aktivnosti za koje je zakonom utvrđena obaveza izrade procjene uticaja na životnu sredinu, ocjena prihvatljivosti je sastavni dio procjene uticaja na životnu sredinu. ¾ Zakon o nacionalnim parkovima („Službeni list CG“, br. 49/09) uređuje se razvoj, zaštita i očuvanje nacionalnih parkova. Izmjenama i dopunama ovog zakona iz 2009-te godine osnovan je Nacionalani park "Prokletije" (član 10 Zakona). 4 Različite vrste uticaja mogu se definisati kao: 1. Neposredan uticaj: utvrđuje se ako se sa planom predviđa zahvat u životnoj sredini, koji ima na terititoriju plana neposredan uticaj na izabrane indikatore stanja životne sredine. Utvrđeno područje neposrednog uticaja zavisi od stanja na terenu, detaljnih podataka o sprovođenju zahvata u životnu sredinu i od ostalih značajnih okolnosti. 2. Širi uticaj: se utvrđuje, ako se sa planom predviđa zahvat u životnoj sredini sa uticajima, koji nijesu neposredna posljedica sprovođenja plana, nego se mogu dogoditi na nekoj udaljenosti od izvornog uticaja ili nastaju kao posledica plana (naprimjer: zahvat u životnoj sredini koji mijenja kvalitet ili količinu vode i na taj način utiče na ekološko stanje močvarnih ili vodenih tijela sa kojima je hidrološki povezan). 3. Kumulativni uticaj: se utvrđuje, ako se sa planom predviđa zahvat u životnoj sredini, koji ima manji uticaj na izabrane indikatore stanja životne sredine, ali ima zato zajedno sa postoječim zahvatima u životnoj sredini ili sa zahvatima koji su tek planirani odnosno u sprovođenju na osnovi drugih planova, velik uticaj na izabrane indikatore stanja životne sredine; ili ako ima više manjih pojedinačnih uticaja koji skupa imaju značajniji efekat na izabrane indikatore stanja životne sredine. 4. Sinergijski uticaj: se utvrđuje, ako se sa planom predviđa zahvat u životnoj sredini sa uticajima, koji su u cjelini veći od veličine pojedinačnih uticaja. Sinergijske uticaje se pogotovo utvrđuju u slučajevima, kada se količina uticaja na habitate, prirodne resurse ili urbanizovana područja približi kapacitetu kompenzacije tih uticaja. 5. Stalni uticaj: predstavlja uticaj, koji ostavlja trajne posljedice i 6. Privremeni uticaj: predstavlja uticaj privremene prirode. MontenegroProjekt 65 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. ¾ Zakon o vodama („Službeni list CG“, br 27/07 - 73/10 - 47/11) uređuje pravni status i način integralnog upravljanja vodama, vodnim i priobalnim zemljištem i vodnim objektima, uslovi i način obavljanja vodne djelatnosti i druga pitanja od značaja za upravljanje vodama i vodnim dobrom. Pored primjene na ostale vode/vodno dobro, ovaj zakon ima primjenu i na vode priobalnog mora u pogledu njegove zaštite od zagađivanja sa kopna. ¾ Zakon o zaštiti vazduha („Službeni list CG“, br. 25/10 – 40/11) uređuje način praćenja kvaliteta vazduha, mjere zaštite, ocjenjivanje i poboljšanje kvaliteta vazduha, kao i planiranje i upravljanje kvalitetom vazduha. Vazduh, se smatra, u smislu ovog zakona prirodnom vrijednosti od opšteg interesa koja je dio životne sredine i ima posebnu zaštitu u Crnoj Gori. Zaštita vazduha od zagađivanja radioakti-vnim materijama, genetski modifikovanim organizmima, bukom i elementarnim nepogodama uređena je posebnim propisima. ¾ Zakon o zaštiti od buke u životnoj sredini („Službeni list CG“, br. 28/11) uređuje zaštitu od buke u životnoj sredini i utvrđuje mjere za suzbijanje štetnog dejstva buke na zdravlje ljudi, a odredbe ovog zakona se primjenjuju na buku na radnom mjestu, u stanovima, u prevoznim sredstvima i buku koja je posljedica vojnih aktivnosti ili otklanjanja posljedica elementarnih nepogoda. Pored ostalih mjera, ovaj zakon je propisao odgovarajuće mjere za zaštitu od buke u planovima prostornog uređenja. ¾ Zakon o upravljanju otpadom („Službeni list CG“, br 80/05, 73/08, 64/11) uređuje vrste i klasifikaciju otpada, planiranje upravljanja otpadom, obezbjeđenje uslova za postupanje sa otpadom, prava, obaveze i odgovornosti pravnih i fizičkih lica u upravljanju otpadom, uslove i postupak izdavanja dozvola, nadzor i druga pitanja koja su značajna za upravljanje otpadom. Zakon se primjenjuje od 1 novembra 2008 godine, a predvidio je donošenje Državnog plana upravljanja otpadom i lokalnih planova upravljanja otpadom, o čijem sprovođenju treba da se pripremaju godišnji izvještaji. ¾ Zakon o uređenju prostora i izgradnji objekata („Službeni list CG“, br 51/08, 40/10, 34/11, 40/11, 47/11, 35/13, 39/13) uređuje sistem uređenja prostora Crne Gore, nači i uslove izgradnje objekata, kao i druga pitanja od značaja za uređenje prostora i izgradnju objekata. Pored navedenih, biće korišćena i druga zakonska i podzakonska akta za koje se pokaže da je njihovo korišćenje relevantno za predmetnu stratešku procjenu uticaja, a prije svih: ¾ Pravilnik o graničnim vrijednostima nivoa buke u životnoj sredini („Sl. list RCG”, br. 75/06); ¾ Uredba o klasifikaciji i kategorizaciji površinskih i podzemnih voda („Službeni list CG“, br. 02/07) ¾ Pravilnik o kvalitetu i sanitarno-tehničkim uslovima za ispuštanje otpadnih voda u recipijent i javnu kanalizaciju, načinu i postupku ispitivanja kvaliteta otpadnih voda, minimalnom broju ispitivanja i sadržaju izvještaja o utvrđenom kvalitetu otpadnih voda („Službeni list CG“, br. 45/08) ¾ Uredba o zaštiti od buke („Službeni list RCG”, br. 24/95, 42/00); ¾ Zakon o kvalitetu vazduha („Službeni list RCG“, br. 48/07); ¾ Zakon o integrisanom sprečavanju i kontroli zagađivanja životne sredine („Službeni list RCG”, br. 80/05); ¾ Zakon o procjeni uticaja na životnu sredinu („Službeni list RCG”, br. 80/05); ¾ Uredba o projektima za koje se vrši procjena uticaja na životnu sredinu („Službeni list RCG«, br. 20/07); ¾ Pravilnik o emisiji zagađujućih materija u vazduh („Službeni list RCG”, br. 25/01). MontenegroProjekt 66 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 2. OPIS POSTOJEĆEG STANJA PRIRODNE I ŽIVOTNE SREDINE I NJENOG MOGUĆEG RAZVOJA 2.1. Geografski položaj Opština Plav nalazi se u jugoistočnom dijelu Crne Gore, neposredno do granice prema Albaniji i Kosovu. Teritorija Opštine smještena je u izvorišnim tokovima Lima i Pećke Bistrice, između Prokletijskih planina, u kojima dinarske planine dostižu visinsku kulminaciju. Preko planinskih visova, sa južne i jugozapadne strane pruža se državna granica prema Albaniji, a sa istočne strane, granica prema Kosovu. Geografske koordinate su 42° 35′ 29” N i 19° 56′ 26” E. Teritorija Opštine se prostire u pavcu sjeveroistok - jugozapad i zahvata površinu od oko 486 km2. Teritorija Opštine predstavlja posebnu prirodnu - geografsku i administrativnu cjelinu, čije se administrativne granice najvećim dijelom podudaraju sa prirodnim. Centralni dio Opštine čini plavsko - gusinjska kotlina, koja je, Limskom dolinom, prirodno otvorena prema sjeveru. Čitav predio je blago nagnut prema sjeveru, kuda vode i svi rječni tokovi, kao i najvažniji put dolinom Lima. Opština se sa južne i jugoistočne strane graniči sa Albanijom u dužini od 56 km, sa jugoistočne strane sa Kosovom, u dužini od 34 km. Sa sjeverne strane graniči se sa opštinom Berane u dužini 16,7 km, a sa sjeverozapadne strane sa opštinom Andrijevica u dužini od 21,2 km. Granica opštine Plav duga je 114,78 km. Teren opštine Plav karakterišu sljedeći prirodni elementi: o Područje Opštine je najvećim dijelom smješteno u plavsko –gusinjskoj kotlini i u dolini rijeke Lim - Gornje Polimlje; o Grad Plav se nalazi na prosječnij nadmorskoj visini od oko 945 mnm. Skoncentrisan je oko Plavskog jezera ( ali ne i uz jezero) i izvorišta rijeke Lim; o Gusinje je drugo po veličini naselje na teritoriji opštine Plav i nalazi se jugozapadno od Plava, na sastavku rijeka Grnčara i Vruje na nadmorskoj visini od 925 mnm, ispod Prokletija, nadomak granice sa Albanijom; o Teritorija plavske opštine, zahvata središnji dio masiva Prokletija karakteristlčnog po razuđenosti reljefa, brojnim visovima, klisurama, strmim padinama i drugim prirodnim fenomenima; o Na osnovu Zakona o nacionalnim parkovima (Sl. list 56/09), Prokletije su proglašene petim Nacionalnim parkom u Crnoj Gori na površini od 16 638 ha (16 118 ha - GIS) o U morfološkom smislu teren pripada Dinaridama, preciznije Prokletijskim planinama. Prokletijske planine čine: Prokletije, Hajla, Komovi, Visitor, Mokra planina, Mokra gora, Žljeb. o Plavske Prokletije obuhvataju prostor visokih planina, od Bogićevice na istoku, preko grebena duž granice sa Albanijom na jugu i jugozapadu, zatim Visitora i Zeletina na zapadu do Starca na sjeveru; o Najveći planinski vrh na teritoriji plavske opštine po nekim podacima je i najveći vrh Crne Gore - Zla kolata - 2 534 mnm, dok je po Statističkom godišnjaku, najveći vrh na Prokletijama - Maja Rosit (Rosni vrh - 2 524 mnm); o Plavsko - gusinjska kotlina predstavlja najdublji i najveći lednički oblik na Prokletijskim planinama. Dužina kotline iznosi oko 25 km, a širina oko 5 km i prostire se u smjeru sjever - jug; MontenegroProjekt 67 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. o Plavsko jezero, kao najznačajniji i najveći limnološki objekat među planinskim jezerima Crne Gore, je smješteno u prostranoj plavsko-gusinjskoj kotlini okružen masivima Prokletija, Visitora, Grebena i Bogićevice; o Plavsko jezero je ledničkog porijekla. Nastalo je u prostoru koji je bio intenzivno zahvaćen glacijacijom, gdje je voda akumulirana u plavsko - gusinjskom valovu. Ovo je najveće ledničko jezero u Crnoj Gori, čija površina iznosi 1,99 km2. Nalazi se na 906 mnm, sa maksimalnom dubinom 9,15 m. Maksimalna dužina jezera je preko 2000 m, a širina oko 1500 m. Površina neposrednog sliva je preko 4 km2.; o Plavsko jezero je protočnog tipa. Osnovna obilježja vodnog bilansa daju mu pritoka Ljuča sa svojim slivom (pritoke Vruja i Grnčar) i otoka Lim, čije izvorište predstavlja upravo ovo jezero; o Doline rjeke Lim i njenih pritoka svojim oblicima i pravcima pružanja predstavljaju prirodnu predispoziciju za vezu sa susjednim oblastima i unutrašnje veze. Rijeka Lim je okosnica na koju se vezuju ostali sekundarni pravci; o Prostor Opštine pripada Crnomorskom slivu, odnosno slivu rijeke Lim. Prigranični položaj opštine Plav, teška prohodnost planinskog masiva Prokletija i drugotrajna izolovanost susjedne države Albanije, uslovili su da je područje opštine Plav, u okviru Crne Gore i šire, ostalo izolovano i periferno u odnosu na mreže naselja i saobraćajnica. Najznačajnije drumske saobraćajnice su magistralni pravac M-9, koji vodi od Kolašina preko Andrijevice do Murina, pa dalje prema Peći i regionalni put R-9, koji vodi od Murina do Gusinja. Plav je udaljen od glavog administrativnog centra države i aerodroma - Podgorice 180 km, od luke Bar 232 km, a od Bijelog Polja gdje je želježničko čvorište,73km. Opština Plav pripada Sjevernom regionu Crne Gore, po prostoru spada u red opština srednje veličine i zauzima 3,5% teritorije Crne Gore. Opštinski centаr Plav predstаvljа glаvni uprаvni, ekonomski, privredni i kulturni centаr Opštine, kome direktno i indirektno grаvitirаju svа nаseljа. Glаvni rаzvojni centаr je Plav. Opština Plav je 12. po veličini u Crnoj Gori, ima 3 mjesna centra (dva urbanog karaktera - Plav i Gusinje), 7 mjesnih zajednica i 21 selo. MontenegroProjekt 68 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 2.2. Klimatske karakteristike Na osnovu podataka referentnog klimatskog perioda, od 1961 do 1990. godina, u Crnoj Gori su zastupljeni C i D klimati – umjereno topli (C) i umjereno hladni (D) klimat. Umjereno topli klimat rasprostranjen je u nižim, dok je u višim planinskim predjelima u unutrašnjosti zemlje, uglavnom iznad 1000 mnm, zastupljen D klimat. Prvi, C klimat, se javlja sa dva tipa Cs i Cf. U okviru sredozemne ili tzv. etezijske klime (Cs) izdvajaju se dva podtipa, Csa i Csb. Umjereno topli i vlažni klimatski tip (Cf) je kod nas zastupljen sa jednim podtipom – Cfb. Drugi klimat (D) je zastupljen u visočijim predjelima, i to sa Df tipom i dva podtipa, Dfb (na visinama uglavnom do 1500 mnm) i Dfc (na visinama uglavnom iznad 1500 mnm). Dakle, po Kepenovim principima u Crnoj Gori su zastupljena tri klimatska tipa, odnosno pet podtipova (tab 2.2, a ). Tabela 2.2. a- -Kepenov sistem u Crnoj Gori Klimatski razred (klimat) C D Klimatski tip Cs Cf Df Klimatski podtip Csa Cs/ s''/b Cfb Dfb Dfc Naziv sredozemna klima s vrucim ljetom prelazna varijanta etezijske klime s toplim ljetom umjereno topla i vlažna klima s toplim ljetom umjereno hladna i vlažna klima s toplim ljetom vlažna borealna klima sa svježim ljetom Položaj u zoni sukobljavanja kontinetalnih i maritimih vazdušnih masa, nadmorska visina i reljef su osnovne determinante klime ovog područja. Na osnovu Kopenove rejonizacije Crne Gore, na području Plava prepoznata su dva klimatska tipa: o klimatski tip Cf- sa podtip Cfb-umjereno topla i vlažna klima s toplim ljetom, dolinski dio teritorije, o klimatski tip Df, sa dva podtipa: a.) Dfb - umjereno hladna i vlažana klima s toplim ljetom (na visinama od 1000 mnv do 1500 mnv), Bb) Dfc - vlažna borealna klima, veoma hladne zime sa puno snijega dok su ljeta svježa (na visinama preko 1500 mnv) Uticaj mediterana na područje teritorije opštine ogleda se na režim padavina. 2. 2. 1. Klimatski parametri Da bi se dobio potpuniji uvid u ovu bitnu fizičko geografsku osobenost područja korišćeni su podaci Hidrometeorološkog zavoda Crne Gore za period od 1981 do 2010 i koji nisu bili potpuni ili su nedostajali za pojedine klimatske parametre. Za nedostajuće klimatske parametre podaci su korišćeni iz ranijih planskih dokumenata i studija pa se podaci trebaju shvatiti tolerantno. Temperatura vazduha. Srednja godišnja temperatura iznosi 8,6oC. Najtopliji mjesec je juli sa srednjom temperaturom od 18,2oC, a najhladniji mjesec je januar sa temperaturom -1oC. Godišnja amplituda iznosi 19,2oC. Apsolutno max. temperatura iznosila je 36,3oC, izmjerena je jula 2007.godine. Apsolutno min. temperatura iznosi -29,8oC, izmjerena je januara 1985.godine. Apsolutno termičko kolebanje bilo je 66,1oC. Sa porastom nadmorske visine temperatura vazduha opada, prosječno za 0,60ºC na 100 m (temperaturni ili termički gradijent). Vrijednosti termičkog gradijenta zavise od postojeće sinoptičke situacije.Najveće vrijednosti ima pri adiabatskim procesima - termičkim ili MontenegroProjekt 69 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. dinamičkim (10ºC/100 m). U zimskom periodu česta je pojava temperaturne inverzije, kada su planinske padine osunčane i toplije a kotline hladnije i pod maglom. Najviše toplote dobijaju južne strane uzvišenja, a ostale ekspozicije, posebno osojne padine, mnogo manje.Srednja dnevna temperatura vazduha viša od 10°C traje oko 160 dana na nadmorskim visinama do 1.000 m (maj-oktobar), oko 90 dana u visinskoj zoni između 1.000 i 1.500 m (jun-avgust), te oko 60 dana u predjelima iznad 1.500 m (jul-avgust). Oblačnost. Područje Plava spada u u područje znatne oblačnosti.Srednja godišnja oblačnost iznosi 5,6 desetina.Srednja mjesečna oblačnost je maksimalna u decembru mjesecu i iznosi 6,8 desetina, a minimalna u avgusta i iznosi 4,3 desetine. Oblačnost je povećana u hladnijem dijelu godine, dok u ljetnjem dijelu godine dostiže minimum. Jesen i proljeće imaju u prosjeku sličnu oblačnosti. Treba naglasiti da je u zimskom periodu oblačnost u Plavu veća nego na okolnim planinskim visovima. Oblačnost je veoma značajan klimatološki parametar. Oblačnost prevashodno utiče na stepen osunčanja, na temperaturu vazduha i na stepen osvetljenosti koji je veoma značajan za razvoj i rast biljaka tj. na intezitet fotosinteze , a samim tim i indirektno na količinu stvaranja organskih materija, što utiče na kvalitet i kvantitet prinosa u poljoprivrednoj proizvodnji. Povećanje količine oblačnosti vezano je sa povećanjem vlažnosti vazduha. Vlažnost vazduha (nema podataka iz HMZCG). Relativna vlažnost vazduha u Plavu nalazi se u granicama umjerene povišenosti izmedju 74 i 77%. U zimskom periodu, ove vrijednosti su u granicama znatno povišenih i visokih iznosa, izmedju 77 i 85%. Za razliku od naselja, na većim nadmorskim visinama relativna vlažnost je znatno manja. Insolacija- Trajanje sunčevog sjaja nije tačno poznata (nema podataka iz HMZCG). Medjutim, u drugim planskim dokumenima tvrdi se „Saglasno mjesečnom i periodičnom toku oblačnosti kreću se i vrijednosti insolacije čija je prosječna godišnja vrijednost insolacije u sjevernom i centralnom dijelu oko 1.800 časova, dok je u južnoj zoni i do 2.000 časova sunčevog sijanja“.Od reljefa znatno zavisi trajanje i intenzitet insolacije, a time i radijacije. Padavine. Srednja godišnja suma padavina na stanici Plav je 967,2 mm (vrijednost visine padavina na stanici Plav je manja za oko 50% u odnosu na prosječnu vrijednost padavina za sliv rijeke Lim do HS Plav).Maksimalna godišnja količina padavina je 1718,2 mm, izmjerena 2010. Godine. Minimalna godišnja suma padavina 616,8 mm, izmjerena u 2003. godine; Srednja mjesečna suma padavina najveća je u decembru i iznosi 127,7mm. Srednja mjesečna suma padavina najmanja je jula i avgusta i iznosi 47 mm; Maksimalna mjesečna suma padavina je 310,6 mm, izmjerena u decembru 1981.god. Najmanja mjesečna sume padavina (nije ni bilo padavina) januar 2005.god i jun 1995. god.; Maksimalna dnevna količina padavina je 89,4 mm, izmjerena januara 1987.god. Vjerovatnoća jednodnevnih maksimalnih padavina je od 193mm za 1% do 56mm za 50%. Veći dio područja odlikuje se modifikovanim pluviometrijskim režimom padavina (modifikovani mediteranski režim), pri čemu se maksimalne količine izlučuju u kasnoj jeseni i u prvom dijelu zime (oktobar-januar), a minimalne u ljeto (jun-avgust). Na planinama koje su dalje od mora količina padavina se povećava sa visinom do oko 1500-1600 m, a zatim opada. Zbog toga, područje visokih planina oko Komova i Prokletija dobija visoku količinu padavina koja iznosi oko 2000-2500 mm godišnje. Modifikovani režim padavina je ograničavajući činilac u razvoju poljoprivrede, naročito u zonama čija je geološka osnova izgrađena od vodopropustljivih krečnjačkih stijena. U vegetacionom periodu izluči se izmedu 15 i 20% ukupne godišnje količine padavina, a u zimskom čak oko 42%. Maksimalna visina snježnog pokrivača u Plavu je 136 cm. Prvi MontenegroProjekt 70 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. snijeg se najčešće javlja oko polovine novembra, a može se pojaviti i sve do sredine aprila, a na visinama od 1.000 mnm-1.500 mnm snijeg počinje novembra i traje do maja. Na većim nadmorskim visinama period snježnih padavina je znatno duži.Na visinama 1.000-2.000 mnm ima 70-140 dana sa snježnim pokrivačem od 50 cm, dok se broj dana sa snježnim pokrivač od 10 cm kreće od 90 do 210 dana, zavisno od nadmorske visine. Vjetrovi. Planinske skupine Prokletija utiču da je dolinski dio teritorije Plava zaštićen od vjetrova iz zapadnog, a donekle i iz istočnog kvadranta. Dominira „sjeverac“ u zimskom, a južna i jugozapadna strujanja u ljetnjoj polovini. Najbitnija karakteristika horizontalnih strujanja vazduha je da područje Plava ima dosta tišina. Naime, više od pola godine nema vjetrova. Rosni Vrh - Maja e Rosit (2522 m)5 pod snijegom 5 http://www.summitpost.org/rosni-vrh-maja-rosit/155142 MontenegroProjekt 71 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 2.3.Reljef Teritorija plavske opštine zahvata centralni i središnji dio masiva Prokletija, Plavsko gusinjsku kotlinu i dio doline Lima. Crnogorske Prokletije protežu se u dosta dugom istočnom i sjeveroistočnom graničnom pojasu Crne Gore prema Albaniji i Srbiji (od Skadarskog jezera do Mokre gore u Metohiji). Njima pripada cjelokupna teritorija opština Plav i Rožaje, istočni i sjeveroistočni dio opštine Podgorica, južni i jugozapadni dio opštine Andrijevica i jugoistočni dio opštine Berane. S obzirom na ovakvu administrativno-teritorijalnu pripadnost, kao i na fizičko-geografske specifičnosti, ovo područje se dijeli na tri predjelne cjeline - zone: sjeverna zona - kojoj pripada prostor opštine Rožaje i beranski dio Prokletija, centralna zona - koja zahvata teritoriju opštine Plav i andrijevički dio Prokletija, južna zona - Kučka površ i istočni dio podgoričke kotline u zoni Malesije. Crnogorske Prokletije zahvataju površinu od oko 1.380 km2, što iznosi oko 10% prostora Crne Gore i, isto tako, stanovništvo ovog područja čini oko 10% ukupne populacije u Crnoj Gori. Središnji dio masiva Prokletija karakterističan je po razuđenosti reljefa, brojnim visovima, klisurama, strmim padinama i drugim prirodnim fenomenima. Plavske Prokletije obuhvataju prostor visokih planina, od Bogićevice na istoku, preko grebena duž granice sa Albanijom na jugu i jugozapadu, Visitora i Zeletina na zapadu, do Starca na sjeveru. Reljef Prokletijskih planina preobražavan je djelovanjem više spoljašnjih sila, a među njima su najznačajnije fluvijalna, lednička i kraška erazija. Na njihov današnji izgled najdublje tragove ostavilo je djelavanje lednika. Poslije Alpa, Prokletije se smatraju najviše zaglečerenom planinom u Evropi. Sa centrainih grebena Prokletijskih planina u ledenom dobu polazili su najveći glečeri Balkanskog poluostrva. Oni su se spuštali kroz doline Vrmoše, Grnčara i kroz basen Plavskog jezera. Izgradjivanje ledničkog reljefa u Prokletijama trajalo je, u odnosu na ostale agense, veoma kratko. Ipak, u svim djelovima ovog visokoplaninskog sklopa, prvenstveno u oblastima Bogićevice, lednički reljef daje glavno obiležje predjelu. Plavsko-gusinjski lednik je obrazovan od: Prokletijskog, Vrmoškog i Komaračkog lednika.Vusanjski lednik je jedan od najznačajnijih. Njega obrazuju lednički jezici iz brojnih cirkova bez reda razbacanih ispod grebena Bjeliča i Koložnje. Doljski lednik nastao je iz brojnih ledničkih legla smještenih ispod vrhova Karanfila. Komarački lednik se obrazuje ispod najviših vrhova Bogićevice i na skoro cijeloj dužini izgradjuje svoju dolinu u vulkanskim stijenama i paleozojskim škriljcima i jedan je od najdužih u Evropi. Padine Prokletija su razbijene brojnim prediluvijalnim i postdiluvijalnim dolinama. Stare doline su duboke jer se uvlače u samo jezgro Prokletijskih planina. Ova raščlanjenost je posljedica i geološkog sastava, jer je desna strana kotline izgrađena od starih, vodonepropusnih stijena. Osnovne morfološke karakteristike crnogorskih Prokletija su dinamičnost (energija reljefa koja je izražena u njegovoj vertikalnoj disekciji) i heterogenost elemenata. Zbog toga su na relativno malom prostoru prisutni veoma izraženi visinski (orografski) i horizontalni (predjelni) kontrasti. Rad ledenih masa se odrazio na obrazovanju mnogih cirkova i dolina preobraženih u glacijalne valove, a naročito u moćne naslage morena, koje su ledenici snijeli u rečne doline i uvale u podnožju brda. Reljef prokletijskih planina odlikuje se tipičnom alpskom strukturom. Doline širokog dna i vertikalnih strana predstavljaju tipične valove, poput Grebaje, Veruše ili Vusanjske i Ljuče. U njima je uništen glacijalni reljef, u postledničkom dobu i preglacijalni fluvijalni reljef. Najveći broj izvorišnih djelova skaršćenih dolina, kao i brojne vrtače preobraženi su u cirkove. Cirkovi ovakvog tipa javljaju se svuda a ponajviše na Popadiji, Karanfilu, Vezirovoj MontenegroProjekt 72 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. bradi. Poslije povlačenja ledničkih jezika, obrazovani su terminalni baseni sa manjim jezerima, koja otiču djelimično površinski ali i podzemno. U dolini Vusanjske rijeke obrazovane tri rijeke ponornice: Savina voda, Grlja i Vruja. Dolja je preobraćena u dvostruku ponornicu a vode iz ovih dolina podzemno hrane najsnažnije vrelo u ovom dijelu Prokletija, izvore Vruje. U pogledu atraktivnosti na području Prokletija značajne su valovske riječne doline alpskog tipa, zajedno sa brojnim cirkovima u gornjim dijelovima, koje predstavljaju veoma zastupljene i razvojno značajne ledničke morfološke elemente. To su reljefne crte koje dozvoljavaju da se ovaj visokoplaninski prostor Balkana, po svojim geomorfološkoekosistemskim obilježjima, može porediti sa Alpima. Najizraženije i turistički najatraktivnije valovske doline su Vruja sa Ropojanom (Grlja), Dolja, Grnčar-Ljuča i Babinopoljska dolina. U neposrednoj blizini varošice Gusinja nalaze se tri grlje, riječice koje su isklesale male ali veoma impozantne i do nedavno nepristupačne i nepoznate kanjone, a to su: Vusanjska, Grebajska i Grnčarska grlja. Najveći broj jama javlja se u vrtačama koje predstavljaju i njihov prirodni nastavak. Takve, jamske vrtače uobičajeno se javljaju na završetku skaršćenih dolina. U kraškim predjelima centralnih vijenaca Prokletija registrovano je i djelimično ili potpuno ispitano oko 40 jama. Najveći broj jama nalazi se u vrtačama Popadije, Vezirove brade i Komarače. U kršu Prokletija registrovane su 74 pećine od kojih je ispitano 17. Od ispitanih pećina samo su dvije duže od 50 m, jedna od 100 m. Najveći broj ima dužinu od 20-30 m. Najveći planinski vrhovi na teritoriji plavske opštine (po nekim podacima je i najveći vrh Crne Gore) Zla Kolata (2.534 mnm-na topografskoj karti 2.522 mnm), dok je zvanično najviši vrh Crne Gore na Durmitoru, Bobotov Kuk (2522 m), po podacima MONSTATA, za 2012.godinu, i Rosni vrh na Prokletijama - Maja Rosit (2.522 mnm). Takodje, mnogi vrhovi prelaze visinu od 2.000 m: Bogićevica, (2.358 mnm), Maja Horolac (2.199 mnm), Maja Kolac (2.528 mnm), Maja Karanfil (2.119 mnm), Popadija (2.057 mnm), Trojan (2.120 mnm), Visitor (2.210 mnm) i dr6. Plavsko-gusinjska kotlina predstavlja najdublji i najveći lednički oblik u Prokletijskim planinama.Plavsko-gusinjski basen predstavlja valov plavskog lednika izmedju Prokletija i Visitora, na nadmorskoj visini od preko 900 mnm. Kotlina je idealno ravnog nanosnog dna, ali neujednačenog izgleda okolnih planinskih strana. Svojim prostranstvom podseća na široke alpske doline sa karakterističnim strmim stranama i ravnim dnom. Naročito je strma lijevaVisitorska strana, gdje ima nagiba od preko 40o. Dužina basena od Vjeternika, do lokaliteta Šume, iznad Komarače, iznosi oko 17,5 km, dubina 1000-1300 m, a prosječna širina 2-3 km. Plavsko-gusinjski basen je pregradjen prostranim morenskim amfiteatrom (kroz koji se usjekao Lim) i pretvoren u terminalni glečerski basen, čiji najniži dio zahvata Plavsko jezero. Ovo je najveće ledničko jezero u Crnoj Gori. Morene predstavljeju osnovnu morfološku karakteristiku ovog basena. One su od Plavskog jezera do Novšića raspoređene u nizovima, koje predstavljaju različite stadijume sukcesivnog povlačenja Plavskog lednika. Prvi niz čine najmlađe morene Meteriza i Rudog polja, na kojima je lokalizovan Plav. Dalje nizvodno nastaje morenski niz Kolovrata i Malog Skića (994 mnm), a još dalje su Glavice,koje je plavski lednik najdalje potisnuo. U ataru Skića, između Plavske (Đuričke) rijeke i Komarače, uzdiže se vještački pošumljeno morensko brdo 6 *Vrhovi Maja Rosit, Zla i Dobra Kolata nalaze na samoj granici sa susjednom Albanijom, da su njihove padine dijelom u susjednoj zemlji, zbog čega se ne mogu računati kao najviši vrhovi Crne Gore. Za najviši vrh države uzima se onaj koji je čitav na teritoriji te zemlje. Zla Kolata je nezvanično proglašena najvećim vrhom, međutim po međunarodnim standardima i pravilima koja se koriste u planinarstvu, najveći vrhom smatra se onaj koji se čitavom svojom površinom nalazi na teritoriji jedne zemlje”-Planinarski savez Crne Gore (http://www.vijesti.me/vijesti/ne-zna-se-koja-je-najvisa-planina-crnoj-goriclanak-64095 MontenegroProjekt 73 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Veliki Skić (1.048 mnm), koje je vjerovatno nastalo uzajamnim dejstvom Plavskog, Komaračkog i Jaseničkog glečera. Najviša morena Plavskog lednika je ivična morena Završ, sa apsolutnom visinom 1.123 mnm, a relativnom (iznad Plavskog jezera) 215 m. Na Visitorskoj strani ostaci morena su neznatni, jer je ova strana bila izložena udarnom, erozivnom dejstvu Plavskog lednika, te na njoj nije moglo doći do akumulacije materijala kao na suprotnoj. Od Gusinja prema unutrašnjosti Prokletija lepezasto se šire valovske doline Grnčara, Dolje i Vrulje, a od Plava doline Đuričke rijeke i Komarače, koje takođe imaju odlike glacijalnih valova. Najveća rječna dolina je dolina rijeke Lima, oko koje su formirane druge rječne doline. Polimlje (Gornje Polimlje) pruža se od Glavice u Brezojevicama do klisure Sućevske kod Andrijevice. Plavskoj opštini pripada dio Polimlja do sela Kruševa. Lim je otoka Plavskog jezera. Dužina rječnog toka Lima, od mjesta otoke do granice opštine, je oko 14,5km. Ovdje su zastupljeni fluvijalni i fluvioglacijalni oblici reljefa. Oni su predstavljeni aluvijalnim ravnima Lima i njegovih pritoka i fluvioglacijalnim terasama, odnosno plavinama. Osnovnu morfološku odliku Polimlju daju fluvioglacijalne terase koje se prostiru s obe strane Lima, a najveće prostranstvo zahvataju u erozivnim proširenjima limske doline u Novšićima i Pepiću, gdje se javljaju u serijama. Najvišoj terasi u Novšiću odgovara velika šljunkovita fluvijoglacijalna plavina na suprotnoj strani Lima u Brezojevicama (na karti Državno dobro), čije teme leži na 904-910 mnm. Sa obije strane doline rijeke Lim uzdižu se reljefna uzvišenja različite visine. Mreža rječnih dolina je rastavljena kosama, brdima i planinama, sa čestim prevojima. Njihove padine su ispresijecane jarugama, sa stalnim ili povremenim vodotocima. Teren opštine Plav pripada planinskom prostoru. Najniža tačka na području Opštine je ušće Zorićkog potoka u Lim, na nadmorskoj visini od 810 m, a najviša tačka zvanično je vrh Maja Rosit (Rosni vrh-2.522mnm) na Prokletijama. o Hiposmetrijskoj zoni do 1 000 mnm pripadaju tereni uz rječne tokove i Plavsko jezero i ona zahvata povrsinu od oko 56,08km2, odnosno, 11,6% teritorije opštine Plav o Hipsometrijskoj zoni od 1000 do 1500 mnm zahvataju površinu od oko 170,75km2 ili 35,34% teritorije opštine. o Hipsometrijskoj zoni od 1500 do 2000 mnm zhvataju povrsinu od 216.15km2, odnosno, 44,74% teritorije opštine. o Tereni od 1000 mnm do 2000 mnm, brdsko planinski tereni uokviruje zonu uz dolinske rijeke. o Hipsomertijskoj zoni preko 2000 mnm najviše su zastupljeni tzv. alpski vrhovi u Karanfilsko-Bjeličkoj zoni, na jugozapadnu, visokoplaninski tereni na Bogićevici, na jugoistoku i na istoku u Staračko-zavojskoj zoni. Medjutim, u nešto manjem procentu se pojavljuju i u Visitorskoj zoni. Ovi tereni zahvataju povrsinu od oko 40,08 km2, odnosno, 8,32% teritorije opštine Plav. Najveći dio teritorije opštine Plav je u brdsko-planinskoj zoni (tereni iznad 1000 m do 2000 mnm), odnosno oko 80% teritorije opštine, dok je najmanji dio teritorije opštine u tzv. alpskoj zoni, tereni iznad 2000 mnm. Posmatrajući nadmorske visine i pravac riječnih tokova, očigledno je da je teritorija opštine nagnuta od juga prema sjeveru, u kojem pravcu teče Lim. Ova ekspozicija terena nije povoljna sa gledišta poljoprivrede, ali je povoljna za razvoj zimskog-sportskog turizma, jer se na sjevernim stranama nalaze kvalitetni smučarski tereni na kojima se snijeg dugo zadržava. Pod izuzetno povoljno eksponiranim terenima sa gledišta poljoprivrede podrazumjevaju se oni koji su orijentisani ka jugoistoku, jugu i jugozapadu, jer primaju optimalnu količinu MontenegroProjekt 74 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. sunčevog sjaja. Tako povoljne ekspozicije na teritoriji opštine imaju uglavmom tereni na desnim dolinskim stranama Lima, Komarače, Babinopoljske, Veličke, Rženičke i Hotske rijeke i i na lijevim obalama Grnčara, Ljuče, Dolje i Murinske rijeke. Teritorija opštine odlikuje se pretežno strmim stranama. Najveći prostor sa ravnom topografskom površinom i izuzetno povoljnim nagibom terena (0-10o) javlja se na dnu Plavsko-gusinjske kotline do oko 1000 mnm, gdje su i klimatske prilike najpovoljnije. Glavnu ravnicu predstavlja dno Plavsko-gusinjskog basena. Ona se prostire od Plavskog jezera do državne granice prema Vrmoši na zapadu i do izvora Vrulje i Dolje na jugozapadu i zauzima površinu od oko 2500 ha. Povoljan nagib terena (do 15o) karakterističan je i za planinske visoravni ili platoe, koji se javljaju na visinama od 1500-2000 mnm. Značajne takve zaravni nalaze se na Bogićevici (Tepsijica, Veliki Hrid), Boru, Grebenu, Trojanu, Popadiji i Bjeliču. U pojasu zemljišta od 1000-1500 mnm dominirju strmi nagibi (preko 20o). Najstrmiji nagibi sa čestim vertikalnim odsjecima javljaju se na padinama Bjeliča, Karanfila, Volušnice, Goleša, na južnim ekspozicijama Visitora, Grebena i Starca, kao i na jugozapadnoj strani Maja Naćinata. Dio Prokletija koji leži na teritoriji opštine Plav odlikuje se neobično povoljnim morfološkim uslovima za razvoj zimsko-sportskog turizma. Prema ocjeni OECD, planinski prostor plavske opštine predstavlja najveću koncentraciju potencijalnih smučarskih staza u Crnoj Gori. Od ukupnog zbira denivelacija smučarskih staza u Crnoj Gori (59.330 m) na području plavske opštine nalazi se 64%. Naročito pogodni smučarski tereni sa pretežno sjevernom ekspozicijom nalaze se na Bogićevici, Starcu, Boru, Zabelju i Čakoru. 2. 3. 1. Geološke karakteristike rajući Tektonska složenost trena Cne Gore, definitivno je u detaljima snimljena pri izradi Osnovne geološke karte Crne Gore R.1:100 000. Teren Crne Gore je smješten izmedju stare Rodopske mase na sjeverositoku i stare Jadranske mase i dijela Afričkog geotektonskog kompleksa na jugu i jugozapadu. Teren Crne Gore je teren Dinarida. Najveći dio vodotoka rijeke Tare i gornji tok rijeke Lima pripadaju unutrašnjim Dinaridima. U geološkoj prošlosti na terenima Crne Gore je često dolazilo do promjena odnosa kopna i mora, i do velikih nabiranja i rasijedanja. Tako je Crnogorski teren geotektonski, iako mali, veoma složen i podijeljen na 7 geotektonskih jedinica. U tom geotektonskom sistemu područje opštine Plav nalazi se u Kučkoj (najjužniji dio) i Durmitorskoj zoni (sjeverni dio). Durmitorska zona na sjveru kontaktira Pljevaljsku zonu, a Kučka zona na jugu kontaktira zonu Dubokog krša. Na teritoriji opštine Plav najmarkantniji geotektonski oblik je navlaka izmedju dvije navedene geotektonske jedinice. Ova navlaka je maskirana kvartarnim sedimentima Grnčara i Vruje. Inače se pruža tačno dolinom Grnčara, od istoka ka zapadu, od granice sa Albanijom do ispod Višnjeva, odakle skreće krivudavo prema jugu, do granice sa Albanijom. U toj zoni, južno od navlake, nalazi se više tektonskih elemenata ispod i iznad Durmitorskog fliša. Najmarkantnija tektonska krpa je izmedju Vusanja i Višnjeva sačinjena od donjotrijaskih stijena. U sjeverozapadnom dijelu opštine Plav nalaze se veliki izilivi vulkanskih stijena, sjeverno od navlake na Durmitorski fliš. Geološki sastav terena Opštine Plav odslikava svojevrstan mozaik, 17 članova litološke raznolikosti, iako se radi o relativno maloj površini. Od kvartarnih stijena zastupljeni su: o Aluvijum (al) čine najmaladje stijene u plavskoj opštini. To su pretežno šljunkovi i pejskovi u dolini rijeke Grnačar i Vruje. Registrovani su čak kao potencijalni gradjevinski material, koji se i danas stvaraju. MontenegroProjekt 75 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. o Deluvijumi (d) oblika drobina i sipara zastupljeni su u manjim arealima na padinama Prokletija, kao i u jedanom izduzenom arealu u podrucju Doseva. To su drobine, kadkad pomiješane sa sitnijim materijalom. o Jezersko barski sediment (j) zastupljeni su uzvodno od Plavskog jezera, ispod Vojnog sela, čitavom širinom dolinskog dna pritoke Ljuče. Karakteriše ih izmiješanost flore priobalnog pojasa sa sedimentima rijeke i jezera. o Niže rječne terase (t1) zastupljene su duz vodotoka Lima, od Masnice, pored Rzanice do Novšića. Od Novšića do Plavskog jezera zastupljene su srednje rječne terase(t2), takodje duž rječnog korita rijeke Lim. o Fluvijoglacijalni sedimenti (fgl) su zastupljeni u dva mala areala jugozapadno od Gusinja i južno od Vusanja. o Glacijalni sedimenti (gl) u obliku morena zastupljeni su u rječnim dolinama i njihovoj okolini, i to u dolini Grnčara i Bistrice kod Gusinja, i u širem obuhvatu Ridske i Treskavačke rijeke, Ridskog jezera i Bjeluha. Karakteriše ih svojstven raznovrstan granulometrijski sastav. Mezozoik čine: o Durmitorski fliš (K2) zastupljen je izmedju rijeke Ljuče i albanske granice, u nekoliko zona. Jedna je oko rijeke Dolje, druga oko rijeke Vruje a treća južno od Kruševa i Višnjeva. Ovi najmladji vezani sedimenti durmitorskog fliša sastavljeni su od pješčara i škriljaca, laporaca i glinaca, senonskog kata. o Krečnjaci Belića (K2,3) su dio karbonatne facije durmitorske tektonske jedinice. Tamo su zastupljene krečnjčake breče, brečasti krečnajci i krečnjaci senona, kao namladja serija u durmitorskom flišu. o Stratifikovani i masivni sivi krečnajci (J,K) titon-valendina su zatupljeni u dolini rijeke Vajuše i zigradjuju strme ostjeke njenih dolinskih starana. o Jurski (J) krečnjaci sa rožnacima, laporoviti škriljci, škriljavi laporci i dijabazi, zastupljeni su oko same granice opštine Plav, sjeverno od doline Grnčara i u jedanom manjem arealu u dolini Vruje. Organogeni grumuljasti crnosivi krečnjaci lijasa i dogera (J1,2) imaju veoma malo rasprostranjenje na obodu Bjelića, oko Zastana. o Trijaskojurski (T,J) bankoviti dolomitični krečnjaci i dolomiti retolijasa imaju rasprostranjenje u gornjem dijelu rječne doline Vruje. o Gornjetrijaski (T3) dolomitični krečnajci, dolomiti i krečnjaci zastupljeni su samo jednim arealom na granici sa Albanijom, istočno od Belića. o Daciti, andeziti i njihovi tufovi srednjeg trijasa (aqT2) zahvataju značajnu površinu koja počinje duž sjeverne dolinske strane rijeke Grnčar, a proširuje se dalje prema sjeveru nastavljajući preko granice opštine Plav ka zapadu. o Srednjetrijski sediment (T2), sivi mermerisani i uškriljeni krečnajci mjestimično sa rožnacima su zastupljeni u jednom arealu na graničnom državnom pojasu, izmedju Bistrice i Grnčara, i sejverno od Grnčara duž dna dolinske strane i jednim dijelom zapadno od eruptivnih izliva na visočijim padinama doline Lima. Imaju i manje rasprostranjenje na krajnjoj sjverozapadnoj granici opštine Plav, sa krečnajcima dolomitima i brečama, takodje srednjetrijaske starosti. o Donjetrijaski sedimenti (T1), tamnomodri fukoidni krečnajci, kvarcni i krečnajčki škriljci, kvarcni konglomerati i pješčari imaju rasprostranjenje u dolini Bistrice, južno od Kruševa i zapadno od Plavskog jezera, prema sjeveru ,lijevom dolinskom stranom Lima. Paleozik čine: o Permotrijaski (P,T) crveni kvarcni konglomerati u području opštine Plav su zastupljeni samo sa nekoliko manja areala u čelenkama Ridske i Treskavičke rijeke i Meteha. MontenegroProjekt 76 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. o Devon-karbonske stijene (D,C), škiriljci i pješčari sa sočivima konglomerata i kvarcita su najviše zastupljene stijene u na teritoriji opštine Plav. Zahvataju cjelokupan prostor zapadno od Plavskog jezera i rijeke Lim, sve do granice opštine Plav prema istoku. Približno, oko polovina teritorije opštine Plav izgradjen je od paleozojskih stijena. MontenegroProjekt 77 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 2.4.Hidrogeološke karakteristike Hidrogeološke karakteristike Plavske opštine mogu se izraziti kroz klasifikaciju stijena na: vodonepropusne, vodopropusne i kompleks vodnepropusnih i vodopropusnih. Vodopropusne stijene predstavljene su prije svega karbonatima i rječnim sedimentima. Karbonatne stijene predtstavljaju akvifere veoma bogate vodom. Najvodonosnije stijene su uglavnom karbonati Prokletija, južno od Gusinja. Ove terene karakteriše kaverozna i pukotinska poroznost, pri čemi je kavernozna poroznost dominantna. U takvim terenima se javlajuju najveća ležista podzemnih voda, u obliku razbijenih karstnih izdani, sa dinamičkim ali i statičkim rezervama. Ovaj tip akvifera je učinio poznatim opstinu Plav po Alipašinim izvorima, koji su po kapacitetu medju najveće u Crnoj Gori. Ove stijene imaju koeficijent filtracije preko 10 -1 cm/s, u zonama koncentrisanog oticanja. Aluvijalni sediment su po vodonosnosti u rangu veoma vodopropusnih stijena, jer je njihov koeficijent filtracije obično veći od 10 -1, a rjedje do 10 -3 cm/s. Zbog toga se i nalaze ogromne rezerve vode u dolinskom dnu Grnčara, Vruje i Ljuče. Glacijalni sedimeni karakterišu se veoma raznolikom granulacijom, što utiče na promjenljivost i smanjenje vodopropusnosti. Tamo gdje objektivno postoji veca efektivna poroznost koeficijenti filtracije su do oko 10 -3 cm/s. To su stijene zaobljenih zrna šljunka i pijeska i poluzaobljenih i nezaobljenih komada i blokova stijena, u kojima se ponekad mogu javiti proslojci gline. Oni su nosioci ograničenih rezervi vode, a mogu imati i veoma smanjene vodopropusnosti. Velika promjenjljivost je njihova važna vodna osobina. U kompleks vodopropusnih i vodonepropusnih stijena spadaju i zone durmitorskog fliša u kojima su škrirljci, laporci i glinci vodonepropusne barijere, a pješčari mogu sadržati manje, a krečnjaci i veće količine vode. Eruptivi takodje mogu imati promjenljive osobine. U zoni dezintegrisanja su vodonepropusni dok u zoni čvste stijene sa pukotinama mogu biti vodonosnici manjeg obima. Donjetrijaski sediment spadaju takodje u slabo vodoprpusne do vodonepropusne stijene. Devon karbonski sediment su klasične regionalne vodne barijere i tereni bez vononosnih akvifera, kada su izgradjeni od škriljaca. No u pojedinim zonama krečnjaka i sličnih čvstih stijena mogu obezbijediti uslove za formiranje manjih izvora ili pištevina MontenegroProjekt 78 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu 2.5. decembar 2013. Hidrografske karakteristike Površinske vode Rijeka Lim je najveći vodotok i vodni potencijal opštine Plav. Sliv rijeke Lim, svojim najuzvodnijim djelovima, pripada Crnoj Gori i manjim djelom Albaniji. Dio srednjeg i donjeg toka nalazi se u Srbiji i BiH. Lim je najveća pritoka Drinre i hidrografski je najrazvijenija crnogorska rijeka. Ukupna poivršina sliva rijeke Lim iznosi 6.016m2.Površina sliva do HS Dobrakovo (izlazni hidrometrijski profil sa teritorije Crne Gore) iznosi 2.805km2. Prosječna godišnja visina padavina za sliv, do HS Dobrakovo, je oko 1.230 mm. Prosječni višegodišnji proticaj je oko 78,9m3/s. Srednji specifični modul oticaja za čitav sliv je 28.1 l/s/km2. Gustina riječne mreže rijeke Lim, po obrascu Neuman-a, za najuzvodniji dio sliva (od izvorišta do ušća Piševske rijeke) iznosi 1.14 km/km2. Za srednji dio sliva (od ušća Piševske rijeke od HS Berane) iznosi 0.73km/km2. Za najnizvodniji dio sliva (od HS Berane do HS Dobrakovo) iznosi 0.62 km/km2. Srednja vrijednost gustine riječne mreže za čitav sliv (na terenu Crne Gore) iznosi 0.83 km/km2. MontenegroProjekt 79 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Pregledna hidrografska karta opštine Plav-gustina i tipovi rječne mreže i jezera Položaj hidrografske mreže Lima uslovljen je položajem i pravcem pružanja planina i geološkom strukturom terena. Lim većinom ima centrifugalni tip riječne mreže. U gornjem dijelu sliva je dendroidni tip riječne mreže.U donjem dijelu sliva on blago prelazi ka dijagonalnom tipu. Lim je otoka Plavskog jezera. Ističe iz njega na koti 908.9 mnm. Kota isticanja zavisi od nivoa vode u Plavskom jezeru. Teče generalno, na sjever i sjeverozapad, pored Andrijevice (760 mnm), Berana(667 mnm), Bijelog Polja (589 mnm.) i dalje prema Srbiji. Dužina Lima iznosi 123 km. Lim je dijelom svoga toka granična rijeka (izmedju Srbije i Crne Gore). Do Andrijevice površina desnog dijela sliva Lima znatno je razvijenija od lijeve (koeficijent simetrije sliva Ka=Fl/FD iznosi 0.315 za područje Plava). Gornji dio sliva, pogotovo izmedju Plava i Andrijevice, ima razvijeniju hidrografiju od donjeg dijela. Plavske Prokletije obezbjedjuju vodu najuzvodnijem dijelu sliva Lima. To je planinski lanac visine i do preko 2.500 mnm. Od Plavskog jezera dalje rijeka Lim teče na sjever i sjeveroistok. Glavna pritoka Lima na teritoriji plavske opštine je Murinjska rijeka, sa lijeve strane, a sa desne strane Djurička rijeka (sa pritokama Jasenicom i Hotskom rijekom), Rženička rijeka, Velička rijeka, Pepićka rijeka i Komarača. Kroz Plavsko-gusinjsku dolinu pad riječnog toka je mali (1-3m/km). Dužina toka Lima kroz teritoriju opštine Plav je oko 14,5 km. Rijeka Ljuča je najveća pritoka Plavskog jezera. Ona mu obezbjedjuje preko 90% voda. Ljuča nastaje spajanjem planinskih rječica koje se slivaju sa Prokletija. Vruja izvire u Albaniji (masiv zapadnih Prokletija). Grnčar izvire na južnim obroncima Komova (protiče dijelom kroz Albaniju). Ove rijeke se spajaju kod Gusinja (918mnm), formirajući rijeku Ljuču. Ona protiče kroz Plavsko-gusinjsku dolinu (izmedju sjevernih obronaka Prokletija i južnih obronaka Visitora). Rijeka Ljuča se uliva u Plavsko jezero i iz njega ističe pod nazivom Lim. Rijeka Vruja formira se od voda Grlje i Alipašinih izvora. Glavna pritoka Vruje je rijeka Dolja (sa lijeve strane uliva se u Vruju, na koti 925 mnm). Rijeka Grlja postaje od Beličkog potoka i Skakavca (990 mnm). Djurička rijeka, sa slivom od 67km2, uliva se u Lim kod Plava na oko 900 mnm, pa se zove još i Plavska rijeka. Nastaje od Hotske rijeke, Trokuške rijeke (na koti 1042 mnm). Dužina toka joj je oko 16 km. Največa pritoka Djuričke rijeke je Jasenička rijeka. Osim Hotske rijeke u nju se uliva i manji broj povremenih vodotokova. Rijeka Komarača ima sliv oko 90 km2. Ona je desna pritoka Lima i uliva se u Lim 2 km nizvodno od Plavskog blata na koti oko 900 mnm. Dužina toka Komarače (u gornjem toku Babinopoljska rijeka) iznosi 17 km. Nastaje od Temljačke i Treskavičke rijeke (koje se sastaju na 1.062 mnm). Najveća pritoka Komaračke rijeke je Metaška rijeka. U nju se uliva i Levačka rijeka. Temnjačka rijeka nastaje od Hritske i Babinopoljske rijeke. Babinopoljska rijeka nastaje od Ledenog izvora. Velička rijeka je desna pritoka Lima, u njega se uliva 6.5 km nizvodno od Plavskog blata i ima dužinu oko 7,5 km. Murinska rijeka (u gornjem toku Dosova rijeka) je lijeva pritoka Lima, u njega se uliva kod naselja Murino i ima dužinu toka od 6,5 km. MontenegroProjekt 80 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Režim vodotokova Prosječna visina padavina u slivu rijeke Lima iznosi 1.230 mm godišnje (po analizi studije „Resursi površinskih voda Crne Gore“). Visina padavina se mijenja prema Bijelom Polju i nizvodno do granice. Do Gusinja prosječne godišnje padavine su oko 2.040 mm. Do HS Plav 1.986 mm, dok je na slivu Bjelopoljske Bistrice samo 880 mm. Znači, postoji sistematsko opadanje prosječne visine padavina nizvodno duž vodotoka. Specifični moduli oticanja odgovara padavinama. U izvorišnom dijelu iznosi 50 pa čak i 60 l/s/km2 (Vrmoš 62.3 l/s/km2 , Vruja-Gusinje 56 l/s/km2, HS Plav 55.3 l/s/km2 ). Zatim, nizvodno od Plava (53 l/s/km2) smanjuje se. Nizvodno od Andrijevice (43.8 l/s/km2 ) proces smanjivanja specifičnog oticanja nastavlja se, tako da je na slivovima pritoka Lima, izmedju Andrijevice i Berana oko 20-30 l/s/km2. Dalje nizvodno specifična oticanja sa medjusliva kreću se uglavnom oko 20 l/s/km2.Specifično oticanje, za cio sliv Lima, do hidrometrijske stanice Dobrakovo je oko 28.1 l/s/km2. Srednji godišnji proticaji rijeke Lim, kreću se od 19.3 m3/s-na HS Plav, do 78.9m3/s-na HS Dobrakovo u avgustu mjesecu, 41.1m3/s-HS Plav, do 132.0 m3/s -na HS Dobrakovo, u maju. Najveća vodnost u slivu Lima je tokom aprila i maja, dok su minimumi tokom ljetnjih mjeseci. Varijacije mjesečnih proticaja najizraženije su u jesenjim mjesecima. Glavni vodoprivredni problemi u slivu Lima su:neregulisani režim voda, bujični nanosi, erozija i zagadjenje.Kvalitet vode rijeka u Plavu bi mogao biti pretežno A1 klase, ako bi se eliminisao uticaj nutrijenata. Velička rijeka je desna pritoka Lima, prvog reda, sa generalnim pravcem toka istok-zapad. Površina sliva do vodomjernog profila HS Velika iznosi 12,4 km2. Dužina vododjelnice za ovaj sliv je 14,8 km. Najveća visina u slivu je 2.112 mnm, a namjanja 995 mnm. Srednji pad sliva je 46,4%, a uravnati pad toka 22,2%. Pravolinijska udaljenost ušća od izvora iznosi 3,48 km. Najvodniji mjeseci ovog terena su mart i april, a najsušniji septembar i oktobar. Srednji godišnji proticaj za razmatrani period je 0,277 m3/s, najmanji 24 l/s, a najveci 1,74 m3/s. Prema krivoj trajanja ovaj profil je prihvatljiv za hidroenergetsko iskorišćavanja, pošto je prosječno trajanje 38% ili 139 dana u godini. Murinska rijeka je lijeva pritoka Lima sa pravcem toka, u izvorišnom dijelu jugozapadsjeveroistok, pri ušću jug-sjever. Dužina vodotoka je 3,51 km, a dužina vododjelnice 18,5 km. Najveća visina u slivu je 2211 mnm, a namanja 960 mnm. Srednji pad sliva je 45,8%, a uravnati pad vodotoka 17%. Srednji proticaj za profil Murinske rijeke je 0,468 l/s, namanji 0,083 m3/s, a najveći 3,42 m3/s. Srednji godišnji protoci i svi protoci veći od njega su trajali 33% ili 120 dana u godini. Radi hidroenergetskog istraživanja na Murinskoj rijeci je radi odredjivanje snage hidropotencijala vršena analiza u dva dijela toka ove rijeke, od kote 860 mnm do kote 966 mnm, pod nazivom „Murino“ i do kote 966 mnm do 1200 mnm, pod nazivom „Murinouzvodno“. Babinopoljska rijeka je pritoka Komarače, pa je u odnosu na Lim pritoka drugog reda. Generalni smjer toka u izvorišnom dijelu joj je jugozapad-sjeveroistok, u središnjem jugsjver, a u donjem istok-zapad. Dužina vodotoka iznosi 8,3 km, površina sliva 26,0 km2, maksimalna visina sliva 2426 mnm, a minimalna 1410 mnm. Srednji pad sliva je 2,63 %, a uravnati pad vodotoka 5,56%. MontenegroProjekt 81 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Jezera Specifične hidrografske elemente i značajne turističke vrijednosti Plava predstavljaju glacijalna jezera – Plavsko jezero, Ridsko (Hridsko), Ropojansko (Čamerikino), Bjelajsko (Horolačko, Avdijino) jezero, jezerce na Vezirovoj Bradi, na Prokletijama i Visitorsko i Tatarijsko jezero (Bješkeća), na Visitoru. Sa izuzetkom Plavskog, ostala jezera predstavljaju tipične primjere i prirodne fenomene poznate pod nazivom "gorske oči". Plavsko jezero nalazi se na teritoriji opštine Plav, u zoni u kojoj se dolina Ljuče nastavlja u dolinu Lima. Jezero se nalazi na 906,72 mnm. Nastalo je u valovu gusinjsko-plavskog lednika, nakon što je stvoren terminalni basen pregradjivanjem čeonom morenom. Bedem čeonih morena je bio nekada visočiji, zbog čega je i Plavsko jezero imalo veću površinu. Lim se medjutim brzo usijecao i regresivnom erozijom smanjivao visinu preliva. Sukcesivno snižavanje nivoa Plavskog jezera za 12 m se dogodilo relativno brzo, što ukazuju četiri jezerske terase. Proces smanjivanja jezera se odvija i danas. Tome doprinosi i zasipanje basena sedimentima koje donosi u njega rijeka Ljuča. Plavsko jezero je elipsastog oblika. Dugo 2.160 m, prosječne širine 921 m, a maksimalne 1.490 m. Dužina jezerske obale je pri srednjem vodostaju 7.520 m. Plavsko jezero je po površini najveće planinsko jezero Crne Gore, sa površinom 1,99 km2, pri srednjem vodostaju (po podacima iz GIS-a površina jezera iznosi 1,93 km2). Ukupna površina sliva jezera je 288 km2. Prosječna dubina jezera je 3,86 m, a najveća 9,15 m. Površina dna jezera je 2,024 km2, a prosječni nagib strana jezerskog basena 10O30”. Zapremina vode jezera je 7.690.950 m3, od čega je najveći dio u površinskom sloju do 1 m dubine. Najveći vodostaji jezera nastaju u maju (110 cm), a njaniži u oktobru (47cm). Srednji vodostaj je 72 cm, a amplitude 63 cm. Apsolutno najveći vodostaj je iznosio 255 cm, a apsolutno najmanji 19 cm. Apsolutna amplitude je 236 cm. Pri veoma visokim vodostajima nastaje plavljenje priobalnog pojasa. Plavsko jezero je protočno. Ulazne struje u njemu nastaju od rijeke Ljuče, a izlazne od rijeke Lima. Pri ulasku vode Ljuče u jezero, brzina kretanjavode je 1,5m/s. Talasi u jezeru dostižu maksimalnu visinu od 25cm, sa najvećom dužinom od 1-2 m. Evidentna je pojava denivelacije na jezeru zbog vjetrova u jesen i proljeće iz doline Lima i doline Ljuče.Voda jezera se izmjeni svakih 4,5 dana. Srednji proticaj (po S.Stankoviću) Ljuče iznosi 20 m3/s, a Lima, na izlazu 23,3m3/s. Na površini Plavskog jezera se godišnje izluči 2.786.000 m3 padavina. Veličina krivine sferne površine jezera je 36,6 m, a visina sferne ispupčenosti 9 cm.Tokom ljeta postoji u jezeru direktna termička stratifikacija. Led na jezeru se javlja gotovo svake godine. Minimalne mjesečne vrijednosti temperature površinskog dijela vode su od 0,6OC (januar) do 12,5OC (avgust). Maksimalne mjesečne temperature tokom zime su 5,3 OC (januar) , a ljeti avgusta mjeseca 16,6 OC. Amplituda izmedju ekstremnih temperatura je 20,9 OC. Dnevene amplitude su mnogo manje i iznose 4-5 OC. Voda Plavskog jezera je zelenkaste boje. Providnost tokom ljeta je 4,2m. U priobalnom pojasu providnost je 2,5m. Voda jezera ima pH 7,5, ostatak isparenja je 87,5 mg/l, ukupna tvrdoća 6,16 O dH.Opisani uslovi i procesi ukazuju na nestajanja jezera, pa je njegovo očuvanje aktuelan i složen problem. Hidrometeorološki zavod Crne Gore – Sektor za hidrografiju i okeanografiju je tokom 2008. i 2009. godine uradio „Projekat batimetrijskog i geodetskog snimanja Plavskog jezera“, čiji je osnovni zadatak izrada „Digitalnog modela dna Plavskog jezera i obale“, na osnovu kojega će se odrediti reljef i zapremina basena jezera. Na osnovu rezultata dobijenih ovim mjerenjima, i njihovim poređenjem sa rezultatima mjerenja koje je urađeno 1970. godine, ustanovljeno je da se nastavlja trend smanjenja površine i zapremine Plavskog jezera. Za proteklih četrdeset godina površina je smanjena za deset, a zapremina za sedamnaest odsto.rRidsko MontenegroProjekt 82 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Ridsko (Hridsko) jezero nalazi se nedaleko od granice sa Albanijom, ispod Ridskog krša (2358 mnm). Nalazi se na nadmorskoj visini od 1.970 m. Ridsko jezero formirano je na cirku iako i morene imaju uticaj na formiranje njegovog basena. Pri ljetnjem vodostaju, Ridsko jezero je dugo 295 m, prosječo široko 110 m a maksimalno široko 175 m. Obalska linija mu je duga 920 m, a pri visokom vodostaju 1.100 m. Površina Ridskog jezera je 33.400 m2 (prema podacima iz GIS-a površina jezera iznosi 25.747 m2, dok je površina Malog Rida 1.454 m2). Prosječna dubina jezera je 1,9 m, dok je najveća 5,1 m. Zapremina jezera je 62.900 m3 .Vodostaj se mijenja najviše u proljeće i jesen, kada je najvisočiji. U ljeto i zimi je izraziti minimum. Godišnja amplituda vodostaja iznosi 1,5 m. Osim od padavina jezero dobija i vodu i od izvora. Glavno oticanje vode je preko ponora, a dijelom i isparavanjem i oticanjem. Zbog velike nadmorske visine, kao i dosta guste četinarske šume u okolini, voda jezera se ljeti zagreje samo do 16,5 o C. Boja vode jezera je svijetlo zelena, a providnost se poklapa sa dubinom. Ovako čista voda ima suvi ostatak od svega 30mg/l, tvrdoću 0,8o dH. To zanči da se radi o rijetko mekoj vodi. Visitorsko jezero - Visitorsko jezero se nalazi na planini Visitor, po kojem je i dobilo naziv. Nalazi se nanadmorskoj visini od 1.820 m. Jezero je formirano u najnižem cirku Visitora, koji je otvoren prema Murinskoj rijeci. Ovaj cirk je pregrađen morenskim nanosima visine 3 – 6 m, i predstavlja izvorišni obluk istočnog izvorišnog kraka Murinske rijeke.Priobalni plitkovodni pojas je obrastao hidrofilnom vegetacijom, a priobalni kopneni pojas zamočvaren, ponegdje na širini od 5 do 10 m. U jezero se uliva mala pritoka koja je formirala jezersku plavinu široku 5 do 7 m. Prihranjuje se vodam otopljenog snijega, vodama povremenog potoka, kao i preko nekoliko veoma malih izvora, čija voda ne utiče bitno na vodni bilans jezera. Voda iz jezera se gubi isparavanjem, povremenom otokom i procjedjivanjem kroz morene. Jezero je okruglastog oblika dužine 92 m i širine 73 m. Pred početak ljeta dužina njegove obalne linije iznosi 300 m. U vrijeme visokih vodostaja površina jezera je 5 000 m2 a u vrijeme niskih vodostaja površina jezera zahvata 4.210 m2 sa prosječnom dubinom od 2,3 m i maksimalnom dubinom od 4,1 metar. Zapremina jezerske vode je 9.860 m3 a pri visokim vodostajima 13.000 m3. Voda jezera je svijetlozelene boje i maksimalne providnosti od 3,2 metra.Tokom ljeta dešava se da se površinski sloj vode jezera zagrije i do 20oC. U ljetnjem periodu temperatura vode je 14oC u 8 h, a najveća je oko 12 h kada dostize 18oC. Njegova voda se brzo zagrijeva i brzo hladi, zbog male zapremine. Jezero je zimi zaledjeno. Suvi ostatak vode jezera iznosi 115 mg/l a pH=7,3. Što znači da voda ima malu mineralizaciju, neutralnu reakciju, ali nešto povećan sadržaj sulfata (30,5 mg/l) Visitorsko jezero MontenegroProjekt 83 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Podzemne vode Aluvijalni sedimenti plavsko-gusinjkog basena (dolinska dna riječnih tokova) su potencijalno značajna ležišta podzemnih voda. Veoma izdašni izvori na teritoriji opštine Plav nalaze se jugoistočno od Gusinja. Oni dreniraju karstni teren duž crnogorsko –albanske granice. Najizdašniji je AlipašinI izvor (na sjeveroistočnom obodu Vezirovog brda). Ti izvori se se nalaze na oko 930 mnm. Ovaj izvorski horizont, dužine preko 100 m ima izdašnost od 1.0m3/s (hidrološki minimum), do 7.0 m3 /s (u hidrološkom maksimumu). To je najizdašniji izvor u dolini Lima. Izvor Grlje, kod Vusanja, javlja se nisko u samom riječnom koritu. Ima oblik jezerca koje otiče, dio akumulirane podzemne vode otiče površinom terena. Izvor Grlje je izdansko oko, čije je dno niže od površine terena.Procjenjena minimalna izdašnost ovog izvora je oko 50 l/s. Vrela Bajrovića se nalaze u samoj dolini rijeke Grnčar, kod Gusinja. Hidrometrijskim mjerenjem izdašnosti, u periodu od 25.10.1979.god.-29.02.1980.god. registrovane su izdašnosti od 49-73 l/s.Hidrometrijska mjerenja za potrebe opštine Plav, registrovala su izdašnost, ali vrijeme mjerenja nije poznato. U Mokroj planini u katunu Petrovića (Velička rijeka) nalazi se izvorište Veličke rijeke. Izvor drenira, jednim dijelom prostrani krečnjački masiv Sjekirice i Mokre planine. Ovaj izvor je veoma izdašan ali hidrometrijskih podataka nema. Postoji i veći broj manjih izvora. Kvalitet podzemnih voda je I, A klase, pogodan za piće i flaširanje. Mineralne vode Na teritoriji opštine Plav postoji identifikovan jedan izvor mineralne vode. To je Trokuška rijeka (Trokutska), izvire ispod planine Trokus (1.843 mnm), na samoj granici sa Albanijom. Zajedno sa Jaseničkom rijekom čini Djuričku rijeku na 1100 mnm. Istraživanja i hidrometrijska mjerenja (hidropotencijal) su vršena na Trokutskoj rijeci radi izdavanja koncesija za izgradnju mHE,ali ne i hemijska istraživanja sastava vode. Jedini podaci o hemijskom sastavu vode na Trokutskoj rijeci (x=4 712 500, y=7 415 450) su iz 1977.godine. Temperatura vode iznosi 13,8OC, sadržaj Na=11,8 mg/l, a pH vrijednost=3,4. Ova vrijednost pokazuje jasno kisjelu vodu. MontenegroProjekt 84 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 2.6 Pedološke karakteristike i kvalitet zemljišta Opšte karakteristike podološkog pokrivača i ekološka vrijednost Osnovne pedološke karakteristike terena opštine Plav definisane su preko pedološke karte Crne Gore R 1:500007 Na području opštine Plav zastupljena su raznovrsna zemijišta i u pogledu tipske pripadnosti i po fizičkim i hemijskim osobinama, kao i plodnosti. Na obrazovanje zemljišta uticali su, raznovrsna geološka podloga,dinamičan brdsko - planinski reljef, oštro izražene klimatske prilike, vegetacija i čovjek. Deluvijalna, aluvijalna, aluvijalno-deluvijalan i močvarna zemljišta Zajednička osobina ovih zemljišta je da pripadaju klasi genetički nerazvijenih zemljišta, veoma su heterogenog sastava i različitih fizčkih i hemijskih osobina. Glavni faktor nastanka ovih zemljišta je voda, čijim radom se pokreću i premještaju čestice ili slojevi zemljišta, a potom odlažu u nižim djelovima terena. Suvišne podzemne i poplavne vode uslovljavaju procese hidrogenizacije i stvaranja hidrogenih zemljišta. Deluvijalno zemljište se formira najčešće po padinama i u njihovom podnožju spiranjem zemljišta vodnim tokovima, koji prvo otiču tankim slojevima, a koncentracijom poprimaju bujični karakter. Odloženi nanos, kada se stabilizuje i učvrsti biljnim korenjem, pretvara se postepeno u zemljište, koje je od mjesta do mjesta različite debljine, sastava, plodnosti i drugih osobina. Podnožnjem brda dubina zemljišta može biti velika, pa ako ne sadrži previše skeleta, korsiti se kao obradivo zemljište. Bujičnom aktivnošću odlaže se previše grubog i sterilnog nanosa, te je na njemu moguće podizanje ili obrastanje šume. Po petrografskom sastavu sličan je supstratu od kojih nastaje, pa se na teritoriji opštine Plav sreću karbonatni i beskarbonatni. U podnožju Visitora javlja se deluvijum karbonatni u Dosudju, Martinićima i u podnožju Bora, u Vusanje, Kruševo i Višnjevo. Beskarbonatni deluvijum se pojavljuje na padinama Starca uz Babinopoljsku rijeku i Kruševo. Aluvijalna zemljišta - Nastanak aluvijalnih nanosa vezan je za rad vodotokova i njihovog slivnog područja. Zemljište je nastalo, i danas se stvara, taloženjem materijala (nanosa) pod uticajem vode. U gornjem i srednjem dijelu sliva, pri većoj brzini i padu korita, pokreće se i odlaže grublji nanos (valutaka, šljunak i pijesak), a dalje pronose najsitnije čestice pijeska i mulja. Prilikom odlaganja, taloženja nanosa vrši se njegovo sortiranje i zbog toga alulvijalna zemljišta imaju slojevitu gradju, dok su deluvijalna jednolično izmiješana masa sitnih i krupnijih čestica, odnosno nezaobljenih ili poluzaobljenih odlomaka stijena. Dubina, sastav, fizičke i hemijske osobine aluvijalnih zemljišta su neujednačene i zavise od više faktora. To su većinom mlada zemljšta, jer su podložna premiještanju posebno u uskim rječnim dolinama. Stabilizovane nanose srećemo u proširenjima doline Lima, oko Plava i Plavskog jezera. Naime, oko Plavskog jezera, veće površine aluvijalnog zemljišta su u dolini Ljuče, od Gusinja do Plavskog jezera. Ljuča teče po ravnom terenu pa zato pravi mnogo meandri. U njenoj dolini izložen je finiji nanos, pretežno pjeskovito-ilovast, redje glinovite gradje. Aluvijalni nanosi pored ovog vodotoka je stabilizovan i linijska erozija je slabije izražena. Medjutim, javljaju se problemi vezani za plavljenje odredjenih površina, zabarivanje, jer su ove površine ugrožene nadolaskom bujičnih potoka. U dolinama njenih pritoka, uzvodno od Gusinja, preovladjuje pjeskovito aluvijalni nanos, mada se pored Vrulje i Grnčara mjestimično srijeće i onaj ilovastog sastava. Aluvijalna zemljišta formirana na fino sortiranom nanosu imaju dobre fizičke i hemijske osobine, iako su sa niskim udjelom 7 . Kartiranje i izradu karata obavio je Poljoprivredni institut iz Podgorice. Nakon toga izdata je detaljna monografija apod nazivom „Zemljišta Crne Gore”,autora dr Budimira Fustića i Grujice Djuretića, dipl.ing., u Podgorici 2000.godine. MontenegroProjekt 85 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. humusa. Ona se mogu ubrojiti u najplodnija naša zemljišta s obzirom da su pretežno ilovastog sastava i laka za obradu, sa bliskom podzemnom vodom na ravnom terenu i drugim pogodnostima. U najnižim djelovima priobalne zone ugrožena su suvišnim poplavnim ili podzemnim vodama što nameće potrebu njihovih melioracija. Zajedno sa movčarnim-glejnim zemljštem oko Plavskog jezera, melioracijama se mogu osvojiti nove površine plodnih zemljišta. Aluvijalno-deluvijalna zemljišta. Na pravcima silaska brojnih bujičnih potoka izmješani su aluvijalni i deluvijalni nanosi, pa i bujični grublji materijali sa aluvijumom. Na mnogim mjestima se aluvijum i deluvijum medjusobno smjenjuju što otežava njihovo precizno razgraničenje. Ova zemljišta su poznata pod nazivom aluvijalna-deluvijalna zemljišta. Ovakvi nanosi se javljaju u Gusinju, Kruševu, Višnjevu – aluvijalna - deluvijalna neuglejeno. Naime, ovih nanosa ima duž cijele Plavsko gusinjske doline. Slično je i u dolini Đuričke rijeke i Komarače, koje se ulivaju u Lim, neposredno ispod Plava, kao i duž cijelog toka Lima. Od Plava do Andrijevice Lim je usjekao svoje korio u stare riječne terase, pa je uska aluvijalna ravan ispunjena uglavnom pjeskovima, redje i šljunkovitim nanosom. Močvarno -glejno zemljište najčešće se javlja na obalama jezera i bara, gdje skorotokomcijelegodine postoje uslovi prevlaživanja zemljišta. Ukupna površina močvarno glejnog zemljišta okoPlavskog jezera iznosi oko 50 ha. Reakcija močvarno-glejnog zemljišta oko Plavskog jezera je neutrana do alkalna pH u KCl od 6,5-8. U uslovima stalnog vlaženja zemljišta, prirodna vegetacija je izrazito higrofilna. Ova vegetacija odlaže veću količinu biljnih ostataka koji se pretvara u močvarni humus i treset. U Plavsko-gusinjskoj dolini ima oko 1500 ha dubokih aluvijalnih, aluvijano-deluvijalnih i močvarnih zemljišta koje je u cjelini ugroženo poplavama neregulisanih tokova, posebno Grnčara, Vrulje i Ljuče i visokim podzemnim vodama na nižim ravnima terena, duž ovih vodotokova i oko Plavskog jezera. Velike probleme prave i bujični nanosi obodnih potoka, posebno u rejonu Višnjeva, Kruševa, Koljenovića i Martnovića. Ovo zemljište ima veliki značaj i kapacitet plodnog ravničarskog zemljišta u izrazito brdsko-planinskom području Plavske opštine. S toga veću pažnju treba posvetiti regulisanju vodotokova, uredjenju bujica i primjeni mjera melioracije, najprije radi dreniranja i evakuacije unutrašnjih voda, a radi zaštite i unapredjenja proizvodne vrednosti ovog poljoprivrednog zemljišta. Smedje kisjelo zemljište (distrični kambisol) - obrazuje se na kisjelim silikatnim stijenama, smedje je do mrkeboje,pa otuda i naziv smedje kisjelo zemljište ili distrini kambisol. U klasi smedjih zemljista, distrčini kambisoli su najrasprostranjenija zemljista u Crnoj Gori, ali i na teritoriji opštine Plav. Zauzima oko 55% teritorije Plava. Na veliko rasprostranjenje smedih kisjelih zemljišta utiče, prije svega, veliko učešće silikatnih stijena u geološkoj gradji Plava. Ova zemljišta se rasprostiru na svim visinskim zonama, odnosno od 400 - 500 i od 1000 2500mnv. Matična opštine Plav zastupljeni su skoro svi varijeteti smedjih kisjelih zemljišta.podloga nakojoj se razvija distrični kambisol može biti različita. Smedje kisjelo zemljište na škiljcima i pješčarima - prostire se u vidu zona dolinom Lima. U izvorišnom slivu Lima distrični kambisol na škriljcima se pojavljuje na 1000 - 2000mnv. Oko Plava distrični kambisol na škriljcima sreće se u Desni Metehu, odakle se nastavlja u pravcu Čakora, a drugim krakom u pravcu Ridskog jezera i Albanske granice, gdje je u većoj površini zastupljeno u slivu Hotske rijeke i njene pritoke Trokutske rijeke, a u manjoj mjeri oko Belaja i na Bogićevici. Smedje kisjelo zemljište na pješčarima na teritoriji opštine Plav najviše je zastupljeno u Limskoj dolini. Javlja se u vidu uzanog pojasa na lijevoj obali Lima, traka od Kruševa, preko Murine do Brezojevica. Daleko veće prostranstvo je na desenoj obali Lima, gdje se u širokom pojasu prostire od Gračanice (Andrijevica), Zorića, Mašnice, Gornje Rženice, Velike, Novšića, Lijevog i Desnog Meteha, Prnjavora i Bogaića. Sva ova sela se prostiru od doline Lima do vrhova Sjekirice, Planinice, Djevojačkg krša i Kofiljače, na jako raščlanjenom MontenegroProjekt 86 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. terenu vodotocima. Jugoistočno od Gusinja, u slivu Vrulje, pod ovim zemljištem su tereni Kolenovića, Djombalića, Vusanja i Zarunice, koje se prostire od zone deluvijalno-aluvijalnog nanosa do vrhova Maje Borit I Maje Sapit na granici sa Albanijom. Morfološki se distrični kambisol na pješčarima ne razlikuje od distričnog kambisola naškriljcimai često se javljaju uporedo ili izmiješano. pH vrijednost se kreće od 3,87 do 6,6 u vodi što uslovljava nedostatak kreča. Sadržaj humusa je promenljiv i kreće se od 1,5 do 3,5%. Zemljišta su vodopropusna, te se tokom ljeta lako isušuju te biljkama nedostaje vlaga. Deficit vode tokom vegetacije, odnošenje zemljišta i hranljivih materijala erozijom ne pruža povoljne uslove za gajenje biljaka. Naime, ova zemljišta su predodredjeno za šume i prirodne travnjake. Veoma mali procenat ovih zemljišta se koristi za njive i na njima treba izbjegavati gajenje okopavine i strna žita. Umjesto njih forsirati vještačke livade, a na nešto blažim nagibima do 800 mnv mogu se podizati voćnaci. Meliorativne mjere podrzumijevaju smanjenje kisjelosti, djubrenje organskim djubrivom i konturna sjetva i sadnja i eventualno terasiranje radi izbjegavanja spiranja tla. Ovim bi se omogućilo bolja akumulacija vode. Suviše plitka zemljišta pod jakom erozijom svakako treba zatraviti i pošumiti. Smedje kisjelo zemljište na eruptivima - Geološku podlogu ovom zemljištu čine razne eruptivne stijene koje su se na prostoru Crne Gore izlile prilikom vulkanske aktivnosti tokom srednjeg trijasa i jure. Snažne vulkanske erupcije, naročto su bile izražene u oblasti visokih planina i to na području Bjelasice, Ljubišnje, Visitora, Sjekirice i Mokre planine. Zemljište na eruptivima, izuzev kiselosti koja je nešto povoljnija, po svim drugim osobinama su bliska ili slična smeđim kiselim na škriljcima i pješčarima. Ovo važi i kada je u pitanju morfološki izgled i građa, teksturni sastav i druge fizičke i hemijske osobine, pa i izgled terena-reljefa na kojem se nalaze. Po plodnosti ova zemljišta su slična, jer spadaju u V, VI, VII, ređe u VIII klasu. U oblasti Visitora i Zeletina veće površine na eruptivima su u slivu Murinske rijeke i Martinovićkog potoka. Od sastava Dosove i Murinske rijeke ono se proširuje na njihova izvorišta da Mramorja i vrhova Visitora, Grebena i Zeletina, dok se iza Martinovićkog potoka ovo zemljište proširuje na atar sela Zagradja, a onda na Zabodište i južnim padinama Lipovice do granice sa Albanijom. Smedje kisjelo zemljište na rožnacima - Rožnaci su kisjele silikatne stijene koje se najčešće javljaju u vidu proslojaka, kvrga i interkalacija u krečnjacima trijeske i jurske starosti. Rožnaci nisu čiste stijene, ali tamo gdje čine supstrat zemljišta i glavnu masu skeleta u zemljištu utiču na obrazovanje distričnog kambisola tzv. smedje zemljište na karbonatnosilikatnoj podlozi. Ova zemljišta obuhvataju ne samo silikatne krečnjake i rožnace dijabazrožne formacije, već i druge vrste mješanog substrata krečnjaka i silikata. Na teritoriji Plava javlja se iznad Kruševa i Murine, padinom Visitora do Brezojevice i Gusinja, a potom od Vojnog sela i Kruševa, do vrhova Maja Borit, Maja Sapica i Djuričke rijeke Podloga silikatnih krečnjaka, a dijelom i reljef uslovili su da je teren pod ovim zemljištem sa manje izvora, pa je oskudnija hidrografska mreža i slabija rasčlanjenost terena. Sve ovo utiče da je erozija slabije izražena u odnosu na druga smedja kisjela zemljišta. pH vrijednost u vodi se se kreće od 4,9 - 6,7, a sadržaj humusaje promenljiv i zavisi od nadmorske visine, vegetacije i načina korišćenja. Distrični kambisol na rožnacima je najčešće pod šumama i prirodnim travnjacima, nešto manje se koristi za oranice i voćnjake i to na nižim terenima. U brdskoplaninskoj oblasti glavni izvor stočne hrane su upravo prirodni travnjaci. Oni su najčešće zapušteni i degradirani. Radi povećanja produktivnosti predlaže se primjena meliorativnih i agrotehničkih mjera, naročito na zaravnjenim terenima. Preporučuje se razoravanje zemljišta i gajenje ovsa, ječma i raži, ali i podizanje vještačkih travnjaka, odredjeni broj godina, kako bi se popravila struktura zemljišta i omogućilo ponovno formiranje prirodnih travnjaka.Kad se ovo zemljište koristi za oranice i zasade primjena agrotehničkih mjera, prije svega djubrenje, treba da suzbije kisjelost i poveća prinos. MontenegroProjekt 87 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Smedje kisjelo zemljište na flišu - Površina ovog zemljišta u Crnoj Gori poklapa se uglavno sa pojavom gornjokrednog ili tzv. durmitorskog fliša. Gornjokredni fliš dopire i do Prokletija. Na većoj površini se pojavljuje oko Gusinja. Najviše ga ima na strmom terenu u slivu Dolje i to od njenog korita do vrhova Vezirove brade, Valušnice, Popadije, Ravnog ključa i Kadiša. Ovi tereni su velikog nagiba, pretežno pod šumama i pašnjacima, na nadmorskoj visini od 1000-2100 mnm, sa pojačanim intezitetom erozije. Smedje kisjelo zemljište na flišu spada u laku i smedje tešku ilovaču. pH vrijednost u vodi se kreće oko 6,5, a sadržaj humusa je visok, ali slabo mineralizovano. Proizvodna vrijednost smedjeg kisjelo zemljište na flišu nije velika, a razlozi za to su izražena kisjelost, siromaštvo fosforom i njegova rasprostranjenost na većoj nadmorskoj visini.Smedje kiselo zemljište po prirodi je predodredjeno za prirodnu vegetaciju, odnosno listopadne i četinarske šume i prirodne travnjake. Iznad gornje granice šume su pašnjaci.Ekološko proizvodna vrijednost distričnog kambisola je promjenljiva, zavisi od dubine, izražene kiselosti, mehaničkog sastava, sadržaja hranljivijih elemenata itd. Dejstvom erozije zemljište je usled spiranja sitnih čestica i hranljivih sastojaka osiromašilo. To je naročito došlo do izražanja kod njivskih zemljišta i pašnjaka na većim nagibima, zatim u prorijedjenoj i devastiranoj šumi bliže naseljima i strmom terenu. Za postizanje većih prinosa gajenih kultura, potrebne su odredjene mjere kojima će se poboljšati nepovoljne hemijske i fizičke osobine, a time i plodnost zemljišta. Najvažnije mjere su: kalcizacija, humizacija, fosfatacija, a zatim djubrenje i druge agrotehničke mjere. Planinske crnice - Ova humusno akumulativna zemljišta obuhvataju krečnjačko-dolomitsku crnicu, rendzinu (buavica) i humusno-silikatno zemljište (ranker). Krečnjačko dolomitna crnica pripada klasi smedjih zemljišta na krečnjaku (kalkokambisol). Javlja se u alternaciji sa crvenicom i krečnjačko-dolomitnom crnicom na nešto zaravnjenijim blažim oblicima krečnjačkog reljefa. Gradjom profila je slično crvenici, ali boja dubljeg horizonta je smedja. Krečnjačko-dolomitna crnica obrazuje se isključivo na čistim krečnjacima i većoj nadmorskoj visini pod uticajem hladnije i vlažnije klime. Na blažim terenima i gdje su krečnjaci silifikovani, obrazuju se smeđa zemljišta. Dubina sloja, kao i kod drugih zemljišta na krečnjacima, je mala na istaknutim reljefskim oblicima zbog visokog % stijena i kamenja. U vrtačama i uvalama dubina zemljišta je veća, pa su donekle povoljnije fizičke i hemijske osobine, uključujući i plodnost. Smedje zemljište na krečnjaku je pretežno šumsko zemljište, obraslo šumama i travnom pašnjačkom vegetacijom. Šume su najčešće listopadne i četinarske, redje mješovite. Proizvodna vrijednost zemljišta je niska, nešto je bolja jedino kod dubljih varijeteta uvala i vrtača gdje se koristi i kao obradivo zemljište. Krečnjačke crnice se pojavljuju u raznim fazama razvoja, što zavisi od nadmorske visine, reljefa, vegetacije, ekspozicije i drugih uslova. Na teritoriji Plava u vidu organomineralne crnice i posmedjene crnice. Organomineralne crnice javljaju se na padinama Visitora i Trojana na Prokletijama, dok posmedjenih crnica ima u Brezojevicama. Sadržaj humusa se kreće od 10-25% i boja im je mrka ili tamnosmedja, za razliku od organogenih crnica čija je boja izrazito crna. Dubina zemljišnog sloja je mala, ne prelazi 15-20 cm isprekidanog kontinuiteta zbog velike stjenovitosti površine koja nekad dostiže i do 90 %. Rendzine. Skoro sve rendzine pripadaju posebnoj vrsti crmnice na jedrim krečnjacima, poznatepod nazivom „buavice“. Rendizna je zastupljena na morenskim i glaciofluvijalnim nanosima. Rendzina se obrazuje na velikim površinama Prokletija (Belić, Karanfil, Trojana, Ropojana, Grbaja) i padinama Visitora.Na osnovu matičnog subtrata rendzine smo podijelili na: stjenovite, umjereno stjenovite rendzine na karbonatnoj drobini i pretežno rendzine.Jako stjenovite redzine nalaze se na terenima izloženim jakoj eroziji, kao što su strme strane i planinski vrhovi. Ova zemljišta su površinski dosta stjenovita i kamenita, preko 50%. Plitkog su profila i slabe plodnosti. Krečnjačke drobine tipa točila ili sipara i osulina javlja se najčešće u kanjonskim dolinama, ispod litica (odjeka, rasjeda) krečnjačkih stijena, ispod vrhova i duž strmih strana. Sipari i točila liče na gomile krupnijih odlomaka kamenja izmedju MontenegroProjekt 88 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. kojeg ima nešto sitnijih odlomaka. Osuline se javljaju duž krečnjačkih strana i pokrivaju veće padine od vrha do podnožja i predstavlja dobro usitnjen materijal, praškasto - šljunkovite granulacije. Dubina zemljišta kod osulina je čak i do nekoliko metara, te pruža povoljnije uslove za razvoj vegetacije nego što je slučaj kod sipara. Proces erozije je izražen, ali je erozija i glavni razog podmladjivanja zemljišta usljed migracije tla. Rendzine su u nižim djelovima teritorije naseljene asocijacijama hrasta, jasena i graba, a u višim bukvom, smrčom, jelom i javorom. Pogodne su za sve vrste šumskog drveća, osim onih koja su osjetljiva na veliki sadržaj karbonata u njima. Sve one imaju slične hemijsko-fizičke osobine, a poljoprivrednu vrijednost im određuje kontinuitet zemljišnog pokrivača i dubina. Odlikuju se visokim sadržajem humusa, koji varira od 6-30%. Tipično su mrkokafene boje, troškasto - mrvičaste strukture. Takođe, redovno su beskrečne i po kisjelosti slabo do umjereno kisele. Rendzine dubljeg profila kao što su pretaložene u nekim kraškim poljima i vrtačama i posmedjene u uvalama pretežno su obradive i dobrih proizvodnih vrijednosti. Plodnost im se može poboljšati navodnjavanjem i djubrenjem. Kao i krečnjačke crnice pogodne su za gajenje krompira i drugih ratarskih kultura, kao i voćnjake u povoljnim klimatskim uslovima. Plitke rezndzine su sa dosta skeleta koji prožima sloj zemljišta po cijeloj dubini, jako vodopropusne, a na nagibima podložene eroziji. Stoga su pogodne jedino za pašnjake i šumu, koja u humidnim područjima može biti dobrog sklopa i prirasta. Humusno-silikatno zemlijšte (Ranker) - Obrazuje se na eruptivnim i silikatnim stijenama sa visokim procentom kvarca (SiO2). Od crnica obrazovanih na karbonatnim supstratima ranker se razlikuje jako izraženom kiselošću koja je najčešće uslovljena odustvom baza u podlozi i zakiseljavanjem. Rankeri se isključivo formiraju na silikatnim stijenama (poznat je i pod imenom smedje kisjelo zemljište na kvarcnim supstratima). Zbog siromaštva bazama rankeri su zemljišta kisjele i jako kisjele reakcije. To su plitka zemljišta vezana za kompaktne stijene, dok se rankeri veće dubine nalaze na rastrošenom supstratu i blažim oblicima reljefa na kojima je djelovanje erozije slabije. U pogledu hemijskog sastava, najvažnija karakteristika rankera je visok procenat humusa (od 10-25%) koji je najveći kod rankera na blažem reljefu i manjoj nadmorskoj visini. Humus se nagomilava i sporo mineralizuje u uslovima hladnije planinske klime, gdje se ranker najviše nalazi u zonama od 1300-2500 mnm. Raspadanjem podloge silikatnih stijena oslobadja se malo gline, pa to i akumulacija humusa čine da je zemljište jako rastresito i posušno. Nepovoljne hemijske osobine i dubina sloja, kao i nadmorska visina utiču da se na rankeru nalazi prirodna vegetacija, tj. bukova i četinarska šuma, a na većim visinama pašnjaci. Na teritoriji opštine Plav neznatne su površine pod rankerom. Ne pojavljuje se često, već je izdvojeno na nekoliko lokaliteta na području Bogićevice, Starca i Maje Sapit. Naime, ovo zemljište se rasprostire oko Starca, Bogićevice, Velikog krša, Ridskog jezera,Velikog i Malog Rida, Treskavice, Hridske i Babine Gore. Ova zemljišta najvećim dijelom su pod pašnjacima, naročito u visokoplaninskoj zoni. Ovi pašnjaci služe pretežno za sezonsko napasanje stoke. Pored travne vegetacije, rankeri su mjestimično obrasli žbunjem kleke, borovnice i bora krivulja, a znatan dio je i pod šumom. Smedje eutrično zemljište (eutrični kambisol) - obrazuje se na raznim podlogama, najčešće na jezerskim sedimentima, na šljunkovitim starim rječnim terasama i na glaciofluvijalnim nanosima. Smedje zemljište ili eutrični kambisol je obrazovan na podlozi šljunka i konglomerata i glaciofluvijalnog porijekla. Zavisno od dubine eutrični kambisol ima različite odlike i svojstva pa i upotrebnu vrijednost. Smeđe zemljište na šljunku i konglomeratu najvećim dijelom je zauzeto naseljima, i neznatno poljoprivredne površine. Poljoprivredne površine se najčešće nalaze oko kuća u privatnom vlasništvu, a neznatno i u obliku većih kompleksa. U dolini Lima smeđe zemljište na šljunku (morenskog porijekla) i pruža se duž izvorišnih tokova Lima i drugih vodotoka. Smedje eutrično zemljište je slične ili istovjetne gradje kao distrični kambisol, ali je slabo kisele i neutralne rekacije, pošto se obrazuje na supstratima koji nijesu siromašni bazama. MontenegroProjekt 89 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Prisustvo CaCO3 u podlozi i zemljištu utiče na fizičke i hemijske osobine, zbog čega nepovoljna svojstva izostaju ili su slabije izražena nego u distričnog kambisola. Ekološkoproizvodna vrijednost eutričnog zemljišta je, takodje, promjenljiva i zavisi od više činilaca. Sprovodjenjem melioracionih mjera i redovnom agrotehnikom plodnost zemljišta treba održavati i popravljati i tako intenzivnije koristiti zemljište. MontenegroProjekt 90 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 2. 7. Bidoverzitet Biogeografske odlike i ekološki resursi Flora Mikroflora - Najviše je proučavana na Plavskom jezeru gdje je registrovano je 270 vrsta koje su svrstane u 103 roda. U florističkoj strukturi zajednice algi učestvuju: Bacillariophyceae (132 vrste), Chrysophyceae (7 vrsta), Dinophyceae (4 vrste), Xanthophyceae (4 vrste), Chlorophyceae (35 vrsta), Conjugatophyceae (51 vrsta), Euglenophyceae (5 vrsta), Cyanophyceae (30 vrsta) i Rhodophyceae (2 vrste).Od 270 registrovanih vrsta 140 vrsta je novih za ovo jezero. Na Ridskom jezeru registrovano je 245 vrsta algi razvrstanih u 86 rodova. Od njih je 78 vrsta prvi put registrovano na ovom lokalitetu. Struktura algi je slijedeća: Bacillariophyceae (56 vrsta), Chrysophyceae (4 vrste), Dinophyceae (4 vrste), Chlorophyceae (43 vrste), Conjugatophyceae (102 vrste), Euglenophyceae (18 vrsta), i Cyanophyceae (18 vrsta). Lišajevi –Do sada je na području Prokletija konstatovano oko 100 vrsta lišaja, ali se pretpostavlja da je njihov broj znatno veci. Kada se govori o horološko-ekološkoj analizi lišajeva, treba imati u vidu da oni zahvataju mnogo veće areale od vaskularnih biljaka, da je lokalni endemizam znatno manje prisutan. Najčešće se javljaju vrste na mahovinama koje prekrivaju zemlju ili stijene. Tu su prisutne vrste rodova Cladonia i Peltigera, zatim epifleoidni (rastu na kori drveća) i endofleoidni (utisnuti u koru) Lecanora subfusca, Lobaria pulmonaria, Graphis sciripta, vrste iz rodova Lecidea i Parmelia. Za razliku od tamnih bukovih šuma, u četinarskim šumama Prokletija se razvija bujna vegetacija lišajeva, koja je najbolje razvijena na skoro putpuno osušenim smrčama i jelama. Dominiraju vrste iz rodova Alectoria, Bryria, Evernia i Usnea, koje četinarskim šumama daju karakterističnu fizionomiju. Najbrojnija je vrsta Pseudevernia furfuracea, najčešća u smrčevim šumama. Mahovine – Na području Prokletija konstatovano je 258 taksona, odnosno 236 vrsta mahovina, 1 podvrsta i 21 varijetet. Kako je do danas za floru mahovina Crne Gore zabilježeno 569 vrsta može se zaključiti da je na Prokletijama zastupljena polovina od ukupnog broja vrsta. Iz klase Musci najbrojini su predstavnici roda Brachythecium (16) i Bryum (14), a od jetrenjača rodovi Lophozia sa tri i Cephalozia sa dva predstavnika. Brojnost i diverzitet karakteriše floru mahovina Prokletija uz prisustvo raznovrsnih ekoloških grupa i velikog broja vrsta za koje je ovo područje jedini poznati lokalitet u Crnoj Gori. Takođe, veoma je važno istaći da se 6 vrsta sabranih na Prokletijama nalazi na spisku vrsta koje u Crvenoj knjizi mahovina Evrope (Stewart 1995) imaju status rijetkih, ranjivih i endemičnih vrsta Evrope i Makaronezije. Područje Prokletija je jedno od dva poznata lokaliteta u Crnoj Gori na kojima se nalaze svagnumske mahovine. Osim mahovina iz roda Sphagnum, ovakva staništa nastanjuju i druge vrste mahovina iz klasa Musci i Hepaticae, koje zajedno sa višim biljkama roda Carex učestvuju u stvaranju treseta. Na područjima Visitora, Ridskog jezera i Starca prisutno je ukupno 8 vrsta svagnumskih mahovina. Tresetišta se u svijetu tretiraju kao staništa od velikog značaja i obavezno imaju tretman apsolutne zaštite (Stevanović i sar. 1995). Posebnu ekološku grupu predstavljaju mahovine koje naseljavaju čiste, brze planinske vode koje su bogate kalcijum-karbonatom. Radi se o sedrotvornim mahovinama (među njima su Palustriella commutata i Eucladium verticillatum) koje su indikatori čistih, ne zagađenih MontenegroProjekt 91 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. voda. Osim navedenih, prisustne su i mahovine koje su zajedno sa lišajevima, dobri pokazatelji stanja spoljašnje sredine, odnosno indikatori zdravih i čistih voda i vazduha. To su: Homalothecium sericeum, Fontinalis antipyretica, Palustriella commutata, Eucladium verticillatum, Rhynchostegium riparioides i druge (Stevanović i sar. 1995). Mahovine predstavljaju "ukrase" pejzažnih predjela. Za njih se može reći da svojom ljepotom i harmonijom odražavaju duh divljine i čistote. Vaskularna flora - Ono što čini osobenom i specifičnom floru Prokletija u širem smislu riječi jeste prisustvo velikog broja endemičnih, endemoreliktnih, reliktnih vrsta (tercijernog i glacijalnog tipa), rijetkih biljnih vrsta, kao i značajno prisustvo ljekovitih, medonosnih i drugih korisnih biljnih vrsta. Velika nadmorska visina i složenost reljefa, različita geološka podloga i povoljni klimatski uslovi omogućili su opstanak nizu termofilnih vrsta koje su za vrijeme ledenog doba bile ugrožene kretanjem lednika i zahladjenjem klime. Prema najsavremenijim podacima o visokoplaninskim florama Balkanskog poluostrva, Prokletije su floristički najbogatija planina Balkana, zauzimajući, na taj način, značajnije mesto i od Pinda, Šarplanine, Rile i Pirina (Stevanović 1996). Bogatstvo vaskularne flore Projkletija procenjuje se na blizu 2000 vrsta, te se ovaj planinski masiv može smatrati jednim od floristički (i vegetacijski) najbogatijih na čitavom Balkanskom poluostrvu. Rezultati dosadašnjih istraživanja ukazuju da broj vaskularnih biljaka na Prokletijama iznosi preko 1600 što iznosi oko 1/2 flore Crne Gore, ili nešto oko 1/5 ukupne balkanske flore, odnosno približno 40% ukupne visokoplaninske flore zapadnog i centralnog Balkana prisustvuje na Prokletijama. Od ovog broja na sredjeevrospke planinske vrste u čirem smislu otpada skoro 60 % (Stevanović 1996). U tome se, izmedju ostalog, ogleda sličnost izmedju Prokletija i Alpa. Poseban floristički značaj ovoj grupi flornih elemenata daju glacijalni relikti alpskog i arkto-alpijskog rasprostranjenja kao što su Dryas octopetalla, Saxifraga aizoides, S. androsacea, Primula minima, Geum reptans, Pedicularis verticillata i dr. Osim vrsta srednjeevropskog (alpskog) tipa rasprostranjenja, na Prokletijama su zastupljeni i drevni oromediteranski elemetni flore od kojih mnogi endemo-reliktnog karaktera kao šti su Amphoricrpus autariatus, Edraintrhus graminifolius aggr., Potentilla speciosa, P. apennina, Saxifraga sempervivum, Saxifraga marginata, Sesleria robusta, Cetranthus slavnicii, Aubriteta croatica, Achillea frasii, Euphorbia capitulata, Anthyllis aurea itd. Mješoviti karakter flore planina centralnog Balkanskog poluostrva najviše je ispoljen upravo na Prokletijama. Uopšte uzev visokoplaninska flora Prokletija pokazuje osobine drevne flore, koju karkateriše veliki broj drevnih tercijernih florogenetskih tipova alpskog (Wulfenia blecicii, Anemone narcissiflora, Lenotpodium alpinum, Tozzia alpina, Cicerbita pancicii, Pinus peuce, Veronica bellidioides i dr.) i oromediteranskog (Drypis linneana, Daphne oleoides, Potentilla apennina, Pinus heldreichii i dr.) karaktera. Prokletije predstavljaju snažan centar razvoja flore i faune, gdje značajno mjesto pripada endemičnim, endemoreliktnim, reliktnim i rijetkim vrstama. Zabilježen je veliki broj endema (balkanski, Dinarida, Crne Gore i dr.), što je posljedica biogeografskog položaja Prokletija, kao i djelovanja brojnih, dinamičnih fizičko-biološko-istorijskih procesa koji su se smjenjivali tokom oblikovanja Balkanskog poluostrva i raznolikosti abiogenih ekoloških činilaca. Primjenjujući klasifikaciju flornih elemenata koja je bazirana na principima koje je dao Stevanović (2006), u recentnoj vaskularnoj flori Prokletija konstatovan je veliki broj flornih elemenata koji se mogu svrstati u 11 osnovnih areal grupa: 1. Kosmopolitska, 2. Hoalrktička, 3. Evroazijska, 4. Arktičko-alpijska, 5. Borealna, 6. Srednjeevropska, 7. Mediteransko-submediteranska, 8. Mediteransko-submediteransko-pontska, 9. Pontskojužnosibirska, 10. Južnoevropsko planinska i 11. Srednjeevropska planinska. Najbrojniji su florni elementi koje su markirani, dok su ostale grupe manje zastupljene. MontenegroProjekt 92 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Endemične, reliktne, rijetke, zaštićene i međunarodno značajne biljne vrste - endemična flora ovog područja čini značajan dio endemične flore Balkanskog poluostrva. Najzastupljeniji su endemiti koji su filogenetski povezani sa srodnicima na visokim planinama centralne Evrope, prije svega Alpima i Karpatima. Endemične vrste koje pripadaju južnoevropskoj planinskoh grupi su slijedeće: Achillea abrotanoides (Vis.) Vis., Alkanna scardica Griseb., Amphoricarpus autariatus Blečić. & May. ssp. bertisceus Blečić & May., Asperula doerfleri Wettst. - A. hirta (Pirineji), Cerastium decalvans Schl. & Vuk., Cirsium candelabrum Griseb., Dianthus sylvestris Wulf. & Jacq. ssp. tergestinus (Reich.) Hay., Dianthus sylvestris Wulf. subsp. bertisceus Rech. fil., Euphorbia montenegrina (Bald.) K. Maly., Fritillaria messanensis Raf. & Desv. ssp. gracilis (Ebel) Rix., Genista depressa M.Bieb. subsp. csikii (Kumm. et Jav.) Hay., Narthecium scardicum Košanin, Omalotheca pichleri (Murb.) J.Holub, Onosma stellulata W. & K., Orobanche pancicii Beck, Ptilostemon afer (Jacq.) W. Greut., Sempervivum kosaninii Praeger, Silene pusilla Waldst. & Kit. subsp. albanica (K.Maly) Neum., Verbascum scardicolum Bornm., Viola aetolica Boiss. & Heldr. i dr. Endemične vrste mediteranskog karaktera pripadaju rodovima ili sekcijama koje se odlikuju mediteranskim tipom rasprostranjenja. Dakle, najbliži srodnici ovih endemita pripadaju mediteransko-submediteranskim elementima flore (Bupleurum karglii Vis. Crocus dalmaticus Vis., Euphorbia glabriflora Vis., i dr.). Endemična flora Prokletija predstavlja sponu sa drevnom orofitskom florom s jedne strane Alpa i Karpata, a sa druge strane oromediteranskom tercijarnom florom. Glacijalni elementi arktičkog i alpskog porijekla su danas ograničeni na visokoplaninsku zonu, u nekadašnjim cirkovima lednika, sjeverno eksponiranim siparima i stijenama iznad gornje šumske granice. Lokalni endemiti predstavljaju najinteresantniju i najznačajniju, ali često i najrizičniju grupu sa stanovišta očuvanja genske i specijske raznovrsnosti. Radi se o vrstama i podvrstama koje se mogu naći isključivo na Prokletijama a neke od njih prelaze državnu granicu pa se mogu naći kako na srpskim – kosovskim i albanskim ograncima masiva (Draba bertiscea, Pedicularis ernesti-mayeri, Hieracium bertisceum i dr.). Na crnogorskim Prokletijama je prisutna i subendemična flora predstavljena taksonima čije se populacije nalaze na Balkanu, ali i na pojedinim tačkama susjednih regiona Evrope i zapadne Azije. Ova raznovrsna skupina veoma jasno svjedoči o centrima nastanka mnogih, a prije svega južnoevropskih taksona, kao i o putanjama njihove migracije tokom paleogeografskih promjena. Najbrojniji su balkansko-apeninski subendemiti čiji se disjunktni areal nalazi kako na Balkanskom, tako i na Apeninskom poluostrvu, odnosno na nekim njihovim djelovima (apeninsko – skardo-pindski, ilirsko - skardo-pindsko - apeninski, ilirsko apeninski, subskardo-pindski - južno apeninski subendemiti i t.d.): Pinus heldreichii Crist., Asyneuma trichocalycinum (Ten.) K.Maly, Campanula lingulata Waldst. et Kit., Cardamine glauca Spreng. var. glauca, Crocus biflorus Mill., Doronicum columnae Ten. var. columnae, Drypis spinosa L. ssp. linnaeana Murb., Freyera cynapoides (Guss.)Griseb., Geum molle Vis. et Panč., Hypericum barbatum Jacq., Jasione orbiculata Griseb. Pored balkansko-apeninskih, zastupljeni i karpato-balkanski elementi: Gymnadenia conopsea (L.)R.Br., Draba lasiocarpa Roch. var. elongata (Host.)Beck., Potentilla ternata Koch., Bruckenthalia spiculifolia Rchb. i dr., a znatno manje su prisutni subbalkansko-subpanonski (Senecio rupestris Waldst. et Kit.,), egejsko-skardo pindski (Centranthus longiflorus Stev. ssp. junceus (Boiss. et Heldr.) I.B.K.Rich.), i neki drugi subendemični geoelementi flore. Mnoge stare i široko rasprostranjene u nekoj od prethodnih geoloških epoha, nepovratno su nestajale sa lica zemlje tokom različitih paleogeografskih promena u dalekoj prošlosti. Ipak, neke su preživjele sve kataklizme i kao ostatak starih rodova predstavljaju posebno dragocjenu reliktnu floru. Neke od tih vrsta su: Pinus heldreichii Christ , Pinus peuce Griseb., Achillea alexandri-regis Bornm. et Rudsk, Potentilla doerflerii Wettst., Narthecium MontenegroProjekt 93 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. scardicum Košanin, Taxus baccata L., Silene asterias Griseb., Edraianthus graminifolius (L.)DC., Acer heldreichii Orph., Juglans regia L., Asarum europaeum L., Campanula lingulata Waldst. .et Kit., Pancicia serbica Vis., Valeriana pancicii Hal. et Bald., Rumex balcanicus Rech., Ostrya carpinifolia Scop. Jasione orbiculata Griseb. i druge. Na najvišim i najsurovijim grebenskim delovima nalaze se glacijalni relikti koji predstavljaju ostatak glacijalne, prevashodno arktičko-alpske, odnosno, srednjeevropske planinske flore dospele na Prokletije tokom glacijacije, kao što su: Potentilla crantzii (Crantz)Beck, Arabis alpina L., Arctostaphylos uva-ursi (L.)Spreng., Androsace villosa L., Aster alpinus L., Saxifraga oppositiofolia L., Salix retusa L., Dryas octopetala L. Geum montanum L., Selaginella selaginoides (L.)Schrank. et C.F.P.Mart, Trollius europaeus L., Parnassia palustris L., i druge. Znatno su manje zastupljeni borealni relikti koji predstavljaju ostatke tamnih četinarskih šuma i tresetišta cirkumholarktičke zone tajge koji je dospeo na naš prostor tokom interglacijalnih faza ( Anemone narcissiflora L., Dianthus superbus L. Corallorhiza trifida Chater., Listera cordata (L.)R.Br. i dr.). Na crnogorskim Prokletijama se nalazi veliki broj biljnih taksona koji su značajni sa stanovišta očuvanja genske, specijske i ekosistemske raznovrsnosti u nacionalnim i međunarodnim okvirima. Dio njih je zaštićen nacionalnim zakonima, a dio se nalazi na listama nacionalno i globalno značajnih vrsta. Od 415 zaštićenih biljnih vrsta u Crnoj Gori Riješenjem Republičkog zavoda za zaštitu prirode Crne Gore („Službeni list RCG”, 76/06), na prostoru NP “Prokletije” nalazi se 60 vrsta. Na osnovu međunarodnih kodeksa i kriterijuma na području Prokletija registrovano je prisustvo 42 vrste od međunarodnog značaja, odnosno 42 globalno značajne vrste, i to: Amphoricarpos autariatus subsp. bertisceus Blečić & Mayer, Arenaria halacsyi Baldacci, Centaurea alba L. subsp. ipecensis (Rech. fil.) Dostál, Centaurea gjurasinii Bošnjak, Centranthus slavnicii Lakušić, Crepis albanica (Jáv.) Babcook, Dianthus nitidus Waldst. & Kit. subsp. lakusicii T. Wraber, Draba bertiscea D. Lakušić & V. Stevanović, Edraianthus vesovicii Lakušić, Hieracium gusinjense Scheffer & Zahn ex Rech. fil. , Hieracium pseudobifidum Schur subsp. grebenicum Scheffer & Zahn ex Rech. fil., Hieracium schuettianum (Zahn) Niketić, Melampyrum doerfleri Ronniger , Viola vilaensis Hayek , Wulfenia blecicii Lakušić, Aconitum burnatii Gáyer subsp. pentheri (Hayek) Jalas, Alkanna scardica Griseb. , Astragalus fiale Degen, Crepis bertiscea Jáv., Dianthus sylvestris Wulfen subsp. bertisceus Rech. fil. , Euphorbia montenegrina Bald. & K. Malý, Fritillaria messanensis Rafin subsp. gracilis (Ebel) Rix, Gentiana albanica (Jáv.) A. V. Hill, Geum bulgaricum Pančić, Kitaibela vitifolia Willd., Lonicera formanekiana Halácsy subsp. hectoderma V. Blečić & E.Mayer, Narthecium scardicum Košanin, Pancicia serbica Vis., Petasites doerfleri Hayek, Phyteuma pseudorbiculare Pant., Plantago reniformis G. Beck, Potentilla montenegrina Pant. , Scrophularia bosniaca G. Beck, Sempervivum kosaninii Praeger, Silene macrantha (Pančić) Neumayer, Stachys beckeana Dörfler & Hayek, Tanacetum larvatum (Gris.) Kanitz, Valeriana bertisceae Pančić, Valeriana pancicii Halácsy & Baldacci, Verbascum nicolai Rohl., Viola orphanidis Boiss. subsp. nicolai (Pant.) Valentine. Od njih su po značaju svakako najznačajnije: Arenaria halacsyi Baldacci, Crepis albanica (Jáv.) Babcook, Crepis bertiscea Jáv., Melampyrum doerfleri Ronniger , Narthecium scardicum Košanin, Phyteuma pseudorbiculare Pant. , Plantago reniformis G. Beck, Scrophularia bosniaca G. Beck, Sempervivum kosaninii Praeger, Silene macrantha (Pančić) Neumayer, Valeriana bertisceae Pančić i Verbascum nicolai Rohl., koje su zbog globalnog stepena ugroženosti uključene u Evropsku crvenu listu. Od rijetkih i prorijedjenih izdvojene su sljedeće: vrste roda Edraianthus, Centaurea gjurašinii, Juniperus sabina, Campanula albanica, C. scheuchzeri, Sempervivum košaninii, Trifolium noricum, Astragalym fiale, Lunaria telekiana, Ribes multiflorum, Kentranthus slavnićii, Pančićia serbica, Asperula scutellaris, Hieracium gusinjense, Achilea MontenegroProjekt 94 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. abrotanoides, Arenria biflora i druge. Ove vrste, kao i druge rijetke i prorijedjene na drugim lokalitetima Prokletija u širem smislu riječi, imaju sve veći značaj u programima aktivnije zaštite biodiverziteta. Tako se stvaraju povoljniji uslovi za izradu regionalne Crvene knjige plavskog dijela Prokletija koja bi obuhvatila floru, faunu i gljive ovog po mnogo čemu najinteresantnijeg područja Balkanskog poluostrva. Sintezom ovih regionalnih crvenih knjiga flore i faune, znatno će biti olakšan put ka izradi cjelovite Crvene knjige flore i faune Crne Gore. Pedicularis ernesti – Mayeri – Mayero ušivac, lokalni endem Prokletija Ljekovite i začinske biljke - Značaj biljnog pokrivača ovog područja se prevashodno ogleda u izgradnji jedinstvenih, veoma slojevitih i složenih prorodnih ekosistema. Narodna iskustva i naučna saznanja ukazuju da na prokletijskom masivu preko 400 biljnih vrsta koje imaju ljekovita svojstva. Pored ljekovitog, na Prokletijama je obilato prisutno i jestivo bilje koje takođe ima i određena ljekovita svojstva, zatim začinsko bilje i dr. Brojne vrste ili gotovo cijeli rodovi mogu naći višestruku primjenu ne samo u prehrambenoj, nego i u hemijskoj, farmaceutskoj i kozmetičkoj industriji. Zbog izuzetne ljepote, brojne vrste se mogu koristiti i kao dekorativne. MontenegroProjekt 95 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Gljive. Na području Plavskog dijela Prokletija dosadašnjim istraživanja konstatovano je 145 vrsta makromiceta. Shodno kriterijumima za definisanje IFA (Important Fungus area) na plavskom dijelu Prokletija za sada se mogu izdvojiti dva područja značajna za zaštitu po osnovu kriterijuma A i C: Zona Visitorskog jezera i Zona Hridskog jezera. U zoni Visitorskog jezera utvrđeno je 13 međunarodno značajnih vrsta: Amanita aspera, Boletus satanas (ludara), Cantharellus cinereus (pepeljasta lisičarka), Catathelasma imperiale (velika dvoprstenka), Geastrum triplex, Gomphus clavatus (ljubičasta lisičica), Hydnellum ferrugineum (krvareća ježevica), Hygrocybe punicea (velika vlažnica), Hygrophorus pudorinus (narandžasta puževica), Mutinus caninus (pasji stršak), Sarcodon imbricatus (srnjača, crna ljuskavica), Sarcodon leucopus (glatki ježevac), Strobilomyces floccopus (ljuskavi kuštravac). U zoni Hridskog jezera konstatovano je 6 međunarodno značajnih vrsta: Amanita aspera, Clavariadelphus truncatus (ravnotjemeni buzdovan), Hydnellum ferrugineum (krvareća ježevica), Hygrocybe punicea (velika vlažnica), Sarcodon imbricatus (srnjača, crna ljuskavica), Suillus sibiricus ssp. helveticus. Staništa sa vrstom Pinus peuce važna su staništa gljiva shodno kriterijumu za C za ustanovljavanje IFA. Takođe na osnovu broja do sada utvrđenih vrsta i broja očekivanih vrsta ovo područje će sigurno predstavljati centre diverziteta makromiceta u Crnoj Gori. Sa međunarodnog aspekta na Plavskom dijelu Prokletija značajno je prisustvo vrsta makromiceta sa liste ECCF projekta (2001) i sa Evropske Crvene Liste makromiceta (Ing, 1993). *** Hydrophyte (vodene biljke). Neposredna okolina Plavskog jezera je gola, bez šume, a veliki dosta prostrani dio obalnog pojasa osvojen je bogatom vegetacijom vodenih biljaka karakteristične za vodene basene nižih regiona: Phragmites communis, Nyphea alba, Nuphar luteum, Equissetum sp. Myriophyllum sp., Carex sp. i dr. Fitolankton jezera je sasvim siromašan. Konstatovani su samo ostaci Ceratium hirudinella i fragmenti zelenih končastih oblika i nekoliko oblika Diatomeae (Navicula sp., Synedra sp.). Primjećen je proces zarastanja Plavskog jezera. On je uslovljen razvićem i izumiranjem vodene vegetacije, pri čemu se, pod određenim uslovima korito jezerskog basena puni naslagama organskog materijala, naročito u plićim djelovima. Ovakvim izdizanjem dna, vodena vegetacija postepeno se naseljava prema sredini što može da uslovi da se čitav basen ispuni organskim ostacima i da se stvori umjesto jezera močvara. Plavsko jezero MontenegroProjekt 96 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Vegetacija U biogeografskom pogledu, područje opštine Plav pripada Alpskom/planinskom biogeografskom regionu - Planinsko šumskoj zoni. Geološka raznovrsnost predjela uslovila je različite pedološke slojeve koji imaju zonalni visinski raspored. Idući od Plavskog jezera do visine od oko 1700 m smenjuju se biljne zajednice od kojih šumske zajednice listopadnih i četinarskih šuma imaju najveće rasprostranjenje. Šume se, kao rijetko gde, karakterišu raznovrsnošću sastojinskih tipova i bogatstvom vegetacionih oblika, počev od žbunja, pa preko šikara i niskih šuma, do visokih šuma, koje su do nedavno u pojedinim lokalitetima imale prašumski karakter. S obzirom da je reljef opštine izrazito planinski posebno je značajna visinska zonalnost vegetacije. U okviru šumskih spratova smjenjuju se: o Na najnižim brdskim položajima koji već prelaze u niziju, na toplim i suvim staništima razvijena je termofilna zajednica-hrastova šuma cera i sladuna (Quercetum confertae cerrcis). One se najčešće nalaze na blago nagnutim padinama na silikatnim podlogama. Pored ove osnovne zajednice često se sreće i zajednica Quercetum confertea-cerrcis carpinetosum orientalis Jov. koja predstavlja posebnu kseroterminiju varijantu klimaks asocijacije sladuna i cera. Na manjim površinama u ovom brdskom području sreću se i termofilne borove šume izgrađene od crnog i bijelog bora. o Mezofilno prelazno područje hrastovih šuma kitnjaka. Iznad 700 mnm sladun se gubi a u hrastovim šumama sve je češči kitnjak (Quercetum petrea) i to su hrastove šume tipa Quercetum montanum. Pored kitnjaka u ovoj vegetaciji od drveća i žbunja nalaze se još cer i bukva, a takođe i crni jasen. o Mezofilno područje bukovih šuma. Iznad termofilnih hrastovih šuma, odnosno prelaznih šuma kitnjaka prostire se mezofilno područje bukovih šuma. Bukove i mješovite bukovojelove šume šume su osnova ovog područja. Najveće površine u mezofilnom području bukovih šuma zuzimaju sastojine šumske bukove asocijacije Fagetum moesiacae. S obzirom na veliki prostor koji zauzimaju ova asocijacija je dosta raščlanjena, pri čemu su veoma česte i mješovite sastojine bukve sa jelom. Asocijacija Fagetum moesiacae zauzima staništa sa neutralnim ili slabo acidofilnim zemljištima na krečnjačkoj geološkoj podlozi (Fagetum calciocolum) ili pak na kisjeloj pedološkoj podlozi (Fagetum silicicolum). Pored bukve koja je osnovni edifikator zajednice, pojavljuju se još i planinski javor, mleč, gorski jasen, klen a na većim nadmorskim visinama i jela. o Područje firgorifilne viskoplaninske šumske vegetacije. Bukove zajednice Fagetum subalpinum i Piceo-Fagetum serbicum pripadaju već zoni visokoplaninske šumske vegetacije koja se često prostire sve do gornje šumske granice, do 2000mnm. Vrlo često se iznad bukve i jele prostiru čiste šmrčeve šume ili što je naročito karakteristično za Prokletije, visokoplaninske šume endemičnih balkanskih borova munike i molike. Zajednica bora krivulja i planinske kleke ima prelazni karakter izmedju visokoplaninskih šumskih i visokoplaninske alpske vegetacije. Tipična zajednica visokoplaninskih žbunova (krivulja i kleke) razvijena je najčešće na krečnjaku. Tipična zajednica krivulja (Pinetum mughi typicum) razvijena je krečnjaku. Za Prokletije je karakteristična endemoreliktna zajednica krivulja i vulfenije (Wulfenio-Pinetum mughi). Zajednica planinske kleke (Juniperus nanae) naročito su izražene na silikstu. Ove zajednice su dosta uništene jer ih je čovjek krčio da bi stvorio što veće površine visokoplaninskih pašnjaka. o Iznad šumskog nalazi se travni pojas ili frigorifilno viskoplaninsko područje alpijske vegetacije. Ovo područje čine zajednice stijena, sipara, snježnika i planinskih rudina. Ova vegetacija je razvijena samo na najvišim vrhovima. Od vegetacije planinskih rudina na kisjelim tlima karakteristične su zajednice: Curvuletum dinaricum Lakušić, GenistoFestucetum spadiceae Blećić et Lakušić., Festecetum variae montenegrinum Lakušić, Nardetum subalpinum montenegrinum Lakušić. Zajednice planinskih rudina na MontenegroProjekt 97 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. krečnjacima su: Elyno-Edrianthetum alpini Lakušić, Edriantho-Driadetum octopetalae Lakušić, Carici-Crepidetum dinaricae Lakušić, Seslerietum giganteae Lakušić, ScutellarioAchilleetum montenegrinae Lakušić, Diantho-Antillydetum aureae Lakušić. RanunculoHelianthemetum nitidi Lakušić. Najčešće asocijacije oko snježnika su: Salicetum retusaekitaibelianae Lakušić, Ranunculetum crenati Lakušić, Salicetum herbaceae dinaricum Lakušić. Od vegetacije sipara česte su zajednice: Euphorbio-Valerianetum bertisceae Lakušić, Drypidi-Silenetum marginatae Lakušić. Valeriano-Silenetu macranthae Lakušić i sl. pripadaju vegetaciji u pukotinama stijena koje su česte i u području alpske vegetacije. o Pored navedenih osnovnih zajednica uz obale Lima javljaju se šume crne jove (Alnetum glutinosae) i šume bijele vrbe (Salicetum albe). Od zajednica poplavnih šuma najšire je rasprostranjena Oxali-Alnetum incanae Blečić. o Posebnu vrijednost vegetacije predstavljaju šumske zajednice endemo-reliktnih drvenastih biljaka, na Prokletijama. Od velikog broja biljnih zajednica koje su konstatovane na prostoru Prokletija, u pogledu zaštite posebno se ističu slijedeće šumske zajednice: o Šumska zajednica bora munike (Pinetum heldreichii bertisceum montanum Blečić 61) u kojoj je endemo-reliktna vrsta Pinus heldreichii (munika).Gornja šumska granica munike je pomjerena na niže, prije svega zbog uticaja čoveka. Prokletije su jedan od rijetkih planinskih masiva na kome su munikove šume više ili manje dobro očuvane. Postoji veći broj asocijacija od kojih najveće rasprostranjenje ima Pinetum heldreichii typicum M.Janković. o Šumska zajednica bora molike (Pinetum peucis montenegrinum Blečić) u kojoj je endemo-reliktna vrsta Pinus peuce (molika). Ova šumska zajednica raste na silikatnoj podlozi i izgrađuje poseban vrlo snažan pojas os 1800-2000mnv. Između Plava i Gusinja ona se spušta znatno niže na oko 1400mnm. Molika obrazuje guste sastojine bilo čisto molikine ili u zajednici sa jelom, smrčom i bukvom samo na silikatnoj podlozi. Vrlo rijetko i to samo pojedinačno molika raste na krečnjaku , ali tu krečnjak nije čist već sadrži silikatnu primjesu npr. na Sjekirici i Visitoru. Ova šumska zajednica je zastupljena na Malom Ridu, Visitoru i Zeletinu. o Šumska zajednica sa dominacijom planinskog ili grčkog javora (Aceretum visianii subalpinum Lakušić et al. 83) u kojoj je endemo-reliktna vrsta Acer heldreichii subsp. visianii (planinski javor). o Šumska zajednica sa dominacijom subalpinske forme mezijske bukve i grčkim javorom (Aceri visianii-Fagetum moesiacae subalpinum Lakušić et al. 83) u kojoj je endemoreliktna vrsta, takođe, Acer heldreichii subsp.visianii (planinski javor) o U gorskom pojasu centralnih Prokletija dominira šumska zajednica smrče i bora molike ( Piceo-Pinetum peucis montanum Blečić et Tatić 57) Lakušić 65 u kojoj je endemo-reliktna vrsta Pinus peuce (bor molika). Polidominantne reliktne šumske zajednice su zajednice sa vrlo velikim bogatstvom biljnih vrsta u njima i to naročito drvenastih vrsta. U tim zajednicama je veliki broj vrsta edifikatora, zatim veliki broj endemo-reliktnih, endemičnih i reliktnih vrsta vaskularne flore. Takve zajednice su najsličnije nekadašnjim davnim ishodišnim tercijarnim šumskim zajednicama. Sve to, ovakvim šumskim zajednicama daje posebnu vrijednost. Na prostoru plavskog dijela Prokletija zastupljena je polidominantna reliktna šumska zajednica medvjeđe lijeske i crnog graba sa velikim brojem drvenastih i zeljastih vrsta vaskularne flore, a to je šumska zajednica: Colurno-Ostyietum carpinifoliae Blečić 58. MontenegroProjekt 98 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Mapa osnovnih šumskih zajednica u CG, uz detalj sa granicom opštine Plav Flora crnogorskog dijela Prokletija je veoma bogata i raznovrsna i u velikoj mjeri ima karakter srednjoevropske flore sa značajnim učešćem arkto-alpijskih i submediteranskih elemenata. Ono što čini osobenom i specifičnom floru ovog područja, pa i Prokletija u širem smislu riječi jeste prisustvo velikog broja endemičnih, endemoreliktnih, reliktnih vrsta (tercijernog i glacijalnog tipa), rijetkih biljnih vrsta, kao i značajno prisustvo ljekovitih, medonosnih i drugih korisnih biljnih vrsta. Velika nadmorska visina i složenost reljefa, različita geološka podloga i povoljni klimatski uslovi omogućili su opstanak nizu termofilnih vrsta koje su za vrijeme ledenog doba bile ugrožene kretanjem lednika i zahlađenjem klime. Refugijalni karakter ovog složenog planinskog masiva bio je pribježište mnogih biljnih vrsta, koje su sa autohtonim, kao i sa vrstama južnijih područja u dužem istorijskom razvoju doprinijele intenzivnijim procesima razvoja biljnog svijeta i njegove evolucije. MontenegroProjekt 99 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Fauna Mikrofauna Plavskog jezera predstavlja 179 vrsta iz grupa: Rotatoria (108 vrsta), Cladocera (30 vrsta), Protozoa (22 vrste), Copepoda (19 vrsta). Na Ridskom jezeru mikrofaunu čine 119 vrsta iz grupa Rotatoria (62 vrste), Protozoa (34 vrste), Cladocera (16 vrsta), Copepoda (5 vrsta) i Ostracoda (2 vrste). Mikrofauna Visitorskog jezera predstavljena je sa 21 vrstom Rotatoria, 4 vrste Cladocera i po 1 vrstom Copepoda, Protozoa i Insecta, što je ukupno 28 vrsta za ovo jezero. Faunu dna ovih voda čine uglavnom predstavnici različitih vrsta insekata (larve): Chironomidae, Ephemeroptera, Plecoptera, Megaloptera, Odonata i dr. kao i predstravnici Oligoschaeta, Amphipoda, Hirudinea, Gastropoda, Bivalvia i dr. Ova oblast nije dovoljno istražena a registrovane vrste, kao bioindikatori ukazuju da su vode ovog područja uglavnom čiste i da ih kao takve treba zaštiti od zagađenja i drugih oblika ugrožavanja. Entomofauna – Na području Prokletija do sada je utvrdjeno ukupno 59 endemičnih vrsta insekata koje su karakteristične za nadzemna staništa. Na prostoru Prokletija je utvrđeno oko 130 vrsta dnevnih leptira (Lepidoptera: Hesperioidea i Papilionoidea) uglavnom na lokalitetima: Grebaja, Zastan, Volušnica,Visitor, Martinovići, Preslapa, Čakor i dr. distribucija leptira slika br.4. Pаrnаsius аpolo dаrdаnus Rebel-Ovo je endemskа vrstа leptira zаbeleženа u plаninаmа Prokletijа (Visitor i Gusinje oblаsti). Vrste Pаrnаsius Apollo je pod međunаrodnom zаštitom (Evropskoj crvenoj listi globаlno ugroženih životinja i biljaka, Ženevа 1991). Erebiа Mаnto osmаnicа Schаverdа-To je endemskа vrstа, poznаtа na Čаkoru i Gusinje (Kаrаnfili). Erebiа cаssioides Hoch-Ovа vrstа je tipičan glаcijаlnа relikt. Dosadašnji rezultati istraživanja vodenih beskičmenjaka upućuju na izuzetan diverzitet većine grupa i prisustvo velikog broja endema. Fauna crva iz grupe Oligochaeta sporadično je izučavana. Za Plavsko jezero navodi se endemična vrsta Allolobophora balcanica plavensis. Na prostoru Prokletija iz grupe pijavica (Hirudinea) pronađena je endemična vrsta Dina lineat montana Sket 1968, koja je poznata još i sa planine Štavne. Ova vrsta naseljava jezero, izvore i male potoke. Fauna vodenih puževa na prostoru Prokletija je takođe samo sporadično istraživana. Od karakterističnih vrsta vodenih puževa (Gastropoda) za prostor Prokletija karakteristična je vrstu Bythinella opaca luteola Radoman 1976, koja je veoma česta u gornjem toku rijeke Lim i srijeće se veoma često i izvorima oko Plavskog jezera, duž puta Čakor- Murino i Andrijevica-Plav. Ova vrsta je jedan od najkarasteričnijih stanovnika izvora na području Prokletija. Ksilofagne vrste insekata tj. sipci potkornjaci konstatovani su i na endemoreliktnim vrstama kao što su munika (Pinus heldreichii) i molika (Pinus peuce). Na munici je konstatovano 11 vrsta sipaca od kojih su najčešće i najbrojnije vrste bile Pityogenes chalcographus, P. trepanatus, P. quadridens i Ips typographus, dok je na molici konstatovano 10 vrsta od kojih su najčešće i najbrojnije bile Pityophtorus lichtensteini, Pityogenes chalcographus, Ips sexdentatus i Ips amitinus. Malakofauna. determinisano je nekoliko karakterističnih vrsta od kojih je jedna endem Crne Gore - Arion lusitanicus Mabille, 1868 dok ostale pripadaju široko rasprostranjenim visokoplaninskim vrstama (Arion subfuscus Draparnaud, 1805; Arion silvaticus Lohmander, 1937; Malacolimax mrazeki Simroth, 1904; Limax (Limax) cinereo-niger, Wolf, 1803; MontenegroProjekt 100 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Limax (Limax) maximus, Linnaeus, 1758; Deroceras laeve (Műller, 1774) i dr. Fauna vodenih puževa (Gastropoda) na prostoru Prokletija je također samo sporadično istraživana. Karakteristična vrsta je Bythinella opaca luteola Radoman 1976, koja je veoma česta u gornjem dijelu rijeke Lim i u izvorima oko Plavskog jezera. Fauna slatkovodnih školjki (Bivalvia) praktično da nije izučavana. U izvorima i potocima na području Prokletija nalaze se brojne populacije vrsta Pisidium casertanum (Poli 1791) i P. personatum (Malm 1855), vrste koje su karakteristične za planinske izvore i potoke (Pešić). Ihtiofauna – U akvatičnim ekosistemima ovog područja (Plavsko jezero i dr), evidentirane su sljedeće ihtiopoulacije: Salmo labrax (blatnjača) Pallas, 1814, naseljava Plavsko jezero i gornji tok rijeke Lim. Cottus gobio (peš) Linnaeus, 1758. Nađen je u gornjem toku Lima i njegovim pritokama (Kutska rijeka, Bistrica i Lješnica), pritokama Plavskog jezera, zatim i u slivu Ćehotine ali u malom broju (novi podatak, Marić, Milošević8 Rutilus rutilus (Linnaeus, 1758) – crvenperka. Crna Gora: Poznata samo iz Plavskog jezera (Knežević, 1980). Thymallus thymallus (Linnaeus, 1758), lipljen. Naseljava rijeku Taru (najbrojnija) i njene pritoke (Krivokapić & Marić, 1993), rijeku Pivu, kao i Ljuču pritoku Plavskog jezera i to je najjužnija lipljenska rijeka u Evropi i najviše lipljensko područje na Balkanu. Naseljava i gornji tok rijeke Ćehotine. Poslije potapanja korita Pive očuvan je samo u nekim dijelovima, odakle je 60-tih godina prenijet u Moraču (Drecun, 1962; Janković, 1960; Krivokapić & Marić, 1993; Marić & Krivokapić, 1997 i dr). Esox lucius Linnaeus, 1758 – štuka. Crna Gora: Živi samo u Plavskom jezeru (Taler, 1954; Drecun, 1962). Hucho hucho (Linnaeus, 1758) - mladica Crna Gora: Naseljava rijeke Crnomorskog sliva: Lim, Tara i Ćehotina (Taler, 1954; Drecun, 1962; Krivokapić & Marić, 1993. i dr. Oncorhynchus mykiss (Walbaum, 1792) U oba sliva introdukovana je vrsta. Cyprinus barbus Linnaeus, 1758 (= Barbus barbus) mrena, Napomena: Kako se radi o skoro opisanoj vrsti publikovanih radova nema, a kako postoji mogućnost prisustva u istom staništu još jedne vrlo srodne vrste, sa sigurnošću se ne može tvrditi koja je vrsta u prošlosti istraživana. Istraživanja u cilju izrade studije potvrdila su prisustvo ove vrste u crnogorskim vodama. U naprijed citiranoj literaturi za ovo područje se navodila vrsta B. m. peteny, tako da se njene biološke osobine mogu uzeti za biologiju B. balcanicus. Crna Gora: Rasprostranjena je u vodama Crnomorskog sliva a nađena je u slivovima rijeka: Tare, Ćehotine i Lima, negovim pritokama i predstavlja brojnu vrstu. Registrovana je u akumulaciji Otilovići (Marić St. et al., 2010). Cyprinus gobio Linnaeus, 1758 (=Gobio gobio) mrenica, krkuša Crna Gora: Po Drecunu (1962) u dunavskom slivu „čitav sliv“. Prije izgradnje akumulacionog jezera Piva, u rijeci Pivi je registrovana ova vrsta, ali kasnije nije nađena (Knežević & Marić, 1989). Nađena je u malom broju u mirnijim dijelovima rijeke Lim i Ćehotine (novi podatak). Cobitis elongata Heckel & Kner, 1858 – vijunica. Crna Gora: U Crnoj Gori je nađena u rijeci Lim, nizvodno od Berana do granice sa Srbijom (Marić & Pavlović, 2006). Misgurnus fossilis (Linnaeus, 1758) – čikov. Crna Gora: Drecun (1962) u popisu riba navodi postojanje ove vrste u slivu rijeke Lim, međutim njegovo prisustvo u novijim istraživanjima nije potvrđeno. Barbatula barbatula (Linnaeus, 1758) brkica Crna Gora: Nađena u rijeci Limu i Ćehotini (Drecun, 1962). U rijeci Limu nije nađena uzvodno od Berana. U Ćehotini je nađena uzvodno do rijeke Vezišnice i u ušću ove pritoke (novi podatak) i dr9 Sastav ribljih populacija, kao i broja i zastupljenosti pojedinih vrsta, zavisi od kompleksa faktora, kako prirodnih, tako i antropogenih uticaja, koji su na nekim dijelovima toka evidentni. Tu se prvenstveno misli na uticaj otpadnih voda u naseljenim područjima, eksploataciju šljunka iz riječnih korita (Grnčar) i intenzitet ribolova s jedne strane i preduzete mjere unapređenja i zaštite ribljeg naselja s duge strane. 8 9 Marić, Milošević. Katalog slatkovodnih riba (Osteichthyes) Crne Gore, Podgorica, 2010. Ibidem MontenegroProjekt 101 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Ornitofauna. Veoma značajna staništa ornitofaune Prokletija su visokoplaninski regioni, doline Ropojane i Grebaje, šumski ekosistemi, planinska jezera i rijeke. Brojna staništa na u većoj ili manjoj mjeri antropogeno su modifikovana, a to se posebno odnosi na šumska staništa a najmanje na visokoplaninske predjele, koj su lokalno očuvani i trpe samo globalne antropogene uticaje. Plavsko jezero ima ornitofaunu koja po sastavu daleko prevazilazi faune ptica ostalih visokoplaninskih jezera u Crnoj Gori a ima značaj za migratorne vodene ptice. Na području Prokletija do sada je zabilježeno 161 vrsta ptica, od kojih su najznačajnije: Siva čaplja (Ardea cinerea:); Čaplja kašikara (Platalea leucorodia); Krža (Anas crecca); Bradan (Gypaetus barbatus); Bijela kanja (Neophron percnopterus); Bjeloglavi sup (Gyps fulvus); Bjelorepan (Haliaeetus albicilla); Orao zmijar (Circaetus gallicus:); Jastreb (Accipiter gentilis); Kobac (Accipiter nisus); Mišar (Buteo buteo); Orao krstaš (Aquila heliaca); Suri orao (Aquila chrysaetos); Patuljasti orao (Hieraaetus pennatus); Planinski orao (Hieraaetus fasciatus); Bjelonokta vetruška (Falco naumanni); Obična vjetruška (Falco tinnunculus); Soko lastavičar (Falco subbuteo); Kraški soko (Falco biarmicus); Sivi soko (Falco peregrinus); Lještarka (Bonasa bonasia); Veliki tetrijeb (Tetrao urogallus); Jarebica kamenjarka (Alectoris graeca); Poljska jarebica (Perdix perdix); Prepelica (Coturnix coturnix); Šumska šljuka (Scolopax rusticola); Lješnjarka (Nucifraga caryocatactes); Žutokljuna galica (Pyrrhocorax graculus); Sniježna zeba (Montifringilla nivalis); Krstokljun (Loxia curvirostra) i dr. Ovom spisaku od 161 vrste može se dodati još dvadesetak vrsta koje je moguće registrovati, tako da se dolazi do podatka da su Prokletije odnosno NP najvjerovatnije masiv sa najbogatijom ornitofaunom u Crnoj Gori, pa i šire. Prokletije su značajno gnjezdilište za više od 43% ukupne ornitofaune registrovane u Crnoj Gori. Na Prokletijama je do sada zabilježeno 161 vrsta ptica, i predstavlja najznačajnije stanište u kontinentalnom i sjevernom dijelu Crne Gore. Ptice na ovom području imaju različiti status: stanarice, gnjezdarice, zimovalice, prolaznice. Gnjezdarica stanarica ima 80 vrsta; gnjezdarica selica-44 vrste; prolaznica -13 vrsta; disperzija (lutalica) - 8 vrsta; zimovalica - 4 vrste. Ako se uzme u obzir nekontinuiranost istraživanja, nedostatak zimskog, kao i ranog proljećnog i jesenjeg aspekta, te činjenice da je u kosovskom dijelu masiva registrovano 179 vrsta, vjerovatno je da su Prokletije centar planinskog ornitodiverziteta Crne Gore. Od zaštićenih vrsta ptica na području Prokletija je registrovano 138 vrsta. Ornitološka staništa djelimično su narušena uticajem antropogenog faktora. Najočuvanije je stanište visokoplaninske zone dok su znatno degradirana šumska staništa u eksploatacionim zonama. Značaj Plavskog jezera za migratorne vodene ptice nije samo lokalnog karaktera jer Plavsko jezero leži na opštem pravcu seobe ptica sa severnih djelova evropskog kontinenta. Nalazi se na početku riječne doline Lima, koja je dugačka, relativno prostrana i vezuje se sa riječnim i drugim dolinama Dunavskog sliva, koje se takodje pružaju povoljnim pravcem u odnosu na seobu ptica. Ptice gnjezdarice Plavskog jezera: Podiceps ruficollis (mali gnjurac), Podiceps cristatus (veliki ćubasti gnjurac), Anas platyrhynchos (divlja patka gluvara), Aythya fuligula (ćubasta plovka), Fulica atra (crna liska), Gallinula chloropus (barska kokica), Tringa hypoleucos (mali prudnik), Alcedo atthis (vodomar). U ptice gnjezdarice takođe spadaju: Podiceps nigricollis (crnovrati gnjurac), Ixobruchus minutus (bukavčić), Rallus aquaticus (barski petlovan) Charadirius dubius (zujavac slepić), Tringa totanus (crvenonogi prudnik) i Cinclus cinclus (vodeni kos). Migratorne ptice Plavskog jezera: Fulica atra (liska crna), Podiceps ruficollis (mali gnjurac), Aythya fuligula (ćubaska plovka), Aythya ferina (siva plovka), Anas platyrhynchos (divlja patka), Podiceps nigricollis (crnovrati gnjurac), Podiceps cristatus (veliki ćubasti gnjurac). Pored ovih ptica, na Plavskom jezeru su u vrijeme seobe i skitnje konstatovane i druge vrste vodenih ptica koje nijesu redovno prisutne: Ardea cinerea (siva čaplja), Egretta garzetta MontenegroProjekt 102 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. (mala bijela čaplja), Anas crecca (patka krža), Anas querquedula (patka pupčanica) Aythya nyroca (plovka crnka), Bucephala clangula (plovka ledenjarka), Tringa nebularia (krivokljuni prudnik), Larus ridibundus (obični galeb), Tringa ochropus (prudnik pijukavac) i Sarus argentatus (srebrnasti galeb). Teriofauna - istraživanja distribucije i disperzije pojedinih vrsta sisara ovog područja ne daju dovoljno podataka Ipak, postoji nešto više informacija o lovnim vrstama sisara koje upotpunjavaju sliku o biodiverzitetu i prirodnim vrijednostima ovog veoma zanimljivog prostora. Od sitnih sisara za ovo područje navode se: šumska rovčica (Sorex araneus), alpska rovčica (Sorex alpinus), vodena rovčica (Neomys fodiens), močvarna rovčica (Neomys anomalus), slijepa krtica (Talpa coeca) idr. Od reda Chiroptera (ljiljci) koji je zaštićen u cjelini u Crnoj Gori. Na području Prokletija registrovane su sledeće vrste: mali potkovičar (Rhinolophus hipposideros); južni potkovičar (Rhinolophus euryale), šiljouhi večernjak (Myotis enmarginatus); veliki šišmiš (Myotis myotis) i dr. Iz reda Rodencia glodari registrovane su vrste: vjeverica (Sciurus vulgaris), riđa šumska voluharica (Clethrionomyes glareolus), sniježna volukarica (Chinomyes nivalis), kao veoma zanimljiva vrsta i glacijalni relikt registrovana u području Vusanja u dolini Ropojana; slijepo kuče (Spalax leucodon), žutogrli miš (Apodemus flavicollis), domaći miš (Musculus), šumski miš (Apodemus sylvaticus), crni pacov (Ratus ratus), veliki puh (Myoxusglis), šumski puh (Dryomyes nitedula). Od ostalih vrsta teriofaune, na osnovu podataka iz šumskih i lovnih osnova kao i podataka sa terena, prisutnesu sljedeće vrste: zec (Lepus capensis), vuk (Canis lupus), mrki medvjed (Ursus arctos), ris (Lynx lynx). Od predstavnika autohtonih vrsta papkara na području Prokletija evidentirane su vrste: divlja svinja (Sus scrofa), divokoza (Rupicapra rupicapra) i srna (Capreous capreous). Osnovni uslov opstanka većine vrsta sisara na ovom području je očuvanje njihovih staništa naročito onih čija se namjena u poslednje vrijeme mijenja. Značajno je prisustvo vidre (Lutra lutra), dok za hermelin (Mustela erminea), risa (Lynx lynx) i dr., nedostaju programi monitoringa i zaštite. MontenegroProjekt 103 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 2. 8. Predione karakteristike/karakterizacija predjela Plava Vrijednovanje predjela je jedno od neophodnih polazišta u vrijednovanju prostora u cjelini. UCrnoj Gori ne postoje Pravilnici, ali ni zakonska regulativa koja bi dala osnovne smjernice za klasifikaciju predjela i njihovu tipsku predstavu. Takodje, ne postoje verifikovani univerzalni kriterijumi za vrijednovanje predjela, ali postoje nesumnjive predione vrijednosti koje treba što više očuvati. Planiranje predjela označava dugoročne i dalekosežne postupke sa ciljem očuvanja, unapredjenja, ponovnog uspostavljanja ili stvaranja predela. Početno polazište prilikom procjene karaktera predjela, za potrebe izrade prostorno planske dokumentacije bili su relevantni planski dokumenti i načno-istraživačke studije koje se odnose na istraživani lokalitet. Krećući se od šireg ka užem tj. od nacionalnog do lokalnog nivoa. Predio, područje određenog karaktera, može se opisati kao geografsko područje sa “jasnom i prepoznatljivom šemom predionih elemenata koji se dosledno pojavljuju u određenom tipu predjela. Odnosno, to je određena kombinacija geoloških i morfološkoh karakteristika zemljišta i vegetacije” (Landscape Character Assesment (LCA) – Guidance for England and Scotland, 2002). Tipologija predjela za predmetno prostornoplansko područje obradjena je i preuzeta u vidu Izvoda iz Studije „Studija “Procjena predjela Opštine Plav -šira oblast Plavskog jezera“.Osnovno polazište za vrednovanje predjela Opštine Plav je izdvajanje prirodnih vrijednosti i kulturnih cjelina za zaštitu. Tipologija posmatranog područja je urađena prema abiotskim (klima, geologija, geomorfologija, hidrologija, pedologija), biotskim (flora, fauna) karakteristikama i stepenu antropogenog uticaja i to Overlay metodom tj. preklapanjem više karata (topografske karte, ortofoto snimaka, karte izohipsi, hipsometrijske karte, vegetacijske karte i drugih relevantnih podataka). Metodoloski pristup je bio od krupnijeg ka sitnijem, kombinovanjem više faktora, sto je dominantan princip u izradi tipoloskih karata. Karakterizacijom predjela izdvojeno je više karakterističnih predionih tipova: o Karakter predjela, Tip 1: • Masiv Crnogorskih Prokletija, • Krečnjački tereni Karanfila i Bjeliča, • Paleozojski masiv Prokletija, o Karakter predjela, Tip 2: o Krševito-krečnjački tereni planine Visitor, sa širom okolinom, o Karakter predjela. Tip 3: • Dolina Lima-Gornje Polimlje, o Karakter predjela, Tip 4: • Kotlinski predio-Plavsko-gusinjski terminalni basen, • Akvatorija Plavskog jezera, • Urbani predio U okviru pojedinih predionih tipova date su okvirne granice (na grafičkoj predstavi) za posebno vrijedna područja, kao ekosistemi od posebnog značaja, koja su mnogim naučnoistraživačkim radovima već prepoznati kao Rezervati prirode (Hridsko jezero, Volušnica, uže područje Visitora oko jezera, Akvatorijum Plavskog jezera). Tačne granice i način zaštite su predmet drugih planskih dokumenata, a ovdje se pojavljuju kao vrijedne cjeline u okviru varijeteta karakterističnih tipova. MontenegroProjekt 104 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Tip 1: Masiv Crnogorskih Prokletija Tip 1.1 -Krečnjački tereni Karanfila i Bjelića. Obuhvata Karanfilsko-Bjeličku zonu i predstavlja jedan od najkrševitijih dijelova ovog područja tako i cjelokupnog planinskog prostora Crne Gore. Odlikuje se veoma izraženom vertikalnom disekcijom reljefa, brojnim vrhovima preko 2.000 m n.v., koji predstavljaju atraktivne planinarsko-alpinističke objekte i izvanredne vidikovce, ledničkim cirkovima i valovima, alpskim pejzažom i dr. Posebnu specifičnost ove zone čine prekrasne planinske doline Grebaje i Ropojane i mnoštvo hidroloških, speleoloških, botaničkih, pejzažnih i drugih osobenosti i rariteta. Prostire se u jugoistočnom delu Opštine Plav i obuhvata planine Karanfil, Trojan, Bjelič i Volušnicu. Karanfili-alpski pejzaž Kanjon Ljuče ispod vodopada Grlje Ovaj prostor je nastao u mezozoiku, karakterišu specifični oblici ledničkog reljefa predstavljeni dubokim i vertikalno usječenim valovima i cirkovima. Vusanjski lednik, koji je prolazio ovim prostorom, jedan je od najznačajnih za formiranje Plavsko-Gusinjskog lednika. Strane njegovog valova su vertikalne i visoke više stotina metara. Upravo ova vertikalna disekcija reljefa koja je veoma izražena, kroz gole kršne i nazupčene grebene, između kojih se javljaju nesagledive jame - bezdani, glavna osobenost ovog predjela. Pomenuta oblast obuhvata gornji tok reke Vruje, čije vrelo predstavlja najsnažniji kraški izvor u centralnim djelovima Prokletijskih planina. Osim toga, kanjon Grlje gdje kraško vrelo Savine Vode (Oko Skakavice) i vodopad zvani “Grlo”, zavrijeđuje posebnu pažnju. Ovaj predioni kompleks se odlikuje i izuzetno specifičnim botaničkim karakteristikama, s obzirom na visoku koncentraciju reliktnih, endemoreliktnih i rijetkih biljnih vrsta koje predstavljaju endeme Dinarida i Balkanskog poluostrvan, naročito se ističe prostor Volušnice. Primjetno je vertikalno zoniranje vegetacije na ovom prostoru. U zoni bukovih šuma između 1400 - 1500 m n.v. dominira smeđe krečnjačko zemljište, dok se na visinama od 1400 do 1900 m n.v. u smrčevim šumama javljaju krečnjačke crnice. Ova zemljišta koja su pod šumom ili pod pašnjacima jako su skeletna, a sitna zemlja je lakšeg ilovastog sastava. Iznad gornje granice šume na planinskim vrhovima, stranama i platoima preovlađuju vrlo plitka zemljišta među kojima su na krečnjacima dominantne planinske crnice ili rendzine, gdje se javlja alpijska vegetacija i pašnjaci. Svakako jedan od najnepristupačnijih predjela Balkanskog poluostrva, sa neponovljivom formom koja se gorostasno uzdiže nad Plavsko-Gusinjskom kotlinom i sa neiskorišćenim potencijalima, poziva na odgovornost i racionalno korišćenje po pitanju daljeg upravljanja prostorom. MontenegroProjekt 105 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Karakteristike tipa (Tip 1.1.) predjela sa SWOT analizom su • Visokoplaninski-alpski pejzaž; • Antropogeni uticaj: Neznatan (katuni, planinarski dom, planinske staze) do veoma mali; • Klima: Vlažna borealna klima sa svježim ljetom, na visinama preko 1500mnv; • Osobenost: EMERALD područje- „Plavsko - Gusinjske Prokletije sa Bogićevicom”, IPA stabnište-Dolina Grebaje, IBA stanište-Prokletije; • Snaga: Izuzetno vrijedni biogeografki predio, veliki dio teritorije je u okviru NP“Prokletije“; • Slabost: Osetljivi ekosistemi, ne postojanje planova upravljanja i zaštite NP i šire zone parka i cijelog predjela, nepristupačnost i komunalna neopremljenost; • Mogućnost: Razvoj zimskog, planinskog turizma (alpinizam, „Active & Extreme“, speleološki tururizam, planinarenje-pješačenje i td.) i naučnog turizma. Forsirati ekstenzivnu poljoprivredu-stočarstvo koja ekološki ne ugrožava i stabilizuje ovaj prostor; • Pretnja: Nelegalna gradnja i neplanska gradnja velikih kapaciteta, gradnja neadekvatna predionim karakteristikama, u okviru Parka i oko vrijednih prirodnih resursa Tip 1.2 -Paleozojski masiv Prokletija. Paleozojski kompleks predstavlja dominantnu geološku formaciju na terenu Opštine i obuhvata sljedeće zone Crnogorskih Prokletija: Zona Bogićevice - smještena je u krajnjem jugoistočnom dijelu ovog područja i ima obilježja alpske strukture sa cirkovima, Hridskim jezerom, valovima i visokim planinskim vrhovima; Zona Bora i Kofiljače- zahvata neposredno istočno zaleđe plavsko-gusinjskog bazena i ima izraženu prostornu komunikativnost i funkcionalnu komplementarnost sa Plavskim jezerom. U morfologiji ovog prostora dominiraju planinski vrhovi koji, naspram kotlinskog udubljenja, doprinose njegovoj izraženoj reljefnoj energiji i ukupnoj predionoj raznolikosti i atraktivnosti. Staračko-zavojska zona - obuhvata planine Starac, Zavoj i Crni krš. Smještena je u sjeveroistočnom valovskom proširenju Babinog polja. Izražene su kontinualne planinske padine sa značajnom denivelacijom i pretežnom ekspozicijom jugozapad, zapad i sjeverozapad. Sa visokih vrhova se pruža izvanredan pogled na okolne "alpske" pejzaže; ambijentalne i pejzažno estetske vrijednosti cjelokupnog valova, koji je sa lijeve strane obrastao gustim šumama. Prediona cjelina prostire se od rasjedne linije Gusinje- Vruja- Vusanjski potok- Maja Sapit na jugozapadu do Bjeluhe sjeveroistoku, obuhvatajući planine Bor, Kofiljaču, Bogićevicu, Starac, Čakor, Planinicu. Karakter predjela izražen je blagim stranama i vododrživim terenima, gdje dominiraju tvorevine mladjeg paleozoika kao što su škriljci, pješčari, filiti, argilošisti i konglomerati, u kojima se javljaju eruptivne stijene. MontenegroProjekt 106 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Hridsko jezero Gotovo svi vodeni tokovi ovog predjela ulivaju se u Plavsko-Gusinjsku kotlinu i Polimlje, gdje su u prošlosti dominirali duboki lednički jezici, kao sto su Komarački lednik, lednik Planinice ostavljajući za sobom morenske naslage, a u nižim djelovima fluvioglacijalni nanos. Rečni tokovi, od kojih se na ovom prostoru izdvajaju tokovi Komarače i Velike, formiraju kompozitne doline, izgrađene na različitim podlogama kao što su vulkanske stijene i paleozojski škriljci. Rijeka Velika, sa razvijenom izvorišnom čelenkom, čini pravi hidrološki fenomen ovog područja. Hridsko (Ridsko) jezero se nalazi se na sjeverozapadnoj strani Prokletija, ispod stjenovitog i teško pristupačnog planininskog vrha Hridskog krša visokog 2. 358 m, udaljeno od Plava oko 18 km. Spada u red naših najviših planininskih jezera, poznatih pod nazivom “gorske oči” i nalazi se na 1970 m nadmorske visine. Ledničkog je porijekla i zovu ga “biser Prokletija”. Predio oko Hridskog jezera predstavlja izvanredan spoj raznovrsnih prirodnih ekosistema, počev od samog jezera pa do jedinstvenih mješovitih sastojina endemoreliktnih borova munike i molike kao i specifičnih botaničkih i faunističkih karaktera koji su zastupljeni u neposrednoj okolini. Zapadno od jezera nalazi se prostrana i potocima raščlanjena planinska kosa Veliki Hrid, sjeverno nešto viša kosa Mali Hrid. Izedju njih se probija bistar, bučan i slapovit Hridski potok, koji se napaja vodom iz Hridskog jezera. Floristički diverzitet na ovom prostoru pokazuje svoje ljepote kao osnovni nosilac fizionomije i estetskih vrijednosti, zajedno sa reljefom, javljajući se kroz zonalni raspored. Gornju šumsku granicu čini smrča i jela pomiješana sa molikom koja je dominantna na ovom prostoru. Iznad šume molike nema klekovine bora već se nalaze malobrojni primjerci planinske kleke (borovice) Juniperus communis ssp. nana, kao i niz drugih vrsta. U fitocenološkom smislu oko Hridskog jezera najinteresantnija je zajednica molike Pinetum peucis montenegrinum, za koju su karakteristične slijedeće vrste: Abies alba Picea excelsa, Daphne mezereum, Geum montanum, Geranium sp. I td., kao i jedna vrsta lišaja tzv. bradati lišaj Usnea barbata L. koji je veoma čest i prekriva donje grane crnogoričnih predstavnika kao i njihova stabla. Sporadično se primjećuje po neki primjerak bora munike Pinus heldreichii. MontenegroProjekt 107 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Karakteristike tipa (Tip 1.1) predjela sa SWOT analizom su • Visokoplaninski-alpski pejzaž; • Antropogeni uticaj: Neznatan (katuni, planinarski dom, planinske staze) do veoma mali; • Klima: Vlažna borealna klima sa svježim ljetom, na visinama preko 1500mnv; • Osobenost: EMERALD područje- „Plavsko - Gusinjske Prokletije sa Bogićevicom”, IPA stabnište-Dolina Grebaje, IBA stanište-Prokletije; • Snaga: Izuzetno vrijedni biogeografki predio, veliki dio teritorije je u okviru NP“Prokletije“; • Slabost: Osetljivi ekosistemi, ne postojanje planova upravljanja i zaštite NP i šire zone parka i cijelog predjela, nepristupačnost i komunalna neopremljenost; • Mogućnost: Razvoj zimskog, planinskog turizma (alpinizam, „Active & Extreme“, speleološki tururizam, planinarenje-pješačenje i td.) i naučnog turizma. Forsirati ekstenzivnu poljoprivredu-stočarstvo koja ekološki ne ugrožava i stabilizuje ovaj prostor; • Pretnja: Nelegalna gradnja i neplanska gradnja velikih kapaciteta, gradnja neadekvatna predionim karakteristikama, u okviru Parka i oko vrijednih prirodnih resursa Najveći dio visokoplaninskog masiva Prokletija, u okviru navedenih tipova predjela (tip 1.1 i tip 1.2), zbog svojih izuzetnih predionih osobina i bogatsva biodiverziteta pripada zahvatu NP “Prokletije”. Nacionalni park obuhvata Karanfilsko-Bjeličku zonu, koja obuhvata brojne vrhove preko 2.000 m n.v., sa dolinama Grebaje i Ropojane, dio zone Bogićevice sa Hridskim jezerom, zonu Bora i Kofiljače, kao zaleđem plavsko-gusinjskog basena i dio planine Starac sa Babinopoljskom rijekom. Prokletije se smatraju najzaglečerenijom planinom u Evropi. MontenegroProjekt 108 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Tip 2: Krševito-krečnjački tereni planine Visitor, sa širom okolinom. Obuhvata tzv. Visitorsku zonu Crnogorskih Prokletija. Ovu zonu obuhvata planinski skup koga čine: Visitor, Zeletin, Greben, Goleš i Mramorje i nalazi se u neposrednom zapadnom zaleđu plavsko-gusinjskog basena. Visitor je planina istočno od Komova duga 17 km, a široka 12 km. Osnovnu crtu ovoj zoni daju visoki i skoro vertikalni odsjeci na koje se nadovezuju strme strane koje se spuštaju do okolnih riječnih korita. Oblast sa izuzetno složenim geomorfološkim oblicima krševito-kraškog karaktera, koji podižu atraktivnost ovog predjela, karakteriše se brojnim točilima i siparima, kao i strmim kamenitim stranama, gdje se u centralnom dijelu javljaju eruptivni izdanci iz srednjeg trijasa, koji dopiru do 2000 m nadmorske visine. Visitorsko jezero Riječni i izvorišni tokovi ovog predjela imaju odlike planinskih bujica koje se za vrijeme većih poplava izlivaju iz svojih korita razarajući obale. Izrazitu hidrološku specifičnost čini Visitorsko jezero koje je nastalo akumulacijom vode i spada u grupu ledničkih jezera koja predstavljaju tipične primjere hidroloških fenomena koji se nazivaju “gorske oči”. Visitorsko jezero je lednickog porijekla. Nalazi se na plavini Visitor, po kojoj je i doblo ime. Lezi na sjeverno-istocnoj strani planine, na nadmorskoj visini od 1.735 m. Od najviseg vrha – Plane (2210mnv), koji se visoko dize nad Plavskim jezerom , udaljeno je 2 km vazdusne linije. Nastalo je akumulacijom vode u najnizem cirku Visitora i pripada grupi najmanjih planinskih jezera. Ovalnog je oblika. Najveća dužina mu je 91 m, a najveća širina 72 m. Obalska linija je sitno razudjena i u stalnom je pomjeranju, zavisno od nivoa jezerske vode. Cijelo jezero je okruženo raznovrsnom šumom. Pored, više od, 20 m visokih stabala bora, srijeću se još jele, molike i smrče. Ovako bujna zimzelena vegetacija čine ga veoma privlačnim, posebno kada se u svijetlo zelenoj vodi ogledaju visoka stabla četinara, dajući joj tamne tonove. U toku zime jezero se zaledi, a preko leda napada debeo sloj snijega. Tokom ljeta temperatura jezerske vode dostiže 16 do 18 C i pogodna je za kupanje. Poseban kuriozitet Visitorskog jezera je nekadašnje “ploveće ostrvo”. O postanku ovog ostrva postoji legenda, koja se prepliće sa stvarnošću, da su ga u proslosti podigli stočari, kako bi tokom noći , sačuvali svoja stada od divljih zvjeri , u prvom redu vukova. Od isječenih stabala sagradili su ploveći splav. Na njemu su sakupljali stoku i tokom noći otisnuli bi se od obale. MontenegroProjekt 109 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Splav je zarastao u travu i ne kreće se. S obalom je povezan oborenim borovim stablima, te je dostupan. Pri hodanju po njemu , iz bujne zelene trave, strca voda, a tlo se ugiba pod nogama. Geološka raznovrsnost predjela uslovila je različite pedološke slojeve koji imaju zonalni visinski raspored, gdje se na silikatnim stjenama na visini do 1900 m n.v. i u depresijama javlja kiselo smeđe opodzoljeno zemljište, dok se na višim djelovima javljaju rendzine. Karakteristike tipa (Tip 1.2) predjela sa SWOT analizom su • Alpski i subalpski pejzaž • Antropogeni uticaj:Neznatano do znatno izmjenjena sredina (katuni,sela, saobraćanice). • Klima: Umjereno hladna i vlažan klima s toplim ljetom, na visinama od 1000mnv i vlažna borealna klima sa svježim ljetom, na visinama preko 1500mnv; • Osobenost: EMERALD područje- „Plavsko - Gusinjske Prokletije sa Bogićevicom”,IBA stanište-Prokletije; • Snaga: Vrijednan biogeografki predio, jedan dio teritorije je u okviru NP“Prokletije“. Najveći dio ove predione cjeline je pod ekonomskim šumama i pašnjacima. Značajan je hidropotencijal planinskih rijeka; • Slabost: Osetljivi ekosistemi, ne postojanje planova upravljanja i zaštite NP i šire zone parka i cijelog predjela, loša opremljenost saobraćajnom i komunalnom infrastrukturom, bespravna sječa i krčenje šuma, intezivna erozija; • Mogućnost: Izgradnja turističkih centara, van zone NP. Planiranje planinskog turizma, zimski-ski centri, alpinizam, „Active & Extreme“, planinarenje-pješačenje, mountbaik, lovni i seoskog turizma. Forsirati i obnavljati šumske površine, forsirati razvoj voćarstva i stočarstava i organska poljoprivreda. Izgradnja minihidroelektrana. • Prijetnje: Nelegalna gradnja i neplanska gradnja velikih kapaciteta, gradnja neadekvatna predionim karakteristikama i graditeljskom nasljedju. Bespravna sječa šuma, pojačana erozija, neproduktivna poljoprivredna proizvodnja. Idući od Plavskog jezera do visine od oko 1700 m smenjuju se biljne zajednice od kojih šumske zajednice listopadnih i četinarskih šuma imaju najveće rasprostranjenje. Na padinama Visitora česta je pojava nekontrolisane sječe šume. smenjuju se biljne zajednice od kojih šumske zajednice listopadnih i četinarskih šuma imaju najveće rasprostranjenje. U podnožju Visitora nalaze se mješovite termofilne šume, na koje se nadovezuju šumski pojasevi: bukovi, bukovo-jelovi, jelovi (sa učešćem smrče) i molikini. Ova zona je takođe prošarana kamenitim i travnim pašnjacima, dok je iznad šumske zajednice zastupljena visokoplaninska flora. Najinteresantnija fitocenoza ovog područja javlja se u vidu endemoreliktnih borova molike i munike koje se retko u prirodi srijeću zajedno; Predio oko Visitorskog jezera ali i šira okolina, predstavlja svojevrsan spoj jezerskih, šumskih i pašnjačkih ekosistema kojma posebnu vrijednost daju rijetke i endemične vrste. MontenegroProjekt 110 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Tip 3: Dolina Lima-Gornje Polimlje Dolina Lima je kompozitnog karaktera, što znači da se redjaju veće i manje kotline i klisure. Ova prediona cjelina pruža se od Glavica u Brezojevicama do klisure Sućevske kod Andrijevice, a Plavskoj opštini pripada dio Polimlja do sela Kruševa. Polimlje predstavlja uži pojam u odnosu na dolinu Lima, a čini ga prošireni dio doline formiran znatnim djelom u paleozojskim škriljcima između Plavsko- Gusinjske kotline na jugu i ulaza u klisuru Sućevska na sjeveru. Osnovnu morfološku karakteristiku ovom predjelu daju fluvioglacijalne terase koje se prostiru sa obje strane Lima. Dolina rijeke, kao i doline njenih pritoka, su kompozitne, sastavljene od erozivnih proširenja u obliku ledničkih valova, formiranih na škriljastim terenima i suženjima usječenih u krečnjacima. Rijeka Lim, koja uz rijeku Ljuču čini glavnu hidrološku arteriju Opštine Plav, izvire iz Plavskog jezera i odlikuje se dinamičnim slivom. Predstavlja relativno mirnu rijeku do ušća rijeke Komarače, odakle krećući se nizvodno, zbog pada riječnog korita, poprima karakteristike brze planinske rijeke. Gotovo sve pritoke rijeke Lim imaju razarajuće odlike izvorišnih planinskih bujičnih tokova, koje su posebno izražene u plavnom periodu. Jedan od najizraženijih bujičnih izvora jeste Bijeli potok, na samom izvorištu Lima, koji snagom nanosa ugrožava korito rijeke, pomjerajući ga udesno i utičući na prirodnu regresivnu eroziju rijeke. Karakteristike tipa (Tip 2) predjela sa SWOT analizom su • Alpski i subalpski pejzaž • Antropogeni uticaj: Neznatano do znatno izmjenjena sredina (katuni,tradicionalna sela, saobraćanice, bespravna sječa šuma i uništavanje šumskih plodova). • Osobenost: EMERALD područje, IPA stanište; • Klima: Umjereno hladna i vlažan klima s toplim ljetom, na visinama od 1000mnv i vlažna borealna klima sa svježim ljetom, na visinama preko 1500mnv; • Snaga: Vrijednan biogeografki predio. Veliki dio ove predione cjeline je pod ekonomskim šumama i pašnjacima. • Slabost: Osetljivi ekosistemi, loša do nepostojeća opremljenost saobraćajnom i komunalnom infrastrukturom, bespravna sječa-krčenje šuma i uništavanje šumskih plodova, intezivna erozija; • Mogućnost: Uvrštavanjem ove predione cjeline u plan zaštite, proglašavanjem cijele predione cjeline Spomenikom prirode ili Regionalnim parkom. Tim bi se ostvarile preuzete nacionalne, reginalne i medjunarodne obaveze oko formiranja Dinarskog luka i Sjevernog zelenog pojasa Crne Gore. U granice ovog vrijednog biogeografskog predjela uvrstiti i pojedina sela radi očuvanja kulturnog nasljedja. Planirati razvoj planinskog turizma (planinarenje-pješačenje, alpinizam, „Active & Extreme“, mountbaik, lovni turizam, i td). Forsirati i obnavljati šumske površine, forsirati razvoj voćarstva i stočarstava i organsku poljoprivredu. Moguće je upravljati i gazdovati ovim predjelom uz NP“Prokletije“ • Prijetnje: Nelegalna gradnja i neplanska gradnja velikih kapaciteta, gradnja neadekvatna predionim karakteristikama i graditeljskom nasljedju. Bespravna sječa šuma, pojačana erozija, neproduktivna poljoprivredna proizvodnja. Najazastuplenija zemljište u dolini Lima je smeđe zemljište na šljunku duž izvorišnih tokova, kao i rastresiti fluvisol koji se javlja na terasama. Mjestimično se javlja i grub aluvijalni nanos, sastavljen od oblutaka, pijeska i šljunka. Uz obalu Lima nalaze se poplavne šume i to uske šume crne jove i šume bijele vrbe. Najzastuplenije su mješovite termofilne šume Posebnost ovog predjela oličena je u terasama sa lijeve i desne strane rijeke Lim, koje predstavljaju najplodnije tlo u Opštini. Međutim zbog rastresitosti terena i bujičnih tokova MontenegroProjekt 111 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. zemljište je izloženo eroziji. Karakteristične su grupacije kuća tradicionalne arhitekture, tradicionalne okućnice sa vrtovima i tradicionalan način poljoprivredne proizvodnje. Karakteristike tipa (Tip 3) predjela sa SWOT analizom su • Pejzaž dolina planinskih rijeka; • Antropogeni uticaj: Značajan (naselja, sela, saobraćajnice, poljoprivredno zemljište, eksploatacija šljunka u slivu Lima i td ). • Klima: Umjereno topla i vlažna klima s toplim ljetom; • Osobenost: IPA stanište; • Snaga: Vrijednan poljoprivredni potencijal opštine; • Slabost: Neiskorišćenost i nedekvatno korišćenje poljoprivrednih površina, usitnjavanje, zauzimanje poljoprivrednog zemljišta. Visok nivo podzemnih voda u široj okolini Plavskog jezera, Neregulisano rječno korito, eksploatacija šljunka regresivna erozija, osetljivi vodni i priobani ekosistem. Loša opremljenost komunalnom infrastrukturom, ne postojanje kanalizacione i atmosferske mreže otpadnih, zagadjenje vodenoh toka, bespravna sječa-krčenje nizijskih šuma. • Mogućnost: Razvoj organske poljoprivrede, seoski turizam, lovni i ribolovni turizam. Izgradnja komunalne infrastrukture, veliki hidropotencijal rijeke Lim i njenih pritoka. Komunalno opremanje naseljenih enklava uz predvidjanje prečišćivača otpadnih voda. • Prijetnje: Nelegalna gradnja i neplanska gradnja, gradnja neadekvatna predionim karakteristikama i graditeljskom nasljedju. Bespravna sječa šuma, pojačana erozija, neproduktivna poljoprivredna proizvodnja. Zagadjenje rijeke Lim i riječnog toka, nekontrolisana eksploatacija šljunka, bujični nanosi. MontenegroProjekt 112 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Tip 4: Plavsko-gusinjski terminalni basen Plavsko-gusinjska kotlina, nadmorske visine od oko 1000 m, prostire se između južne i srednje grupe Prokletijskih planina sa juga i istoka, i Visitora i okolnih planina sa zapada i sjevero-zapada. Basen je dug 25 km, širok 5 km, čiji središnji dio zahvata Plavsko jezero, ledničko jezero formirano iza čeone morene. Geološka podloga nastala u kenozoiku sastavljena je uglavnom od konglomerata, šljunka, pijeska i dr. Kroz ovu kotlinu prolazio je pleistoceni Plavsko-Gusinjski lednik koji je znatno uticao na formiranje ledničkog reljefa u vidu morena koje su raspoređene u nizovima i predstavljaju važnu karakteristiku predjela. Kotlinom dominira rijeka Ljuča, nastala od rijeke Vruje i Grnčara, koja vijugavo protiče dolinom i uliva se u Plavsko jezero. Kotlinski donji tok rijeke Vruje pripada tipičnoj rijeci ponornici kraških predjela, dok Grnčar predstavlja najintenzivniji bujični tok na teritoriji Opštine. Izrazito atraktivan hidrografski objekat u ovoj kotlini je vrelo Vruje zvano Alipašini izvori, koje je glavni snabdjevač Plavskog jezera vodom u toku ljeta. Ljuča kao tipična ravničarska rijeka odlikuje se mirnim tokom i brojnim meandrima, međutim za vrijeme vodostaja i proticaja poslije jakih kiša i topljenja snijega dobija veliku transportnu moć tako da osim pijeska i mulja u Plavsko jezero nosi i drugi deponovani materijal. U najnižem djelu Plavsko-gusinjskog basena smješteno je Plavsko jezero nastalo akumulacijom vode u doba glacijacije. U ovom basenu javljaju se jake podzemne vode u obliku izdani u vododržljivim i pukotinske vode u propustljivim, kraškim terenima. U ravnici Plavsko-gusinjske kotline su se razvila dva osnovna Tipa zemljišta mladi aluvijalni nanosi i smeđe zemljište na šljunku. Aluvijalni nanos, koji je zastupljen u dnu ravnice odlikuje se različitom debljinom i izložen je zamočvarivanju i plavljenju. Pored ovih nanosa, zastupljeno je i smeđe zemljište na obodu ravnice gdje zahvata teme stare aluvijalne ravni šljunkovite strukture morenskog porijekla. Na terenima u blizini jezera ova zemljišta su zabarena i koriste se kao livade. Dalje uzvodno gdje je podzemna voda na većim dubinama ona su ocjedita i koriste se kao oranice koje predstavljaju jedne od glavnih poljoprivrednih površina na području Opštine. Plavsko-Gusinjski basen MontenegroProjekt 113 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Na ovom prostoru ne postoji značajnija šumska vegetacija, već je uglavnom prisutna makrofitska vegetacija i flora tipična za vodene basene nižih regiona. Pojavljuju se ostaci šuma u blokovima, fragmentalno raspoređeni sa lijeve i desne strane rijeke Ljuče, kao i prirodne živice koje ograničavaju parcele.Medjutim, prisutno je nekontrolisano krčenje šume u slivu Ljuče. Tip 4.1.- Akvatorij plavskog jezero- Plavsko jezero, kao najznačajniji i najveći limnološki objekat među planinskim jezerima Crne Gore, je smješteno u prostranoj Plavsko-Gusinjskoj kotlini okružen masivima Prokletija, Visitora, Grebena i Bogićevice. Jezero je nastalo otapanjem lednika i akumulacijom vode u prostoru koji je bio intenzivno zahvaćen glacijacijom, gdje je voda akumulirana u Plavsko-Gusinjskom valovu, koji je sa sjeverne strane zagrađen nizovima čeonih morena. Plavsko jezero je protočnog tipa i osnovna obilježja vodnog bilansa daju mu pritoka Ljuča sa svojim slivom sa južne strane jezera, i otoka Lim sa sjeverne strane, čije izvorište predstavlja upravo ovo jezero. Obale jezera su slabo razuđene i dosta nestabilne što je u vezi sa oscilacijama jezerske vode I pojačanih podzemnih voda za vrijeme otapanja snijega. Pedološki pokrivač prostora čine uglavnom smeđa zemljišta na šljunku morenskog porijekla, a osim toga oko Plavskog jezera se javlja tip klase hidromorfnih zemljišta - planohistol, koji se obrazuje u reljefnim depresijama u kojim voda stalno stagnira iznad površine zemlje. Fauna i flora ovog područja nije visoko endemska, ali je veoma važna u okviru poznavanja cjelokupne flore i faune zbog svoje različitosti i porijekla. Mnoge od vrsta su alpskog ili montanog tipa, a neke od njih su ovdje stigle u doba glacijacije i tu ostale zarobljene do danas. Bujna akvatična vegetacija koju čine ševar, rastavić i lokvanj zahvatila je obalski pojas i brzo se širi ka centralnom, najdubljem djelu jezera. Zarastanje i eutrofikacija jezera su sve evidentniji i ozbiljno ugrožavaju prirodni i izvorni integritet jezera i zahtijevaju odgovarajuće mjere u njegovoj zaštiti. Antropogeni procesi ugrožavanja jezera uzimaju sve više maha posljednjih decenija i znatno doprinose brzom smanjenju dimenzija jezera. Zasipanje jezerskog basena erozivno-akumulativnim materijalom sve je intenzivnije zbog pojačane erozije prouzrokovane krčenjem šuma u slivu Ljuče kao i zbog nekontrolisane sječe šume na padinama Visitora. Osim toga, ozbiljan problem predstavlja zagađivanje jezera komunalnim otpadom i gradskim i industrijskim otpadnim vodama, kao i eksploatacija šljunka u koritu Grnčara. Primećena je tendencija izgradnje nelegalnih građevinskih objekata duž obalskog pojasa od strane privatnih lica, a uzurpacija obale se ogleda i u zauzimanju zemljišta u okolini jezera, na kojem je zastupljena neadekvatna poljoprivreda. Obalni pojas Plavskog jezera karakterišu livade, pašnjaci, njive, geometrijskog oblika. Poljoprivredno zemljište skoro idealno geometrijskog oblika. Zbog veoma vrijednih biogeografskih odlika, stepena očuvanosti, bogatstva i raznovrsnosti fizičko-geografskih, vegetacijskih, florističkih, faunističkih i drugih karaktera dio Plavskogusinjskog basena, Akvatorijum Plavskog jezero i dolina rijeke Ljuče,od Gusinja do akvatorijuma, mnogim Studijskim analizama se predloženi za zaštitu kao Spomenik prirode. Tip 4.2.- Urbani predio -Karakter predjela Plavsko-Gusinjske kotline kroz istoriju mijenjali su različiti društveni uticaji predstavljeni kroz sječu šuma, neadekvatnu poljoprivredu i urbanizaciju. Arhitektonsko - urbanističko nasljeđe Plava bogato je funkcionalnim i oblikovnim karakteristikama naseljskih sadržaja koji se karakterišu ukrštanjem savremenih i nasljeđenih principa stvaranja naselja. Tako nastala stara gradska jezgra Plav i Gusinje koja predstavljaju urbane centre Plavsko-gusinjske kotline odlikuju se interesantnim istorijskim spomenicima i drugim kulturnim sadržajima i predstavljaju pored prirodnih elemenata važan vizuelni identitet ovog predjela. MontenegroProjekt 114 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. U urbanoj strukturi Plava, nije tako jako izražena podjela na mahale, ili barem ona nije naglašena odgovarajućim rasporedom lokacije džamija, ali je zato cijela varoš urasla u svoj bogati zeleni okvir. Dok je Plav naselje slikovito razbacanih kuća na valovitom terenu, Gustinje je smješteno na ravnom terenu. Ulična mreža Gusinja je mnogo pravilnija, reklo bi se ušorena. Manji je broj kamenih kula nego u Plavu, ali kuće su veće i reprezentativnije nego u Plavu. Iako devastiran najnovijim razvojem i izgradnjom, arhitektonski ambijent, naselja oko Jezera još uvek sadrži ne samo izvjestan broj zaostalih izrazitih arhitektonskih objekata nego i fragmenata celina, mikro urbanih kompleksa i struktura. Karakteristična je grupacije kuća tradicionalne arhitekture u naseljima i selima u obalnoj i gornjoj zoni i zasebne kuće-brvnare, pokrivene drvenom piramidom strmog krova. Struktura cijelog naselja je prošarana masama tvrdih kamenih kubusa i osobenijeg tipa zasebne kuće kule. Ovaj karakter kulturnog predjela ne izražava se samo u varošima Plavu i Gusinju, nego jednako i u selima oko Plavskog jezera a karakteristična su: Malo Selo, Prnjavor, Brezojevice, Martinoviće i Djombaliće. Kuće u Martinićima- centralni dio naselja Martinovići, sastoji se isključivo od kamenih kula, ali koje su najvećim dielom pokrivene dvovodnim krovom blagog nagiba, upliv Mediterana u ovim izolovanim planinskim oblastima. U Plavu i Gusinju nema javnog zelenila. Urbanistički posmatrano u starim balkanskim gradovima, nije bilo parkova, skverova, uličnih zasada. Po neko usamljeno drvo oko česme, na trgu mahale, drvoredi uz vodotoke, bilo je jedino zelenilo na javnom mjestu ali i ono je bilo više spontano nastalo nego posebno njegovano. Jedine zelene površine nalazile su se oko džamija i oko crkava. One su bile malog prostranstva ali su utoliko više bile dragocjene i brižljivo njegovane. Jjavne zelene površine zamenjivale su privatne bašte-okućnicama sa cvijećem, voćnjacima i povrtlarskim kulturama. Njegovanje unutrašnjeg dvorišnog zelenila, posebno cvijeća, označavalo je visok stepen stambene kulture koje su obezbjeđivale bolje higijenske uslove ali i mnogo estetskog zadovoljstva. Voda je bila dragocjen urbanistički elemenat. Sistem korišćenja vode bio je relativno lako izvodljiv prirodnim padom. Na nekoj tački iznad naselja branom je voda skretana u kanale koji su prosijecali glavne djelove grada i iz kojih su se granali mali potočići prolazeći kroz sva dvorišta. Osvježenje u ljetnje dane, zalivanje zelenila, pranje, vršilo se vodom iz ovih potočića. Dvorišno zelenilo plemenitih voćaka, ukrasnog cvijeća i povrtnjaka, mreža žive vode koja je prožimala cijelo naselje, predstavljali su skrivene ali funkcionalne i sadržinske karakteristike starih balkanskih gradova, koje su ih suštinski izdvajale od evropskih gradova XVI, XVII i XVIII stoljeća i od sjeverno-afričkih i azijskih gradova. S jedne strane vjerski, islamski uticaji koji su porodicu povlačili u unutrašnji, intimni okvir nalagali su posebnu brigu i raspoloženje za udobno uređenje enterijera ličnog staništa: dvorišta i kuće. S druge strane prirodni uslovi pružali su povoljne okolnosti za korišćenje žive, bistre, planinske vode. Jedan od značajnih funkcionalno-higijenskih i estetsko-duhovnih odraza toga visokog stepena stambene i urbanističke kulture jeste brižljiva njega intimnog dvorišnog i kućnog zelenila. Nedostatak većih kompleksa zelenila u starim balkanskim gradovima nije predstavljao i higijenski nedostatak jer su naselja bila relativno mala, sa niskom izgradnjom u nevezanom sistemu (izuzev čaršije) tako da je spoljnje provejetravanje bilo dobro obezbijeđeno a fond zelenila po dvorištima bio je ipak prilično visok. Karakteristike tipa (Tip 4) predjela sa SWOT analizom • Izgradjeni pejzaž; • Antropogeni uticaj: Značajan (gradska tradicionalna naselja, varošice, sela, infrastruktura, poljoprivredne površine, eksploatacija šljunka u slivu Grnčara, nekontrolisana sječa šume u slivu Ljuče ); • Klima: Umjereno topla i vlažna klima s toplim ljetom; • Osobenost: IBA stanište-Plavsko jezero sa plavnim livadama; MontenegroProjekt 115 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. • Snaga: Duboka aluvijalna, aluvijano-deluvijalna i močvarna zemljišta imaju veliki značaj i kapacitet plodnog ravničarskog zemljišta u izrazito brdsko-planinskom području Plavske opštine; • Slabost: Visok nivo podzemnih voda u široj okolini Plavskog jezera. Postojanje rječnih i izvorskih bujičnih tokova (Ljuča, Lim). Rijeka Ljuča svojim nanosima formira deltu u Plavskom jezeru težeći spajanju sa Limom što otežava izmjenu vode u samom jezeru. Neracionalno gazdovanje i nedovoljna zaštita su doveli do naglog opadanja ribljih populacija u vodama na ovom području. Neiskorišćenost i nedekvatno korišćenje poljoprivrednih površina, usitnjavanje, zauzimanje poljoprivrednog zemljišta. Pojava neplanske izgradnje objekata duž obale Plavskog jezera. Nepostojanje javnih urbanih sportsko rekreativnih površina i zelenih-parkovskih površina u gradskim jezgrima. • Mogućnost: Oko 1500ha navedenog zemljišta se može koristiti uz primjenu meliorativnih mjera kao poljoprivredno. Zaštita poljoprivrednog zemljišta i razvoj organske poljoprivrede. Razvoj turističke ponude i turističkih kapaciteta (ljetnji, ribolovački turizam, sportski turizam, seoski turizam i td.). Regulisanje vodotokova, uredjenje bujica i primjeni mjera melioracije, najpre radi dreniranja i evakuacije unutrašnjih voda, a radi zaštite i unapredjenja proizvodne vrednosti ovog poljoprivrednog zemljišta. Izgradnja kanalizacije atmosferskih i otpadnih voda i prečišćivača radi sprečavanja zagađivanja jezera. Obogaćivanje ribljeg fonda Plavskog jezera, plemenitim vrstama ribe, kojoj bi prethodila efikasnija mjera zaštite jezera od nestajanja i zadržavanje ribarskobiološke stanice. Akvatorijum Plavskog jezera, ali i dolinu Ljuče od Gusinja do akvatorijuma staviti pod određeni režim zaštite.Očuvati vizurne tačake sa ponti Plavskog jezera kao poseban turistički doživljaj. • Pretnje: Nestajanje Plavskog jezera prouzrokovano različitim prirodnim procesima (eutrifikacija, sedimentacija, zamuljivanje, invazija barske vegetacije). Gubljenja identiteta naselja izgradnjom objekata neadekvatnih predionim karakteristika i graditeljskom nasljedju, pogrešnog likovnog i estetkog izraza. Nekontrolisano ispuštanje otpadnih voda u Plavsko jezero. Zona širenja urbanog tkiva na sjevernoj obali Plavskog jezera. Nelgalna odlagališta smeća.Izgradnja novog gradskog stadiona i objekata sporta i rekreacije na obali Plavskog jezera u okviru hotelskoh kompleksa, predviđena GUP-om. Nepoštovanje smjernica planske dokumentacije u načinu korišćenja. Degradiranje poljoprivrednog i potencijalno poljoprivrednog zemljišta i pretvaranje u gradjevinsko zemljište. Bespravna sječa šuma, pojačana erozija, bujični nanosi koji mogu dovesti do nestajanja Plavskog jezera. MontenegroProjekt 116 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 2. 9. Zaštićena prirodna dobra Mreža zaštićenih prirodnih dobara Crne 10 Zaštićena prirodna dobra su lokaliteti koji imaju izraženu biološku, geološku, ekosistemsku ili predionu raznovrsnost (Zakon o zaštitu prirode, "Sl. list Crne Gore", br. 51/08). 10 Izvor: Nacionalna Strategija biodiverziteta sa Akcionim planom za period 2010-2015. godine. MontenegroProjekt 117 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Zakonom zaštićena prirodna dobra, na teritoriji područja opštine Plav, su u kategoriji: Nacinalni park - Nacionalni park „Prokletije“ (IUCN kategorije upravljanja zaštićenim područjima-II kategorije upravljanja). Nacionalni parkovi su prirodni lokaliteti kopna ili mora, odnosno kopna i mora odredjeni da štite ekološku cjelovitost jednog ili više ekosistema za sadašnje i buduće generacije, pri čemu se onemogućava neadekvatno korišćenje prirodnih dobara ili druge štetne radnje i aktivnosti i obezbjenuju osnove za duhovne, naučne, obrazovne, rekreativne potrebe i potrebe posjetioca koje treba da budu saglasne sa očuvanjem životne sredine i kulture. U nacionalnom parku zabranjeno je vršiti radnje i aktivnosti i obavljati djelatnosti kojima se ugrožava izvornost prirode (Zakon o zaštiti prirode, "Sl. list Crne Gore", br. 51/08). Područje Plavskog dijela Prokletija- središnji dio masiva Prokletija koji je okosnica nacionalnog parka je još od ranije prepoznato kao potencijalni nacionalni park (Prostorni Plan /Republike 1986, 1997, nacrt 2007), uglavnom na osnovu saznanja o ekološkim vrijednostima tog područja koja su publikovana u stručnoj i naučnoj literaturi i prezentovana na brojnim skupovima, počev od simpozijuma o flori i vegetaciji jugoistočnih Dinarida (Andrijevica, 1973), preko stručno-naučnog skupa o zaštiti prirodnih vrijednosti tog područja koji je održan 1985. godine u Plavu, u organizaciji Republičkog zavoda za zaštitu prirode i SO Plav. Prostornim Planom Crne Gore do 2020.godine, od marta 2008.godine, predloženo je osnivanje Nacionalnog parka „Prokletije“ i grafički je prikazana granica novoplaniranog Nacionalnog parka „Prokletije“, u površini od 22.683 m2 . Zakonom o nacionalnim parkovima (Sl. list CG br 56/09), Prokletije su proglašene petim Nacionalnim parkom u Crnoj Gori , pod imenom „Prokletije“ , na površini od 16.630 ha (površina digitalno prikazana u GIS-u, iznosi 16.118ha i treba je uskladiti sa državnom i opštinskom granicom). Ukupna granica nacionalnog parka „Prokletije“ kroz opštinu Plav iznosi 72,6 km, dok je državna granica sa Kosovom 2,8 km, a sa Albanijom 47,7 km, što ukupno iznosi 123,1 km. Navedenim zakonom granica je data opisno ali ne i grafički. Po Zakonu o nacionalnim parkovima predvidjena je izrada PPPN za NP“Prokletije“ u roku od 18 mjeseci, od dana proglašenja, a Plan upravljanja za NP“Prokletije“ u roku od šest mjeseci od dana donošenja PPPN. Medjutim, navedeni planski dokumenti nisu donešeni u zakonom predvidjenom roku. Nacionalni park obuhvata Karanfilsko-Bjeličku zonu, koja obuhvata brojne vrhove preko 2.000 m n.v., sa dolinama Grebaje i Ropojane, dio zone Bogićevice sa Hridskim jezerom, zonu Bora i Kofiljače, kao zaleđem plavsko-gusinjskog basena i dio planine Starac sa Babinopoljskom rijekom. Područje NP “Prokletije“ odlikuje se izuzetnim predionimIpejzažnim osobinama i bogatim biodiverzitetom. Prokletije se ubraja u jedan od najvažnijih centara biodiverziteta ptica, vaskularne flore i biocentra sisara. Na teritoriji Parka nalaze se veoma značajni botanički lokaliteti, planinski i visokoplaninski prostor na potezu: Volušnica (1898), Maja Popadija (2050), Karaula (1915), Trojanskih vrata (1800), Trojan (2183) i dr.. Grebenski luk koji čine ovi planinski masivi zatvara dolinu Grebaje i jedan dio Gusinjske kotline i predstavlja prirodnu visokoplaninsku barijeru kojom ide državna granica sa Albanijom. Pomenuti planinski vrhovi predstavljaju najreprezentativnije vidikovce ka centralnom masivu Prokletija i reprezentativni su centri i koridori nacionalnog parka ka dolinama rijeka Vrmoše, Grnčara, Dolje i cjelokupnom Plavsko-Gusinjskom basenu. MontenegroProjekt 118 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu MontenegroProjekt decembar 2013. 119 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Ostali izvori prijedloga za zaštićena prirodna dobra PPO Plav iz 1988. godine, ali i mnoge Studije, predlagale su za zaštitu i druga vrijedna prirodna područja na teritoriji Opštine Plav kao npr.: Regionalni park (Predio posebnih prirodnih odlika) „Visitor-Zeletin“, Rezervat prirode „Visitor“ i „Starac“, Spomenik prirode “Plavsko jezero“, „Hridsko jezero“, „Alipašini izvori“, „Vrelo Skakavice-Oko“ . Medjutim, ne postoje dokumenti koja su navedena istraživanja i predloge verifikovala, i navedena područja stavila pod zaštitu. Takodje, zbog ne donošenja Prostornog plana područja posebne namjene za Nacionalni park „Prokletije“ i Plana upravljanja za NP“Prokletije“ (obaveze po Zakonu o nacionalnim parkovima „Sl. list 56/09“) nisu utvrdjene zone zaštite i način upravljanje parkom. Zone zaštite na teitoriji NP su predlagane i obrazlagane sa naučnoistraživačkog aspekta. Planirano korišćenje prostora-posebno zaštićeni lokaliteti Dinarski luk ili Sjeverni zeleni pojas je oblasti koja se stavlja pod odredjeni režim zaštitem, a koje imaju nacionalni i regionalni značaj. Najveći dio teritorije Plava je u zahvatu ovog pojasa. WWF je početkom 2011. započeo je projekt “Mreža parkova Dinarskog luka” kojim želi stvoriti savez parkova prirode i nacionalnih parkova na području Albanije, Bosne i Hercegovine, Crne Gore, Hrvatske, Kosova (UNSCR 1244/99), Makedonije, Slovenije i Srbije. Projekt u trajanju tri godine finansira Ministarstvo inostranih poslova Norveške i MAVA Foundation. Prvi i glavni cilj ovog projekta jest stvaranje platforme zaštićenih područja kroz povezanost svih parkova u regiji Dinarskog luka (Regionalna platforma zaštićenih područja). Svojim prirodnim i kulturnim vrijednostima, kako se navodi, Dinarski luk ne zaostaje za Karpatima, Alpama ili bilo kojim drugim poznatim svjetskim ekoregijama. Durmitor / Tаrа / Prokletije, kao dio Dinarskog luka, zovu Sjeverni zeleni pojаs Crne Gore. Zeleni pojаs se odlikuje izuzetnim prirodnim kаrаkteristikаmа: velike i relаtivno netаknute šume, sa visokim diversitetom endemizmа, krаškim pećinаma, stаništа ekosistemа uključujući gmizavce, insekte, ribe, vodozemаce, reptile, vаžna gnezdilišta i stаnovništvа ugroženih vrstа pticа, mesoždere i netаknuta slatkovodna staništa. Zeleni pojas- IUCN Zeleni pojas - ova inicijativa dvadeset i dvije države je usmjerena na prvu prekograniču mrežu staništa širom Evrope, u zonu smrti („Željezne zavjese") koja je odvajala „Istok" i „Zapad", od Barencovog mora do Jadranskog more. Područja koja će činiti jezgro ovog pojasa biće veliki prekogranični nacionalni parkovi i područja zaštite od MontenegroProjekt 120 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. međunarodnog interesa. Jedna od vizija je da Zeleni pojas bude put za migraciju vrsta. Zeleni pojаs sjeverne Crne Gore predstаvljа jedinstvenu ekološku jedinicu koji uključuje Durmitorske planine, rijeku Tаru sа svojim kаnjonom i planinama i Prokletije. Veličinа pojasa je oko 5.024km ². Zeleni pojas Crne Gore prostire se granicama Crne Gore i odgovаrа političkim grаnicаma prema BIH, Srbijа, Albаniji i UNMIK Kosovu. Pregled osnovnih ekosistemа nа sjeveru Crne Gore jаsno pokаzuje kompleksnost, rаzličitost, raznovrsnost i dinаmičnost živog svijeta u ovom djelu zemlje. Iаko se nalazi u unutrašnjost Crne Gore, u plаninskoj zoni, uticаj mediterаnske klime je prilično evidentno. Projekat „Dinarski luk“ sprovodi Kancelarija Svjetskog fonda za zaštitu prirode (World Wildlife Fund - WWF) za Mediteran, a u Crnoj Gori ova inicijativa javila se kroz WWF MedPO projekat „Očuvanje biološkog diverziteta Jugozapadnog Balkana: zaštita prirode i predjela u prekograničnom području Durmitor - Rijeka Tara - Prokletije (Crna Gora i Albanija)”. U saradnji sa NVO Green Home, urađena je Studija o procjeni biodiverziteta, socio-ekonomskih regiona Durmitora, Tare i Prokletija sa okolnim područjem (Biodiversity assessment Study on Durmitor-Tara-Prokletije landscape, 2006), kao osnove za izradu Akcionog plana zaštite (CAP) i održivog razvoja. Zeleni pojas treba da povezuje nacionalne parkove, parkove prirode, rezervate biosfere i prekogranična područja, kao i nezaštićena područja duž i preko granica i da pruža podršku razvojnim inicijativama zasnovanim na zaštiti prirode. Specifični cilj ovog projekta je bio da se stvore pogodni uslovi za zastitu biolskog diverziteta i održivu upotrebu prirodnih potencijala na području Durmitor-Tara-Prokletije i to kroz: - dizajniranje jedinstvene i efektivne mreže za zaštitu područja i prikupljanje neophodnih informacija radi stvaranja osnove za buduće aktivnosti. - izgradnju kapaciteta izabranih kljucnih aktera za zastitu resursa i njihovu odrzivu upotrebu. - razvoj partnerske mreze preko ključnih stejkholdera u regionu i postavljanje osnova za budući razvoj, skalarno veće converzacione inicijative i projekte. Zeleni pojas (Green Belt) -koridori, zone i pojasevi11 11 Izvor: Biodiversity assessment Study on Durmitor-Tara-Prokletije landscape- NGO Green Home, Podgorica, Montenegro, and WWF MedPO MontenegroProjekt 121 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Zeleni pojas sadrži dva koridora. Koridor A-Prolаzi kroz NP Durmitor i Biogrаdskа gorа. Centrаlni deo ili kičmа ovog koridorа je rijekа Tаrа svojom dolinama i kаnjonа. Tаrа direktno povezuje četiri osnovne zone - Durmitor, Crnu Podu, Biogrаdsku goru i Komove. Ovаj koridor uključuje dolinа rijeke Lim i Ćehotine, i Prokletije. Koridor se nаlаzi u crnogorskom kontinentаlnom delu аdministrаtivne teritorije, sa sličnim biološkim karakteristikama. Koridor B- Ovаj koridor se nаlаzi u centrаlnom i južnom djelu crnogorskog Zelenog pojаsa. Rijekа Morаčа je centrаlnа prirodnа funkcijа u ovom koridoru. Ovаj deo Zelenog pojasa pripаdа Jаdrаnskom slivu i imа klimаtski uticаj iz Mediterаnа. Ovo područje je vаžno zа migrаcije termofilnih bioloških vrstа u centrаlnom djelu Sjevernog crnogorskog zelenog pojasa (NMGB). Zаhvаljujući ovom koridoru, zona Komovi je poznаta kao mješavina mediterаnskih i kontinentаlnih bioloških komponenti. Neke vrste migrirаju preko celog NMGB, kroz ovu zonu, između Durmitorа osnovne zone na sejverozapadu i Komovа i Prokletijа ključnom zonom nа jugoistoku. Sjeverni crnogorski zeleni pojаs ima za prioritet očuvаnje pejzаža u bio-geogrаfskom kontekstu. Mаpа-slika pokаzuje geogrаfsku vizuelizаciju, Plаn i rаzvoj dugoročnog progrаmа zа pejzаž. Ovom vizijom prepoznate su u A koridoru četiri zone: A-NP“Durmitor, BSinjajevina, C-NP“Biograska gora“ i D-Prokletije sa Komovima. D-zona- Zona planina Prokletijа i Komova Uspostаvljаnje novog nаcionаlnog pаrkа Prokletije i Komovа; Zаštitita Crnogorskih Prokletijskih planina i eventuаlno osnivanje prekogrаničnog zаštićenog područja, uključujući Ropojаnu doline, Vusаnje sа Hridskim i Plаvskim jezerom i rijeke Limа, Tаmnjаčkа, Trokuskа, Ljučа, Vruljа, Grnčаr i Zlorečicu sа pritokama; Zаštitita planine Komovi i doline rjeke Sutjeske i Štаvne (planinski vrh Komovа), u opštini Andrijevica, gde je vаžno zаštititi šume kаo rezerve zа genetsko seme; Zаštitite kаnjonа Tаre od grаnice NP Biogrаdskа gorа do proljećа u blizini reke Opаsnicа Bijelа Vodа strаna planina Komovi i izvor rijeke Veruše premа Mаgliću, i dаlje vezа sа delovimа obližnjem Hаn Gаrаnčića. UNDP, takođe, radi na GEF projektu Dinarska ekoregija u Crnoj Gori (GEF, OP 12) koji doprinosi regionalnoj Inicijativi zemalja Dinarskog luka (Dinaric Arc Initiative - DAI), do 2012. godine. Projekat ima za cilj dobijanje slike o postojećoj situaciji, vezano za stanje i napredak ka postizanju ciljeva CBD Programa rada za zaštićena podruĉja (PoWPA), te identifikovanje aktivnosti i potreba, ograniĉenja i mogućnosti prema punom sprovođenju Programa zaštićenih podruĉja u regiji, kao osnove za razvoj ovog projekta. Ukratko, projekt uključuje podršku kroz cjelovitu analizu stanja biološke raznovrsnosti na podruĉju ekoregije kao i jaĉanje kapaciteta za upravljanje zaštićenim područjima. Veze sa susjednim Opštinama (Izvor: PUP „Andrijevica“ jun 2011.godine -JUGINUS AD (JUGINUS -Mont) (Izvod) Južni reon Zeletin – po prostranstvu najveći, sa značajnim prirodnim znamenostima za turistički razvoj (deo planinskog masiva Komovi i planina Asanac na zapadu, Zeletin na istoku i seoska naselja). Razvoj turističkih eko sela po modelu Mixed use Resorte za sela Bojovići, Gornje Luge, Ulotina, Cecuni i Kuti) je namjenjen za razvoj planinskog lovnog i ribolovnog turizma kao i razvoj stočarstva uz aktiviranje 11 katunskih naselja na planinama Zeletin i Asanac, sa 54 kolibe od kojih je svega oko 20 u dobrom stanju, i to pretežno na MontenegroProjekt 122 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. području planine Zeletin. Ovdje će biti radne zone i proizvodni pogoni kao što je postojeća pilana u Ulotini. Dio reona (potez od Lakine kose do granice s Albanijom) je namjenjen za proširenje zone Eco-adventure parka Komovi. Eksploatacija ljekovitog bilja, borovnice i gljiva, kao i proizvodnja meda predviđena je na Zeletinu. Uz ribnjake u Kraljama, Trešnjevu, Dulipolju, Seocu, Đulićima i Zabrđu planirana je i izgradnja ribnjaka, prije svega u dolini rijeka Lima, Zlorečice, Kraštice i Trebačke rijeke. Potencijalno koncesiono područje je moguće nalazište novih polimetala u zoni Konjuha s južne strane Perućice. Uslovi i mjere zaštite prirodnih vrednosti Iako u Andrijevici nema evidentiranih zaštićenih prirodnih vrednosti, GUP-om se planira namena park - šume i memorijalnog parkovskog kompleksa sa obe strane magistralnog puta izmeću Škole i centralne zone. Ovaj prostor se mora adekvatno valorizovati i planski urediti (naročito područje park - šume) i to kroz izradu detaljnog urbanističkog plana. Neće se dozvoliti nova izgradnja na ovim prostorima, već samo unapređenje vegetacije i pejzažno uređenje parkovskih površina. Prostor gradskog parka zahteva isključivanje svake izgradnje koja nije u saglasnosti sa ovim GUP-om. Posebne prirodne vrijednosti ima šumski kompleks Zeletin, stanište reliktnih borova, molike i munike sa stablima starosti nekoliko stotina godina, kao i drugih reliktnih vrsta. Ovaj kompleks ima izuzetne pejzažno-ambijentalne vrijednosti i ima sve preduslove da bude u sastavu regionalnog parka Komovi. Osnovni uslov za zaštitu i uređenje svih prirodnih vrijednosti je da dalja izgradnja i aktivnost bude vršena u skladu s planskim odrednicama, uslovima i pravilima iz ovog plana i u skladu s režimima zaštite i planskim intervencijama i uslovima koji budu definisani u PPPN Bjelasica - Komovi, kao planskom dokumentu višeg reda i državnog značaja. Planirana zaštita i razvoj pejzaža kroz projekat formiranja Zelenog pojasa, kao dijela Dinarskog luka, započeta je realizacija plana za formiranje ovog značajnog bio-geografskog koridora na teritoriji Crne Gore. Naime, koridor je uvršten u nacionalni planove- PP Crne Gore i istovremeno su rađene Studije za predmetni prostor. S tim u vezi, Prokletije su proglašene Nacionalnim parkom 2008.godine, dok je istim, a i drugim dokumentima i Studijama predloženo da se pod zaštitu stave nova područja u cilju postizanja NSOR-a (Nacionalne strategije održivog razvoja). Za zaštitu su predložena sljedeća područja sa teritorije Plavske opštine: Spomenik prirode- Plavsko jezero, Regionalni park ili Predio posebnih prirodnih odlika „Visitor sa Zeletinom“. Medjutim, PUP Opštine Andrijevica, nije planirano osnivanje parka Zeletina, kao dijela Regionalnog parka „Visitor sa Zeletinom“, čime bi se ispunio program zа pejzаž,odnosno ispunilo potpuno povezivanje zone DProkletija sa Komovima. MontenegroProjekt 123 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 2.10. Kulturno-istorijsko nasljeđe Kulturna dobra Na prostoru opštine Plav registrovano je ukupno šest kulturnih dobara od kojih dva pripadaju profanoj ( II kategoriji), a četri sakralnoj arhitekturi ( III kategoriji). Drugoj kategoriji pripada Manastir Brezojevica sa crkvom sv.Trojice,potiče iz srednjeg vijeka, i kula Redžepagića,nastala u XII vijeku. Trećoj kategoriji pripadaju: Careva džamija (nastala u XVIII vijeku), Zgrada bivše OŠ Brezojevica,Vezirova džamija u Gusinju,Crkva sv.Đorđa u Gusinju ( nastala 1926.god.) U opštini Plav pored navedenih kulturnih dobara postoje više ambijentalnih, kulturnih i istorijskih značajnih objekata. Zaštićeni spomenici kulture Kulturno nasljeđe ovog područja reprezentuju u prvom redu kulturna dobra (pojedinačno zaštićeni spomenici kulture). Na prostoru opštine Plav registrovano je ukupno šest kulturnih dobara, od kojih dva pripadaju profanoj, a četiri sakralnoj arhitekturi. Do izvršenja kategorizacije u skladu sa Zakonom o zaštiti kulturnih dobara,može se konstatovati da dva kulturna dobra pripadaju II kategoriji, a četiri trećoj kategoriji. II kategoriji pripadaju: o Kula Redžepagića u Plavu o Manastir Brezojevica sa Crkvom Svete Trojice III kategoriji pripadaju: o Careva džamija u Plavu o Vezirova džamija u Gusinju o Zgrada bivše osnovne škole u Brezojevici o Crkva Svetog Đorđa u Gusinju Kula Redžepagića nalazi se u centru Plava, spada među najstarije i najbolje očuvane spomenike islamske stambeno-fortifikacione arhitekture. Iako nema pouzdanih podataka o vremenu njene gradnje, ipak se na osnovu karakteristika pojedinih arhitektonskih elemenata i indirektnih podataka iz istorijskih izvora može datovati u prvu polovinu XVII vijeka. Kula se prvobitno sastojala od prizemlja i dva sprata, izgrađenih od pritesanog kamena, da bi kasnije, moguće u XVIII vijeku, bio pridodat i treći sprat načinjen od drveta. Prvobitno je bila pokrivena kamenim pločama koje su tokom kasnijih dogradnji zamijenjene šindrom. Kameni zidovi koji zaklapaju pravougaonu osnovu kule na pojedinim mjestima debeli su i preko 1m. Međuspratne konstrukcije su drvene, dok su spratovi povezani strmim, unutrašnjim drvenim stepeništem. Na južnoj strani kule nalazi se nizak ulaz sa lučnim gornjim dijelom iznad koga se nalazi puškarnica. Na visini drugog sprata, na južnoj, istočnoj sjevernoj strani kule formiran je po jedan istureni, pokriveni, drveni balkon, tzv. "ćošak", od kojih onaj na sjevernoj strani ima dva prozora, dok "ćoškovi na južnoj i istočnoj strani imaju po tri. Prizemlje kule je služilo za smještaj konja i vjerovatno druge stoke, prvi sprat je imao fortifikacioni karakter budući da se na sjevernom, istočnom i južnom zidu nalazi po jedna puškarnica, dok je drugi sprat bio namijenjen za stanovanje. Dogradnjom trećeg sprata prostor za stanovanje je proširen i učinjen znatno konfornijim. MontenegroProjekt Kula Redžepagića 124 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Crkva Sv. Trojice nalazi se nedaleko od Plava, u blizini sela Brezojevice, na ušću rijeke Komarače u Lim. Danas je to grobljanski hram, dok se u prošlosti pominje kao Brezojevički manastir. Istorijski izvori o Brezojevici su veoma oskudni. Prvi pomen potiče iz vremena njenog živopisanja koje je izvedeno u dva maha, 1566. i 1567. godine, mada narodno predanje govori da je manastir zasnovan mnogo ranije, još u XIV vijeku i da je sadašnja crkva podignuta na ostacima starijeg hrama. Crkva je u prošlosti više puta stradala. Naročito je teško stradala u požarima 1862. i 1912. godine, ali i nakon II svjetskog rata kada je pokušano njeno nasilno rušenje. Sama crkva je jednobrodna građevina sa prostranom polukružnom apsidom na istočnoj i pripratom na zapadnoj strani. Sjeverni zid crkve je ukopan u teren pa na njemu nema otvora. Južni zid ima tri Crkva Sv Trojice uzana prozora i vrata. Zapadni zid je oživljen sa tri visoke, plitke lučne niše postavljene iznad glavnog ulaza. Zidana je od grubo pritesanog kamena i svojevremeno je spolja bila malterisana. Zasvedena je poluobličastim svodom, ojačanim poprečnim lucima koji se oslanjaju na dva para jakih pilastera između kojih su formirani duboki prislonjeni luci. Prostor naosa je masivnim zidom odvojen od priprate. Od nekada oslikanog čitavog unutrašnjeg prostora hrama, danas je od živopisa ostalo sačuvano nekoliko fragmenata na zidovima, dok je na svodu potpuno nestao. U priprati je ostao sačuvan fragment kompozicije Strašnog suda, u naosu par kompozicija Velikih praznika i Hristovog stradanja, kao i nekoliko stojećih figura iznad kojih se nalaze scene Rođenja Bogorodice, Smrti Bogorodice i Hrista pred Anom i Kajafom Ostali objekti koji posjeduju spomenička svojstva U opštini Plav, uz navedena kulturna dobra (pojedinačno zaštićene spomenike kulture) postoji više ambijentalno, kulturno i istorijski značajnih objekata za koje se osnovano pretpostavlja da posjeduju određena spomenička svojstva. Ovo se odnosi na određeni broj ambijentalno i spomenički vrijednih sakralnih objekata kao i na potencijalne arheološke lokalitete, profane objekte tradicionalne arhitekture, primjere inženjerske arhitekture kao i prostore sa izraženim ambijentalnim vrijednostima. U posljednje tri godine (2008, 2009-u segmentima, 2010.god. - cijela opština) obavljani su poslovi rekognosciranja. Iako još nisu dostupni rezultati, evidentirani su brojni sakralni objekti, crkve i džamije na području opštine Plav. Za jedan broj takvih objekata možemo pretpostaviti da će biti potrebno predvidjeti arhitektonska i arheološka istraživanja, kako bi se u postupku stručne obrade valorizovao njihov kulturno-istorijski značaj, a da će se popis objekata za koje se pretpostavlja da imaju određena spomenička svojstva dopuniti određenim brojem ambijentalno vrijednih primjera tradicionalne i inženjerske arhitekture kao i potencijalnim arheološkim lokalitetima. Na osnovu svih pribavljenih podataka i obilaska terena, ocijenjeno je da je potrebno predvidjeti valorizaciju i mjere zaštite za sljedeću evidentiranu kulturnu baštinu: o Crkva Svete trojice kod Brezojevice iz XVI vijjeka o Crkva Svetog mučenika Kirila i Julite u selu Velika pod Čakorom podignuta 1926.god. sanirana početkom ovog vijeka o Crkva Svetog Antuna u Gusinju iz 1936.god. o Redžepagića džamija u Plavu iz 1774.god. o Šabovića džamija na Janjinoj Glavici u Plavu iz 1880.god. o Nova Sultanija džamija u Plavu iz 1903.god. o Džamija u Martinovićima iz 1800.god. o Čekić džamija u Gusinju iz 1687.god. o Džamija u Gornjem Vusanju na granici sa Albanijom iz 1710.god. o Džombalića džamija u Donjem Vusanju iz 1910.god.sa starim grobljem o Nova džamija u Gusinju iz 2001.god.na mjestu stare Radoničke džamije MontenegroProjekt 125 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Plavsko područje ima bogatu kulturno-istorijsku prošlost od praistorije do našeg doba. Na ovim prostorima su se smjenjivale i prožimale civilizacije i kulture, vjere i carstva, o čemu svjedoče brojna nalazišta, utvrde, crkve, džamije, naseobine, groblja, tradicionalna arhitektura, vjerovanja, običaji, etnološki motivi, nošnja, folklor. Ostaci naseobina potiču iz paleolita, bakarnog i bronzanog doba, iz perioda Ilira, iz doba Rimskog carstva. Iz srednjeg vijeka potiču ostaci vjerskih objekata i odbrambenih utvrđenja, a iz doba turske valdavine potiču brojni spomenici orijentalnih karkteristika. Za rimski period vezana su naselja “Gradac” i „Čelingrad” kod Plava, dok se vodovod pronađen na području Gusinja, po jednima, veže za rimski, a po drugima, za osmanski period. Značajnim ostacima iz praistorijskog peroda smatraju se crteži urezani u stijeni na brdu Vezirova brada i na stijeni u blizini Grbaje. Mnogi objekti su zbog svojih arhitektonskih, umjetničkih i istorijskih vrijednosti proglašeni spomenicima kulture. U Plavu - Stara džamija i Redžepagića kula; u selu Brezojevica crkva posvećena Sv.Trojici iz i zgrada škole; u Gusinju - Vezirova džamija i crkva Sv. Đorđa. Tradicionalna arhitektura ovog kraja sačuvana je u oblicima kuća za stanovanje, koje su pravljene od drveta, u kombinaciji drveta i kamena ili samo od kamena. Ovo područje karakteriše izuzetno vrijedno etnografsko bogatstvo, koje se ogleda u raznovrsnosti narodnih nošnji, izvorne muzike, folklora, običaja, a brojni su i proizvodi kućne radinosti i zanatstva. Ocjena stanja Nakon utvrđenog stanja nepokretne kulturne baštine u Plavu, zaključeno je da ono nije na zadovoljavajućem nivou, jer su na njenom velikom dijelu, kao i na najznačajnijim spomeničkim jedinicama, ugrožene osnovne spomeničke vrijednosti, sa tendencijom dalje promjene integriteta, gubitka spomeničkih vrijednosti i istorijske izvornosti, što je uslovljeno djelovanjem različitih činilaca. Spomenici kulture, tj. pojedine spomeničke jedinice koje nijesu privedene namjeni, nalaze se u potpuno zapuštenom ili ruševnom stanju i zbog odsustva organizovane i osmišljene zaštitne aktivnosti prema njima, prepušteni su neposrednom i neminovnom uticaju zuba vremena i vandalskom odnosu pojedinaca. MontenegroProjekt 126 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 2. 11. Tretman otpada Upravljanje otpadom Osnovni pravni okvir za upravljanje otpadom u Crnoj Gori je Zakon o upravljanju otpadom („Sl. list CG“, br. 64, od 29. XII 2011), kojim se uređuju vrste i klasifikacija otpada, kao i planiranje i način upravljanja otpadom. Pod otpadom se podrazumijeva svaka materija ili predmet koju je imalac odbacio, namjerava da odbaci ili je dužan da odbaci u skladu sa Zakonom. Emisije toksičnih komponenti u životnu sredinu danas predstavljaju vodeći problem na globalnom nivou, a jedan od bitnih činilaca, koji doprinosi njihovom povećanju, odnosno smanjenju jeste i otpad, tj. način upravljanja otpadom. Upravljanje otpadom podrazumijeva sprječavanje nastanka, smanjenje količina otpada ili ponovnu upotrebu otpada i sakupljanje, transport, preradu i odstranjivanje otpada, nadzor nad tim postupcima i naknadno održavanje deponija, uključujući i aktivnosti trgovca i posrednika otpadom. U Crnoj Gori, upravljanje otpadom se vrši u skladu sa Državnim planom upravljanja otpada i Lokalnim planovima upravljanja komunalnim otpadom. Upravljanje komunalnim otpadom je tema koja je postala vodeći problem, kako u svijetu tako i u našoj zemlji. Nepostojanje valjanih evidencija je i dalje glavni razlog za nedostatak podataka o kvalitativnoj i kvantitativnoj analizi otpada, što svakako otežava procjenu ukupne količine komunalnog otpada u Crnoj Gori. U okviru kategorije komunalnog otpada, razlikuju se neopasni i opasni. Opasni komunalni otpad nastaje kao rezultat aktivnosti u domaćinstvima i institucijama. S obzirom da ne postoje posebni mehanizmi za praćenje produkcije ove vrste otpada, i da se ona posmatra u sklopu ukupno proizvedenog komunalnog otpada, ne postoje podaci o njegovom generisanju na godišnjem nivou. U principu, ne postoji direktan i trenutan uticaj neadekvatno deponovanog otpada na ljudsko zdravlje, ali se ono može ugroziti indirektnim putevima kao što su: - raznošenje otpadnog materijala vjetrom ili od strane životinja, - nekontrolisano izdvajanje zagađujućih gasova, - širenje neprijatnih mirisa, - paljenje otpada i emisija produkata sagorijevanja i - nekontrolisano prodiranje voda zagađenih na neuređenim deponijama i ugrožavanje ispravnosti bunara i vodotoka u okolini. Čak i ako se propisno sakuplja i odlaže, otpad koji se nekontrolisano proizvodi, ponovo ne upotrebljava i ne reciklira, ne doprinosi zaštiti životne sredine, već joj šteti. Urbanizacija i industrijalizacija su doprinijele povećanju količina generisanog otpada, koji postaje problem svjetskih razmjera i jedan od prioriteta za rješavanje. Povećanje broja stanovnika, ali i standarda života, rezultiralo je i povećanjem količina otpada, koji se sve više smatra resursom. Kako bi se postojeći resursi koristili racionalno i na održiv način potrebno je, najprije, vršiti prevenciju nastanka otpada, odnosno smanjiti količine proizvedenog otpada na izvoru (ne stvarati otpad nepotrebno). Neophodno je podsticati ponovnu upotrebu i reciklažu, a tek kao posljednju opciju planirati pravilno odlaganje otpada. Takav mehanizam upravljanja ne dozvoljava nekontrolisano jednokratno korišćenje resursa, već podstiče njihovu racionalnu upotrebu. Koncept upravljanja otpadom Suština koncepta je, da odgovarajućim sistemima obezbijedi potpunu pokrivenost čitave teritorije sa prioritetom smanjivanja količine otpada, ponovnom upotrebom („recikliranje“) otpada, kontrolom na izvoru potencijalno opasnog otpada i uklanjanja („gašenja“) neuređenih odlagališta. MontenegroProjekt 127 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Strateškim master planom za upravljanje otpadom planirana je mreža međuopštinskih deponija za selektivno sakupljanje i tretman otpada i to za opštine: Bar i Ulcinj; Kotor, Tivat i Budvu; Herceg Novi; Podgorica, Danilovgrad i Cetinje; Nikšić, Plužine i Šavnik; Pljevlja i Žabljak; Kolašin, Mojkovac i Bijelo Polje; Berane, Rožaje, Andrijevica i Plav. Međuopštinski reciklažni centri predviđeni su u: Baru, Podgorici, Nikšiću, Mojkovcu, Beranama i Pljevljima. U Plavu je predviđena deponija građevinskog otpada, šuta i materijala iz otkopa kao i deponovanje mulja iz fekalnih otpadnih voda. Pomenutim Strateškim master planom predviđena je izgradnja na teritoriji opštine Berane (lokacija Vasove vode kod Beran sela) regionalne sanitarne deponije za opštine Plav, Andrijevica, Rožaje i Berane. U Opštini Plav postoji samo jedno privremeno odlagalište, za koje je donesena Odluka za privremeno korišćenje, a u toku je donošenje Odluke o načinu privremenog skladištenja komunalnog otpada i uslovima zaštite životne sredine i zdravlja ljudi prilikom privremenog skladištenja komunalnog otpada. Za neka manja nelegalna odlagališta donešen je plan uklanjanja i sanacija istih. U narednom periodu planira se projekat sanacije nesanitarnih odlagališta u opštinama Ulcinj, Bijelo Polje, Kolašin, Mojkovac, Plav, Rožaje i Pljevlja. Za sada, u saradnji sa Ministarstvom održivog razvoja i turizma, PROCON je pripremio aplikacioni formular za WBIF 2012 VIII krug za izradu tehničke dokumentacije za sanaciju nesanitarnih odlagališta. Predstojeće aktivnosti na projektu su izrada Studije izvodljivosti, izrada Elaborata procjene uticaja na životnu sredinu, izrada Glavnog projekta, izrada tenderske dokumentacije. Projekat će finansirati Evropska investiciona banka. U međuvremenu, razmatrani su dalji koraci vezani za izgradnju regionalne sanitarne deponije sa pratećim objektima na lokaciji Vasove vode za opštine Plav, Andrijevica, Berane, kako bi se stvorili uslovi za odlaganje komunalnog otpada koji neće ugrožavati životnu sredinu i zdravlje ljudi. Neuredjena odlagališta otpada imaju neposredan uticaj na sve segmente životne sredine (vazduh, podzemne i površinske vode, zemljište i ugrožavanje bukom). Prema podacima dobijenih iz opština u Crnoj Gori, utvrđeno je da je sakupljanje otpada obezbijeđeno uglavnom u centrima (gradovima, odnosno urbanim cjelinama) jedinica lokalne samouprave, da se u znatnoj mjeri u odnosu na urbane sredine sakuplja otpad koji se stvara u ruralnim sredinama, odnosno selima i manjim naseljima. Procjenjuje se da je sakupljanjem otpada od strane komunalnih preduzeća obuhvaćeno oko 80% stanovništva koje živi u gradovima, dok se otpad koji se stvara u selima i manjim naseljima odlaže na „nelegalnim deponijama“. Procjena količine komunalnog otpada za period 2010-2013. godine Opština Plav 2009.g. 3601 t 2010.g. 3601 t 2011.g. 3781 t 2012.g. 3970 t12 2013.g. 4168 t Neadekvatno postupanje sa opasnim i neopasnim otpadom na teritoriji Crne Gore za rezultat ima negativan uticaj na sve segmente životne sredine 12 Količina komunalnog otpada za 2012 godinu, prema podacima koje su Sekretarijati lokalnih samouprava dostavili Agenciji za zaštitu životne sredine: Plav 467,00 tona (izvor PUP Plava) MontenegroProjekt 128 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 3. IDENTIFIKACIJA PODRUČJA ZA KOJA POSTOJI MOGUĆNOST DA BUDU IZLOŽENA ZNAČAJNOM RIZIKU Sa stanovišta zaštite životne sredine, sledeće kategorije uticaja su relavantni za identifikaciju zona – područja u zahvata PUP-a za koja postoji mogućnost da budu izložena značajnom riziku: a) ključni prirodni resursi (šume, vodni potencijal, otvoreni planinski tereni i poljoprivredno zemljište), b) ambijentalne i kulturne vrednosti prostora, c) socijalni i ekonomski činioci razvoja koji su značajni za obradu uticaja Plana na životnu sredinu. Navedene kategorije uticaja su u direktnoj vezi sa ključnim pitanjima razvoja: izgradnja građevinskih objekata, uključujući turističke objekte i infrastrukturu, poljoprivreda i šumarstvo i iskorišćavanje vodnog potencijala (vidi poglavlje 1. 3. Osnovna pitanja koja će biti razmatrana u okviru SPU, str 62), radi čega se rezultati analize i vrednovanja predjela (Studija prirodnih uslova i Studija predjela za Prostorno urbanistički plan Opštine Plav) mogu iskoristiti za identifikaciju područja – zona za koje postoji mogućnost da budu izložena značajnom riziku. a. Odnos veličine uticaja i pojave značajnog rizika Pretpostavka i polazna hipoteza je da će implicirani uticaji po svom obimu biti ograničenih prostornih razmjera (lokalizovani na plansko područje). U vezi sa veličinom planskog područja, značajan je podatak o ukupnoj planiranoj promjeni u strukturi površina pod prirodnim i polu-prirodnim staništima (kategorije: livade, šiblje, žbunje, močvare, trska, goleti...) u izgrađene površine za ukupno 745,9 ha. U toj površini učestvuju zone: (i) Opštinskog centra Plava sa 603,8ha, (ii) sekundarnog opštinskog centra Gusinja sa 91,7 ha i (iii) sekundarnog opštinskog centra Murina sa 74,5 ha (vidi tabelarne podatke u poglavlju 1.2.5 Prostorna distribucija planskih sadržaja, podpoglavlja a, b, c i d, strane 24 - 42). Procentualno učešće planiranih izgrađenih površina (745,9ha) u ukupnoj teritoriji opštine Plav (48.600ha - 486km2),) iznosi 0,65%. Intenzitet gore navedenih uticaja je u direktnoj zavisnosti od planerskih rješenja za ključna pitanjima razvoja (turizam i izgradnja (građevinskih) objekata, poljoprivreda i šumarstvo) koja su, opet vezana za prirodne resurse, odnosno uslove njihovog korišćenja. Osim direktnog uticaja na resurse, predložena rješenja iz Plana imaju uticaj na gubljene prirodnih staništa, odnosno njihovo pretvaranje u druge oblike korišćenja (gradsko – građevinsko zemljište, saobraćajne i druge izgrađene površine, novo poljoprivredno zemljište i dr). Prostor u zahvatu PUP-a je podijeljen na 3 planske jedinice: (i) Opštinski centar Plava, (ii) sekundarni opštinski centar Gusinja i (iii) sekundarni opštinski centar Murino. Pregledom prostornog položaja planerskih rješenja vezanih za prirodne resurse po navedenom zonama, u Nacrtu PUP-a nijesu identifikovana veća područja / šire zone (u prostornom smislu) za koje postoji mogućnost da budu izložena značajnom riziku. U pitanju su zone postojećih najvećih naselja u kojima je prisutna neplanska i nelegalna / "divlja" gradnja. Po veličini gore navedenog uticaja - planirane promjene površine prirodnih i poluprirodnih staništa u izgrađene površine u zoni navedenih naselja, može se ocijeniti da se radi o manjem (prostorno ograničenom) uticaju za koji ne postoji mogućnost da dovede do pojave značajnog rizika za životnu sredinu. MontenegroProjekt 129 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. U okviru Opisa postojećeg stanja prirodne i životne sredine i njenog mogućeg razvoja (poglavlje 2, str 67 - 128), dati su opisi segmenata životne sredine za cijelu teritoriju opštine Plav koji su uključili, u mjeri raspoloživih / dostupnih podataka, opise gore navedenih zona (Plav, Gusinje i Murino) razrađivanih u planskom konceptu PUP-a. Imajući u vidu njihovu veličinu, prostorni karakter, postojeće i planirane namjene korišćenja prostora, za navedene zone su dati opisi njihovih građevinskih područja u okviru poglavlja 1.2.5 Prostorna distribucija planskih sadržaja, podpoglavlja a, b, c i d, strane 24 - 42. b. Konflikt pogodnosti (predjela i njihovih prirodnih resursa) i planiranih namjena U okviru Plana predjela, koji je urađen za potrebe ovog PUP-a, analizirana je konfliktnost planiranih namjena iz PUP-a sa pogodnošću predjela, po tipovima predjela, odnosno njihovih prirodnih resursa, kroz logičku matricu i grafički prikaz same analize - karta konflikata u predjelu. Sama matrica za identifikaciju je uključila sledeće polazne elemente: (i) opšti interes (zaštita prirode, zaštita prirodnih resursa i zaštita životne sredine), (ii) potrebe i zahtjevi primarne djelatnosti, (iii) potrebe i zahtjevi drugih sektora i (iv) potrebe i zahtjevi koji proizilaze iz optih društvenih interesa (vidi narednu tabelu) MATRICA ZA IDENTIFIKACIJU KONFLIKATA Tip karaktera predjela Tip 1: Masiv Crnogorskih Prokletija, Tip 1.1Krečnjački tereni Karanfila i Bjeliča Tip 1.2Paleozojski masiv Prokletija Tip 2: Krševitokrečnjački tereni planine Visitor, sa širom okolinom Tip 3: Dolina Lima-Gornje Polimlje Osetljivost predjela NP“Prokletije“ Endemo-reliktne šume molike na Starac planinipredložena zaštita kao ZZS Predložena zaštita za Oko Skakacice kao SP Ekološki osetljiv lokalitet: IPA stabnište- Dolina Grebaje IBA staništeProkletije EMERALD područje -Plavsko - Gusinjske Prokletije sa Bogićevicom Predlog za zaštitu RP “Visitor“. Ekološki osjetljivi lokaliteti: IPA stabnište-Visitor; IBA stanište-Visitor i EMERALD područje- Visitor sa Zeletiniom; Slatkovodni ekosistem Ekološki osjetljivu lokaliteti IPA staniše, Emerald područjepotencijalno Značajno stanište nekih riba MontenegroProjekt Pogodnost 1 Šumarstvo Pogodnost 2 Turizam/spo rt i rekreacija Šumarstvo Turizam/spo rt i rekreacija Poljoprivred a Turizam/spo rt i rekreacija Pritisci Konflikti Koridor auto- puta i druga postojeća i planirana saobraćana infrastruktura (magistrlni put M9,regionalni put Plav-Dećane, velika mreža lokalnih puteva), tuneli i dr. planirane mHE na Veličkoj rijeci, na Komarači, Babinopoljskoj rijeci. Drugi infrastrukturni objekti (žičare, trafostanice, vetrenjače i dr.) Povećana potreba za turističko-rekreacijskim korištenjem (planirane zone Vaganica-Mokra gora, Čakor-Bogićevica, Kofiljača, Kolenovići-Bor-Završ). Povećana potreba za turističko-rekreacijskim korištenjem (zona Plana(Visitor)-Pepiće) Infrastrukturni objekti – saobraćajnice, žičare, trafostanice,mHE (Murinjska rijeka). Infrastrukturni koridori (širi koridor auto-puta, mreža magistralnih, regionalnih i lokalnih puteva, trase dalekovoda). Širenje naselja. Privredna zona uz saobraćajnice. Komunalna infrastruktura (prečišćivači otpadnih voda, transfer stanica-Pjeskovi). I-II I-III I-IV 130 I-III-IV I-II-IV PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu Tip Kotlinski predioPlavskogusinjski terminalni basen, 4: Predlog za zaštitu – SP“Plavsko jezero“, SP“ Alipašini izvori“. IBA stanište- Plavsko jezero sa plavnim livadama MontenegroProjekt Poljoprivred a decembar 2013. Turizam/spo rt i rekreacija Širenje naselja Infrastrukturni koridori planirana mHE- Grlja. Drugi infrastrukturni objekti (žičare,trafostanice,prečišćivači otpadnih voda i dr.) Povećana potreba za turističko-rekreacijskim korištenjem (planirane zone Plavsko jezero, Alipašini izvori, Skić). 131 I-II I-III I-IV II-III II-IV PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 4. POSTOJEĆI PROBLEMI U POGLEDU ŽIVOTNE SREDINE U VEZI SA PLANOM Na prostoru koji je u obuhvatu PUP postoje određeni problemi koji su posledica odvijanja brojnih ljudskih aktivnosti, uključujući funkcionisanje naselja, infrastrukture i odvijanje privrednih – industrijskih aktivnosti. Najznačajniji problemi u pogledu životne sredine odnose se, dominantno na: (i) neadekvatno postupanje s otpadom, uključujući tretman otpadnih voda i (ii) negativan uticaj na predjele i ambijent kao posledica nekontrolisane gradnje i neadekvatnog razvoja naselja i infrastrukture, ali i zagađenje voda sa svim implikacijama koje se odnose na parametre njenog kvaliteta i aerozagađenje kao posljedica saobraćaja - prometa vozila , Većina navedenih uticaja je trajnog karaktera, ali, ipak, sa ograničenom prostornom disperzijom. Posebni problemi vezani za Plan i životnu sredinu u zoni zahvata Plana 1. Poseban problem, koji prevazilazi granice i mogućnosti ovog planskog dokumenta, predstavlja činjenica da je poslednjih par decenija na području opštine Plav bio izražen negativan trend u upravljanju prostorom, što je takođe opšta pojava u Crnoj Gori. To se prvenstveno manifestovalo kroz promjenu namjene prostora, neplansku ili nelegalnu izgradnju, i nekontrolisanu urbanizaciju. Na taj način se indirektno povećala izloženost različitih sadržaja negativnim uticajima odvijanja aktivnosti i na predmetnom prostoru. 2. U pogledu zaštite i upravljanja postojećim zaštićenim prirodnim dobrima u zoni zahvata Plana se nalazi NP Prokletije, za koji su kao i za druga zaštićena područja u Crnoj Gori, prisutan problem organizovanja i sprovođenje direktnog upravljanja tim zaštićenim područjem na terenu, sa jedne strane, i nepostojanje plana upravljanja (i programa zaštite i razvoja) za to područja, sa druge strane. Ridsko jezero,rezervat prirode u NP Prokletije MontenegroProjekt 132 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 3. Problem nerazvijenosti Plava je takođe opšti problem koji je prisutan šire, na Sjeveru Crne Gore. Taj problem prati smanjenje broja stanovnika i razvoj neplanskih i infrastrukturno neopremljenih naselja sa niskim nivoom komunalnih standarda. 4. Veze veličine zaštićenog područja prirode - NP Prokletije na ograničenja planskog koncepta PUP-a. Činjenica da NP Prokletije (16.638ha - 166,38km2) zauzima skoro 30%(29,2%) teritorije opštine Plav (486 km2 - 48.600ha) često se navodila kao protivargument uspostavljanju tog NP-a, posebno u kontekstu ograničenja - barijere za razvoj Plava. Ta činjenica je dovođena (Savjet PUP-a, Forum građana) i u vezu sa ograničenim mogućnostima za planiranje većih rezvojnih projekate u predmetnom PUP-u. Plav, Plavsko jezero i zaštićeni masiv Prokletija u pozadini MontenegroProjekt 133 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 5. OPŠTI I POSEBNI CILJEVI STRATEŠKE PROCJENE UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU Definisanje strategije i opštih ciljeva zaštite životne sredine na području Plana zasniva se na usvojenim strateškim dokumentima u hijerarhijski višim planovima od kojih su od ključnog značaja, prvenstveno Prostornog plaan Crne Gore, ali i ostalih planova, programa, strategija i politika navedenih u okviru poglavlja 1. 2. 7. - Odnos PUP-a prema drugim planovima i programima. Prilikom izrade planova, većina opštih ciljeva vezana je za planska dokumenta višeg reda i uslove koji oni diktiraju, dok se posebni ciljevi definišu za specifičnost plana, konkretni razmatrani prostor, namjenu površina, dominantne djelatnosti koje se odvijaju na posmatranom području, a sve u kontekstu postojećeg stanja životne sredine na prostoru koji je predmet plana. 5.1. Opšti ciljevi strateške procjene Osnovni cilj izrade Strateške procjene uticaja je obezbeđivanje da pitanja životne sredine, uključujući i zdravlje ljudi, budu potpuno uzeta u obzir prilikom razvoja, radi obezbeđivanja održivog razvoja, obezbeđivanje učešća javnosti, kao i unapređivanja nivoa zaštite zdravlja ljudi i životne sredine. Prostornim planom Crne Gore do 2020-te i Nacionalnom strategijom održivog razvoja definisani su opšti ciljevi u oblasti zaštite životne sredine – očuvanje kvaliteta životne sredine, kao i očuvanje i unapređenje prirodnih vrijednosti, posebnosti prostora i kulturnoistorijske baštine Crne Gore. Opšti ciljevi zaštite životne sredine na području PUP proističu i iz opštih ciljeva zaštite životne sredine definisanih Zakonom o životnoj sredini (''Službeni list CG'', br. 55/00): ¾ očuvanje i zaštita zdravlja ljudi, cjelovitosti, raznovrsnosti i kvaliteta ekosistema, genofonda životinjskih i biljnih vrsta, plodnosti zemljišta, prirodnih ljepota i prostornih vrijednosti, kulturne baštine i dobara koje je stvorio čovjek; ¾ obezbeđenje uslova za ograničeno, razumno i održivo gazdovanje živom i neživom prirodom, očuvanje ekološke stabilnosti prirode, količine i kvaliteta prirodnih bogatstava i sprečavanje opasnosti i rizika po životnu sredinu. Polazeći od osnovnih prostorno-planskih ciljeva iz planova višeg reda i opštih ciljeva zaštite životne sredine iz relevantnih strategija u oblastima zaštite životne sredine i (održivog) razvoja, prepoznati su sledeći ciljevi zaštite životne sredine koji se dalje mogu koristiti za definisanje ciljeva SPU PUP-a Plava: Ciljevi Indikatori Razvoj organizovanog vodosnabdevanja Povećanje kapaciteta za vodosnabdevanje Petodnevna biološka potrošnja kiseonika BPK5 Očuvanje kvaliteta površinskih i podzemnih voda Smanjiti rizik od poplava % smanjenja površina zemljišta ugroženih poplavama Promjena površina obradivog zemljišta (%) Očuvati obradivo poljoprivredno zemljište Promjena površina pod livadama i pašnjacima (%) Očuvanje površina pod livadama i pašnjacima Unaprenenje stanja šuma i povećanje površine pod Promjena površina šumskog zemljišta šumom Zaustaviti proces erozije Smanjenje površine zemljišta obuhvaćenog erozijom (%) % domaćinstava uključenih u sistem Održivo upravljanje komunalnim otpadom % otpada koji se deponuje % izgubljenih vrsta u odnosu na region Očuvati biodiverzitet – izbjeći nepovratne gubitke MontenegroProjekt 134 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Izbjeći oštećenje zaštićenih i značajnih prirodnih Broj i površina zaštećenih i značajnih prirodnih dobara dobara Rekultivacija degradiranih površina % rekultivisanih površina Očuvanje kulturnih dobara Broj i značaj ugroženih objekata kulturnog nasljeđa Podizanje kvaliteta datog prostora Opremanje lokacije (komunalna i saobraćajna infrastruktura, objekti društvenog standarda, i sl.) Očuvanje naseljenosti – zaustavljanje iseljavanja % smanjenja stanovnika Rast zaposlenosti % zaposlenih i nezaposlenih Unaprijediti i razviti infrastrukturu Broj i kvalitet novih elemenata infrastructure Unaprijediti informisanje javnosti po pitanjima životne Broj informacija o životnoj sredini sredine Kao relevantni za realizaciju PUP-a, smatraju se i opšti ciljevi zaštite životne sredne koji su dati u Nacionalnoj strategiji održivog razvoja, među kojima su naročito značajni: ¾ uravnotežen i pravičan ekonomski razvoj koji se može održati u dužem vremenskom periodu; ¾ pažljivo upravljanje i očuvanje (u najvećoj mogućoj mjeri) neobnovljivih resursa; ¾ racionalna/održiva upotreba energije i prirodnih resursa (vode, zemljišta, šuma, itd.); ¾ minimiziranje otpada, efikasno sprečavanje i kontrola zagađenja, i minimiziranje ekoloških rizika; ¾ primjena principa predostrožnosti, tj. zahtjeva da se očuva prirodna ravnoteža u okolnostima kada nema pouzdanih informacija o određenom problemu; ¾ primjena principa ekološke kompenzacije - ako se ne mogu izbjeći negativni efekti na fizičke karakteristike područja sa velikim vrijednostima biološkog diverziteta ili diverziteta prirodnih predjela, onda treba postići balans pomoću mjera zaštite i konzervacije; ¾ poštovanje ekološkog integriteta - treba zaštiti ekološke procese od kojih zavisi opstanak vrsta, kao i staništa od kojih zavisi njihov opstanak; ¾ obezbjeđenje restauracije i ponovnog stvaranja/obnavljanja - gdje je to moguće, biodiverzitet i diverzitet prirodnih predjela, treba da bude restauriran ili/i ponovo stvoren, uključujući mjere za rehabilitaciju i reintrodukciju ugroženih vrsta; ¾ izbor najboljih tehnologija koje su na raspolaganju i najboljih primjera iz prakse za zaštitu životne sredine; ¾ primjena principa pažljivog donošenja odluka, na osnovu najboljih mogućih informacija; ¾ obezbjeđenje učešća svih zainteresovanih strana u procese odlučivanja o ključnim pitanjima životne sredine vezane za projekat (centralne i lokalne vlasti, nevladine organizacije, privatni/ poslovni sektor, profesionalne organizacije, sindikat), uz izgradnju dijaloga i povjerenja i uz razvoj društvenog kapitala; ¾ zaštita kulturnog identiteta područja. Strateška procjena PUP-a Plava je procijenila potencijalne negativne uticaje na životnu sredinu i pružila predlog adekvatnih mjera koje će se preduzeti u cilju sprečavanja i smanjenja štetnih uticaja aktivnosti čija realizacija je predviđena ovim planskim dokumentom. Rezultati Nacrta Strateške procjene uticaja tog Plana doprinijeće odgovarajućem donošenju odluka u daljem planskom procesu. MontenegroProjekt 135 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Poštujući hijerarhijski položaj PUP-a Plav, sa jedne strane, i uzimajući u obzir prethodno prepoznate - identifikovane ciljevi zaštite životne sredine, u ovoj SPU su definisani sledeći Opšti ciljevi zaštite životne sredine SPU PUP-a opštine Plav: • • • • Održivo korišćenje prirodnih resursa (vode, zemljišta, šuma, itd.) Očuvanje biodiverziteta i ekosistemskih usluga, kao i kvlaliteta ključnih prirodnih resursa (površinske i podzemne vode, zemljište, šume, livade i pašnjaci) Unapređenje zaštite zaštićenih prirodnih dobara Održivo upravljanje komunalnim otpadom 5.2. Posebni ciljevi strateške procjene uticaja i izbor indikatora Posebni ciljevi zaštite životne sredine planskog područja utvrđuju se na osnovu analize stanja životne sredine i značajnih pitanja, problema, ograničenja i potencijala planskog područja, kao i prioriteta za rješavanje ekoloških problema, a u skladu su sa opštim ciljevima i načelima zaštite životne sredine. Posebni ciljevi strateške procjene predstavljaju razradu opštih ciljeva i definisani su na osnovu sagledanih problema i zahtjeva za zaštitu životne sredine na nacionalnom, regionalnom i lokalnom nivou. Imajući u vidu prostorni obuhvat PUP-a, planirane namjene površina, stanje životne sredine u planskom području i prethodno definisane opšte ciljeve zaštite životne sredine, definisani su sledeći Posebni ciljeve zaštite životne sredine SPU PUP-a opštine Plav: Opšti cilj: Održivo korišćenje prirodnih resursa Posebni cilj: Optimalan planski koncept sa racionalnim pristupom u namjeni prostora i distribuciji planiranih sadržaja Posebni cilj: Racionalna/održiva upotreba prirodnih resursa Posebni cilj: Korišćenje obnovljivih izvora energije Posebni cilj: Uravnotežen ekonomski rast i razvoj Posebni cilj: Zaštita kvaliteta obradivog i neobradivog poljoprivrednog zemljišta Opšti cilj: Očuvanje biodiverziteta i ekosistemskih usluga, kao i kvlaliteta ključnih prirodnih resursa Posebni cilj: Očuvanje biodiverziteta Posebni cilj: Zaštita šuma i njihovo racionalno korišćenje Posebni cilj: Zaštita postojećih predionih vrijednosti Opšti cilj: Unapređenje zaštite zaštićenih prirodnih dobara Posebni cilj: Efikasna zaštita i upravljanje zaštićenim prirodnim dobrima Opšti cilj: Održivo upravljanje komunalnim otpadom Posebni cilj: Efikasno sakupljanje i odlaganje komunalnog otpada na odgovarajućoj lokaciji MontenegroProjekt 136 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 6. PROCJENA MOGUĆIH UTICAJA PLANSKIH REŠENJA NA ŽIVOTNU SREDINU Zaštita životne sredine je danas jedan od prvorazrednih društvenih zadataka. Danas prisutne negativne posledice uglavnom su posledica pogrešno planirane izgradnje naselja, saobraćajnih sistema i infrastrukturnih sistema, nekontrolisane i neadekvatne upotrebe energije, neadekvatnog postupanja s otpadom, kao i nepoznavanja osnovnih zakonitosti iz domena životne sredine Cilj izrade Strateške procjene uticaja predmetnog Plana na životnu sredinu je sagledavanje mogućih negativnih uticaja na kvalitet životne sredine i predviđenih mjera za njihovo smanjenje, odnosno dovođenje u prihvatljive okvire ne stvarajući konflikte u prostoru i vodeći računa o kapacitetu životne sredine na posmatranom prostoru. Da bi se postavljeni ciljevi ostvarili, potrebno je sagledati Planom predviđene aktivnosti i mjere za smanjenje potencijalno negativnih uticaja. Predmetni Plan će predstavljati okvir za razvoj opštine Plav, ali i regiona, a moguće promjene kvaliteta životne sredine po svojim karakteristikama, intenzitetu i prostornom rasprostiranju ne bi trebalo da imaju veliki negativan uticaj, pogotovo ne u odnosu na postojeće stanje životne sredine, ali svakako mogu negativno uticati na opštu nepovoljnu sliku na području predmetnog Plana pa ih je u tom kontekstu neophodno analizirati. U strateškoj procjeni, akcenat nije stavljen isključivo na analizu planskih rješenja koja mogu implicirati negativne uticaje i trendove, već i na ona planska rješenja koja doprinose zaštiti životne sredine i podizanju kvaliteta života na posmatranom prostoru. 6.1. Procjena uticaja varijantnih rešenja Zakon o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu ne propisuje krakteristikevarijantna rešenja plana koja podležu strateškoj procjeni uticaja, ali u praksi se moraju razmatrati najmanje dve varijante, i to (a) varijanta da se plan ne usvoji i implementira i (b) varijanta da se plan usvoji i implementira. U slučaju PUP-a za Plav čija je pripreme omogućena sredstvima iz LAMP projekta13, u okviru 3-će faze njegove pripreme razrađene su bile 3 varijante – scenarija razvoja (A, B i C) i nekoliko podvarijanti u okviru njih, kao što je to bilo predviđeno u prethodno utvrđenim uslovima14 izrade Plana. Za svaku od utvrđenih varijanti - scenarija razvoja urađena je (fazna) Procjena uticaja na životnu sredinu, po prostornim jedinicama – zonama zahvata PUP-a i po ključnim pitanjima (osnovama) razvoja. U Izvještaju za tu fazu Procjenu uticaja na životnu sredinu (februar 2013) urađen je pregled razloga koji su poslužili kao osnova za izbor varijantnih rješenja u Planu, kao i sama procjena uticaja razmatranih varijantnih rješenja – scenarija razvoja na životnu sredinu (član 15, stav 2, alineja 8) Zakona o Strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu). Od razmatranih varijantnih rješenja, u (faznom) Izvještaju je Scenario B ocijenjen pozitivnije od ostala dva scenarija, sa („zelenog“) stanovišta uticaja na životnu sredinu. Kao izvod iz tog Izvještaja, u ovom poglavlju SPU je dat sumarni tabelarni pregled procjene identifikovanih uticaja varijantnih rješenja - scenarija razvoja (A, B i C) na životnu sredinu, po prostornim jedinicama – zonama PUP-a i ključnim pitanjima (osnovama) razvoja 13 Projekat zemljišne administracije i upravljanja (LAMP) usmjeren je na poboljšanje efikasnosti u procesu prostornog planiranja, izdavanja dozvola i uknjižbe nekretnina. Sredstva za ovaj projekat (br 7647) obezbjeđuje Svjetska banka 14 Programski zadatak za izradu Prostorno urbanističkog plana Opštine Plav i Strateške procjene uticaja na životnu sredinu tog plana MontenegroProjekt 137 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Sumarni pregledi (relativnih) procjena identifikovanih uticaja varijantnih rješenja - scenarija razvoja (A, B i C) na životnu sredinu, po prostornim jedinicama – zonama PUP-a i ključnim pitanjima (osnovama) razvoja Značenje vrijednosti za ocjenu intenziteta uticaja: 0 - nema uticaja 1 - relativno manji negativan uticaj; 2 - ukupno, prosječan negativni uticaj; 3 – značajan negativan uticaj; (i) Poljoprivreda i šumarstvo Varijantno rješeje – Scenario razvoja A B C D Prostorne jedinice – podzone A1 i A2 B C1 C2 i C3 D1 D2 i D3 MontenegroProjekt Identifikovani negativni uticaji na životnu sredinu Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa, uključujući biološke resurse kao što su šume i ljekovito bilje Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u druge oblike korišćenja (poljoprivredne površine) Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja Iskorišćavanje prirodnih resursa (šumski resursi i ljekovito bilje) Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja Iskorišćavanje prirodnih resursa (šumski resursi, ljekovito bilje) Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja se koriste u poljoprivredi - đubriva i SCENARIO A Intenzitet uticaja 12manji prosječan 3značajan SCENARIO B Intenzitet uticaja 12manji prosječan 2 1 2 1 3značajan SCENARIO C Intenzitet uticaja 12manji prosječan 2 2 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 1 2 138 3značajan 3 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu E E1 i E2 pesticidi / sredstava za zaštitu bilja Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa, uključujući biološke resurse kao što su šume, šumski plodovi i ljekovito bilje Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja Iskorišćavanje prirodnih resursa (šumski resursi, ljekovito bilje) decembar 2013. 2 2 1 2 1 1 2 2 1 2 1 2 2 2 (ii) Iskorišćavanje vodnog potencijala Varijantno rješeje – Scenario razvoja A B C D E Prostorne jedinice – podzone Identifikovani negativni uticaji na životnu sredinu A1 i A2 Direktno iskorišćavanje prirodnih (vodnih) resursa Promjene u vodotocima, zasipanje novih akumulacija Prekid migratornih puteva za vodene organizme (ribe) Izmjena structure i sastava vodenih organizama u novim akumulacijama Promjena stabilnosti rječnih obala SCENARIO A Intenzitet uticaja 12manji prosječan 2 1 2 3značajan SCENARIO B Intenzitet uticaja 12manji prosječan 3značajan 1 SCENARIO C Intenzitet uticaja 12manji prosječan 2 1 2 3značajan 1 0-1 0-1 B C1 C2 i C3 D1 D2 i D3 E1 i E2 MontenegroProjekt Direktno iskorišćavanje prirodnih (vodnih) resursa Promjene u vodotocima, zasipanje novih akumulacija Prekid migratornih puteva za vodene organizme (ribe) Izmjena structure i sastava vodenih organizama u novim akumulacijama Direktno iskorišćavanje prirodnih (vodnih) resursa Promjene u vodotocima, zasipanje novih akumulacija Prekid migratornih puteva za vodene organizme (ribe) Izmjena structure i sastava vodenih organizama u novim akumulacijama 2 1 2 1 2 2 1 1 2 2 2 1 2 1 1 139 2 1 3 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. (iii) izgradnja (građevinskih) objekata, uključujući turističke objekte i saobraćajnu infrastrukturu Varijantno rješeje – Scenario razvoja A B C D Prostorne jedinice – podzone A1 i A2 B C1 C2 i C3 D1 D2 i D3 MontenegroProjekt Identifikovani negativni uticaji na životnu sredinu Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata (zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda) Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u druge oblike korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine njihove komponente zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i dr objekata Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata (zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda) Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u druge oblike korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine njihove komponente zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i dr objekata Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata (zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda) Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u druge oblike korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine njihove komponente zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i dr objekata Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata (zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda) Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje SCENARIO A Intenzitet uticaja 12manji prosječan 3značajan SCENARIO B Intenzitet uticaja 12manji prosječan 3značajan SCENARIO C Intenzitet uticaja 12manji prosječan 3značajan 2 2 3 2 3 2 2 3 2 3 1 2 2 1 2 2 2 1 2 2 2 1 2 2 2 1 1 2 1 2 1 2 1 2 1 1 1 1 1 1 2 140 2 2 2 3 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu E E1 i E2 MontenegroProjekt (konverzija) u druge oblike korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine njihove komponente zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i dr objekata Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u druge oblike korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine njihove komponente zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i dr objekata Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata (zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda) Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa decembar 2013. 1 1 2 1 1 2 2 2 1 2 2 2 1 1 141 2 1 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 6.2. Evaluacija / karakterizacija uticaja U nastavku rada na Strateškoj procjeni uticaja, na nivou Nacrta Plana izvršena je evaluacija značaja - veličine, prostornih razmjera i vjerovatnoće uticaja na životnu sredinu za planska rešenja koja su bazirana na izmijenjenom Scenariju B. Značaj tih uticaja je procijenjen u odnosu na veličinu (intenzitet) uticaja i njegove prostorne razmjere. Uticaji, odnosno efekti, planskih rješenja, prema veličini promjena su ocijenjeni brojevima od -3 do +3, pri čemu se znak minus odnosi na negativne, a znak plus za pozitivne promjene. Pregled kriterijuma za ocjenjivanje veličine mogućih uticaja Veličina uticaja Kritičan Veći Manji Nema uticaja Pozitivan Povoljan Vrlo povoljan Oznaka -3 -2 -1 0 +1 +2 +3 Opis Preopterećuje kapacitet prostora U većoj mjeri narušava životnu sredinu U manjoj mjeri narušava životnu sredinu Nema uticaja na životnu sredinu Manje pozitivne promjene u životnoj sredini Povoljne promjene kvaliteta životne sredine Promjene bitno poboljšavaju kvalitet života Pregled kriterijuma za ocjenjivanje - vrednovanje prostornih razmjer mogućih uticaja Značaj uticaja Regionalni Opštinski Lokalni Oznaka R O L Opis Moguć je uticaj na regionalnom nivou Moguć je uticaj na opštinskom nivou Moguć je uticaj lokalnog karaktera Vrednosna skala za procjenu vjerovatnoće - javljanja mogućih uticaja Vjerovatnoća 100% više od 50% manje od 50% Oznaka Opis Uticaj je vrlo vjerovatan W Uticaj je vjerovatan V Uticaj je moguć M Pored toga, dodatni kriterijumi mogu se izvesti prema vremenu trajanja uticaja, odnosno posljedica. U tom smislu mogu se definisati privremeni-povremeni (P) i dugotrajni (D) efekti. Na osnovu kriterijuma procjene veličine, prostornih razmjera i procjene vjerovatnoće uticaja planskih rješenja na ciljeve SPU, urađena je evaluacija identifikovanih uticaja. Sumarni pregled planskih rješenja u Nacrtu PUP-a Plava koja su obuhvaćena višekriterijumskom evaluacijom A. Planska rješenja PUP-a koji su uzeti u obzir za evaluaciju / karakterizaciju uticaja 1. Kategorija I - Planirane promjene namjene površina pod prirodnim i polu-prirodnim staništima (kategorije: livade, šiblje, žbunje, močvare, trska, goleti...) na ukupno 745,9 ha, za sledeće namjene: a) Stanovanje sa društvenim sadržajima i servisima kroz: a) Generalno urbanističko rješenje za opštinski centar Plav , b) Generalno urbanističko rješenje za sekundarne opštinske centre: Gusinje i Murino i c) (smjernice za) Uređenje i izgradnju prostora u ostalim (ruralnim) naseljima na definisanom građevinskom zemljištu i izvan njega (vidi detalje u okviru poglavlja 1.2.5. , strane 24-52) Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 142 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. b) Turizam15: u sljedećim turističkim zonama u okviru opštine Plav: (a) Primarne turističke zone: (-) Zona Plavsko jezero (-) Zona područja Gusinja, (-) Zona Babino polje - Bogićevica, i (b) Sekundarne turističke zone (-) Zona planine Visitor, (-) Zona Murino - Velika – Čakor i (-) Zone vikend, gradskog i tranzitnog turizma. Ove zone su očekivane prateće pojave razvoja primarnih i sekundarnih zona opštine. Naime, predviđanja su da bi se sa izgradnjom novih saobraćajnica i povećanjem obima turističke ponude, razvio i određen broj vikend naselja. Paralelno, u gradskoj zoni treba planirati za kongresni, poslovni, kulturni i druge srodne oblike turizma. Shodno ekološkim mogućnostima treba predvidjeti i lokacije za potencijalne autokampove i druge uslužne punktove neophodne turistima u tranzitu. Pri daljem planiranju turističkih aktivnosti, prije svega skijaških terena i sportskog centra, treba uzeti u obzir moguće uticaje na životnu sredinu i planirati shodno statusu NP Prokletije i rezervatu prirode Hridsko jezero. c) Industrija: Razvoj industrije nije strateška, odnosno prioritetna privredna grana za razvoj opštine Plav. Uz postojeće površine sa tom namjenom koje se mogu aktivirati u skladu sa potrebama, moguće je širenje sa obje strane Regionalnog puta u potezu Plav – Murino – izgradnja srednjih i malih preduzeća, prerada voća, prerada drveta, otkup, kao i sa obje strane puta Gusinje - granica sa Albanijom. Lociranje Fabrike vode je usmjereno je van Alipašinih izvora kao zaštićenog područja i van zone vodoizvorišta . U Gusinju je planirano aktiviranje industrijske zone za postojeće djelatnosti i poljoprerađivačku djelatnost, drvoprerađivačke i dr. grane čiste industrije, fabrika vode. Aktiviranje postojećih pogona i izgradnja novih je namijenjeno samo čistoj industriji. Formiranje novih zona je predviđeno duž regionalnog puta prema Albaniji (od granice sa Albanijom do granice Jezera i sa lijeve strane magistralnog i regionalnog puta (Lim, Gornje Polimlje), od granice opštine sa Andrijevicom do granice GUP-Plav. d) Mini-hidroelektrane: Prepoznati su sljedeći vodotoci, odnosno lokacije, na teritoriji opštine, za izgradnju malih hidroelektrana: Komarača (Babinopoljska), Velička rijeka, Murinska rijeka sa pritokama, Đurička, Grlja i Lim. Izbor vodotoka je izvršen na osnovu hidroloških mjerenja i istraživanja na određenim mikrolokacijama vodotoka urađenim od strane Hidrometeorološkog zavoda Crne Gore. Na osnovu obrađenih hidroloških podataka, urađena je preliminarna Studija hidropotencijala i izabrane potencijalne mikrolokacije na kojima je tehno-ekonomski moguće iskoristiti predmetne vodotoke (vidi tabelu) Naziv vodotoka Sliv Broj mHE Babinopoljska Lim 2 Velička 1 Murinska rijeka i Dosova rijeka Lim 2 Komarača Lim 1 Đurička rijeka Grlja Lim 1 mHE Teoretska snaga P (MW) Teoretskap proizvodnja E (GWh) 7,1 Babino polje 2,92 Jara 6,53 17 Velika 0,3 1,5 mHE 1- Dosova 1,39 mHE 2 - Murinska 1,079 Meteh 9 4 10,6 Hoti 1,4 6 Grlja 3 5,7 Generalno, male hidroelektrane treba da budu protočnog tipa. U slučaju gradnje većeg broja hidroelektrana na istom vodotoku, treba ispitati njihov kumulativni uticaj na životnu sredinu. e) Poljoprvreda i šumarstvo: a) Poljoprivreda: Kroz različite programe intenzivirati poljoprivrednu proizvodnju, ukrupnjavati gazdinstva, izgraditi puteve do katuna na području cijele opštine. U dolini rijeka Lim, Ljuča, Grnčar, Vrulja, Grlja, akvatorijum Plavskg jezera, izvršiti neophodne agromeliorativne mjere u cilju privođenja zemljišnih površina osnovnoj namjeni. Na poljoprivrednom zemljištu se mogu graditi stambeni objekti i ekonomski objekti 15 Prema Leković, M. Slobodan: Plavsko-gusinjski region turizam i razvoj, Plav 2005; Radović, Miljan i Marić, Rajko: Crnogorske Prokletije - priroda-ljudi-turizam-razvoj, Podgorica 2002 i Studija - Analiza mogućnosti razvoja zimskog turizma u Jugoslaviji , OECD Ženeva, Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 143 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. namijenjeni primarnoj poljoprivrednoj proizvodnji, u skladu sa Zakonom o poljoprivrednom zemljištu. Uz farme izgraditi bazene sa sakupljenje tečnih i čvrstih izlučevina životinja, u skladu sa propisima. Otkupne stanice i prerađivačke kapacitete za voće, povrće i žitarice razviti u Murinu i Gusinju. Stočne pijace formirati u Metehu i Kruševu. Formirati centre za otkup šumskih plodova i ljekovitog bilja u Gusinju, Murinu, Đuričkoj rijeci. Preradu mlijeka i proizvodnju sira i drugih mliječnih proizvoda organizovati u Veliki, Metehu, Gusinju. Na područjima sa posebnom zaštitom primijeniti koncept organske poljoprivrede. U narednom periodu implementacije planskih rješenja, osposobiti sve institucije, poljoprivredne subjekte i proizvođače, za korišćenje novčanih sredstava iz pred-pristupnih fondova, komponenta namijenjena za ruralni razvoj. b) Šumarstvo: Upravljanje i gazdovanje moraju biti usmjereni ka trajnoj funkcionalnoj održivosti šuma. U obnovi šuma treba primarno da se koristi prirodno pomlađivanje, a gdje je potrebno sađenje treba da se koristi kvalitetan autohtoni sadni material. Pri tome treba da se vodi briga o zaštiti gena za komercijalne u ugrožene vrste šumske vegetacije. Uz očuvanje i unapređenje stanja u sadašnjim šumskim kompleksima, planirati podizanje novih šuma sa prioritetom pošumljavanja iskrčenih, obešumljenih zemljišta i saniranja progala degradiranih šuma. Razvoj šumarstva mora se temeljiti na multifunkcionalnosti, na stručnim kriterijumima, i na principima šumarske struke, u cilju naglašavanja opštekorisnih funkcija šuma i ekološke ravnoteže u prostoru, odnosno na načelu održivog razvoja. Postojeće šumske ekosisteme neophodno je adekvatnije zaštititi, podsticati prirodnu obnovu, održavati njihovu stabilnost i biološku raznolikost, a postojeće oblike šumske vegetacije treba prevoditi u viši oblik, povećavajući kvalitet i kvantitet drvne zalihe, podržavajući autohtone vrste, čime se povećavaju vrijednost i drugih funkcija šume. Vrlo značajan potencijal šuma je i u većem iskorišćavanje drvne biomase i nedrvnih proizvoda. Korištenje kompletne biomase ima značajne socio-ekonomske i ekološke posljedice. Osnovni motivi za višenamjensko korišćenje šuma vezani su za širok spektar proizvoda i usluga koje nude šume i šumska zemljišta. f) saobraćajna infrastruktura: a) priključna cesta od Plava do Autoputa Bar – Boljare – Beograd planirana je kao dionica autoputa Andrijevica–Murino–tunel Čakor–Bjeluha za koju do sada nije rađena projektna dokumentacija kao za dionicu autoputa, sa računskom brzinom V=100km/h. Urađen je generalni projekat za put, kao prvu fazu autoputa, ali sa brzinom V=80km/h. Dužina ove dionice autoputa je oko 32km, a kroz područje opštine Plav orijentaciona dužina koridora je oko 20.5km. Veza planiranog autoputa (Andrijevica–MurinoČakor–Bjeluha) i postojeće putne mreže, sa planiranim autoputem Bar–Boljare, ostvarivaće se preko denivelisane petlje Andrijevica, lociranoj sjeverno od naselja Andrijevica u ataru naselja Slatina. b) Magistralni i regionalni putevi - Postojeći magistralni put M-9(E-762) Kolašin– Mateševo–Andrijevica–Murino–Bjeluha-granica, prema Prostornom planu Crne Gore, izgradnjom dionice planiranog autoputa kroz područje opštine Plav dobiće rang regionalnog puta. Regionalni put R-9 (Murino-Plav-Gusinje) se pruža dolinom Lima do mosta na Limu(Brezojevice) gdje se se jedan krak puta odvaja prema Plavu a drugi prema Gusinju. Prema Prostornom planu Crne Gore na teritoriji opštine Plav je planiran novi regionalni put Gusinje-Grnčar po trasi lokalnog puta. Rekonstrukcija tog puta od Gusinja do graničnog prelaza u dužini od 5,5 kilometara je završena krajem 2012.godine i taj put je u funkciji. Preko opštine Plav je najkraća drumska veza polimskog, kosovsko-metohijskog basena i južne Srbije sa crnogorskim primorjem16. Put od posebnog značaja, iako je sada lokalnog ranga je put PlavBabino Polje. Po prostornom planu taj put koji bi se vodio trasom puta Plav-Babino Poljetunel-Dečane je planiran kao novi regionalni put. Put je značajan zbog razvoja turizma, izgradnje budućeg ski centra i spajanja opštine Plav sa opštinom Dečane(Peć). Za 16 Po idejnim projektima puta koji je izradio Institut za puteve iz Beograda rađene su dvije varijante. Po prvoj varijanti, koja bi od Gusinja preko graničnog prelaza Grnčara i Vrmoše u Albaniji vodio put dolinom rijeke Cijevne preko Selca I Tamare, do Podgorice. dužina puta bi bila oko 70 km, od čega oko 53 km novog puta, a na teritoriji Albanije oko 32 km sa tunelom od 4 km. Po drugoj varijanti puta – koridora dolinom Vrmoše potom do Veruše, uz proboj tunela u dužini od oko 2,8 km kroz Maglić na koti od 1500 mnv. Ukupna dužina puta bi iznosila 67 km od čega 9,3 km na teritoriji Albanije, a novog puta treba izgraditi 28 km (u Albaniji 9,3 km i u Crnoj Gori 18,7 km). jer je u ovoj varijanti dionica kroz Albaniju kraća. Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 144 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. novoplanirani put Plav- Babino Polje-tunel -Dečane (Prostornim Planom Crne Gore do 2020 dobija rang regionalnog puta), potrebno je prethodno obaviti detaljno prostorno i projektno istraživanje trase. Planiranim izmjenama, prekategorizacijom i izgradnjom, na području opštine Plav, mreža regionalnih puteva imaće ukupnu dužinu od oko 38.33km. c) Mreža lokalnih puteva - Registar lokalnih puteva, te da podaci o ukupnoj dužini puteva nisu do kraja precizirani 2. Kategorija II – Djelatnosti koje su vezane za prirodne resurse a) b) g) h) Šumarstvo - održivo - manjih razmjera, sa pošumljavanjem Poljoprivreda - ratarstvo, voćarstvo, stočarstvo Koncesije za minihidroelektrane: na lokacijama datim pod 1. e., gore Koncesije za eksploatacfiju šljunka i pijeska iz korita rijeke Grnčar, pored onih koje su već izdate, mogu se odobriti ako je procijenjena količina nanosa na ležištu veća od 100m³, uključujući sljedeće lokacije: (-) Grnčar I - Naspram imanja Toskić Ruždije, u dužini 500m (dužina dionice umanjena nakon Javne rasprave sa 1200m na 500m), sa lijeve obale i korita vodotoka, MZ Gusinje, (-) Grnčar II - Od Albanske granice, u dužini od 1000m, sa lijeve, desne obale i korita vodotoka, MZ Gusinje i (-) Grnčar III - Uzvodno od mosta u Gusinju 300m do imanja Toskić Ruždije, u dužini od 1000m (dužina dionice umanjena nakon Javne rasprave sa 2000m na 1000m), sa lijeve i desne obale vodotoka, MZ Gusinje. Detaljna istraživanja rječnih nanosa na predmetnom potezu do sada nijesu vršena, tako da sem procjena prikazanih u Tehničkoj dokumentaciji nema pouzdanih podataka o količinama i kvalitetu ove mineralne sirovine na pojedinim lokalitetima. Nakon isteka koncesionog perioda, potencijalno korišćenje se mora zasnivati na istraživanjima i provjeri raspoložive količine šljunka i pijeska. c) Proizvodnja energije iz obnovljivih izvora energije (OIE): a) vjetar – definisana je mogućnosti istraživanja i ispitivanja Čakora za izgradnju vjetroelektrana., c) Solarna energija – predviđena je izrada Lokalnog energetskog plana (LEP) za period od 10 godina i c) ostali vidovi OIE koje utvrdi LEP (npr aerotermalna energija, biomasa, biogorivo, biogas, geotermalna energija, hidrotermalna energija i dr) B. 1. Uticaji koji su u zahvatu PUPa koji su naslijeđeni od drugih planova i nijesu uzeti u obzir za evaluaciju / karakterizaciju uticaja - Autoput Bar – Boljare Pregled kategorija uticaja iz planskog rješenja Promjena namjene prirodnih i polu-prirodnih staništa (ukupno 745,9 ha) 1 Stanovanje sa društvenim sadržajima i servisima 2 Objekti za razvoj turizma 3 Privredne / Industrijske zone i proizvodni pogoni 4 Izgradnja mini-hidroelektrana na novim lokacijama 5 Saobraćajna infrastruktura Djelatnosti koje su vezane za prirodne resurse 6 Šumarstvo, Lov i Ribolov 7 Poljoprivreda - ratarstvo, voćarstvo, stočarstvo 8 Realizovanje dodijeljenih koncesija za eksploatacfiju šljunka i pijeska iz korita Grnčara 9 Proizvodnja energije iz obnovljivih izvora energije Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 145 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Procjena veličine uticaja planskih riješenja u odnosu na životnu sredinu i elemente održivog razvoja Ciljevi SPU 1. Optimalan planski koncept sa racionalnim pristupom u namjeni prostora i distribuciji planiranih sadržaja 2. Racionalna/održiva upotreba prirodnih resursa 3. Korišćenje obnovljivih izvora energije 4. Uravnotežen ekonomski rast i razvoj 5. Zaštita kvaliteta obradivog i neobradivog poljoprivrednog zemljišta Kategorije uticaja iz planskih riješenja 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Stanovanje sa društvenim sadržajima i servisima Objekti za razvoj turizma Privredne / Industrijske zone i proizvodni pogoni Izgradnja mini-hidroelektrana na novim lokacijama Saobraćajna infrastruktura Šumarstvo, Lov i Ribolov Poljoprivreda - ratarstvo, voćarstvo, stočarstvo Realizovanje dodijeljenih koncesija za eksploatacfiju šljunka i pijeska iz korita Grnčara Proizvodnja energije iz obnovljivih izvora energije 6. Očuvanje biodiverziteta 7. Zaštita šuma i njihovo racionalno korišćenje 8. Zaštita postojećih predionih vrijednosti 9. Efikasna zaštita i upravljanje zaštićenim prirodnim dobrima 10 Efikasno sakupljanje i odlaganje komunalnog otpada na odgovarajućoj lokaciji Ciljevi SPU 6 1 2 3 4 5 7 8 9 10 -1 -1/0 0 +1/0 -1 -1 0/-1 -1 0/-1 -1/-2 -1/0 -1 0/-1 +2 -1 -1/-2 -1/-2 -1/-2 -1 -1/-2 -1 -1 0/-1 +1 -2 -1 -1 -1 0/-1 -2 -1 -1/-2 -1 +1 -1/0 -1/-2 0/-1 -1 -1 0 -1 0 -1/-2 -1 -1 -1 +2 0/+1 -2 -1/0 -2 -2 -1/-2 -1/-2 -2 0/-1 -1/-2 -1/-2 -1/-2 0 +1 0/-1 0 +1 -1 -1 0/-1 0 0/-1 -1 0 -1/-2 -1 +1 -1/-2 -1/-2 0 -1 -1 -1 +2 +3 +3 +1 0/-1 -1 0/-1 -1 -1 0 Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 146 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Procejna prostornih razmjera mogućih uticaja Ciljevi SPU 1. Optimalan planski koncept sa racionalnim pristupom u namjeni prostora i distribuciji planiranih sadržaja 2. Racionalna/održiva upotreba prirodnih resursa 3. Korišćenje obnovljivih izvora energije 4. Uravnotežen ekonomski rast i razvoj 5. Zaštita kvaliteta obradivog i neobradivog poljoprivrednog zemljišta Kategorije uticaja iz planskih riješenja 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Stanovanje sa društvenim sadržajima i servisima Objekti za razvoj turizma Privredne / Industrijske zone i proizvodni pogoni Izgradnja mini-hidroelektrana na novim lokacijama Saobraćajna infrastruktura Šumarstvo, Lov i Ribolov Poljoprivreda - ratarstvo, voćarstvo, stočarstvo Realizovanje dodijeljenih koncesija za eksploatacfiju šljunka i pijeska iz korita Grnčara Proizvodnja energije iz obnovljivih izvora energije Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 6. Očuvanje biodiverziteta 7. Zaštita šuma i njihovo racionalno korišćenje 8. Zaštita postojećih predionih vrijednosti 9. Efikasna zaštita i upravljanje zaštićenim prirodnim dobrima 10 Efikasno sakupljanje i odlaganje komunalnog otpada na odgovarajućoj lokaciji Ciljevi SPU 5 6 1 2 3 4 7 8 9 10 O O R L/O/R O O O O O/R O/R O O R L/O/R O O O O O/R O/R O O R O/R O O O O O/R O/R O R/O R O/R O O/R O O O/R O R/O O R/0 O R/O O/R R/O O R/O O/R R/O O/R R/O O R/O O/R R/O O O/R O O O O/R O O O O O O O/R O O R/O O O O O O O O O/R O/R RO O/R O/R O/R O/R O/R O/R O 147 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Procjena vjerovatnoće uticaja Ciljevi SPU 1. Optimalan planski koncept sa racionalnim pristupom u namjeni prostora i distribuciji planiranih sadržaja 2. Racionalna/održiva upotreba prirodnih resursa 3. Korišćenje obnovljivih izvora energije 4. Uravnotežen ekonomski rast i razvoj 5. Zaštita kvaliteta obradivog i neobradivog poljoprivrednog zemljišta Kategorije uticaja iz planskih riješenja 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Stanovanje sa društvenim sadržajima i servisima Objekti za razvoj turizma Privredne / Industrijske zone i proizvodni pogoni Izgradnja mini-hidroelektrana na novim lokacijama Saobraćajna infrastruktura Šumarstvo, Lov i Ribolov Poljoprivreda - ratarstvo, voćarstvo, stočarstvo Realizovanje dodijeljenih koncesija za eksploatacfiju šljunka i pijeska iz korita Grnčara Proizvodnja energije iz obnovljivih izvora energije Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 6. Očuvanje biodiverziteta 7. Zaštita šuma i njihovo racionalno korišćenje 8. Zaštita postojećih predionih vrijednosti 9. Efikasna zaštita i upravljanje zaštićenim prirodnim dobrima 10 Efikasno sakupljanje i odlaganje komunalnog otpada na odgovarajućoj lokaciji 1 2 3 4 5 V V M V V V V M/V W V V M M V W M Ciljevi SPU 6 7 8 9 10 M M V M V V/W V V V M/V V V V/W M M V M V M V V/M V/W M M M/V M V V V V W V/M W M V/W W V/W W V/W M V/M V W/V M M V V/M V W V/M V M M M/V V V M V V/M V V M M/V M M M W M M M M/V M/V M/V M 148 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 6.3. Kumulativni i sinergijski efekti Strateška procjena treba da obuhvati i procenu kumulativnih i sinergijskih efekata. Ovi efekti mogu nastati kao rezultat interakcije između brojnih manjih uticaja posojećih objekata i aktivnosti i različitih planiranih aktivnosti u području plana. Kumulativni uticaj se utvrđuje, ako se sa planom predviđa zahvat u životnoj sredini, koji ima manji uticaj na izabrane indikatore stanja životne sredine, ali ima zato zajedno sa postoječim zahvatima u životnoj sredini ili sa zahvatima koji su tek planirani odnosno u sprovođenju na osnovi drugih planova, velik uticaj na izabrane indikatore stanja životne sredine; ili ako ima više manjih pojedinačnih uticaja koji skupa imaju značajniji efekat na izabrane indikatore stanja životne sredine. Sinergijski efekti nastaju u interakciji pojedinačnih uticaja koji proizvode ukupni efekat koji je veći od prostog zbira pojedinačnih uticaja. Sinergijski uticaji se posebno utvrđuju u slučajevima, kada se količina uticaja na habitate, prirodne resurse ili urbanizovana područja približi kapacitetu kompenzacije tih uticaja. Kumulativni i sinergetski efekti predmetnog PUP-a sagledani su za priethodno razvrstane kategorije uticaja: (i) promjena namjene površina pod prirodnim i polu-prirodnim staništima i (ii) djelatnosti koje su vezane za prirodne resurse Tabela 6.3.1. Identifikacija mogućih kumulativnih i sinergijskih efekata Interakcija planskih rješenja Oblast SPU Promjena namjene površina pod prirodnim i polu-prirodnim staništima (i) 2, 5, 9 Pozitivan uticaj planskih mjera zaštite, posebno mjera za umanjenje uticaja na prirodu zbog bolje definisanih saobraćajnih koridora, ograničavanje zona za turističke kapacitete i razvoj vidova turizma koji su kompatibilni sa prirodom, primjena OIE. Negativan uticaj na prostor u prirodnim područjima (prirodna i polu-prirodna staništa), posebno u zonama u kojima se javlja kumulativan uticaj od izgradnje 1, 2. 3, 4, 5, 8 objekata za turizam, stanovanje, proizvodnih / industrijskih pogona, komunalne i objekata saobraćajne infrastrukture, posebno u zoni Plavskog jezera i pored rijeka. 2, 7 (ii) Povezan pozitivan uticaj razvoja turizma i poljoprivrede na prostorno ograničavanje njihovih negativnih uticaja na zone koje su definisane Planom, van zone postojećih i planiranih zaštićenih prirodnih dobara i ekološki značajnih područja (EMERALD, IBA, IPA) Djelatnosti koje su vezane za prirodne resurse Negativan uticaj ljudskih djelatnosti biće izražen u zonama eksploatacije prirodnih resursa (pijesak i dr) gdje se istovremeno javlja (a) više vidova 2, 4, 5, 6, 7, 8 korišćenja prirodnih resursa i (b) promjene namjene prostora (prirodnih i polu-prirodnih staništa) zbog izgradnje građevinskih i infrastrukturnih objekata 4, 9 Pozitivni efekti primjene OIE u odnosu na na obim korišćenja klasičnih izvora energije Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 149 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 7. MJERE ZAŠTITE PREDVIĐENE U CILJU SPREČAVANJA, SMANJENJA I OTKLANJANJA NEGATIVNOG UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU Pored procjene uticaja planskih riješenja na životnu sredinu i sagledavanja mogućih značajnih negativnih uticaja, cilj izrade Strateške procjene uticaja predmetnog Plana je i propisivanje odgovarajućih mjera za smanjenje negativnih uticaja, odnosno dovođenje u prihvatljive okvire (granice) definisane zakonskom regulativom, vodeći računa o kapacitetu životne sredine na posmatranom prostoru. Koncepcija zaštite životne sredine u obuhvatu predmetnog PUP-a zasniva se na usklađivanju potreba razvoja i očuvanja, odnosno zaštite resursa i prirodnih vrijednosti na održiv način, tako da se sadašnjim i narednim generacijama omogući zadovoljanje njihovih potreba i poboljšanje kvaliteta života. Korišćen je integralni pristup u planiranju i zaštiti koji podrazumijeva integrisanje planskih mjera zaštite u sektorska planska rješenja, a doprinos predstavlja i posebno definisanje smjernica za zaštitu u okviru sektora – zaštita životne sredine. Prilikom dalje razrade Plana kroz prostorno-plansku dokumentaciju koja se donosi u skadu sa njim, potrebno je sprovoditi sledeće smjernice i planske mjere zaštite: 1. 1. 2 2. 3 4 Prostorno-planske mjere IZBORI LOKACIJA ZA GRAĐEVINSKE OBJEKTE Sprovođenje neophodnih prostorno-planskih mjera za pravilan izbor lokacije regionalne sanitarne deponije, rasporeda objekata i aktivnosti u okviru planiranih turističkih i industrijskih zona uz uvažavanje mikrolokacijskih karakteristika predmetnih lokacija; uspostavljanje zone zaštite (zelenila) oko planiranih saobraćajnica sa povećanom frekvencijom vozila (dionica Autoputa, frekfentni regionalni putni pravci); ovdje je potrebno naglasiti izradu Elaborata Procena uticaja na životnu sredinu kojima će se projektantska rešenja za navedene građevinske objekte u odnosu na zahtjeve životne sredine, u skladu sa zakonskim rješenjima DEFINISANJE TRASA ZA PREDLOŽENE SAOBRAĆAJNICE U odgovarajućoj prostorno-planskoj dokumentaciji koja će se donijeti na osnovu, i u skladu sa predmetnim Planom treba obezbijediti optimizaciju prostornog lociranja trasa saobraćajnih koridora: (i) dionice autoputa Andrijevica - Murino - Čakor Bjeluha van naselja, (ii) magistralnih i regionalnih saobraćajnih pravaca u zoni zahvata Plana, na način da se izbjegnu područja sa očivanom i vrijednom prirodom, uključujući postojeća i planirana zaštićena prirodna dobra, EMERALD i IPA područja i sl. Mjere vezane za građenje objekata OBAVEZE INVESTITORA Investitori su obavezni da implementiraju i sprovodi smjernice i mjere zaštite životne sredine definisane u Planu i u okviru SPU prilikom dalje razrade Plana, odnosno prilikom izrade prostorno-planske i projektno-tehničke dokumentacije INFRASTRUKTURNO OPREMANJE PROSTORA U planiranju i projektovanju građevinskih objekata (stanovanje, turizam, industrija i sl) potrebno je predvidjeti da se predmetni prostor opremi svom potrebnom infrastrukturom kako bi se izbjegla oštećenja i zagađenje osnovnih komponenti životne sredine Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 150 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu 5 3. 6 7 8 4. 9 5. 10 decembar 2013. NEDOZVOLJENA GRADNJA KOJA MOŽE DA NARUŠI ŽIVOTNU SREDINU Na planskom području nije dozvoljena izgradnja ili bilo kakva fizička promjena u prostoru koja bi mogla da značajnije naruši stanje životne sredine. Planska koncepcija zasniva se na zaštiti i unapređenju kvaliteta životne sredine u planskom području, primjenom mjera zaštite životne sredine i pravila korišćenja prostora. Mjere za zaštitu voda ZAŠTITA VODOIZVORIŠTA Zemljište i vodene površine u području zaštite izvorišta vodosnabdijevanja moraju biti zaštićeni od namjernog ili slučajnog zagađivanja i drugih uticaja koji mogu nepovoljno delovati na izdašnost izvorišta i zdravstvenu ispravnost vode. TRETMAN OTPADNIH VODA Površinske vode u zoni zahvata Plana štite se od zagađenja predtretmanom industrijskih i komunalnih otpadnih voda, proširenjem kanalizacione mreže i tretmanom ovih voda u postrojenju za prečišćavanje voda. Otpadne vode, bez obzira na stepen prečišćavanja, ne mogu se ispuštati u vodotoke I (prve) kategorije i područja koja su izvorišta vodosnabdevanja. FUNKCIONISANJE KONCESIJA ZA MINIHIDROLELEKTRANE Uslovi za izdavanje koncesija za planirane mini-hidroelektrane treba da uključe kriterijum da iste budu protočne, te da se za iste sprovodi postupak Procena uticaja na životnu sredinu, u skladu sa zakonskim rješenjima, a za lokacije u zoni zaštićenih prirodnih dobara Ocjena prihvatljivosti (članovi 9 i 11 Zakona o zaštiti prirode) Mjere za zaštitu (poljoprivrednog) zemljišta Radi zaštite i sprečavanja nepovoljnog uticaja na raspoloživost i kvalitet poljoprivrednog zemljišta kroz prostorno-plansku dokumentaciju koja će se doneijeti na osnovu, i u skladu sa predmetnim Planom treba preduzeti sledeće mjere: • smanjiti korištenje kvalitetnog zemljišta za nepoljoprivredne svrhe, • podsticati organsko-biološku poljoprivredu i povezivanje razvoja turističkih kapaciteta sa lokalnom poljoprivrednom proizvodnom, • prednost dati tradicionalnim poljoprivrednim granama koje imaju povoljne uslove za proizvodnju, • obezbediti zatvaranje i sanaciju smetlišta i deponija u zonama sa vrijednim poljoprivrednim zemljištem, • kod određivanja trasa saobraćajnih i drugih infrastrukturnih sistema na prostoru Plana, mora se zaštiti poljoprivredno zemljište od promjene namjene, naročito izbegavajući njegovu fragmentaciju Mjere za zaštitu pejzaža / predjela SPROVOĐENJE DIJELA PLANSKOG KONCEPTA ZA ZAŠTITU PREDJELA KROZ PROSTORNO-PLANSKU DOKUMENTACIJU KOJA ĆE SE DONIJETI NA OSNOVU PREDMETNOG PLANA Obezbijediće se sprovođenje neophodnih prostorno-planskih mjera za pravilnu primjenu koncepta za zaštitu predjela kroz prostorno-plansku dokumentaciju koja će se doneijeti na osnovu, i u skladu sa predmetnim Planom uključujući: • Izrada pojedinačnih Studija predjela za odgovarajuće djelove prostornoplanske dokumentacije, kao jednog od osnovnih dokumenata za definisanje mjera zaštite i očuvanja prirodnog izgleda predjela na području opštine. • U prostorno-planskoj dokumentaciji predvidjeti izbor biljnih vrsta za ozelenjavanje slobodnih površina koji treba da bude zasnovan na ekološkim karakteristikama područja i kategoriji budućih zelenih površina. Građevinski i infrastrukturni objekti se pri planiranju i projektovanju moraju uklapati u pejzaž, u zavisnosti od njegovog tipa. U prirodnim područjima, svi planirani objekti Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 151 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu 6. 11 decembar 2013. moraju da prate konfiguraciju terena, na takav način da ni jednim svojim dijelom ne prelaze visinu postojeće šumske vegetacije ili vrhova – uzvišenja okolnog terena, tako da izgledaju kao prirodna silueta, kako prirodne vrijednosti tih područja ne bi bile ugrožene. U oblikovnom smislu novi objekti treba da budu savremenog arhitektonskog rješenja, reprezentativni, od kvalitetnih materijala i uklopljeni u ambijent. Mjere za zaštitu prirode U planiranju i projektovanju objekata na lokalitetima koja imaju status zaštićenih prirodnih dobara (NP Prokletije) obavezno je primenjivati odredbe Zakona o zaštiti prirode (posebno članove 9. i 12.) • u slučaju turističkih kapaciteta nije dozvoljeno da isti naruše granice postojećih i planiranih zaštićenih prirodnih dobara, • prilikom izrade planske i projektne dokumentacije za objekte koji se planiraju u neposrednoj blizini ili na području zaštićenog prirodnog dobra, obaveza investitora je da pribavi uslove Agencije za zaštitu životne sredine i da ih ugradi u plansku ili projektnu dokumentaciju, • za objekte koji se planiraju u neposrednoj blizini ili na području zaštićenog prirodnog dobra, obaveza investitora je da izradi Procjenu uticaja na životnu sredinu i, u okviru nje/ili, ocjenu prihvatljivosti projekta, • za sve projekte i objekte čija je ralizacija prihvatljiva na području zaštićenog prirodnog dobra, preporučuje se raspisivanje urbanističko-arhitektonskog konkursa, primjena prirodnih materijala za izgradnju i boja koje će se uklopiti u ambijent. Primjenu navedenih odredbi proširiti, u skladu sa uslovima za njihovu primjenu, i za planiranje i projektovanje objekata u potencijalnim zaštićenim prirodnim dobrima Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 152 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 8. PREGLED RAZLOGA KOJI SU POSLUŽILI KAO OSNOVA ZA IZBOR VARIJANTNIH REŠENJA KOJI SU UZETI U OBZIR U oviru Procjene uticaja varijantnih rješenja, čiji je sumarni tabelarni pregled prezentovan u okviru poglavlja 6.1. – Procjena uticaja varijantnih rješenja, sproveden je analitički postupak procjenjivanja pojedinih uticaja za koje su izdvajani razlozi za izbor najpovoljnijeg rješenja. Sam Izvještaj o procjeni varijantnih rješenja u PUP-u opštine Plav urađen je u 3-ćoj fazi razvoja Plana (PUP-a), usvojen je od strane nadležnih tijela / organa i dosta je obiman - ima xxxstrana. Iz tog razloga su rezultati procjene uticaja varijantnih rješenja na životnu sredinu iz tog Izvještaja dati kao prilog ovoj SPU, isključujući sumarni – tabelarni prikaz procjene uticaja koji je predstavljen u poglavlju 6.1. 9. PRIKAZ MOGUĆIH ZNAČAJNIH PREKOGRANIČNIH UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU I PROBLEMI U IZRADI SPU Strateškom procjenom uticaja na životnu sredinu za predmetni PUP sagledavana su pitanja i problemi u vezi sa prekograničnim uticajima planskih rješenja na životnu sredinu susjednih država. U okviru izrade Strateške procjene uticaja na životnu sredinu Prostorno urbanističkog plana opštine Plav nijesu utvrđena pitanja i problemi vezani za prekogranični uticaj planskih rješenja na životnu sredinu jer oni nisu utvrđeni. 10. PROGRAM PRAĆENJA STANJA (MONITORING) ŽIVOTNE SREDINE U TOKU SPROVOĐENJA PLANA Uspostavljanje sistema monitoringa jedan je od prioritetnih zadataka kako bi se mere zaštite životne sredine koje su predložene u Prostorno urbanističkom planu mogle uspešno kontrolisati i pratiti pri implementaciji tog planskog dokumenta. Program praćenja stanja životne sredine može biti sastavni deo postojećeg programa monitoringa koji obezbeđuje nadležni opštinski organ. U skladu sa Zakonom o životnoj sredini („Sl. list CG, br. 48/08, 40/10 i 40/11), monitoring se vrši sistematskim mjerenjem, ispitivanjem i ocjenjivanjem indikatora stanja i zagađenja životne sredine koje obuhvata praćenje prirodnih faktora, odnosno promjena stanja i karakteristika životne sredine, uključujući i prekogranični monitoring, i to: praćenje imisija odnosno kvaliteta životne sredine, vode, zemljišta, biljnog i životinjskog svijeta, te iskorišćavanja mineralnih sirovina; praćenje zagađenja životne sredine odnosno emisija u životnoj sredini; praćenje uticaja zagađenja životne sredine na zdravlje ljudi; praćenje uticaja važnih sektora na segmente životne sredine; praćenje prirodnih pojava odnosno praćenje i nadziranje meteoroloških, hidroloških, erozijskih, seizmoloških, radioloških i drugih geofizikalnih pojava, koje se sprovodi shodno posebnom propisu; praćenje stanja očuvanosti prirode, koje se sprovodi shodno posebnom propisu; Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 153 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. praćenje stanja buke i otpada, rana najava akcidetnih zagađivanja, kao i preuzetih obaveza iz međunarodnih ugovora; praćenje drugih pojava koje utiču na stanje životne sredine. Kriterijume za određivanje broja i rasporeda mjernih mjesta, mrežu mjernih mjesta, obim i učestalost mjerenja, klasifikaciju pojava koja se prate, metodologiju rada i indikatore zagađenja životne sredine i njihovog praćenja, rokove i način dostavljanja podataka, utvrđuju nadležni organi. U okviru Strateške procjene uticaja za PUP opštine Plav, definisane su sledeće smjernice za sprovođenje programa praćenja stanja životne sredine: Praćenje kvaliteta otpadnih voda poslije prečišćavanja, a prije ispuštanja u recipijent u skladu sa „Pravilnikom o kvalitetu i sanitarno-tehničkim uslovima za ispuštanje otpadnih voda u recipijent i javnu kanalizaciju, načinu i postupku ispitivanja kvaliteta otpadnih voda, minimalnom broju ispitivanja i sadržaju izvještaja o utvrđenom kvalitetu otpadnih voda („Sl. list CG“, 45/08, 9/10 i 26/12). Praćenje kvaliteta površinskih voda, kao potencijalnog indikatora zagađenja u određenoj zoni. Praćenje kvaliteta zemljišta na potencijalno ugroženim mjestima u skladu sa Pravilnikom o dozvoljenim količinama opasnih i štetnih materija u zemljištu i metodama za njihovo ispitivanje („Sl. list RCG“, br. 18/97). Periodično ispitivanje kvaliteta vazduha u skladu sa „Pravilnikom o emisiji zagađujućih materija u vazduh” („Sl. list RCG“, br. 25/01). Imajući u vidu prirodu planiranih sadržaja i aktivnosti na prostoru koji je u obuhvatu PUP, nacionalni Program monitoringa treba dizajnirati u skladu sa gore navedenim smjernicama, uključujući praćenje parametara/indikatora stanja za sledeće elemente životne sedine na području opštine Plav: 10.1. Monitoring kvaliteta vazduha U skladu sa Uredbom o uspostavljanju mreže mjernih mjesta za praćenje kvaliteta vazduha ("Službeni list CG", br. 44/2010 i 13/2011), uspostavljena je Državna mreža za praćenje kvaliteta vazduha. Teritorija Crne Gore podijeljena je u tri zone, koje su određene preliminarnom procjenom kvaliteta vazduha u odnosu na granice ocjenjivanja zagađujućih materija na osnovu dostupnih podataka o koncentracijama zagađujućih materija i modeliranjem postojećih podataka. Po toj podjeli Plav je razvrstano u grupu gradova Sjevera Crne Gore u "zoni održavanja kvaliteta vazduha". 10.2. Monitoring voda Po rezultatima mjerenja kvaliteta voda u 2012 godini rijeka Lim kod Plava je svrstana u A1 klasu. Po rezultatima monitoringa u 2012 godini, Lim je imao dobar - "zeleni" indeks kvaliteta voda (IWQ) koji je iznosi 68, dok je odnos Ca/Mg bio u A3 klasi na svim profilima. Kiseonični parametri saturacija i BPK5, su bili u A3 klasi na prvom (Plav) i posljednjem profilu (Dobrakovo). Izmjerena koncentracija za amonijum jon je skoro na čitavom toku bila u A3 klasi. Fosfati su do profila Skakavac bili „van klase“ a nizvodno u A3 klasi. Sistematska mjerenja kvaliteta voda rijeke Lim treba nastaviti cijelim njenim tokom, na uključujući mjerna mjesta na teritoriji opštine Plav. Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 154 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 10.3. Monitoring kvaliteta zemljišta Radi utvrđivanja sadržaja opasnih i štetnih materija u zemljištu, vršito ispitivanja opasnih i štetnih materija u zemljištu na lokaciji u blizini sadašnje deponije komunalnog otpada. Monitoring zemljišta na području opštine Plav treba da se sprovodi u skladu sa Pravilnikom o dozvoljenim koncentracijama štetnih i opasnih materija u zemljištu i metodama za njihovo ispitivanje (“Službeni list RCG”, br.18/97). 10.4. Monitoring biodiverziteta Monitoring biodiverziteta i zaštićenih prirodnih dobara vrši se radi očuvanja kompaktnosti i funkcionisanja najznačajnijih/najvrednijih područja koja će dugoročno obezbijediti funkcionisanje živog svijeta. U tom kontekstu, u sprovođenju nacionalnog monitoring biodiverziteta treba uključiti lokacije na području opštine Plav na kojima će se pratiti stanje zaštićenih prirodnih dobara (NP Prokletije), ekološki vrijednih područja (Dolina Lima – EMERALD i IPA područje, Plavsko jezero) i značajnih vrsta. 10.5. Monitoring izvora zagađenja Na mjestima izlivanja u vodotokove potrebno je pratiti kvalitet i kvantitet otpadnih voda, shodno načinu, dinamici i parametrima datim u Pravilniku o kvalitetu i sanitarno-tehničkim uslovima za ispuštanje otpadnih voda u recipijent i javnu kanalizaciju, načinu i postupku ispitivanja kvaliteta otpadnih voda, minimalnom broju ispitivanja i sadržaju izvještaja o utvrđenom kvalitetu otpadnih voda (''Službeni list CG'', br. 45/08). 10.6. Monitoring buke Monitoring intenziteta buke pratiti se u skladu sa odredbama iz Zakona o zaštiti od buke u životnoj sredini („Službeni list CG“, br. 28/11) i Pravilnika o graničnim vrijednostima buke u životnoj sredini, načinu utvrđivanja indikatora buke i akustičkih zona i metodama ocjenjivanja štetnih efekata buke (“Službeni list CG”, br. 60/11) na već korišćenim lokacijama za mjerenje nivoa buke. S obzirom da u 2012 godini nije praćen intenzitet buke na području opštine Plav, u programu monitoringa za naredne godine treba uključiti i ovo područje. 10.7. Obaveze nadležnih organa Državni organi, organi lokalne samouprave i ovlašćene i druge organizacije dužni su da redovno, blagovremeno, potpuno i objektivno, obavještavaju javnost o stanju životne sredine, odnosno o pojavama koje se prate u okviru monitoringa, kao i mjerama upozorenja ili razvoju zagađenja koja mogu predstavljati opasnost za život i zdravlje ljudi, u skladu sa Zakonom o zaštiti životne sredine i drugim propisima. Takođe, javnost ima pravo pristupa propisanim registrima ili evidencijama koje sadrže informacije i podatke o životnoj sredini, u skladu sa Zakonom. Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 155 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. 11. ZAKLJUČCI STRATEŠKE PROCJENE UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU U zaključcima o izrađenoj Strateškoj procjeni uticaja PUP-a Plava na životnu sredinu, prije konačnog sumarnog zaključka predstavićemo kratak sažetak informacija datih u svim prethodnim poglavljima. Strateška procjena uticaja na životnu sredinu je proces koji integriše ciljeve i principe održivog razvoja u planovima, uvažavajući pri tome potrebu da se izbjegnu ili ograniče negativni uticaji na životnu sredinu i na zdravlje i dobrobit stanovništva. Značaj strateške procjene uticaja na životnu sredinu, pored ostalog, ogleda se u tome što: ¾ se zasniva na načelima održivog razvoja, predostrožnosti, integralnosti i učešća javnosti, ¾ obrađuje pitanja i uticaje šireg značaja, koji se ne mogu podijeliti na projekte, ¾ utvrđuje odgovarajući kontekst za procjenu uticaja konkretnih projekata, uključujući i prethodnu identifikaciju problema i uticaja koji zaslužuju detaljnije istraživanje. Strateškom procjenom uticaja za PUP opštine Plav analizirano je postojeće stanje životne sredine u okviru planskog područja i njegovog šireg okruženja, značaj i karakteristike Plana, karakteristike uticaja planiranih sadržaja na životnu sredinu i druga pitanja i problemi zaštite životne sredine (u skladu sa kriterijumima za određivanje mogućih značajnih uticaja Plana na životnu sredinu), uzimajući u obzir planirane namjene prostora i predložene djelatnosti / ljudske aktivnosti. U tom procesu dominantno je primenjen planerski pristup koji sagledava trendove i scenarije razvoja (A, B, C) i ne bavi se pojedinačnim projektima i objektima što je karakteristično za tehnički pristup, odnosno izradu Procjene uticaja za pojedinačne objekte (Elaborat Procjene uticaja). Manji izuzeci su napravljeni kod planskih rješenja koja se odnose na projekte/objekte za koje je procijenjeno da imaju strateški značajan uticaj na području Plana (turistički objekti, saobraćajna infrastruktura i sl) i koja su u okviru SPU posebno analizirana i vrednovana. Posebno je značajno istaći da je u toku planskog procesa korišćen integralni planerski pristup koji je sproveden u postupku koji je propisan za sve planove čija se izrada finansira sredstvima iz LAMP projekta. To je doprinijelo boljoj integraciji mjera za zaštitu životne sredine u sva sektorska planska rješenja čime su se u njih, već u samom planskom procesu, inkorporirale adekvatne mjere za minimizaciju mogućih negativnih uticaja. U tom kontekstu, strateška procjena je predstavljala samo dodatni instrument koji je usmjeravao planska riješenja ka postavljenim ciljevima održivog razvoja sagledavajući u cjelosti odnose u prostoru. Primenjeni metodološki pristup SPU baziran je na definisanju ciljeva i indikatora održivog razvoja i vešekriterijumskoj kvalitativnoj evaluaciji planskih rješenja u odnosu na definisane ciljeve SPU. U tom konktekstu posebno je značajno naglastiti da je SPU najznačajniji instrument u realizaciji načela i ciljeva održivog razvoja u procesu planiranja. To znači da se SPU nije bavila isključivo zaštitom životne sredine (mada je generalno favorizuje), već i ekonomskim i društvenim (socijalnim) aspektom razvoja, pa su i sami ciljevi SPU definisani u tom kontekstu. Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 156 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. U okviru SPU definisano je 10 (posebnih) ciljeva održivog razvoja (i zaštite životne sredine). U proces višekriterijumske evaluacije uključeno je 9 strateški važnih planskih rješenja koja su vrednovana po osnovu sledećih kriterijuma: ¾ veličine uticaja, ¾ prostornih razmjera mogućih uticaja i ¾ vjerovatnoće uticaja. Formirane su matrice u kojima je izvršena višekriterijusmka evaluacija odabranih planskih rješenja (9 ključnih planskih rješenja) u odnosu na definisane ciljeve (10 posebnih ciljeva) i kriterijume za ocjenjivanje uticaja, a rezultati matrica prikazani su u odgovarajućim preglednim tabelama. Nakon toga je izvršena procjena mogućih kumulativnih i sinergetskih efekata planskih rješenja u odnosu na oblasti strateške procjene. Rezultati evaluacije ukazuju na sledeće NEGATIVNE uticaje Plana na životnu sredinu: • Negativan uticaj na prostor u prirodnim područjima (prirodna i polu-prirodna staništa), posebno u zonama u kojima se javlja kumulativan uticaj od izgradnje objekata za turizam, stanovanje, proizvodnih / industrijskih pogona, komunalne i objekata saobraćajne infrastrukture, posebno u zoni Plavskog jezera i pored rijeka. • Negativan uticaj ljudskih djelatnosti biće izražen u zonama eksploatacije prirodnih resursa (pijesak i dr) gdje se istovremeno javlja (a) više vidova korišćenja prirodnih resursa i (b) promjene namjene prostora (prirodnih i poluprirodnih staništa) zbog izgradnje građevinskih i infrastrukturnih objekata Pozitivni uticaji Plana su uglavnom vezani za ekonomski razvoj opštine i regiona, ostali uticaji Plana (pozitivni i negativni) ocenjeni su kao uticaji lokalnog – prostorno ograničenog karaktera i oni neće u značajnoj mjeri biti izraženi u granica planskog područja. Prekogranični uticaj planskih rješenja iz predmetnog Plana nije identifikovan. Da bi pozitivni planski uticaji ostali u procijenjenim okvirima koji neće opteretiti kapacitet prostora, sa jedne strane, te da bi se mogući negativni efekti planskih rešenja maksimalno umanjili, sa druge strane, definisane su planske smjernice i mjere zaštite koje je potrebno sprovoditi u cilju spriječavanja i ograničavanja negativnih uticaja Plana na životnu sredinu. Definisano je ukupno 11 mjera koje je potrebno sprovesti kako bi se obezbijedila održivost Plana, što pored velikog broja zaštitnih mjera koje su već integrisane u sam Plan predstavljaju dobru osnovu za efikasnu zaštitu životne sredine i zdravlja ljudi. Kao instrument za praćenje realizacije planiranih aktivnosti i stanja životne sredine definisan je sistem praćenja stanja (monitoring). Imajući u vidu prethodno iznijeto, posebno rezultate predmetne Strateške procjene uticaja Plana na životnu sredinu možemo dati sledeći zaključak: - Strateškom procjenom uticaja Prostorno urbanističkog plana opštine Plav analizirani su mogući uticaji planiranih namjena korišćenja prostora i ljudskih djelatnosti u zahvatu tog Plana - Prostorno urbanističkim planom opštine Plav i Strateškom procjenom uticaja tog Plana predviđene su potrebne mjere zaštite kako bi planirane aktivnosti imale što manji uticaj na kvalitet životne sredine i bile u funkciji (održivog) razvoja na prostoru opštine Plav Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 157 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. PRILOG 1 - PREGLED RAZLOGA KOJI SU POSLUŽILI KAO OSNOVA ZA IZBOR VARIJANTNIH RJEŠENJA U PUP-U OPŠTINE PLAV - ODABIR NAJBOLJE VARIJANTE (PRVI FAZNI IZVJEŠTAJ SPU) Osnove za izradu faznog Izvještaja SPU U skladu sa prethodno utvrđenim uslovima17 za (faznu) izradu predmetnog - Prostorno urbanističkog plana Opštine Plav (u daljem tekstu PUP), Stručni tim pod vođstvom Mr Vasilija Buškovića izradio je ovaj Fazni izvještaj u cilju pregleda razloga koji su obrađivaču poslužili kao osnova za izbor varijantnih rješenja u PUP-u, kao i radi procjene uticaja razmatranih varijantnih rješenja – scenarija razvoja na životnu sredinu (član 15, stav 2, alineja 8) Zakona o Strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu). Stručni tim nije razmatrao stanje dokumentacione osnove PUP-a koja treba da bude korišćena za izradu Nacrta Izvještaja Strateške procjene uticaja na životnu sredinu. Zbog fazne izrade PUP-a u ovom, takođe faznom Izvještaju SPU, tematski su obrađeni, na bazi raspoloživih informacija, samo aspekti razrađivanih varijantnih rješenja predmetnog Plana, tako da su opis životne sredine i ostali, zakonom propisani djelovi SPU (član 15 Zakona o Strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu), ostavljeni za obradu u okviru Nacrta Izvještaja SPU i eventualno, drugim njegovim faznim Izvještajima, u zavisnosti od opredjeljenja tijela zaduženih za upravljanje LAMP projektom. Identifikacija ključnih razloga koji su korišćeni za izbor varijantnih rješenja u PUP-u Od razloga koji su korišćeni kao osnova za izbor varijantnih rješenja u PUP-u, u III-ćoj fazi njegove izrade su identifikovana i planerski razrađivana sledeća 3 polazna tematski zaokruženih ključna18 pitanja razvoja: (i) poljoprivreda i šumarstvo, (ii) iskorišćavanje vodnog potencijala, (iii) izgradnja (građevinskih) objekata, uključujući turističke objekte I saobraćajnu infrastrukturu, Obrađivač PUP-a je relevantne informacije o navedenim ključnim pitanjima razvoja predstavio kroz 3 varijantna rješenja – scenarija razvoja (A, B i C). Za izradu ta 3 scenarija razvoja obrađivač PUP-a je izvršio sopstvenu analizu stanja u prostoru i sproveo istraživanje javnog mnjenja u okviru izrade socio-ekonomske analize. Sva 3 varijantna rješenja – scenarija razvoja su predvidjela razvojne aktivnosti u 5 osnovnih prostorno-planskih zona, i to: Zona A -Plavsko-Gusinjski terminalni basen, sa podzonama A1 - Zaštitni pojas NP Prokletije i A2 Plavsko-Gusinjska kotlina), Zona B - -Dolina Lima-Gornje Polimlje, Zona C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena (dio Zone Bor i Kofiljača –paleozoitski tip predjela), sa podzonama C1 Zaštitni pojas NP Prokletije, C2 - Zaštitni pojas NP Prokletije i C3 - Prošireno urbano područje Plava), Zona D - Planina Visitor sa širom okolinom, sa podzonama D1 - Posebni rezervat prirode“Visitorsko jezero“, D2 - Planinski vijenac Visitor/Greben/Goleš i D3 Podnožje planinskog vijenca Visitor/Greben/Goleš i Zona E - Staračko-zavojska zona, sa podzonama E1 - Zaštitni pojas NP i E2 - Staračko-zavojska zona 17 18 Programski zadatak za izradu Prostorno urbanističkog plana Opštine Plav Ključna pitanja zbog uticaja na životnu sredinu Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 158 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Pregled identifikovanih ključnih razloga koji su korišćeni kao osnova za izbor varijantnih rješenja u PUP-u i procjena predloženih aktivnosti na životnu sredinu Pregled ključnih razloga koji su korišćeni za izbor varijantnih rješenja – scenarija razvoja u PUP-u predstavlja glavni dio ovog faznog Izvještaja. Pregled je obuhvatio sledeća 3 polazna tematski zaokružena ključna pitanja razvoja: (i) poljoprivreda i šumarstvo, (ii) iskorišćavanje vodnog potencijala, (iii) izgradnja (građevinskih) objekata, uključujući turističke objekte i saobraćajnu infrastrukturu, Izbor i identifikaciju pitanja koja su značajna za razvoj opredijelila je priroda i logičke veze između različitih vrsta aktivnosti koje su planirane u okviru scenarija razvijanih u ovom Planu. Tako su npr. uz sve građevinske objekte dodati turistički objekti kao i (pridružena) saobraćajna infrastruktura. (i) Poljoprivreda i šumarstvo Privredni razvoj Plava je u sva 3 varijantnih rješenja – scenarija razvoja u PUP-u zasnovan na poljoprivredi. Vrsta, intenzitet i prostorni obim poljoprivrednih aktivnosti dati su različito u razrađivanim varijantnim rješenjima – scenarijima razvoja A, B i C. U prvom varijantnom rješenju – scenariju razvoja A, koji je nazvan “korak po korak” razvoj poljoprivrede i šumarstva je zasnovan sledećim prioritetima, (a) u poljoprivredi: pomoć u intenzivniju poljoprivredne proizvodnje, ukrupnjavanje gazdinstava, unapređenju stočarstva, izgradnju puteva do katuna, korišćenju najznačajnijih oraničkih površina u dolini Ljuče, sprovođenju mjera melioracije i prioritetima usmjerenim na korišćenje oranica, ljekovitog bilja i razvoj voćarstva i stočarstva, i (b) u šumarstvu: pošumljavanju uz rječne tokove (u orvoj fazi Ljuča), iskorišćavanje privrednih šuma kroz kontrolisanu eksploataciju i pošumljavanje i sanaciju. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 319) Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 2 se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa, uključujući biološke resurse 2 kao što su šume i ljekovito bilje U projekciji razvoja po Scenariju A, po planskim jedinicama - zonama (A-E20) dat je prostorni položaj navedenih aktivnosti. 19 1- manji intenzitet uticaja, 2 - prosječan intezitet uticaja i 3 - značajan intenzitet uticaja Zone: Zona A -Plavsko-Gusinjski terminalni basen, sa podzonama A1 - Zaštitni pojas NP Prokletije i A2 - PlavskoGusinjska kotlina), Zona B - -Dolina Lima-Gornje Polimlje, Zona C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena (dio Zone Bor i Kofiljača –paleozoitski tip predjela), sa podzonama C1 - Zaštitni pojas NP Prokletije, C2 - Zaštitni pojas NP Prokletije i C3 Prošireno urbano područje Plava), Zona D - Planina Visitor sa širom okolinom, sa podzonama D1 - Posebni rezervat prirode“Visitorsko jezero“, D2 - Planinski vijenac Visitor/Greben/Goleš i D3 - Podnožje planinskog vijenca Visitor/Greben/Goleš i Zona E - Staračko-zavojska zona, sa podzonama E1 - Zaštitni pojas NP i E2 - Staračko-zavojska zona 20 Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 159 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. U zoni A - Plavsko-Gusinjski terminalni basen Za podzonu A1 (Plavsko-Gusinjski terminalni basen) predložene su sledeće poljoprivredene aktivnosti: razvoj organske poljoprivrede (ratarstvo, voćarstvo, intezivno stočarstvo) uz otkup i distribucija u Vusanju - ljekovitog bilja, šumskih plodova i krmnog bilja, a u šumarstvu pošumljavanje i sanacija šuma Za podzonu A2 (Plavsko-Gusinjska kotlina) predložene su sledeće poljoprivredene aktivnosti: intenziviranje poljoprivrede oko Ljuče do Akvatorijuma Plavskog jezera, melioracija obradivih površina u riječnim dolinama i na njihovim nižim stranama u cilju bržeg odvodnjavanja i boljeg navodnjavanja, organizovanje poljoprivredne proizvodnje od granice Albanije do Plavskog jezera, povećanje oraničkih površina sa oko 400ha na oko 1700ha, razvoj organske poljoprivredne proizvodnje (ratarstvo, voćarstvo, intezivno stočarstvo), otkup, distribucija i prerada poljoprivrednih proizvoda u Gusinju i Plavu (prerada voća, mesa, mlijeka i dr. poljoprivrednih proizvoda), a u šumarstvu: drvoprerada sa (-) primarnim nivoom (pilane) u svim mjestima, van glavnih saobraćajnih pravaca, dalje od turističkih sadržaja, riječnih tokova i zaštićenih prirodnih i kulturnih dobara i (-) sekundarnim nivoom proizvodnjom polufinalnih proizvoda (drvene ploče, lamperija, brodski pod i sl.) u Kruševu, Gusinju i Plavu i (-) finalnim nivoom - proizvodnjom namještaja, stolarije i td. u Plavu (Brezojevice) U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni A imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 2 se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa, uključujući biološke resurse 2 kao što su šume i ljekovito bilje Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u druge 1 - 2 oblike korišćenja (poljoprivredne površine) U zoni B - Dolina Lima-Gornje Polimlje: Za zonu B su predložene sledeće poljoprivredene aktivnosti: organska poljoprivreda (voćarstvo, ratarstvo, ljekovito bilje, intezivno stočarstvo), otkup , distribucija i prerada (mala i srednja preduzeća) poljoprivrednih proizvoda u Murinu, Novšiće (preradu usmjeravati u već formirane industrijske i privredne zone), a od šumarskih drvoprerada sa primarnim nivoom (pilane) u svim mjestima, van glavnih saobraćajnih pravaca, dalje od turističkih sadržaja, riječnih tokova i zaštićenih prirodnih i kulturnih dobara i sekundarnim nivoom proizvodnjom polufinalnih proizvoda (drvene ploče, lamperija, brodski pod i sl.) - Murino, G. Rženica (poplavne šume uz rječna korita i imaju karakter zaštitnih šuma). Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 160 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni B imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 1-2 se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja Iskorišćavanje prirodnih resursa (šumski resursi, ljekovito bilje) 1-2 U zoni C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena (dio Zone Bor i Kofiljača –paleozoitski tip predjela): Za podzonu C1 (Zaštitni pojas - zaštitna zona NP Prokletije) predložene su poljoprivredene aktivnosti usmjerene na podsticanje razvoja organske poljoprivrede, stočarstva i voćarstvo, a od šumarskih podizanje i njega zaštitnih šuma Za podzonu C2 (Zaštitni pojas - zaštitna zona NP Prokletije) predložene su iste poljoprivredene aktivnosti kao i za zonu C1 (razvoj organske poljoprivrede, stočarstva i voćarstva), a od šumarskih iskorišćavanje privrednih šuma - ograničeno korišćenje jer se radi o šumama koje se nalaze u okviru zaštitne zone Nacionalnog parka Prokletije. Za podzonu C3 (Prošireno urbano područje Plava) predložene su iste poljoprivredene aktivnosti kao i za zone C1 i C2 (razvoj organske poljoprivrede, stočarstva i voćarstva), a od šumarskih drvoprerada sa primarnim nivoom (pilane) u svim mjestima, van glavnih saobraćajnih pravaca, dalje od turističkih sadržaja, riječnih tokova i zaštićenih prirodnih i kulturnih dobara U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni C imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 1-2 se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja Iskorišćavanje prirodnih resursa šumski resursi 1-2 U zoni D - Visitor sa širom okolinom: Za podzonu D1 (Posebni rezervat prirode Visitorsko jezero) nijesu predložene poljoprivredene i šumarske aktivnosti Za podzonu D2 (Planinski vijenac Visitor/Greben/Goleš) predložene su poljoprivredene aktivnosti vezane za razvoj organske poljoprivrede - voćarstva, ratarstva, stočarstva, krmno bilja, sakupljanje i branja ljekovitog bilja i šumskih plodova, uz očuvanje poljoprivrednog zemljište na nižim kotama i uz regionalnu saobraćajnicu, a od šumarskih korišćenje šuma koje imaju privredni karakter, uz pošumnjavanje Grebena, površina podložnih eroziji i slivnog područja Ljuče. Za podzonu D3 (Podnožje Visitora) predložene su poljoprivredene aktivnosti usmjerene na očuvanje poljoprivrednog zemljište na nižim kotama i uz regionalnu saobraćajnicu i razvoj organske poljoprivrede - voćarstva, ratarstva i stočarstva, a od šumarskih drvoprerada sa primarnim nivoom (pilane) u svim mjestima, van glavnih saobraćajnih pravaca, dalje od turističkih sadržaja, riječnih tokova i zaštićenih prirodnih i kulturnih dobara i sekundarnim nivoom - proizvodnjom polufinalnih proizvoda (drvene ploče, lamperija, brodski pod i sl.) u Pepićima. Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 161 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni D imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 1-2 se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa, uključujući biološke resurse 2 kao što su šume, šumski plodovi i ljekovito bilje U zoni E - Staračko-zavojskoj zoni: Za podzonu E1 (Zaštitni pojas - zaštitna zona NP Prokletije) su predložene poljoprivredene aktivnosti usmjerene na razvoju stočarstva, voćarstva, i korišćenju ljekovitog bilja i šumskih plodova, a od šumarskih pošumljavanje padina Zavoja i Starca - prioritet i očuvanje šumskog kompleksa) Za podzonu E2 (Staračko-zavojska zona) predložene su poljoprivredene aktivnosti usmjerene na razvoj organske poljoprivrede, stočarstvo, voćarstvo, i korišćenju ljekovitog bilja i šumskih plodova, a od šumarskih korišćenje privrednih šuma sa strogo kontrolisanom eksploatacijom, a u pošumljavanju prioritet imaju padine planine Štit, Vaganice, Planinice, Zavoj, Starac zbog zaštite od erozije. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni E imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 1-2 se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja Iskorišćavanje prirodnih resursa šumski resursi 1-2 U drugom varijantnom rješenju – scenariju razvoja B, koji je nazvan “zeleno- plavi scenario “wild beauty“ ili scenariju umjerenog razvoja, poljoprivreda je prioritet, zasnovan (prevashodno programima pomoći) na sledećem: intenziviranje poljoprivrede, ukrupnjavanje gazdinstava, unapređivanje stočarstva, izgradnja puteva do katuna na području cijele Opštine;. korišćenje najznačajnijih oraničkih površina u dolini Grnčara do Gusinja, sprovođenju mjera melioracije i prioritetima usmjerenim na oranice, voćarstvo i ljekovito bilje, stočarstvo; u prostoru oko Ljuče – u pojasu od 25 m predviđaju se posebni uslovi za izgradnju objekata, zaštita poljoprivrednog zemljišta; u Plavsko-Gusinjskom basenu i Gornjem Polimlju razvoj organske poljoprivrede, seoski turizam, lovni i ribolovni turizam; U šumarstvu; pošumljavanje uz riječne tokove; kontrolisana eksploatacija uz pošumljavanje i sanaciju kao prioritet i zaštićena veća površina šume molike. U projekciji razvoja po Scenariju B, po planskim jedinicama - zonama (A-E) dat je prostorni položaj navedenih aktivnosti. U zoni A - Plavsko-Gusinjski terminalni basen Za podzonu A1 (Zaštitna (buffer) zona NP“Prokletije“) predložene su sledeće poljoprivredene aktivnosti: razvoj organske poljoprivrede (ratarstvo, voćarstvo, intezivno stočarstvo) uz otkup i distribuciju u Vusanju ljekovitog bilja, šumskih plodova i krmnog bilja, a u šumarstvu kontrolisana eksploatacija, pošumljavanje i sanacija šuma. U podzoni A2 (Plavsko-Gusinjska kotlina) predložene su sledeće poljoprivredne aktivnosti: melioracija obradivih površina u riječnim dolinama i na njihovim nižim stranama u cilju bržeg Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 162 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. odvodnjavanja i boljeg navodnjavanja. zaštita riječnih tokova od erozije i bujičnih nanosa, organizovanje poljoprivredne proizvodnje od granice Albanije do Gusinja i uz atare sela Kolenovići, Kruševo, Višnjevo (oko Grnčara) povećanje oraničkih površina (sa oko 400ha na oko 1000ha (manje nego u Scenariju A!); organska poljoprivredna proizvodnja (ratarstvo, voćarstvo, intezivno stočarstvo); otkup, distribucija i prerada poljoprivrednih proizvoda u Gusinju i Plavu (prerada voća, mesa, mlijeka i dr. poljoprivrednih proizvoda); na poljoprivrednom zemljištu se mogu graditi stambeni objekti i ekonomski objekti namijenjeni primarnoj poljoprivrednoj proizvodnji, u skladu sa Zakonom o poljoprivrednom zemljištu. U šumarstvu je predviđen, primarni nivo obrade (pilane) u svim mjestima, van glavnih saobraćajnih pravaca, dalje od turističkih sadržaja, riječnih tokova i zaštićenih prirodnih i kulturnih dobara; dok je sekundarni nivo obrade - proizvodnja polufinalnih proizvoda (drvene ploče, lamperija, brodski pod i sl.) predviđen u Kruševu, Plav. Finalni nivo prerade proizvodnja namještaja, stolarija i td. je predviđen u Brezojevicama. Predložena je i međuopštinska saradnja – na bazi formiranja privrednih klastera. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 2 se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja Direktno iskorišćavanje resursa, šume, ljekovito bilje, poljoprivredno 1-2 zemljište U zoni B - Dolina Lima-Gornje Polimlje: U ovoj zoni je predložena organska poljoprivreda (voćarstvo, ratarstvo, ljekovito bilje, intezivno stočarstvo); otkup i distribucija poljoprivrednih proizvoda u Murini, Novšiće; melioracija obradivih površina u riječnim dolinama i na njihovim nižim stranama u cilju bržeg odvodnjavanja i boljeg navodnjavanja.;u šumarstvu: poplavne šume uz rječna korita i imaju karakter zaštitnih šuma; primarni nivo (pilane) u svim naseljenim mjestima, van glavnih saobraćajnih pravaca, dalje od turističkih sadržaja, riječnih tokova i zaštićenih prirodnih i kulturnih dobara,; sekundarni nivo( proizvodnje polufinalnih proizvoda (drvene ploče , lamperija, brodski pod i sl.) u Murinu i G. Rženici. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 1-2 se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja Direktno iskorišćavanje resursa, šume i ljekovito bilje 1-2 U zoni C -Zona zaštite NP Podzona C1 - Zaštitni (buffer) zona NP“Prokletije - predlaže se organska poljoprivreda (voćarstvo, stočarstvo) a u šumarstvu; zaštitne šume - pošumnjavanje i njegovanje šuma. Podzona C2- Zaštitna (buffer) zona NP“Prokletije“ (paleozojski masiv Prokletija) predloženo je voćarstvo, stočarstvo,proizvodnja krmnog bilja.dok u oblasti šumarstva; privredne šume- ograničeno i kontrolisano korišćenje jer su u okviru zaštitne zone NP kao i obnavljanje šuma – pošumljavanje. Podzona C3- Urbano područje predlaže se organska poljoprivreda (voćarstvo, stočarstvo) a u oblasti šumarstva drvoprerada, sa primarnim nivoom (pilane) u svim naseljenim mjestima, Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 163 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. van glavnih saobraćajnih pravaca, dalje od turističkih sadržaja, riječnih tokova i zaštićenih prirodnih i kulturnih dobara. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 1-2 se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja Direktno iskorišćavanje resursa, šume i ljekovito bilje 1-2 Zona D (Krševito krečnjački tereni Visitora) Podzona D1 - Regionalni park prirode “Visitor - predlaže se kontrolisana eksploatacija ljekovitog bilja i šumskih plodova, kao i stočarstvo. Kontrolisano upravljanje (korišćenje) privrednih šuma u zahvatu zaštićenog područja (regionalni park) Podzona D2 (Podnožje Visitora); organska poljoprivreda -voćarstvo, ratarstvo, stočarstvo. Očuvanje poljoprivrednog zemljište na nižim kotama i uz regionalnu saobraćajnicu. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 1-2 se koriste u poljoprivredi – NPK đubriva i pesticidi Direktno iskorišćavanje resursa, šume i ljekovito bilje 2 Zona E Staračko zavojska zona Podzona E1- Zaštitna (buffer) zona NP“Prokletije“- predložena je organska poljoprivreda, voćarstvo, ljekovito bilje i šumski plodovi i stočarstvo, a u šumarstvu pošumnjavanje padina Zavoja i Starca, prioritet ima očuvanje šumskog kompleksa. Podzona E2 (Staračko zavojska zona) - predložen je razvoj organske poljoprivrede stočarstvo, voćarstvo, krmno bilje, ljekovito bilje i šumski plodovi i otkup, distribucija i mala prerađivačka preduzeća u Velici.; u razvoju šumarstva je predviđeno korišćenje privrednih šuma; prioritet pošumnjavanje padina planine Štit, Vaganice, Planinice, Zavoj, Starac-zaštita od erozije, kontrolisana eksploatacije šume za tehničku građu, za planski period, do revitalizacije šumskog fonda; drvoprerada - primarni nivo (pilane) u svim mjestima, van glavnih saobraćajnih pravaca, dalje od turističkih sadržaja, riječnih tokova i zaštićenih prirodnih i kulturnih dobara. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 1-2 se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja Direktno iskorišćavanje resursa, šume i ljekovito bilje 2 U trećem varijantnom rješenju – scenariju razvoja C, koji je zasnovan na ubrzanom razvoju poljoprivreda je prioritet, zasnovan (prevashodno programima pomoći) na sledećem: intenziviranje poljoprivrede, ukrupnjavanje gazdinstava, unapređivanje stočarstva, izgradnja puteva do katuna na području cijele Opštine; korišćenje najznačajnijih oraničkih površina u dolini Ljuče, sprovođenje mjera melioracije (povećanje za 400ha -1500ha, manje nego u Scenariju A – 1700 zbog privredne zone), sa prioritetima usmjerenim na oranice, voćarstvo i ljekovito bilje, a razvoj stočarstvo. U šumarstvu je predviđeno pošumljavanje, prioritet će se Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 164 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. dati razvoju šumarstva u zoni E jer ima najviše privrednih šuma, sa strogo kontrolisanom eksploatacijom. Takođe, predviđa se izrada finalnih proizvoda od drveta. U NP Prokletije neće biti eksploatacije šuma, te šume će se kao šume posebne namjene koristiti po posebnom programu – uzgoj i njega sa izradom finalnih proizvoda. U projekciji razvoja po Scenariju C, po planskim jedinicama - zonama (A-E) dat je prostorni položaj navedenih aktivnosti. U zoni A - Plavsko-Gusinjski terminalni basen Za podzonu A1 (Zaštitna (buffer) zona NP“Prokletije“) predložene su sledeće (ograničene) poljoprivredene aktivnosti: razvoj organske poljoprivrede (ratarstvo, voćarstvo, intezivno stočarstvo) uz otkup i distribuciju u Vusanju ljekovitog bilja, šumskih plodova i krmnog bilja, a u šumarstvu kontrolisana eksploatacija, pošumljavanje i sanacija šuma. U podzoni A2 (Plavsko-Gusinjska kotlina) predložene su sledeće poljoprivredne aktivnosti: melioracija obradivih površina u riječnim dolinama i na njihovim nižim stranama u cilju bržeg odvodnjavanja i boljeg navodnjavanja. zaštita riječnih tokova od erozije i bujičnih nanosa, organizovanje poljoprivredne proizvodnje od granice Albanije do akvatorija Plavskog jezera; povećanje oraničkih površina u dolini Ljuče je predviđeno sa oko 400ha na oko 1500ha (manje nego u Scenariju A – 1700h); organska poljoprivredna proizvodnja (ratarstvo, voćarstvo, intezivno stočarstvo); otkup, distribucija i prerada poljoprivrednih proizvoda u Gusinju i Plavu (prerada voća, mesa, mlijeka i dr. poljoprivrednih proizvoda); na poljoprivrednom zemljištu se mogu graditi stambeni objekti i ekonomski objekti namijenjeni primarnoj poljoprivrednoj proizvodnji, u skladu sa Zakonom o poljoprivrednom zemljištu. Intenziviranje poljoprivrede je predviđeno programima pomoći, ukrupnjavanjem gazdinstava, unapređenjem stočarstva, izgradnjom puteva do katuna na području cijele Opštine, prioritet je dat korišćenju oranica, razvoju voćarstva, stočarstva i korišćenju ljekovitog bilja. U šumarstvu je predviđen, primarni nivo obrade (pilane) u svim mjestima, van glavnih saobraćajnih pravaca, dalje od turističkih sadržaja, riječnih tokova i zaštićenih prirodnih i kulturnih dobara; dok je sekundarni nivo obrade - proizvodnja polufinalnih proizvoda (drvene ploče, lamperija, brodski pod i sl.) predviđen u Kruševu, Plavu i Gusinju. Finalni nivo prerade - proizvodnja briketa, drvnih peleta i drvne sečke je predviđena u Brezojevicama. Predložena je i međuopštinska saradnja radi organizovanog skladištenja, prerade biomase. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 2 se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja Direktno iskorišćavanje resursa, šume, ljekovito bilje, poljoprivredno 2-3 zemljište U zoni B - Dolina Lima-Gornje Polimlje: U ovoj zoni je predložena organska poljoprivreda (voćarstvo, ratarstvo, ljekovito bilje, intezivno stočarstvo); otkup i distribucija poljoprivrednih proizvoda u Murini, Novšićima i G. Rženici (voća, ljekovitog bilja, krmnog bilja, rataraskih proizvoda i td). U Murinu je predviđen razvoj voćarstva i uzgoja ratarskih kultura,, u G. Rženici pčelarstvo (proizvodnja meda), sakupljanje ljekovitog bilja i šumskih plodova, a u Novšićima – proizvodnja mesa i mliječnih proizvoda. U šumarstvu je predviđen: primarni nivo (pilane) u svim naseljenim mjestima, van glavnih saobraćajnih pravaca, dalje od turističkih sadržaja, riječnih tokova i zaštićenih prirodnih i kulturnih dobara,; sekundarni nivo( proizvodnje polufinalnih proizvoda Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 165 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. (drvene ploče , lamperija, brodski pod i sl.) u Murinu i G. Rženici. Fabrike za preradu biomase (proizvodnja briketa, drvnih peleta i drvne sečke) u Murinu ili G. Rženici, Novšićima ili u okviru privredne zone ili organizovano skladištenje (za medjuopštinsku saradnju u pogledu prerade biomase). Poplavne šume uz rječna korita i imaju karakter zaštitnih šuma. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 1-2 se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja Direktno iskorišćavanje resursa, šume i ljekovito bilje 1-2 U zoni C -Zona zaštite NP Za podzone C1 i C2 (Zaštitna (buffer) zona NP“Prokletije) - predlaže se organska poljoprivreda (voćarstvo, stočarstvo) a u šumarstvu; zaštitne šume - pošumnjavanje i njegovanje šuma. Podzona C3 - Urbano područje - predlaže se organska poljoprivreda (voćarstvo, stočarstvo) sa organizovanim otkupom i distribucijom poljoprivrednih proizvoda u Đuričkoj rijeci i Donjem Metehu, a u oblasti šumarstva drvoprerada, sa primarnim nivoom (pilane) u svim naseljenim mjestima, van glavnih saobraćajnih pravaca, dalje od turističkih sadržaja, riječnih tokova i zaštićenih prirodnih i kulturnih dobara, dok sekundarni nivo treba da uključi proizvodnju polufinalnih proizvoda (drvene ploče , lamperija, brodski pod i sl.) na području Bogajića. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 1-2 se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja Direktno iskorišćavanje resursa, šume i ljekovito bilje 1-2 Zona D (Krševito krečnjački tereni Visitora) Podzona D1 - Regionalni park prirode “Visitor - predlaže se razvoj stočarstva, kontrolisana eksploatacija ljekovitog bilja i šumskih plodova i razvoj voćarstva, a u razvoju šumarstva korišćenje privrednih šuma sa kontrolisanim upravljanjem u zahvatu Regionalnog parka, uz pošumljavanje (prioritet Greben). Podzona D2 (Podnožje Visitora) – uključuje razvoj organske poljoprivrede - voćarstvo, ratarstvo, stočarstvo, krmno bilje, iskorišćavanje ljekovitog bilja i šumskih proizvoda, očuvanje poljoprivrednog zemljište na nižim kotama i uz regionalnu saobraćajnicu. U šumarstvu se predlaže korišćenje šuma privrednog karaktera sa prioritetom u pošumnjavanju površina podložnih eroziji i slivnog područja Ljuče. Šume u okviru MZ Gusinje su zaštitne šume. Predviđena je drvoprerada sa primarnim nivoom (pilane) u svim naseljenim mjestima , van glavnih saobraćajnih pravaca, dalje od turističkih sadržaja, riječnih tokova i zaštićenih prirodnih i kulturnih dobara, a sekundarni nivo - proizvodnja polufinalnih proizvoda (drvene ploče , lamperija, brodski pod i sl.) u Pepićima, Martinovićima. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 1-2 se koriste u poljoprivredi – NPK đubriva i pesticidi Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 166 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu Direktno iskorišćavanje resursa, šume, šumski proizvodi, ljekovito bilje decembar 2013. 2 Zona E Staračko zavojska zona Podzona E1- Zaštitna (buffer) zona NP“Prokletije“- predložen je razvoj stočarstva, voćarstva uzgoj krmnog bilja, sakupljanje ljekovitog bilja i šumskih plodova, a u šumarstvu korišćenje privrednih šuma (ograničeno korišćenje u okviru zaštitne zone NP-a), pošumnjavanje padina Zavoja i Starca, prioritet ima očuvanje šumskog kompleksa. Podzona E2 (Staračko zavojska zona) - predložen je razvoj organske poljoprivrede stočarstvo, voćarstvo, uzgoj krmnog bilja, sakupljanje ljekovitog bilja i šumskih plodova i otkup, distribucija i mala prerađivačka preduzeća u Velici; u razvoju šumarstva je predviđeno korišćenje privrednih šuma; prioritet pošumnjavanje padina planine Štit, Vaganice, Planinice, Zavoj, Starac u cilju zaštite od erozije, kontrolisana eksploatacije šume za tehničku građu, za planski period, do revitalizacije šumskog fonda; drvoprerada - primarni nivo (pilane) u svim mjestima, van glavnih saobraćajnih pravaca, dalje od turističkih sadržaja, riječnih tokova i zaštićenih prirodnih i kulturnih dobara. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 1-2 se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja Direktno iskorišćavanje resursa, šume i ljekovito bilje 2 Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 167 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu (ii) decembar 2013. Iskorišćavanje vodnog potencijala Pored ostalih djelatnosti, iskorišćavanje vodnog potencijala je izabrano za jednu od aktivnosti koje su važne za privredni razvoj Plava i za istu su u sva 3 varijantnih rješenja – scenarija razvoja u PUP-u razvijene različite aktivnosti (po vrsti, intenzitetu i prostornom obimu). Iskorišćavanje vodnog potencijala je u najevećem broju slučajeva zasnovano na izgradnji mini-hidro-elektrana. U prvom varijantnom rješenju – scenariju razvoja A, koji je nazvan scenario ograničene izgradnje – korak po korak (“step by step”) predloženo je ograničeno iskorišćavanje vodnog potencijala na području Opštine Plav kroz izgradnju mini-hidro-elektrana (u daljem tekstu mHe) na Babinopoljskoj rijeci, Grlji i Jari. Planiranje razvoja energetskog sektora je potpuno tek nakon sagledavanja energetskih potreba kao i prirodnih potencijala i mogućnosti ušteda na lokalnom nivou. Lokalna samouprava, shodno zakonu o energetic treba da da pripremi Lokalni energetski plan koji za period od 10 godina planira potrebe i način snabdijevanja energijom, kao i mjere za efikasno korišćenje energije, obnovljivih izvora energije U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa - vodne resurse 2 Promjene u vodotocima, zasipanje novih akumulacija 1 Prekid migratornih puteva za vodene organizme (ribe i dr) 2 Izmjena strukture i sastava vodenih organizama u novim akumulacijama 1 U projekciji razvoja po Scenariju A, po planskim jedinicama - zonama (A-E) dat je prostorni položaj navedenih aktivnosti. U zoni A - Plavsko-Gusinjski terminalni basen Za podzonu A1 (Plavsko-Gusinjski terminalni basen) predložena je izgradnja mHe Grlja i upotrba obnovljivih izvora energije. U podzoni A2 (Plavsko-Gusinjska kotlina) nijesu predložene mHE, već regulacija rijeke Ljuče i njenih pritoka (Vrulja i Grlja), melioracija obradivih površina u riječnim dolinama i na njihovim nižim stranama u cilju bržeg odvodnjavanja i boljeg navodnjavanja kao i zaštitna riječnih tokova od erozije i bujičnih nanosa. U vezi sa izgradnjom objekata u zoni rječnih tokova, predviđeno je da se u pojasu od 25m oko ( rječnih tokova) Ljuče mogu izgrađivati objekti ali pod posebnim uslovima, dok se za prostor oko Plavskog jezera dozvoljava gradnja objekata samo kao izuzeće, shodno rezultatima Studije zaštite i njenim smjernicama. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni A imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Promjena stabilnosti rječnih obala 0-1 U zoni B - Dolina Lima-Gornje Polimlje: Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 168 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Za zonu B su takođe nijesu predložene mHE, već samo upotreba obnovljivih izvora energije kao i melioracija obradivih površina u riječnim dolinama i na njihovim nižim stranama u cilju bržeg odvodnjavanja i boljeg navodnjavanja. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni B nemaju značajne negativne uticaje na životnu sredinu U zoni C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena Ni u zoni C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena (dio Zone Bor i Kofiljača –paleozoitski tip predjela) – podzone C1, C2 i C3, nijesu predložene mHE, već samo upotreba obnovljivih izvora energije. Interesantan hidrološki objekat Oko Skakvice, predložen je da se iskoristi kao turistički motiv u okviru razvojnih aktivnosti za podzonu C1 (Zaštitni pojas - zaštitna zona NP Prokletije). U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni C nemaju značajne negativne uticaje na životnu sredinu U zoni D - Visitor sa širom okolinom: U ovoj zoni, u njenim podzonama D1, D2 i D3 nijesu predložene mHE, već samo upotreba obnovljivih izvora energije. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni D nemaju značajne negativne uticaje na životnu sredinu U zoni E - Staračko-zavojskoj zoni: Za podzonu E1 (Zaštitni pojas - zaštitna zona NP Prokletije) je predložena izgradnja mHe na Babinopoljskoj rijeci i rijeci Jari, kao i upotreba obnovljivih izvora energije i (dalji) nastavak istraživanja hidropotencijala. U podzoni E2 (Staračko-zavojska zona) nijesu predviđeni posebni (energetski ili sl) zahvati za korišćenje njenog vodnog potencijala. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa - vodnih resursa 2 Promjene u vodotocima, zasipanje novih akumulacija 1 Prekid migratornih puteva za vodene organizme (ribe i dr) 2 Izmjena strukture i sastava vodenih organizama u novim akumulacijama 1 U drugom varijantnom rješenju – scenariju razvoja B, koji je nazvan plavo – zeleni scenario (“wild beauty”) predloženo je ograničeno iskorišćavanje vodnog potencijala kroz izgradnju mHe na Babinopoljskoj rijeci i rijeci Jari. Planiranje razvoja energetskog sektora je potpuno tek nakon sagledavanja energetskih potreba kao i prirodnih potencijala i mogućnosti ušteda na lokalnom nivou. Lokalna samouprava, shodno zakonu o energetic treba da da pripremi Lokalni energetski plan koji za period od 10 godina planira potrebe i način snabdijevanja energijom, kao i mjere za efikasno korišćenje energije, obnovljivih izvora energije. Sledeća 3 hidrološka objekta su predložena za zaštitu: Plavsko jezero, Alipašini izvori i Oko Skakavice. Za područje Plavskog jezera je istovremen razvoj turizma (izgradnje turističkog kompleksa na njegovoj obali). Predviđena je melioracija obradivih površina u riječnim dolinama i na njihovim nižim stranama u cilju bržeg odvodnjavanja i boljeg navodnjavanja kao i zaštitna riječnih tokova od erozije i bujičnih nanosa. U vezi sa izgradnjom objekata u zoni rječnih tokova, predviđeno je da se u pojasu od 25m oko (rječnih tokova) Ljuče mogu izgrađivati objekti ali pod posebnim uslovima, dok se za prostor oko Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 169 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Plavskog jezera dozvoljava gradnja objekata samo kao izuzeće, shodno rezultatima Studije zaštite i njenim smjernicama U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa - vodnih resursa 2 Promjene u vodotocima, zasipanje novih akumulacija 1 Prekid migratornih puteva za vodene organizme (ribe i dr) 2 Izmjena strukture i sastava vodenih organizama u novim akumulacijama 1 U projekciji razvoja po Scenariju B, po planskim jedinicama - zonama (A-E) dat je prostorni položaj navedenih aktivnosti. U zoni A - Plavsko-Gusinjski terminalni basen Za podzonu A1 (Plavsko-Gusinjski terminalni basen) nijesu predložene značajnije razvojne aktivnosti koje su zasnovane na direktnom iskorišćavanje vodnog potencijala (mHe i sl), ali je zato pedložena upotreba obnovljivih izvora energije, bez navođenja detalja o vrstama i načinu upotrebe obnovljivih izvora energije. Iz ove podzone je za zaštitu kandidovano područje Alipašinih izvora (P~53ha, u kategoriji zaštite „spomenik prirode“) i vodopad Grlja. U podzoni A2 (Plavsko-Gusinjska kotlina) nijesu predložene mHE, već melioracija obradivih površina u riječnim dolinama i na njihovim nižim stranama u cilju bržeg odvodnjavanja i boljeg navodnjavanja kao i zaštitna riječnih tokova od erozije i bujičnih nanosa. U vezi sa izgradnjom objekata u zoni rječnih tokova, predviđeno je da se u pojasu od 25m oko rječnih tokova) Ljuče mogu izgrađivati objekti ali pod posebnim uslovima, dok se prostor Plavskog jezera sa okolnim plavnim livadama (P~1.193ha) predloženo da bude zaštićeno kao spomenik prirode. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni A imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Promjena stabilnosti rječnih obala 0-1 U zoni B - Dolina Lima-Gornje Polimlje: Za zonu B takođe nijesu predložene mHE, već samo upotreba obnovljivih izvora energijeU cilju bolje zaštite predviđeno je stavljanje Oka Skakavice (38 ha) pod zaštitu, u kategoriji spomenik prirode“, ali i zaštita vodoizvorišta-Bajrovića izvori. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni B nemaju značajne negativne uticaje na životnu sredinu U zoni C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena Ni u zoni C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena (dio Zone Bor i Kofiljača –paleozoitski tip predjela) – podzone C1, C2 i C3, nijesu predložene mHE, već samo upotreba obnovljivih izvora energije. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni C nemaju značajne negativne uticaje na životnu sredinu U zoni D - Visitor sa širom okolinom: Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 170 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. U ovoj zoni, u njenim podzonama D1, D2 i D3 nijesu predložene mHE, već samo upotreba obnovljivih izvora energije. Visitorsko jezero je predloženo za stavljanje pod zaštitu U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni D nemaju značajne negativne uticaje na životnu sredinu U zoni E - Staračko-zavojskoj zoni: Za podzonu E1 (Zaštitni pojas - zaštitna zona NP Prokletije) je predložena izgradnja mHe na Babinopoljskoj rijeci i rijeci Jari, kao i upotreba obnovljivih izvora energije. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa - vodnih resursa 2 Promjene u vodotocima, zasipanje novih akumulacija 1 Prekid migratornih puteva za vodene organizme (ribe i dr) 2 Izmjena strukture i sastava vodenih organizama u novim akumulacijama 1 U trećem varijantnom rješenju – scenariju razvoja C, koji je zasnovan na ubrzanom razvoju, predložene su slične aktivnosti za korišćenje vodnog potencijala kao i u okviru scenarija B (“wild beauty”). Predviđena je izgradnja mHe na Babinopoljskoj rijeci i rijeci Jari (kao i vjetroelektrana na Čakoru). Planiranje razvoja energetskog sektora je potpuno tek nakon sagledavanja energetskih potreba kao i prirodnih potencijala i mogućnosti ušteda na lokalnom nivou. Lokalna samouprava, shodno zakonu o energetic treba da da pripremi Lokalni energetski plan koji za period od 10 godina planira potrebe i način snabdijevanja energijom, kao i mjere za efikasno korišćenje energije, obnovljivih izvora energije. Sledeća 3 hidrološka objekta su predložena za zaštitu: Plavsko jezero, Alipašini izvori i Oko Skakavice. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa - vodnih resursa 2 Promjene u vodotocima, zasipanje novih akumulacija 1 Prekid migratornih puteva za vodene organizme (ribe i dr) 2 Izmjena strukture i sastava vodenih organizama u novim akumulacijama 1 U projekciji razvoja po Scenariju C, po planskim jedinicama - zonama (A-E) dat je prostorni položaj navedenih aktivnosti. U zoni A - Plavsko-Gusinjski terminalni basen Za podzonu A1 (Plavsko-Gusinjski terminalni basen) nijesu predložene značajnije razvojne aktivnosti koje su zasnovane na direktnom iskorišćavanje vodnog potencijala (mHe i sl), ali je zato pedložena upotreba obnovljivih izvora energije, bez navođenja detalja o vrstama i načinu upotrebe obnovljivih izvora energije. Iz ove podzone je za zaštitu kandidovano područje vodopada Grlja, kao i Alipašini izvori (P~53ha, u kategoriji zaštite „spomenik prirode“) koje će sa druge strane biti iskorišćeno za buduću fabriku vode.na kojima se mogu ie samo uređenje(ili Studija opravdanosti za fabriku vode ili eksploataciju vodoizvorišta), U podzoni A2 (Plavsko-Gusinjska kotlina) nijesu predložene mHE, već melioracija obradivih površina u riječnim dolinama i na njihovim nižim stranama u cilju bržeg odvodnjavanja i boljeg navodnjavanja kao i zaštitna riječnih tokova od erozije i bujičnih nanosa. Prostor Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 171 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Plavskog jezera sa okolnim plavnim livadama (P~1.193ha) je predložen da bude zaštićen kao spomenik prirode. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni A imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa - vodnih resursa 2 Promjene u vodotocima, zasipanje novih akumulacija 1 Prekid migratornih puteva za vodene organizme (ribe i dr) 2 Izmjena strukture i sastava vodenih organizama u novim akumulacijama 1 U zoni B - Dolina Lima-Gornje Polimlje: Za zonu B su takođe nijesu predložene mHE, već samo upotreba obnovljivih izvora energije kao u cilju bolje zaštite – stavljanje Oka Skakavice (38 ha) pod zaštitu, u kategoriji spomenik prirode“, ali i zaštita vodoizvorišta-Bajrovića izvori. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni B nemaju značajne negativne uticaje na životnu sredinu U zoni C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena Ni u zoni C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena – podzone C1, C2 i C3, nijesu predložene mHE, već samo upotreba obnovljivih izvora energije. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni C nemaju značajne negativne uticaje na životnu sredinu U zoni D - Visitor sa širom okolinom: U ovoj zoni, u njenoj podzoni D2 predložena je izgradnja mHE Murinska rijeka U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni A imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa - vodnih resursa 2 Promjene u vodotocima, zasipanje novih akumulacija 1 Prekid migratornih puteva za vodene organizme (ribe i dr) 2 Izmjena strukture i sastava vodenih organizama u novim akumulacijama 1 U zoni E - Staračko-zavojskoj zoni: Za podzonu E1 (Zaštitni pojas - zaštitna zona NP Prokletije) je predložena izgradnja mHe na Babinopoljskoj rijeci i rijeci Jari. Za podzonu E2 – Staračko zavojska zona predložena je izgradnja mHe Velička rijeka. Izvorište Pećke bistrice je preporučeno za zaštitu. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni A imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa - vodnih resursa 2-3 Promjene u vodotocima, zasipanje novih akumulacija 1 Prekid migratornih puteva za vodene organizme (ribe i dr) 2 Izmjena strukture i sastava vodenih organizama u novim akumulacijama 1 Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 172 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu (iii) decembar 2013. Izgradnja građevinskih objekata, uključujući turističke objekte i infrastrukturu Po analogiji sa poljoprivredom, šumarstvom i korišćenjem vodnog potencijala, aspekt izgradnje (građevinskih) objekata je u ovom Izvještaju obrađen kroz pregled i analizu predloženih aktivnosti izgradnje novih objekata u sva 3 varijantna rješenja – scenarija razvoja u PUP-u. Shodno raspoloživim informacijama iz tekuće (III-će) faze PUP-a u ovaj pregled su, izuzimajući hidroenergetske objekte - mHe, uključeni različiti vidovi uticaja od gradnje: stambenih, industrijskih, turističkih, saobraćajnih, i drugih (građevinskih) objekta, po scenarijima razvoja i prostornim jedinicama - zonama. Uticaji od razvoja nove hidrotehničke infrastrukture (koja je vezana za izgradnju građevinskih objekata) integrisani su u prethodno navedene uticaje od gradnje (građevinskih) objekata. U Planu je predviđeno da se sačuvaju koridori za sve planirane saobraćajnice iz planova višeg reda koji se još ne grade (npr. za autoput), uz aktiviranje sjeverne zaobilaznice Limski most - Rudo Polje, Skić, Korita, kao i put za Podgoricu preko Albanije koji još nije završen (2-3 godine) a predstavlja šansu za prekograničnu saradnju i povezivanje regiona, te izgradnja lokalne saobraćajne mreže i njena rekonstrukcija radi disperzivnog razvoja, unapređenja života u svim naseljima, pristupa katunima i turističkim lokacijama i dr. Od planiranih površine za izgradnju, predviđeno je da se iskoriste one površine za koje je već utvrđena namjena u važećem PPO, a planirane su da budu realizovane u prvoj faz, izuzimajući područje NP Prokletije. Planirana je izgradnja objekata samo u okviru sadašnjeg urbanog područja GUP i DUP i u okviru proširenih urbanih područja PUN Murino i Gusinje, Vusanje, uz koncentraciju izgradnje u površinama sadašnjih planova. Potenciran je razvoj Vusanja i Velike u kojima je najveći odliv stanovništva. Dolina Grebaje je identifikovana kao konfliktna zona u graničnom području sa NP Prokletije koja je djelimično degradirana bespravnom gradnjom U prvom varijantnom rješenju – scenariju razvoja A, koji je nazvan scenario ograničene izgradnje – korak po korak (“step by step”) predloženo je infrastrukturno opremanje u sadašnjim kapacitetima, unapređenje života i uređenja privrede, intenziviranje poljoprivrede. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata 2 (zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda) Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 1 korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i drugih objekata Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa 1 U projekciji razvoja po Scenariju A, po planskim jedinicama - zonama (A-E) dat je prostorni položaj navedenih aktivnosti. U zoni A - Plavsko-Gusinjski terminalni basen Za podzonu A1 (Plavsko-Gusinjski terminalni basen) predložena je razvoj naselje Vusanje koji je u vezi sa izgradnjom puta preko Albanije i razvojem NP Prokletije - popuna centralnim funkcijama (generalna urbanistička razrada, samo centralni dio kako bi se dopunile funkcije). Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 173 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. U podzoni A2 (Plavsko-Gusinjska kotlina) predložena je izgradnja regionalnog puta preko Albanije, rekonstrukcija puta Plav - Gusinje preko Kruševa i Vojnog sela, aktiviranje industrijske zone u Gusinju za postojeće djelatnosti, usklađen urbani razvoj Plava po predviđenim fazama koji prati izgradnja društvene i tehničke - komunalne infrastrukture, bez proširenja naselja prema Plavskom jezeru, a u okviru ruralnih naselja se mogu graditi stambeni objekti, privredni objekti i smještajni turistički kapaciteti. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni A imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata 2 (zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda) Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 2 korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i drugih objekata Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa 1 U zoni B - Dolina Lima-Gornje Polimlje: U zoni B je pored regionalnog puta redloženo proširenje lokalnog puta kroz Mašnicu, pored lokalnog groblja, uz proširenje granica urbanog naselja Murina sa oko 47ha na oko 68ha (generalna urbanistička razrada), izgradnju objekata malih i srednjih preduzeća, objekata za preradu i sl. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata 1-2 (zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda) Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 1-2 korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i drugih objekata Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa 1 U zoni C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena U zoni C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena (dio Zone Bor i Kofiljača –paleozoitski tip predjela) – u podzonama C1 i C2 je predviđena izgradnja seockog i eko-turizma, uključujući popunjavanje sadržajima naselja / sela Hoti, izgradnja lokalnih puteva i povezivanje sa susjednom Albanijom (preko Trokusa). U podzoni C3 je predložen razvoj rezervne zone na području naselja Đurička rijeka i Bogajiće za potrebe proširenja urbanog područja Plava, radi neophodnog rasta prema podzoni C2, uz usaglašavanje sa planiranim sadržajem turizma. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata 1-2 (zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda) Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 1-2 Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 174 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i drugih objekata Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa decembar 2013. 1 U zoni D - Visitor sa širom okolinom: U ovoj zoni, u njenim podzonama D1, D2 i D3, izuzev izgradnje lokalnih puteva i razvoja (i popunjavanja) naselja u kontaktnoj zoni i uz regionalni put (poslovni i privredni objekti), nijesu predložena druga značajnija izgradnja građevinskih objekata. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 1 korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i drugih objekata Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa 1 U zoni E - Staračko-zavojskoj zoni: Za podzonu E1 (Zaštitni pojas - zaštitna zona NP Prokletije) je predložena izgradnja puta za Dečane, kao turističkog puta koji se ne može realizovati u planskom period (ili u I fazi pripreme za izradu Generalnog projekta radi utvrđivanja trase), zatim izgradnja lokalnih puteva i puteva do katuna, izgradnja eko-katuna, punkta za pristup NP, revitalizacija sela i popunjavanje nedostajućim sadržajima U podzoni E2 (Staračko-zavojska zona) je predviđeno aktiviranje katuna, izgradnja puteva do katuna i u okviru postojećih moguća organizacija tzv. eko-katuna, razvoj Velike, Mašnice, Rženice, popunjavanje naselja nedostajućim sadržajima, izgradnja pogona za otkup i preradu na novim površinama uz regionalni put. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 1-2 korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i drugih objekata Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata 1-2 (zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda) Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa 1 U drugom varijantnom rješenju – scenariju razvoja B, koji je nazvan plavo – zeleni scenario (“wild beauty”) predloženo je zaustavljanje negativnih migracija, iseljavanja (obezbijeđenej minimuma uslova za život, komunalno opremanje i dr), zadržavanje istog broja stanovnika ili njihov blagi rast, disperzivan razvoj, specifični konkurentni turizam je nosilaca razvoja uz poljoprivredu. U planskom periodu se ne očekuje izgradnjai svih planiranih saobraćajnica iz planova višeg reda (npr. autoputa), aktiviranje sjeverne zaobilaznice Limski most – Rudo Polje, Skić, Korita. Put za Podgoricu preko Albanije ima veliki značaj u smislu brzog razvoja i predstavlja šansa za prekograničnu saradnju i Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 175 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. povezivanje regiona u cilju smanjenja razlika. Predviđenaj je izgradnja lokalne saobraćajne mreže i njena rekonstrukcija, što će omogućiti disperzivan razvoj, unapređenje života u svim naseljima, pristup katunima i turističkim lokacijama. Planiran je regionalni put preko Bogićevice - izrada projektne dokumentacije, utvrđivanje trase, a očekuje se završetak rekonstrukcije puta preko Čakora (tunel), kao i lokalnih puteva u zoni E. U pogledu stanovanja planira se i očekuje disperzan i ravnomjerniji razvoj naselja - ne samo razvoj urbanih područja, razvoj sela će se planirati u smislu novih sadržaja i funkcija kroz smjernice PUP-a u sadašnjim granicama ili neophodno širenje, uz mogućnost izgradnje stambenih objekata na zemljištu u vlasništvu i privrednih objekata za potrebe planiranih djelatnosti, unapređenje uslova života, putevi, voda, kanalizacija, prečišćavanje otpadnih voda u svim naseljima, izgradnja objekata samo u okviru sadašnjeg urbanog područja GUP i DUP i u okviru proširenih urbanih područja PUN Murino i Gusinje,Vusanje, uz koncentraciju izgradnje u površinama sadašnjih planova. Planiran je razvoj Vusanja i Velike u kojima je najveći odliv stanovništva. Od turističkih objekata, planirano je osposobljavanje postojećeg hotela sa cca 260 mjesta, izgradnja hotela i ostalih sadržaja i objekata za smještaj u okviru već planiranog turističkog kompleksa pored Plavskog jezera (cca 500 kreveta), kao i nove lokacije - kao potencijalne, aktiviranje turističkih potencijala Čakora i okolnih planina, valorizovanje otkrivenih pećina, jama kao i drugih turističkih motiva, U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata 2-3 (zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda) Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 2-3 korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i drugih objekata Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa 2 U projekciji razvoja po Scenariju B, po planskim jedinicama - zonama (A-E) dat je prostorni položaj navedenih aktivnosti. U zoni A - Plavsko-Gusinjski terminalni basen Za podzonu A1 (Plavsko-Gusinjski terminalni basen) predložena je razvoj naselja Vusanje koji je u vezi sa izgradnjom puta preko Albanije i razvojem NP Prokletije - popuna centralnim funkcijama (generalna urbanistička razrada Vusanja, samo centralni dio kako bi se dopunile funkcije). Naselje Vusanje i ostala naselja treba popuniti nedostajućim centralnim funkcijama (generalna urbanistička razrada). Predviđena je izgradnja fabrike vode, van zone A1 (preporuka u industrijskoj zoni u Gusinju).Razvijaće se seoski turizam - napuštene kuće i seoska domaćinstva organizovati kao turistička domaćinstva. U podzoni A2 (Plavsko-Gusinjska kotlina) predložena je izgradnja regionalnog puta preko Albanije, rekonstrukcija puta Plav - Gusinje preko Kruševa i Vojnog sela, aktiviranje industrijske zone u Gusinju za postojeće djelatnosti, usklađen urbani razvoj Plava, kao opštinskog centra po predviđenim fazama koji prati izgradnja društvene i tehničke komunalne infrastrukture, bez proširenja naselja prema Plavskom jezeru, a u okviru ruralnih naselja se mogu graditi stambeni objekti, privredni objekti i smještajni turistički kapaciteti. U okviru ruralnih naselja moći će se graditi stambeni objekti, privredni objekti i smještajni turistički kapaciteti, prednost na kvalitativnoj dogradnji, zaokruživnju, obnovi, revitalizaciji postojećih, posebno degradirnih površina. Plav i Gusinje će se razvijati kao turistički centri. Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 176 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Predviđeno je aktiviranje postojećeg hotela i izgradnja hotela od 4*-5*- Predviđeno je ispitivanje mogućnosti izgradnje žičare od Plava do Visitora. Gusinje će se razvijati kao značajan lokalni centar ili viši nivo - proširena granica urbanističkog područja Gusinja sa 94,4ha na 162,6ha kroz generalnu urbanističku razradu, uz aktiviranje (postojeće) industrijske zone za postojeće djelatnosti i poljoprerađivačku djelatnost, drvoprerađivačke i dr. grane čiste industrije. U okviru ruralnih naselja mogu se graditi stambeni objekti, privredni objekti i smještajni turistički kapaciteti. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni A imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata 2-3 (zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda) Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 2-3 korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i drugih objekata Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa 2 U zoni B - Dolina Lima-Gornje Polimlje: U zoni B je pored regionalnog puta redloženo proširenje lokalnog puta kroz Mašnicu, pored lokalnog groblja, uz proširenje granica urbanog naselja Murina sa oko 47ha na oko 68ha (generalna urbanistička razrada), izgradnju objekata malih i srednjih preduzeća, objekata za preradu i sl. Predviđena je izgradnja hotela ili motela u Murinu -3* i više. U cilju očuvanja toka Lima, zabranjena je izgradnja objekata na udaljenosti od 25m od korita rijeke, Izgradiće se i turistički i pristupni punkt za Regionalni park “Visitor“ u Murinu. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata 2 (zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda) Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 2 korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i drugih objekata Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa 1-2 U zoni C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena U zoni C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena (dio Zone Bor i Kofiljača –paleozoitski tip predjela) – u podzonama C1 i C2 je predviđena izgradnja seockog i eko-turizma, uključujući popunjavanje sadržajima naselja / sela Hoti, izgradnja lokalnih puteva i povezivanje sa susjednom Albanijom (preko Trokusa). Razvijaće se seoski i eko – turizam (napuštene kuće i seoska domaćinstva organizovati kao turistička domaćinsta) U podzoni C3 je predložen razvoj rezervne zone na području naselja Đurička rijeka i Bogajiće za potrebe proširenja urbanog područja Plava, radi neophodnog rasta prema podzoni C2, uz usaglašavanje sa planiranim sadržajem turizma. postići funkcionalnu komplementarnost Plavsko jezero-Bor Kofiljača, U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 177 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu uticaji Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata (zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda) Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i drugih objekata Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa decembar 2013. (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) 1-2 1-2 1 U zoni D - Visitor sa širom okolinom: U ovoj zoni, u njenim podzonama D1 i D2 predviđena je izgradnja lokalnih puteva i razvoj (i popunjavanje) naselja u kontaktnoj zoni i uz regionalni put (poslovni i privredni objekti), aktiviranje katuna, eko-katuni i izgradnja i rekonstrukcija planinarskih domova, ali i Ispitivanje mogućnosti i izgradnja žičare i punktova - žičara od Plava do Visitora. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 2 korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i drugih objekata Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa 1-2 U zoni E - Staračko-zavojskoj zoni: Za podzonu E1 (Zaštitni pojas - zaštitna zona NP Prokletije) je predložena izgradnja puta za Dečane preko Bogićevice, kao turističkog puta koji se ne može realizovati u planskom period (ili u I fazi - pripreme za izradu Generalnog projekta radi utvrđivanja trase), zatim izgradnja lokalnih puteva i puteva do katuna u cilju njihove aktivacije, izgradnja eko-katuna, punkta za pristup NP, revitalizacija sela i popunjavanje nedostajućim sadržajima. Bogićevica je predložena da se razvija kao turistički punkt pripremajući se za potencijalni centar planinskog i zimskog turizma, uključujući razvoj potencijalnih skijališta u NP-u U podzoni E2 (Staračko-zavojska zona) je predviđeno aktiviranje katuna, izgradnja puteva do katuna i u okviru postojećih moguća organizacija tzv. eko-katuna, razvoj Velike, Mašnice, Rženice, popunjavanje naselja nedostajućim sadržajima, izgradnja pogona za otkup i preradu na novim površinama uz regionalni put. Čakor je predložen da bude turistički, skijaški i vizitorski centar, povezan sa Nacionalnim parkom i Plavom. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 2 korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i drugih objekata Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata 2 (zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda) Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa 1-2 Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 178 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. U trećem varijantnom rješenju – scenariju razvoja C, koji je zasnovan na ubrzanom razvoju, predloženo je saobraćajno povezivanje na autoput, kao I put za Podgoricu preko Albanije, povezivanje sa aerodrom Berane, aerodromom Pljevlja, željeznicom Berane - Peć, komunalno opremanje, razvoj privrednih zona. U planskom periodu trebaće da se izgradesve planirane saobraćajnice iz planova višeg reda - autoput Bar – Boljari - ogranak Murino Peć, sjeverna zaobilaznica Limski most - Rudo Polje, Skić, Korita (dio), kao i put za Podgoricu preko Albanije (Plav-Gusinje - Podgorica) koji ima veliki značaj u smislu brzog razvoja i šansa je za prekograničnu saradnju i povezivanje regiona u cilju smanjenja razlika. Izgradiće se i lokalna saobraćajna mreža i njena rekonstrukcija po fazama, prema Strateškom planu i obezbijeđenim sredstvima Predviđena je izgradnja i regionalnog puta za Dečane preko Bogićevice, ako i rekonstrukcija puta preko Čakora (tunel), kao i lokalni putevi u zoni E. Razvoj naselja, odnosno nova izgradnju na područjima za koja se predviđa urbanistička razrada :Vusanje, zaleđe Plava - Prnjavor, prošireni zahvat za Gusinje i Murino. Uzeće se u razmatranje lokacije na kojima se nelegalno gradilo,u cilju unapređenja, a bez širenja. Namjerava se ubrzati razvoj sjevernog dijela Opštine: Murino, Velika, Brezojevica i Vusanje. Planiran je regionalni put preko Bogićevice - izrada projektne dokumentacije, utvrđivanje trase, a očekuje se završetak rekonstrukcije puta preko Čakora (tunel), kao i lokalnih puteva u zoni E. Predloženo je aktiviranje svih lokacija, turističkih centara, punktova i motiva, planska mogućnost (2000 -3000 kreveta).U cilju zaštite Plavskog jezera – u pojasu od 50 m zabranjena je gradnja. Sadržaji u zaleđu grada koji su planirani i važećim planovima u prvoj fazi PPPN NP Prokletije (16 000 ha,preko 90% državno vlasništvo)) predstavljaju velika šansa radi čega treba ubrzati izradu Plana, razvijati konkurentan turizam kakvog nema u okruženju, predviđeni su i“divlja ljepota“smještajni kapacitet izvan tih područja,“škola prirode“ - zajedno sa ljepotama očuvane prirode važan prostor svjetskog interesovanja,Predviđena je I izgradnja žičare: Plav - Visitor, Plav - Kofiljača, Bogićevica Hridsko jezero. Na području Bogićevice - izvan granica NP predviđeni su smještajni kapaciteti definisani na osnovu potrebna prethodne Studije (paralelno sa izradom PPPN NP), planirati ovaj pristor kao izuzetan potencijal za zimski turizam, skijalište i dati smjernice i preporuke kao mogućnost za privlačenje potencijalnih investitora. Uz postojeće površine sa tom namjenom koje se mogu aktivirati u skladu sa potrebama, moguće je širenje sa obje strane regionalnog puta Plav – Murino – izgradnja srednjih i malih preduzeća, prerada voća, prerada drveta, sa obje strane puta Gusinje- granica sa Albanijom i uz put Plav –Gusinje,do Kruševa U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata 2-3 (zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda) Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 2-3 korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i drugih objekata Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa 2 U projekciji razvoja po Scenariju C, po planskim jedinicama - zonama (A-E) dat je prostorni položaj navedenih aktivnosti. U zoni A - Plavsko-Gusinjski terminalni basen Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 179 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. Za podzonu A1 (Plavsko-Gusinjski terminalni basen) predložen je razvoj naselja Vusanje koje je u vezi sa izgradnjom puta preko Albanije i razvojem NP Prokletije - popuna centralnim funkcijama (generalna urbanistička razrada, samo centralni dio kako bi se dopunile funkcije). Fabrika vode, je predviđena van zone budućeg Spomenika prirode Alipašini izvori i zone zaštite tog vodoizvorišta. Predviđena je i izgradnja hotela i smještajnih kapaciteta U podzoni A2 (Plavsko-Gusinjska kotlina) predložena je izgradnja regionalnog puta preko Albanije, rekonstrukcija puta Plav - Gusinje preko Kruševa i Vojnog sela, aktiviranje industrijske zone u Gusinju za postojeće djelatnosti, usklađen urbani razvoj Plava po predviđenim fazama koji prati izgradnja društvene i tehničke - komunalne infrastrukture, bez proširenja naselja prema Plavskom jezeru, a u okviru ruralnih naselja se mogu graditi stambeni objekti, privredni objekti i smještajni turistički kapaciteti. Plavu nije predviđeno proširenje naselja prema jezeru. Gusinje će moći da se širi - proširena mu je granica urbanističkog područja sa 94,4ha na 162,6ha (generalna urbanistička razrada). Predviđena je i privredna i poslovna zona duž regionalnog puta prema Albaniji (od granice sa Albanijom do granice Spomenika prirode“Plavsko Jezero“). Moguća je izgradnja poslovnih, privrednih, turističkih i stambenih ojekata.- Širina poslovnog koridora 100m sa obje strane saobraćajnice od Albanije do Gusinja. Od Gusinja do granice SP „Plavsko jezero“-širina poslovnog koridora 50m sa obje strane saobraćajnice. Uz regionalni put i novoplanirani put prema Albaniji, moći će se graditi poslovni i privredni objekti isključivo čiste djelatnosti. U privrednoj i poslovnoj zoni duž puta Gusinje-Plav preko Kruševa,. Moguća je izgradnja poslovnih, privrednih, turističkih i stambenih ojekata (u koridoru od 50 m sa obje strane puta).Pored aktiviranja postojećeg hotela u Plavu, predviđena je izgradnja hotela od 3*-5* sa Spa i Wellness centrima. Ispitaće se mogućnosti izgradnje žičara od Plava do Visitora i od Plava prema Kofiljači. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni A imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata 2-3 (zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda) Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 2-3 korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i drugih objekata Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa 2 U zoni B - Dolina Lima-Gornje Polimlje: U zoni B je pored regionalnog puta redloženo proširenje lokalnog puta kroz Mašnicu, pored lokalnog groblja, uz proširenje granica urbanog naselja Murina sa oko 47ha na oko 68ha (generalna urbanistička razrada), izgradnju objekata malih i srednjih preduzeća, objekata za preradu i sl. Privredna i poslovna zona je predviđena sa lijeve strane magistralnog i regionalnog puta od granice opštine sa Andrijevicom do granice GUP-Plav. Moguća je izgradnja poslovnih, privrednih, turističkih i stambenih ojekata. Širina poslovnog koridora 100m od saobraćajnice prema Limu, druga strana poslovnog koridora nalazi se sa iznad saobraćajnice u okviru Visitorske zone. Uz regionalni i magistralni put moći će se graditi poslovni i privredni objekti isključivo čiste djelatnosti. Predviđena je izgradnja hotela, motela, kampova - Murino, hotel srednje kategorije ( 3* i više), izgradnja mosta preko Lima kao replika mosta koji je bio prije bombardovanja Murina, koji bi imao istorijsko-spomenički karakter ali i turistički i pristupni punkt za Regionalni park - Visitor u Murinu. Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 180 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata 2-3 (zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda) Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 2 korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i drugih objekata Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa 2 U zoni C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena U zoni C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena (dio Zone Bor i Kofiljača –paleozoitski tip predjela) – u podzonama C1 i C2 je predviđena izgradnja seockog i eko-turizma, uključujući popunjavanje sadržajima naselja / sela Hoti, izgradnja lokalnih puteva i povezivanje sa susjednom Albanijom (preko Trokusa). Razvijaće se ekološki i seoski turizam - napuštene kuće i seoska domaćinstva organizovati kao turistička domaćinsta., aktiviraće se katuni, ali i zdravstveni turizam - rehabilitacioni centri - vazdušna banja i pristpni punkt Nacionalnom parku u Gornje Vusanje i Dolji. Predviđen je i turistički punkt u NP - selo Hoti, kao i izgradnja žičare i punkta Plav - Kofiljača. (Izrada Studije i preispitivanje trase i opravdanosti izgradnje žičareU podzoni C3 je predložen razvoj rezervne zone na području naselja Đurička rijeka i Bogajiće za potrebe proširenja urbanog područja Plava, radi neophodnog rasta prema podzoni C2, uz usaglašavanje sa planiranim sadržajem turizma, postići funkcionalnu komplementarnost Sagledaće se zaleđe gradskih funkcija turizma i žičara, Plav-Kofiljača U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata 2 (zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda) Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 1-2 korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i drugih objekata Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa 1 U zoni D - Visitor sa širom okolinom: U podzoni D1 je predviđena izgradnja lokalnih puteva i izgradnja ili rekonstrukcija planinarskih kuća, aktiviranje katuna i mogućnost razvoja eko-katuna kao turističke ponude parka, izgradnja žičara Plav-Visitor, ( U podzoni D1 je predviđena izgradnja regionalnog puta prema Albaniji, aktiviranje katuna, izgradnja puteva do katuna i u okviru postoječih moguća organizacija tzv. eko-katuna ali i ubrzani razvoj, stambena izgradnja u ruralnim područijima, na višim kotama atara, odnosno na donjoj šumskoj granici, radi očuvanja poljoprivrednog zemljišta,, razvijaće se naselja u kontaktnoj zoni, posebni uslovi – objekti povučeni na više kote,ispred okućnice, moći će se graditi poslovni i privredni objekti – čiste djelatnosti u pojasu od 50m iznad saobraćajnice prema Visitoru. Radiće se na povezivanju sa susjednom opštinom Andrijevica (Kuti i Zeletin.) i turističkim sadržajima na Visitoru. Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 181 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata 1-2 (zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda) Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 2 korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i drugih objekata Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa 1 U zoni E - Staračko-zavojskoj zoni: Za podzonu E1 (Zaštitni pojas - zaštitna zona NP Prokletije) je predložena izgradnja puta za Dečane preko Bogićevice, kao turističkog puta koji se ne može realizovati u planskom period (ili u I fazi - pripreme za izradu Generalnog projekta radi utvrđivanja trase), zatim izgradnja lokalnih puteva i puteva do katuna, njihova aktivacija izgradnja eko-katuna, punkta za pristup NP, revitalizacija sela i popunjavanje nedostajućim sadržajima, izgradnja potencijalnog Skijaškog centra „Bogićevica“- centar planinskog i zimskog turizma, hoteli od 4*-5*Studijom definisani prostori izvan granica NP, povezivanje Bogićevice sa Plavom sa jedne strane i Čakorom sa druge strane. U podzoni E2 (Staračko-zavojska zona) je predviđeno povezivanje na planirani autoput (već urađena planska i projektna dokumentacija i započeta izgradnja (koridor 500 m)) aktiviranje katuna, Izgradnja ili rekonstrukcija planinarskih kuća-domova, izgradnja puteva do katuna i u okviru postojećih moguća organizacija tzv. eko-katuna, razvoj Velike, Mašnice, Rženice, popunjavanje naselja nedostajućim sadržajima, izgradnja pogona za otkup i preradu na novim površinama uz regionalni put. Čakor je namijenjen da se razvije kao turistički centar - hotel od 4*-5*, vizitorski centar, naučni centar i td. Skijaški i turistički centar Čakor treba da poveže turističke motive Čakor – Starac – Bjeluha - Planinica, a zatim preko zimskog turističkog centra Bogićevica sa NP „Prokletije“ i Plavom. Postoji mogućnost izgradnje žičare Velika -Čakor, Čakor – Brežlja i Lijeva rijeka-Brežlja, a na Mokroj formiranje turističkog punkta – padine koje pripadaju opštin Plav – pripreme za razvijanje zimskog turističkog centra, povezivanje lokalnim putevima (Mašnica, Mokra,G račanica i krak Gornja Rženica). U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće (dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta: uticaji (relativna) procjena intenziteta uticaja (1 - 3) Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 2 korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i drugih objekata Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata 2 (zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda) Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa 1 Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 182 PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu decembar 2013. *** Zaključna razmatranja i preporuke za dalje aktivnosti Pregledane i procjenjivane razvojne aktivnosti koje su vezane za scenarije razvoja A, B i C imaju više negativnih uticaja na životnu sredinu od kojih se u ovom Izvještaju, shodno tekućem nivou obrade i njegovom značaju za naredne faze rada na PUP-u, izdvajaju (po intenzitetu) kao značajniji oni koji su vezani za: direktno iskorišćavanje prirodnih resursa, zagađivanje životne sredine i gubljene prirodnih staništa, odnosno njihovo pretvaranje u druge oblike korišćenja (uglavnom poljoprivredno zemljište, kao i u gradsko – građevinsko zemljište, saobraćajnice i druge izgrađene površine). Intenzitet tih i drugih negativnih uticaja na prirodna staništa (kumulativni uticaj) određen je na nivou njihove relativne procjene na životnu sredinu. U ovoj fazi rada na SPU PUP-a Opštine Plav od prethodno identifikovanih značajnih uticaja nije izdvojen uticaj / grupa uticaja sa najvećim intenzitetom. Zbog toga je zbirno, na nivou procjenjivanih scenarija razvoja, međusobno upoređen intenzitet svih uticaja – vidi Sumarni pregled (relativne) procjene uticaja varijantnih rješenja - scenarija razvoja (A, B i C) na životnu sredinu, po prostornim jedinicama – zonama PUP-a koji je dat u Prilogu ovog Izvještaja. Ipak, zbog značaja za zaštićena prirodna dobra u zoni zahvata PUP-a (NP Prokletije, predloženi lokaliteti Visitorsko jezero, Plavsko jezero i dr) i njegov dugoročan održivi razvoj, tim za SPU PUP-a predlaže da se za uticaje predloženih aktivnosti koje su vezani za iskorišćavanje prirodnih resursa obezbijede (u narednim fazama pripreme PUP-a), koliko je to moguće što precizniji podaci o količinama, i eventualno dinamici korišćenja tih resursa. Ti podaci bi bili značajni timu za SPU za kvantifikaciju negativnih uticaja planiranih aktivnosti na prirodne resurse. Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster 183
© Copyright 2024 Paperzz