Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013
Opština Plav
IZVJEŠTAJ O STRATEŠKOJ PROCJENI UTICAJA NA
ŽIVOTNU SREDINU PROSTORNO-URBANISTIČKOG PLANA
OPŠTINE PLAV
- Nacrt -
Decembar 2013
Montenegroprojekt d.o.o. Podgorica i Planet Cluster
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
PREDMET: IZVЈEŠTAJ O STRATEŠKOJ PROCJENI UTICAJA NA ŽIVOTNU
SREDINU PROSTORNO-URBANISTIČKOG PLANA OPŠTINE PLAV
NARUČILAC IZRADE:
Opština Plav
NOSILAC IZRADE:
Montenegroprojekt d.o.o.
Podgorica
UČESNICI U IZRADI:
Mr Vasilije Bušković, dipl biolog
(vođa - koordinator radnog tima)
prof dr Marijana Krivokapić, dipl biolog (član radnog tima)
dr Gojko Nikolić, dipl. geograf (član radnog tima)
Direktor Montenegroprojekta
_____________________________
Vasilije Đukanović, dipl. pravnik
Podgorica, decembar 2013.
Montenegroprojekt d.o. Podgorica i Planet Cluster
Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013
SADRŽAJ
UVOD....................................................................................................................
13
1. KRATAK PREGLED SADRŽAJA I GLAVNIH CILJEVA PLANA I ODNOS
PREMA DRUGIM PLANOVIMA I PROGRAMIMA..........................................
1.1. Pravni i zakonski osnov............................................................................................
1.2. Kratak pregled sadržaja i ciljevax plana i njegov odnos sa drugim planovima..
1.2.1. Obuhvat i granice PUP-a.......................................................................................
1.2.2. Ciljevi i zadaci plana………………………...……………………………………
1.2.3. Sadržaj PUP-a........................................................................................................
1.2.4. Koncept planskog rješenja.....................................................................................
1.2.5. Prostorna distribucija planskih sadržaja ................................................................
Opštinski centar Plav ............................................................................................
Sekundarni opštinski centar Gusinje ....................................................................
Sekundarni opštinski centar Murino .....................................................................
Smjernice za uređenje i izgradnju u ruralnim naseljima ......................................
1.2.6. Bilans površina planskog koncepta…....………………………………………….
1.2.7. Odnos PUP-a prema drugim planovima i programima .........................................
1.3. Osnovna pitanja koja će biti razmatrana u okviru SPU.....................................
1.4. Zakonska regulativa...............................................................................................
15
15
17
17
18
22
23
24
24
33
38
43
52
53
62
65
2.
OPIS POSTOJEĆEG STANJA PRIRODNE I ŽIVOTNE SREDINE I
NJENOG MOGUĆEG RAZVOJA...........................................................................
2.1. Geografski položaj......................................................................................................
2.2. Klimatske karakteristike...........................................................................................
2.2.1. Klimatski parametri .............................................................................................
2.3. Reljef......................................................................................................................
2.3.1. Geološke karakteristike .......................................................................................
2.4. Hidrogeološke karakteristike ..............................................................................
2.5. Hidrografske karakteristike ................................................................................
2.6. Pedološke karakteristike i kvalitet zemljišta .......................................................
2.7. Biodiverzitet................................................................................................................
2.7.1. Flora ...................................................................................................................
2.7.2. Fauna ..................................................................................................................
2.8. Predione karakteristike.........................................................................................
2.9. Zaštićena prirodna dobra .....................................................................................
2.10. Kulturno-istorijsko nasleđe.................................................................................
2.11. Tretman otpada...................................................................................................
3.
4.
IDENTIFIKACIJA PODRUČJA ZA KOJA POSTOJI MOGUĆNOST DA
BUDE IZLOŽENO ZNAČAJNOM RIZIKU.......................................................
67
67
69
69
72
75
78
79
85
91
91
100
104
117
124
127
129
POSTOJEĆI PROBLEMI U POGLEDU ŽIVOTNE SREDINE U VEZI SA
PLANOM ILI PROGRAMOM................................................................................ 132
5.
OPŠTI I POSEBNI CILJEVI STRATEŠKE PROCJENE UTICAJA NA ŽIVOTNU
SREDINU ................................................................................................................. 134
5.1. Opšti ciljevi strateške procjene...........................................................................
134
Montenegroprojekt d.o.o. Podgorica i Planet Cluster
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
5.2. Posebni ciljevi strateške procjene uticaja i izbor indikatora..............................
PROCJENA MOGUĆIH UTICAJA PLANSKIH RJEŠENJA NA ŽIVOTNU
SREDINU ..................................................................................................................
6.1. Procjena uticaja varijantnih rješenja …………………………….……………....
6.2. Evaluacija / karakterizacija uticaja ...................................................................
6.3. Kumulativni i sinergijski efekti ...........................................................................
136
6.
137
137
142
149
7.
MJERE ZAŠTITE PREDVIĐENE U CILJU SPREČAVANJA, SMANJENJA I
OTKLANJANJA NEGATIVNOG UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU ......... 150
8.
PREGLED RAZLOGA KOJI SU POSLUŽILI KAO OSNOVA ZA IZBOR
VARIJANTNIH RJEŠENJA KOJE SU UZETE U OBZIR ................................
153
PRIKAZ MOGUĆIH ZNAČAJNIH PREKOGRANIČNIH UTICAJA NA
ŽIVOTNU SREDINU I PROBLEMI U IZRADI SPU ........................................
153
9.
10. PROGRAM PRAĆENJA STANJA (MONITORING) ŽIVOTNE SREDINE U
TOKU SPROVOĐENJA PLANA ..........................................................................
10.1. Monitoring kvaliteta vazduha ...........................................................................
10.2. Monitoring kvaliteta voda .................................................................................
10.3. Monitoring kvaliteta zemljišta ..........................................................................
10.4. Monitoring biodiverziteta .................................................................................
10.5. Monitoring izvora zagađenja ............................................................................
10.6. Monitoring buke ................................................................................................
10.7. Obaveze nadležnih organa ................................................................................
153
154
154
155
155
155
155
155
13. ZAKLJUČCI STRATEŠKE PROCJENE UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU .156
PRILOG 1: Pregled razloga koji su poslužili kao osnova za izbor varijantnih rješenja u
PUP-u opštine Plav - odabir najbolje varijante (prvi fazni izvještaj SPU) ............... 158
Montenegroprojekt d.o. Podgorica i Planet Cluster
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
MONTENEGROPROJEKT D.O.O.
Na osnovu odredbi iz Zakona o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu donosim
sledeće
RJEŠENJE O FORMIRANJU MULTIDISCIPLINARNOG TIMA
za izradu Strateške procjene uticaja na životnu sredinu Prostorno-urbanističkog
plana opštine Plav
Za potrebe izrade Strateške procjene uticaja na životnu sredinu Prostornourbanističkog plana opštine Plav, formira se Multidisciplinarni tim u sledećem sastavu:
1.
Mr Vasilije Bušković, vođa tima
2.
Prof Dr Marijana Krivokapić, član tima
3.
Doc Dr Gojko Nikolić, član tima
Imenovani članovi Multidisciplinarnog tima ispunajvaju uslove koji su propisani u
članu 19 Zakona o procjeni uticaja na životnu sredinu.
Za odgovorno lice – vođu u Multidisciplinarnom timu određuje se Mr Vasilije
Bušković.
Direktor Montenegroprojekta d.o.o.
Vasilije Đukanović
-------------------------------
Podgorica, decembar 2011.
Montenegroprojekt d.o. Podgorica i Planet Cluster
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
Montenegroprojekt d.o. Podgorica i Planet Cluster
decembar 2013.
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
Montenegroprojekt d.o. Podgorica i Planet Cluster
decembar 2013.
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
Montenegroprojekt d.o. Podgorica i Planet Cluster
decembar 2013.
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
Montenegroprojekt d.o. Podgorica i Planet Cluster
decembar 2013.
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
Montenegroprojekt d.o. Podgorica i Planet Cluster
decembar 2013.
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
Montenegroprojekt d.o. Podgorica i Planet Cluster
decembar 2013.
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Imena i potpisi lica iz multidisciplinarnog tima koji je pripremio Stratešku procjenu
uticaja na životnu sredinu Prostorno-urbanističkog plana opštine Plav
Mr Vasilije Bušković
Prof Dr Marijana Krivokapić
Dr Gojko Nikolić
Montenegroprojekt d.o. Podgorica i Planet Cluster
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
UVOD
Strateška procjena uticaja na životnu sredinu (SPU) jeste vrednovanje potencijalno značajnih
uticaja planova i programa na životnu sredinu i određivanje mjera prevencije, minimizacije,
ublažavanja, remedijacije ili kompenzacije štetnih uticaja na životnu sredinu i zdravlje ljudi.
Primenom SPU u planiranju, otvara se prostor za sagledavanje nastalih promena u prostoru i
uvažavanje potreba predmetne sredine. U okviru nje se sve planom predviđene aktivnosti
kritički razmatraju sa stanovišta uticaja na životnu sredinu i elemente održivog razvoja,
nakon čega se donosi odluka da li će se pristupiti realizaciji plana i pod kojim uslovima, ili će
se odustati od planiranih aktivnosti.
Planiranje podrazumeva razvoj, a strategija održivog razvoja zahteva zaštitu životne sredine.
U tom kontekstu, strateška procjena uticaja predstavlja nezaobilazan instrument koji je u
funkciji realizacije ciljeva održivog razvoja.
SPU integriše socijalno–ekonomske i bio–fizičke segmente životne sredine, povezuje,
analizira i procjenjuje aktivnosti različitih interesnih sfera i usmerava politiku, plan ili
program ka rešenjima koja su, pre svega, od interesa za životnu sredinu. To je instrument koji
pomaže da se prilikom donošenja odluka u prostornom planiranju integrišu ciljevi i principi
održivog razvoja, uvažavajući pri tome potrebu da se izbegnu ili ograniče negativni uticaji na
životnu sredinu, na zdravlje stanovništva i društveno-ekonomski status stanovništva. Značaj
SPU ogleda se u tome što:
¾ uključuje aspekt održivog razvoja baveći se uzrocima ekoloških problema na
njihovom izvoru,
¾ obrađuje pitanja i uticaje šireg značaja, koji se ne mogu podjeliti na projekte, na
primer - kumulativni i socijalni efekti,
¾ pomaže da se provjeri povoljnost različitih varijanti razvojnih koncepata,
¾ izbegava ograničenja koja se pojavljuju kada se vrši procjena uticaja na životnu
sredinu već definisanog projekta.
¾ obezbećuje lokacionu kompatibilnost planiranih rešenja sa aspekta životne sredine,
¾ utvrđuje odgovarajući kontekst za analizu uticaja konkretnih projekata, uključujući i
prethodnu identifikaciju problema i uticaja koji zaslužuju detaljnije istraživanje, itd.
Zakonom o strateškoj procjeni uticaja (“Službeni list RCG”, br. 80/05) definisana je obaveza
sprovođenja postupka strateške procjene uticaja na životnu sredinu za planove i programe iz
oblasti urbanističkog ili prostornog planiranja.
Strateška procjena uticaja na životnu sredinu je instrument kojim se opisuju, vrednuju i
procjenjuju mogući značajni uticaji planskih rješenja na životnu sredinu do kojih može doći
implementacijom plana, u ovom slučaju Prostorno-urbanističkog plana opštine Plav, i
određuju mere za smanjenje negativnih uticaja na životnu sredinu i zdravlje ljudi.
U savremenom planiranju prostora, uvođenjem Izveštaja o strateškoj procjeni uticaja,
ekološka dimenzija prožima čitav proces izrade planskih dokumenata i integrisana je u
planska rešenja, čime se planovi stavljaju u funkciju realizacije ciljeva održivog razvoja.
MontenegroProjekt
13
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Međutim, ekološka dimenzija predstavlja važan, ali ne i jedini aspekt koji sagledava ovaj
instrument. Naime, poseban doprinos strateške procjene uticaja je doprinos realizaciji ciljeva
održivog razvoja. To podrazumeva da se, poreg sagledavanja ekološke dimenzije, posebna
pažnja posvećuje i analizi uticaja planskih rešenja na socijalnu i ekomonsku komponentu
razvoja.
Jedna od prednosti izrade ovog Izveštaja je u tome što je njegova izrada tekla paralelno sa
izradom Plana, stvarajući na taj način mogućnosti za valorizaciju i evaluaciju različitih
varijantnih rešenja, što je pružilo mogućnost za izbor najpovoljnijeg varijantnog rešenja, što
kroz sam planski proces, što kroz saradnju sa nadležnim institucijama i zainteresovanim
organima i organizacijama.
Drugi doprinos ovakvog pristupa omogućio je usmeravanje planskih rešenja u pravcu
ostvarivanja postavljenih ciljeva u samom procesu planiranja. Na taj način preventivno se
deluje u cilju izbegavanja potencijalnih konflikata u prostoru koliko god je to moguće.
Nosilac izrade Izveštaja o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu je preduzeće
''Montenegroprojekt'' koje je za potrebe izrade Izveštaja predmetnog plana na životnu sredinu
obrazovala multidisciplinarni tim eksperata za pojedine oblasti kako bi se sa različitih
stručnih aspekata sagledali strateški značajni uticaji i dobio što kvalitetniji planski dokument.
MontenegroProjekt
14
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
1. KRATAK PREGLED SADRŽAJA I GLAVNIH CILJEVA PLANA I ODNOS
PREMA DRUGIM PLANOVIMA I PROGRAMIMA
1.1.
Pravni i planski osnov
Na osnovu čl. 24, 25 i 31 stav 2 a u vezi sa clanom 162 Zakona o uredenju prostora i
izgradnji objekata ("Sl. list CG", broj 51/08) Predsjednik Opštine Plav, donio je 24. 09. 2010.
godine Odluku o izradi Prostorno - urbanističkog plana Opštine Plav, broj: 031-1550.
Sastavni dio ove Odluke predstavlja Programski zadatak za izradu Prostorno-urbanističkog
plana Opštine Plav, kao i Odluka o izradi Strateške procjene uticaja na životnu sredinu za
prostor Prostorno - urbanističkog Plana Opštine Plav (član 5 stav 2 i član 10 stav 2 Zakona o
strateskoj procjeni uticaja na zivotnu sredinu ("Sl. list RCG", broj 80/05))
Sastavni dio navedenih odluka predstavlja Programski zadatak za izradu Prostomourbanistickog plana Opstine Plav.
Prema Programskom zadatku, predviđeno je da se paralelno sa izradom PUP-a izradi i
Strateška procjena uticaja plana na životnu sredinu (u daljem tekstu: SPU) u skladu sa
Zakonom o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu, čije elemente treba ugraditi u Plan.
Programskim zadatkom za izradu Prostorno – urbanističkog plana opštine Plav sa
Strateškom procjenom uticaja na životnu sredinu definisan je zahvat i površina zahvata Plana
(486 km2), vremenski horizont za koji se radi kao i opšti i posebni ciljevi njegove izrade.
Zaključak iznesen u Programskom zadatku je da “ je priroda područja opštine Plav još uvijek
sačuvana od ozbiljne devastacije u svom prvobitnom stanju. Osim planskog rješenja za
prostor cijele Opštine, definisana su naselja za koje treba uraditi Generalna urbanistička
rješenja. To je Gusinje za koje je rađen Plan uređenja naselja, ali u širim granicama i Murino
za koje postoji Plan uređenja naselja.
Osnovu izvještaja o SPU čini plan ili program kojim se utvrđuje okvir za razvoj
određenog sektora, odnosno njegove karakteristike, ciljevi i prostorni obuhvat. Izvještaj o
SPU sadrži podatke kojima se opisuju i procjenjuju mogući značajni uticaji na životnu
sredinu do kojih može doći realizacijom plana ili programa, kao i razmatranih varijantnih
rješenja, uz vođenje računa o ciljevima te obuhvatu plana ili programa. Pored ovih podataka,
izvještaj o SPU sadrži i sljedeće podatke:
1) kratak pregled sadržaja i glavnih ciljeva plana i odnos prema drugim planovima;
2) opis postojećeg stanja životne sredine i njenog mogućeg razvoja, ukoliko se plan ne
realizuje;
3) identifikaciju područja za koja postoji mogućnost da budu izložene značajnom riziku i
karakteristike životne sredine u tim područjima;
4) postojeće probleme u pogledu životne sredine u vezi sa planom, uključujući naročito
one koje se odnose na oblasti koje su posebno značajne za životnu sredinu, kao što su
staništa divljeg biljnog i životinjskog svijeta sa aspekta njihovog očuvanja, posebno
zaštićena područja, nacionalne parkove i druga postojeća i planirana zaštićena prirodna
dobra;
MontenegroProjekt
15
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
5) opšte i posebne ciljeve zaštite životne sredine ustanovljene na državnom ili
međunarodnom nivou koji su od značaja za plan i način na koji su ovi ciljevi, kao i svi
ostali aspekti od značaja za životnu sredinu, bili uzeti u razmatranje u procesu pripreme;
6) moguće značajne posljedice po zdravlje ljudi i životnu sredinu, uključujući faktore
kao što su: biološka raznovrsnost, stanovništvo, fauna, flora, zemljište, voda, vazduh,
klimatski činioci, materijalni resursi, kulturno nasljeđe, uključujući arhitektonsko i
arheološko nasleđe, pejzaž i međusobni odnos ovih faktora;
7) mjere predviđene u cilju sprječavanja, smanjenja ili otklanjanja, u najvećoj mogućoj
mjeri, bilo kog značajnog negativnog uticaja na zdravlje ljudi i životnu sredinu do koga
dovodi realizacija plana;
8) pregled razloga koji su poslužili kao osnova za izbor varijantnih rješenja koje su uzete
u obzir, kao i opis načina procjene, uključujući i eventualne teškoće do kojih je prilikom
formulisanja traženih podataka došlo;
9) prikaz mogućih značajnih prekograničnih uticaja na životnu sredinu;
10)
opis programa praćenja stanja životne sredine, uključujući i zdravlje ljudi u
toku realizacije plana (monitoring);
11)
zaključke do kojih se došlo tokom izrade izveštaja o strateškoj procjeni.
Planski osnov za izradu PUP i Izveštaja o strateškoj procjeni uticaja na životnu
sredinu predstavlja niz planskih i strateških dokumenata u kojima je zastupljena koncepcija i
date smjernice za izradu prostornih planova opština, a koje proizilaze iz smjernica za region
kome Opština pripada i odgovarajućih dijelova smjernica iz prepoznatih razvojnih zona u
okviru regiona. Tu se prije svih misli na:
¾
Prostorni plan Crne Gore do 2020.god. - Polimska zona, podzona Plav
¾
Detaljni prostorni plan za autoput Bar – Boljare ( DPP ) - dionica od Mateševa
do Andrijevice, sa ogrankom prema Murini, Čakoru i Bjeluhi
¾
Prostorni plan područja posebne namjene- PPPN NP Prokletije - nije urađen,
donesena je Odluka o izradi
¾
Prostorno- urbanistički planovi susjednih opština - Berane i Andrijevica
¾
Strategije:
•
Strategija regionalnog razvoja Crne Gore 2010-2014
•
Strategija razvoja turizma Crne Gore do 2020. godine;
•
Ostale sektorske strategije i politike: Nacionalna strategija održivog razvoja;
Strategija razvoja saobraćaja Crne Gore; Strategija razvoja energetike Crne Gore do
2025. godine; Strategija upravljanja otpadom Crne Gore; Strategija biodiverziteta sa
Akcionim planom za period 2010 - 2015; Vodoprivredna osnova RCG (2001. godine)
i dr
•
Ostala studijska i tehnička dokumentacija:
•
Izvještaji o stanju životne sredine;
•
Popisi stanovnistva, domaćinstava i stanova;
•
Statistički godišnjaci;
•
Studija izvodljivosti za ustanovljavanje zaštićenog područja prirode na
području plavskog dijela Prokletija
•
Podaci o prirodnim uslovima, studijski i istraživački radovi;
•
Ostali izvori.
MontenegroProjekt
16
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
1.2.
Kratak pregled sadržaja i ciljeva plana i njegov odnos sa drugim
planovima
1.2.1. Obuhvat i granice PUP
Granica plana obuhvata prostor cjelokupne teritorija opstine Plav u administrativnim
granicama
Površina u obuhvatu plana iznosi 486 km2.
Planom je obuhvaćena cjelokupna teritorija opštine Plav u administrativnim
granicama iste, čija je površina 486 km2. U granicama opštine je Nacionalni park Prokletije
koji se razrađuje posebnim planskim dokumentom višeg reda (Prostornim planom posebne
namjene NP Prokletije). Sve analize su obuhvatile cjelokupan prostor, a date su Smjernice za
izradu PPPN u smislu ukupnog razvoja opštine, povezivanja prostora i zajedničkih funkcija.
Granica PUP-a predstavljena je sledećoj karti.
Obuhvat PUP-a - teritorija opštine Plav
MontenegroProjekt
17
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
1.2.2. Ciljevi i zadaci Plana - prostornog razvoja opštine Plav
PUP predstavlja osnov za razvoj čitavog regiona, posebno u sektoru turizma što je u
ekonomskom smislu predstavlja vitalni značaj. Sistemom kontinuiranog stručnog nadzora i
poštovanjem postavki definisanih u okviru PUP, ostvariće se uslovi za kvalitetno sprovođenje
i izbegavanje prostornih konfliktnih situacija, sa posebnim akcentom na zaštitu životne
sredine i realizaciju principa, načela i ciljeva održivog razvoja.
PUP se donosi za period do 2020. godine, sa smjernicama za postplanski period do
2025. godine, njegovi ciljevi i zadaci su vezani odredbe Prostornog plana Crne Gore kojim
su definisane zone razvoja za cjelokupnu teritoriju države. U pogledu regionalnih
homogenosti prepoznatljiva su tri regiona u Crnoj Gori: Primorski region, Središnji region i
Sjeverni region kojem pripada i opština Plav. Uspostavljenim nivoom razvoja i konceptom
organizacije i uređenja prostora Crne Gore do 2020. godine, prepoznate su razvojne zone
koje zahtijevaju posebnu pažnju prilkom izrade opštinskih prostornih planova. Razvojne zone
su područja međusobno povezanih gradova i naselja u kojima su razvojne aktivnosti locirane
na način da su međosobmo komplementarne, tako da naselja koja su uključena jačaju svoju
ulogu u ukupnom urbanom sistemu i sistemu veza između urbanih i ruralnih područja.
Opština Plav pripada Polimskoj razvojnoj zoni. Rijeka Lim je životna linija te zone, koja je
zbog svojih specifičnosti podeljena u četri podzone: Plav, Andrijevica, Berane i Bijelo Polje,
kao i u razvojne koridore. Podzona Plav obuhvata područje Plavskog jezera, uključujući
ravne terene duž izvorišnog toka Lima. Osim razvojnih zona i podzona, utvrđeni su i
Razvojni koridori koji definišu područja duž kojih su koncentrisane osnovne razvojne
aktivnosti, kao i Prekogranične razvojne zone, odnosno područja šireg obima uz graniče
države ( gradova, naselja i opštine koje imaju slične razvojne potencijale i/ili probleme, a
nalaze se u susjednim državama). Za opštinu Plav od posebnog interesa je razvojni koridor :
Rožaje – Berane – Plav – Pljevlja, a pripada prekograničnoj razvojnoj zoni Prekogranični
park Prokletije.
Usvajanjem ovog prostornog plana stvoriće se uslovi za ostvarivanje razvojnih
opredjeljenja koja su definisana u Prostornom planu. Postizanje tog cilja se postiže kroz
stvaranje formalne i planske pretpostavke za osmišljen razvoj, organizaciju i
uređenje prostora opštine, u skladu sa deklarisanom politikom i razvojnim
opredjeljenjima na državnom nivou, a na principima održivog razvoja;
unapređenje kvaliteta življenja stvaranjem uslova za: ublažavanje
depopulacionih trendova, ostanak i povratak stanovništva, odnosno zadovoljavanje
njihovih potreba (javne službe, komunalna infrastruktura, uslužne aktivnosti); i
privređivanje lokalnog stanovništva (diversifikacija ekonomskih aktivnosti, stvaranje
uslova za zapošljavanje, programi razvoja turizma, poljoprivrede, MSP i dr.)
kompatibilnog sa funkcijama zaštite prirodnih vrijednosti;
racionalno korišćenje prostora radi povećanja funkcionalne i razvojne
efikasnosti;
obezbjeđenje uslova za uređenje i izgradnju prostora i naselja;
smanjivanje prostornih ograničenja za razvoj (neplanska izgradnja, nedostatak
infrastrukture i javnih službi, sanacija degradiranih prostora i dr.);
povećanje dostupnosti disperzne mreže naselja, razvoj sekundarnih centara i
ravnomjerniji socio-ekonomski razvoj, posebno razvoj ruralnog područja
rekonstrukcija, izgradnja, kvalitetno održavanje i racionalno korišćenje
saobraćajne, hidrotehničke, energetske i telekomunikacione infrastrukture kojom se
obezbjeđuje racionalna organizacija prostora, integralan razvoj i uređenje prostora,
MontenegroProjekt
18
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
poboljšanje saobraćajne dostupnosti (magistralne i regionalne putne mreže)
prema okruženju i povezanosti centara u mreži naselja sa zonama razvoja.
U skladu sa tim, PUP predstavlja planski osnov za korišćenje potencijala, održivi
razvoj, očuvanje, zaštitu i unaprijeđenje područja.
Posebni ciljevi PUP-a sadrže sve specifičnosti područja i predstavljaju smjernice za
izbor odgovarajuće koncepcije razvoja, kroz:
racionalno korišćenje prostora radi povećanja funkcionalne i razvojne
efikasnosti;
racionalno korišćenje poljoprivrednog, građevinskog, šumskog i drugog
zemljišta;
smanjivanje prostornih ograničenja za razvoj (neplanska izgradnja, nedostatak
infrastrukture i javnih službi, sanacija degradiranih prostora i dr.);
spriječavanje degradacije i zaštita poljoprivrednog zemljišta, šuma, zaštićenih
prirodnih dobara;
zaštita prirodne i kulturne baštine;
sanacija, zaštita i očuvanje životne sredine;
poboljšanje saobraćajne dostupnosti (magistralne i regionalne putne mreže)
prema okruženju i povezanosti centara u mreži naselja sa zonama razvoja turizma
stvaranje uslova za razvoj cjelogodišnjeg turizma, kao i efikasnu zaštitu i
prezentaciju prirode i prirodnih vrijednosti;
razvoj specijalizovanih vidova prevoza za različite kategorije korisnika
(lokalnog stanovništva i turista, npr.);
usklađivanje različitih ili suprotnih interesa u korišćenju prostora;
uspostavljanje efikasnog Geografskog informacionog sistema PUP-a za
potrebe implementacije Plana, monitoringa zaštite, korišćenja i izgradnje prostora itd;
razvoj i stvaranje planskih preduslova za biciklistički i pješački saobraćaj;
preporuke za selektivno odlaganje otpada i sl.;
preispitivanje nelegalnih naselja sa seizmickog i drugih apekata i njihova
reregulacija;
stvaranje uslova za valorizaciju obnovljivih izvora energije (mini
hidroelektrane, vjetroelektrane, sunčani kolektori, vjetrogeneratori, korišćenje
bioenegrije...).
Strateški cilj razvoja
Vizija razvoja opštine Plav data je kroz Strateški plan razvoja opštine Plav za period
2013 – 2017.godine,a to je:
Opština Plav, turistička destinacija, saobraćajno integrisana, sa međunarodno
prepoznatim zaštićenim prostorom, gdje se optimalno koriste razvojni resursi i potencijali; sa
poboljšanim uslovima života stanovništva i sa usporenim negativnim demografskim
trendovima.
Konstante prostornog razvoja Plava
U izradi PUP-a bilo je neophodno uvažiti sledeće konstante prostornog razvoja:
Zaštićena područja : Plavsko jezero, Nacionalni park Prokletije (granica
definisana Zakonom),
MontenegroProjekt
19
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
IBA, IPA, Natura područja, ograničenje širenja stambenog naselja prema
Jezeru, koridore infrastrukturnih objekata planiranih PPCG, PPO Plav, GUP Plav,
koridor Autoputa - za dionicu Autoputa od veze sa autoputem Beograd - Bar
do granice sa Kosovom (Andrijevica – Murino – Čakor - Bjeluha),
koridore regionalnih puteva Gusinje-Plav-granica sa Albanijom, Plav-Dečani
preko Bogićevice,
rekonstrukcija magistralnog puta Kolašin – Mateševo – Andrijevica Murino - Bjeluha,
pješačka staza oko jezera, žičare.
Otežavajuća okolnost je činjenica da za prostor Nacionalnog parka Prokletije još
uvijek nije započeta izrada Prostornog plana posebne namjene, a da taj prostor obuhvata
veliki procenat površine Opštine(cca 30%).
Sektorski ciljevi razvoja
PUP-om su definisani sledeći ciljevi razvoja u relevantnim sektorima, i to:
Turizam: (-) unapređenje postojećih i implementacija novih vidova turizma, na bazi
međuregionalne razmjene znanja, iskustava i tehnologija, (-) razvojna strategija bazirana na
transformaciji iz masovnog u održiv model turizma, (-) turizam usmjeren na dvije sezone i
valorizaciju crnogorskih Prokletija i Plavskog jezera, (-) razvoj konkurentnog i održivog
turističkog sektora koji se zasniva na turističkoj valorizaciji jedinstvenih prirodnih i kulturnih
resursa, tradicionalnoj gostoljubivosti lokalnog stanovništva i očuvanoj životnoj sredini.
Opština Plav treba da usmjeri napore ka razvoju u kom turizam predstavlja bazu
lokalne zajednice kad je riječ o generisanju prihoda, zaposlenja i doprinosu drugim granama
ekonomije, na bazi principa održivog razvoja.
Poljoprivreda: (-) Cjelovit ruralni razvoj uz očuvanje tradicionalnih vrijednosti tih
područja, (-) Proizvodnja bezbjedne hrane u pogledu zdravstvene ispravnosti, kvaliteta i
stabilnosti proizvodnje, (-) Povećanje konkurentnosti poljoprivrednih proizvođača na
domaćem i inostranom tržištu, (-) Podizanje životnog standarda seoskog i poljoprivrednog
stanovništva, (-) Uravnoteženje i ravnomjernost teritorijalnog razvoja, (-) Razvoj organske i
integralne poljoprivredne proizvodnje, (-) Očuvanje životne sredine uz primjenu koncepta
održivog razvoja poljoprivrede.
Za ostvarivanje i postizanje navedenih ciljeva neophodno je: (-) usvajanje seta
zakonskih i podzakonskih propisa, pravilnika i kodeksa, (-) opredeljivanje veće budžetske
podrške sa nacionalnog nivoa, (-) korišćenje predpristupnih fondova EU u najvećem
mogućem stepenu, (-) povoljniji krediti za investicije, (-) uvođenje šema kvaliteta, (-)
očuvanje kvaliteta zemljišta, koje sa sadašnjim stepenom intezivnosti ne može se smatrati
značajnijim zagađivačem životne sredine, (-) intenziviranje i modernizacija poljoprivrednje
proizvodnje, (-) jačanje institucija i povećanje stručne pomoći poljoprivrednim
proizvođačima.
Šumarstvo: (-) Upravljanje i gazdovanje moraju biti usmjereni ka trajnoj
funkcionalnoj održivosti šuma. (-) Prioritet dati razvoju šumarstva u zoni Staračko –
zavojskoj, jer ima najviše privrednih šuma, strogo kontrolisana eksploatacija, (-) Maksimalno
korišćenje planiranog etata, (-) U NP eksploatacija šuma u skladu sa posebnim planovima i
programima, nema gazdinskih jedinica, šume posebne namjene, koriste se po posebnom
programu – uzgoj i njega, finalni proizvod. (-) Kontrolisana eksploatacije šume za tehničku
građu, za planski period, do revitalizacije šumskog fonda.
MontenegroProjekt
20
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Zaštita i sanacija šuma: (-) pošumljavanje uz riječne tokove-Ljuča-prva faza - prioritet
pošumljavanje površina podložnih eroziji i slivnog područja Ljuče. (-) privredne šume,
kontrolisana eksploatacija uz obnovu i sanaciju kao prioritet, (-) zaštićena šuma molike, (-)
šume uz riječna korita imaju karakter zaštitnih šuma. (-) Prioritet pošumljavanje Grebena. (-)
Kontrolisno upravljanje privrednim šumama u zahvatu Visitiora - zaštićeno područje. (-)
Zaštine šume u okviru MZ Gusinje, ostale šume privrednog karaktera. (-) Pošumnjavanje
padina Zavoja i Starca- prioritet i očuvanje šumskog kompleksa. (-) Prioritet pošumljavanje
padina planine Štit, Vaganice, Planinice, Zavoj, Starac-zaštita od erozije.
Drvoprerada: (-) Primarni nivo (pilane) - van glavnih saobraćajnih pravaca, dalje od
turističkih sadržaja, riječnih tokova i zaštićenih prirodnih i kulturnih dobara, (-) Sekundarni
nivo-proizvodnja polufinalnih proizvoda (drvene ploče, lamperija, brodski pod i sl.) Kruševo, Gusinje, Plav. (-) Finalni nivo - proizvodnja namještaja, stolarija, itd. – Plav
(Brezojevica) i prekoopštinska saradnja (privredni klasteri). (-) Fabrike za preradu biomase
(proizvodnja briketa, drvnih peleta i drvne sječke) – Plav - Brezojevica Murino ili G.
Rženica, Novšiće ili u okviru privredne zone ili organizovano skladištenje (za
medjuopštinsku saradnju u pogledu prerade biomase). (-) sekundarni nivo - proizvodnja
polufinalnih proizvoda (drvene ploče, lamperija, brodski pod i sl.) - područije Bogajića,
Pepići, Martinići, Murino i G. Rženica, Velika, Murino, G.Rženica.
Industrija: (-) Aktiviranje postojećih i planiranih površina sa tom namjenom u skladu
sa potrebama za postojeće djelatnosti i poljoprerađivačk u, drvoprerađivačku djelatnost,
izgradnja fabrike vode.
Formiranje novih privrednih zona: (-) Privredna i poslovna zona duž regionalnog puta
prema Albaniji, od granice sa Albanijom do granice Jezera, sa lijeve strane magistralnog i
regionalnog puta ( Lim, Gornje Polimlje), od granice opštine sa Andrijevicom do granice
GUP-Plav u okviru koje se mogu se graditi poslovni i privredni objekti isključivo čiste
djelatnosti, mala i srednja preduzeća (mali pogoni za otkup, mala i srednja preduzeća, objekti
za preradu, naročito voća).
Šume oko (H)ridskog jezera
MontenegroProjekt
21
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
1.2.3. Sadržaj PUP-a
Obrađivačima Strateške procjene uticaja na životnu sredinu bio je dostupan Nacrt PUP-a
opštine Plav koji je obuhvatio sledeća poglavlja:
I PLANSKA RJEŠENJA KOJA SE ODNOSE NA CIJELU OPŠTINU
1.POLAZNE OSNOVE
1.1. Opis granica PUP-a
1.2. Planski period
1.3. Pravni i planski osnov za izradu PUP-a
1.4. Programski zadatak
2.REGIONALNA DIMENZIJA PROSTORNOG RAZVOJA OPŠTINE
2.1. Prostorni plan Crne Gore do 2020.god.
2.2. Obaveze, uslovi i smjernice iz ostalih planskih dokumenata višeg reda i susjednih područja
2.3.Položaj i pravci razvoja lokalne samouprave u odnosu na susjedne jedinice lokalne samouprave i
u odnosu na cijelu državu
3.OCJENA POSTOJEĆEG STANJA PROSTORNOG UREĐENJA
3.1.Prirodni resursi
3.2.Stanovništvo
3.3.Mreža i funkcije naselja
3.4.Saobraćaj i infrastrukturni sistemi
3.5.Životna sredina
3.6.Prirodna i kulturna dobra
3.8.Ekonomsko – demografska analiza
3.9.Sintezni prikaz stanja uređenja prostora
4.CILJEVI PROSTORNOG RAZVOJA
4.1.Opšti i posebni ciljevi
4.2.Ciljevi razvoja po pojedinim oblastima
5.PLANIRANO RJEŠENJE ORGANIZACIJE, UREĐENJA I KORIŠĆENJA PROSTORA
5.1.Prostorni koncept (organizacija)
5.2.Namjena površina
5.3.Uređivanje, izgradnja i korišćenje prostora
5.4.Plan predjela sa smjernicama za pejzažno oblikovanje prostora
6.SMJERNICE ZA SPROVOĐENJE PLANSKOG DOKUMENTA
6.1.Smjernice za dalju plansku razradu (oblici intervencija)
II PLANSKA RJEŠENJA KOJA SE ODNOSE NA URBANA PODRUČJA
1. OPŠTINSKI CENTAR PLAV
1.1.Realizacija dosadašnjih planskih rješenja
1.2.Projekcija organizacije i uređenja prostora s orjentacionim potrebama i mogućnostima
korišćenja i namjenama površina
2. SEKUNDARNI OPŠTINSKI CENTAR GUSINJE (po PPCG značajan lokalni centar)
2.1.Realizacija dosadašnjih planskih rješenja
2.2.Projekcija organizacije i uređenja prostora s orjentacionim potrebama i mogućnostima
korišćenja i namjenama površina
3. SEKUNDARNI OPŠTINSKI CENTAR MURINO (po PPCG lokalni centar)
3.1.Realizacija dosadašnjih planskih rješenja
3.2.Projekcija organizacije i uređenja prostora s orjentacionim potrebama i mogućnostima
korišćenja i namjenama površina
III SMJERNICE ZA UREĐENJE I IZGRADNJU PROSTORA U RURALNIM NASELJIMA
1.SMJERNICE ZA PLANIRANJE, GRAĐENJE I UREĐENJE SEOSKIH (ruralnih) NASELJA
2.IZGRADNJA IZVAN građevinskog zemljišta u naseljima
3.IZGRADNJA U OKVIRU građevinskog područja seoskih naselja
MontenegroProjekt
22
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
1.2.4. Koncept planskog rješenja
Plan predviđa planska rješenja za prostor cijele Opštine, Opštinski centar Plav i dva
Sekundarna Opštinska centra: Gusinje i Murino. U okviru planskih rješenja za prostor cijele
opštine date su smjernice za uređenje i izgradnju prostora u ostalim, odnosno ruralnim
naseljima, kako na definisanom građevinskom zemljištu, tako i izvan njega.
Za cijelu Opštinu definisana je i grafički iskazana (u GIS-u) Opšta namjena površina
koja obuhvata:
Površine naselja
N - U okviru administartivnih granica naselja(područje
naselja)definisana su građevinska područja. Građevinska područja obuhvataju građevinsko
zemljište i negrađevinsko zemljište.
Poljoprivredne površine P - Obuhvataju obradivo zemljište,drugo poljoprivredno
zemljište i rasadnike (ratarstvo u dolinama, voćarstvo do visine 1000m, stočarstvo livade i
OP na višim kotama preko 1000 m). Poljoprivredne površine se nalaze u područjima svih
naselja, građevinskim područjima naselja i izvan njih, pa čak i u gradskom području u
zahvatu GUP-a, pa su u skladu sa njihovim položajem dati i uslovi za izgradnju objekata na
njima.
Šumske površine Š
- Obuhvataju privredne šume, zaštitne šume i šume sa
posebnom namjenom. Na ovim površinama dopušteni su objekti koji su u funkciji
gazdovanja šumama,tj.djelatnosti čijom se realizacijom obezbjeđuje održavanje i unapređenje
postojećeg šumskog fonda (uzgoj,zaštita,uređivanje i korišćenje šuma,izgradnja i održavanje
šumskih saobraćajnica) i unapređivanje svih ostalih funkcija šuma.Moguće je graditi i
planinarske i lovačke domove – kuće. Prema namjeni, šume se dijele na: privredne, zaštitne i
šume sa posebnom namjenom. Privredne šume su šume koje prvenstveno služe za trajnu
proizvodnju drveta i drugih šumskih proizvoda. Zaštitne šume su šume koje prvenstveno
služe za zaštitu privrednih i drugih objekata, zemljišta, naselja, izvorišta, vodotoka i dr. Šume
posebne namjene su šume koje predstavljaju naročite prirodne vrijednosti i prvenstveno su
namijenjene za naučna istraživanja i nastavu, oporavak, odmor i rekreaciju i dr. Promjena
namjene šuma, odnosno šumskog zemljišta u građevinsko ili drugo zemljište krčenjem može
se izvršiti samo planom razvoja šuma u skladu sa zakonom. Pošumljavanje goleti, bujičnih
područja i melioracija degradiranih i devastiranih šuma su cilj i obavezna osnova svih
planskih akata i mjera kojima se uređuje gazdovanje, unapređivanje i zaštita šuma. šumske
saobraćajnice su: šumski putevi, mostovi, žičare, vlake i drugi slični objekti koji su u funkciji
gazdovanja šumama. Zabranjena je izgradnja objekata i izvođenje drugih radova u šumi, koji
nijesu u funkciji gazdovanja šumama. Izuzetno, izgradnja privremenih objekata i izvođenje
drugih radova u šumi može se vršiti samo na osnovu odobrenja nadležnog organa lokalne
samouprave i uz saglasnost ministarstva nadležnog za poslove šumarstva, uz naknadu , u
skladu sa Zakonom.
Vodne površine V
- Obuhvataju površine voda i površine vodnog dobra sa
kategorijom vodnog objekta (I CG,II lokalni i III kategorija koja nije od javnog interesa).
Ostale prirodne površine OP - Obuhvataju goleti, sipare, kamenjare, strme stjenovite
padine, stjenovite obale, pješčane i šljunčane plaže i druge slične neplodne površine.
Površine tehničke infrastrukture TIS,TOI,TSO - Obuhvataju površine i koridore
saobraćajne i ostale infrastrukture, površine za obradu, sanaciju, skladištenje otpada.
Površine za posebne namjene i specijalne režime korišćenja MS, KP, ZP Obuhvataju površine od interesa za odbranu, ležišta mineralnih sirovina i površine
eksploatacionih polja, koncesiona područja, eksteritorijalne površine, zaštićena područja.
MontenegroProjekt
23
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
1.2.5. Prostorna distribucija planiranih sadržaja
a. Opštinski centar Plav
a. 1. Postojeća planska rješenja
Razvoj Plava, na nivou Generalnog urbanističkog plana, uslovljen je prvenstveno potrebama
stanovništva, prirodnim uslovima ali i stihijskim korišćenjem prostora , tako da je budući
razvoj usmjeren u pravcu Glavice, gde je izgrađen najveći broj novih kuća. Takav pravac
budućeg širenja Plava nametnula je konfiguracija terena i položaj saobraćajnica, kao i već
locirana škola i Dom Zdravlja.
Kao osnovni ciljevi privrednog razvoja postavljeni su su jačanje industrije
(metaloprerađivačke, drvne), društvenog sektora poljoprivrede, trgovine i ugostiteljstva,
turizma i stočarstva.
Ovim planskim dokumentom (Nacrt PUP-a) strategija razvoja je zasnovana na turizmu i
poljoprivredi, ali zadržavajući već formirane industrijske zone za eventualno oživljavanje,
kao i prenamjenu već izgrađenih kapaciteta ili njihovih dijelova koji se ne koriste (Obod,ŠikBor).
Opredjeljenja iz GUP-a
Pored smjera budućeg razvoja grada, važno koncepcijsko opredjeljenje je zaštita zone
Plavskog jezera i njena striktna namjena za potrebe razvoja turizma. Svi turistički smeštajni
objekti na teritoriji GUPa planiraju se u zoni Plavskog jezera. Generalnim urbanističkim
planom predviđa se izgradnja apart hotel (sa 120 ležajeva) do 2000.god., gde će sa
postojećim turističkim smeštajem (Hoteli B kategorije – 285 ležajeva) kapaciteti iznositi 405
ležajeva. U planskom periodu pa ni kasnije, ovi kapaciteti nisu realizovani, a postojeći nisu u
upotrebi. Namjenom površina GUP-a, zaštićeno je poljoprivredno zemljište, jer mu je
ostavljena postojeća namjena, a istovremeno je omogućeno da buduća izgradnja bude
usmjerena u zone predviđene za individualno stanovanje. Iako je poljoprivredno zemljište
zaštićeno, nije intenzivirana poljoprivredna proizvodnja. Industrijska zona je locirana van
područja grada i Plavskog jezera, a pored puta Plav – Murino. Na teritoriji GUPa pored
vodećeg šumsko – industrijskog kombinata „Bor” postoji „Obod” i OOUR “Metaloprerada”.
GUP-om je predviđeno značajno ulaganje u razvoj industrije i obezbijeđene su značajne
površine za razvoj ove namjene. Kapaciteti za preradu poljoprivrednih proizvoda locirani su
na Babezama, uz podizanje širokog pojasa zaštitnog zelenila tako da ne ugrožava grad
zagađenjem, a nije ni na velikoj udaljenosti od zone stanovanja. Rezervisan je prostor za
prehrambenu industriju (površine od 7,14 ha uz desnu obalu Đuričke rijeke). Radi
poboljšanja razmještaja centralnih sadržaja na području GUPa predviđeni su prostori za
lociranje centara mjesnih zajednica za Prnjavor, Glavice i za Brezojevice. Na Glavicama je
pored tog centra predviđen prostor i za dječiju ustanovu, obzirom na vrlo intezivnu stambenu
izgradnju u tom dijelu Plava. Planiran je lokalni centar u Prnjavoru, na raskrsnici
saobraćajnice u blizini postojeće kasarne. Na području Glavice takođe je predviđen prostor za
centralne sadržaje (dječija ustanova).S obzirom da ovi sadržaji nisu realizovani, u okviru
DUP-ova Brezojevica, Prnjavor i Glavica treba planirati ove sadržaje u okviru MN mješovith
namjena. Na području GUPa nijesu predviđene nove škole, već se zadržavaju postojeće. S
obzirom na projekciju broja stanovnika, koja je manja u odnosu na prethodne, nema potrebe
za izgradnjom novih školskih objekata. Planirana je dogradnja i adaptacija postojeće Osnovne
škole, Srednje škole kao i proširenje otvorenih terena ovih škola. Izgrađen je Dom kulture i
predviđeno tri predškolske ustanove koje bi zadovoljile potrebe na nivou Generalnog
urbanističkog plana. U okviru planiranih namjena Generalnog urbanističkog rješenja - MN
MontenegroProjekt
24
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
mješovite namjene i stanovanje moguća je izgradnja predškolskih ustanova u skladu sa
potrebama. U službi zdravstvene zaštite predviđena izgradnja Doma zdravlja sa apotekom je
realizovana. Prostor za kolektivno stanovanje i objekte za javne funkcije (dom kulture i
prostorije za administrativno poslovanje) predviđeni su u nastavku sadašnjeg centra Plava,
desno od glavne ulice iza zgrade Suda, kao i preko puta Pošte na lijevoj strani ulice, što je već
izgrađeni prostor koji se može preispitati kroz DUP Centar. Na teritoriji GUPa Plava
predviđene su tri lokacije za sportsko – rekreativne sadržaje, i to: 1. u zoni jezera, u okviru
hotelskog kompleksa gde je predviđena izgradnja i novog gradskog stadiona;nije realizovano,
ali je preporuka ovog Plana da se tu ne gradi gradski stadion, 2. uz školske objekte, gdje se
zadržava postojeći stadion; preporuka je da se realizuju uz svaku školu prema Programu
Opštine (Strateški plan ) i 3. na lijevoj obali Đuričke rijeke, rezervisan je prostor za sportski
centar; nije realizovan, a u okviru namjene stanovanja mogu se graditi i ovi sadržaji na
raspoloživom prostoru.
U zelene površine na području zahvata GUPa spadaju poljoprivredne površine (169 ha),
šume (20 ha), zaštitno zelenilo (9,60 ha) i parkovi (7,46ha). Planirano (GUP-om) parkovsko i
zaštitno zelenilo ne zadovoljava potrebe stanovnika. Planom je predviđeno da se Veliki Skić
zaštiti, ogradi i uredi kao rezervat za uzgoj divljači, a naročito odgoju sitne divljači. Sa ovim
mjerama Veliki Skič bi postao područje turističko – rekreativne namjene, a eventualno
lovnog turizma. Ovi sadržaji nisu realizovani i područje je neuređeno i ima neuređen pristup.
GUP-om Plava predviđa se regulacija svih vodenih tokova unutar granice, a i šire, zbog
zaštite od poplava i erozije. Ove aktivnosti nisu realizovane (samo u manjim potezima). Date
su smjernice da je neophodno analizirati, odnosno uraditi Studiju Procjene predjela koja
obuhvata širi prostor priobalja jezera. površine cca 497,52 ha. Prema podacima dostavljenim
iz Opštine urađena je Studija „Procjena predjela Opštine Plav – šira oblast Plavskog jezera“ u
maju 2010. god.čiji su podaci korišteni .
Stočna pijaca, locirana na lijevoj obali Đuričke rijeke, GUP-om je ocijenjena kao povoljna.
Zelena pijaca predviđena je u Ribarskoj ulici iza postojeće dječije ustanove. Sadašnja sočna
pijaca ima i druge funkcije te je treba locirati na novoj lokaciji u skladu sa propisima za tu
vrstu objekata (Poglavlje III). Tržnica se može locirati u okviru MN i pretežna namjena
stanovanje kroz preispitivanje i usaglašavanje DUP-ova. Nova groblja GUP-om su
predviđena na prostoru između Malog i Velikog Skića, uz zadržavanje groblja pored puta za
Vojno selo. Predviđeno je dislociranje postojećih grobalja na Meterizu, lijevo i desno od puta
za Prnjavor, a njihova prenamjena je u zelene parkovske površine. Planirana groblja nisu
realizovana ( sada planirana namjena - poljoprivreda), postojeća se koriste uz neophodna
proširenja. Nisu planirana nova groblja.
Saobraćaj - GUP-om je planirana modernizacija postojećih ulica i izgradnja novih na
prostorima prema kojima se širi grad, a posebno se vodilo računa o zaštiti zone Plavskog
jezera. Iz neposredne blizine jezera isključen je sav motorni saobraćaj, a oko jezera je
planirana pješačka i biciklistička staza. Mreže sekundarnih saobraćajnica planirana je prema
zahtjevima namjene površina. Staze oko Jezera nisu realizovane, ali je sada planiran zeleni
pojas oko jezera u kojem se ne mogu graditi objekti, a u okviru tog zelenila planirane su staze
(Pejzažna arhitektura i Saobraćaj).
Vodosnabdijevanje - GUP-om je predviđeno da vodosnabdijevanje Plava bude obezbijeđeno
iz dva pravca: postojeće kaptaže „Jasenica” i i iz pravca Gusinja. Predviđeno je saniranje i
rekonstrukcija postojećeg izvorišta i mreže, izgradnja novog rezervoara, izgradnja cijevovoda
Gusinje – Plav.
U okviru zaštite voda na području Plana predviđen je zaštitni pojas uz Plavsko jezero širine
50 m i uz rijeke Lim i Plavsku rijeku širine 25 m. U ovim pojasevima zabranjena je svaka
izgradnja i ugrožavanje vodenih površina, ukljujući i obradu poljoprivrednog zemljišta. U
međuvremenu ovaj vid zaštite nije sproveden u svim dijelovima, kao što je uz Limski most i
MontenegroProjekt
25
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
pored puta Murino- Martinići – Gusinje. Kroz centar GUR Plav su na grafičkim prilozima
date regulacije vodenih tokova i u skladu sa tim namjene.(očuvanje i održavanje jaza)kao i
način zaštite Jezera i vodotoka.
Fekalna i atmosferska kanalizacija - Planiran je separatni sistem koji ne dozvoljava miješanje
fekalne sa atmosferskom kanalizacijom. Svi izlivi u prirodne recipijente planirani su da budu
opremljeni kompaktnim postrojenjem za prečišćavanje – fekalna mreža je gravitaciona.
Predviđena su dva uređaja za prečišćavanje otpadnih voda, jedan je lociran nizvodno od
mosta preko Plavske rijeke – na lijevoj obali, a drugi nizvodno od mosta na Limu, na desnoj
obali rijeke.Ovi uređaji nisu izgrađeni, ali su planirane lokacije Pijeskovi i Gusinje. Izuzetno,
u skladu sa projektima , kroz DUP-ove se mogu analizirati alternativne lokacije, tamo gdje to
namjene dozvoljavaju, poštujući sve uslove zaštite.
a. 2. Projekcija PUP-a za organizaciju i uređenje prostora s orjentacionim potrebama i
mogućnostima korišćenja i namjenama površina
Stanovništvo - Projekcije broja stanovnika za gradsko područje Plava je u odnosu na GUP
manja, tako da u ovom području nisu planirani novi sadržaji kvantitativni, nego kvalitativno.
Uporedni podaci nisu rađeni , jer je Generalno urbanističko rješenje rađeno za prostor mnogo
veće površine od one koja je obuhvaćena važećim GUP-om. Može se zaključiti da je u većem
zahvatu mnogo manji broj stanovnika nego što je to važećim planom predviđeno. Imajući u
vidu da se radi o opštinskom centru, mora se imati u vidu da veći broj stanovnika obavlja
određeni broj funkcija u ovom području (zdravstvene usluge, srednja škola,
administracija…), a ne samo iz onih naselja koja se u cjelosti ili svojim dijelom nalaze u
urbanom području. Isto tako, Plav je glavni turistički centar u kojem se planiraju hoteli od
3*-5* sa Spa i Wellness centrima i potencira kulturno nasljeđe kao turistički motiv, pa treba
računati i na turiste koji će u njemu boraviti (oko 2000 kreveta – turista).
Stanovništvo po naseljima (2003-2011) sa predviđanjem 2020
Broj stanovnika
1981
1991
2003
2011
2020
Brezojevica
1008
933
947
945
945
Plav (g)
3348
4073
3615
3800
3800
Prnjavor
965
944
944
965
1000
Skić
356
441
302
297
302
Vojno Selo
910
818
639
688
688
Ukupno
6695
6 735
Širenje gradjevinskog zemljišta za izgradnju individualnih gradjevinskih objekata, na
području naselja Plav, u cilju neophodnog rasta i širenja, planirane su osim popunjavanja već
planiranih i započetih zona i u zoni Brezojevice, Rudog Polja, Prnjavora i ispod Završa.
Potrebno je više pažnje posvetiti konceptu mreže javnih prostora i zelenih gradskih površina .
Sistem prirodnih i uređenih zelenih površina značajan je za kvalitet života u gradu, a sam
centar Plava nema prostornih mogućnosti za formiranje trga ili većeg parka.
Stambena izgradnja se na taj način ne širi prema Jezeru, a u zoni Jezera su planirani
sadržaji turizma. Na taj način je postignuta funkcionalna komplementarnost Plavsko jezero Bor -Kofiljača.
U cilju opremanja svih naselja stvoreni su planski uslovi za redovno i kvalitetno
snabdijevanje vodom za piće,električnom energijom preko planiranih novih TS, izgradnju
škola, vrtića, zelenila, sportskih terena i ostalih neophodnih zajedničkih sadržaja.
MontenegroProjekt
26
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Predviđena je sanacija od poplava, sanacija glavnog gradskog vodovoda i dijela puta prema
Jasenicama II faza, regulacija vodenih tokova u cjelosti.
U pojasu od 25m oko (rječnih tokova) se mogu obavljati djelatnosti pod posebnim uslovima
(Pejzažna arhitektura), a oko Plavskog jezera u cilju zaštite, ne mogu se graditi objekti ispod
linije poplavnog područja, odnosno min. 50 m – formiran zeleni pojas (linija data na
grafičkim prilozima). Za Plavsko jezero obavezno se moraju uraditi Studija zaštite (zaštita
od nanos i u cilju određivanja vrste zaštite). U cilju bolje valorizacije Plavskog jezera
preporučuje se kao prioritet izrada Studije, a nakon toga detaljna razrada i izgradnja objekata,
u skladu sa rezultatima Studije zaštite i njenim smjernicama. Prednost treba dati kvalitativnoj
dogradnji, zaokruživnju, obnovi i revitalizaciji postojećih urbanih, a posebno degradirnih
površina
Namjena površina - Detaljne namjena površina u zahvatu generalne urbanističke razrade
definisana je u skladu sa Pravilnikom o bližem sadržaju i formi planskog dokumenta,
kriterijumima namjene površina, elementima urbanističke regulacije i jedinstvenim grafičkim
simbolima (2010.) U Detaljnim urbanističkim planovima (DUP) i prilikom primjene direktnih
smjernica, u okviru mješovite namjene MN biće potrebno preciznije definisati koje privredne
djelatnosti mogu da se planiraju, odnosno moraju biti kompatibilne sa ostalim namjenama sa
kojima se kombinuju. Isključiće namjene koje nisu čiste.
U okviru granice Generalne urbanističke razrade, površine 1193 ha, planirane su sljedeće
namjene:
NAMJENA POVRŠINA
Površina u ha
SMG - površine stanovanja male gustine
341
SS – površine stanovanja srednje gustine
28
CD – površine za centralne djelatnosti
8
MN – površine za mješovite namjene
66
T – površine za turizam
50, 6
ŠS – površine za školstvo i socijalnu zaštitu
2, 5
Z – površine za zdravstvenu zaštitu
0, 9
K – površine za kulturu
0, 4
SR – površine za sport i rekreaciju
37
IP – površine za industriju i proizvodnju
6
P – poljoprivredne površine
170
PU – površine za pejzažno uređenje
69
PUS – površine specijalne namjene
53, 5
PUO – površine ograničene namjene (botanička bašta)
0,2
Š – šumske površine
22
OP – ostale prirodne površine
98
VPŠ – površinske vode ( i jezero)
230
GP – površine za groblja
5
VO – površine za vjerske objekte
0,3
DS – površine za drumski saobraćaj
0,5
Ostalo
4,4
Ukupno
1 193
Od toga za izgrađene površine
603,8
Regulacione linije - U ovom planskom rješenju data je regulacija prostora na način što je uz
Jezero planiran zeleni pojas (50m), vodeni tokovi su prikazani u koridoru regulacija kao i
saobraćajnice i nadzemna infrastruktura. Svi detaljni planovi se moraju uskladiti sa ovom
MontenegroProjekt
27
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
regulacijom. Ukoliko neke urbanističke parcele iz važećeg plana ulaze dijelom u definisane
pojase, uređenje UP se sprovodi na način da predstavlja dio pojasa – ozelenjavanjem. Na
urbanističkim parcelama koje se u cjelosti nalaze u ovom pojasu (koje su planirane važećim
planovima), ne mogu se graditi objekti. Na izgrađenim objektima u ovim koridorima ne
mogu se vršiti intervencije, osim rekonstrukcije u postojećem gabaritu, u cilju održavanja
objekta.
Parametri i uslovi izgradnje javnih i društvenih objekata i stambenu izgradnju - U skladu
sa definisanim namjenama ( u tekstu Namjene površina) , a za izgradnju ovih objekata
neophodno je pratiti demografska kretanja i usklađivati sa programima Opštine.
Arhitektonska rešenja javnih objekata rade se po pravilu na osnovu Urbanističkog projekta ili
konkursa. Maksimalna visina objekata treba da je usklađena sa okruženjem i ambijentom, kao
i visinskom regulacijom susjednih objekata, a po pravilu ne treba da je veća od P+4.
Nadziđivanje objekata može se vršii u cilju sanacije ravnih krovova (ukoliko ih ima).
Generalnim urbanističkim rješenjem izvršena je sistematizacija stambenih površina.
Parametri i uslovi se odnose na nekoliko tipova koji se primjenjuju u području generalnog
urbanističkog rješenja Plava i sekundarnih opštinskih centara , kao i građevinskim
područjima ostalih naselja.
Izrada Detaljnih urbanističkih planova - (smjernice) - Područje Generalnog urbanističkog
rješenja Plava se razrađuje kroz 6 Detaljnih urbanističkih planova, na način da se mogu
koristiti dosadašnje smjernice za namjene koje su u skladu sa novim, odnosno da se takvi
planovi mogu i dalje primjenjivati u dijelu koji je u skladu sa smjernicama iz PUP-a, a po
potrebi usaglašavaju sa novim namjenama prostora. Manji dio prostora izvan granica
Detaljnih planova uređuje se prema direktnim smjernicama koje se odnose na definisanu
namjenu. Ukoliko se ukaže potreba i mogućnost, ti prostori se mogu pridružiti
najbližim,odnosno funkcionalno povezanim prostorima DUP-ova prilikom njihove izrade ili
izmjena. U odnosu na prethodni planski dokument predviđena je izrada tri nova DUP-a:
DUP „Prnjavor”, DUP“Brezojevica“ , DUP „Centar – Vojno Selo“. Raniji DUP Rudo Polje
je sada u granicama DUP Glavice, izmjenjene su i korigovane granice važećih DUP-ova .
Detaljni urbanistički planovi u okviru Generalnog urbanističkog rešenja Plava
Naziv Plana
Površina u ha (cca)
1.Detaljni urbanistički plan - Centar
70
2.Detaljni urbanistički plan - Glavica
90
3.Detaljni urbanistički plan - Plavsko jezero
453
4.Detaljni urbanistički plan - Prnjavor
55
5.Detaljni urbanistički plan Centar - Vojno Selo
59
6.Detaljni urbanistički plan - Brezojevica
28
Ukupno
755
Prioriteti: Izrada novih DUP-ova sa napomenom da je za DUP Prnjavor neophodna izrada
katastra zemljišta. Izmjena i usaglašavanje: DUP Jezero uz neophodnu izradu Studija zaštite
Jezera (od nanosa i u cilju vrste proglašenja vrste zaštite), provjere u dijelu namjene OP –
ostale površine koje bi se nakon toga valorizovale i utvrđivanja konačnog pojasa u kojem se
ne mogu graditi objekti); DUP Centar, DUP Glavica. Granice DUP-ova se mogu
prilagođavati katastarskim podacima (bez većih promjena), a posebno u dijelu gdje nema
katastarskih podloga kao što je Prnjavor. Područje Korita, nakon pribavljanja katastra
zemljišta, može da se preispita, te po potrebi priključi DUP-u Prnjavor.
1.Detaljni urbanistički plan – Centar - Usaglašavanje granice u dijelu prema Jezeru, isključen
dio sa namjenom turizam. Preispitati neizgrađene površine u dijelu od Jezera prema putu za
MontenegroProjekt
28
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Vojno Selo (pored Ulice Jezerske)sa namjenom SS stanovanje srednje gustine , u cilju
izgradnje značajnijih sadržaja centralnih djelatnosti i javnih površina, posebno trga.
Centralni dio, odnosno grad Plav je nosilac kulturnog turizma, MICE turizma, sportskog,
rekreativno, tranzitnog i stacionarnog turizma, te u skladu s tim treba usaglasiti planska
rješenja u okviru namjena turizma i namjena MN mješovite namjene, kako bi se obezbijedili
svi neophodni sadržaji, jer je svojim položajem u odnosu na turističke motive nosilac
smještajnih kapaciteta. Posebnu pažnju posvetiti oblikovanju objekata zbog specifične urbane
matrice starog gradskog jezgra i karakteristične arhitekture.Novi objekti se na savremen
način i savremenim metodama rekonstrukcije i revitalizacije starih jezgara uklapaju u
ambijent. Turistički sadržaji koji se razviju u centru, moraju se povezati sa turističkim
motivima, pa se u tom smislu osim puteva, preporučuje uvođenje panoramskih žičara PlavVisitor, Plav-Kofiljača. Osim smještajnih kapaciteta osnovne namjene moguće je
organizovati turističke punktove, objekte sa parking prostorom, menjačnicama, turističkoinformativnim centrom, restoranima–kafeterije, suvenirnicama itd. Planirani park ulazi u dva
DUP-a – DUP Centar – veći dio i DUP Glavice, te se kod usaglašavanja planova mogu
korigovati granice na način da se park u cjelosti tretira kroz jedan DUP (ili se radi jedinstven
projekat u skladu sa uslovima iz Pejzažne arhitekture). Izuzetnu pažnju posvetiti regulaciji
vodenih tokova u cjelosti (regulisana Plavska Rijeka u jednom segmentu) i posvetiti pažnju
očuvanju i održavanju jaza za navodnjavanje koje su naznačene na grafičkim prilozima,
naravno i onih koje eventualno nisu evidentirane na podlogama. U okviru namjene
stanovanje primjenjuju se tipovi objekata: za SMG TIP 1; za SS i u okviru MN TIP 3 i TIP 4.
Kod MN voditi iračuna da ni jedna namjena od onih koje se kombinuju ne bude pretežna.
2.Detaljni urbanistički plan – Glavica - S obzirom da su već formirane centralne funkcije
(Autobuska stanica, Dom zdravlja ), u okviru MN mješovite namjene mogu se razvijati
centralne funkcije. U okviru namjene stanovanje primjenjuju se tipovi objekata: za SMG TIP
1; za SS i u okviru MN TIP 3 i TIP 4. Kod MN voditi iračuna da ni jedna namjena od onih
koje se kombinuju ne bude pretežna. Granica Plana se može korigovati na način da se
planirani park koji ulazi u dva DUP-a, DUP Centar i DUP Glavice, u cjelosti tretira kroz
jedan DUP (ili radi jedinstven projekat u skladu sa uslovima iz Pejzažne arhitekture).
3.Detaljni urbanistički plan - Plavsko jezero - Plan ima mnogo veću površinu od sadašnjeg,
koji nije realizovan i obuhvata proctor oko Plavskog jezera. Neophodno ga je raditi u
segmentima, u skladu sa rezultatima prethodno urađene Studije zaštite sa preciznim mjerama
i smjernicama. U zahvatu sadašnjeg DUP-a Jezero može se gradti u skladu sa definisanim
namjenama, vodeći računa o zelenom pojasu it u onom dijelu koji je izvan linije poplavnog
područja. Namjene turizam T, sport i rekreacija SR , mješovite namjene MN, ostale prirodne
površine OP su najviše zastupljene, a na manjim površinama SMG stanovanje manje gustine
sa već izgrađenim objektima – samo popunjavanje u skladu sa mogućnostima (obavezno
omogućiti pristupe Jezeru) i centralne djelatnosti CD sa sadržajima koji podržavaju razvoj i
unapređenje turizma oko Plavskog jezera koji je primarni turistički motiv opštine Plav,kao
što je naučno istraživački centar i sl. U dijelu prostora (Martinovićko blato) koje je u namjeni
površina definisano kao OP ostale površine, izvršiće se uređenje i planirati namjene u skladu
sa rezultatima Studija. Da bi se razvio i unapredio turizam oko Plavskog jezera, neophodno je
sačuvati predione karakteristike (slika predjela, panoramske vizure) i ekosistem ( očuvanje
staništa flotantne, submerzne i higrofilne vegetacije), sa pažljivim uvođenjem novih
elemenata u predio radi održivog korišćenja, samim tim što se radi o zdravstvenom turizmu,
sportsko-rekreativnom turizmu, sportovima na vodi, ribolovu, jahanju, naučno-obrazovnom
turizmu i sl. U okviru namjene turizam neophodno je više hotela visoke kategorije,
savremeno oblikovanih, uklopljenih u ambijent. Preporuka je izrada konkursa za ove objekte.
Primjeniti smjernice za objekte TIP 5, osim u dijelu stanovanja SMG – TIP 1.
MontenegroProjekt
29
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
4.Detaljni urbanistički plan – Prnjavor - Jedan dio ovog prostora je planski rješavan –
Magaze, neophodno je realizovati sadržaje centralnih djelatnosti u okviru namjene MN
mješovite namjene. Za izradu ovog plana neophodno je obezbijediti sada nedostajuće
katastarske podloge, jer su namjene definisane u skladu sa topografskim podlogama. Izuzetnu
pažnju posvetiti saobraćajnom rješenju, u skladu sa smjernicama iz dijela Saobraćaj. U okviru
namjene MN i SMG primjenjuje se TIP 1, a u dijelu namjene poljoprivreda P nije planirana
izgradnja objekata. Postojeći objekti se rekonstruišu u postojećem gabaritu.
5.Detaljni urbanistički plan Centar - Vojno Selo - Kroz izradu plana, dio ispod Završa sa
namjenom poljoprivreda P se može preispitati i u skladu sa potrebama proširiti namjena SMG
TIP 1 .U dijelu namjene koja se zadrži kao P poljoprivreda , primjeniti TIP 2 – postojeći
objekti.
6.Detaljni urbanistički plan – Brezojevica - Centralni prostor naselja, u okviru mješovite
namjene MN planirati sadržaje neophodne za poterbe MZ – više naselja, u skladu sa već
formiranim sadržajima. U dijelu namjene IP proizvodni objekti (čisti) kompatibilni sa ostalim
namjenama. Namjena stanovanje SMG TIP 1. U okviru namjene MN stanovanje TIP1.
Direktne smjernice - Direktne smjernice se primjenjuju na prostor koji je u zahvatu GUP-a, a
izvan definisanih granica DUP-ova. Prostor je na grafičkom prilogu označen oznakama DS 1, DS -2 i DS - 3.
DS - 1
Direktne smjernice za stanovanje van DUP-ova - Za namjenu stanovanje SMG
primjenjuje se TIP 1, mogu plastenici i manje farme uz saglasnost susjeda.
DS - 2
Direktne smjernice u poljoprivredi van DUP-ova - Isključivo poljoprivredna
djelatnost, nema izgradnje objekata, ako su izgrađeni mogu se rekonstruisati u postojećem
gabaritu. Korita, eventualno SMG TIP 1 priključenje DUP-u Prnjavor, nakon izrade
nedostajuće katastarske podloge.
DS - 3
Direktne smjernice za PU van DUP-ova - Planina Veliki Skić, sa specifičnim
reljefom i istaknutom vegetacijom, je dominantna tačka u zaleđu Plava, namijenjena
izletničkom i sportsko-rekreativnom turizmu. Fragmenti četinarske šume na samom vrhu,
porijeklom su od nekadašnjeg vegetacijskog pokrivača, koji je izrazito kontrastan u odnosu
na okolne elemente predjela. Ovaj prostor omogućuje izvanredne vizure prema Plavu i
Plavskom jezeru. Mali Skić se inkorporira u urbane zelene površine. Zbog svojih prirodnih i
stvorenih karakteristika, predlaže se njihovo preoblikovanje u park-šumu.
Smjernice za izradu Lokalnih studija lokacija - U okviru ovih namjena i smjernica mogu se
raditi Lokalne studije lokacija za šire prostore, na način da se mogu sagledati saobraćajni
pristupi i ostala infrastruktura planiranih objekata, sa preporukom da se rade za zaokružene
prostorne i funkcionalne cjeline, a obavezna je njihova izrada za složenije objekte: benzinske
stanice, turistički i ugostiteljski objekti za smještaj većeg broja korisnika. Na cjelokupnom
prostoru PUP-a gdje je definisana namjena u okviru koje mogu da se grade objekti, osim onih
lokaliteta gdje je već utvrđena obaveza izrade određenih studija i planova detaljne razrade i
planova posebne namjene, moguća je izrada lokalnih studija lokacija na način da se obuhvati
širi prostor koji čini funkcionalnu i prostornu cjelinu, odnosno u okviru kojeg se može
sagledati saobraćajno rješenje kao i ostala infrastruktura.
MontenegroProjekt
30
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Smjernice za nelegalne objekte - Prilikom izrade u DUP-ova obezbijediti ažurne podloge.
Uslovi za legalizaciju su da je objekat u skladu sa namjenom, da nije prešao RL i da je
obezbijeđeno parkiranje. U centru i tamo gdje realno nema uslova, parkiranje usloviti na UP
ili na javnim površinama za parkiranje, u skladu sa Odlukom Opštine. Ako je objekat bliže
susjedu od Planom dozoljene udaljenosti (odnosno ako je prešao neku GL) ne može se
dozvoliti nadgradnja, a dogradnja je moguća u skladu sa uslovima do GL.
Saobraćajna infrastruktura - Razvoj i unapredjenje sistema saobraćaja Plava treba da bude
usmjeravan u sledećim pravcima: (-) Kontrolisano i regulisano priključivanje mreže nižeg
ranga na mrežu primarnih gradskih saobraćajnica, (-) Izgradnja novih gradskih saobraćajnica
u skladu sa potrebama i razvojem grada, (-) Rekonstrukcija i uredjenje postojećih
saobraćajnica, i (-) kategorizacija ulične mreže.
Veza sa planskim rješenjima PUP-a: Kroz područje opštine Plav prolazi koridor autoputa
Andrijevica – Murino - Čakor – Bjeluha (granica). Pomenuti koridor nalaze se van teritorije
zahvata Plana, ali je od izuzetnog značaja za saobraćajno povezivanje Plava sa okruženjem
kao i za njegov ukupan privredni razvoj. Izgradnjom dionica autoputa kroz područje opštine
Plav, postojeći magistralni put M-9 (Kolašin–Mateševo–Andrijevica–Murino–Ćakor) dobiće
rang regionalnog puta. Osnovni regionalni pravac je regionalni put R-9 (Murino-PlavGusinje), koji se pruža dolinom Lima do mosta na Limu(Brezojevice) gdje se se jedan krak
puta R-9 odvaja prema Plavu a drugi prema Gusinju. Dionica Murino-Plav-Gusinje je dužine
oko 20.231km. I to dužina dionice Murino-Limski Most-Gusinje je 18.823km
(8.737km+10.086km), a dionica Limski Most-benzinska stanica je 1.408km, a u granicama
zahvata Plana je oko 7.779km. Širina asfaltnog kolovoza je 6.5m.
Koncept planskog rešenja ulične mreže na području generalnog urbanističkog rješenja Plava
uglavnom je zasnovan na rješenjima Prostornog plana Opštine Plav i Generalnog
urbanističkog plana Plava uz maksimalno poštovanje postavki i rješenja planova višeg reda.
Rešenje osnovne ulične mreže u Plavu zasnovano je na dopunjenoj i reorganizovanoj
postojećoj uličnoj mreži, pri čemu je vođeno računa o postavljenim ciljevima razvoja
saobraćajnog sistema i planiranoj organizaciji stanovanja i aktivnosti na području Plana.
Ulična mreža na području zahvata Plana se na osnovu funkcije u mreži, dopuštene brzine
kretanja, propusne moći, režima dopuštenog saobraćaja i slično, dijeli na kategorije: primarne
i sekundarne saobraćajnice.
U mrežu primarnih saobraćajnica na teritoriji grada svrstane su sledeće saobraćajnice:
•Kroz područje zahvata Plana prolazi regionalni put R-9. Ovaj put predstavlja okosnicu
ulične mreže Plava i njime su ostvarene najznačajnije saobraćajne veze gradskog područja sa
okruženjem.. Regionalni put R-9 na području zahvata Plana obuhvata dio od benzinske
stanice do raskrsnice Limski most i u nastavku do izlaska iz zone zahvata na sjever prema
Murini i na jugozapad prema Gusinju u ukupnoj dužini od oko 7.779km.
• Na regionalni put se nastavljaju glavne gradske ulice koje čine kostur izgrađenog urbanog
područja, ali isto tako definišu zonu za buduće širenje naselja, a to su: ulica Racina, ulica
Čaršija i ulica Magaze koje svoj pravac pružanja ostvaruje od završetka regionalnog puta (od
autobuske i benzinske stanice) kroz centralno gradsko područje do Skićke ulice (lokalnog
puta L19). Dužina ovih saobraćajnice iznosi oko 1,600km.
• U planskom periodu je predviđeno izmještanje tranzitnog saobraćaja iz naselja i to tako što
je po rubnoj zoni urbanog područja predviđena etapna izgradnja gradske obilaznice (sjeverne
obilaznice) koja zaobilazi centralnu gradsku zonu Plava sa sjeverne strane. Trasa obilaznice
odvaja se od regionalnog puta R-9 u zoni Limskog mosta i ide lokalnim putem L36, zatim
prelazi Đuričku rijeku i ide do brda Skić, pa podnožjem brda Skić, lokalnim putem L19 se
spaja raskrsnicom sa ulicom Magaze tj glavnom gradskom ulicom i ulicom Korita (lokalnim
MontenegroProjekt
31
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
putem L7) koja je veza sa budućim regionalnim putem Plav-Dečane. Dužina obilaznog puta
je 2.047km.
Na primarnu mrežu se nadovezuje mreža sekundarnih ulica(sabirne i pristupne ulice).
Osnovna funkcija sabirnih ulica je da poveže uža gradska područja, omogući ravnomjerno
opsluživanje svih centara aktivnosti na području grada i da prikupljene saobraćajne tokove sa
pristupnih ulica uključi kontrolisano u primarne saobraćajnu tokove. Njihova ukupna dužina
iznosi oko 10.441km. Zoni zahvata pripadaju trase pojedinih lokalnih puteva i to
kategorisani: L1(1.722km), L4(0.293km), L5(0.240) I L19(1.245km), a nekategorisani:
L7(1.329km), L17(1.224km), L18(0.568km),L21(0.55km), L24(5.160km), L37(1.283km).
Ukupne dužina kategorisanih puteva u zoni zahvata iznosi iznosi L=3.500km, a
nekategorisanih puteva L=10.114km.Lokalni put L36 i dio lokalnog puta L19 pripadaju trasi
obilaznice pa su njihove dužine uračunatu u dužinu obilaznice.
Hidrotehnička infrastruktura - Planska rješenja se odnose na sva tri urbana područja (Plav,
Gusinje, Murino). U okviru sadašnjeg stanja kanalizacija praktično ne postoji. Stanovništvo
se koristi septičkim jamama i ponekim kanalom sa ispustom u neki od obližnjih vodotoka.
Zbog sanitarne zaštite stanovništva, razvoja naselja a posebno razvoja turističke privrede
neophodna je izgradnja savremenog kanalizacionog sistema.
Koncepcija razvoja kanalizacione mreže - Kao najekonomičniji i najjednostavniji sistem
predlaže se separatni sistem u kome će biti zabranjeno bilo kakvo miješanje otpadnih i kišnih
voda. Ovakvo rješenje pogoduje faznoj izgradnji kanalizacione mreže i olakšava priključenje
na buduće postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda. Predloženu generalnu koncepciju
razvoja kanalizacione mreže su diktirali sledeći ciljevi: (-) da sistem bude dugoročno
ekonomičan, sa maximalnim brojem gravitacionih jedinica, (-) da se mreža može graditi
fazno, tempom koji diktiraju prioriteti i obezbijeđena finasijska sredstva i (-) da cio sistem
bude fleksibilan tako da se omogući izmjena onih djelova predloženog rješenja koji se
vremenom pokažu neadekvatnim, a da se pri tom ne kompromituje osnovno rješenje.
Ovi ciljevi se mogu ostvariti izgradnjom kanala i to kroz gradski centar, okolna naselja van
gradskog jezgra i sva naseljena područja van grada od kojih bi se gravitaciono mogla odvoditi
otpadna voda do planiranog prečistača otpadnih voda. Prečnici kanala će se odrediti u daljim
fazama projektovanja hidrauličkim proračunima. Preporučuju se minimalni prečnici za
primarnu mrežu DN250.
Postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda se moraju predvidjeti, što je ne samno zakonska
obaveza već i uobičajena mjera zaštite prirodnih vodotoka koji se ne smiju pretvarati u
prirodne kolektore otpadnih voda. Postrojenja se mogu raditi po fazama, tako da tempo
izgradnje prati raspoložive materijalne mogućnosti. Važno je da krajnji ciljevi – konačna
tehnologija, kapaciteti, rezervisan prostor i kvalitet efluenta budu jasno definosani kroz
investiciono-tehničku dokumentaciju. Treba koristiti rješenja koja garantuju autoamtsko
rukovanje i jednostavmo održavanje kao i minimalno korištenje energije, makar onda u
prvom trenutku bila i nešto skuplja. Sasvim je sigurno da će se ovakva rješenja vrlo brzo
pokazati ekonomičnijim od drugih.
Prioriteti u realizaciji Generalnog urbanističkog rješenja: (-) izrada Studije zaštite za
Jezero, (-) u cilju zaštite Jezera rješavanje otpadnih voda izgradnjom planiranog uređaja
PPOV na lokaciji Pjeskovi i Transfer stanice za pretovar komunalnog otpada kao pripremu
do izgradnje regionalne sanitarne deponije (izvan GUP-a) i u Gusinju, (-) regulacija vodenih
tokova u cjelosti i (-) izrada nedostajućeg katastra zemljišta
MontenegroProjekt
32
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
b. Sekundarni Opštinski centar Gusinje
b. 1. Postojeća planska rješenja
Gusinje je drugo po veličini naselje na teritoriji opštine Plav i nalazi se jugozapadno od
Plava, na sastavku rijeka Grnčara i Vruje na nadmorskoj visini od 925 mnm, ispod
gorostasnih Prokletija, nadomak granice sa Albanijom. Urbano područje Gusinja razrađeno je
Detaljnim urbanističkim planom Gusinje („Sl. list SRCG“- Opštinski propisi 1/83), ranije
Plan uređenja naselja Gusinje (PUN) u površini od 94,4 ha. Generalno urbanističko rješenje
rađeno je za površinu proširenog urbanog područja od 124 ha.
Granica DUP-a Gusinje ( ranije PUN )
Mjesna zajednica Gusinje obuhvata naselja: Dolja, Dosuđe, Grnčar, Gusinje(g), Kolenovići,
Kruševo, Martinovići, Višnjevo, te se u planiranju budućih sadržaja površina ova naselja
uzimaju u obzir za zadovoljenje određenog broja funkcija u Gusinju. Gusinje je u opštinskoj
mreži naselja Sekundarni opštinski centar, a u mreži naselja po PPCG Značajni lokalni
centar.
Značajniji
lokalni
centar
mora
da
omogući
pružanje
osnovnih
obrazovnih,zdravstvenih i socijalnih usluga,kao i odgovarajuće sportske i kulturne aktivnosti
uz razvoj tercijarnih i kvartalnih aktivnosti. Pored Plava, Gusinje je glavni turistički centar u
kojem treba graditi hotele od 3*-5* sa Spa i Wellness centrima i potencirati kulturno nasljeđe
kao turistički motiv, Gusinje je glavni informativni centar za NP Prokletije.
Važećim planskim dokumentom Gusinje je tretirano kao sekundarni opštinski centar i date su
mu centralne djelatnosti sa planiranim razvojem poljoprivrede (zemlj. zadruga, otkupna
stanica, poljoprivredno dobro), industrije (Termoplast), turizma (hotel „Bor“), ugostiteljstva,
trgovine, zanatstva, saobraćaja (autobuska stanica), obrazovanja (OŠ sa bibliotekom i
fiskulturnom salom; vrtić uz školu, područna odeljenja škole u Grnčaru, Vusanju), kulture
(dom kulture sa bibliotekom i bioskopskom salom, kulturno-umjetnička drušva, Dom kulture
MontenegroProjekt
33
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
u Vusanju ), sporta i rekreacije (fudbalski klub, društva..), zdravstva (zdravstvena stanica, a u
Vusanju zdravstveni punkt)
b. 2. Projekcija PUP-a za organizaciju i uređenje prostora sa orjentacionim
potrebama i mogućnostima korišćenja i namjenama površina
Gusinje kao sekundarni opštinski centar u svom urbanom području tretitran je kao glavni
turistički centar za razvoj kulturnog turizma, MICE turizam, sportsko rekreativnog,
tranzitnog, stacionarnog turizama jer ima povoljan geografski položaj u odnosu na turističkie
motive, karakterističnu arhitekturu i urbanu matricu starog gradskog jezgra i koja pruža
mogućnost razvoja turizma. Osim putevima, svi turistički sadržaji koje je treba saobraćajno
povezivati sa turističkim motivima i drugim centrima, mogu se povezati i panoramskim
žičarama iz neposredne blizine Gusinja, kako bi veliki dio motiva bio dostupan svim ciljnim
segmentima turista. Naime, osim smještajnih kapaciteta osnovne namjene moguće je
organizovati turističke punktove, objekte sa parking prostorom, mjenjačnicama, turističkoinformativnim centrom, restoranima, suvenirnicama itd.
Stanovništvo - Mjesna zajednica Gusinje je 2011 god.imala 3596 stanovnika što je u odnosu
na 2003.god.rast od 1,07%, ali pad u odnosu na prethodne godine.Samo gradsko područje
Gusinja 2011.g.je imalo 1722 stanovnika, a plansko predviđanje za 2020.god.je 2076
stanovnika. Imajući u vidu da se radi o blegom porastu broja stanovnika za planski period, te
o ambicioznijoj projekciji u prethodnim planovima, prošireno područje i utvrđene namjene
površina pružaju mogućnost za razvoj i u postplanskom periodu.
Namjena površina (Plansko rješenje PUP-a) - Primjenjuju se opšte smjernice i uslovi za
Detaljne namjene površina koji su dati u dijelu Generalnog urbanističkog rješenja za Plav. U
okiru generalne urbanističke razrade planirane su sljedeće namjene:
Namjena površina
ha
SMG Površine stanovanja male gustine
25
SS Površine stanovanja srednje gustine
11
MN Površine mješovite namjene
37
SR Površine za sport i rekreaciju
2, 7
ŠS Površine za školstvo i socijalnu zaštitu
1
Z
Površine za zdravstvo
0, 03
K
Površine za kulturu
0, 4
VO Površine za vjerske objekte
0, 5
IP Površine za industriju i proizvodnju
4, 8
P
Poljoprivredne površine
15
PU Površine za pejzažno uređenje
10
PUJ Površine javne namjene
0, 04
VPŠ Površinske vode
5
Š
Površine šuma
2, 3
DS Površine drumskog saobraćaja
0, 27
IOK Površine komunalne infrastructure (PPOV)
0,8
IOE Površine objekata elektroenergetike
0,1
Ostalo
8
Ukupno
124
Od toga za izgrađene površine
91,7
Regulacione linije - U planskom rješenju PUP-a data je regulacija prostora na način što su
vodeni tokovi prikazani u koridoru regulacija kao i saobraćajnice ( koridor gradske
MontenegroProjekt
34
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
obilaznice) i nadzemna infrastruktura.Svi detaljni planovi se moraju uskladiti sa ovom
regulacijom. Ukoliko neke urbanističke parcele iz važećeg plana ulaze dijelom u definisane
pojase, uređenje UP se sprovodi na način da predstavlja dio pojasa – ozelenjavanjem. Na
urbanističkim parcelama koje se u cjelosti nalaze u ovom pojasu (koje su planirane važećim
planovima), ne mogu se graditi objekti. Na izgrađenim objektima u ovim koridorima ne
mogu se vršiti intervencije, osim rekonstrukcije u postojećem gabaritu, u cilju održavanja
objekta.
Parametri i uslovi izgradnje javnih i društvenih objekata i stambenu izgradnju - U skladu
sa definisanim namjenama (u tekstu Namjene površina), a za izgradnju ovih objekata
neophodno je pratiti demografska kretanja i usklađivati sa programima Opštine.
Arhitektonska rešenja javnih objekata rade se po pravilu na osnovu Urbanističkog projekta ili
konkursa. Maksimalna visina objekata treba da je usklađena sa okruženjem i ambijentom, kao
i visinskom regulacijom susjednih objekata, a po pravilu ne treba da je veća od P+4.
Nadziđivanje objekata može se vršii u cilju sanacije ravnih krovova (ukoliko ih ima).
Generalnim urbanističkim rješenjem izvršena je sistematizacija stambenih površina.
Parametri i uslovi se odnose na nekoliko tipova koji se primjenjuju u području generalnog
urbanističkog rješenja Plava i sekundarnih opštinskih centara , kao i građevinskim
područjima ostalih naselja.
Izrada Detaljnih urbanističkih planova - (smjernice) - Za područje obuhvaćeno generalnom
urbanističkom razradom, zbog njegovog značaja i novih planiranih saobraćajnica, te
proširenog zahvata u odnosu na važeći Plan i njegovu starost, obavezna je izrada planova
detaljne razrade.Moguća je izrada Detaljnog urbanističkog plana za cijelo područje, a
preporučuje se izrada dva Detaljna urbanistička plana. Izuzetno, u slučajevima potrebe za
izgradnjom značajnih objekata za Opštinu, a prema programu Opštine, mogu se raditi
Lokalne studije lokacije prije izrade Detaljnih urbanističkih planova , prema datim
smjerniacama za LSL..
1 DUP Centar (90 ha) - Preispitati neizgrađene površine, u cilju izgradnje značajnijih sadržaja
centralnih djelatnosti i javnih površina, posebno trga. Preporuka je da se na neizgrađenim
prostorima ili rekonstrukcijom i revitalizacijom uz neophodno rušenje starih objekata i onih
koji ne odgovaraju ambijentu planiraju trgovi i javne površine. Centralni dio, odnosno grad
Gusinje je nosilac kulturnog turizma, MICE turizma, sportskog , rekreativno, tranzitnog i
stacionarnog turizma, te u skladu s tim treba usaglasiti planska rješenja u okviru namjena
turizma i MN mješovite namjene, kako bi se obezbijedili svi neophodni sadržaji, jer je
svojim položajem u odnosu na turističke motive nosilac smještajnih kapaciteta. Posebnu
pažnju posvetiti oblikovanju objekata zbog specifične urbane matrice starog gradskog jezgra i
karakteristične arhitekture.Novi objekti se na savremen način i savremenim metodama
rekonstrukcije i revitalizacije starih jezgara uklapaju u ambijent. Turistički sadržaji koji se
razviju u centru, moraju se povezati sa turističkim motivima, pa se u tom smislu osim puteva,
preporučuje uvođenje panoramskih žičara. Osim smještajnih kapaciteta osnovne namjene
moguće je organizovati turističke punktove, objekte sa parking prostorom, menjačnicama,
turističko-informativnim centrom, restoranima–kafeterije, suvenirnicama itd. Izuzetnu pažnju
posvetiti regulaciji vodenih tokova u cjelosti i posvetiti pažnju očuvanju i održavanju jaza za
navodnjavanje koje su naznačene na grafičkim prilozima, naravno i onih koje eventualno nisu
evidentirane na podlogama. U okviru namjene stanovanje primjenjuju se tipovi objekata: za
SMG TIP 1; za SS i u okviru MN TIP 3 i TIP 4. Kod MN voditi računa da ni jedna namjena
od onih koje se kombinuju ne bude pretežna.
2 DUP Privredna zona Gusinje(34 ha)- U skladu sa potrebama Opštine i posebnim
ekonomskim programima i programima zapošljavanja, a u skladu sa demografskim
MontenegroProjekt
35
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
kretanjima, definisane su površine sa namjenom industrija i proizvodnja IP i.mješovitom
namjenom MN. Aktiviranje industrijske zone podrazumijeva postojeće djelatnosti i
poljoprerađivačku djelatnost, drvoprerađivačke i dr. grane čiste industrije. U ovom zahvatu
ima površina za stanovanje male gustine SMG u cilju popunjavanja započete izgradnje.Mogu
se graditi objekti TIP3. U zoni MN se kombinuje više namjena i mora se voditi računa o
kompatibilnosti tih namjena (samo čisti privredni pogoni koji su kompatibilni sa
stanovanjem, sportom i rekreacijom), mogu se graditi objekti TIP 3 i TIP 4. Na
poljoprivrednom zemljištu P i šumskom zemljištu nije predviđena izgradnja objekata, za
postojeće objekte samo rekonstrukcija u postojećem gabaritu TIP 2.
Smjernice za izradu Lokalnih studija lokacija - U okviru ovih namjena i smjernica mogu se
raditi Lokalne studije lokacija za šire prostore, na način da se mogu sagledati saobraćajni
pristupi i ostala infrastruktura planiranih objekata, sa preporukom da se rade za zaokružene
prostorne i funkcionalne cjeline, a obavezna je njihova izrada za složenije objekte: benzinske
stanice, turistički i ugostiteljski objekti za smještaj većeg broja korisnika. Na cjelokupnom
prostoru PUP-a gdje je definisana namjena u okviru koje mogu da se grade objekti, osim onih
lokaliteta gdje je već utvrđena obaveza izrade određenih studija i planova detaljne razrade i
planova posebne namjene, moguća je izrada lokalnih studija lokacija na način da se obuhvati
širi prostor koji čini funkcionalnu i prostornu cjelinu, odnosno u okviru kojeg se može
sagledati saobraćajno rješenje kao i ostala infrastruktura.
Smjernice za nelegalne objekte - Prilikom izrade u DUP-ova obezbijediti ažurne podloge.
Uslovi za legalizaciju su da je objekat u skladu sa namjenom, da nije prešao RL i da je
obezbijeđeno parkiranje. U centru i tamo gdje realno nema uslova, parkiranje usloviti na UP
ili na javnim površinama za parkiranje, u skladu sa Odlukom Opštine. Ako je objekat bliže
susjedu od Planom dozoljene udaljenosti ( odnosno ako je prešao neku GL) ne može se
dozvoliti nadgradnja, a dogradnja je moguća u skladu sa uslovima do GL. Objekti koji nisu u
skladu sa ambijentom, kroz određene intervencije definisane kroz urbanističko tehničke
uslove, moraju de se prilagode ambijentu).
Koncepcija razvoja kanalizacione mreže - Kao najekonomičniji i najjednostavniji sistem
predlaže se separatni sistem u kome će biti zabranjeno bilo kakvo miješanje otpadnih i kišnih
voda. Ovakvo rješenje pogoduje faznoj izgradnji kanalizacione mreže i olakšava priključenje
na buduće postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda.
Planirana saobraćajna infrastruktura - Ulična mreža na području zahvata plana se na
osnovu funkcije u mreži, dopuštene brzine kretanja, propusne moći, režima dopuštenog
saobraćaja i slično, dijeli na sledeće kategorije: primarne i sekundarne saobraćajnice.
Primarne ulice su: (-) gradske ulice kao dio državnog puta, (-) gradska obilaznica kao dio
državnog puta, (-) glavne gradske ulice. Sekundarne ulice su (-) sabirne ulice i (-) pristupne
ulice. Primarne saobraćajnice predstavljaju djelove prolaska kroz grad primarne državne
mreže ili se oslanjaju na nju (ostvaruju vezu užeg gradskog područja sa uvodno izvodnim
pravcima), kao i funkciju da povežu udaljene djelove grada. Osnovna funkcija glavne gradske
ulice je napajanje regionalnog puta a preko njega efikasno povezivanje Gusinja sa mrežom
državnih puteva i puteva u regionu. U mrežu primarnih saobraćajnica na teritoriji grada
svrstane su sledeće saobraćajnice:
• Kroz područje generalne urbanističkog rješenja važnijeg lokalnog centra prolazi regionalni
put R-9. Ovaj put predstavlja okosnicu ulične mreže Gusinja i njime su ostvarene
najznačajnije saobraćajne veze gradskog područja sa okruženjem. Regionalni put R-9 na
MontenegroProjekt
36
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
području generalne urbanističkog rješenja obuhvata dio od raskrsnice sa novim regionalnim
putem do autobuske stanice u ukupnoj dužini od oko 0.853km.
• Na regionalni put se nastavljaju glavne gradske ulice koje čine kostur izgrađenog urbanog
područja, ali isto tako definišu zonu za buduće širenje naselja, a to su: postojeće
saobraćajnice koje svoj pravac pružanja ostvaruje od završetka regionalnog puta (od
autobuske) kroz centralno gradsko područje do raskrsnice sa lokalnim putem L1 i L9 i na
drugoj strani do raskrsnice sa lokalnim putem L11. Dužina ovih saobraćajnice iznosi oko
1.232km.
• U postplanskom periodu je predviđeno izmještanje tranzitnog saobraćaja iz naselja i to tako
što je po rubnoj zoni urbanog područja predviđena etapna izgradnja gradske obilaznice koja
zaobilazi centralnu gradsku zonu Gusinja sa sjeverne strane. Trasa obilaznice odvaja se od
regionalnog puta R-9 u zoni naselja Dosuđe, prelazi rijeku Grnčar i dolazi do nekadačnje
industrijske zone gdje se spaja raskrsnicom sa glavnom gradskom ulicom Dužina obilaznog
puta je 1.414km.
Prioriteti u realizaciji Generalnog urbanističkog rješenja: (-) očuvanje koridora i izgradnja
gradske obilaznice, (-) rekonstrukcija puta Plav-Vojno Selo-Gusinje, (-) sanacija od poplava,
(-) izrada obalo-utvrde na rijeci Grnčar nizvodno od mosta na ulasku u Gusinje, (-) izrada
obalo-utvrde na rijeci Grnčar uzvodno od mosta na ulasku u Gusinje uključujući izgradnju
pješačkog mosta, (-) izrada obalo-utvrde na rijeci Vruji radi zaštite plavljenja izbjegličkog
naselja, (-) izgradnja mosta na rijeci Vruji – izdati UTU od strane Ministarstva, (-)
aktiviranje i uređenje Grlje i opštinskog zemlišta – javne površine, trg, (-) vodovod,
kanalizacija, izgradnja uređaja za prečišćavanje otpadnih voda PPOV, i (-) rješavanje
problema nelegalne gradnje.
MontenegroProjekt
37
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
c. Sekundarni Opštinski centar Murino
c. 1. Postojeća planska rješenja
Murino je naselje smešteno u kotlini Lima – Polimlja, na raskrsnici puteva Berane - Plav i
Berane – Čakor - Peć, što mu daje poseban značaj. Od Plava je udaljeno 11 km, od Berana
35 km, od Bijelog Polja 69 km, a od Peći 60 km. Urbano područje ovog naselja razrađeno je
Detaljnim urbanističkim planom Murino (“ Sl. list SRCG “- Opštinski propisi 32/82), ranije
Plan uređenja naselja Gusinje (PUN) u površini od 47ha.
Granica - Generalno urbanističko rješenje rađeno je za površinu proširenog urbanog područja
od 74,5ha i to na topografskoj podlozi, jer za ovo područje Uprava za nekretnine ne raspolaže
katastarskim podlogama.
Granica DUP-a Murino (ranije PUN)
Mjesna zajednica Murino obuhvata naselja: Gornja Rženica, Mašnica, Murino, te se u
planiranju budućih sadržaja površina ova naselja uzimaju u obzir za zadovoljenje određenog
broja funkcija u Murinu. Murino je u opštinskoj mreži naselja Sekundarni opštinski centar, a
u mreži naselja po PPCG Lokalni centar. Lokalni centri su manja naselja sa najosnovnijim
snabdijevanjem stanovništva, u kojima se održava tradicionalni sistem naseljenosti seoskih
područja.
Realizacija dosadašnjih planskih rješenja
Stanovanje i centralne djelatnosti - Važećim planskim dokumentom, naselju Murino kao
sekundarnom centru opštine Plav gravitiraju naselja Novšići, Velika, Mašnica i Gornja
Rženica. Osnovni oblik privređivanja je poljoprivreda i stočarstvo ( procenat poljoprivrednog
stanovništva 70,1%). Razvoj naselja je predviđen na desnoj obali Lima sa ocjenom da pruža
veće mogućnosti za dalji razvoj. Groblje je zadržano na desnoj obali Lima prema Mašnici.
Centar se razvija na način kako se oformio, oko mosta na raskršću puteva, sa obje strane
MontenegroProjekt
38
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Lima. Razvoj individualnog stanovanja planiran je na desnoj obali Lima prema Velici, a u
manjoj mjeri prema Mašnici i prema Andrijevici. Na ovom pravcu prema Limu, ispod puta,
predviđa se prostor za razvoj industrije i sporta (fudbalski teren). U industrijskoj zoni je
predviđeno izmještanje zemljoradničke zadruge koja je u centru. Planirano je školstvo i
dječije ustanove, zdravstvena služba, sadržaji kulture, trgovine, administrativne funkcije,
sport, ugostiteljstvo, zanati i usluge. Murino ima već formirane sadržaje i objekte: na desnoj
obali Lima je OŠ „Petar Dedović“, Dom kulture, parkovsko – spomenički kompleks,
samoposluga, pijaca, a na lijevoj obali Lima (stari centar) hotel, apoteka, robna kuća, bife,
prodavnice, ambulanta(predviđeno proširenje kapaciteta) jedan kolektivni objekat P+1 sa 8
stanova. Kamp je predviđen sa desne strane puta za Peć blizu prodavnica i ugostiteljskih
kapaciteta, preko puta Doma kulture. Ova zona predstavlja i rezervnu zonu za razvoj
centralnih funkcija. Motel je predviđen za rušenje, ali na njegovom mjestu predviđa se
izgradnja novog. Predviđa se izgradnja novog mosta preko Murinske rijeke, regulacija Lima,
Murinske rijeke i potoka na teritoriji naselja. predviđa se još jedan novi objekat P+ 2 sa 12
stanova.
Privreda - Pored poljoprivrede, stočarstva i šumarstva, turizam i ugostiteljstvo treba da budu
nosioci razvoja ovog područja. Prema podacima iz prethodnih analiza može se zaključiti da
planirani sadržaji nisu realizovani, a da je Murino u međuvremenu pretrpjelo tragediju
(bombardovanje) koja je ostavila pečat u daljem razvoju i stvorila nenadoknadive gubitke. Sa
aspekta prostora neophodna su nova planska rješenja koja će ubrzati razvoj oog područja.
c. 2. Projekcija PUP-a za organizaciju i uređenje prostora s orjentacionim potrebama i
mogućnostima korišćenja i namjenama površina
Murino, kao sekundarni opštinski centar, zbog svog povoljnog saobraćajnog položaja, može
da upotpuni svoje urbane centralne funkcije i karakter.Nove funkcije su funkcije centra
razvoja turizma (turistički punkt, stacionarni, tranzitni, sport i rekreacija) za Zaštićeno
područje Visitora i Čakor.
Stanovništvo
Mjesna zajednica Murino je 2011.god.imala 990 stanovnika, što je u odnosu na 2003.god.
pad od 11%., ali još veći pad u odnosu na prethodne godine(cca 40% u odnosu na
1971.g.).Samo naselje Murino imalo je 2011.g. 472 stanovnika, a plansko predviđanje za
2020.god.je 545 stanovnika.
Imajući u vidu da se radi o smanjenju broja stanovnika u odnosu na prethodne projekije i
planski period, te o ambicioznijoj projekciji u prethodnim planovima, a o blagom porastu u
odnosu na sadašnji broj, prošireno područje generalnog urbanističkog rješenja i utvrđene
namjene površina, pružaju mogućnost za razvoj i u postplanskom periodu, ali stvaraju i
uslove za formiranje novih funkcija. Cilj je zadržati ili vratiti stanovništvo, unaprijediti
uslove života izgradnjom komunalne i druge infrastrukture, povezivanje sa budućim
Autoputem, razvoj Velike, Mašnice, Rženice irevitalizacija sela.
Namjena površina - Primjenjuju se opšte smjernice i uslovi za Detaljne namjene površina
koji su dati u dijelu Generalnog urbanističkog rješenja za Plav. U okiru generalne
urbanističke razrade planirane su sljedeće namjene:
MontenegroProjekt
39
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
Namjena površina
SS Površine stanovanja srednje gustine
MN Površine mješovite namjene
CD Površine za centralne djelatnosti
T
Površine za turizam
SR Površine za sport i rekreaciju
P
Poljoprivredne površine
PUS Površine za pejzažno uređenje specijalne namjene
GP Površine groblja
VPŠ Površinske vode
Ostalo
Ukupno
Od toga za izgrađene površine
decembar 2013.
ha
19
14
2
13, 5
2
7
7, 5
0, 4
5
4, 1
74, 5
50,4
Regulacione linije - U ovom planskom rješenju data je regulacija prostora na način što su
vodeni tokovi prikazani u koridoru regulacija kao i zaštićeni koridori saobraćajnica i
nadzemne infrastruktura.Svi detaljni planovi se moraju uskladiti sa ovom regulacijom.
Ukoliko neke urbanističke parcele iz važećeg plana ulaze dijelom u definisane pojase, a ima
mogućnosti z lociranje objekta, uređenje UP se sprovodi na način da se dio u koridoru riješi
ozelenjavanjem. Na urbanističkim parcelama koje se u cjelosti nalaze u ovom pojasu (koje su
planirane važećim planovima), ne mogu se graditi objekti. Na izgrađenim objektima u ovim
koridorima ne mogu se vršiti intervencije, osim rekonstrukcije u postojećem gabaritu, u cilju
održavanja objekta, osim dolje (Smjernice za izradu Detaljnih urbanističkih planova)
navedenih izuzetaka.
Parametri i uslovi izgradnje javnih i društvenih objekata i stambenu izgradnju - U skladu
sa definisanim namjenama ( u tekstu Namjene površina) , a za izgradnju ovih objekata
neophodno je pratiti demografska kretanja i usklađivati sa programima Opštine.
Arhitektonska rešenja javnih objekata rade se po pravilu na osnovu Urbanističkog projekta ili
konkursa. Maksimalna visina objekata treba da je usklađena sa okruženjem i ambijentom, kao
i visinskom regulacijom susjednih objekata, a po pravilu ne treba da je veća od P+4.
Nadziđivanje objekata može se vršii u cilju sanacije ravnih krovova (ukoliko ih ima).
Generalnim urbanističkim rješenjem izvršena je sistematizacija stambenih površina.
Parametri i uslovi se odnose na nekoliko tipova koji se primjenjuju u području generalnog
urbanističkog rješenja Plava i sekundarnih opštinskih centara , kao i građevinskim
područjima ostalih naselja.
Smjernice za izradu Detaljnih urbanističkih planova - Za područje obuhvaćeno generalnom
urbanističkom razradom, zbog nedostatka katastarske podloge, njegovog značaja i novih
planiranih saobraćajnica, koridora Autoputa koji zahvata veliku površinu do definisanja
konačne trase, te proširenog zahvata u odnosu na važeći Plan i njegovu starost, obavezna je
izrada plana detaljne razrade.Moguća je izrada Detaljnog urbanističkog plana za cijelo
područje, a mogu se definisati granice detaljnih razrada u skladu sa preciznim katastarskim
podlogama i potrebama Opštine. Izuzetno, u slučajevima potrebe za izgradnjom značajnih
objekata za Opštinu, a prema programu Opštine, mogu se raditi Lokalne studije lokacije prije
izrade Detaljnih urbanističkih planova , prema datim smjernicama za LSL (samo izvan
zaštićenih koridora, područja i objekata ili za rekonstrukciju i adaptaciju postojećih objekata
za odgovarajuće namjene).
Treba naglasiti da zaštitni koridor Autoputa ( Andrijevica - Murino - Čakor - Bjeluha - Peć) u
širini od 2km (označen na svim grafičkim prilozima ) obuhvata veći dio prostora generalnog
urbanističkog rješenja, cca 40 ha – više od 50% i to u dijelu prostora gdje se planira razvoj
MontenegroProjekt
40
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
centralnih djelatnosti CD, mješovitih namjena MN i stanovanja, poljoprivrede, turizma,
sporta i rekreacije). To znači da se te namjene (kompletna desna obala i dio lijeve obale
Lima) ne mogu realizovati do konačnog definisanja trase.Uz ovaj koridor postoji i zaštićeni
koridor dalekovoda 35 kV i poplavno područje. Izvan koridora su mješovite namjene MN i
turizam. Do definisanja precizne trase , s obzirom da se radi o najznačajnijem prostoru za
razvoj, mogu se rekonstruisati postojeći objekti u svom gabaritu u skladu sa strategijom
razvoja u određenim oblastima kao što je otkup i prerada ljekovitog bilja i sl (Primjer:Titeks,
bivša zemljoradnička zadruga – sada kompleks sa objektom za otkup i preradu voća,
rekonstrukcija škole, is .). Na poljoprivrednim površinama mogu se graditi objekti koji su u
službi poljoprivredne djelatnosti. Na površinama stanovanja srednje gustine SS mogu se
graditi objekti TIP 3 i TIP 4. U okviru površina mješovite namjene MN mogu se graditi
objekti više namjena u skladu sa Opštim smjernicama, ali kompatibilni sa ostalim funkcijama
i namjenama sa kojima se graniče.U okviru ove namjene stanovanje TIP 3 i TIP 4 i objekti
TIP 5 u skladu sa mogućnostima prostora da ispune sve ostale uslove. U okviru namjene
centralne djelatnosti CD mogu se graditi i objekti TIP 5 u skladu sa mogućnostima prostora
da ispune sve ostale uslove.
Sadržaji koje treba planirati i razmotriti u okviru definisanih namjena pri izradi Detaljnog
urbanističkog plana: (-) izgradnja sporsko-rekreativnog centa Murino, (-) dopunjavanje
zajedničkih sadržaja u centralnom dijelu naselja, (-) izgradnja hotela, motela, kampova
srednje kategorije ( 3* i više) i (-) izgradnja novog mosta preko Lima ( kao mosta koji je bio
prije bombardovanja Murina), koji bi imao istorijsko-spomenički karakter.
Smjernice za izradu Lokalnih studija lokacija - U okviru ovih namjena i smjernica mogu se
raditi Lokalne studije lokacija za šire prostore, na način da se mogu sagledati saobraćajni
pristupi i ostala infrastruktura planiranih objekata, sa preporukom da se rade za zaokružene
prostorne i funkcionalne cjeline, a obavezna je njihova izrada za složenije objekte :benzinske
stanice, turistički i ugostiteljski objekti za smještaj većeg broja korisnika.Voditi računa o
zaštićenim koridorima. Na cjelokupnom prostoru PUP-a gdje je definisana namjena u okviru
koje mogu da se grade objekti, osim onih lokaliteta gdje je već utvrđena obaveza izrade
određenih studija i planova detaljne razrade i planova posebne namjene, moguća je izrada
lokalnih studija lokacija na način da se obuhvati širi prostor koji čini funkcionalnu i prostornu
cjelinu, odnosno u okviru kojeg se može sagledati saobraćajno rješenje kao i ostala
infrastruktura.
Smjernice za nelegalne objekte
Prilikom izrade u Detaljnog urbanističkog plana
obezbijediti ažurne podloge. Uslovi za legalizaciju su da je objekat u skladu sa namjenom, da
nije prešao RL i da je obezbijeđeno parkiranje. U centru i tamo gdje realno nema uslova,
parkiranje usloviti na UP ili na javnim površinama za parkiranje, u skladu sa Odlukom
Opštine. Ako je objekat bliže susjedu od Planom dozvoljene udaljenosti ( odnosno ako je
prešao neku GL) ne može se dozvoliti nadgradnja, a dogradnja je moguća u skladu sa
uslovima do GL. Objekti koji nisu u skladu sa ambijentom, kroz određene intervencije
definisane kroz urbanističko tehničke uslove, moraju de se prilagode ambijentu).
Planirana saobraćajna infrastruktura - Prostornim planom Crne Gore je kroz područje
opštine Plav planiran koridor autoputa Andrijevica – Murino - Čakor – Bjeluha (granica).
Pomenuti koridori nalaze se sjeverno na desnoj obali Rijeke Lim I dijelom zahvata generalno
urbanističkog rješenja lokalnog centra Murina. Za ovaj koridor do sada nije rađena projektna
dokumentacija. Izgradnjom dionice autoputa kroz područje opštine Plav, postojeći
magistralni put M-9 (Kolašin–Mateševo–Andrijevica–Murino–Bjeluha) dobiće rang
regionalnog puta. Regionalni put R-9 Murino-Plav-Gusinje zadržava svoj rang.
MontenegroProjekt
41
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Ulična mreža na području zahvata plana se na osnovu funkcije u mreži, dopuštene brzine
kretanja, propusne moći, režima dopuštenog saobraćaja i slično, dijeli na sledeće kategorije:
primarne i sekundarne saobraćajnice. Primarne ulice su: (-) gradske ulice kao dio državnog
puta, (-) gradska obilaznica kao dio državnog puta, (-) glavne gradske ulice. Sekundarne ulice
su (-) sabirne ulice i (-) pristupne ulice.
I u planskom periodu najvažnija primarne saobraćajnice u zoni zahvata su magistralni put M9
dionica Andrijevica–Murino–Bjeluha I regionalni put R-9 Murino-Plav-Gusinje sa dobrim
tehničkim karakteristikama na dijelu zahvata plana Dužina magistralnog puta u zoni zahvata
je oko L=1.288km, a regionalnog oko L=0.749km. Zonom zahvata Plana prolaze važniji
lokalni putevi kategorisani L13(0.918km) i nekategorisani L14(0.890km) čiji tehnički
elementi ne zadovoljavaju propisane uslove.
Koncepcija razvoja kanalizacione mreže - Postojeće stanje: u okviru sadašnjeg stanja
kanalizacija praktično ne postoji. Stanovništvo se koristi septičkim jamama i ponekim
kanalom sa ispustom u neki od obližnjih vodotoka. Zbog sanitarne zaštite stanovništva,
razvoja naselja a posebno razvoja turističke privrede neophodna je izgradnja savremenog
kanalizacionog sistema.
Kao najekonomičniji i najjednostavniji sistem PUP-om se predlaže separatni sistem u kome
će biti zabranjeno bilo kakvo miješanje otpadnih i kišnih voda. Ovakvo rješenje pogoduje
faznoj izgradnji kanalizacione mreže i olakšava priključenje na buduće postrojenje za
prečišćavanje otpadnih voda.
Prioriteti u realizaciji Generalnog urbanističkog rješenja: (-) definisanje trase Autoputa
zbog koridora širine 2 km koji se do tada mora sačuvati od izgradnje objekata, (-) sanacija od
poplava, sanacija korita Murinske rijeke i izgradnja mosta, (-) snabdijevanje objekata
vodom za piće kroz uslove i smjernice za izgradnju vodovoda, (-) odvođenje otpadnih voda u
propisne septičke jame i bioprečistače za veće objekte javnih funkcija, (-) izgradnja
kanalizacije, (-) rekonstrukcija nisko naponske mreže, i (-) rješavanje problema nelegalne
gradnje..
MontenegroProjekt
42
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
d. Smjernice za uređenje i izgradnju prostora u ruralnim naseljima1
d. 1. Smjernice za planiranje, građenje i uređenje seoskih (ruralnih ) naselja
U Planu su grafički definisana naselja –“građevinska područja”kao dio cjelokupnog
područja jednog sela. To su centralni dijelovi naselja sa već postojećom koncentracijom
objekata.
Unutar građevinskih područja planirano je građevinsko i negrađevinsko zemljište
(negrađevinsko: šume, vode, poljoprivredno na kojima se gradi pod određenim uslovima u
skladu sa zakonima koji regulišu tu oblast).
Unutar građevinskog zemljišta razlikuje se izgrađeno i neizgrađeno, na neizgrađenom
planirati novu izgradnju i popunjavanje već izgrađenog).
Principi i ciljevi uređenja ruralnih naselja: (-) povećanje gustine naseljenosti i
koncentrisana izgradnja unutar naselja u cilju sprečavanja daljeg širenja građevinskog
područja, zaštite poljoprivrednog zemljišta i smanjenja troškova infrastrukturnog opremanja,
(-) stimulacija povećanja kvaliteta stanovanja rekonstrukcijom postojećih, naročito u zoni
užeg i šireg naseljskog centra, a kao posljedica pretvaranja djelova stambenih objekata u
poslovni prostor, što inače treba stimulisati u ovim zonama; na taj način bi se i kapacitet
gradskog prostora i uslovi korišćenja približili potrebama naselja, (-) očuvanje kvalitetnih
nasljeđenih ambijentalnih karakteristika podržavanjem specifičnih oblika gradnje i
formiranjem vizuelno kvalitetnih cjelina, poteza, vrijednih ambijenata, (-) posebnu pažnju
posvetiti planiranju stanova za marginalne grupe stanovništva (staro i mlado stanovništvo,
hendikepirane), primjenjivati na svim nivoima planiranja uslove koji hendikepiranim
osobama omogućavaju kretanje, snalaženje, boravak u prostoru,
U skladu sa propisima, Planu su date: smjernice za planiranje, i smjernice za građenje
d. 1. A. smjernice za planiranje su date za sledeće aspekte
d.1.A. 1. Uređenje teritorije sela (u administartivnim granicama)
d.1.A.2. Uređenje i građenje objekata i naselja - urbanistički normativi i uslovi
gradnje za pojedine tipove naselja - Suština kriterijuma, smjernica i principa je u sledećem: () da se zadrži postojeća struktura seoskih naselja (da se ne povećava broj naselja), (-)
Postojeću saobraćajnu mrežu, na cijeloj teritoriji naselja, kao osnov razvoja, osposobljavati za
nesmetan motorni saobraćaj (od automobila do traktora i kamiona), (-) Svakom domaćinstvu
omogućiti komunalni standard (sigurno snabdijevanje električnom energijom, vodom i
savremene telekomunikacione veze). (-) Ostale komunalne objekte (groblja, deponije otpada,
kanalisanje otpadnih voda) treba urediti poštujući higijenske standarde i navike stanovništva,
(-) Definisati odnos kućišta i javnih površina u centralnim djelovima naselja. (-) Javne
površine štititi kao u urbanim sredinama. (-) Obavezna zaštita graditeljskog nasljeđa. (-)
Potrebu za vikend kućama usmjeravati na postojeća napuštena kućišta. (-) Pri izgradnji novih
objekata i rekonstrukciji postojećih primenjivati arhitektonske oblike i forme, kao i materijale
koji odgovaraju arhitektonskom nasleđu pojedinih naselja.
Stambene potrebe su kvantitativno opredjeljene sa aspekta demografskog priraštaja i kvaliteta
nasljeđenog fonda. Za proračun potrebnog proširenja stambenog fonda, tipično domaćinstvo
računati sa 3-4 člana, a odgovarajuća tipična stambena jedinica 60-80m2 (3-4 sobni stan).
d.1.A.3. Opšti uslovi za namjenu građevinskih objekata: Za privredne zgrade u
funkciji poljoprivrede obavezno je da se smeštaju u: (-) u građevinska područja izdvojenih
1
Odnosi se na naselja za koje se ne predviđa donošenje detaljnih urbanističkih planova, urbanističkih projekata i
lokalnih studija lokacije
MontenegroProjekt
43
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
privrednih zona; (-) u građevinska područja pojedinačnih privrednih kompleksa; (-) izvan
granica građevinskih područja na poljoprivrednom zemljištu. Veličina kompleksa na kojima
je moguća izgradnja objekta u funkciji primarne poljoprivredne proizvodnje utvrđuje se
zavisno od vrste i intenziteta proizvodnje prema sljedećim preporukama za objekte u funkciji:
(-) intenzivne ratarske proizvodnje na posjedu minimalne veličine 3 ha; (-) - uzgoja voća,
povrća na posjedu minimalne veličine 0,5 ha, (-) uzgoja povrća na posjedu minimalne
veličine 0,5 ha i (-) uzgoja cvijeća na posjedu minimalne veličine 0,2 ha.
Objekti na kojima se održavaju stočne pijace, sajmovi i izložbe moraju da ispunjavaju sledeće
uslove: (-) da se nalaze izvan naselja; (-) da se ne grade na zemljištu koje je podvodno i
ugroženo od poplava; (-) da nisu udaljeni od glavnog puta; (-) da nisu za poslednjih 20 godina
služili za stočna groblja i javno smetljište; (-) izložbene prostorije mogu izuzetno da se nalaze
i u samom naselju; (-) da imaju samo jedan ulaz dovoljno prostran i sa izgrađenim vratima; i
(-) da imaju posebno izdvojen prostor za životinje za koje se prilikom kontrole utvrdilo da su
zaražene ili su sumnjive na zarazu. Veličina prostora zavisi od obima i vrste prometa
životinja vodeći računa da se prosječno određena površina (prema propisima za ovu vrstu
objekata) poveća za 15% površine na ime puteva, manipulativnih i sanitarnih objekata: (-) po
grlu krupnih životinja: 2m2; (-) po teletu: 1,20m2; (-) po ovci, odnosno svinji preko
50kg:1m2; i (-) po jagnjetu i prasetu: 0,50m2.
Uslovi u pogledu namjena - U okviru pretežne namjene SMG dozvoljeni su: (-) izgradnja
stambenih objekata porodičnog stanovanja, prodavnice i zanatske radnje, koje ni na koji
način ne ometaju osnovnu namjenu i koje služe svakodnevnim potrebama stanovnika
područja, i (-) poslovne djelatnosti koje se mogu obavljati u stanovima, kao i ugostiteljski
objekti i manji objekti za smještaj, objekti za upravu, vjerski objekti, objekti za kulturu,
zdravstvo i sport i ostali objekti društvenih djelatnosti koji služe potrebama stanovnika
područja. Na parceli se kao zasebni (drugi) objekti mogu graditi i pomoćni objekti i garaže u
okviru ukupnih dozvoljenih urbanističkih parametara.
Objekti za sport i rekreaciju - Objekte i prateće sadržaje planirati u svim naseljima, ali tako
da se najveći broj sportskih aktivnosti može obaviti u mjestu stanovanja. Na ovaj način će se
što veći broj stanovnika aktivnije baviti sportom. U seoskim naseljima zone sporta i
rekreacije treba uskladiti sa lokalnim potrebama, što se posebno odnosi na vrstu sporta,
kapacitet objekata i način obrade terena.
Kriterijumi i smjernice za izgradnju javnih objekata - Veličina objekta (gabarit i spratnost)
mora biti u skladu sa važećim propisima za odgovarajuće djelatnosti koje će se obavljati u
objektu, uz primjenu konstrukcija, materijala, arhitektonskih oblika i formi prilagođenih
ambijentu u kome se objekti grade.
Pijace - Pravila uređivanja i građenja za objekte stočnih pijaca, sajmova i izložbi navedena su
u dijelu koji se odnosi na pravila građenja za poljoprivredno zemljište.
Građenje zelenih pijaca sprovodi se u skladu sa tehničkim propisima za ovu vrstu objekata.
Privreda i djelatnosti - poslovni i proizvodni objekti - Izgradnju proizvodnih i poslovnih
objekata manjih kapaciteta (u okviru malih i srednjih preduzeća), a naročito na kompleksima
poljoprivrede i stočarstva omogućavati na svim prostorima seoskih područja gde za to
postoje svi potrebni infrastrukturni, ambijentalni i drugi uslovi), poštujući kriterijume i
smjernice za korišćenje poljoprivrednog zemljišta i ostala ograničenja. Naselja treba da
pruže turističku ponudu u vidu seoskog smeštaja i obezbjeđivanja podrške razvoju lovnog,
ribolovnog, sportskog, rekreativnog turizma. Objekti i kompleksi za smeštaj turista treba da
budu arhitektonski – oblikovno maksimalno u skladu sa okruženjem i pejzažom, da poštuju
lokalnu tradicionalnu arhitekturu. Pri izgradnji ovih objekata koristiti u što većoj meri
prirodne materijale i resurse. U naseljima se smeštaj turista može organizovati u
domaćistvima lokalnog stanovništva, opremljenim prema standardima.
MontenegroProjekt
44
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Izgrađeni objekti i zone - U već formiranim zonama izgrađenih objekata dozvoljava se
rekonstrukcija i dogradnja istih u funkciji objekata sa tercijarnim djelatnostima, ako mogu da
zadovolje normative za ovakvu vrstu objekata i ne ugrožavaju susjedne objekte.
Prodavnice mješovite, prehrambene i specijalizovane robe: - (ili u skladu sa propisima za ovu
vrsdtu objekata): GBP prodajnog prostora 0,45 m2/stanovniku, GBP skladišnog prostora 0,20
m2/stanovniku.,
Samousluga: - GBP prodajnog prostora 0,70 m2/stanovniku, GBP skladišnog prostora 0,30
m2/stanovniku
Uslužno zanatstvo - GBP prostora 0,15 m2/stanovniku – za gradsko naselje, GBP prostora
0,05 m2/stanovniku – za seosko naselje, Moguće korišćenje prizemlja stambenih objekata,
Orijentisati prema pripadajućoj ulici.
Ugostiteljski objekti - Naglašena turistička orijentacija pojedinih područja Opštine (izuzev
urbanog) uslovljava uvećanje ugostiteljskih kapaciteta (kafane, restorani, domovi za
planinare, pansioni): 5-6 ležajeva na 1000 stanovnika, GBP skladišnog prostora
0,30m2/stanovniku.
Proizvodni objekti: Ograničenja prema obavezujućim odredbama odgovarajućih zakona: (-)
obavezna izrada procjene uticaja na životnu sredinu za objekte za koje postoji obaveza izrade
u skladu sa Zakonom. Pretvaranje poljoprivrednog, šumskog i drugog zemljišta u druge
namjene obavlja se u skladu sa odgovarajućim zakonima i ekološkim kriterijumima: (-) za
ekološki osetljive objekte, zone i lokacije obavezno sprovoditi višekriterijumsko
vrijednovanje za potrebe izbora lokacije.
Otkupno mjesto ili objekat - Prostor za otkup poljoprivrednih proizvoda, Magacin za
skladištenje poljoprivrednih proizvoda (GBP zavisi od vrste poljoprivrednih proizvoda),
Kancelarija GBP 12m2/zaposlenom.
d.1.A. 4. Zaštićene zone i koridori: Utvrđene su zone i pojasevi s posebnim režimima i
pravilima izgradnje i uređenja prostora i to: Zone zaštite voda, Zone zaštite prirodnih i
nepokretnih kulturnih dobara, Zaštitni pojasevi u infrastrukturnim koridorima, Zone i
pojasevi zaštite od izvora zagađenja životne sredine u posebnim poglavljima koja obrađuju tu
problematiku. U zonama pretežno stambene namjene nije dozvoljena izgradnja privrednih
objekata koji podliježu obavezi izrade Procjene uticaja na životnu sredinu, u skladu sa
Zakonom o procjeni uticaja na životnu sredinu.
Prilikom formiranja novih privrednih objekata i zona utvrđuju se uslovi zaštite životne
sredine i pravila izgradnje za određene ekološke kategorije preduzeća, koja se zasnivaju na
minimalnim zaštitnim rastojanjima između potencijalnih izvora opasnosti u krugu objekata i
stambenih naselja.
Male firme čije je ekološko opterećenje neznatno i ispod graničnih vrijednosti mogu biti
locirane i unutar stambenog naselja.
Zaštitna rastojanja ostalih farmi i objekata privrede od naselja, izvode se na osnovu Procjene
uticaja na životnu sredinu. Pri izgradnji objekata obavezna je primjena uslova i mera zaštite
životne sredine propisanih u Izveštaju o procjeni uticaja.
d.1.A. 5. Smjernice za intervencije i izgradnju objekata izvan građevinskog područja naselja:
na poljoprivrednom zemljištu, na šumskom zemljištu, na vodnom zemljištu ,na ostalim
prirodnim površinama (gdje ima uslova u odnosu na konfiguraciju terena), na površinama
specijalne namjene, na infrastrukturnim površinama.
d.1.A. 5. Smjernice za intervencije i izgradnju objekata unutar građevinskog područja naselja:
a) na građevinskom zemljištu ( izgrađenom i neizgrađenom) i b) na negrađevinskom
zemljištu
MontenegroProjekt
45
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
d.1.B. smjernice za građenje su date za sledeće aspekte
d.1.B.1. Izgradnja izvan građevinskog zemljišta u naseljima
a. Stambene zgrade izvan građevinskog područja, na poljoprivrednom zemljištu se
mogu graditi samo za vlastite potrebe i u funkciji domaćinstva koje se bavi poljoprivrednom
djelatnošću. Domaćinstva koja imaju izgrađene objekte, mogu postojeće objekte dograđivati i
sanitarno higijenski unapređivati, u skladu s pravilima građenja za SMG.
Dozvoljeni su: izgradnja stambenih objekata porodičnog stanovanja (SMG - do 500
m2 GBP, četiri zasebne stambene jedinice), poljoprivrednih i ekonomskih objekata,
poljoprivrednog domaćinstva, prodavnice i zanatske radnje.
Uslovi gradnje i regulacije
Stambeni dio dvorišta: Svaka parcela na kojoj se gradi stambeni objekat ili dio parcele
na kojem se on gradi mora imati kolski i pješački prilaz sa javne saobraćajnice min 3,0m
širine. Stambene dijelove dvorišta, u slučaju nove izgradnje postavljati na najvišoj koti, bez
obzira na položaj prema saobraćajnici. Minimalna površina djela parcele za individualno
stanovanje iznosi 350m2, a maksimalna 500 m2. Maksimalna spratnost stambene zgrade je
P+1 +Pk (tri etaže bez obzira na njihovu nomenklaturu – podzemne ili nadzemne). Objekti
mogu imati podrumski ili suterenski dio, ako ne postoje smetnje geotehničke ili hidrotehničke
prirode .Površina ovih etaža ne ulazi u obračun parametara datim u Uslovima gradnje..
Najveći dozvoljeni indeks izgradjenosti na ukupnoj parceli je 1,0, a Indeks zauzetosti
parcele 0,2. Minimalna međusobna udaljenost slobodno stojećih objekata iznosi 3,0 m od
granice susjedne parcele. Građevinsku liniju porodičnog stambenog objekta postaviti 3 -5m
od javnog puta. Poštovati GL definisne u Poglavlju Saobraćaj i Pejzažno uređenje, kao i sve
druge uslove garažiranje, parkiranje, ozelenjavanje, ograđivanje. U stambenom dijelu
dvorišta, pored porodično-stambenog objekta dozvoljena je izgradnja ljetnje kuhinje, trijema,
sušnice, peći za hljeb, mljekara i magacina za sopstvene potrebw. U stambenom dijelu
dvorišta.ne mogu se graditi ekonomski i poljoprivredni objekti
Ekonomski dio dvorišta: Ekonomski objekti se postavljaju na način da pravac duvanja
dominantnog vjetra (podaci dati u Planu ) uvijek treba da bude od stambenog ka
ekonomskom dijelu; Sve vrste vozila i mehanizacije parkiraju se ili garažiraju samo u
ekonomskom dijelu dvorišta. Na ekonomskom dijelu dvorišta, do stambenog dijela lociraju
se čisti ekonomski objekti (ambari, koševi, magacini, nadstrešnice i sl.), udaljeni od susjedne
parcele 3,0m. Ostali ekonomski objekti (stočne staje, ispusti za stoku, đubrišta, poljski
nužnici) lociraju se na ostalom dijelu ekonomskog dvorišta, sa međusobnim rastojanjem
zavisno od organizacije dvorišta, a ako se ekonomski djelovi susjednih parcela neposredno
graniče, rastojanje ovih ekonomskih objekata od granice parcele treba da bude min 1,0 m;
Međusobno rastojanje stambenog objekta od susjednih staja je min.15 m, a od svinjca i više;
rastojanje đubrišta i poljskog nužnika od stambenog objekta i bunara je min 20,0m.
Ekonomski dio dvorišta treba da bude ograđen.
b. Ekonomski objekti u funkciji poljoprivrede - dozvoljava se samo na velikim
kompleksima udaljenim od naselja. Idejno rješenje ili tehnička dokumentacija za izgradnju
objekta mora sadržati podatke o površini predviđenoj za korišćenje,vrstama objekata,
uslovima prilaza i potrebne infrastrukture, te mjerama zaštite životne sredine na osnovu
procjene uticaja objekta na životnu sredinu.
Udaljenost privrednih objekata u funkciji ratarstva ne može biti manja od 100 m od
puta, odnosno 500 m od građevinskog područja naselja. Odredba o minimalnoj udaljenosti od
građevinskog područja ne odnosi se na staklenike i plastenike. Privredne zgrade za uzgoj
stoke mogu se graditi u rubnim zonama naselja do kapaciteta 50 uslovnih grla stoke, ali van
građevinskog rejona naselja. Kriterijumi smeštaja s obzirom na kapacitet, utvrđuju se u
zavisnosti od položaja građevine u odnosu na naselje. Minimalna udaljenost objekata za
MontenegroProjekt
46
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
intenzivni uzgoj stoke, peradi i krznaša za kapacitet preko 50 uslovnih grla od građevinskog
područja naselja iznosi 500m. U sklopu kompleksa za intenzivno gajenje stoke i peradu
dozvoljava se gradnja kapaciteta za osnovnu doradu ili preradu u funkciji osnovne
proizvodnje. Minimalni kapacitet osnovne proizvodnje uz koji se može odobriti izgradnja
primarne dorade ili prerade (klanica, hladnjača, i sl.) iznosi 100 uslovnih grla.
c. Izgradnja na šumskom zemljištu - za površine koje su u Planu utvrđena za namjenu
–šume. Principi i pravila građenja odnose se na šumsko zemljište izvan propisanih režima
zaštite prirode i drugih zakonom utvrđenih režima zaštite.
Osnovni principi: Na šumskom zemljištu zabranjena je izgradnja osim u izuzetnim
slučajevima i to: (-) za izgradnju objekata u funkciji šumske privrede, (-) za izgradnju
objekata infrastrukture u skladu sa Planom i (-) za izgradnju objekata u funkciji turizma,
rekreacije, lova i ribolova prema rješenjima Plana.
Vrsta i namjena objekata koji se mogu graditi: 1. Objekti turističkog, vodnog i
rekreativnog karaktera, 2. Objekti za održavanje i eksploataciju šuma i 3. Pristupne
saobraćajne površine i prateća infrastruktura
Pravila za izgradnju objekata: Veličinu objekta, gabarite, spratnost, primenjene
materijale, arhitektonske oblike i forme prilagoditi šumskom ambijentu i okruženju na kome
će se pojedini objekti graditi. Preporučuje se da veličina objekta max. 100m2 u osnovi bruto,
a visina objekta do P+1. Izuzetak su objekti za turističko – rekreativne svrhe koji mogu biti
maksimalne GBP 400m2, maksimalne spratnosti P+1+Pk. Zabranjena je u skladu sa
Zakonom o šumama izgradnja i rad postrojenja za mehaničku preradu drveta u šumi i na
udaljenosti manjoj od 200 metara od ivice šume. Zabranjena je izgradnja objekata i izvođenje
drugih radova u šumi, koji nijesu u funkciji gazdovanja šumama.
d. Izgradnja na vodnom zemljištu
Principi i pravila građenja odnose se na vodno zemljište izvan propisanih režima
zaštite izvorišta vodosnabdjevanja i drugih zakonom utvrđenih režima zaštite.
Osnovni principi: Na vodnom zemljištu zabranjena je izgradnja, osim u izuzetnim
slučajevima, i to: - za izgradnju objekata u funkciji vodoprivrede, kao za očuvanje i
održavanje otvorenih vodotokova, - za izgradnju objekata infrastrukture, u skladu sa ovim
Planom, - za izgradnju objekata eksploatacije riječnog materijala, turizma i rekreacije prema
rješenjima Plana, - za izgradnju hidroenergetskih objekata, kao i objekata za potrebe
istraživanja hidroenergetskog potencijala.
Pravila građenja i uređenja: Vrsta i namjena objekata koji se mogu graditi: - objekti
kulturnog, turističkog i ugostiteljskog karaktera i prateći objekti, kao što su: šank-barovi,
prostorije za presvlačenje i sl., drvene sojenice i nadstrešnice, objekti parternog uređenja
(sportski tereni,oprema, mobilijar, plaže i sl.); - Objekti hidrotehničke infrastrukture i
vodoprivrede, - Parking površine, - Pristupne saobraćajnice i putna infrastruktura - Ribnjaci; Male hidroakumulacije sa hidroenergetskim postrojenjima. - Sistemi za prečišćavanje
otpadnih voda.
Za objekte čija se izgradnja izuzetno dozvoljava važe sledeća pravila građenja: −
Izgradnja duž vodotokova podliježe uslovima nadležnog ministarstva i organizacije
vodoprivrede, a za male hidroenergetske objekte uslovi i saglasnosti se izdaju u skladu sa
zakonom i smjernicama za izgradnju mHe (prethodna izrada planske dokumentacije nižeg
reda). U principu, izgradnja je moguća uz uslov da se objekti grade u zoni izvan dejstva
stogodišnje velike vode, nije dozvoljena izgradnja nad rezervoarima podzemne vode i druge
vode za piće, ali je dozvoljena van zahvata poplavnih talasa. Objekti za turističkorekreativne svrhe, komercijalni i ugostiteljski mogu biti maksimalne površine 400m2,
maksimalne spratnosti P+1+Pk. − Za objekte infrastrukture i saobraćajnice izgradnja se
obavlja u skladu sa uslovima iz tih Poglavlja Plana. − Vodno zemljište u zoni obala
vodotokova definisano je položajem regulacione linije nasipa ili obaloutvrde za regulisane
MontenegroProjekt
47
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
dijelove korita, odnosno granicom vodnog zemljišta utvrđenom Zakonom o vodama za
neregulisane delove korita. − Po potrebi i u skladu sa uslovima nadležne vodoprivrede
dozvoljava se formiranje zaštitnog zelenog priobalnog pojasa, u funkciji zaštite priobalnih
zona od erozije zemljišta
e. Posebne kategorije zemljišta
e. 1. Lovišta - Pravila korišćenja, uređenja i zaštite lovišta podrazumevaju: - sanitarni
lov u cilju očuvanja optimalne brojnosti životinja i spriječavanja zaraznih bolesti; - zabranu
svih djelatnosti koje mijenjaju uslove staništa; - zaštitu rijetkih i proređenih vrsta divljači; gajenje glavnih i sporednih vrsta divljači na “prirodan” način za otvorena lovišta, do
postizanja ekonomskog kapaciteta; - zaštitu divljači od bolesti, predatora, krivolova i
elementranih nepogoda (poplava); i - uređivanje lovišta izgradnjom lovno-tehničkih objekata,
lovnih objekata, održavanje prosjeka, lovnih puteva i komunikacija u lovištu. U lovištima je
dozvoljena izgradnja lovno-tehničkih objekata u zavisnosti od brojnog stanja divljači, grade
se od prirodnih materijala i uklopaju u prirodni ambijent lovišta; ograđivanje dijelova lovišta
radi intenzivnog gajenja i zaštite i lova divljači;izgradnju lovno - proizvodnih objekata; i
podizanje remiza na onim mjestima u lovištu gdje nema prirodnih površina koje mogu da
pruže zaštitu divljači.
Za izgradnju objekata važe sljedeća pravila: - Izgradnja objekata za potrebe lovne
privrede – uzgajališta, hranilišta i dr. mora biti zasnovana na planovima uređenja prostora, na
vodoprivrednim uslovima, šumsko-privrednim i lovnim osnovama i dr. - Objekti lovne
privrede moraju biti prilagođeni pejzažu, prikladnih dimenzija, najmanje moguće spratnosti P, građenih od prirodnih materijala i dr.
e. 2. Zemljište u ribolovnim područjima - Uređivanje područja ribolova
podrazumijeva: organizovanje čuvarske službe, uređenje ribolovnih mjesta i uređenje
pristupa rijeci. Objekti – ribolovne platforme su drvene, maksimalno vizuelno uklopljene u
pejzaž.
e. 3. Izgradnja na površinama specijalne namjene - Zemljište u zonama eksploatacije
mineralnih sirovina, U zonama nalazišta mineralnih sirovina (prvenstveno energetskih,
nemetaličnih i dr.) dozvoljava se: - izgradnja objekata u vezi sa eksploatacijom sirovina
shodno zakonima koji regulišu materiju rudarske proizvodnje i zaštite prostora, kao i objekata
koji proizvode građevinski materijal (asfalt, beton i dr.)
e. 4. Zaštićeni infrastrukturni koridori - Osnovni principi: -U okviru zaštitnih
koridora putnih pravaca višeg ranga i dalekovoda 220 kV; 400 kV zabranjena je izgradnja,
sem izgradnja određenih objekata u skladu sa Zakonom o putevima i Zakonom o
elektroprivredi. Izgradnja ovakvih objekata vršiće se uz saglasnost i uslovima nadležnih
republičkih organa i utvrđena Urbanističkim projektima za svaki pojedinačni slučaj.
d.1.B. 2. Izgradnja u okviru građevinskog područja seoskih naselja - Izgradnja na
građevinskom zemljištu (izgrađenom i neizgrađenom)
a. Uređenje centralnih djelova naselja - U predviđenim centralnim djelovima naselja,
odnosno već izgrađenom građevinskom zemljištu,planirana je izgradnja neophodnih
društvenih i komercijalnih sadržaja (prosvjeta, zdravstvo, kultura, privreda, trgovina i sl.), uz
poštovanje postojećih lokacija pojedinih objekata sa ovakvim sadržajima. Ovim pravilima
definišu se uslovi i elementi urbanističke regulacije za izgradnju objekata i organizacije
postojećih urbanističkih cjelina (građevinskog područja seoskog naselja) i rekonstrukcije
postojećih objekata. Pretežna namjena u ruralnim naseljima unutar građevinskog područja je
stanovanje male gustine SMG.
b. Način formiranja urbanističkih parcela - Stambeni objekti se mogu graditi na
katastarskim parcelama koje imaju pristup na javni put. Minimalna površina dijela
katastarske parcele za individualno stanovanje je 400m2, a max.625 m2. Maksimalna
MontenegroProjekt
48
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
spratnost stambene zgrade je P+1 +Pk (ili tri etaže bez obzira na nomrnklaturu). Nnajveći
dozvoljeni indeks izgradjenosti na ukupnoj parceli 0,8 najveći dozvoljeni indeks zauzetosti
parcele 0,4.
Uslovi regulacije i nivelacije - Gradnja je moguća na parceli koja ima uzlaz na javni
put. Minimalna međusobna udaljenost slobodno stojećih objekata iznosi 2,5m od granice
susjedne parcele. GL u odnosu na javni put i način parkiranja kao što su definisani u
Poglavlju Saobraćaj.
Na kosom terenu: Za slobodno stojeće stambene zgrade, izuzetno i dvojne zgrade koje
imaju parcelu sa izlaskom na javni put, ali koje su na zemljištu sa izraženom konfiguracijom i
visinskim razlikama na nivou parcele nije zadata maksimalna spratnost stambene zgrade, već
zavisi od kosine terena. Minimalna površina dijela katastarske parcele za individualno
stanovanje je 300 m2, a max.500 m2. Maksimalna visina stambene zgrade na višoj koti je
8.0m Nnajveći dozvoljeni indeks izgradjenosti na parceli 1,0. Nnajveći dozvoljeni indeks
zauzetosti parcele 0,5. Način snabdjevanja vodom, energijom i telekomunikacionom
infrastrukturom u skladu sa uslovima koji su definisani u posebnim poglavljima Plana i kroz
Smjernice za izgradnju
c. Uređenje prostora za privredne aktivnost i javne objekte
c. 1. Stanovanje malih gustina – ruralno stanovanje - Dozvoljena je organizacija
poljoprivredne proizvodnje na nivou okućnice sa sadržajima povrtarstva i voćarstva izvan
centralnih dijelova naselja. Svako dvorište na parceli poljoprivrednog domaćinstva u okviru
stambene zone na građevinskom zemljištu u naselju sastoji se iz stambenog i ekonomskog
dvorišta. Minimalna površina stambenog dvorišta 250 m2,a
max.500 m2. Indeks
izgrađenosti 1,0. Indeks zauzetosti 0,25.
Pravila za organizaciju seoskog dvorišta - a. stambeno dvorište:objekat za
stanovanje,pomoćne objekte(ljetnja kuhinja, garaža, ostava, nadstrešnice i sl.), - b.
ekonomsko dvorište : ekonomski objekti(proizvodni objekti,objekti za preradu
poljoprivrednih proizvoda,objekti za skladištenje poljoprivrednih proizvoda, garaže i
nadstrešnice za poljoprivrednu mehanizaciju, mašine i vozila,ostave c. okućnica - Na parceli
sa nagibom terena prema javnom putu stambeno dvorište se postavlja na najvišoj koti, a kod
nagiba od javnog puta na najvišoj koti uz put (GL).
Posebna pravila za pomoćne objekte: - prljavi objekti se postavljaju niz vjetar u
odnosu na čiste objekte, - minimalno rastojanje između stambenog objekta i objekata za
smještaj stoke je 15 m, - minimalno rastojanje septičke jame od stambenog objekakta je 5 m ,
a od granice susjedne parcele 3m, - minimalno rastojanje đubrišta I poljskog klozeta od
stambenog objekta,bunara odnosno živog izvora vode je 20 m, isključivo na nižoj koti, otpadne vode i đubre iz staje,svinjca treba da otiču u zatvorenu septičku jamu (uslovi iz dijela
Plana za hidrotehniku) - ako se ekonomski dijelovi susjednih parcela neposredno graniče,
minimalno rastojanje novih ekonomskih objekata od granice parcele je 1m.
Javni objekti - U svim naselima treba graditi objekte sa tercijarnim djelatnostima
(trgovine, snabdjevanja i usluga). Lokacije ovakvih objekata predviđati u centralnim
djelovima naselja (građevinsko zemljište), uz uvažavanje ekonomskog interesa korisnika
prostora da to bude i van centralnih djelova naselja na negrađevinskom zemljištu koje nije
poljoprivredno. Površinu parcele određivaće koncepcija, funkcija objekta ,prema standardima
za djelatnosti za koje se gradi objekat (ovim planom nije propisana,dati su preporučeni
standardi i normativi). Maks. indeks izgrađenosti - 0,6. Maks. indeks zauzetosti - 0,3.
Maks. spratnost objekata je Po+P+Pk. (podrum+prizemlje+potkrovlje) ili tri etaže. Svaka
parcela mora imati kolski i pješački prilaz sa javne saobraćajnice min.3,0 m.
Objekti društvenog standarda i usluga - planiraju se i grade u zavisnosti od ranga
naselja, potreba stanovnika i prostornih mogućnosti lokacije (prema programima MZ),
MontenegroProjekt
49
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
neophodno je planirati bolje infrastrukturno opremanje i nestambene sadržaje za
zadovoljavanje svakodnevnih i povremenih potreba.
Preporuke i kriterijumi racionalnosti za formiranje ustanova javnih službi i centralnih
naseljskih sadržaja: udruživanje sadržaja u jedan objekat, izgradnja sadržaja u naseljima
kojima gravitiraju ruralna naselja razbijenog tipa u cilju njihovog grupisanja.
Uslovi zaštite životne sredine i očuvanja kulturnog i ambijentalnog nasljeđa Primjenjuju se svi uslovi kao i u ostalim područjima .
c. 2. Izgradnja na negrađevinskom zemljištu - Ruralno individualno stanovanje na
poljoprivrednom zemljištu. - Unutar građevinskog područja naselja(sela)u nekim slučajevima
je i poljoprivredno zemljište koje je definisano kao negrađevinsko. Osnovni programsko
prostorni elementi za izgradnju stambenog objekta poljoprivrednog domaćinstva za parcelu
su: - minimalna površina djela parcele za individualno stanovanje 400 m2, - maksimalna
spratnost stambene zgrade do P do P+Pk, - najveći dozvoljeni indeks izgradjenosti na
ukupnoj parceli 0,6. Najveći dozvoljeni indeks zauzetosti parcele 0,25. Na parceli je
dozvoljena izgradnja stambenih objekata porodičnog stanovanja, poljoprivrednih i
ekonomskih objekata poljoprivrednog domaćinstva, kao zasebni objekti mogu se graditi i
pomoćni objekti i garaže. Na parceli se može graditi drugi objekat, ukoliko ukupna gradnja
na parceli zadovoljava propisane urbanističke parametre. Uslovi gradnje i regulacije Prilikom postavljanja objekata poštovati GL u odnosu na javni put u skladu sa poglavljem
Plana - Saobraćaj. Minimalna udaljenost stambenog objekta od granice susjedne parcele
iznosi 4,0 m .
Pravila za organizaciju seoskog dvorišta: - a. stambeno dvorište:objekat za
stanovanje,pomoćne objekte(ljetnja kuhinja, garaža, ostava, nadstrešnice i sl.), - b.
ekonomsko dvorište: ekonomski objekti(proizvodni objekti,objekti za preradu
poljoprivrednih proizvoda,objekti za skladištenje poljoprivrednih proizvoda, garaže i
nadstrešnice za poljoprivrednu mehanizaciju, mašine i vozila,ostave c. okućnica - Na parceli
sa nagibom terena prema javnom putu stambeno dvorište se postavlja na najvišoj koti, a kod
nagiba od javnog puta na najvišoj koti uz put (GL).
Posebna pravila za pomoćne objekte: - prljavi objekti se postavljaju niz vjetar u
odnosu na čiste objekte, - minimalno rastojanje između stambenog objekta i objekata za
smještaj stoke je 15 m, - minimalno rastojanje septičke jame od stambenog objekakta je 5 m ,
a od granice susjedne parcele 3m, - minimalno rastojanje đubrišta I poljskog klozeta od
stambenog objekta,bunara odnosno živog izvora vode je 20 m, isključivo na nižoj koti, otpadne vode i đubre iz staje,svinjca treba da otiču u zatvorenu septičku jamu (uslovi iz dijela
Plana za hidrotehniku) - ako se ekonomski dijelovi susjednih parcela neposredno graniče,
minimalno rastojanje novih ekonomskih objekata od granice parcele je 1m.
Uslovi zaštite životne sredine i očuvanja kulturnog i ambijentalnog nasljeđa Primjenjuju se svi uslovi kao i u ostalim područjima .
d.1.B. 3. Preporučeni standardi i normativi za sva naselja: (ukoliko nije definisano
posebnim Zakonom i tehničkim propisima za predmetnu namjenu i djelatnost, odnosno vrstu
objekta)
Javna administracija - Javni objekti su pošte, banke, uprava, administracija i ustanove.
Arhitektonska Maksimalna visina objekata treba da je usklađena sa okruženjem i
ambijentom, kao i visinskom regulacijom susjednih objekata, a po pravilu ne treba da je veća
od P+3. Nadziđivanje objekata, kao sanacija ravnih krovova može biti sprat i potkrovlje sa
kosim krovom – složenim ili viševodnim, sprat sa kosim krovom iza atike, minimalnog
nagiba. Prostorije javnih službi (milicija, banka, telekomunikacije): mogu biti u okviru
jednog objekta, BRGP 12 m2/zaposlenom
Školsko i predškolsko obrazovanje
MontenegroProjekt
50
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Predškolsko obrazovanje - Površina parcele - min. 10m2 po djetetu; Površina objekta - min.
6,5m2 BGP po djetetu; Radijus gravitacije - 600 - 1000m od mjesta stanovanja. Po potrebi
moguće i organizovano čuvanje djece po kućama većih domaćinstava
Osnovno obrazovanje - Površina parcele - min. 15m2 po učeniku; Površina objekta - min.
6,0m2 BGP po djetetu; Učionički prostor - 2,0m2 po učeniku; Broj učenika u odjeljenju - 25
do 30; Broj zaposlenih - 1 zaposleni na 15 učenika; Radijus gravitacije – 1500m u gradskim
naseljima, a 5km od mjesta stanovanja na seoskom području, uz obavezu obezbjeđenja
prevoza učenika na relaciji mjesto stanovanja – škola, ako su relacije veće, Univerzalni
tereni i tereni za male sportove pri školi i Bbiblioteka pri školi, 10 korisnika/1000 stanovnika;
Zdravstvo i socijalna zaštita - Površine za zdravstvo su površine koje planskim dokumentom
namijenjene prvenstveno zdavstvu. Dozvoljeni su sljedeći objekti: bolnice, sanatoriji,
poliklinike i drugi zdravstveni objekti i objekti i institucije za opsluživanje područja, koje
odgovaraju karakteristikama područja.
Dom za smeštaj osoba sa funkcionalnim i mentalnim smetnjama: Površina parcele - min.
30m2 po korisniku; Površina objekta - min. 20m2 BGP po korisniku;
Dom za smeštaj dece bez roditeljskog staranja: Površina parcele - min. 35m2 po djetetu ;
Površina objekta - min. 15m2 BGP po djetetu;
Dom za penzionere: Površina parcele - min. 45m2 po korisniku ; Površina objekta - min.
20m2 BGP po korisniku.
Dom zdravlja: Gravitacijono područje - oko 12.000 stanovnika; Površina parcele - 0,2m2 po
stanovniku; Površina objekta - min. 0,11m2 BGP po stanovniku;
Zdravstvene stanice i ambulante: Gravitaciono područje - oko 1.500 stanovnika za ambulantu
i 3.000-5.000 stanovnika za zdravstvenu stanicu; Površina parcele - 0,005m2 po stanovniku;
Površina objekta - min. 0,003m2 BGP po stanovniku. BRGP – 0,05 m2/stanovniku; Radijus
opsluživanja max 4 – 5km.
Kultura, sport i rekreacija - Dimenzionisanje kulturnih sadržaja u seoskim naseljima treba da
se bazira na principu da za svakih 1000 stanovnika treba obezbjediti najmanje 180m2
izgrađenog prostora ra različite kulturne i društvene potrebe. Predviđeni prostori treba da
budu fleksibilni, uz mogućnost uvođenja mobilnih biblioteka, bioskopa ili kamernih scena.
odnosno višenamjensko korišćenje objekata.
Biblioteke i čitaonice predvidjeti za pojednina seoska naselja (ili grupu naselja) i to u okviru
škola ili prostorija mjesnih zajednica. Preporuke za organizovanje objekata kulture:
Biblioteke i čitaonice: Broj knjiga - 3 - 4 knjige po stanovniku; Potrebna površina - 0,001m2
BGP po knjizi; Broj zaposlenih - 1 zaposleni na 1000 knjiga;
Bioskopi: Kapacitet - 20 korisnika na 1000 stanovnika; Površina objekta - 2m2 na 1 sedište;
Broj zaposlenih - 1 zaposleni na 50 sedišta;
Univerzalna sala: Kapacitet - 10 sJedišta na 1000 stanovnika; Površina objekta - min. 4,6m2
BGP po korisniku;
Pozorište: Kapacitet - 6 - 10 sedišta na 1000 stanovnika; Površina objekta - 8m2 na 1 sedište;
Broj zaposlenih - 1 zaposleni na 10 sedišta;
Kulturno umjetnička društva: Kapacitet - 20 članova na 1000 stanovnika; Potrebna površina min. 1,35m2 BGP po članu.
Fizička kultura, sport i rekreacija: Površina parcele (kompleksa) - min.10m2 slobodnih
otvorenih poršina po stanovniku; Površina objekta - min. 0,25m2 BGP po stanovniku.
d.1.B. 4. Smjernice za seoski turizam- Nosioci seoskog turizma ( seoski turizam, etnoturizam i katuni - etno sela, eko katuni ) su seoska naselja. Za seoski turizam adekvatne su
prigradske zone, u okruženje urbanog tkiva grada, nastale kao novoizgrađeni kompleksi u
ruralnim prostorima, ili su to autohtona sela u kojima se stanovništvo još uvek bavi
poljoprivredom (Gornje Vusanje, Bogajići, Đurička Rijeka, Hoti, Komarača, Desni Meteh,
MontenegroProjekt
51
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Mašnica,Gornja Rženica, Novšiće, Pepiće Brezojevica Velika Vojno selo, Višnjevo,
Kruševo, Kolenovići,Vusanje, Dolja, Grnčar, Dosuđe, Martinići). Katuni su grupacije
privremenih stočarskih stanova, vezanih za korišćenje uglavnom u toku ljeta. Ova naselja, s
obzirom na karakter i način izgradnje (kolibe), imaju uz korisnost (poljoprivredne aktivnostipašarenje) etnografsku vrijednost i značajan potencijal za razvoj turizma (Bajrovića katuni,
Kukića katuni, Jelića katuni, Stari i mnogi drugi. U ovim sredinama moguće je kreirati
specifican ruralni turistički proizvod -etno sela, eko katuni i td -EKO Lodges, autentičan
ruralni turizam sa još uvjek sačuvanim sjećanjem na gastronomske i druge domaće
specijalitete, turisticki proizvod sa naglaskom na gastro-ponudu.
1.2.6. Bilans površina planskog koncepta
Naselja
ha
2 258
Šume
Poljoprovredno
zemljište *
Ostale površine
Obradivo zemljište i
voćnjaci, livade - pašnjaci
Parkovi, Šiblje, Žbunje,
Močvare, Trska, Goleti...
18 742
857
26 832
*Poljoprivredno zemljište
Obradivo zemljište
Voćnjaci
UKUPNO
48 689,32
ha
1 366
411
Livade i pašnjaci
16 965
Ukupno
18 742
U okviru površina naselja N, Generalna urbanistička rešenja Plava, Gusinja i Murina
obuhvataju površinu od 1.193 ha, a ostala naselja 867ha.
U okviru površina za posebne namjene – zaštićena područja - ZP: NP Prokletije, kao već
zaštićeno područje, obuhvata površinu od 16.638 ha.
MontenegroProjekt
52
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
1.2.7. Odnos PUP-a prema drugim planovima i programima
1. Prostorni plan CG do 2020. godine (PPCG)
Osnovne postavke Prostornog plana Crne Gore definišu koncept dugoročnog
prostornog razvoja Crne Gore na koji utiču brojni komplementarni procesi. Prostor Crne
Gore predstavlja osnovu za razvoj stanovništva, osmišljeno koriščenje prostornih potencijala
i očuvanje pejzažnih i bioloških raznolikosti, pri čemu regionalne posebnosti čine osnovu za
postizanje lokalne, regionalne i mečunarodne prepoznatljivosti Crne Gore i njenih sastavnih
područja. U prostorima područja Bjelasice, prilikom izrade novih ili dopune postoječih
prostornih planova opština, treba polaziti od funkcionalne diferencijacije pojedinih
mikrolokaliteta koje treba razmotriti za razvoj turizma. Razvoj turističkog smještaja treba
pažljivo planirati u skladu sa kapacitetima nosivosti. Potrebno je dati prioritet razvoju
smještajnih kapaciteta srednjeg i visokog standarda. U okviru Smjernica i pretpostavki za
izradu Prostorno planske dokumentacije opština, u okviru razvojnih zona Sjevernog regiona,
data je politika za planski razvoj. Gradovi kao što je Plav, treba da formiraju sistem
komplementarnih centara. Dolina rijeke Lim treba da bude zona intenzivnog razvoja
poljoprivrede. Konsolidacija kompleksa šuma i pošumljavanje koji ima za cilj zaštitu šuma
treba da bude glavni pravac razvoja u oblasti šumarstva. Dobra očuvanost ekološkog koridora
(koridor jugoistočnih Dinarida u Crnoj Gori) koji obuhvata zone Nacionalnih parkova
Durmitor, Biogradska Gora, Prokletije i Regionalnih parkova Ljubišnja, Sinjajevina sa
Šarancima, Komovi i Visitor sa Zeletinom. Razvoj turizma tokom čitave godine u ovom
regionu treba da bude usmjeren ka osnivanju centara koji su dovoljno snažni da privuku
turiste i da im pruže odgovarajuči nivo usluga. U ostalim oblastima treba promovisati i
razvijati odgovarajuče oblike iz djelatnosti turizma, koristeči resurse prirodnih i kulturnih
vrijednosti od nacionalne i mečunarodne važnosti. PPCG je definisao razvojne zone, među
kojima je područja Polimske zone u kojoj se nalazi i opština Plav, koja takođe pripada
prekograničnoj razvojnoj zoni: Berane, Andrijevica, Rožaje, Plav - Peć, Kosovska Mitrovica
i Prekogranični park Prokletije (Plav, Gusinje - Albanija). Teritorija opštine Plav je
prepoznata kao Podzona Plav koja obuhvata područje Plavskog jezera, uključujući i ravne
terene duž izvorišnog toka Lima. Glavne karakteristike Podzone Plav su:
Resursi i potencijali: Atraktivan prirodni pejzaž, uključujući potencijalni nacionalni park
Prokletije i Plavsko jezero, specifično graditeljsko nasljeđe i izgrađeni turistički kapaciteti;
poljoprivredno zemljište, šumski kompleksi i pojave ležišta mineralnih sirovina; izgrađeni
drvoprerađivački i drugi industrijski kapaciteti; raspoloživa radna snaga; resursi pitke vode;
hidroenergetski potencijal Lima i njegovih pritoka za izgradnju mini-hidroelektrana;
rasadnički potencijal i kvalitet vode za uzgoj salmonidnih vrsta riba.
Prioriteti razvoja: Bolja saobraćajna povezanost sa okruženjem, poljoprivreda orijentisana na
ratarsku i stočarsku proizvodnju i proizvodnju voća; turizam usmjeren na dvosezonsko
korišćenje kapaciteta i valorizacija Plavskog jezera; industrija prerade drveta, prehrambena
industrija, flaširanje vode i korišćenje hidroenergetskog potencijala izgradnjom malih
hidroelektrana.
Ograničenja: Zabrana lociranja svih industrija u slivu Plavskog jezera; ispuštanja netretiranih
zagađujućih otpadnih voda u Plavsko jezero, Lim i njegove pritoke; ograničenje razvoja
urbanih i industrijskih funkcija u područjima potencijalnih hidroakumulacija.
Konflikti: Evidentan je konflikt između urbanog širenja i pojedinačnih uzurpacija lokacija
eksponiranih u prostoru i zahtjeva za očuvanje prirodnih ljepota i poljoprivrednog zemljišta.
Isto tako, izražen je konflikt između prirodnog karaktera i ljepote sistema površinskih voda i
mjera za poboljšanje korišćenja potencijala obradivog zemljišta - melioracioni zahvati
MontenegroProjekt
53
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
plavnih površina južno od Plavskog jezera, kao i konflikt između privredne eksploatacije
šuma i zahtjeva zaštite prirodne sredine i pejzaža.
Pragovi: Veoma ograničena pristupačnost podzoni u uspostavljenoj mreži saobraćajnica u
Crnoj Gori, posebno dijela Plavske i Gusinjske kotline; neadekvatno riješeni i/ili nedostajući
sistemi komunalne infrastrukture.
Zahtjevi okruženja: Zaštita pejzaža, vode, vazduha, zemljišta, Plavskog jezera od nanosa
erodiranog materijala, kao i izabranih sklopova folklorne arhitekture;
Kontrola seizmičkog rizika,tehničkih akcidenata i elementarnih nepogoda: Primjena
prostornoplanskih i projektantskih mjera, kako bi se ograničila povredljivost komponenti
urbanog i privrednog sistema u smislu seizmičkog rizika.
Preduslovi: Poboljšanje pristupačnosti, izgradnjom novih i modernizacijom postojećih
saobraćajnica, kao i razvoj funkcija društvene infrastrukture.
Prekogranične razvojne zone predstavljaju zone šireg obuhvata oko državne granice koju
mogu sačinjavati gradovi, naselja ili opštine sa sličnim razvojnim potencijalima i/ili
problemima u susjednim državama.
Prekograničnu razvojnu zonu Prekogranični park Prokletije (Plav, Gusinje –Albanija) u zoni
masiva Prokletija, karakterišu:
Prioriteti razvoja: privredna saradnja u području turizma i zaštite životne sredine (planirani
nacionalni park Prokletije i ekološki koridori: zeleni pojas i jugoistočni Dinaridi).
Crnogorski dio Jugoistočnih Dinarskih planina uglavnom se nalazi u Sjevernom regionu i čini
dio velikog biokoridora Jugoistočnih Dinarskih planina („Dinarski luk“), koji se proteže od
Alpa do Prokletija i Sarp- Pindor masiva. U području Prokletija, ovaj biokoridor je takođe
povezan sa velikim regionalnim biokoridorom zvanim „Zeleni pojas“. Ovaj koridor
obilježava granicu između bivših socijalističkih zemalja i komunističkih zemalja; na teritoriji
Crne Gore pokriva cijelu granicu sa Albanijom. Zbog specifičnog režima korišćenja ove zone
u prošlosti, ona je postala sklonište i koridor važan za biodiverzitet.
2. Strateška procena uticaja na životnu sredinu nacrta PPCG
Izveštaj o strateškoj proceni uticaja na životnu sredinu PPCG razmatra sve glavne
komponente tog Plana i donosi zaključke o mogučim područjima uticaja na životnu sredinu i
o tome u kojoj će mjeri Plan moći da sprovede principe održivog razvoja koji su postavljeni u
Nacionalnoj strategiji održivog razvoja. Primarna svrha SPU jeste poboljšanje politika,
planiranja i programa kroz: - pružanje nezavisne procjene opcija i alternativa tamo gdje one
postoje, - informisanje i uključivanje javnosti u pravljenje Plana, - pružanje savjeta onima
koji donose odluke i - pružanje osnova za pračenje efekata politika, planiranja i programa.
SPU razmatra sve aspekte Prostornog plana u okviru vremenskog ograničenja i
raspoloživog budžeta, a ovaj izvještaj daje i komentare na večinu ključnih komponenti Plana:
- vizija održivog razvoja: neophodno efikasnije povezivanje preporuka Nacionalne
strategije održivog razvoja sa prostornim ishodima predloženim u Prostornom planu;
- zaštita ekološkog i kulturnog naslječa: planovi koji se pripremaju za svaku
zaštičenu prirodnu oblast i za najznačajnije oblasti kulturološkog naslječa često ne mogu biti
implementirani zbog nedostatka finansijske podrške ili neadekvatnog stručnog osoblja;
- zone razvoja: u konceptu zona razvoja posvetiti punu pažnju svim ekološkim
problemima sa kojima su zone razvoja povezane-uključujuči zaštitu i poboljšanje prirodnih
oblasti u koje spadaju i nacionalni parkovi;
- razvoj energetskog sektora: koncept koji je sastavni dio Plana, a kojim se predviča
izgradnja kapaciteta, kako bi se iskoristio puni potencijal rječnih sistema za generisanje
hidroelektrične energije nosi sa sobom širok spektar rizika vezano za životnu sredinu;
-transport: Ciljevi održavanja biodiverziteta i prirodne ljepote Severne regije Crne
Gore i razvijanje lokalne privrede njenih glavnih centara su mečusobno suprotstavljeni
MontenegroProjekt
54
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Prostorni plan treba da preispita kompatibilnost izmeču različitih oblika ekonomskog
razvoja i nakon toga utvdi optimalni nivo prometa za putnički i teretni saobračaj između
prepoznatih policentičnih čvorova.
3. Nacionalna strategija održivog razvoja Crne Gore
Na nacionalnom nivou, Nacionalna strategija održivog razvoja (skraćeno NSOR)
predstavlja korak dalje u nastojanju da se smjernice razvoja zacrtane Deklaracijom o
ekološkoj državi i Ustavom iz 1992. godine sprovedu u praksi. Ona se snažno naslanja na
Pravce razvoja i proističe iz njih, uz nastojanje da uključi elemente savremenog strateškog
planiranja i ostvari čvršću vezu sa mečunarodnim procesima. U isto vrijeme, NSOR
predstavlja i jedan od elemenata primjene Mediteranske strategije održivog razvoja (MSOR)
na nacionalnom nivou, i priključenje svjetskoj porodici zemalja koje kroz svoje nacionalne
strategije održivog razvoja i strategije upravljanja životnom sredinom, u skladu sa
preporukama Komisije za održivi razvoj Ujedinjenih Nacija (UNCSD), nastoje da doprinesu
očuvanju globalne ravnoteže i globalnom razvoju. NSOR zasniva se na globalno prihvaćenim
principima održivog razvoja -definisanim Deklaracijom iz Rija i Agendom 21, Deklaracijom
i Planom implementacije iz Johanesburga, kao i na principima Milenijumske deklaracije. U
dokumentu Vizije održivog razvoja Crne Gore, ovi su principi sažeto prikazani na sljedeći
način:
- Integrisanje pitanja životne sredine u razvojne politike;
- Internalizacija troškova vezanih za životnu sredinu (tj. prevočenje eksternih troškova
degradacije životne sredine u interne troškove zagačivača/korisnika) kroz implementaciju
principa zagačivač/korisnik plača;
- Učešče svih društvenih aktera (zainteresovanih strana) u donošenju odluka,
konsultacije, dijalog i partnerstva;
- Pristup informacijama i pravdi;
- Jednakost meču generacijama i jednakost unutar iste generacije i rodna
ravnopravnost;
- Princip predostrožnosti, tj. zahtjev da se očuva prirodna ravnoteža u okolnostima
kada nema pouzdanih informacija o odrečenom problemu;
- Princip supsidijarnosti (hijerarhije, odnosno mečuzavisnosti) izmeču lokalnog i
globalnog nivoa; i
- Pristup uslugama i finansijskim resursima koji su neophodni za zadovoljavanje
osnovnih potreba.
Vizija održivog razvoja Crne Gore obuhvata:
- Viziju ekonomskog razvoja, koja polazi od potrebe ubrzavanja ekonomskog rasta i
zaokruživanja procesa tranzicije ka tržišnoj privredi (stimulisanje inovacija i produktivnosti,
osnaživanje preduzetništva, sprečavanje odlaska kvalitetnih i perspektivnih kadrova iz
zemlje), vodeči istovremeno računa o ispunjavanju zahtjeva održivosti kroz integrisanje
politike zaštite životne sredine i ekonomske politike, i kroz ublažavanje efekata ekonomskog
rasta na životnu sredinu;
- Socijalnu viziju, koja podrazumijeva smanjenje siromaštva i zaštitu najugroženijih
grupa stanovništva, kao i da se korist od ekonomskog razvoja pravičnije rasporedi među svim
segmentima društva;
- Ekološku viziju, tj. neophodnost očuvanja životne sredine i održivog upravljanja
prirodnim resursima, pospješujuči pri tom sinergiju razvoja i očuvanja životne sredine, i
imajuči u vidu pravo budućih generacija na kvalitet života;
- Etičku viziju, pod kojom se podrazumijeva poboljšanje uprave/upravljanja kroz
izgradnju kapaciteta svih aktera (centralne vlasti, lokalnih vlasti, privatnog sektora i
gračanskog društva) i prelazak sa centralizovanog načina odlučivanja na pregovore, saradnju,
MontenegroProjekt
55
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
koordinirano djelovanje i decentralizaciju, kao i sprovočenje principa zajedništva i
solidarnosti, te poštovanje ljudskih prava kroz reafirmaciju prava na razvoj u zdravom i
pravičnom okruženju;
- Kulturnu viziju, tj. neophodnost očuvanja kulturne raznolikosti i identiteta, uz
jačanje kohezije čitavog društva.
Polazeči od vizija održivog razvoja Crne Gore i identifikacije problema i izazova u
oblastima zaštite životne sredine i upravljanja prirodnim resursima, ekonomskog i društvenog
razvoja, definisani su sljedeči opšti ciljevi NSOR: 1) Ubrzati ekonomski rast i razvoj i
smanjiti regionalne razvojne nejednakosti; 2) Smanjiti siromaštvo, obezbijediti jednakost u
pristupu uslugama i resursima; 3) Osigurati efikasnu kontrolu i smanjenje zagačenja, i
održivo upravljanje prirodnim resursima; 4) Poboljšati sistem upravljanja i učešča javnosti;
mobilisati sve aktere, uz izgradnju kapaciteta na svim nivoima; 5) Očuvati kulturnu
raznolikost i identitete.
4. Strateški master plan upravljanja otpadom na republičkom nivou
Strateški master plan upravljanja otpadom obezbjeđuje uslove za racionalani i održivi
plan upravljanja otpadom na nivou Crne Gore. Cilj plana je smanjiti uticaj otpada na životnu
sredinu, poboljšati efikasnost korišćenja resursa, kao i nedostatke upravljanja otpadom u
prošlosti. Master plan utvrđuje glavne ciljeve koji če obezbijediti progres u cilju
zadovoljavajućeg upravljanja proizvedenim otpadom na teritoriji Crne Gore, a srednjeročno
gledano, u cilju smanjenja otpada, kao što je naznačeno u relevantnim direktivama Evropske
Unije za pitanja otpada. Master plan, takoče, utvrčuje unutrašnje ciljeve, koji
podrazumijevaju fokusiranje na upravljanje komunalnim, opasnim, medicinskim i drugim
vrstama otpada, ali srednjeročno posmatrano:
- povečanje količine sakupljenog otpada
- smanjenje proizvedenog otpada na deponijama
- predstavljanje aktivnosti recikliranja
Prema Master planu največa dnevna količina komunalnog otpada od 0,90 kg koji se
proizvede po glavi stanovnika, nalazi se na primorju i u skladu je sa večim ekonomskim
mogučnostima, uglavnom zbog turističkih aktivnosti i privrednih objekata (npr. hoteli,
restorani) u ovom regionu. Na osnovu nekih iskustava u upravljanju otpadom u turističkim
područjima, pretpostavlja se veča dnevna stopa proizvodnje otpada komunalnog otpada od
1,50 kg po glavi turista. Ovo je u vezi sa promjenom ponašanja i potrošnje usljed turističkih
aktivnosti, npr. veča potrošnja proizvoda za jednokratnu upotrebu (hrana za ponijeti) i piča u
limenkama. Predloženi sistem upravljanja komunalnim otpadom, prema Master planu sastoji
se iz sljedećih elemenata:
- međuopštinske kompanije koje upravljaju otpadom,
- mreža mečuopštinskih deponija,
- sistem prikupljanja i transporta otpada,
- odgovarajuča struktura naknade,
- odgovarajuča zakonodavna struktura,
- odgovarajuča institucionalna struktura.
Predviđa se da se komunalnim otpadom upravlja osnivanjem 8 međuopštinskih
kompanija za upravljanje otpadom uz prisustvo mreže deponija koje ispunjavaju zahtjeve EU
direktiva, kao i odgovarajučeg sistema prikupljanja i transporta otpada. Strateškim Master
planom upravljanja otpadom na nivou Crne Gore predviđeno je da se čvrsti komunalni otpad
sa prostora opštine Berane i susjednih opština Rožaje, Andrijevica i Plav deponuje na
sanitarnu deponiju čija je izgradnja planirana na teritoriji opštine Berane. Prioritet Plana je
snažno promovisanje smanjenja otpada i to je primjenljivo za sve vrste otpada. Plan
obezbječuje dobru osnovu za smanjenje proizvodnje otpada, kao i za planiranje izgradnje
MontenegroProjekt
56
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
kapaciteta za upravljanje otpadom, koji su dobre alternative kako se ne bi nastavilo odlaganje
otpada na nekontrolisan način. Plan promoviše sveobuhvatnu edukaciju građana o svim
aspektima problema upravljanja otpadom.
5. Plan upravljanja otpadom u Crnoj Gori za period od 2008-2012. godine („Sl. list
CG, br. 16/08)
Usvajanjem Zakona o upravljanju otpadom Crna Gora se opredijelila da poslove
sakupljanja, privremenog skladištenja, prevoza, obrade i odlaganja otpada organizuje uz
poštovanje principa: održivog razvoja, blizine i regionalnog upravljanja otpadom,
preventivnog djelovanja, „zagađivač plača“ i poštovanja redosljeda u praksi upravljanja
otpadom. Ovim zakonom je utvrčeno da se upravljanje otpadom vrši u skladu sa republičkim
i lokalnim planovima upravljanja otpadom. Republički plan upravljanja otpadom (u daljem
tekstu Plan) predstavlja osnovni dokument kojim se određuju srednjoročni ciljevi i
obezbjeđuju uslovi za racionalno i održivo upravljanje otpadom u Crnoj Gori. Pored Zakona
o upravljanju otpadom, okvir za pripremu ovog plana su Nacionalna politika upravljanja
otpadom i Strateški master plan za upravljanje otpadom na republičkom nivou (u daljem
tekstu: Strateški master plan).
Plan upravljanja otpadom za period od 2008 - 2012. godine, sadrži: 1) ocjenu stanja
upravljanja otpadom; 2) ciljeve upravljanja otpadom; 3) dugoročne i kratkoročne mjere u
upravljanju otpadom u planskom periodu sa dinamikom realizacije; 4) okvirna finansijska
sredstva za izvršenje plana; 5) način realizacije i subjekte odgovorne za realizaciju; 6)
razvijanje javne svijesti o upravljanju otpadom. Opšti cilj Plana je da se smanji negativan
uticaj otpada na zdravlje ljudi i kvalitet stanja životne sredine, poboljša efikasnost koriščenja
resursa i saniraju negativni efekti upravljanja otpadom u prethodnom periodu. Ostvarenjem
ovog cilja poslovi upravljanja otpadom organizovače se na način koji je u skladu sa
evropskim standardima i direktivama.
Master plan preporučuje regionalnu podjelu Crne Gore na 8 područja sa kojih se
sakuplja otpad: Bar i Ulcinj; Berane, Rožaje, Andrijevica i Plav; Budva, Kotor i Tivat;
Herceg Novi; Mojkovac, Bijelo Polje i Kolašin; Nikšič, Šavnik i Plužine; Pljevlja i Žabljak;
Podgorica, Cetinje i Danilovgrad, koja se zadržava i u Republičkom planu, s tim da se
jedinice lokalne samouprave mogu povezivati na način koji najviše odgovara njihovim
potrebama i interesima.
6. Detaljni prostorni plan autoputa „Bar-Boljare”
Prostornim planom Crne Gore su prepoznati infrastrukturni koridori u koje se
prostorno uvezuje više magistralnih infrastrukturnih sistema sa ciljem ostvarivanja veće
integracije prostora na bazi prepoznatih geografskih koridora duž kojih su koncentrisane
razvojne aktivnosti i saobraćajne komunikacije.
Koridor autoputa Bar – Boljare, za koji je urađen Detaljni prostorni plan (DPP)
direktno podržava razvoje sljedeće tri prekogranične razvojne zone: 1. Berane, Andrijevica,
Rožaje, Plav, Peć, Kosovska Mitrovica; 2. Pljevlja, Bijelo Polje – Prijepolje, Priboj; 3. Basen
Skadarskog jezera ( Podgorica ), Danilovgrad, Bar, Ulcinj – Skadar, Koplik.
Detaljni prostorni plan autoputa Bar – Boljare je dugoročni razvojni dokument koji
obuhvata vremenski horizont do 2020. godine.
Autoput će direktno uticati na valorizaciju visokovrijednih planinskih turističkih
potencijala, a u nešto širem koridoru i Plavskih Prokletija.
Izgradnja, uređenje i opremanje infrastrukturnog koridora koji povezuje sva tri
regiona u Crnoj Gori (južni, središnji i sjeverni), doprinijeće bržem razvoju područja koje je
neposredno vezano za ovaj koridor.
MontenegroProjekt
57
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Jedan od osnovnih zadataka DPP-a je da se postigne saobraćajna (fizička), ekonomska
i socijalna integracija pojedinih regionalnih cjelina u Crnoj Gori, kao i države sa susjednim
zemljama.
U putnoj mreži Crne Gore planirani autoput Bar – Boljare predstavlja osnovni
transverzalni pravac koji se ukršta se većim brojem postojećih i planiranih primarnih
saobračajnica, preko kojih je dobro povezan sa ostalim zonama u Crnoj Gori, ali i sa
okruženjem. Autoput će direktno uticati na valorizaciju visokovrijednih planinskih turističkih
potencijala u prvom redu Kučkih planina, Komova i Bjelasice.
Smjernice za sprovođenje Plana Smjernice za sprovočenje Plana date su kroz opšte
odredbe, definisanim etapama izgradnje autoputa, smjernice za razvojnu – stratešku i
regulacionu - projektnu komponentu Plana. Posebno su definisane pretpostavke za praćenje i
aktivnosti na, eventualnim dopunama plana.
Opšte odredbe - Ciljevi, planske koncepcije i rješenja Prostornog plana sprovode se: Primjenom utvrčenih kriterijuma; - Neposrednom primjenom pojedinačnih politika, mjera i
instrumenata; - Poštovanjem utvrčenih normativa i standarda; - Ugračivanjem i razradom
Prostornim planom utvrčenih ciljeva i koncepcija kroz planove i programe razvoja opština,
područja posebne namjene – nacionalnih parkova i morskog dobra, užih teritorijalnih cjelina,
naselja, javnih preduzeća, kao i kroz druge programe i projekte; - Nastavkom istraživanja i
planiranja, izradom tehničke dokumentacije, monitoringom promjena u prostoru i
operacionalizacijom osnovnih koncepcija Prostornog plana.
Opšti prioriteti Plana - U sprovođenju planskih ciljeva i koncepcije, kao i u primjeni
definisanih kriterijuma, mjera i instrumenata, normativa i standarda, prioritet ima:
- Obezbjeđenje neophodnih uslova i smanjenje na prihvatljivi nivo prostornih
ograničenja za izgradnju, opremanje i funkcionisanje infrastrukturnih sistema u koridoru u
skladu sa zakonskim propisima, opštim razvojnim opredeljenjima i postavkama Prostornog
plana;
- Sanacija do sada nastalih šteta od postoječih infrastrukturnih sistema i buduće
rigorozno sprečavanje svih direktnih i indirektnih negativnih uticaja;
- Socijalna, ekonomska i ekološka zaštita stanovništva u koridoru autoputa, koje je
ugroženo izgradnjom i funkcijom autoputa;
- Primjena prostorno-planskih, urbanističkih i ekoloških mjera koje su utvrđene
Prostornim planom, opštih propisa u pogledu zaštite životne sredine i neposrednih tehničko –
tehnoloških mjera zaštite;
- Stimulisanje, u prvom redu poreskim i kreditnim mjerama, onih djelatnosti i
aktivnosti koje na planskom području najbrže povečavaju zaposlenost i ostvarivanje dobiti;
- Obezbjeđivanje institucionalnih, organizacionih i informatičkih uslova za
sprovođenje Prostornog plana, kao i uslova za nastavak započetih istraživanja, izradu
odgovarajučih programa, planova i projekata od interesa za razvoj područja.
MontenegroProjekt
58
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
7. Prostorni Plan Područja Posebne namjene (PPPPN) za NP „Prokletije“
Za izradu ovog Plana, Vlada / resorno ministarstvo je donijela Odluku o izradi2 ali
sam Plan jos nije urađen. Za prostor Nacionalnog parka Prokletije koji obuhvata značajan dio
prostora opštine Plav, u skladu sa Zakonom o uređenju prostora i izgradnji objekata, radi se
poseban planski dokument – Prostorni plan posebne namjene. Osnivanje Nacionalnog parka
Prokletije je utvrđeno Zakonom o nacionalnim parkovima iz 2009 godine, što predstavlja
smjernicu za definisanje namjene površina i ostalih sadržaja, kao i cjelokupnog razvoja
Opštine.
S obzirom da još nije donesen ovaj planski dokument čije bi smjernice bile obaveza,
jer je Plan višeg reda, prilikom planiranja prostora u zahvatu PUP-a urađene su analize,
preporuke i određene mogućnosti povezivanja prostora, koje planeri PPPN mogu da koriste.
Za potrebe izrade Programskog zadatka3 kao sastavnog dijela Odluke o izradi PPPN NP
Prokletije, dostavljeni su od strane Obrađivača PUP-a određeni predlozi i zapažanja koje bi
trebalo razmotriti u postupku izrade PPPN.
Sam status prostora Nacionalnog parka asocira na područje od posebnog značaja i
potencijalno područje naglašenog interesovanja. Međutim, područje Nacionalnog parka
Prokletije trenutno nije uključeno u ekonomski život okruženja tj. ovaj prostor je ostao po
strani, iako svojom ponudom može da bude vrlo značajan. U tom smislu očekuje se njegovo
veće animiranje kroz realizaciju planskih rješenja tj. planiranje adekvatnih sadržaja i
infrastrukture.
2
Izvod iz Odluke: (-) Referentni osnov za definisanje polaznih opredeljenja za izradu PPPN NP ''Prokletije čine,
prije svega, ''Prostorni plan Crne Gore do 2020. godine'' (u daljem tekstu: PPCG), ''Nacionalna strategija održivog razvoja'',
''Master plan razvoja turizma'', kao i deklarisana politika razvoja na državnom nivou, koje čine osnov sa kojim treba da bude
usklađen predmetni Plan. (-) Osnovni razlog za izradu i donošenje PPPN NP ''Prokletije'' je to što je jedinstveni prostor
Prokletija zakonom proglašen za Nacionalni park 2009. godine te se za ovaj prostor po prvi put radi prostorni plan što je
zakonska obaveza. (-) Osnovni cilj izrade PPPN NP ''Prokletije'' je da se stvore formalne i planske pretpostavke za zaštitu,
uređenje, osmišljen razvoj i organizaciju prostora Prokletija u skladu sa osnovnim razvojnim opredjeljenjima, na principima
održivog razvoja. (-) Plan treba da definiše odnosno potvrdi osnovni koncept namjene prostora i infrastrukturne
opremljenosti koji će omogućiti zaštitu i valorizaciju prirodnih potencijala u funkciji održivog razvoja. U tom smislu
poseban značaj ima plansko povezivanje predmetnog prostora sa centrima neposrednog okruženja. (-) Sam status prostora
Nacionalnog parka asocira na područje od posebnog značaja i potencijalno područje naglašenog interesovanja. Međutim,
područje Nacionalnog parka Prokletije trenutno nije uključeno u ekonomski život okruženja tj. ovaj prostor je ostao po
strani, iako svojom ponudom može da bude vrlo značajan. U tom smislu očekuje se njegovo veće animiranje kroz realizaciju
planskih rješenja tj. planiranje adekvatnih sadržaja i infrastrukture. (-) Stoga, Odluka o pristupanju izradi Prostornog plana
posebne namjene Nacionalnog parka ''Prokletije" i Programski zadatak koji čini njen sastavni dio, predstavljaju osnov za
održivi razvoj, očuvanje, zaštitu, unapređivanje i korišćenje potencijala ovog područja“.
3
Izvod iz Programskog zadatka: (-) „Prostorni plan posebne namjene Nacionalnog parka ''Prokletije'' (u daljem tekstu PPPN
NP ''Prokletije'') radi se u skladu sa Zakonom o uređenju prostora i izgradnji objekata (''Službeni list Crne Gore'', broj 51/08 i
34/11). (-) Osnovni cilj izrade PPPN NP ''Prokletije'' je da se stvore formalne i planske pretpostavke za zaštitu, uređenje,
osmišljen razvoj i organizaciju prostora Prokletija u skladu sa osnovnim razvojnim opredjeljenjima, na principima održivog
razvoja. Plan treba da definiše odnosno potvrdi osnovni koncept namjene prostora i infrastrukturne opremljenosti koji će
omogućiti zaštitu i valorizaciju prirodnih potencijala u funkciji održivog razvoja. U tom smislu poseban značaj ima plansko
povezivanje predmetnog prostora sa centrima neposrednog okruženja. (-) Prostorni plan posebne namjene izrađuje se i
donosi za teritoriju ili djelove teritorije jedne ili više lokalnih samouprava sa zajedničkim prirodnim, regionalnim ili drugim
obilježjima koji su od posebnog značaja za Crnu Goru i koji zahtevaju poseban režim uređenja i korišćenja. (-) PPPN NP
''Prokletije'' stvaraju se pretpostavke za razvoj, racionalnu organizaciju prostora, zaštitu prirodnih dobara od izuzetnog
nacionalnog značaja i zaštitu životne sredine. S tim u vezi, prostornim planom razrađuju se načela prostornog uređenja,
utvrđuju ciljevi prostornog razvoja, organizacija, zaštita, korišćenje i namjena prostora, kao i drugi elementi značajni za
područje Nacionalnog parka ''Prokletije'' i za prirodna i kulturna dobra od izuzetnog značaja koja se nalaze na ovom
području. (-) Prostorni planovi se rade za period od najmanje 10 godina. Vremenski horizont PPPN NP '' Prokletije ''
određen je za period do 2025. godine. Osnovne pretpostavke Plana prikazuju se u skladu sa potencijalima i ograničenjima,
prioritetima i sredstvima, u vidu projekcija do 2020. godine, sa detaljnijom razradom i etapama implementacije prioritetnih
planskih rješenja. (-) Nacionalni park ''Prokletije" obuhvata djelove teritorije opštine Plav. (-) Granice Prostornog plana
posebne namjene NP „Prokletije” u svemu odgovaraju granicama Nacionalnog parka Prokletije utvrđenim zakonom o
Nacionalnim parkovima („Službeni list Crne Gore, br 56/09). (-) Nacionalni park „Prokletije“ zahvata površinu od 16.038
ha. (-) Osnovni razlog za izradu i donošenje PPPN NP ''Prokletije'' je to što je jedinstveni prostor Prokletija zakonom
proglašen za Nacionalni park 2009. godine te se za ovaj prostor po prvi put radi prostorni plan što je zakonska obaveza.
MontenegroProjekt
59
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Smjernice PUP-a za izradu PPPN za NP „Prokletije“
Iz dosadašnjih saznanja u toku rada u Plavu, na području Nacionalnog parka Prokletije
zaključili smo da je neophodna dataljna razrada za prostor Babino Polje - Bogićevica
(predlog-zimski skijaški centar), za dolinu Ropojane i Grebaje gdje su izgrađeni vikend
objekti i manji smještajni kapaciteti, a koji predstavljaju značajnu poziciju za razvoj turizma .
Jedan od predloga je da se razradi i prostor oko Hridskog jezera, izvan površine koja ima
status Rezervata(stroga zaštita) jer ima mnogo zahtjeva za izgradnju objekata i smještajnih
kapaciteta, odnosno definisanje prostora za eko-katune i turističke objekte za odmor i
rekreaciju.
Sa aspekta saobraćaja, kao najvažniji problem treba tretirati put Plav-Bogićevica, za koji se
predlaže da bude planiran kao magistralni put, jer je to dionica budućeg puta Plav - Dečane
(predviđen PP Crne Gore),
Pažljivo razmotriti predloge i zahtjeve korisnika prostora vezano za eksploataciju
ekonomskih šuma kojih ima najviše u zahvatu NP, kako bi se omogućila liberalnija
eksploatacija, naravno u skladu sa Zakonom i posebnim programima. .
U tom smislu naročito treba obratiti pažnju na preporučene oblike prekogranične saradnje sa
Albanijom (PP CG), budući da je na tom prostoru takođe stavljen pod zaštitu prostor
Prokletija. Preporučiti eventualne projekte prekogranične saradnje, te sadržaje koji mogu biti
na obostranu korist.Nacionalni park mora imati razvojnu komponentu koja će učiniti da
opština Plav svojim specifičnostima bude konkurentna u oblasti turizma, kako u prostoru
Crne Gore, tako i u okruženju, na način što će se razvijati konkurentan turizam kakvog nema
u okruženju, “divlja ljepota“ smještajni kapacitet izvan tih područja, “škola prirode“ i zajedno
sa ljepotama očuvane prirode važan prostor svjetskog interesovanja.
8. Strategija regionalnog razvoja Crne Gore 2010 - 2014. godine
Opština Plav pripada Sjevernoj regiji u kojoj se nalazi veći dio postojećih zaštićenih
područja, privredne šume, neiskorišteno poljoprivredno zemljište, neiskorišteni potencijali
obnovljivih izvora energije.
Kao jedan od strateških ciljeva ovom Strategijom je postavljen cilj regionalnog
razvoja i zaštita životne sredine.
Način ostvarivanja strateškog cilja za Sjevernu regiju je moguće kroz prioritetne
pravce djelovanja:
- upravljanje šumama uz veći stepen uključenosti lokalnih samouprava i zajednica,
- poboljšanje iskorišćenost poljoprivrednog zemljišta, vodnih resursa i prirodne baštine
na održiv način,
- poboljšanje sigurnosti u snabdijevanju energijom i maksimiziranje ekonomskih šansi
kroz korišćenje obnovljivih izvora (vjetar, biomasa, male HE, biogas),
- primjena mjera energetske efikasnosti (energetika, gradjevinarstvo, rezidencijalni
sektor),
- početak izgradnje prioritetnih postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda i
regionalnih sanitarnih deponija,
- proširenje sistema organizovanog sakupljanja komunalnog otpada na ruralna
područja.
9. Prostorno- urbanistički planovi susjednih opština
Prostorno- urbanistički plan opštine Berane
Prostorno – urbanistički plan opštine Berane je u fazi izrade Predloga. U zahvatu ovog
planskog dokumenta, odnosno na teritoriji opštine Berane je lokacija za izgradnju regionalne
(međuopštinske sanitarne deponije), na kojoj je planirano deponovanje komunalnog otpada
za opštine Berane, Andrijevica, Plav, Rožaje, Bijelo Polje, Mojkovac i Kolašin. Neophodna
MontenegroProjekt
60
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
saradnja i dogovor ovih opština.Izgradnja aerodoroma u Beranama imala bi izuzetan značaj i
za opštinu Plav u smislu stvaranja uslova za dolazak turista i stanovništva iz dijaspore.
Prostorno- urbanistički plan opštine Andrijevica
Ovaj planski dokument je već usvojen, te bi bilo neophodno preispitivanje i
usklađivanje sa aspekta zajedničkih smjernica za EMERALD područje Visitor sa Zeletinom
(Kuti i Zeletin) i povezivanja opština u turističkim sadržajima na Visitoru.
Prijedlog je da Zeletin (Opština Andrijevica) sa Visitorom predstavlja jednu cjelinu.
Utvrđivanje trase i Izgradnja dionice auto puta Andrijevica-Murino-Bjeluha
doprinjeće intenziviranju saobraćaja i povezivanju sa turističkim motivima i planiranim
turističkim centrima u opštini Plav.
EMERALD sajtovi Prokletije(30) i Visitor sa Zeletinom (29)
MontenegroProjekt
61
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
1.3. Osnovna pitanja koja će biti razmatrana u okviru SPU
Imajući u vidu očuvanost prirode u zahvatu Plana, uključujuć i postojeće - stvorene
vrijednosti, sa jedne strane, kao i plan razvoja koji je formulisan u Nacrtu Prostorno
urbanističkog plana (PUP) Bijelog Polja, sa druge strane, u toku rada na ovoj SPU su
propoznati:
a) ključni prirodni resursi (šume, vodni potencijal, otvoreni planinski tereni i
poljoprivredno zemljište),
b) ambijentalne i kulturne vrednosti prostora,
c) socijalni i ekonomski činioci razvoja
koji su značajni za obradu uticaja Plana na životnu sredinu.
U tom kontekstu su pažljivo analizirana ponuđena scenarija/varijante razvoja PUPa (3-ća faza
njegove izrade) u okviru kojih su identifikovana sledeća 3 polazna tematski zaokružena
ključna pitanja razvoja koja su istovremno osnovna – ključna pitanja koja će biti razmatrana u
okviru ove SPU:
(i) izgradnja građevinskih objekata, uključujući turističke objekte i infrastrukturu
(ii) poljoprivreda i šumarstvo i
(iii)iskorišćavanje vodnog potencijala
Za navedena ključna pitanja razvoja obrađivač PUP-a je sakupio i amalizirao
odgovarajuću dokumentacionu osnovu. Informacije iz dokumentacione osnove su dodatno
dopunjene mišljenjem javnog mnjenja (anketa, formalni i neformalni sastanci i razgovori sa
korisnicima prostora, pismene inicijative, Forum građana, Radne grupe) i sosptvenom
analizom stanja u prostoru koji je obrađivač PUP-a sproveo u toku rada na tom prostornoplanskom dokumentu. Sve informacije o navedenim pitanjima korišćene su, prvo za
formulisanje varijantnih rješenja – scenarija razvoja (A, B i C), a potom i samog Nacrta PUPa.
Od razmatranih scenarija razvoja, izabrana je kombinacija razmatranih scenarija,
oslonjenom na Scenario B, čime je dat naglasak na racionalno korišćenje zemljišta u skladu
sa njegovim prirodnim pogodnostima, međusobni usklađeni raspored površina pogodnih za
razvoj stočarstva, voćarstva i ratarstva, šumarstva, izgradnje naselja i turističkih kapaciteta i
turističke infrastrukture, proizvodnih objekata (uključujući i energetske), infrastrukturnih i
komunalnih sistema i objekata. Predloženo je da se prostor opštine se razvija u skladu sa
principima održivog razvoja, što podrazumijeva organizovanu plansku
upotrebu –
korišćenje, uređenje i zaštitu u skladu sa prirodnim i stvorenim potencijalima i ograničenjima.
Izradi Nacrta PUP-a prethodila je analiza i vrednovanje predjela (Studija prirodnih
uslova i Studija predjela za Prostorno urbanistički plan Opštine Bjelo Polje, maj 2012.godine)
u kojoj su, između ostalog obrađivana i gore navedena ključna pitanja razvoja (vrednovanje i
ranjivost predjela, konflitnost između pogodnosti i planiranih namjena i dr, vidi naredne
karte).
Rezultati tih studija, tekstualni i grafički, integrisani su u Nacrt PUP-a, dok su za
potrebe izrade ove SPU korišćeni za analizu uticaja od gore navedenih ključnih pitanja
razvoja.
MontenegroProjekt
62
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Karta vrednovanja predjela u zahvatu PUP-a Plava
Karta osjetljivosti / ranjivosti predjela u zahvatu PUP-a Plava
MontenegroProjekt
63
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Karta konfliktnosti između pogodnosti i planiranih namjena u zahvatu PUP-a Plava
MontenegroProjekt
64
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
1.4. Zakonska regulativa
Za izradu i sprovodjenje mjera ove Strateške procjene uticaja na životnu sredinu
relevantni su sledeći propisi:
¾ Zakon o životnoj sredini („Službeni list CG“, broj 48/08) definiše osnovne principe
zaštite među kojima su prvenstveno očuvanje prirodnih vrijednosti, procjena uticaja na
životnu sredinu, ponovna upotreba i reciklaža, zagađivač plaća, korisnik plaća, te
javnost podataka i obaveza obavještavanja.
¾ Zakon o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu („Službeni list CG“, br. 80/05)
propisuje obavezu izrade strateške procjene za planove, programe i druga strateška
dokumenta, čime se obezbjeđuje osnova za efikasnu zaštitu životne sredine i primjenu
principa održivog razvoja u toku njihove izrade i pri odlučivanju o konačnim
rješenjima. Prilikom izrade Strateške procjene uticaja na životnu sredinu moraju biti
uzete u obzir sledeće karakteristike uticaja: vjerovatnoća, intenzitet,
složenost/reverzibilnost, vremenska dimenzija (trajanje, učestalost, ponavljanje),
prostorna dimenzija (lokacija, geografska oblast, broj izloženih stanovnika,
prekogranična priroda uticaja), kumulativna i sinergijska priroda uticaja, i druge
karakteristike uticaja4. U članu 2 ovog zakona utvrđeni su osnovni ciljevi strateške
procjene, i to: 1. Obezbjeđivanje da pitanja životne sredine i zdravlja ljudi budu
potpuno uzeta u obzir prilikom razvoja planova ili programa; 2. Uspostavljanje jasnih,
transparentnih i efikasnih postupaka za stratešku procjenu; 3. Obezbjeđivanje učešća
javnosti; 4. Obezbjeđivanje održivog razvoja; 5. Unaprjeđivanje nivoa zaštite zdravlja
ljudi i životne sredine. Zakonom o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu
propisane su sljedeće faze u postupku izrade strateške procjene: 1. Odlučivanje o
potrebi izrade strateške procjene; 2. Utvrđivanje obima i sadržaja izvještaja o strateškoj
procjeni; 3. Odlučivanje o davanju saglasnosti na izvještaj o strateškoj procjeni.
¾ Zakonom o zaštiti prirode („Službeni list CG“, br. 51/08) uređuje se zaštita i očuvanje
prirode, kroz održivo korišćenje prirodnih resursa a u prostorno-planskoj i projektnoj
dokumentaciji kroz propisivanje mjera i uslove zaštite prirode. Za planirane projekte,
radnje i aktivnosti za koje je zakonom utvrđena obaveza izrade procjene uticaja na
životnu sredinu, ocjena prihvatljivosti je sastavni dio procjene uticaja na životnu
sredinu.
¾ Zakon o nacionalnim parkovima („Službeni list CG“, br. 49/09) uređuje se razvoj,
zaštita i očuvanje nacionalnih parkova. Izmjenama i dopunama ovog zakona iz 2009-te
godine osnovan je Nacionalani park "Prokletije" (član 10 Zakona).
4
Različite vrste uticaja mogu se definisati kao: 1. Neposredan uticaj: utvrđuje se ako se sa planom predviđa
zahvat u životnoj sredini, koji ima na terititoriju plana neposredan uticaj na izabrane indikatore stanja životne
sredine. Utvrđeno područje neposrednog uticaja zavisi od stanja na terenu, detaljnih podataka o sprovođenju
zahvata u životnu sredinu i od ostalih značajnih okolnosti. 2. Širi uticaj: se utvrđuje, ako se sa planom predviđa
zahvat u životnoj sredini sa uticajima, koji nijesu neposredna posljedica sprovođenja plana, nego se mogu
dogoditi na nekoj udaljenosti od izvornog uticaja ili nastaju kao posledica plana (naprimjer: zahvat u životnoj
sredini koji mijenja kvalitet ili količinu vode i na taj način utiče na ekološko stanje močvarnih ili vodenih tijela
sa kojima je hidrološki povezan). 3. Kumulativni uticaj: se utvrđuje, ako se sa planom predviđa zahvat u
životnoj sredini, koji ima manji uticaj na izabrane indikatore stanja životne sredine, ali ima zato zajedno sa
postoječim zahvatima u životnoj sredini ili sa zahvatima koji su tek planirani odnosno u sprovođenju na osnovi
drugih planova, velik uticaj na izabrane indikatore stanja životne sredine; ili ako ima više manjih pojedinačnih
uticaja koji skupa imaju značajniji efekat na izabrane indikatore stanja životne sredine. 4. Sinergijski uticaj: se
utvrđuje, ako se sa planom predviđa zahvat u životnoj sredini sa uticajima, koji su u cjelini veći od veličine
pojedinačnih uticaja. Sinergijske uticaje se pogotovo utvrđuju u slučajevima, kada se količina uticaja na
habitate, prirodne resurse ili urbanizovana područja približi kapacitetu kompenzacije tih uticaja. 5. Stalni
uticaj: predstavlja uticaj, koji ostavlja trajne posljedice i 6. Privremeni uticaj: predstavlja uticaj privremene
prirode.
MontenegroProjekt
65
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
¾ Zakon o vodama („Službeni list CG“, br 27/07 - 73/10 - 47/11) uređuje pravni status i
način integralnog upravljanja vodama, vodnim i priobalnim zemljištem i vodnim
objektima, uslovi i način obavljanja vodne djelatnosti i druga pitanja od značaja za
upravljanje vodama i vodnim dobrom. Pored primjene na ostale vode/vodno dobro,
ovaj zakon ima primjenu i na vode priobalnog mora u pogledu njegove zaštite od
zagađivanja sa kopna.
¾ Zakon o zaštiti vazduha („Službeni list CG“, br. 25/10 – 40/11) uređuje način praćenja
kvaliteta vazduha, mjere zaštite, ocjenjivanje i poboljšanje kvaliteta vazduha, kao i
planiranje i upravljanje kvalitetom vazduha. Vazduh, se smatra, u smislu ovog zakona
prirodnom vrijednosti od opšteg interesa koja je dio životne sredine i ima posebnu
zaštitu u Crnoj Gori. Zaštita vazduha od zagađivanja radioakti-vnim materijama,
genetski modifikovanim organizmima, bukom i elementarnim nepogodama uređena je
posebnim propisima.
¾ Zakon o zaštiti od buke u životnoj sredini („Službeni list CG“, br. 28/11) uređuje
zaštitu od buke u životnoj sredini i utvrđuje mjere za suzbijanje štetnog dejstva buke na
zdravlje ljudi, a odredbe ovog zakona se primjenjuju na buku na radnom mjestu, u
stanovima, u prevoznim sredstvima i buku koja je posljedica vojnih aktivnosti ili
otklanjanja posljedica elementarnih nepogoda. Pored ostalih mjera, ovaj zakon je
propisao odgovarajuće mjere za zaštitu od buke u planovima prostornog uređenja.
¾ Zakon o upravljanju otpadom („Službeni list CG“, br 80/05, 73/08, 64/11) uređuje vrste
i klasifikaciju otpada, planiranje upravljanja otpadom, obezbjeđenje uslova za
postupanje sa otpadom, prava, obaveze i odgovornosti pravnih i fizičkih lica u
upravljanju otpadom, uslove i postupak izdavanja dozvola, nadzor i druga pitanja koja
su značajna za upravljanje otpadom. Zakon se primjenjuje od 1 novembra 2008 godine,
a predvidio je donošenje Državnog plana upravljanja otpadom i lokalnih planova
upravljanja otpadom, o čijem sprovođenju treba da se pripremaju godišnji izvještaji.
¾ Zakon o uređenju prostora i izgradnji objekata („Službeni list CG“, br 51/08, 40/10,
34/11, 40/11, 47/11, 35/13, 39/13) uređuje sistem uređenja prostora Crne Gore, nači i
uslove izgradnje objekata, kao i druga pitanja od značaja za uređenje prostora i
izgradnju objekata.
Pored navedenih, biće korišćena i druga zakonska i podzakonska akta za koje se pokaže da je
njihovo korišćenje relevantno za predmetnu stratešku procjenu uticaja, a prije svih:
¾ Pravilnik o graničnim vrijednostima nivoa buke u životnoj sredini („Sl. list RCG”, br.
75/06);
¾ Uredba o klasifikaciji i kategorizaciji površinskih i podzemnih voda („Službeni list
CG“, br. 02/07)
¾ Pravilnik o kvalitetu i sanitarno-tehničkim uslovima za ispuštanje otpadnih voda u
recipijent i javnu kanalizaciju, načinu i postupku ispitivanja kvaliteta otpadnih voda,
minimalnom broju ispitivanja i sadržaju izvještaja o utvrđenom kvalitetu otpadnih voda
(„Službeni list CG“, br. 45/08)
¾ Uredba o zaštiti od buke („Službeni list RCG”, br. 24/95, 42/00);
¾ Zakon o kvalitetu vazduha („Službeni list RCG“, br. 48/07);
¾ Zakon o integrisanom sprečavanju i kontroli zagađivanja životne sredine („Službeni
list RCG”, br. 80/05);
¾ Zakon o procjeni uticaja na životnu sredinu („Službeni list RCG”, br. 80/05);
¾ Uredba o projektima za koje se vrši procjena uticaja na životnu sredinu („Službeni list
RCG«, br. 20/07);
¾ Pravilnik o emisiji zagađujućih materija u vazduh („Službeni list RCG”, br. 25/01).
MontenegroProjekt
66
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
2. OPIS POSTOJEĆEG STANJA PRIRODNE I ŽIVOTNE SREDINE I NJENOG
MOGUĆEG RAZVOJA
2.1. Geografski položaj
Opština Plav nalazi se u jugoistočnom dijelu Crne Gore, neposredno do granice prema
Albaniji i Kosovu. Teritorija Opštine smještena je u izvorišnim tokovima Lima i Pećke
Bistrice, između Prokletijskih planina, u kojima dinarske planine dostižu visinsku
kulminaciju. Preko planinskih visova, sa južne i jugozapadne strane pruža se državna granica
prema Albaniji, a sa istočne strane, granica prema Kosovu. Geografske koordinate su 42° 35′
29” N i 19° 56′ 26” E. Teritorija Opštine se prostire u pavcu sjeveroistok - jugozapad i
zahvata površinu od oko 486 km2.
Teritorija Opštine predstavlja posebnu prirodnu - geografsku i administrativnu cjelinu, čije se
administrativne granice najvećim dijelom podudaraju sa prirodnim. Centralni dio Opštine čini
plavsko - gusinjska kotlina, koja je, Limskom dolinom, prirodno otvorena prema sjeveru.
Čitav predio je blago nagnut prema sjeveru, kuda vode i svi rječni tokovi, kao i najvažniji put
dolinom Lima.
Opština se sa južne i jugoistočne strane graniči sa Albanijom u dužini od 56 km, sa
jugoistočne strane sa Kosovom, u dužini od 34 km. Sa sjeverne strane graniči se sa opštinom
Berane u dužini 16,7 km, a sa sjeverozapadne strane sa opštinom Andrijevica u dužini od
21,2 km. Granica opštine Plav duga je 114,78 km.
Teren opštine Plav karakterišu sljedeći prirodni elementi:
o Područje Opštine je najvećim dijelom smješteno u plavsko –gusinjskoj kotlini i u
dolini rijeke Lim - Gornje Polimlje;
o Grad Plav se nalazi na prosječnij nadmorskoj visini od oko 945 mnm. Skoncentrisan
je oko Plavskog jezera ( ali ne i uz jezero) i izvorišta rijeke Lim;
o Gusinje je drugo po veličini naselje na teritoriji opštine Plav i nalazi se jugozapadno
od Plava, na sastavku rijeka Grnčara i Vruje na nadmorskoj visini od 925 mnm, ispod
Prokletija, nadomak granice sa Albanijom;
o Teritorija plavske opštine, zahvata središnji dio masiva Prokletija karakteristlčnog po
razuđenosti reljefa, brojnim visovima, klisurama, strmim padinama i drugim
prirodnim fenomenima;
o Na osnovu Zakona o nacionalnim parkovima (Sl. list 56/09), Prokletije su proglašene
petim Nacionalnim parkom u Crnoj Gori na površini od 16 638 ha (16 118 ha - GIS)
o U morfološkom smislu teren pripada Dinaridama, preciznije Prokletijskim planinama.
Prokletijske planine čine: Prokletije, Hajla, Komovi, Visitor, Mokra planina, Mokra
gora, Žljeb.
o Plavske Prokletije obuhvataju prostor visokih planina, od Bogićevice na istoku, preko
grebena duž granice sa Albanijom na jugu i jugozapadu, zatim Visitora i Zeletina na
zapadu do Starca na sjeveru;
o Najveći planinski vrh na teritoriji plavske opštine po nekim podacima je i najveći vrh
Crne Gore - Zla kolata - 2 534 mnm, dok je po Statističkom godišnjaku, najveći vrh
na Prokletijama - Maja Rosit (Rosni vrh - 2 524 mnm);
o Plavsko - gusinjska kotlina predstavlja najdublji i najveći lednički oblik na
Prokletijskim planinama. Dužina kotline iznosi oko 25 km, a širina oko 5 km i
prostire se u smjeru sjever - jug;
MontenegroProjekt
67
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
o Plavsko jezero, kao najznačajniji i najveći limnološki objekat među planinskim
jezerima Crne Gore, je smješteno u prostranoj plavsko-gusinjskoj kotlini okružen
masivima Prokletija, Visitora, Grebena i Bogićevice;
o Plavsko jezero je ledničkog porijekla. Nastalo je u prostoru koji je bio intenzivno
zahvaćen glacijacijom, gdje je voda akumulirana u plavsko - gusinjskom valovu. Ovo
je najveće ledničko jezero u Crnoj Gori, čija površina iznosi 1,99 km2. Nalazi se na
906 mnm, sa maksimalnom dubinom 9,15 m. Maksimalna dužina jezera je preko
2000 m, a širina oko 1500 m. Površina neposrednog sliva je preko 4 km2.;
o Plavsko jezero je protočnog tipa. Osnovna obilježja vodnog bilansa daju mu pritoka
Ljuča sa svojim slivom (pritoke Vruja i Grnčar) i otoka Lim, čije izvorište predstavlja
upravo ovo jezero;
o Doline rjeke Lim i njenih pritoka svojim oblicima i pravcima pružanja predstavljaju
prirodnu predispoziciju za vezu sa susjednim oblastima i unutrašnje veze. Rijeka Lim
je okosnica na koju se vezuju ostali sekundarni pravci;
o Prostor Opštine pripada Crnomorskom slivu, odnosno slivu rijeke Lim.
Prigranični položaj opštine Plav, teška prohodnost planinskog masiva Prokletija i drugotrajna
izolovanost susjedne države Albanije, uslovili su da je područje opštine Plav, u okviru Crne
Gore i šire, ostalo izolovano i periferno u odnosu na mreže naselja i saobraćajnica.
Najznačajnije drumske saobraćajnice su magistralni pravac M-9, koji vodi od Kolašina preko
Andrijevice do Murina, pa dalje prema Peći i regionalni put R-9, koji vodi od Murina do
Gusinja. Plav je udaljen od glavog administrativnog centra države i aerodroma - Podgorice
180 km, od luke Bar 232 km, a od Bijelog Polja gdje je želježničko čvorište,73km.
Opština Plav pripada Sjevernom regionu Crne Gore, po prostoru spada u red opština srednje
veličine i zauzima 3,5% teritorije Crne Gore. Opštinski centаr Plav predstаvljа glаvni
uprаvni, ekonomski, privredni i kulturni centаr Opštine, kome direktno i indirektno
grаvitirаju svа nаseljа. Glаvni rаzvojni centаr je Plav. Opština Plav je 12. po veličini u Crnoj
Gori, ima 3 mjesna centra (dva urbanog karaktera - Plav i Gusinje), 7 mjesnih zajednica i 21
selo.
MontenegroProjekt
68
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
2.2. Klimatske karakteristike
Na osnovu podataka referentnog klimatskog perioda, od 1961 do 1990. godina, u Crnoj Gori
su zastupljeni C i D klimati – umjereno topli (C) i umjereno hladni (D) klimat. Umjereno
topli klimat rasprostranjen je u nižim, dok je u višim planinskim predjelima u unutrašnjosti
zemlje, uglavnom iznad 1000 mnm, zastupljen D klimat. Prvi, C klimat, se javlja sa dva tipa
Cs i Cf. U okviru sredozemne ili tzv. etezijske klime (Cs) izdvajaju se dva podtipa, Csa i Csb.
Umjereno topli i vlažni klimatski tip (Cf) je kod nas zastupljen sa jednim podtipom – Cfb.
Drugi klimat (D) je zastupljen u visočijim predjelima, i to sa Df tipom i dva podtipa, Dfb (na
visinama uglavnom do 1500 mnm) i Dfc (na visinama uglavnom iznad 1500 mnm). Dakle, po
Kepenovim principima u Crnoj Gori su zastupljena tri klimatska tipa, odnosno pet podtipova
(tab 2.2, a ).
Tabela 2.2. a- -Kepenov sistem u Crnoj Gori
Klimatski
razred
(klimat)
C
D
Klimatski tip
Cs
Cf
Df
Klimatski podtip
Csa
Cs/ s''/b
Cfb
Dfb
Dfc
Naziv
sredozemna klima s vrucim ljetom
prelazna varijanta etezijske klime s toplim ljetom
umjereno topla i vlažna klima s toplim ljetom
umjereno hladna i vlažna klima s toplim ljetom
vlažna borealna klima sa svježim ljetom
Položaj u zoni sukobljavanja kontinetalnih i maritimih vazdušnih masa, nadmorska visina i
reljef su osnovne determinante klime ovog područja. Na osnovu Kopenove rejonizacije Crne
Gore, na području Plava prepoznata su dva klimatska tipa:
o klimatski tip Cf- sa podtip Cfb-umjereno topla i vlažna klima s toplim ljetom, dolinski
dio teritorije,
o klimatski tip Df, sa dva podtipa: a.) Dfb - umjereno hladna i vlažana klima s toplim
ljetom (na visinama od 1000 mnv do 1500 mnv), Bb) Dfc - vlažna borealna klima, veoma
hladne zime sa puno snijega dok su ljeta svježa (na visinama preko 1500 mnv)
Uticaj mediterana na područje teritorije opštine ogleda se na režim padavina.
2. 2. 1. Klimatski parametri
Da bi se dobio potpuniji uvid u ovu bitnu fizičko geografsku osobenost područja korišćeni su
podaci Hidrometeorološkog zavoda Crne Gore za period od 1981 do 2010 i koji nisu bili
potpuni ili su nedostajali za pojedine klimatske parametre. Za nedostajuće klimatske
parametre podaci su korišćeni iz ranijih planskih dokumenata i studija pa se podaci trebaju
shvatiti tolerantno.
Temperatura vazduha. Srednja godišnja temperatura iznosi 8,6oC. Najtopliji mjesec je juli sa
srednjom temperaturom od 18,2oC, a najhladniji mjesec je januar sa temperaturom -1oC.
Godišnja amplituda iznosi 19,2oC. Apsolutno max. temperatura iznosila je 36,3oC, izmjerena
je jula 2007.godine. Apsolutno min. temperatura iznosi -29,8oC, izmjerena je januara
1985.godine. Apsolutno termičko kolebanje bilo je 66,1oC.
Sa porastom nadmorske visine temperatura vazduha opada, prosječno za 0,60ºC na 100 m
(temperaturni ili termički gradijent). Vrijednosti termičkog gradijenta zavise od postojeće
sinoptičke situacije.Najveće vrijednosti ima pri adiabatskim procesima - termičkim ili
MontenegroProjekt
69
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
dinamičkim (10ºC/100 m). U zimskom periodu česta je pojava temperaturne inverzije, kada
su planinske padine osunčane i toplije a kotline hladnije i pod maglom. Najviše toplote
dobijaju južne strane uzvišenja, a ostale ekspozicije, posebno osojne padine, mnogo
manje.Srednja dnevna temperatura vazduha viša od 10°C traje oko 160 dana na nadmorskim
visinama do 1.000 m (maj-oktobar), oko 90 dana u visinskoj zoni između 1.000 i 1.500 m
(jun-avgust), te oko 60 dana u predjelima iznad 1.500 m (jul-avgust).
Oblačnost. Područje Plava spada u u područje znatne oblačnosti.Srednja godišnja oblačnost
iznosi 5,6 desetina.Srednja mjesečna oblačnost je maksimalna u decembru mjesecu i iznosi
6,8 desetina, a minimalna u avgusta i iznosi 4,3 desetine. Oblačnost je povećana u hladnijem
dijelu godine, dok u ljetnjem dijelu godine dostiže minimum. Jesen i proljeće imaju u
prosjeku sličnu oblačnosti. Treba naglasiti da je u zimskom periodu oblačnost u Plavu veća
nego na okolnim planinskim visovima.
Oblačnost je veoma značajan klimatološki parametar. Oblačnost prevashodno utiče na stepen
osunčanja, na temperaturu vazduha i na stepen osvetljenosti koji je veoma značajan za razvoj
i rast biljaka tj. na intezitet fotosinteze , a samim tim i indirektno na količinu stvaranja
organskih materija, što utiče na kvalitet i kvantitet prinosa u poljoprivrednoj proizvodnji.
Povećanje količine oblačnosti vezano je sa povećanjem vlažnosti vazduha.
Vlažnost vazduha (nema podataka iz HMZCG). Relativna vlažnost vazduha u Plavu nalazi se
u granicama umjerene povišenosti izmedju 74 i 77%. U zimskom periodu, ove vrijednosti su
u granicama znatno povišenih i visokih iznosa, izmedju 77 i 85%. Za razliku od naselja, na
većim nadmorskim visinama relativna vlažnost je znatno manja.
Insolacija- Trajanje sunčevog sjaja nije tačno poznata (nema podataka iz HMZCG).
Medjutim, u drugim planskim dokumenima tvrdi se „Saglasno mjesečnom i periodičnom
toku oblačnosti kreću se i vrijednosti insolacije čija je prosječna godišnja vrijednost insolacije
u sjevernom i centralnom dijelu oko 1.800 časova, dok je u južnoj zoni i do 2.000 časova
sunčevog sijanja“.Od reljefa znatno zavisi trajanje i intenzitet insolacije, a time i radijacije.
Padavine. Srednja godišnja suma padavina na stanici Plav je 967,2 mm (vrijednost visine
padavina na stanici Plav je manja za oko 50% u odnosu na prosječnu vrijednost padavina za
sliv rijeke Lim do HS Plav).Maksimalna godišnja količina padavina je 1718,2 mm,
izmjerena 2010. Godine. Minimalna godišnja suma padavina 616,8 mm, izmjerena u 2003.
godine; Srednja mjesečna suma padavina najveća je u decembru i iznosi 127,7mm. Srednja
mjesečna suma padavina najmanja je jula i avgusta i iznosi 47 mm; Maksimalna mjesečna
suma padavina je 310,6 mm, izmjerena u decembru 1981.god. Najmanja mjesečna sume
padavina (nije ni bilo padavina) januar 2005.god i jun 1995. god.; Maksimalna dnevna
količina padavina je 89,4 mm, izmjerena januara 1987.god. Vjerovatnoća jednodnevnih
maksimalnih padavina je od 193mm za 1% do 56mm za 50%. Veći dio područja odlikuje se
modifikovanim pluviometrijskim režimom padavina (modifikovani mediteranski režim), pri
čemu se maksimalne količine izlučuju u kasnoj jeseni i u prvom dijelu zime (oktobar-januar),
a minimalne u ljeto (jun-avgust). Na planinama koje su dalje od mora količina padavina se
povećava sa visinom do oko 1500-1600 m, a zatim opada. Zbog toga, područje visokih
planina oko Komova i Prokletija dobija visoku količinu padavina koja iznosi oko 2000-2500
mm godišnje.
Modifikovani režim padavina je ograničavajući činilac u razvoju poljoprivrede, naročito u
zonama čija je geološka osnova izgrađena od vodopropustljivih krečnjačkih stijena. U
vegetacionom periodu izluči se izmedu 15 i 20% ukupne godišnje količine padavina, a u
zimskom čak oko 42%. Maksimalna visina snježnog pokrivača u Plavu je 136 cm. Prvi
MontenegroProjekt
70
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
snijeg se najčešće javlja oko polovine novembra, a može se pojaviti i sve do sredine aprila, a
na visinama od 1.000 mnm-1.500 mnm snijeg počinje novembra i traje do maja. Na većim
nadmorskim visinama period snježnih padavina je znatno duži.Na visinama 1.000-2.000
mnm ima 70-140 dana sa snježnim pokrivačem od 50 cm, dok se broj dana sa snježnim
pokrivač od 10 cm kreće od 90 do 210 dana, zavisno od nadmorske visine.
Vjetrovi. Planinske skupine Prokletija utiču da je dolinski dio teritorije Plava zaštićen od
vjetrova iz zapadnog, a donekle i iz istočnog kvadranta. Dominira „sjeverac“ u zimskom, a
južna i jugozapadna strujanja u ljetnjoj polovini. Najbitnija karakteristika horizontalnih
strujanja vazduha je da područje Plava ima dosta tišina. Naime, više od pola godine nema
vjetrova.
Rosni Vrh - Maja e Rosit (2522 m)5 pod snijegom
5
http://www.summitpost.org/rosni-vrh-maja-rosit/155142
MontenegroProjekt
71
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
2.3.Reljef
Teritorija plavske opštine zahvata centralni i središnji dio masiva Prokletija, Plavsko
gusinjsku kotlinu i dio doline Lima.
Crnogorske Prokletije protežu se u dosta dugom istočnom i sjeveroistočnom graničnom
pojasu Crne Gore prema Albaniji i Srbiji (od Skadarskog jezera do Mokre gore u Metohiji).
Njima pripada cjelokupna teritorija opština Plav i Rožaje, istočni i sjeveroistočni dio opštine
Podgorica, južni i jugozapadni dio opštine Andrijevica i jugoistočni dio opštine Berane. S
obzirom na ovakvu administrativno-teritorijalnu pripadnost, kao i na fizičko-geografske
specifičnosti, ovo područje se dijeli na tri predjelne cjeline - zone: sjeverna zona - kojoj
pripada prostor opštine Rožaje i beranski dio Prokletija, centralna zona - koja zahvata
teritoriju opštine Plav i andrijevički dio Prokletija, južna zona - Kučka površ i istočni dio
podgoričke kotline u zoni Malesije. Crnogorske Prokletije zahvataju površinu od oko 1.380
km2, što iznosi oko 10% prostora Crne Gore i, isto tako, stanovništvo ovog područja čini oko
10% ukupne populacije u Crnoj Gori.
Središnji dio masiva Prokletija karakterističan je po razuđenosti reljefa, brojnim visovima,
klisurama, strmim padinama i drugim prirodnim fenomenima. Plavske Prokletije obuhvataju
prostor visokih planina, od Bogićevice na istoku, preko grebena duž granice sa Albanijom na
jugu i jugozapadu, Visitora i Zeletina na zapadu, do Starca na sjeveru.
Reljef Prokletijskih planina preobražavan je djelovanjem više spoljašnjih sila, a među njima
su najznačajnije fluvijalna, lednička i kraška erazija. Na njihov današnji izgled najdublje
tragove ostavilo je djelavanje lednika. Poslije Alpa, Prokletije se smatraju najviše
zaglečerenom planinom u Evropi. Sa centrainih grebena Prokletijskih planina u ledenom
dobu polazili su najveći glečeri Balkanskog poluostrva. Oni su se spuštali kroz doline
Vrmoše, Grnčara i kroz basen Plavskog jezera.
Izgradjivanje ledničkog reljefa u Prokletijama trajalo je, u odnosu na ostale agense, veoma
kratko. Ipak, u svim djelovima ovog visokoplaninskog sklopa, prvenstveno u oblastima
Bogićevice, lednički reljef daje glavno obiležje predjelu. Plavsko-gusinjski lednik je
obrazovan od: Prokletijskog, Vrmoškog i Komaračkog lednika.Vusanjski lednik je jedan od
najznačajnijih. Njega obrazuju lednički jezici iz brojnih cirkova bez reda razbacanih ispod
grebena Bjeliča i Koložnje. Doljski lednik nastao je iz brojnih ledničkih legla smještenih
ispod vrhova Karanfila. Komarački lednik se obrazuje ispod najviših vrhova Bogićevice i na
skoro cijeloj dužini izgradjuje svoju dolinu u vulkanskim stijenama i paleozojskim škriljcima
i jedan je od najdužih u Evropi.
Padine Prokletija su razbijene brojnim prediluvijalnim i postdiluvijalnim dolinama. Stare
doline su duboke jer se uvlače u samo jezgro Prokletijskih planina. Ova raščlanjenost je
posljedica i geološkog sastava, jer je desna strana kotline izgrađena od starih,
vodonepropusnih stijena. Osnovne morfološke karakteristike crnogorskih Prokletija su
dinamičnost (energija reljefa koja je izražena u njegovoj vertikalnoj disekciji) i heterogenost
elemenata. Zbog toga su na relativno malom prostoru prisutni veoma izraženi visinski
(orografski) i horizontalni (predjelni) kontrasti. Rad ledenih masa se odrazio na obrazovanju
mnogih cirkova i dolina preobraženih u glacijalne valove, a naročito u moćne naslage
morena, koje su ledenici snijeli u rečne doline i uvale u podnožju brda.
Reljef prokletijskih planina odlikuje se tipičnom alpskom strukturom. Doline širokog dna i
vertikalnih strana predstavljaju tipične valove, poput Grebaje, Veruše ili Vusanjske i Ljuče. U
njima je uništen glacijalni reljef, u postledničkom dobu i preglacijalni fluvijalni reljef.
Najveći broj izvorišnih djelova skaršćenih dolina, kao i brojne vrtače preobraženi su u
cirkove. Cirkovi ovakvog tipa javljaju se svuda a ponajviše na Popadiji, Karanfilu, Vezirovoj
MontenegroProjekt
72
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
bradi. Poslije povlačenja ledničkih jezika, obrazovani su terminalni baseni sa manjim
jezerima, koja otiču djelimično površinski ali i podzemno. U dolini Vusanjske rijeke
obrazovane tri rijeke ponornice: Savina voda, Grlja i Vruja. Dolja je preobraćena u dvostruku
ponornicu a vode iz ovih dolina podzemno hrane najsnažnije vrelo u ovom dijelu Prokletija,
izvore Vruje.
U pogledu atraktivnosti na području Prokletija značajne su valovske riječne doline alpskog
tipa, zajedno sa brojnim cirkovima u gornjim dijelovima, koje predstavljaju veoma
zastupljene i razvojno značajne ledničke morfološke elemente. To su reljefne crte koje
dozvoljavaju da se ovaj visokoplaninski prostor Balkana, po svojim geomorfološkoekosistemskim obilježjima, može porediti sa Alpima. Najizraženije i turistički najatraktivnije
valovske doline su Vruja sa Ropojanom (Grlja), Dolja, Grnčar-Ljuča i Babinopoljska dolina.
U neposrednoj blizini varošice Gusinja nalaze se tri grlje, riječice koje su isklesale male ali
veoma impozantne i do nedavno nepristupačne i nepoznate kanjone, a to su: Vusanjska,
Grebajska i Grnčarska grlja.
Najveći broj jama javlja se u vrtačama koje predstavljaju i njihov prirodni nastavak. Takve,
jamske vrtače uobičajeno se javljaju na završetku skaršćenih dolina. U kraškim predjelima
centralnih vijenaca Prokletija registrovano je i djelimično ili potpuno ispitano oko 40 jama.
Najveći broj jama nalazi se u vrtačama Popadije, Vezirove brade i Komarače.
U kršu Prokletija registrovane su 74 pećine od kojih je ispitano 17. Od ispitanih pećina samo
su dvije duže od 50 m, jedna od 100 m. Najveći broj ima dužinu od 20-30 m.
Najveći planinski vrhovi na teritoriji plavske opštine (po nekim podacima je i najveći vrh
Crne Gore) Zla Kolata (2.534 mnm-na topografskoj karti 2.522 mnm), dok je zvanično
najviši vrh Crne Gore na Durmitoru, Bobotov Kuk (2522 m), po podacima MONSTATA, za
2012.godinu, i Rosni vrh na Prokletijama - Maja Rosit (2.522 mnm). Takodje, mnogi vrhovi
prelaze visinu od 2.000 m: Bogićevica, (2.358 mnm), Maja Horolac (2.199 mnm), Maja
Kolac (2.528 mnm), Maja Karanfil (2.119 mnm), Popadija (2.057 mnm), Trojan (2.120
mnm), Visitor (2.210 mnm) i dr6.
Plavsko-gusinjska kotlina predstavlja najdublji i najveći lednički oblik u Prokletijskim
planinama.Plavsko-gusinjski basen predstavlja valov plavskog lednika izmedju Prokletija i
Visitora, na nadmorskoj visini od preko 900 mnm. Kotlina je idealno ravnog nanosnog dna,
ali neujednačenog izgleda okolnih planinskih strana. Svojim prostranstvom podseća na široke
alpske doline sa karakterističnim strmim stranama i ravnim dnom. Naročito je strma lijevaVisitorska strana, gdje ima nagiba od preko 40o. Dužina basena od Vjeternika, do lokaliteta
Šume, iznad Komarače, iznosi oko 17,5 km, dubina 1000-1300 m, a prosječna širina 2-3 km.
Plavsko-gusinjski basen je pregradjen prostranim morenskim amfiteatrom (kroz koji se
usjekao Lim) i pretvoren u terminalni glečerski basen, čiji najniži dio zahvata Plavsko jezero.
Ovo je najveće ledničko jezero u Crnoj Gori.
Morene predstavljeju osnovnu morfološku karakteristiku ovog basena. One su od Plavskog
jezera do Novšića raspoređene u nizovima, koje predstavljaju različite stadijume sukcesivnog
povlačenja Plavskog lednika. Prvi niz čine najmlađe morene Meteriza i Rudog polja, na
kojima je lokalizovan Plav. Dalje nizvodno nastaje morenski niz Kolovrata i Malog Skića
(994 mnm), a još dalje su Glavice,koje je plavski lednik najdalje potisnuo. U ataru Skića,
između Plavske (Đuričke) rijeke i Komarače, uzdiže se vještački pošumljeno morensko brdo
6
*Vrhovi Maja Rosit, Zla i Dobra Kolata nalaze na samoj granici sa susjednom Albanijom, da su njihove padine dijelom u
susjednoj zemlji, zbog čega se ne mogu računati kao najviši vrhovi Crne Gore. Za najviši vrh države uzima se onaj koji je
čitav na teritoriji te zemlje. Zla Kolata je nezvanično proglašena najvećim vrhom, međutim po međunarodnim standardima i
pravilima koja se koriste u planinarstvu, najveći vrhom smatra se onaj koji se čitavom svojom površinom nalazi na teritoriji
jedne zemlje”-Planinarski savez Crne Gore (http://www.vijesti.me/vijesti/ne-zna-se-koja-je-najvisa-planina-crnoj-goriclanak-64095
MontenegroProjekt
73
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Veliki Skić (1.048 mnm), koje je vjerovatno nastalo uzajamnim dejstvom Plavskog,
Komaračkog i Jaseničkog glečera. Najviša morena Plavskog lednika je ivična morena Završ,
sa apsolutnom visinom 1.123 mnm, a relativnom (iznad Plavskog jezera) 215 m. Na
Visitorskoj strani ostaci morena su neznatni, jer je ova strana bila izložena udarnom,
erozivnom dejstvu Plavskog lednika, te na njoj nije moglo doći do akumulacije materijala kao
na suprotnoj.
Od Gusinja prema unutrašnjosti Prokletija lepezasto se šire valovske doline Grnčara, Dolje i
Vrulje, a od Plava doline Đuričke rijeke i Komarače, koje takođe imaju odlike glacijalnih
valova.
Najveća rječna dolina je dolina rijeke Lima, oko koje su formirane druge rječne doline.
Polimlje (Gornje Polimlje) pruža se od Glavice u Brezojevicama do klisure Sućevske kod
Andrijevice. Plavskoj opštini pripada dio Polimlja do sela Kruševa. Lim je otoka Plavskog
jezera. Dužina rječnog toka Lima, od mjesta otoke do granice opštine, je oko 14,5km. Ovdje
su zastupljeni fluvijalni i fluvioglacijalni oblici reljefa. Oni su predstavljeni aluvijalnim
ravnima Lima i njegovih pritoka i fluvioglacijalnim terasama, odnosno plavinama. Osnovnu
morfološku odliku Polimlju daju fluvioglacijalne terase koje se prostiru s obe strane Lima, a
najveće prostranstvo zahvataju u erozivnim proširenjima limske doline u Novšićima i
Pepiću, gdje se javljaju u serijama. Najvišoj terasi u Novšiću odgovara velika šljunkovita
fluvijoglacijalna plavina na suprotnoj strani Lima u Brezojevicama (na karti Državno dobro),
čije teme leži na 904-910 mnm.
Sa obije strane doline rijeke Lim uzdižu se reljefna uzvišenja različite visine. Mreža rječnih
dolina je rastavljena kosama, brdima i planinama, sa čestim prevojima. Njihove padine su
ispresijecane jarugama, sa stalnim ili povremenim vodotocima.
Teren opštine Plav pripada planinskom prostoru. Najniža tačka na području Opštine je ušće
Zorićkog potoka u Lim, na nadmorskoj visini od 810 m, a najviša tačka zvanično je vrh Maja
Rosit (Rosni vrh-2.522mnm) na Prokletijama.
o
Hiposmetrijskoj zoni do 1 000 mnm pripadaju tereni uz rječne tokove i Plavsko jezero
i ona zahvata povrsinu od oko 56,08km2, odnosno, 11,6% teritorije opštine Plav
o
Hipsometrijskoj zoni od 1000 do 1500 mnm zahvataju površinu od oko 170,75km2 ili
35,34% teritorije opštine.
o
Hipsometrijskoj zoni od 1500 do 2000 mnm zhvataju povrsinu od 216.15km2,
odnosno, 44,74% teritorije opštine.
o
Tereni od 1000 mnm do 2000 mnm, brdsko planinski tereni uokviruje zonu uz
dolinske rijeke.
o
Hipsomertijskoj zoni preko 2000 mnm najviše su zastupljeni tzv. alpski vrhovi u
Karanfilsko-Bjeličkoj zoni, na jugozapadnu, visokoplaninski tereni na Bogićevici, na
jugoistoku i na istoku u Staračko-zavojskoj zoni. Medjutim, u nešto manjem procentu se
pojavljuju i u Visitorskoj zoni. Ovi tereni zahvataju povrsinu od oko 40,08 km2, odnosno,
8,32% teritorije opštine Plav.
Najveći dio teritorije opštine Plav je u brdsko-planinskoj zoni (tereni iznad 1000 m do 2000
mnm), odnosno oko 80% teritorije opštine, dok je najmanji dio teritorije opštine u tzv.
alpskoj zoni, tereni iznad 2000 mnm.
Posmatrajući nadmorske visine i pravac riječnih tokova, očigledno je da je teritorija opštine
nagnuta od juga prema sjeveru, u kojem pravcu teče Lim. Ova ekspozicija terena nije
povoljna sa gledišta poljoprivrede, ali je povoljna za razvoj zimskog-sportskog turizma, jer se
na sjevernim stranama nalaze kvalitetni smučarski tereni na kojima se snijeg dugo zadržava.
Pod izuzetno povoljno eksponiranim terenima sa gledišta poljoprivrede podrazumjevaju se
oni koji su orijentisani ka jugoistoku, jugu i jugozapadu, jer primaju optimalnu količinu
MontenegroProjekt
74
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
sunčevog sjaja. Tako povoljne ekspozicije na teritoriji opštine imaju uglavmom tereni na
desnim dolinskim stranama Lima, Komarače, Babinopoljske, Veličke, Rženičke i Hotske
rijeke i i na lijevim obalama Grnčara, Ljuče, Dolje i Murinske rijeke.
Teritorija opštine odlikuje se pretežno strmim stranama. Najveći prostor sa ravnom
topografskom površinom i izuzetno povoljnim nagibom terena (0-10o) javlja se na dnu
Plavsko-gusinjske kotline do oko 1000 mnm, gdje su i klimatske prilike najpovoljnije.
Glavnu ravnicu predstavlja dno Plavsko-gusinjskog basena. Ona se prostire od Plavskog
jezera do državne granice prema Vrmoši na zapadu i do izvora Vrulje i Dolje na jugozapadu i
zauzima površinu od oko 2500 ha. Povoljan nagib terena (do 15o) karakterističan je i za
planinske visoravni ili platoe, koji se javljaju na visinama od 1500-2000 mnm. Značajne
takve zaravni nalaze se na Bogićevici (Tepsijica, Veliki Hrid), Boru, Grebenu, Trojanu,
Popadiji i Bjeliču. U pojasu zemljišta od 1000-1500 mnm dominirju strmi nagibi (preko 20o).
Najstrmiji nagibi sa čestim vertikalnim odsjecima javljaju se na padinama Bjeliča, Karanfila,
Volušnice, Goleša, na južnim ekspozicijama Visitora, Grebena i Starca, kao i na
jugozapadnoj strani Maja Naćinata.
Dio Prokletija koji leži na teritoriji opštine Plav odlikuje se neobično povoljnim morfološkim
uslovima za razvoj zimsko-sportskog turizma. Prema ocjeni OECD, planinski prostor plavske
opštine predstavlja najveću koncentraciju potencijalnih smučarskih staza u Crnoj Gori. Od
ukupnog zbira denivelacija smučarskih staza u Crnoj Gori (59.330 m) na području plavske
opštine nalazi se 64%. Naročito pogodni smučarski tereni sa pretežno sjevernom
ekspozicijom nalaze se na Bogićevici, Starcu, Boru, Zabelju i Čakoru.
2. 3. 1. Geološke karakteristike
rajući
Tektonska složenost trena Cne Gore, definitivno je u detaljima snimljena pri izradi Osnovne
geološke karte Crne Gore R.1:100 000.
Teren Crne Gore je smješten izmedju stare Rodopske mase na sjeverositoku i stare Jadranske
mase i dijela Afričkog geotektonskog kompleksa na jugu i jugozapadu. Teren Crne Gore je
teren Dinarida. Najveći dio vodotoka rijeke Tare i gornji tok rijeke Lima pripadaju
unutrašnjim Dinaridima. U geološkoj prošlosti na terenima Crne Gore je često dolazilo do
promjena odnosa kopna i mora, i do velikih nabiranja i rasijedanja. Tako je Crnogorski teren
geotektonski, iako mali, veoma složen i podijeljen na 7 geotektonskih jedinica. U tom
geotektonskom sistemu područje opštine Plav nalazi se u Kučkoj (najjužniji dio) i
Durmitorskoj zoni (sjeverni dio). Durmitorska zona na sjveru kontaktira Pljevaljsku zonu, a
Kučka zona na jugu kontaktira zonu Dubokog krša. Na teritoriji opštine Plav najmarkantniji
geotektonski oblik je navlaka izmedju dvije navedene geotektonske jedinice. Ova navlaka je
maskirana kvartarnim sedimentima Grnčara i Vruje. Inače se pruža tačno dolinom Grnčara,
od istoka ka zapadu, od granice sa Albanijom do ispod Višnjeva, odakle skreće krivudavo
prema jugu, do granice sa Albanijom. U toj zoni, južno od navlake, nalazi se više tektonskih
elemenata ispod i iznad Durmitorskog fliša. Najmarkantnija tektonska krpa je izmedju
Vusanja i Višnjeva sačinjena od donjotrijaskih stijena. U sjeverozapadnom dijelu opštine
Plav nalaze se veliki izilivi vulkanskih stijena, sjeverno od navlake na Durmitorski fliš.
Geološki sastav terena Opštine Plav odslikava svojevrstan mozaik, 17 članova litološke
raznolikosti, iako se radi o relativno maloj površini.
Od kvartarnih stijena zastupljeni su:
o
Aluvijum (al) čine najmaladje stijene u plavskoj opštini. To su pretežno šljunkovi i
pejskovi u dolini rijeke Grnačar i Vruje. Registrovani su čak kao potencijalni gradjevinski
material, koji se i danas stvaraju.
MontenegroProjekt
75
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
o
Deluvijumi (d) oblika drobina i sipara zastupljeni su u manjim arealima na padinama
Prokletija, kao i u jedanom izduzenom arealu u podrucju Doseva. To su drobine, kadkad
pomiješane sa sitnijim materijalom.
o
Jezersko barski sediment (j) zastupljeni su uzvodno od Plavskog jezera, ispod Vojnog
sela, čitavom širinom dolinskog dna pritoke Ljuče. Karakteriše ih izmiješanost flore
priobalnog pojasa sa sedimentima rijeke i jezera.
o
Niže rječne terase (t1) zastupljene su duz vodotoka Lima, od Masnice, pored Rzanice
do Novšića. Od Novšića do Plavskog jezera zastupljene su srednje rječne terase(t2), takodje
duž rječnog korita rijeke Lim.
o
Fluvijoglacijalni sedimenti (fgl) su zastupljeni u dva mala areala jugozapadno od
Gusinja i južno od Vusanja.
o
Glacijalni sedimenti (gl) u obliku morena zastupljeni su u rječnim dolinama i njihovoj
okolini, i to u dolini Grnčara i Bistrice kod Gusinja, i u širem obuhvatu Ridske i
Treskavačke rijeke, Ridskog jezera i Bjeluha. Karakteriše ih svojstven raznovrstan
granulometrijski sastav.
Mezozoik čine:
o
Durmitorski fliš (K2) zastupljen je izmedju rijeke Ljuče i albanske granice, u nekoliko
zona. Jedna je oko rijeke Dolje, druga oko rijeke Vruje a treća južno od Kruševa i Višnjeva.
Ovi najmladji vezani sedimenti durmitorskog fliša sastavljeni su od pješčara i škriljaca,
laporaca i glinaca, senonskog kata.
o
Krečnjaci Belića (K2,3) su dio karbonatne facije durmitorske tektonske jedinice.
Tamo su zastupljene krečnjčake breče, brečasti krečnajci i krečnjaci senona, kao namladja
serija u durmitorskom flišu.
o
Stratifikovani i masivni sivi krečnajci (J,K) titon-valendina su zatupljeni u dolini
rijeke Vajuše i zigradjuju strme ostjeke njenih dolinskih starana.
o
Jurski (J) krečnjaci sa rožnacima, laporoviti škriljci, škriljavi laporci i dijabazi,
zastupljeni su oko same granice opštine Plav, sjeverno od doline Grnčara i u jedanom
manjem arealu u dolini Vruje. Organogeni grumuljasti crnosivi krečnjaci lijasa i dogera
(J1,2) imaju veoma malo rasprostranjenje na obodu Bjelića, oko Zastana.
o
Trijaskojurski (T,J) bankoviti dolomitični krečnjaci i dolomiti retolijasa imaju
rasprostranjenje u gornjem dijelu rječne doline Vruje.
o
Gornjetrijaski (T3) dolomitični krečnajci, dolomiti i krečnjaci zastupljeni su samo
jednim arealom na granici sa Albanijom, istočno od Belića.
o
Daciti, andeziti i njihovi tufovi srednjeg trijasa (aqT2) zahvataju značajnu površinu
koja počinje duž sjeverne dolinske strane rijeke Grnčar, a proširuje se dalje prema sjeveru
nastavljajući preko granice opštine Plav ka zapadu.
o
Srednjetrijski sediment (T2), sivi mermerisani i uškriljeni krečnajci mjestimično sa
rožnacima su zastupljeni u jednom arealu na graničnom državnom pojasu, izmedju Bistrice
i Grnčara, i sejverno od Grnčara duž dna dolinske strane i jednim dijelom zapadno od
eruptivnih izliva na visočijim padinama doline Lima. Imaju i manje rasprostranjenje na
krajnjoj sjverozapadnoj granici opštine Plav, sa krečnajcima dolomitima i brečama, takodje
srednjetrijaske starosti.
o
Donjetrijaski sedimenti (T1), tamnomodri fukoidni krečnajci, kvarcni i krečnajčki
škriljci, kvarcni konglomerati i pješčari imaju rasprostranjenje u dolini Bistrice, južno od
Kruševa i zapadno od Plavskog jezera, prema sjeveru ,lijevom dolinskom stranom Lima.
Paleozik čine:
o
Permotrijaski (P,T) crveni kvarcni konglomerati u području opštine Plav su
zastupljeni samo sa nekoliko manja areala u čelenkama Ridske i Treskavičke rijeke i
Meteha.
MontenegroProjekt
76
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
o
Devon-karbonske stijene (D,C), škiriljci i pješčari sa sočivima konglomerata i
kvarcita su najviše zastupljene stijene u na teritoriji opštine Plav. Zahvataju cjelokupan
prostor zapadno od Plavskog jezera i rijeke Lim, sve do granice opštine Plav prema istoku.
Približno, oko polovina teritorije opštine Plav izgradjen je od paleozojskih stijena.
MontenegroProjekt
77
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
2.4.Hidrogeološke karakteristike
Hidrogeološke karakteristike Plavske opštine mogu se izraziti kroz klasifikaciju stijena na:
vodonepropusne, vodopropusne i kompleks vodnepropusnih i vodopropusnih.
Vodopropusne stijene predstavljene su prije svega karbonatima i rječnim sedimentima.
Karbonatne stijene predtstavljaju akvifere veoma bogate vodom. Najvodonosnije stijene su
uglavnom karbonati Prokletija, južno od Gusinja. Ove terene karakteriše kaverozna i
pukotinska poroznost, pri čemi je kavernozna poroznost dominantna. U takvim terenima se
javlajuju najveća ležista podzemnih voda, u obliku razbijenih karstnih izdani, sa dinamičkim
ali i statičkim rezervama. Ovaj tip akvifera je učinio poznatim opstinu Plav po Alipašinim
izvorima, koji su po kapacitetu medju najveće u Crnoj Gori. Ove stijene imaju koeficijent
filtracije preko 10 -1 cm/s, u zonama koncentrisanog oticanja.
Aluvijalni sediment su po vodonosnosti u rangu veoma vodopropusnih stijena, jer je njihov
koeficijent filtracije obično veći od 10 -1, a rjedje do 10 -3 cm/s. Zbog toga se i nalaze
ogromne rezerve vode u dolinskom dnu Grnčara, Vruje i Ljuče.
Glacijalni sedimeni karakterišu se veoma raznolikom granulacijom, što utiče na
promjenljivost i smanjenje vodopropusnosti. Tamo gdje objektivno postoji veca efektivna
poroznost koeficijenti filtracije su do oko 10 -3 cm/s. To su stijene zaobljenih zrna šljunka i
pijeska i poluzaobljenih i nezaobljenih komada i blokova stijena, u kojima se ponekad mogu
javiti proslojci gline. Oni su nosioci ograničenih rezervi vode, a mogu imati i veoma
smanjene vodopropusnosti. Velika promjenjljivost je njihova važna vodna osobina.
U kompleks vodopropusnih i vodonepropusnih stijena spadaju i zone durmitorskog fliša u
kojima su škrirljci, laporci i glinci vodonepropusne barijere, a pješčari mogu sadržati manje, a
krečnjaci i veće količine vode. Eruptivi takodje mogu imati promjenljive osobine. U zoni
dezintegrisanja su vodonepropusni dok u zoni čvste stijene sa pukotinama mogu biti
vodonosnici manjeg obima. Donjetrijaski sediment spadaju takodje u slabo vodoprpusne do
vodonepropusne stijene.
Devon karbonski sediment su klasične regionalne vodne barijere i tereni bez vononosnih
akvifera, kada su izgradjeni od škriljaca. No u pojedinim zonama krečnjaka i sličnih čvstih
stijena mogu obezbijediti uslove za formiranje manjih izvora ili pištevina
MontenegroProjekt
78
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
2.5.
decembar 2013.
Hidrografske karakteristike
Površinske vode
Rijeka Lim je najveći vodotok i vodni potencijal opštine Plav. Sliv rijeke Lim, svojim
najuzvodnijim djelovima, pripada Crnoj Gori i manjim djelom Albaniji. Dio srednjeg i
donjeg toka nalazi se u Srbiji i BiH. Lim je najveća pritoka Drinre i hidrografski je
najrazvijenija crnogorska rijeka. Ukupna poivršina sliva rijeke Lim iznosi 6.016m2.Površina
sliva do HS Dobrakovo (izlazni hidrometrijski profil sa teritorije Crne Gore) iznosi 2.805km2.
Prosječna godišnja visina padavina za sliv, do HS Dobrakovo, je oko 1.230 mm. Prosječni
višegodišnji proticaj je oko 78,9m3/s. Srednji specifični modul oticaja za čitav sliv je 28.1
l/s/km2. Gustina riječne mreže rijeke Lim, po obrascu Neuman-a, za najuzvodniji dio sliva
(od izvorišta do ušća Piševske rijeke) iznosi 1.14 km/km2. Za srednji dio sliva (od ušća
Piševske rijeke od HS Berane) iznosi 0.73km/km2. Za najnizvodniji dio sliva (od HS Berane
do HS Dobrakovo) iznosi 0.62 km/km2. Srednja vrijednost gustine riječne mreže za čitav sliv
(na terenu Crne Gore) iznosi 0.83 km/km2.
MontenegroProjekt
79
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Pregledna hidrografska karta opštine Plav-gustina i tipovi rječne mreže i jezera
Položaj hidrografske mreže Lima uslovljen je položajem i pravcem pružanja planina i
geološkom strukturom terena. Lim većinom ima centrifugalni tip riječne mreže. U gornjem
dijelu sliva je dendroidni tip riječne mreže.U donjem dijelu sliva on blago prelazi ka
dijagonalnom tipu.
Lim je otoka Plavskog jezera. Ističe iz njega na koti 908.9 mnm. Kota isticanja zavisi od
nivoa vode u Plavskom jezeru. Teče generalno, na sjever i sjeverozapad, pored Andrijevice
(760 mnm), Berana(667 mnm), Bijelog Polja (589 mnm.) i dalje prema Srbiji. Dužina Lima
iznosi 123 km. Lim je dijelom svoga toka granična rijeka (izmedju Srbije i Crne Gore). Do
Andrijevice površina desnog dijela sliva Lima znatno je razvijenija od lijeve (koeficijent
simetrije sliva Ka=Fl/FD iznosi 0.315 za područje Plava). Gornji dio sliva, pogotovo izmedju
Plava i Andrijevice, ima razvijeniju hidrografiju od donjeg dijela.
Plavske Prokletije obezbjedjuju vodu najuzvodnijem dijelu sliva Lima. To je planinski lanac
visine i do preko 2.500 mnm. Od Plavskog jezera dalje rijeka Lim teče na sjever i
sjeveroistok. Glavna pritoka Lima na teritoriji plavske opštine je Murinjska rijeka, sa lijeve
strane, a sa desne strane Djurička rijeka (sa pritokama Jasenicom i Hotskom rijekom),
Rženička rijeka, Velička rijeka, Pepićka rijeka i Komarača.
Kroz Plavsko-gusinjsku dolinu pad riječnog toka je mali (1-3m/km). Dužina toka Lima kroz
teritoriju opštine Plav je oko 14,5 km.
Rijeka Ljuča je najveća pritoka Plavskog jezera. Ona mu obezbjedjuje preko 90% voda.
Ljuča nastaje spajanjem planinskih rječica koje se slivaju sa Prokletija. Vruja izvire u
Albaniji (masiv zapadnih Prokletija). Grnčar izvire na južnim obroncima Komova (protiče
dijelom kroz Albaniju). Ove rijeke se spajaju kod Gusinja (918mnm), formirajući rijeku
Ljuču. Ona protiče kroz Plavsko-gusinjsku dolinu (izmedju sjevernih obronaka Prokletija i
južnih obronaka Visitora). Rijeka Ljuča se uliva u Plavsko jezero i iz njega ističe pod
nazivom Lim.
Rijeka Vruja formira se od voda Grlje i Alipašinih izvora. Glavna pritoka Vruje je rijeka
Dolja (sa lijeve strane uliva se u Vruju, na koti 925 mnm). Rijeka Grlja postaje od Beličkog
potoka i Skakavca (990 mnm).
Djurička rijeka, sa slivom od 67km2, uliva se u Lim kod Plava na oko 900 mnm, pa se zove
još i Plavska rijeka. Nastaje od Hotske rijeke, Trokuške rijeke (na koti 1042 mnm). Dužina
toka joj je oko 16 km. Največa pritoka Djuričke rijeke je Jasenička rijeka. Osim Hotske rijeke
u nju se uliva i manji broj povremenih vodotokova.
Rijeka Komarača ima sliv oko 90 km2. Ona je desna pritoka Lima i uliva se u Lim 2 km
nizvodno od Plavskog blata na koti oko 900 mnm. Dužina toka Komarače (u gornjem
toku Babinopoljska rijeka) iznosi 17 km. Nastaje od Temljačke i Treskavičke rijeke (koje se
sastaju na 1.062 mnm). Najveća pritoka Komaračke rijeke je Metaška rijeka. U nju se uliva i
Levačka rijeka. Temnjačka rijeka nastaje od Hritske i Babinopoljske rijeke. Babinopoljska
rijeka nastaje od Ledenog izvora.
Velička rijeka je desna pritoka Lima, u njega se uliva 6.5 km nizvodno od Plavskog blata i
ima dužinu oko 7,5 km.
Murinska rijeka (u gornjem toku Dosova rijeka) je lijeva pritoka Lima, u njega se uliva kod
naselja Murino i ima dužinu toka od 6,5 km.
MontenegroProjekt
80
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Režim vodotokova
Prosječna visina padavina u slivu rijeke Lima iznosi 1.230 mm godišnje (po analizi studije
„Resursi površinskih voda Crne Gore“). Visina padavina se mijenja prema Bijelom Polju i
nizvodno do granice. Do Gusinja prosječne godišnje padavine su oko 2.040 mm. Do HS Plav
1.986 mm, dok je na slivu Bjelopoljske Bistrice samo 880 mm. Znači, postoji sistematsko
opadanje prosječne visine padavina nizvodno duž vodotoka.
Specifični moduli oticanja odgovara padavinama. U izvorišnom dijelu iznosi 50 pa čak i 60
l/s/km2 (Vrmoš 62.3 l/s/km2 , Vruja-Gusinje 56 l/s/km2, HS Plav 55.3 l/s/km2 ). Zatim,
nizvodno od Plava (53 l/s/km2) smanjuje se. Nizvodno od Andrijevice (43.8 l/s/km2 ) proces
smanjivanja specifičnog oticanja nastavlja se, tako da je na slivovima pritoka Lima, izmedju
Andrijevice i Berana oko 20-30 l/s/km2.
Dalje nizvodno specifična oticanja sa medjusliva kreću se uglavnom oko 20
l/s/km2.Specifično oticanje, za cio sliv Lima, do hidrometrijske stanice Dobrakovo je oko
28.1 l/s/km2.
Srednji godišnji proticaji rijeke Lim, kreću se od 19.3 m3/s-na HS Plav, do 78.9m3/s-na HS
Dobrakovo u avgustu mjesecu, 41.1m3/s-HS Plav, do 132.0 m3/s -na HS Dobrakovo, u maju.
Najveća vodnost u slivu Lima je tokom aprila i maja, dok su minimumi tokom ljetnjih
mjeseci. Varijacije mjesečnih proticaja najizraženije su u jesenjim mjesecima.
Glavni vodoprivredni problemi u slivu Lima su:neregulisani režim voda, bujični nanosi,
erozija i zagadjenje.Kvalitet vode rijeka u Plavu bi mogao biti pretežno A1 klase, ako bi se
eliminisao uticaj nutrijenata.
Velička rijeka je desna pritoka Lima, prvog reda, sa generalnim pravcem toka istok-zapad.
Površina sliva do vodomjernog profila HS Velika iznosi 12,4 km2. Dužina vododjelnice za
ovaj sliv je 14,8 km. Najveća visina u slivu je 2.112 mnm, a namjanja 995 mnm. Srednji pad
sliva je 46,4%, a uravnati pad toka 22,2%. Pravolinijska udaljenost ušća od izvora iznosi 3,48
km. Najvodniji mjeseci ovog terena su mart i april, a najsušniji septembar i oktobar. Srednji
godišnji proticaj za razmatrani period je 0,277 m3/s, najmanji 24 l/s, a najveci 1,74 m3/s.
Prema krivoj trajanja ovaj profil je prihvatljiv za hidroenergetsko iskorišćavanja, pošto je
prosječno trajanje 38% ili 139 dana u godini.
Murinska rijeka je lijeva pritoka Lima sa pravcem toka, u izvorišnom dijelu jugozapadsjeveroistok, pri ušću jug-sjever. Dužina vodotoka je 3,51 km, a dužina vododjelnice 18,5
km. Najveća visina u slivu je 2211 mnm, a namanja 960 mnm. Srednji pad sliva je 45,8%, a
uravnati pad vodotoka 17%. Srednji proticaj za profil Murinske rijeke je 0,468 l/s, namanji
0,083 m3/s, a najveći 3,42 m3/s. Srednji godišnji protoci i svi protoci veći od njega su trajali
33% ili 120 dana u godini.
Radi hidroenergetskog istraživanja na Murinskoj rijeci je radi odredjivanje snage
hidropotencijala vršena analiza u dva dijela toka ove rijeke, od kote 860 mnm do kote 966
mnm, pod nazivom „Murino“ i do kote 966 mnm do 1200 mnm, pod nazivom „Murinouzvodno“.
Babinopoljska rijeka je pritoka Komarače, pa je u odnosu na Lim pritoka drugog reda.
Generalni smjer toka u izvorišnom dijelu joj je jugozapad-sjeveroistok, u središnjem jugsjver, a u donjem istok-zapad. Dužina vodotoka iznosi 8,3 km, površina sliva 26,0 km2,
maksimalna visina sliva 2426 mnm, a minimalna 1410 mnm. Srednji pad sliva je 2,63 %, a
uravnati pad vodotoka 5,56%.
MontenegroProjekt
81
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Jezera
Specifične hidrografske elemente i značajne turističke vrijednosti Plava predstavljaju
glacijalna jezera – Plavsko jezero, Ridsko (Hridsko), Ropojansko (Čamerikino), Bjelajsko
(Horolačko, Avdijino) jezero, jezerce na Vezirovoj Bradi, na Prokletijama i Visitorsko i
Tatarijsko jezero (Bješkeća), na Visitoru. Sa izuzetkom Plavskog, ostala jezera predstavljaju
tipične primjere i prirodne fenomene poznate pod nazivom "gorske oči".
Plavsko jezero nalazi se na teritoriji opštine Plav, u zoni u kojoj se dolina Ljuče nastavlja u
dolinu Lima. Jezero se nalazi na 906,72 mnm. Nastalo je u valovu gusinjsko-plavskog
lednika, nakon što je stvoren terminalni basen pregradjivanjem čeonom morenom. Bedem
čeonih morena je bio nekada visočiji, zbog čega je i Plavsko jezero imalo veću površinu. Lim
se medjutim brzo usijecao i regresivnom erozijom smanjivao visinu preliva. Sukcesivno
snižavanje nivoa Plavskog jezera za 12 m se dogodilo relativno brzo, što ukazuju četiri
jezerske terase. Proces smanjivanja jezera se odvija i danas. Tome doprinosi i zasipanje
basena sedimentima koje donosi u njega rijeka Ljuča.
Plavsko jezero je elipsastog oblika. Dugo 2.160 m, prosječne širine 921 m, a maksimalne
1.490 m. Dužina jezerske obale je pri srednjem vodostaju 7.520 m. Plavsko jezero je po
površini najveće planinsko jezero Crne Gore, sa površinom 1,99 km2, pri srednjem vodostaju
(po podacima iz GIS-a površina jezera iznosi 1,93 km2). Ukupna površina sliva jezera je 288
km2. Prosječna dubina jezera je 3,86 m, a najveća 9,15 m. Površina dna jezera je 2,024 km2, a
prosječni nagib strana jezerskog basena 10O30”. Zapremina vode jezera je 7.690.950 m3, od
čega je najveći dio u površinskom sloju do 1 m dubine.
Najveći vodostaji jezera nastaju u maju (110 cm), a njaniži u oktobru (47cm). Srednji
vodostaj je 72 cm, a amplitude 63 cm. Apsolutno najveći vodostaj je iznosio 255 cm, a
apsolutno najmanji 19 cm. Apsolutna amplitude je 236 cm. Pri veoma visokim vodostajima
nastaje plavljenje priobalnog pojasa.
Plavsko jezero je protočno. Ulazne struje u njemu nastaju od rijeke Ljuče, a izlazne od
rijeke Lima. Pri ulasku vode Ljuče u jezero, brzina kretanjavode je 1,5m/s. Talasi u jezeru
dostižu maksimalnu visinu od 25cm, sa najvećom dužinom od 1-2 m. Evidentna je pojava
denivelacije na jezeru zbog vjetrova u jesen i proljeće iz doline Lima i doline Ljuče.Voda
jezera se izmjeni svakih 4,5 dana. Srednji proticaj (po S.Stankoviću) Ljuče iznosi 20 m3/s, a
Lima, na izlazu 23,3m3/s. Na površini Plavskog jezera se godišnje izluči 2.786.000 m3
padavina.
Veličina krivine sferne površine jezera je 36,6 m, a visina sferne ispupčenosti 9
cm.Tokom ljeta postoji u jezeru direktna termička stratifikacija. Led na jezeru se javlja
gotovo svake godine. Minimalne mjesečne vrijednosti temperature površinskog dijela vode
su od 0,6OC (januar) do 12,5OC (avgust). Maksimalne mjesečne temperature tokom zime su
5,3 OC (januar) , a ljeti avgusta mjeseca 16,6 OC. Amplituda izmedju ekstremnih temperatura
je 20,9 OC. Dnevene amplitude su mnogo manje i iznose 4-5 OC.
Voda Plavskog jezera je zelenkaste boje. Providnost tokom ljeta je 4,2m. U priobalnom
pojasu providnost je 2,5m. Voda jezera ima pH 7,5, ostatak isparenja je 87,5 mg/l, ukupna
tvrdoća 6,16 O dH.Opisani uslovi i procesi ukazuju na nestajanja jezera, pa je njegovo
očuvanje aktuelan i složen problem.
Hidrometeorološki zavod Crne Gore – Sektor za hidrografiju i okeanografiju je tokom 2008. i
2009. godine uradio „Projekat batimetrijskog i geodetskog snimanja Plavskog jezera“, čiji je
osnovni zadatak izrada „Digitalnog modela dna Plavskog jezera i obale“, na osnovu kojega će
se odrediti reljef i zapremina basena jezera. Na osnovu rezultata dobijenih ovim mjerenjima, i
njihovim poređenjem sa rezultatima mjerenja koje je urađeno 1970. godine, ustanovljeno je
da se nastavlja trend smanjenja površine i zapremine Plavskog jezera. Za proteklih četrdeset
godina površina je smanjena za deset, a zapremina za sedamnaest odsto.rRidsko
MontenegroProjekt
82
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Ridsko (Hridsko) jezero nalazi se nedaleko od granice sa Albanijom, ispod Ridskog krša
(2358 mnm). Nalazi se na nadmorskoj visini od 1.970 m. Ridsko jezero formirano je na cirku
iako i morene imaju uticaj na formiranje njegovog basena. Pri ljetnjem vodostaju, Ridsko
jezero je dugo 295 m, prosječo široko 110 m a maksimalno široko 175 m. Obalska linija mu
je duga 920 m, a pri visokom vodostaju 1.100 m. Površina Ridskog jezera je 33.400 m2
(prema podacima iz GIS-a površina jezera iznosi 25.747 m2, dok je površina Malog Rida
1.454 m2). Prosječna dubina jezera je 1,9 m, dok je najveća 5,1 m. Zapremina jezera je
62.900 m3 .Vodostaj se mijenja najviše u proljeće i jesen, kada je najvisočiji. U ljeto i zimi je
izraziti minimum. Godišnja amplituda vodostaja iznosi 1,5 m. Osim od padavina jezero
dobija i vodu i od izvora. Glavno oticanje vode je preko ponora, a dijelom i isparavanjem i
oticanjem. Zbog velike nadmorske visine, kao i dosta guste četinarske šume u okolini, voda
jezera se ljeti zagreje samo do 16,5 o C. Boja vode jezera je svijetlo zelena, a providnost se
poklapa sa dubinom. Ovako čista voda ima suvi ostatak od svega 30mg/l, tvrdoću 0,8o dH. To
zanči da se radi o rijetko mekoj vodi.
Visitorsko jezero - Visitorsko jezero se nalazi na planini Visitor, po kojem je i dobilo naziv.
Nalazi se nanadmorskoj visini od 1.820 m. Jezero je formirano u najnižem cirku Visitora,
koji je otvoren prema Murinskoj rijeci. Ovaj cirk je pregrađen morenskim nanosima visine 3
– 6 m, i predstavlja izvorišni obluk istočnog izvorišnog kraka Murinske rijeke.Priobalni
plitkovodni pojas je obrastao hidrofilnom vegetacijom, a priobalni kopneni pojas
zamočvaren, ponegdje na širini od 5 do 10 m. U jezero se uliva mala pritoka koja je formirala
jezersku plavinu široku 5 do 7 m. Prihranjuje se vodam otopljenog snijega, vodama
povremenog potoka, kao i preko nekoliko veoma malih izvora, čija voda ne utiče bitno na
vodni bilans jezera. Voda iz jezera se gubi isparavanjem, povremenom otokom i
procjedjivanjem kroz morene. Jezero je okruglastog oblika dužine 92 m i širine 73 m. Pred
početak ljeta dužina njegove obalne linije iznosi 300 m. U vrijeme visokih vodostaja površina
jezera je 5 000 m2 a u vrijeme niskih vodostaja površina jezera zahvata 4.210 m2 sa
prosječnom dubinom od 2,3 m i maksimalnom dubinom od 4,1 metar. Zapremina jezerske
vode je 9.860 m3 a pri visokim vodostajima 13.000 m3. Voda jezera je svijetlozelene boje i
maksimalne providnosti od 3,2 metra.Tokom ljeta dešava se da se površinski sloj vode jezera
zagrije i do 20oC. U ljetnjem periodu temperatura vode je 14oC u 8 h, a najveća je oko 12 h
kada dostize 18oC. Njegova voda se brzo zagrijeva i brzo hladi, zbog male zapremine. Jezero
je zimi zaledjeno. Suvi ostatak vode jezera iznosi 115 mg/l a pH=7,3. Što znači da voda ima
malu mineralizaciju, neutralnu reakciju, ali nešto povećan sadržaj sulfata (30,5 mg/l)
Visitorsko jezero
MontenegroProjekt
83
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Podzemne vode
Aluvijalni sedimenti plavsko-gusinjkog basena (dolinska dna riječnih tokova) su potencijalno
značajna ležišta podzemnih voda. Veoma izdašni izvori na teritoriji opštine Plav nalaze se
jugoistočno od Gusinja. Oni dreniraju karstni teren duž crnogorsko –albanske granice.
Najizdašniji je AlipašinI izvor (na sjeveroistočnom obodu Vezirovog brda). Ti izvori se se
nalaze na oko 930 mnm. Ovaj izvorski horizont, dužine preko 100 m ima izdašnost od
1.0m3/s (hidrološki minimum), do 7.0 m3 /s (u hidrološkom maksimumu). To je najizdašniji
izvor u dolini Lima.
Izvor Grlje, kod Vusanja, javlja se nisko u samom riječnom koritu. Ima oblik jezerca koje
otiče, dio akumulirane podzemne vode otiče površinom terena. Izvor Grlje je izdansko oko,
čije je dno niže od površine terena.Procjenjena minimalna izdašnost ovog izvora je oko 50 l/s.
Vrela Bajrovića se nalaze u samoj dolini rijeke Grnčar, kod Gusinja. Hidrometrijskim
mjerenjem izdašnosti, u periodu od 25.10.1979.god.-29.02.1980.god. registrovane su
izdašnosti od 49-73 l/s.Hidrometrijska mjerenja za potrebe opštine Plav, registrovala su
izdašnost, ali vrijeme mjerenja nije poznato.
U Mokroj planini u katunu Petrovića (Velička rijeka) nalazi se izvorište Veličke rijeke. Izvor
drenira, jednim dijelom prostrani krečnjački masiv Sjekirice i Mokre planine. Ovaj izvor je
veoma izdašan ali hidrometrijskih podataka nema. Postoji i veći broj manjih izvora. Kvalitet
podzemnih voda je I, A klase, pogodan za piće i flaširanje.
Mineralne vode
Na teritoriji opštine Plav postoji identifikovan jedan izvor mineralne vode. To je Trokuška
rijeka (Trokutska), izvire ispod planine Trokus (1.843 mnm), na samoj granici sa Albanijom.
Zajedno sa Jaseničkom rijekom čini Djuričku rijeku na 1100 mnm. Istraživanja i
hidrometrijska mjerenja (hidropotencijal) su vršena na Trokutskoj rijeci radi izdavanja
koncesija za izgradnju mHE,ali ne i hemijska istraživanja sastava vode.
Jedini podaci o hemijskom sastavu vode na Trokutskoj rijeci (x=4 712 500, y=7 415 450) su
iz 1977.godine. Temperatura vode iznosi 13,8OC, sadržaj Na=11,8 mg/l, a pH vrijednost=3,4.
Ova vrijednost pokazuje jasno kisjelu vodu.
MontenegroProjekt
84
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
2.6 Pedološke karakteristike i kvalitet zemljišta
Opšte karakteristike podološkog pokrivača i ekološka vrijednost
Osnovne pedološke karakteristike terena opštine Plav definisane su preko pedološke karte
Crne Gore R 1:500007
Na području opštine Plav zastupljena su raznovrsna zemijišta i u pogledu tipske pripadnosti i
po fizičkim i hemijskim osobinama, kao i plodnosti. Na obrazovanje zemljišta uticali su,
raznovrsna geološka podloga,dinamičan brdsko - planinski reljef, oštro izražene klimatske
prilike, vegetacija i čovjek.
Deluvijalna, aluvijalna, aluvijalno-deluvijalan i močvarna zemljišta
Zajednička osobina ovih zemljišta je da pripadaju klasi genetički nerazvijenih zemljišta,
veoma su heterogenog sastava i različitih fizčkih i hemijskih osobina. Glavni faktor nastanka
ovih zemljišta je voda, čijim radom se pokreću i premještaju čestice ili slojevi zemljišta, a
potom odlažu u nižim djelovima terena. Suvišne podzemne i poplavne vode uslovljavaju
procese hidrogenizacije i stvaranja hidrogenih zemljišta.
Deluvijalno zemljište se formira najčešće po padinama i u njihovom podnožju spiranjem
zemljišta vodnim tokovima, koji prvo otiču tankim slojevima, a koncentracijom poprimaju
bujični karakter. Odloženi nanos, kada se stabilizuje i učvrsti biljnim korenjem, pretvara se
postepeno u zemljište, koje je od mjesta do mjesta različite debljine, sastava, plodnosti i
drugih osobina. Podnožnjem brda dubina zemljišta može biti velika, pa ako ne sadrži previše
skeleta, korsiti se kao obradivo zemljište. Bujičnom aktivnošću odlaže se previše grubog i
sterilnog nanosa, te je na njemu moguće podizanje ili obrastanje šume. Po petrografskom
sastavu sličan je supstratu od kojih nastaje, pa se na teritoriji opštine Plav sreću karbonatni i
beskarbonatni. U podnožju Visitora javlja se deluvijum karbonatni u Dosudju, Martinićima i
u podnožju Bora, u Vusanje, Kruševo i Višnjevo. Beskarbonatni deluvijum se pojavljuje na
padinama Starca uz Babinopoljsku rijeku i Kruševo.
Aluvijalna zemljišta - Nastanak aluvijalnih nanosa vezan je za rad vodotokova i njihovog
slivnog područja. Zemljište je nastalo, i danas se stvara, taloženjem materijala (nanosa) pod
uticajem vode. U gornjem i srednjem dijelu sliva, pri većoj brzini i padu korita, pokreće se i
odlaže grublji nanos (valutaka, šljunak i pijesak), a dalje pronose najsitnije čestice pijeska i
mulja. Prilikom odlaganja, taloženja nanosa vrši se njegovo sortiranje i zbog toga alulvijalna
zemljišta imaju slojevitu gradju, dok su deluvijalna jednolično izmiješana masa sitnih i
krupnijih čestica, odnosno nezaobljenih ili poluzaobljenih odlomaka stijena. Dubina, sastav,
fizičke i hemijske osobine aluvijalnih zemljišta su neujednačene i zavise od više faktora. To
su većinom mlada zemljšta, jer su podložna premiještanju posebno u uskim rječnim
dolinama. Stabilizovane nanose srećemo u proširenjima doline Lima, oko Plava i Plavskog
jezera. Naime, oko Plavskog jezera, veće površine aluvijalnog zemljišta su u dolini Ljuče, od
Gusinja do Plavskog jezera. Ljuča teče po ravnom terenu pa zato pravi mnogo meandri. U
njenoj dolini izložen je finiji nanos, pretežno pjeskovito-ilovast, redje glinovite gradje.
Aluvijalni nanosi pored ovog vodotoka je stabilizovan i linijska erozija je slabije izražena.
Medjutim, javljaju se problemi vezani za plavljenje odredjenih površina, zabarivanje, jer su
ove površine ugrožene nadolaskom bujičnih potoka. U dolinama njenih pritoka, uzvodno od
Gusinja, preovladjuje pjeskovito aluvijalni nanos, mada se pored Vrulje i Grnčara
mjestimično srijeće i onaj ilovastog sastava. Aluvijalna zemljišta formirana na fino
sortiranom nanosu imaju dobre fizičke i hemijske osobine, iako su sa niskim udjelom
7
. Kartiranje i izradu karata obavio je Poljoprivredni institut iz Podgorice. Nakon toga izdata je detaljna monografija apod
nazivom „Zemljišta Crne Gore”,autora dr Budimira Fustića i Grujice Djuretića, dipl.ing., u Podgorici 2000.godine.
MontenegroProjekt
85
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
humusa. Ona se mogu ubrojiti u najplodnija naša zemljišta s obzirom da su pretežno
ilovastog sastava i laka za obradu, sa bliskom podzemnom vodom na ravnom terenu i drugim
pogodnostima. U najnižim djelovima priobalne zone ugrožena su suvišnim poplavnim ili
podzemnim vodama što nameće potrebu njihovih melioracija. Zajedno sa movčarnim-glejnim
zemljštem oko Plavskog jezera, melioracijama se mogu osvojiti nove površine plodnih
zemljišta.
Aluvijalno-deluvijalna zemljišta. Na pravcima silaska brojnih bujičnih potoka izmješani su
aluvijalni i deluvijalni nanosi, pa i bujični grublji materijali sa aluvijumom. Na mnogim
mjestima se aluvijum i deluvijum medjusobno smjenjuju što otežava njihovo precizno
razgraničenje. Ova zemljišta su poznata pod nazivom aluvijalna-deluvijalna zemljišta.
Ovakvi nanosi se javljaju u Gusinju, Kruševu, Višnjevu – aluvijalna - deluvijalna neuglejeno.
Naime, ovih nanosa ima duž cijele Plavsko gusinjske doline. Slično je i u dolini Đuričke
rijeke i Komarače, koje se ulivaju u Lim, neposredno ispod Plava, kao i duž cijelog toka
Lima. Od Plava do Andrijevice Lim je usjekao svoje korio u stare riječne terase, pa je uska
aluvijalna ravan ispunjena uglavnom pjeskovima, redje i šljunkovitim nanosom.
Močvarno -glejno zemljište najčešće se javlja na obalama jezera i bara, gdje
skorotokomcijelegodine postoje uslovi prevlaživanja zemljišta. Ukupna površina močvarno
glejnog zemljišta okoPlavskog jezera iznosi oko 50 ha. Reakcija močvarno-glejnog zemljišta
oko Plavskog jezera je neutrana do alkalna pH u KCl od 6,5-8. U uslovima stalnog vlaženja
zemljišta, prirodna vegetacija je izrazito higrofilna. Ova vegetacija odlaže veću količinu
biljnih ostataka koji se pretvara u močvarni humus i treset.
U Plavsko-gusinjskoj dolini ima oko 1500 ha dubokih aluvijalnih, aluvijano-deluvijalnih i
močvarnih zemljišta koje je u cjelini ugroženo poplavama neregulisanih tokova, posebno
Grnčara, Vrulje i Ljuče i visokim podzemnim vodama na nižim ravnima terena, duž ovih
vodotokova i oko Plavskog jezera. Velike probleme prave i bujični nanosi obodnih potoka,
posebno u rejonu Višnjeva, Kruševa, Koljenovića i Martnovića. Ovo zemljište ima veliki
značaj i kapacitet plodnog ravničarskog zemljišta u izrazito brdsko-planinskom području
Plavske opštine. S toga veću pažnju treba posvetiti regulisanju vodotokova, uredjenju bujica i
primjeni mjera melioracije, najprije radi dreniranja i evakuacije unutrašnjih voda, a radi
zaštite i unapredjenja proizvodne vrednosti ovog poljoprivrednog zemljišta.
Smedje kisjelo zemljište (distrični kambisol) - obrazuje se na kisjelim silikatnim stijenama,
smedje je do mrkeboje,pa otuda i naziv smedje kisjelo zemljište ili distrini kambisol. U klasi
smedjih zemljista, distrčini kambisoli su najrasprostranjenija zemljista u Crnoj Gori, ali i na
teritoriji opštine Plav. Zauzima oko 55% teritorije Plava. Na veliko rasprostranjenje smedih
kisjelih zemljišta utiče, prije svega, veliko učešće silikatnih stijena u geološkoj gradji Plava.
Ova zemljišta se rasprostiru na svim visinskim zonama, odnosno od 400 - 500 i od 1000 2500mnv. Matična opštine Plav zastupljeni su skoro svi varijeteti smedjih kisjelih
zemljišta.podloga nakojoj se razvija distrični kambisol može biti različita.
Smedje kisjelo zemljište na škiljcima i pješčarima - prostire se u vidu zona dolinom Lima. U
izvorišnom slivu Lima distrični kambisol na škriljcima se pojavljuje na 1000 - 2000mnv. Oko
Plava distrični kambisol na škriljcima sreće se u Desni Metehu, odakle se nastavlja u pravcu
Čakora, a drugim krakom u pravcu Ridskog jezera i Albanske granice, gdje je u većoj
površini zastupljeno u slivu Hotske rijeke i njene pritoke Trokutske rijeke, a u manjoj mjeri
oko Belaja i na Bogićevici.
Smedje kisjelo zemljište na pješčarima na teritoriji opštine Plav najviše je zastupljeno u
Limskoj dolini. Javlja se u vidu uzanog pojasa na lijevoj obali Lima, traka od Kruševa, preko
Murine do Brezojevica. Daleko veće prostranstvo je na desenoj obali Lima, gdje se u širokom
pojasu prostire od Gračanice (Andrijevica), Zorića, Mašnice, Gornje Rženice, Velike,
Novšića, Lijevog i Desnog Meteha, Prnjavora i Bogaića. Sva ova sela se prostiru od doline
Lima do vrhova Sjekirice, Planinice, Djevojačkg krša i Kofiljače, na jako raščlanjenom
MontenegroProjekt
86
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
terenu vodotocima. Jugoistočno od Gusinja, u slivu Vrulje, pod ovim zemljištem su tereni
Kolenovića, Djombalića, Vusanja i Zarunice, koje se prostire od zone deluvijalno-aluvijalnog
nanosa do vrhova Maje Borit I Maje Sapit na granici sa Albanijom. Morfološki se distrični
kambisol na pješčarima ne razlikuje od distričnog kambisola naškriljcimai često se javljaju
uporedo ili izmiješano. pH vrijednost se kreće od 3,87 do 6,6 u vodi što uslovljava nedostatak
kreča. Sadržaj humusa je promenljiv i kreće se od 1,5 do 3,5%. Zemljišta su vodopropusna, te
se tokom ljeta lako isušuju te biljkama nedostaje vlaga. Deficit vode tokom vegetacije,
odnošenje zemljišta i hranljivih materijala erozijom ne pruža povoljne uslove za gajenje
biljaka. Naime, ova zemljišta su predodredjeno za šume i prirodne travnjake. Veoma mali
procenat ovih zemljišta se koristi za njive i na njima treba izbjegavati gajenje okopavine i
strna žita. Umjesto njih forsirati vještačke livade, a na nešto blažim nagibima do 800 mnv
mogu se podizati voćnaci. Meliorativne mjere podrzumijevaju smanjenje kisjelosti, djubrenje
organskim djubrivom i konturna sjetva i sadnja i eventualno terasiranje radi izbjegavanja
spiranja tla. Ovim bi se omogućilo bolja akumulacija vode. Suviše plitka zemljišta pod jakom
erozijom svakako treba zatraviti i pošumiti.
Smedje kisjelo zemljište na eruptivima - Geološku podlogu ovom zemljištu čine razne
eruptivne stijene koje su se na prostoru Crne Gore izlile prilikom vulkanske aktivnosti tokom
srednjeg trijasa i jure. Snažne vulkanske erupcije, naročto su bile izražene u oblasti visokih
planina i to na području Bjelasice, Ljubišnje, Visitora, Sjekirice i Mokre planine. Zemljište na
eruptivima, izuzev kiselosti koja je nešto povoljnija, po svim drugim osobinama su bliska ili
slična smeđim kiselim na škriljcima i pješčarima. Ovo važi i kada je u pitanju morfološki
izgled i građa, teksturni sastav i druge fizičke i hemijske osobine, pa i izgled terena-reljefa na
kojem se nalaze. Po plodnosti ova zemljišta su slična, jer spadaju u V, VI, VII, ređe u VIII
klasu. U oblasti Visitora i Zeletina veće površine na eruptivima su u slivu Murinske rijeke i
Martinovićkog potoka. Od sastava Dosove i Murinske rijeke ono se proširuje na njihova
izvorišta da Mramorja i vrhova Visitora, Grebena i Zeletina, dok se iza Martinovićkog potoka
ovo zemljište proširuje na atar sela Zagradja, a onda na Zabodište i južnim padinama
Lipovice do granice sa Albanijom.
Smedje kisjelo zemljište na rožnacima - Rožnaci su kisjele silikatne stijene koje se najčešće
javljaju u vidu proslojaka, kvrga i interkalacija u krečnjacima trijeske i jurske starosti.
Rožnaci nisu čiste stijene, ali tamo gdje čine supstrat zemljišta i glavnu masu skeleta u
zemljištu utiču na obrazovanje distričnog kambisola tzv. smedje zemljište na karbonatnosilikatnoj podlozi. Ova zemljišta obuhvataju ne samo silikatne krečnjake i rožnace
dijabazrožne formacije, već i druge vrste mješanog substrata krečnjaka i silikata. Na teritoriji
Plava javlja se iznad Kruševa i Murine, padinom Visitora do Brezojevice i Gusinja, a potom
od Vojnog sela i Kruševa, do vrhova Maja Borit, Maja Sapica i Djuričke rijeke Podloga
silikatnih krečnjaka, a dijelom i reljef uslovili su da je teren pod ovim zemljištem sa manje
izvora, pa je oskudnija hidrografska mreža i slabija rasčlanjenost terena. Sve ovo utiče da je
erozija slabije izražena u odnosu na druga smedja kisjela zemljišta. pH vrijednost u vodi se se
kreće od 4,9 - 6,7, a sadržaj humusaje promenljiv i zavisi od nadmorske visine, vegetacije i
načina korišćenja. Distrični kambisol na rožnacima je najčešće pod šumama i prirodnim
travnjacima, nešto manje se koristi za oranice i voćnjake i to na nižim terenima. U brdskoplaninskoj oblasti glavni izvor stočne hrane su upravo prirodni travnjaci. Oni su najčešće
zapušteni i degradirani. Radi povećanja produktivnosti predlaže se primjena meliorativnih i
agrotehničkih mjera, naročito na zaravnjenim terenima. Preporučuje se razoravanje zemljišta
i gajenje ovsa, ječma i raži, ali i podizanje vještačkih travnjaka, odredjeni broj godina, kako
bi se popravila struktura zemljišta i omogućilo ponovno formiranje prirodnih travnjaka.Kad
se ovo zemljište koristi za oranice i zasade primjena agrotehničkih mjera, prije svega
djubrenje, treba da suzbije kisjelost i poveća prinos.
MontenegroProjekt
87
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Smedje kisjelo zemljište na flišu - Površina ovog zemljišta u Crnoj Gori poklapa se uglavno sa
pojavom gornjokrednog ili tzv. durmitorskog fliša. Gornjokredni fliš dopire i do Prokletija.
Na većoj površini se pojavljuje oko Gusinja. Najviše ga ima na strmom terenu u slivu Dolje i
to od njenog korita do vrhova Vezirove brade, Valušnice, Popadije, Ravnog ključa i Kadiša.
Ovi tereni su velikog nagiba, pretežno pod šumama i pašnjacima, na nadmorskoj visini od
1000-2100 mnm, sa pojačanim intezitetom erozije. Smedje kisjelo zemljište na flišu spada u
laku i smedje tešku ilovaču. pH vrijednost u vodi se kreće oko 6,5, a sadržaj humusa je visok,
ali slabo mineralizovano. Proizvodna vrijednost smedjeg kisjelo zemljište na flišu nije velika,
a razlozi za to su izražena kisjelost, siromaštvo fosforom i njegova rasprostranjenost na većoj
nadmorskoj visini.Smedje kiselo zemljište po prirodi je predodredjeno za prirodnu vegetaciju,
odnosno listopadne i četinarske šume i prirodne travnjake. Iznad gornje granice šume su
pašnjaci.Ekološko proizvodna vrijednost distričnog kambisola je promjenljiva, zavisi od
dubine, izražene kiselosti, mehaničkog sastava, sadržaja hranljivijih elemenata itd. Dejstvom
erozije zemljište je usled spiranja sitnih čestica i hranljivih sastojaka osiromašilo. To je
naročito došlo do izražanja kod njivskih zemljišta i pašnjaka na većim nagibima, zatim u
prorijedjenoj i devastiranoj šumi bliže naseljima i strmom terenu. Za postizanje većih prinosa
gajenih kultura, potrebne su odredjene mjere kojima će se poboljšati nepovoljne hemijske i
fizičke osobine, a time i plodnost zemljišta. Najvažnije mjere su: kalcizacija, humizacija,
fosfatacija, a zatim djubrenje i druge agrotehničke mjere.
Planinske crnice - Ova humusno akumulativna zemljišta obuhvataju krečnjačko-dolomitsku
crnicu, rendzinu (buavica) i humusno-silikatno zemljište (ranker).
Krečnjačko dolomitna crnica pripada klasi smedjih zemljišta na krečnjaku (kalkokambisol).
Javlja se u alternaciji sa crvenicom i krečnjačko-dolomitnom crnicom na nešto zaravnjenijim
blažim oblicima krečnjačkog reljefa. Gradjom profila je slično crvenici, ali boja dubljeg
horizonta je smedja. Krečnjačko-dolomitna crnica obrazuje se isključivo na čistim
krečnjacima i većoj nadmorskoj visini pod uticajem hladnije i vlažnije klime. Na blažim
terenima i gdje su krečnjaci silifikovani, obrazuju se smeđa zemljišta. Dubina sloja, kao i kod
drugih zemljišta na krečnjacima, je mala na istaknutim reljefskim oblicima zbog visokog %
stijena i kamenja. U vrtačama i uvalama dubina zemljišta je veća, pa su donekle povoljnije
fizičke i hemijske osobine, uključujući i plodnost. Smedje zemljište na krečnjaku je pretežno
šumsko zemljište, obraslo šumama i travnom pašnjačkom vegetacijom. Šume su najčešće
listopadne i četinarske, redje mješovite. Proizvodna vrijednost zemljišta je niska, nešto je
bolja jedino kod dubljih varijeteta uvala i vrtača gdje se koristi i kao obradivo zemljište.
Krečnjačke crnice se pojavljuju u raznim fazama razvoja, što zavisi od nadmorske visine,
reljefa, vegetacije, ekspozicije i drugih uslova. Na teritoriji Plava u vidu organomineralne
crnice i posmedjene crnice. Organomineralne crnice javljaju se na padinama Visitora i
Trojana na Prokletijama, dok posmedjenih crnica ima u Brezojevicama. Sadržaj humusa se
kreće od 10-25% i boja im je mrka ili tamnosmedja, za razliku od organogenih crnica čija je
boja izrazito crna. Dubina zemljišnog sloja je mala, ne prelazi 15-20 cm isprekidanog
kontinuiteta zbog velike stjenovitosti površine koja nekad dostiže i do 90 %.
Rendzine. Skoro sve rendzine pripadaju posebnoj vrsti crmnice na jedrim krečnjacima,
poznatepod nazivom „buavice“. Rendizna je zastupljena na morenskim i glaciofluvijalnim
nanosima. Rendzina se obrazuje na velikim površinama Prokletija (Belić, Karanfil, Trojana,
Ropojana, Grbaja) i padinama Visitora.Na osnovu matičnog subtrata rendzine smo podijelili
na: stjenovite, umjereno stjenovite rendzine na karbonatnoj drobini i pretežno rendzine.Jako
stjenovite redzine nalaze se na terenima izloženim jakoj eroziji, kao što su strme strane i
planinski vrhovi. Ova zemljišta su površinski dosta stjenovita i kamenita, preko 50%. Plitkog
su profila i slabe plodnosti. Krečnjačke drobine tipa točila ili sipara i osulina javlja se
najčešće u kanjonskim dolinama, ispod litica (odjeka, rasjeda) krečnjačkih stijena, ispod
vrhova i duž strmih strana. Sipari i točila liče na gomile krupnijih odlomaka kamenja izmedju
MontenegroProjekt
88
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
kojeg ima nešto sitnijih odlomaka. Osuline se javljaju duž krečnjačkih strana i pokrivaju veće
padine od vrha do podnožja i predstavlja dobro usitnjen materijal, praškasto - šljunkovite
granulacije. Dubina zemljišta kod osulina je čak i do nekoliko metara, te pruža povoljnije
uslove za razvoj vegetacije nego što je slučaj kod sipara. Proces erozije je izražen, ali je
erozija i glavni razog podmladjivanja zemljišta usljed migracije tla.
Rendzine su u nižim djelovima teritorije naseljene asocijacijama hrasta, jasena i graba, a u
višim bukvom, smrčom, jelom i javorom. Pogodne su za sve vrste šumskog drveća, osim onih
koja su osjetljiva na veliki sadržaj karbonata u njima. Sve one imaju slične hemijsko-fizičke
osobine, a poljoprivrednu vrijednost im određuje kontinuitet zemljišnog pokrivača i dubina.
Odlikuju se visokim sadržajem humusa, koji varira od 6-30%. Tipično su mrkokafene boje,
troškasto - mrvičaste strukture. Takođe, redovno su beskrečne i po kisjelosti slabo do
umjereno kisele. Rendzine dubljeg profila kao što su pretaložene u nekim kraškim poljima i
vrtačama i posmedjene u uvalama pretežno su obradive i dobrih proizvodnih vrijednosti.
Plodnost im se može poboljšati navodnjavanjem i djubrenjem. Kao i krečnjačke crnice
pogodne su za gajenje krompira i drugih ratarskih kultura, kao i voćnjake u povoljnim
klimatskim uslovima. Plitke rezndzine su sa dosta skeleta koji prožima sloj zemljišta po
cijeloj dubini, jako vodopropusne, a na nagibima podložene eroziji. Stoga su pogodne jedino
za pašnjake i šumu, koja u humidnim područjima može biti dobrog sklopa i prirasta.
Humusno-silikatno zemlijšte (Ranker) - Obrazuje se na eruptivnim i silikatnim stijenama sa
visokim procentom kvarca (SiO2). Od crnica obrazovanih na karbonatnim supstratima ranker
se razlikuje jako izraženom kiselošću koja je najčešće uslovljena odustvom baza u podlozi i
zakiseljavanjem. Rankeri se isključivo formiraju na silikatnim stijenama (poznat je i pod
imenom smedje kisjelo zemljište na kvarcnim supstratima). Zbog siromaštva bazama rankeri
su zemljišta kisjele i jako kisjele reakcije. To su plitka zemljišta vezana za kompaktne stijene,
dok se rankeri veće dubine nalaze na rastrošenom supstratu i blažim oblicima reljefa na
kojima je djelovanje erozije slabije. U pogledu hemijskog sastava, najvažnija karakteristika
rankera je visok procenat humusa (od 10-25%) koji je najveći kod rankera na blažem reljefu i
manjoj nadmorskoj visini. Humus se nagomilava i sporo mineralizuje u uslovima hladnije
planinske klime, gdje se ranker najviše nalazi u zonama od 1300-2500 mnm. Raspadanjem
podloge silikatnih stijena oslobadja se malo gline, pa to i akumulacija humusa čine da je
zemljište jako rastresito i posušno. Nepovoljne hemijske osobine i dubina sloja, kao i
nadmorska visina utiču da se na rankeru nalazi prirodna vegetacija, tj. bukova i četinarska
šuma, a na većim visinama pašnjaci. Na teritoriji opštine Plav neznatne su površine pod
rankerom. Ne pojavljuje se često, već je izdvojeno na nekoliko lokaliteta na području
Bogićevice, Starca i Maje Sapit. Naime, ovo zemljište se rasprostire oko Starca, Bogićevice,
Velikog krša, Ridskog jezera,Velikog i Malog Rida, Treskavice, Hridske i Babine Gore. Ova
zemljišta najvećim dijelom su pod pašnjacima, naročito u visokoplaninskoj zoni. Ovi pašnjaci
služe pretežno za sezonsko napasanje stoke. Pored travne vegetacije, rankeri su mjestimično
obrasli žbunjem kleke, borovnice i bora krivulja, a znatan dio je i pod šumom.
Smedje eutrično zemljište (eutrični kambisol) - obrazuje se na raznim podlogama, najčešće
na jezerskim sedimentima, na šljunkovitim starim rječnim terasama i na glaciofluvijalnim
nanosima. Smedje zemljište ili eutrični kambisol je obrazovan na podlozi šljunka i
konglomerata i glaciofluvijalnog porijekla. Zavisno od dubine eutrični kambisol ima različite
odlike i svojstva pa i upotrebnu vrijednost. Smeđe zemljište na šljunku i konglomeratu
najvećim dijelom je zauzeto naseljima, i neznatno poljoprivredne površine. Poljoprivredne
površine se najčešće nalaze oko kuća u privatnom vlasništvu, a neznatno i u obliku većih
kompleksa. U dolini Lima smeđe zemljište na šljunku (morenskog porijekla) i pruža se duž
izvorišnih tokova Lima i drugih vodotoka.
Smedje eutrično zemljište je slične ili istovjetne gradje kao distrični kambisol, ali je slabo
kisele i neutralne rekacije, pošto se obrazuje na supstratima koji nijesu siromašni bazama.
MontenegroProjekt
89
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Prisustvo CaCO3 u podlozi i zemljištu utiče na fizičke i hemijske osobine, zbog čega
nepovoljna svojstva izostaju ili su slabije izražena nego u distričnog kambisola. Ekološkoproizvodna vrijednost eutričnog zemljišta je, takodje, promjenljiva i zavisi od više činilaca.
Sprovodjenjem melioracionih mjera i redovnom agrotehnikom plodnost zemljišta treba
održavati i popravljati i tako intenzivnije koristiti zemljište.
MontenegroProjekt
90
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
2. 7. Bidoverzitet
Biogeografske odlike i ekološki resursi
Flora
Mikroflora - Najviše je proučavana na Plavskom jezeru gdje je registrovano je 270 vrsta koje
su svrstane u 103 roda. U florističkoj strukturi zajednice algi učestvuju: Bacillariophyceae
(132 vrste), Chrysophyceae (7 vrsta), Dinophyceae (4 vrste), Xanthophyceae (4 vrste),
Chlorophyceae (35 vrsta), Conjugatophyceae (51 vrsta), Euglenophyceae (5 vrsta),
Cyanophyceae (30 vrsta) i Rhodophyceae (2 vrste).Od 270 registrovanih vrsta 140 vrsta je
novih za ovo jezero.
Na Ridskom jezeru registrovano je 245 vrsta algi razvrstanih u 86 rodova. Od njih je 78 vrsta
prvi put registrovano na ovom lokalitetu. Struktura algi je slijedeća: Bacillariophyceae (56
vrsta), Chrysophyceae (4 vrste), Dinophyceae (4 vrste), Chlorophyceae (43 vrste),
Conjugatophyceae (102 vrste), Euglenophyceae (18 vrsta), i Cyanophyceae (18 vrsta).
Lišajevi –Do sada je na području Prokletija konstatovano oko 100 vrsta lišaja, ali se
pretpostavlja da je njihov broj znatno veci. Kada se govori o horološko-ekološkoj analizi
lišajeva, treba imati u vidu da oni zahvataju mnogo veće areale od vaskularnih biljaka, da je
lokalni endemizam znatno manje prisutan. Najčešće se javljaju vrste na mahovinama koje
prekrivaju zemlju ili stijene. Tu su prisutne vrste rodova Cladonia i Peltigera, zatim
epifleoidni (rastu na kori drveća) i endofleoidni (utisnuti u koru) Lecanora subfusca, Lobaria
pulmonaria, Graphis sciripta, vrste iz rodova Lecidea i Parmelia.
Za razliku od tamnih bukovih šuma, u četinarskim šumama Prokletija se razvija bujna
vegetacija lišajeva, koja je najbolje razvijena na skoro putpuno osušenim smrčama i jelama.
Dominiraju vrste iz rodova Alectoria, Bryria, Evernia i Usnea, koje četinarskim šumama daju
karakterističnu fizionomiju. Najbrojnija je vrsta Pseudevernia furfuracea, najčešća u
smrčevim šumama.
Mahovine – Na području Prokletija konstatovano je 258 taksona, odnosno 236 vrsta
mahovina, 1 podvrsta i 21 varijetet. Kako je do danas za floru mahovina Crne Gore
zabilježeno 569 vrsta može se zaključiti da je na Prokletijama zastupljena polovina od
ukupnog broja vrsta. Iz klase Musci najbrojini su predstavnici roda Brachythecium (16) i
Bryum (14), a od jetrenjača rodovi Lophozia sa tri i Cephalozia sa dva predstavnika. Brojnost
i diverzitet karakteriše floru mahovina Prokletija uz prisustvo raznovrsnih ekoloških grupa i
velikog broja vrsta za koje je ovo područje jedini poznati lokalitet u Crnoj Gori. Takođe,
veoma je važno istaći da se 6 vrsta sabranih na Prokletijama nalazi na spisku vrsta koje u
Crvenoj knjizi mahovina Evrope (Stewart 1995) imaju status rijetkih, ranjivih i endemičnih
vrsta Evrope i Makaronezije.
Područje Prokletija je jedno od dva poznata lokaliteta u Crnoj Gori na kojima se nalaze
svagnumske mahovine. Osim mahovina iz roda Sphagnum, ovakva staništa nastanjuju i druge
vrste mahovina iz klasa Musci i Hepaticae, koje zajedno sa višim biljkama roda Carex
učestvuju u stvaranju treseta. Na područjima Visitora, Ridskog jezera i Starca prisutno je
ukupno 8 vrsta svagnumskih mahovina. Tresetišta se u svijetu tretiraju kao staništa od
velikog značaja i obavezno imaju tretman apsolutne zaštite (Stevanović i sar. 1995).
Posebnu ekološku grupu predstavljaju mahovine koje naseljavaju čiste, brze planinske vode
koje su bogate kalcijum-karbonatom. Radi se o sedrotvornim mahovinama (među njima su
Palustriella commutata i Eucladium verticillatum) koje su indikatori čistih, ne zagađenih
MontenegroProjekt
91
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
voda. Osim navedenih, prisustne su i mahovine koje su zajedno sa lišajevima, dobri
pokazatelji stanja spoljašnje sredine, odnosno indikatori zdravih i čistih voda i vazduha. To
su: Homalothecium sericeum, Fontinalis antipyretica, Palustriella commutata, Eucladium
verticillatum, Rhynchostegium riparioides i druge (Stevanović i sar. 1995). Mahovine
predstavljaju "ukrase" pejzažnih predjela. Za njih se može reći da svojom ljepotom i
harmonijom odražavaju duh divljine i čistote.
Vaskularna flora - Ono što čini osobenom i specifičnom floru Prokletija u širem smislu riječi
jeste prisustvo velikog broja endemičnih, endemoreliktnih, reliktnih vrsta (tercijernog i
glacijalnog tipa), rijetkih biljnih vrsta, kao i značajno prisustvo ljekovitih, medonosnih i
drugih korisnih biljnih vrsta. Velika nadmorska visina i složenost reljefa, različita geološka
podloga i povoljni klimatski uslovi omogućili su opstanak nizu termofilnih vrsta koje su za
vrijeme ledenog doba bile ugrožene kretanjem lednika i zahladjenjem klime. Prema
najsavremenijim podacima o visokoplaninskim florama Balkanskog poluostrva, Prokletije su
floristički najbogatija planina Balkana, zauzimajući, na taj način, značajnije mesto i od Pinda,
Šarplanine, Rile i Pirina (Stevanović 1996).
Bogatstvo vaskularne flore Projkletija procenjuje se na blizu 2000 vrsta, te se ovaj
planinski masiv može smatrati jednim od floristički (i vegetacijski) najbogatijih na čitavom
Balkanskom poluostrvu. Rezultati dosadašnjih istraživanja ukazuju da broj vaskularnih
biljaka na Prokletijama iznosi preko 1600 što iznosi oko 1/2 flore Crne Gore, ili nešto oko
1/5 ukupne balkanske flore, odnosno približno 40% ukupne visokoplaninske flore zapadnog i
centralnog Balkana prisustvuje na Prokletijama. Od ovog broja na sredjeevrospke planinske
vrste u čirem smislu otpada skoro 60 % (Stevanović 1996). U tome se, izmedju ostalog,
ogleda sličnost izmedju Prokletija i Alpa. Poseban floristički značaj ovoj grupi flornih
elemenata daju glacijalni relikti alpskog i arkto-alpijskog rasprostranjenja kao što su Dryas
octopetalla, Saxifraga aizoides, S. androsacea, Primula minima, Geum reptans, Pedicularis
verticillata i dr.
Osim vrsta srednjeevropskog (alpskog) tipa rasprostranjenja, na Prokletijama su
zastupljeni i drevni oromediteranski elemetni flore od kojih mnogi endemo-reliktnog
karaktera kao šti su Amphoricrpus autariatus, Edraintrhus graminifolius aggr., Potentilla
speciosa, P. apennina, Saxifraga sempervivum, Saxifraga marginata, Sesleria robusta,
Cetranthus slavnicii, Aubriteta croatica, Achillea frasii, Euphorbia capitulata, Anthyllis
aurea itd. Mješoviti karakter flore planina centralnog Balkanskog poluostrva najviše je
ispoljen upravo na Prokletijama. Uopšte uzev visokoplaninska flora Prokletija pokazuje
osobine drevne flore, koju karkateriše veliki broj drevnih tercijernih florogenetskih tipova
alpskog (Wulfenia blecicii, Anemone narcissiflora, Lenotpodium alpinum, Tozzia alpina,
Cicerbita pancicii, Pinus peuce, Veronica bellidioides i dr.) i oromediteranskog (Drypis
linneana, Daphne oleoides, Potentilla apennina, Pinus heldreichii i dr.) karaktera.
Prokletije predstavljaju snažan centar razvoja flore i faune, gdje značajno mjesto
pripada endemičnim, endemoreliktnim, reliktnim i rijetkim vrstama. Zabilježen je veliki broj
endema (balkanski, Dinarida, Crne Gore i dr.), što je posljedica biogeografskog položaja
Prokletija, kao i djelovanja brojnih, dinamičnih fizičko-biološko-istorijskih procesa koji su se
smjenjivali tokom oblikovanja Balkanskog poluostrva i raznolikosti abiogenih ekoloških
činilaca. Primjenjujući klasifikaciju flornih elemenata koja je bazirana na principima koje je
dao Stevanović (2006), u recentnoj vaskularnoj flori Prokletija konstatovan je veliki broj
flornih elemenata koji se mogu svrstati u 11 osnovnih areal grupa: 1. Kosmopolitska, 2.
Hoalrktička, 3. Evroazijska, 4. Arktičko-alpijska, 5. Borealna, 6. Srednjeevropska, 7.
Mediteransko-submediteranska, 8. Mediteransko-submediteransko-pontska, 9. Pontskojužnosibirska, 10. Južnoevropsko planinska i 11. Srednjeevropska planinska. Najbrojniji su
florni elementi koje su markirani, dok su ostale grupe manje zastupljene.
MontenegroProjekt
92
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Endemične, reliktne, rijetke, zaštićene i međunarodno značajne biljne vrste - endemična flora
ovog područja čini značajan dio endemične flore Balkanskog poluostrva. Najzastupljeniji su
endemiti koji su filogenetski povezani sa srodnicima na visokim planinama centralne Evrope,
prije svega Alpima i Karpatima. Endemične vrste koje pripadaju južnoevropskoj planinskoh
grupi su slijedeće: Achillea abrotanoides (Vis.) Vis., Alkanna scardica Griseb.,
Amphoricarpus autariatus Blečić. & May. ssp. bertisceus Blečić & May., Asperula doerfleri
Wettst. - A. hirta (Pirineji), Cerastium decalvans Schl. & Vuk., Cirsium candelabrum
Griseb., Dianthus sylvestris Wulf. & Jacq. ssp. tergestinus (Reich.) Hay., Dianthus sylvestris
Wulf. subsp. bertisceus Rech. fil., Euphorbia montenegrina (Bald.) K. Maly., Fritillaria
messanensis Raf. & Desv. ssp. gracilis (Ebel) Rix., Genista depressa M.Bieb. subsp. csikii
(Kumm. et Jav.) Hay., Narthecium scardicum Košanin, Omalotheca pichleri (Murb.)
J.Holub, Onosma stellulata W. & K., Orobanche pancicii Beck, Ptilostemon afer (Jacq.) W.
Greut., Sempervivum kosaninii Praeger, Silene pusilla Waldst. & Kit. subsp. albanica
(K.Maly) Neum., Verbascum scardicolum Bornm., Viola aetolica Boiss. & Heldr. i dr.
Endemične vrste mediteranskog karaktera pripadaju rodovima ili sekcijama koje se
odlikuju mediteranskim tipom rasprostranjenja. Dakle, najbliži srodnici ovih endemita
pripadaju mediteransko-submediteranskim elementima flore (Bupleurum karglii Vis. Crocus
dalmaticus Vis., Euphorbia glabriflora Vis., i dr.). Endemična flora Prokletija predstavlja
sponu sa drevnom orofitskom florom s jedne strane Alpa i Karpata, a sa druge strane
oromediteranskom tercijarnom florom.
Glacijalni elementi arktičkog i alpskog porijekla su danas ograničeni na visokoplaninsku
zonu, u nekadašnjim cirkovima lednika, sjeverno eksponiranim siparima i stijenama iznad
gornje šumske granice. Lokalni endemiti predstavljaju najinteresantniju i najznačajniju, ali
često i najrizičniju grupu sa stanovišta očuvanja genske i specijske raznovrsnosti. Radi se o
vrstama i podvrstama koje se mogu naći isključivo na Prokletijama a neke od njih prelaze
državnu granicu pa se mogu naći kako na srpskim – kosovskim i albanskim ograncima
masiva (Draba bertiscea, Pedicularis ernesti-mayeri, Hieracium bertisceum i dr.). Na
crnogorskim Prokletijama je prisutna i subendemična flora predstavljena taksonima čije se
populacije nalaze na Balkanu, ali i na pojedinim tačkama susjednih regiona Evrope i zapadne
Azije. Ova raznovrsna skupina veoma jasno svjedoči o centrima nastanka mnogih, a prije
svega južnoevropskih taksona, kao i o putanjama njihove migracije tokom paleogeografskih
promjena. Najbrojniji su balkansko-apeninski subendemiti čiji se disjunktni areal nalazi
kako na Balkanskom, tako i na Apeninskom poluostrvu, odnosno na nekim njihovim
djelovima (apeninsko – skardo-pindski, ilirsko - skardo-pindsko - apeninski, ilirsko apeninski, subskardo-pindski - južno apeninski subendemiti i t.d.): Pinus heldreichii Crist.,
Asyneuma trichocalycinum (Ten.) K.Maly, Campanula lingulata Waldst. et Kit., Cardamine
glauca Spreng. var. glauca, Crocus biflorus Mill., Doronicum columnae Ten. var. columnae,
Drypis spinosa L. ssp. linnaeana Murb., Freyera cynapoides (Guss.)Griseb., Geum molle
Vis. et Panč., Hypericum barbatum Jacq., Jasione orbiculata Griseb.
Pored balkansko-apeninskih, zastupljeni i karpato-balkanski elementi: Gymnadenia conopsea
(L.)R.Br., Draba lasiocarpa Roch. var. elongata (Host.)Beck., Potentilla ternata Koch.,
Bruckenthalia spiculifolia Rchb. i dr., a znatno manje su prisutni subbalkansko-subpanonski
(Senecio rupestris Waldst. et Kit.,), egejsko-skardo pindski (Centranthus longiflorus Stev.
ssp. junceus (Boiss. et Heldr.) I.B.K.Rich.), i neki drugi subendemični geoelementi flore.
Mnoge stare i široko rasprostranjene u nekoj od prethodnih geoloških epoha, nepovratno su
nestajale sa lica zemlje tokom različitih paleogeografskih promena u dalekoj prošlosti. Ipak,
neke su preživjele sve kataklizme i kao ostatak starih rodova predstavljaju posebno
dragocjenu reliktnu floru. Neke od tih vrsta su: Pinus heldreichii Christ , Pinus peuce
Griseb., Achillea alexandri-regis Bornm. et Rudsk, Potentilla doerflerii Wettst., Narthecium
MontenegroProjekt
93
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
scardicum Košanin, Taxus baccata L., Silene asterias Griseb., Edraianthus graminifolius
(L.)DC., Acer heldreichii Orph., Juglans regia L., Asarum europaeum L., Campanula
lingulata Waldst. .et Kit., Pancicia serbica Vis., Valeriana pancicii Hal. et Bald., Rumex
balcanicus Rech., Ostrya carpinifolia Scop. Jasione orbiculata Griseb. i druge. Na najvišim i
najsurovijim grebenskim delovima nalaze se glacijalni relikti koji predstavljaju ostatak
glacijalne, prevashodno arktičko-alpske, odnosno, srednjeevropske planinske flore dospele na
Prokletije tokom glacijacije, kao što su: Potentilla crantzii (Crantz)Beck, Arabis alpina L.,
Arctostaphylos uva-ursi (L.)Spreng., Androsace villosa L., Aster alpinus L., Saxifraga
oppositiofolia L., Salix retusa L., Dryas octopetala L. Geum montanum L., Selaginella
selaginoides (L.)Schrank. et C.F.P.Mart, Trollius europaeus L., Parnassia palustris L., i
druge. Znatno su manje zastupljeni borealni relikti koji predstavljaju ostatke tamnih
četinarskih šuma i tresetišta cirkumholarktičke zone tajge koji je dospeo na naš prostor tokom
interglacijalnih faza ( Anemone narcissiflora L., Dianthus superbus L. Corallorhiza trifida
Chater., Listera cordata (L.)R.Br. i dr.).
Na crnogorskim Prokletijama se nalazi veliki broj biljnih taksona koji su značajni sa
stanovišta očuvanja genske, specijske i ekosistemske raznovrsnosti u nacionalnim i
međunarodnim okvirima. Dio njih je zaštićen nacionalnim zakonima, a dio se nalazi na
listama nacionalno i globalno značajnih vrsta. Od 415 zaštićenih biljnih vrsta u Crnoj Gori
Riješenjem Republičkog zavoda za zaštitu prirode Crne Gore („Službeni list RCG”, 76/06),
na prostoru NP “Prokletije” nalazi se 60 vrsta. Na osnovu međunarodnih kodeksa i
kriterijuma na području Prokletija registrovano je prisustvo 42 vrste od međunarodnog
značaja, odnosno 42 globalno značajne vrste, i to: Amphoricarpos autariatus subsp.
bertisceus Blečić & Mayer, Arenaria halacsyi Baldacci, Centaurea alba L. subsp. ipecensis
(Rech. fil.) Dostál, Centaurea gjurasinii Bošnjak, Centranthus slavnicii Lakušić, Crepis
albanica (Jáv.) Babcook, Dianthus nitidus Waldst. & Kit. subsp. lakusicii T. Wraber, Draba
bertiscea D. Lakušić & V. Stevanović, Edraianthus vesovicii Lakušić, Hieracium gusinjense
Scheffer & Zahn ex Rech. fil. , Hieracium pseudobifidum Schur subsp. grebenicum Scheffer
& Zahn ex Rech. fil., Hieracium schuettianum (Zahn) Niketić, Melampyrum doerfleri
Ronniger , Viola vilaensis Hayek , Wulfenia blecicii Lakušić, Aconitum burnatii Gáyer
subsp. pentheri (Hayek) Jalas, Alkanna scardica Griseb. , Astragalus fiale Degen, Crepis
bertiscea Jáv., Dianthus sylvestris Wulfen subsp. bertisceus Rech. fil. , Euphorbia
montenegrina Bald. & K. Malý, Fritillaria messanensis Rafin subsp. gracilis (Ebel) Rix,
Gentiana albanica (Jáv.) A. V. Hill, Geum bulgaricum Pančić, Kitaibela vitifolia Willd.,
Lonicera formanekiana Halácsy subsp. hectoderma V. Blečić & E.Mayer, Narthecium
scardicum Košanin, Pancicia serbica Vis., Petasites doerfleri Hayek, Phyteuma
pseudorbiculare Pant., Plantago reniformis G. Beck, Potentilla montenegrina Pant. ,
Scrophularia bosniaca G. Beck, Sempervivum kosaninii Praeger, Silene macrantha (Pančić)
Neumayer, Stachys beckeana Dörfler & Hayek, Tanacetum larvatum (Gris.) Kanitz,
Valeriana bertisceae Pančić, Valeriana pancicii Halácsy & Baldacci, Verbascum nicolai
Rohl., Viola orphanidis Boiss. subsp. nicolai (Pant.) Valentine. Od njih su po značaju
svakako najznačajnije: Arenaria halacsyi Baldacci, Crepis albanica (Jáv.) Babcook, Crepis
bertiscea Jáv., Melampyrum doerfleri Ronniger , Narthecium scardicum Košanin, Phyteuma
pseudorbiculare Pant. , Plantago reniformis G. Beck, Scrophularia bosniaca G. Beck,
Sempervivum kosaninii Praeger, Silene macrantha (Pančić) Neumayer, Valeriana bertisceae
Pančić i Verbascum nicolai Rohl., koje su zbog globalnog stepena ugroženosti uključene u
Evropsku crvenu listu.
Od rijetkih i prorijedjenih izdvojene su sljedeće: vrste roda Edraianthus, Centaurea
gjurašinii, Juniperus sabina, Campanula albanica, C. scheuchzeri, Sempervivum košaninii,
Trifolium noricum, Astragalym fiale, Lunaria telekiana, Ribes multiflorum, Kentranthus
slavnićii, Pančićia serbica, Asperula scutellaris, Hieracium gusinjense, Achilea
MontenegroProjekt
94
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
abrotanoides, Arenria biflora i druge. Ove vrste, kao i druge rijetke i prorijedjene na drugim
lokalitetima Prokletija u širem smislu riječi, imaju sve veći značaj u programima aktivnije
zaštite biodiverziteta. Tako se stvaraju povoljniji uslovi za izradu regionalne Crvene knjige
plavskog dijela Prokletija koja bi obuhvatila floru, faunu i gljive ovog po mnogo čemu
najinteresantnijeg područja Balkanskog poluostrva. Sintezom ovih regionalnih crvenih knjiga
flore i faune, znatno će biti olakšan put ka izradi cjelovite Crvene knjige flore i faune Crne
Gore.
Pedicularis ernesti – Mayeri – Mayero ušivac, lokalni endem Prokletija
Ljekovite i začinske biljke - Značaj biljnog pokrivača ovog područja se prevashodno ogleda u
izgradnji jedinstvenih, veoma slojevitih i složenih prorodnih ekosistema. Narodna iskustva i
naučna saznanja ukazuju da na prokletijskom masivu preko 400 biljnih vrsta koje imaju
ljekovita svojstva. Pored ljekovitog, na Prokletijama je obilato prisutno i jestivo bilje koje
takođe ima i određena ljekovita svojstva, zatim začinsko bilje i dr. Brojne vrste ili gotovo
cijeli rodovi mogu naći višestruku primjenu ne samo u prehrambenoj, nego i u hemijskoj,
farmaceutskoj i kozmetičkoj industriji. Zbog izuzetne ljepote, brojne vrste se mogu koristiti i
kao dekorativne.
MontenegroProjekt
95
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Gljive. Na području Plavskog dijela Prokletija dosadašnjim istraživanja konstatovano je 145
vrsta makromiceta. Shodno kriterijumima za definisanje IFA (Important Fungus area) na
plavskom dijelu Prokletija za sada se mogu izdvojiti dva područja značajna za zaštitu po
osnovu kriterijuma A i C: Zona Visitorskog jezera i Zona Hridskog jezera.
U zoni Visitorskog jezera utvrđeno je 13 međunarodno značajnih vrsta: Amanita aspera,
Boletus satanas (ludara), Cantharellus cinereus (pepeljasta lisičarka), Catathelasma
imperiale (velika dvoprstenka), Geastrum triplex, Gomphus clavatus (ljubičasta lisičica),
Hydnellum ferrugineum (krvareća ježevica), Hygrocybe punicea (velika vlažnica),
Hygrophorus pudorinus (narandžasta puževica), Mutinus caninus (pasji stršak), Sarcodon
imbricatus (srnjača, crna ljuskavica), Sarcodon leucopus (glatki ježevac), Strobilomyces
floccopus (ljuskavi kuštravac).
U zoni Hridskog jezera konstatovano je 6 međunarodno značajnih vrsta: Amanita aspera,
Clavariadelphus truncatus (ravnotjemeni buzdovan), Hydnellum ferrugineum (krvareća
ježevica), Hygrocybe punicea (velika vlažnica), Sarcodon imbricatus (srnjača, crna
ljuskavica), Suillus sibiricus ssp. helveticus.
Staništa sa vrstom Pinus peuce važna su staništa gljiva shodno kriterijumu za C za
ustanovljavanje IFA. Takođe na osnovu broja do sada utvrđenih vrsta i broja očekivanih vrsta
ovo područje će sigurno predstavljati centre diverziteta makromiceta u Crnoj Gori.
Sa međunarodnog aspekta na Plavskom dijelu Prokletija značajno je prisustvo vrsta
makromiceta sa liste ECCF projekta (2001) i sa Evropske Crvene Liste makromiceta (Ing,
1993).
***
Hydrophyte (vodene biljke). Neposredna okolina Plavskog jezera je gola, bez šume, a veliki
dosta prostrani dio obalnog pojasa osvojen je bogatom vegetacijom vodenih biljaka
karakteristične za vodene basene nižih regiona: Phragmites communis, Nyphea alba, Nuphar
luteum, Equissetum sp. Myriophyllum sp., Carex sp. i dr. Fitolankton jezera je sasvim
siromašan. Konstatovani su samo ostaci Ceratium hirudinella i fragmenti zelenih končastih
oblika i nekoliko oblika Diatomeae (Navicula sp., Synedra sp.). Primjećen je proces
zarastanja Plavskog jezera. On je uslovljen razvićem i izumiranjem vodene vegetacije, pri
čemu se, pod određenim uslovima korito jezerskog basena puni naslagama organskog
materijala, naročito u plićim djelovima. Ovakvim izdizanjem dna, vodena vegetacija
postepeno se naseljava prema sredini što može da uslovi da se čitav basen ispuni organskim
ostacima i da se stvori umjesto jezera močvara.
Plavsko jezero
MontenegroProjekt
96
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Vegetacija U biogeografskom pogledu, područje opštine Plav pripada Alpskom/planinskom
biogeografskom regionu - Planinsko šumskoj zoni. Geološka raznovrsnost predjela uslovila
je različite pedološke slojeve koji imaju zonalni visinski raspored. Idući od Plavskog jezera
do visine od oko 1700 m smenjuju se biljne zajednice od kojih šumske zajednice listopadnih i
četinarskih šuma imaju najveće rasprostranjenje. Šume se, kao rijetko gde, karakterišu
raznovrsnošću sastojinskih tipova i bogatstvom vegetacionih oblika, počev od žbunja, pa
preko šikara i niskih šuma, do visokih šuma, koje su do nedavno u pojedinim lokalitetima
imale prašumski karakter. S obzirom da je reljef opštine izrazito planinski posebno je
značajna visinska zonalnost vegetacije.
U okviru šumskih spratova smjenjuju se:
o Na najnižim brdskim položajima koji već prelaze u niziju, na toplim i suvim staništima
razvijena je termofilna zajednica-hrastova šuma cera i sladuna (Quercetum confertae
cerrcis). One se najčešće nalaze na blago nagnutim padinama na silikatnim podlogama.
Pored ove osnovne zajednice često se sreće i zajednica Quercetum confertea-cerrcis
carpinetosum orientalis Jov. koja predstavlja posebnu kseroterminiju varijantu klimaks
asocijacije sladuna i cera. Na manjim površinama u ovom brdskom području sreću se i
termofilne borove šume izgrađene od crnog i bijelog bora.
o Mezofilno prelazno područje hrastovih šuma kitnjaka. Iznad 700 mnm sladun se gubi a
u hrastovim šumama sve je češči kitnjak (Quercetum petrea) i to su hrastove šume tipa
Quercetum montanum. Pored kitnjaka u ovoj vegetaciji od drveća i žbunja nalaze se još cer
i bukva, a takođe i crni jasen.
o Mezofilno područje bukovih šuma. Iznad termofilnih hrastovih šuma, odnosno prelaznih
šuma kitnjaka prostire se mezofilno područje bukovih šuma. Bukove i mješovite bukovojelove šume šume su osnova ovog područja. Najveće površine u mezofilnom području
bukovih šuma zuzimaju sastojine šumske bukove asocijacije Fagetum moesiacae. S
obzirom na veliki prostor koji zauzimaju ova asocijacija je dosta raščlanjena, pri čemu su
veoma česte i mješovite sastojine bukve sa jelom. Asocijacija Fagetum moesiacae zauzima
staništa sa neutralnim ili slabo acidofilnim zemljištima na krečnjačkoj geološkoj podlozi
(Fagetum calciocolum) ili pak na kisjeloj pedološkoj podlozi (Fagetum silicicolum). Pored
bukve koja je osnovni edifikator zajednice, pojavljuju se još i planinski javor, mleč, gorski
jasen, klen a na većim nadmorskim visinama i jela.
o Područje firgorifilne viskoplaninske šumske vegetacije. Bukove zajednice Fagetum
subalpinum i Piceo-Fagetum serbicum pripadaju već zoni visokoplaninske šumske
vegetacije koja se često prostire sve do gornje šumske granice, do 2000mnm. Vrlo često se
iznad bukve i jele prostiru čiste šmrčeve šume ili što je naročito karakteristično za
Prokletije, visokoplaninske šume endemičnih balkanskih borova munike i molike.
Zajednica bora krivulja i planinske kleke ima prelazni karakter izmedju visokoplaninskih
šumskih i visokoplaninske alpske vegetacije. Tipična zajednica visokoplaninskih žbunova
(krivulja i kleke) razvijena je najčešće na krečnjaku. Tipična zajednica krivulja (Pinetum
mughi typicum) razvijena je krečnjaku. Za Prokletije je karakteristična endemoreliktna
zajednica krivulja i vulfenije (Wulfenio-Pinetum mughi). Zajednica planinske kleke
(Juniperus nanae) naročito su izražene na silikstu. Ove zajednice su dosta uništene jer ih je
čovjek krčio da bi stvorio što veće površine visokoplaninskih pašnjaka.
o Iznad šumskog nalazi se travni pojas ili frigorifilno viskoplaninsko područje alpijske
vegetacije. Ovo područje čine zajednice stijena, sipara, snježnika i planinskih rudina. Ova
vegetacija je razvijena samo na najvišim vrhovima. Od vegetacije planinskih rudina na
kisjelim tlima karakteristične su zajednice: Curvuletum dinaricum Lakušić, GenistoFestucetum spadiceae Blećić et Lakušić., Festecetum variae montenegrinum Lakušić,
Nardetum subalpinum montenegrinum Lakušić. Zajednice planinskih rudina na
MontenegroProjekt
97
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
krečnjacima su: Elyno-Edrianthetum alpini Lakušić, Edriantho-Driadetum octopetalae
Lakušić, Carici-Crepidetum dinaricae Lakušić, Seslerietum giganteae Lakušić, ScutellarioAchilleetum montenegrinae Lakušić, Diantho-Antillydetum aureae Lakušić. RanunculoHelianthemetum nitidi Lakušić. Najčešće asocijacije oko snježnika su: Salicetum retusaekitaibelianae Lakušić, Ranunculetum crenati Lakušić, Salicetum herbaceae dinaricum
Lakušić. Od vegetacije sipara česte su zajednice: Euphorbio-Valerianetum bertisceae
Lakušić, Drypidi-Silenetum marginatae Lakušić. Valeriano-Silenetu macranthae Lakušić i
sl. pripadaju vegetaciji u pukotinama stijena koje su česte i u području alpske vegetacije.
o Pored navedenih osnovnih zajednica uz obale Lima javljaju se šume crne jove (Alnetum
glutinosae) i šume bijele vrbe (Salicetum albe). Od zajednica poplavnih šuma najšire je
rasprostranjena Oxali-Alnetum incanae Blečić.
o Posebnu vrijednost vegetacije predstavljaju šumske zajednice endemo-reliktnih
drvenastih biljaka, na Prokletijama. Od velikog broja biljnih zajednica koje su
konstatovane na prostoru Prokletija, u pogledu zaštite posebno se ističu slijedeće šumske
zajednice:
o Šumska zajednica bora munike (Pinetum heldreichii bertisceum montanum Blečić 61) u
kojoj je endemo-reliktna vrsta Pinus heldreichii (munika).Gornja šumska granica munike je
pomjerena na niže, prije svega zbog uticaja čoveka. Prokletije su jedan od rijetkih
planinskih masiva na kome su munikove šume više ili manje dobro očuvane. Postoji veći
broj asocijacija od kojih najveće rasprostranjenje ima Pinetum heldreichii typicum
M.Janković.
o Šumska zajednica bora molike (Pinetum peucis montenegrinum Blečić) u kojoj je
endemo-reliktna vrsta Pinus peuce (molika). Ova šumska zajednica raste na silikatnoj
podlozi i izgrađuje poseban vrlo snažan pojas os 1800-2000mnv. Između Plava i Gusinja
ona se spušta znatno niže na oko 1400mnm. Molika obrazuje guste sastojine bilo čisto
molikine ili u zajednici sa jelom, smrčom i bukvom samo na silikatnoj podlozi. Vrlo rijetko
i to samo pojedinačno molika raste na krečnjaku , ali tu krečnjak nije čist već sadrži
silikatnu primjesu npr. na Sjekirici i Visitoru. Ova šumska zajednica je zastupljena na
Malom Ridu, Visitoru i Zeletinu.
o Šumska zajednica sa dominacijom planinskog ili grčkog javora (Aceretum visianii
subalpinum Lakušić et al. 83) u kojoj je endemo-reliktna vrsta Acer heldreichii subsp.
visianii (planinski javor).
o Šumska zajednica sa dominacijom subalpinske forme mezijske bukve i grčkim javorom
(Aceri visianii-Fagetum moesiacae subalpinum Lakušić et al. 83) u kojoj je endemoreliktna vrsta, takođe, Acer heldreichii subsp.visianii (planinski javor)
o U gorskom pojasu centralnih Prokletija dominira šumska zajednica smrče i bora molike (
Piceo-Pinetum peucis montanum Blečić et Tatić 57) Lakušić 65 u kojoj je endemo-reliktna
vrsta Pinus peuce (bor molika).
Polidominantne reliktne šumske zajednice su zajednice sa vrlo velikim bogatstvom biljnih
vrsta u njima i to naročito drvenastih vrsta. U tim zajednicama je veliki broj vrsta edifikatora,
zatim veliki broj endemo-reliktnih, endemičnih i reliktnih vrsta vaskularne flore. Takve
zajednice su najsličnije nekadašnjim davnim ishodišnim tercijarnim šumskim zajednicama.
Sve to, ovakvim šumskim zajednicama daje posebnu vrijednost. Na prostoru plavskog dijela
Prokletija zastupljena je polidominantna reliktna šumska zajednica medvjeđe lijeske i crnog
graba sa velikim brojem drvenastih i zeljastih vrsta vaskularne flore, a to je šumska
zajednica: Colurno-Ostyietum carpinifoliae Blečić 58.
MontenegroProjekt
98
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Mapa osnovnih šumskih zajednica u CG, uz detalj sa granicom opštine Plav
Flora crnogorskog dijela Prokletija je veoma bogata i raznovrsna i u velikoj mjeri ima
karakter srednjoevropske flore sa značajnim učešćem arkto-alpijskih i submediteranskih
elemenata. Ono što čini osobenom i specifičnom floru ovog područja, pa i Prokletija u širem
smislu riječi jeste prisustvo velikog broja endemičnih, endemoreliktnih, reliktnih vrsta
(tercijernog i glacijalnog tipa), rijetkih biljnih vrsta, kao i značajno prisustvo ljekovitih,
medonosnih i drugih korisnih biljnih vrsta. Velika nadmorska visina i složenost reljefa,
različita geološka podloga i povoljni klimatski uslovi omogućili su opstanak nizu termofilnih
vrsta koje su za vrijeme ledenog doba bile ugrožene kretanjem lednika i zahlađenjem klime.
Refugijalni karakter ovog složenog planinskog masiva bio je pribježište mnogih biljnih vrsta,
koje su sa autohtonim, kao i sa vrstama južnijih područja u dužem istorijskom razvoju
doprinijele intenzivnijim procesima razvoja biljnog svijeta i njegove evolucije.
MontenegroProjekt
99
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Fauna
Mikrofauna Plavskog jezera predstavlja 179 vrsta iz grupa: Rotatoria (108 vrsta), Cladocera
(30 vrsta), Protozoa (22 vrste), Copepoda (19 vrsta).
Na Ridskom jezeru mikrofaunu čine 119 vrsta iz grupa Rotatoria (62 vrste), Protozoa (34
vrste), Cladocera (16 vrsta), Copepoda (5 vrsta) i Ostracoda (2 vrste).
Mikrofauna Visitorskog jezera predstavljena je sa 21 vrstom Rotatoria, 4 vrste Cladocera i
po 1 vrstom Copepoda, Protozoa i Insecta, što je ukupno 28 vrsta za ovo jezero.
Faunu dna ovih voda čine uglavnom predstavnici različitih vrsta insekata (larve):
Chironomidae, Ephemeroptera, Plecoptera, Megaloptera, Odonata i dr. kao i predstravnici
Oligoschaeta, Amphipoda, Hirudinea, Gastropoda, Bivalvia i dr. Ova oblast nije dovoljno
istražena a registrovane vrste, kao bioindikatori ukazuju da su vode ovog područja uglavnom
čiste i da ih kao takve treba zaštiti od zagađenja i drugih oblika ugrožavanja.
Entomofauna – Na području Prokletija do sada je utvrdjeno ukupno 59 endemičnih vrsta
insekata koje su karakteristične za nadzemna staništa. Na prostoru Prokletija je utvrđeno oko
130 vrsta dnevnih leptira (Lepidoptera: Hesperioidea i Papilionoidea) uglavnom na
lokalitetima: Grebaja, Zastan, Volušnica,Visitor, Martinovići, Preslapa, Čakor i dr. distribucija leptira slika br.4.
Pаrnаsius аpolo dаrdаnus Rebel-Ovo je endemskа vrstа leptira zаbeleženа u plаninаmа
Prokletijа (Visitor i Gusinje oblаsti). Vrste Pаrnаsius Apollo je pod međunаrodnom zаštitom
(Evropskoj crvenoj listi globаlno ugroženih životinja i biljaka, Ženevа 1991). Erebiа Mаnto
osmаnicа Schаverdа-To je endemskа vrstа, poznаtа na Čаkoru i Gusinje (Kаrаnfili). Erebiа
cаssioides Hoch-Ovа vrstа je tipičan glаcijаlnа relikt.
Dosadašnji rezultati istraživanja vodenih beskičmenjaka upućuju na izuzetan diverzitet
većine grupa i prisustvo velikog broja endema. Fauna crva iz grupe Oligochaeta sporadično
je izučavana. Za Plavsko jezero navodi se endemična vrsta Allolobophora balcanica
plavensis. Na prostoru Prokletija iz grupe pijavica (Hirudinea) pronađena je endemična vrsta
Dina lineat montana Sket 1968, koja je poznata još i sa planine Štavne. Ova vrsta naseljava
jezero, izvore i male potoke.
Fauna vodenih puževa na prostoru Prokletija je takođe samo sporadično istraživana. Od
karakterističnih vrsta vodenih puževa (Gastropoda) za prostor Prokletija karakteristična je
vrstu Bythinella opaca luteola Radoman 1976, koja je veoma česta u gornjem toku rijeke Lim
i srijeće se veoma često i izvorima oko Plavskog jezera, duž puta Čakor- Murino i
Andrijevica-Plav. Ova vrsta je jedan od najkarasteričnijih stanovnika izvora na području
Prokletija.
Ksilofagne vrste insekata tj. sipci potkornjaci konstatovani su i na endemoreliktnim vrstama
kao što su munika (Pinus heldreichii) i molika (Pinus peuce). Na munici je konstatovano 11
vrsta sipaca od kojih su najčešće i najbrojnije vrste bile Pityogenes chalcographus, P.
trepanatus, P. quadridens i Ips typographus, dok je na molici konstatovano 10 vrsta od kojih
su najčešće i najbrojnije bile Pityophtorus lichtensteini, Pityogenes chalcographus, Ips
sexdentatus i Ips amitinus.
Malakofauna. determinisano je nekoliko karakterističnih vrsta od kojih je jedna endem Crne
Gore - Arion lusitanicus Mabille, 1868 dok ostale pripadaju široko rasprostranjenim
visokoplaninskim vrstama (Arion subfuscus Draparnaud, 1805; Arion silvaticus Lohmander,
1937; Malacolimax mrazeki Simroth, 1904; Limax (Limax) cinereo-niger, Wolf, 1803;
MontenegroProjekt
100
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Limax (Limax) maximus, Linnaeus, 1758; Deroceras laeve (Műller, 1774) i dr. Fauna
vodenih puževa (Gastropoda) na prostoru Prokletija je također samo sporadično istraživana.
Karakteristična vrsta je Bythinella opaca luteola Radoman 1976, koja je veoma česta u
gornjem dijelu rijeke Lim i u izvorima oko Plavskog jezera. Fauna slatkovodnih školjki
(Bivalvia) praktično da nije izučavana. U izvorima i potocima na području Prokletija nalaze
se brojne populacije vrsta Pisidium casertanum (Poli 1791) i P. personatum (Malm 1855),
vrste koje su karakteristične za planinske izvore i potoke (Pešić).
Ihtiofauna – U akvatičnim ekosistemima ovog područja (Plavsko jezero i dr), evidentirane su
sljedeće ihtiopoulacije: Salmo labrax (blatnjača) Pallas, 1814, naseljava Plavsko jezero i
gornji tok rijeke Lim. Cottus gobio (peš) Linnaeus, 1758. Nađen je u gornjem toku Lima i
njegovim pritokama (Kutska rijeka, Bistrica i Lješnica), pritokama Plavskog jezera, zatim i u
slivu Ćehotine ali u malom broju (novi podatak, Marić, Milošević8 Rutilus rutilus (Linnaeus,
1758) – crvenperka. Crna Gora: Poznata samo iz Plavskog jezera (Knežević, 1980).
Thymallus thymallus (Linnaeus, 1758), lipljen. Naseljava rijeku Taru (najbrojnija) i njene
pritoke (Krivokapić & Marić, 1993), rijeku Pivu, kao i Ljuču pritoku Plavskog jezera i to je
najjužnija lipljenska rijeka u Evropi i najviše lipljensko područje na Balkanu. Naseljava i
gornji tok rijeke Ćehotine. Poslije potapanja korita Pive očuvan je samo u nekim dijelovima,
odakle je 60-tih godina prenijet u Moraču (Drecun, 1962; Janković, 1960; Krivokapić &
Marić, 1993; Marić & Krivokapić, 1997 i dr). Esox lucius Linnaeus, 1758 – štuka. Crna
Gora: Živi samo u Plavskom jezeru (Taler, 1954; Drecun, 1962). Hucho hucho (Linnaeus,
1758) - mladica Crna Gora: Naseljava rijeke Crnomorskog sliva: Lim, Tara i Ćehotina (Taler,
1954; Drecun, 1962; Krivokapić & Marić, 1993. i dr. Oncorhynchus mykiss (Walbaum, 1792)
U oba sliva introdukovana je vrsta. Cyprinus barbus Linnaeus, 1758 (= Barbus barbus)
mrena, Napomena: Kako se radi o skoro opisanoj vrsti publikovanih radova nema, a kako
postoji mogućnost prisustva u istom staništu još jedne vrlo srodne vrste, sa sigurnošću se ne
može tvrditi koja je vrsta u prošlosti istraživana. Istraživanja u cilju izrade studije potvrdila su
prisustvo ove vrste u crnogorskim vodama. U naprijed citiranoj literaturi za ovo područje se
navodila vrsta B. m. peteny, tako da se njene biološke osobine mogu uzeti za biologiju B.
balcanicus. Crna Gora: Rasprostranjena je u vodama Crnomorskog sliva a nađena je u
slivovima rijeka: Tare, Ćehotine i Lima, negovim pritokama i predstavlja brojnu vrstu.
Registrovana je u akumulaciji Otilovići (Marić St. et al., 2010). Cyprinus gobio Linnaeus,
1758 (=Gobio gobio) mrenica, krkuša Crna Gora: Po Drecunu (1962) u dunavskom slivu „čitav sliv“. Prije izgradnje akumulacionog jezera Piva, u rijeci Pivi je registrovana ova vrsta,
ali kasnije nije nađena (Knežević & Marić, 1989). Nađena je u malom broju u mirnijim
dijelovima rijeke Lim i Ćehotine (novi podatak). Cobitis elongata Heckel & Kner, 1858 –
vijunica. Crna Gora: U Crnoj Gori je nađena u rijeci Lim, nizvodno od Berana do granice sa
Srbijom (Marić & Pavlović, 2006). Misgurnus fossilis (Linnaeus, 1758) – čikov. Crna Gora:
Drecun (1962) u popisu riba navodi postojanje ove vrste u slivu rijeke Lim, međutim njegovo
prisustvo u novijim istraživanjima nije potvrđeno. Barbatula barbatula (Linnaeus, 1758) brkica Crna Gora: Nađena u rijeci Limu i Ćehotini (Drecun, 1962). U rijeci Limu nije nađena
uzvodno od Berana. U Ćehotini je nađena uzvodno do rijeke Vezišnice i u ušću ove pritoke
(novi podatak) i dr9
Sastav ribljih populacija, kao i broja i zastupljenosti pojedinih vrsta, zavisi od
kompleksa faktora, kako prirodnih, tako i antropogenih uticaja, koji su na nekim dijelovima
toka evidentni. Tu se prvenstveno misli na uticaj otpadnih voda u naseljenim područjima,
eksploataciju šljunka iz riječnih korita (Grnčar) i intenzitet ribolova s jedne strane i preduzete
mjere unapređenja i zaštite ribljeg naselja s duge strane.
8
9
Marić, Milošević. Katalog slatkovodnih riba (Osteichthyes) Crne Gore, Podgorica, 2010.
Ibidem
MontenegroProjekt
101
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Ornitofauna. Veoma značajna staništa ornitofaune Prokletija su visokoplaninski regioni,
doline Ropojane i Grebaje, šumski ekosistemi, planinska jezera i rijeke. Brojna staništa na u
većoj ili manjoj mjeri antropogeno su modifikovana, a to se posebno odnosi na šumska
staništa a najmanje na visokoplaninske predjele, koj su lokalno očuvani i trpe samo globalne
antropogene uticaje. Plavsko jezero ima ornitofaunu koja po sastavu daleko prevazilazi faune
ptica ostalih visokoplaninskih jezera u Crnoj Gori a ima značaj za migratorne vodene ptice.
Na području Prokletija do sada je zabilježeno 161 vrsta ptica, od kojih su najznačajnije: Siva
čaplja (Ardea cinerea:); Čaplja kašikara (Platalea leucorodia); Krža (Anas crecca); Bradan
(Gypaetus barbatus); Bijela kanja (Neophron percnopterus); Bjeloglavi sup (Gyps fulvus);
Bjelorepan (Haliaeetus albicilla); Orao zmijar (Circaetus gallicus:); Jastreb (Accipiter
gentilis); Kobac (Accipiter nisus); Mišar (Buteo buteo); Orao krstaš (Aquila heliaca); Suri
orao (Aquila chrysaetos); Patuljasti orao (Hieraaetus pennatus); Planinski orao (Hieraaetus
fasciatus); Bjelonokta vetruška (Falco naumanni); Obična vjetruška (Falco tinnunculus);
Soko lastavičar (Falco subbuteo); Kraški soko (Falco biarmicus); Sivi soko (Falco
peregrinus); Lještarka (Bonasa bonasia); Veliki tetrijeb (Tetrao urogallus); Jarebica
kamenjarka (Alectoris graeca); Poljska jarebica (Perdix perdix); Prepelica (Coturnix
coturnix); Šumska šljuka (Scolopax rusticola); Lješnjarka (Nucifraga caryocatactes);
Žutokljuna galica (Pyrrhocorax graculus); Sniježna zeba (Montifringilla nivalis); Krstokljun
(Loxia curvirostra) i dr. Ovom spisaku od 161 vrste može se dodati još dvadesetak vrsta koje
je moguće registrovati, tako da se dolazi do podatka da su Prokletije odnosno NP
najvjerovatnije masiv sa najbogatijom ornitofaunom u Crnoj Gori, pa i šire.
Prokletije su značajno gnjezdilište za više od 43% ukupne ornitofaune registrovane u Crnoj
Gori. Na Prokletijama je do sada zabilježeno 161 vrsta ptica, i predstavlja najznačajnije
stanište u kontinentalnom i sjevernom dijelu Crne Gore. Ptice na ovom području imaju
različiti status: stanarice, gnjezdarice, zimovalice, prolaznice. Gnjezdarica stanarica ima 80
vrsta; gnjezdarica selica-44 vrste; prolaznica -13 vrsta; disperzija (lutalica) - 8 vrsta;
zimovalica - 4 vrste. Ako se uzme u obzir nekontinuiranost istraživanja, nedostatak zimskog,
kao i ranog proljećnog i jesenjeg aspekta, te činjenice da je u kosovskom dijelu masiva
registrovano 179 vrsta, vjerovatno je da su Prokletije centar planinskog ornitodiverziteta Crne
Gore. Od zaštićenih vrsta ptica na području Prokletija je registrovano 138 vrsta. Ornitološka
staništa djelimično su narušena uticajem antropogenog faktora. Najočuvanije je stanište
visokoplaninske zone dok su znatno degradirana šumska staništa u eksploatacionim zonama.
Značaj Plavskog jezera za migratorne vodene ptice nije samo lokalnog karaktera jer Plavsko
jezero leži na opštem pravcu seobe ptica sa severnih djelova evropskog kontinenta. Nalazi se
na početku riječne doline Lima, koja je dugačka, relativno prostrana i vezuje se sa riječnim i
drugim dolinama Dunavskog sliva, koje se takodje pružaju povoljnim pravcem u odnosu na
seobu ptica.
Ptice gnjezdarice Plavskog jezera: Podiceps ruficollis (mali gnjurac), Podiceps cristatus
(veliki ćubasti gnjurac), Anas platyrhynchos (divlja patka gluvara), Aythya fuligula (ćubasta
plovka), Fulica atra (crna liska), Gallinula chloropus (barska kokica), Tringa hypoleucos
(mali prudnik), Alcedo atthis (vodomar). U ptice gnjezdarice takođe spadaju: Podiceps
nigricollis (crnovrati gnjurac), Ixobruchus minutus (bukavčić), Rallus aquaticus (barski
petlovan) Charadirius dubius (zujavac slepić), Tringa totanus (crvenonogi prudnik) i Cinclus
cinclus (vodeni kos).
Migratorne ptice Plavskog jezera: Fulica atra (liska crna), Podiceps ruficollis (mali gnjurac),
Aythya fuligula (ćubaska plovka), Aythya ferina (siva plovka), Anas platyrhynchos (divlja
patka), Podiceps nigricollis (crnovrati gnjurac), Podiceps cristatus (veliki ćubasti gnjurac).
Pored ovih ptica, na Plavskom jezeru su u vrijeme seobe i skitnje konstatovane i druge vrste
vodenih ptica koje nijesu redovno prisutne: Ardea cinerea (siva čaplja), Egretta garzetta
MontenegroProjekt
102
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
(mala bijela čaplja), Anas crecca (patka krža), Anas querquedula (patka pupčanica) Aythya
nyroca (plovka crnka), Bucephala clangula (plovka ledenjarka), Tringa nebularia
(krivokljuni prudnik), Larus ridibundus (obični galeb), Tringa ochropus (prudnik pijukavac) i
Sarus argentatus (srebrnasti galeb).
Teriofauna - istraživanja distribucije i disperzije pojedinih vrsta sisara ovog područja ne daju
dovoljno podataka Ipak, postoji nešto više informacija o lovnim vrstama sisara koje
upotpunjavaju sliku o biodiverzitetu i prirodnim vrijednostima ovog veoma zanimljivog
prostora. Od sitnih sisara za ovo područje navode se: šumska rovčica (Sorex araneus), alpska
rovčica (Sorex alpinus), vodena rovčica (Neomys fodiens), močvarna rovčica (Neomys
anomalus), slijepa krtica (Talpa coeca) idr. Od reda Chiroptera (ljiljci) koji je zaštićen u
cjelini u Crnoj Gori. Na području Prokletija registrovane su sledeće vrste: mali potkovičar
(Rhinolophus hipposideros); južni potkovičar (Rhinolophus euryale), šiljouhi večernjak
(Myotis enmarginatus); veliki šišmiš (Myotis myotis) i dr. Iz reda Rodencia glodari
registrovane su vrste: vjeverica (Sciurus vulgaris), riđa šumska voluharica (Clethrionomyes
glareolus), sniježna volukarica (Chinomyes nivalis), kao veoma zanimljiva vrsta i glacijalni
relikt registrovana u području Vusanja u dolini Ropojana; slijepo kuče (Spalax leucodon),
žutogrli miš (Apodemus flavicollis), domaći miš (Musculus), šumski miš (Apodemus
sylvaticus), crni pacov (Ratus ratus), veliki puh (Myoxusglis), šumski puh (Dryomyes
nitedula). Od ostalih vrsta teriofaune, na osnovu podataka iz šumskih i lovnih osnova kao i
podataka sa terena, prisutnesu sljedeće vrste: zec (Lepus capensis), vuk (Canis lupus), mrki
medvjed (Ursus arctos), ris (Lynx lynx). Od predstavnika autohtonih vrsta papkara na
području Prokletija evidentirane su vrste: divlja svinja (Sus scrofa), divokoza (Rupicapra
rupicapra) i srna (Capreous capreous). Osnovni uslov opstanka većine vrsta sisara na ovom
području je očuvanje njihovih staništa naročito onih čija se namjena u poslednje vrijeme
mijenja. Značajno je prisustvo vidre (Lutra lutra), dok za hermelin (Mustela erminea), risa
(Lynx lynx) i dr., nedostaju programi monitoringa i zaštite.
MontenegroProjekt
103
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
2. 8. Predione karakteristike/karakterizacija predjela Plava
Vrijednovanje predjela je jedno od neophodnih polazišta u vrijednovanju prostora u cjelini.
UCrnoj Gori ne postoje Pravilnici, ali ni zakonska regulativa koja bi dala osnovne smjernice
za klasifikaciju predjela i njihovu tipsku predstavu. Takodje, ne postoje verifikovani
univerzalni kriterijumi za vrijednovanje predjela, ali postoje nesumnjive predione vrijednosti
koje treba što više očuvati. Planiranje predjela označava dugoročne i dalekosežne postupke sa
ciljem očuvanja, unapredjenja, ponovnog uspostavljanja ili stvaranja predela.
Početno polazište prilikom procjene karaktera predjela, za potrebe izrade prostorno planske
dokumentacije bili su relevantni planski dokumenti i načno-istraživačke studije koje se
odnose na istraživani lokalitet. Krećući se od šireg ka užem tj. od nacionalnog do lokalnog
nivoa. Predio, područje određenog karaktera, može se opisati kao geografsko područje sa
“jasnom i prepoznatljivom šemom predionih elemenata koji se dosledno pojavljuju u
određenom tipu predjela. Odnosno, to je određena kombinacija geoloških i morfološkoh
karakteristika zemljišta i vegetacije” (Landscape Character Assesment (LCA) – Guidance for
England and Scotland, 2002).
Tipologija predjela za predmetno prostornoplansko područje obradjena je i preuzeta u vidu
Izvoda iz Studije „Studija “Procjena predjela Opštine Plav -šira oblast Plavskog
jezera“.Osnovno polazište za vrednovanje predjela Opštine Plav je izdvajanje prirodnih
vrijednosti i kulturnih cjelina za zaštitu. Tipologija posmatranog područja je urađena prema
abiotskim (klima, geologija, geomorfologija, hidrologija, pedologija), biotskim (flora, fauna)
karakteristikama i stepenu antropogenog uticaja i to Overlay metodom tj. preklapanjem više
karata (topografske karte, ortofoto snimaka, karte izohipsi, hipsometrijske karte, vegetacijske
karte i drugih relevantnih podataka). Metodoloski pristup je bio od krupnijeg ka sitnijem,
kombinovanjem više faktora, sto je dominantan princip u izradi tipoloskih karata.
Karakterizacijom predjela izdvojeno je više karakterističnih predionih tipova:
o
Karakter predjela, Tip 1:
• Masiv Crnogorskih Prokletija,
• Krečnjački tereni Karanfila i Bjeliča,
• Paleozojski masiv Prokletija,
o
Karakter predjela, Tip 2:
o
Krševito-krečnjački tereni planine Visitor, sa širom okolinom,
o
Karakter predjela. Tip 3:
• Dolina Lima-Gornje Polimlje,
o
Karakter predjela, Tip 4:
• Kotlinski predio-Plavsko-gusinjski terminalni basen,
• Akvatorija Plavskog jezera,
• Urbani predio
U okviru pojedinih predionih tipova date su okvirne granice (na grafičkoj predstavi) za
posebno vrijedna područja, kao ekosistemi od posebnog značaja, koja su mnogim
naučnoistraživačkim radovima već prepoznati kao Rezervati prirode (Hridsko jezero,
Volušnica, uže područje Visitora oko jezera, Akvatorijum Plavskog jezera). Tačne granice i
način zaštite su predmet drugih planskih dokumenata, a ovdje se pojavljuju kao vrijedne
cjeline u okviru varijeteta karakterističnih tipova.
MontenegroProjekt
104
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Tip 1: Masiv Crnogorskih Prokletija
Tip 1.1 -Krečnjački tereni Karanfila i Bjelića. Obuhvata Karanfilsko-Bjeličku zonu i
predstavlja jedan od najkrševitijih dijelova ovog područja tako i cjelokupnog planinskog
prostora Crne Gore. Odlikuje se veoma izraženom vertikalnom disekcijom reljefa, brojnim
vrhovima preko 2.000 m n.v., koji predstavljaju atraktivne planinarsko-alpinističke objekte i
izvanredne vidikovce, ledničkim cirkovima i valovima, alpskim pejzažom i dr. Posebnu
specifičnost ove zone čine prekrasne planinske doline Grebaje i Ropojane i mnoštvo
hidroloških, speleoloških, botaničkih, pejzažnih i drugih osobenosti i rariteta. Prostire se u
jugoistočnom delu Opštine Plav i obuhvata planine Karanfil, Trojan, Bjelič i Volušnicu.
Karanfili-alpski pejzaž
Kanjon Ljuče ispod vodopada Grlje
Ovaj prostor je nastao u mezozoiku, karakterišu specifični oblici ledničkog reljefa
predstavljeni dubokim i vertikalno usječenim valovima i cirkovima. Vusanjski lednik, koji je
prolazio ovim prostorom, jedan je od najznačajnih za formiranje Plavsko-Gusinjskog lednika.
Strane njegovog valova su vertikalne i visoke više stotina metara. Upravo ova vertikalna
disekcija reljefa koja je veoma izražena, kroz gole kršne i nazupčene grebene, između kojih
se javljaju nesagledive jame - bezdani, glavna osobenost ovog predjela.
Pomenuta oblast obuhvata gornji tok reke Vruje, čije vrelo predstavlja najsnažniji kraški
izvor u centralnim djelovima Prokletijskih planina. Osim toga, kanjon Grlje gdje kraško vrelo
Savine Vode (Oko Skakavice) i vodopad zvani “Grlo”, zavrijeđuje posebnu pažnju.
Ovaj predioni kompleks se odlikuje i izuzetno specifičnim botaničkim karakteristikama, s
obzirom na visoku koncentraciju reliktnih, endemoreliktnih i rijetkih biljnih vrsta koje
predstavljaju endeme Dinarida i Balkanskog poluostrvan, naročito se ističe prostor Volušnice.
Primjetno je vertikalno zoniranje vegetacije na ovom prostoru. U zoni bukovih šuma između
1400 - 1500 m n.v. dominira smeđe krečnjačko zemljište, dok se na visinama od 1400 do
1900 m n.v. u smrčevim šumama javljaju krečnjačke crnice. Ova zemljišta koja su pod
šumom ili pod pašnjacima jako su skeletna, a sitna zemlja je lakšeg ilovastog sastava. Iznad
gornje granice šume na planinskim vrhovima, stranama i platoima preovlađuju vrlo plitka
zemljišta među kojima su na krečnjacima dominantne planinske crnice ili rendzine, gdje se
javlja alpijska vegetacija i pašnjaci.
Svakako jedan od najnepristupačnijih predjela Balkanskog poluostrva, sa neponovljivom
formom koja se gorostasno uzdiže nad Plavsko-Gusinjskom kotlinom i sa neiskorišćenim
potencijalima, poziva na odgovornost i racionalno korišćenje po pitanju daljeg upravljanja
prostorom.
MontenegroProjekt
105
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Karakteristike tipa (Tip 1.1.) predjela sa SWOT analizom su
•
Visokoplaninski-alpski pejzaž;
•
Antropogeni uticaj: Neznatan (katuni, planinarski dom, planinske staze) do
veoma mali;
•
Klima: Vlažna borealna klima sa svježim ljetom, na visinama preko 1500mnv;
•
Osobenost: EMERALD područje- „Plavsko - Gusinjske Prokletije sa
Bogićevicom”, IPA stabnište-Dolina Grebaje, IBA stanište-Prokletije;
•
Snaga: Izuzetno vrijedni biogeografki predio, veliki dio teritorije je u okviru
NP“Prokletije“;
•
Slabost: Osetljivi ekosistemi, ne postojanje planova upravljanja i zaštite NP i šire
zone parka i cijelog predjela, nepristupačnost i komunalna neopremljenost;
•
Mogućnost: Razvoj zimskog, planinskog turizma (alpinizam, „Active &
Extreme“, speleološki tururizam, planinarenje-pješačenje i td.) i naučnog turizma. Forsirati
ekstenzivnu poljoprivredu-stočarstvo koja ekološki ne ugrožava i stabilizuje ovaj prostor;
•
Pretnja: Nelegalna gradnja i neplanska gradnja velikih kapaciteta, gradnja
neadekvatna predionim karakteristikama, u okviru Parka i oko vrijednih prirodnih resursa
Tip 1.2 -Paleozojski masiv Prokletija. Paleozojski kompleks predstavlja dominantnu
geološku formaciju na terenu Opštine i obuhvata sljedeće zone Crnogorskih Prokletija:
Zona Bogićevice - smještena je u krajnjem jugoistočnom dijelu ovog područja i ima obilježja
alpske strukture sa cirkovima, Hridskim jezerom, valovima i visokim planinskim vrhovima;
Zona Bora i Kofiljače- zahvata neposredno istočno zaleđe plavsko-gusinjskog bazena i ima
izraženu prostornu komunikativnost i funkcionalnu komplementarnost sa Plavskim jezerom.
U morfologiji ovog prostora dominiraju planinski vrhovi koji, naspram kotlinskog udubljenja,
doprinose njegovoj izraženoj reljefnoj energiji i ukupnoj predionoj raznolikosti i
atraktivnosti.
Staračko-zavojska zona - obuhvata planine Starac, Zavoj i Crni krš. Smještena je u
sjeveroistočnom valovskom proširenju Babinog polja. Izražene su kontinualne planinske
padine sa značajnom denivelacijom i pretežnom ekspozicijom jugozapad, zapad i
sjeverozapad. Sa visokih vrhova se pruža izvanredan pogled na okolne "alpske" pejzaže;
ambijentalne i pejzažno estetske vrijednosti cjelokupnog valova, koji je sa lijeve strane
obrastao gustim šumama.
Prediona cjelina prostire se od rasjedne linije Gusinje- Vruja- Vusanjski potok- Maja Sapit na
jugozapadu do Bjeluhe sjeveroistoku, obuhvatajući planine Bor, Kofiljaču, Bogićevicu,
Starac, Čakor, Planinicu.
Karakter predjela izražen je blagim stranama i vododrživim terenima, gdje dominiraju
tvorevine mladjeg paleozoika kao što su škriljci, pješčari, filiti, argilošisti i konglomerati, u
kojima se javljaju eruptivne stijene.
MontenegroProjekt
106
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Hridsko jezero
Gotovo svi vodeni tokovi ovog predjela ulivaju se u Plavsko-Gusinjsku kotlinu i Polimlje,
gdje su u prošlosti dominirali duboki lednički jezici, kao sto su Komarački lednik, lednik
Planinice ostavljajući za sobom morenske naslage, a u nižim djelovima fluvioglacijalni
nanos. Rečni tokovi, od kojih se na ovom prostoru izdvajaju tokovi Komarače i Velike,
formiraju kompozitne doline, izgrađene na različitim podlogama kao što su vulkanske stijene
i paleozojski škriljci. Rijeka Velika, sa razvijenom izvorišnom čelenkom, čini pravi
hidrološki fenomen ovog područja.
Hridsko (Ridsko) jezero se nalazi se na sjeverozapadnoj strani Prokletija, ispod stjenovitog i
teško pristupačnog planininskog vrha Hridskog krša visokog 2. 358 m, udaljeno od Plava oko
18 km. Spada u red naših najviših planininskih jezera, poznatih pod nazivom “gorske oči” i
nalazi se na 1970 m nadmorske visine. Ledničkog je porijekla i zovu ga “biser Prokletija”.
Predio oko Hridskog jezera predstavlja izvanredan spoj raznovrsnih prirodnih ekosistema,
počev od samog jezera pa do jedinstvenih mješovitih sastojina endemoreliktnih borova
munike i molike kao i specifičnih botaničkih i faunističkih karaktera koji su zastupljeni u
neposrednoj okolini. Zapadno od jezera nalazi se prostrana i potocima raščlanjena planinska
kosa Veliki Hrid, sjeverno nešto viša kosa Mali Hrid. Izedju njih se probija bistar, bučan i
slapovit Hridski potok, koji se napaja vodom iz Hridskog jezera.
Floristički diverzitet na ovom prostoru pokazuje svoje ljepote kao osnovni nosilac
fizionomije i estetskih vrijednosti, zajedno sa reljefom, javljajući se kroz zonalni raspored.
Gornju šumsku granicu čini smrča i jela pomiješana sa molikom koja je dominantna na ovom
prostoru. Iznad šume molike nema klekovine bora već se nalaze malobrojni primjerci
planinske kleke (borovice) Juniperus communis ssp. nana, kao i niz drugih vrsta. U
fitocenološkom smislu oko Hridskog jezera najinteresantnija je zajednica molike Pinetum
peucis montenegrinum, za koju su karakteristične slijedeće vrste: Abies alba Picea excelsa,
Daphne mezereum, Geum montanum, Geranium sp. I td., kao i jedna vrsta lišaja tzv. bradati
lišaj Usnea barbata L. koji je veoma čest i prekriva donje grane crnogoričnih predstavnika
kao i njihova stabla. Sporadično se primjećuje po neki primjerak bora munike Pinus
heldreichii.
MontenegroProjekt
107
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Karakteristike tipa (Tip 1.1) predjela sa SWOT analizom su
•
Visokoplaninski-alpski pejzaž;
•
Antropogeni uticaj: Neznatan (katuni, planinarski dom, planinske staze) do
veoma mali;
•
Klima: Vlažna borealna klima sa svježim ljetom, na visinama preko 1500mnv;
•
Osobenost: EMERALD područje- „Plavsko - Gusinjske Prokletije sa
Bogićevicom”, IPA stabnište-Dolina Grebaje, IBA stanište-Prokletije;
•
Snaga: Izuzetno vrijedni biogeografki predio, veliki dio teritorije je u okviru
NP“Prokletije“;
•
Slabost: Osetljivi ekosistemi, ne postojanje planova upravljanja i zaštite NP i šire
zone parka i cijelog predjela, nepristupačnost i komunalna neopremljenost;
•
Mogućnost: Razvoj zimskog, planinskog turizma (alpinizam, „Active &
Extreme“, speleološki tururizam, planinarenje-pješačenje i td.) i naučnog turizma. Forsirati
ekstenzivnu poljoprivredu-stočarstvo koja ekološki ne ugrožava i stabilizuje ovaj prostor;
•
Pretnja: Nelegalna gradnja i neplanska gradnja velikih kapaciteta, gradnja
neadekvatna predionim karakteristikama, u okviru Parka i oko vrijednih prirodnih resursa
Najveći dio visokoplaninskog masiva Prokletija, u okviru navedenih tipova predjela (tip 1.1 i
tip 1.2), zbog svojih izuzetnih predionih osobina i bogatsva biodiverziteta pripada zahvatu
NP “Prokletije”. Nacionalni park obuhvata Karanfilsko-Bjeličku zonu, koja obuhvata brojne
vrhove preko 2.000 m n.v., sa dolinama Grebaje i Ropojane, dio zone Bogićevice sa
Hridskim jezerom, zonu Bora i Kofiljače, kao zaleđem plavsko-gusinjskog basena i dio
planine Starac sa Babinopoljskom rijekom. Prokletije se smatraju najzaglečerenijom
planinom u Evropi.
MontenegroProjekt
108
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Tip 2: Krševito-krečnjački tereni planine Visitor, sa širom okolinom.
Obuhvata tzv. Visitorsku zonu Crnogorskih Prokletija. Ovu zonu obuhvata planinski skup
koga čine: Visitor, Zeletin, Greben, Goleš i Mramorje i nalazi se u neposrednom zapadnom
zaleđu plavsko-gusinjskog basena. Visitor je planina istočno od Komova duga 17 km, a
široka 12 km. Osnovnu crtu ovoj zoni daju visoki i skoro vertikalni odsjeci na koje se
nadovezuju strme strane koje se spuštaju do okolnih riječnih korita.
Oblast sa izuzetno složenim geomorfološkim oblicima krševito-kraškog karaktera, koji
podižu atraktivnost ovog predjela, karakteriše se brojnim točilima i siparima, kao i strmim
kamenitim stranama, gdje se u centralnom dijelu javljaju eruptivni izdanci iz srednjeg trijasa,
koji dopiru do 2000 m nadmorske visine.
Visitorsko jezero
Riječni i izvorišni tokovi ovog predjela imaju odlike planinskih bujica koje se za vrijeme
većih poplava izlivaju iz svojih korita razarajući obale. Izrazitu hidrološku specifičnost čini
Visitorsko jezero koje je nastalo akumulacijom vode i spada u grupu ledničkih jezera koja
predstavljaju tipične primjere hidroloških fenomena koji se nazivaju “gorske oči”. Visitorsko
jezero je lednickog porijekla. Nalazi se na plavini Visitor, po kojoj je i doblo ime. Lezi na
sjeverno-istocnoj strani planine, na nadmorskoj visini od 1.735 m. Od najviseg vrha – Plane
(2210mnv), koji se visoko dize nad Plavskim jezerom , udaljeno je 2 km vazdusne linije.
Nastalo je akumulacijom vode u najnizem cirku Visitora i pripada grupi najmanjih planinskih
jezera. Ovalnog je oblika. Najveća dužina mu je 91 m, a najveća širina 72 m. Obalska linija
je sitno razudjena i u stalnom je pomjeranju, zavisno od nivoa jezerske vode.
Cijelo jezero je okruženo raznovrsnom šumom. Pored, više od, 20 m visokih stabala bora,
srijeću se još jele, molike i smrče. Ovako bujna zimzelena vegetacija čine ga veoma
privlačnim, posebno kada se u svijetlo zelenoj vodi ogledaju visoka stabla četinara, dajući joj
tamne tonove. U toku zime jezero se zaledi, a preko leda napada debeo sloj snijega. Tokom
ljeta temperatura jezerske vode dostiže 16 do 18 C i pogodna je za kupanje. Poseban
kuriozitet Visitorskog jezera je nekadašnje “ploveće ostrvo”. O postanku ovog ostrva postoji
legenda, koja se prepliće sa stvarnošću, da su ga u proslosti podigli stočari, kako bi tokom
noći , sačuvali svoja stada od divljih zvjeri , u prvom redu vukova. Od isječenih stabala
sagradili su ploveći splav. Na njemu su sakupljali stoku i tokom noći otisnuli bi se od obale.
MontenegroProjekt
109
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Splav je zarastao u travu i ne kreće se. S obalom je povezan oborenim borovim stablima, te je
dostupan. Pri hodanju po njemu , iz bujne zelene trave, strca voda, a tlo se ugiba pod nogama.
Geološka raznovrsnost predjela uslovila je različite pedološke slojeve koji imaju zonalni
visinski raspored, gdje se na silikatnim stjenama na visini do 1900 m n.v. i u depresijama
javlja kiselo smeđe opodzoljeno zemljište, dok se na višim djelovima javljaju rendzine.
Karakteristike tipa (Tip 1.2) predjela sa SWOT analizom su
•
Alpski i subalpski pejzaž
•
Antropogeni uticaj:Neznatano do znatno izmjenjena sredina (katuni,sela,
saobraćanice).
•
Klima: Umjereno hladna i vlažan klima s toplim ljetom, na visinama od
1000mnv i vlažna borealna klima sa svježim ljetom, na visinama preko 1500mnv;
•
Osobenost: EMERALD područje- „Plavsko - Gusinjske Prokletije sa
Bogićevicom”,IBA stanište-Prokletije;
•
Snaga: Vrijednan biogeografki predio, jedan dio teritorije je u okviru
NP“Prokletije“. Najveći dio ove predione cjeline je pod ekonomskim šumama i pašnjacima.
Značajan je hidropotencijal planinskih rijeka;
•
Slabost: Osetljivi ekosistemi, ne postojanje planova upravljanja i zaštite NP i šire
zone parka i cijelog predjela, loša opremljenost saobraćajnom i komunalnom infrastrukturom,
bespravna sječa i krčenje šuma, intezivna erozija;
•
Mogućnost: Izgradnja turističkih centara, van zone NP. Planiranje planinskog
turizma, zimski-ski centri, alpinizam, „Active & Extreme“, planinarenje-pješačenje,
mountbaik, lovni i seoskog turizma. Forsirati i obnavljati šumske površine, forsirati razvoj
voćarstva i stočarstava i organska poljoprivreda. Izgradnja minihidroelektrana.
•
Prijetnje: Nelegalna gradnja i neplanska gradnja velikih kapaciteta, gradnja
neadekvatna predionim karakteristikama i graditeljskom nasljedju. Bespravna sječa šuma,
pojačana erozija, neproduktivna poljoprivredna proizvodnja.
Idući od Plavskog jezera do visine od oko 1700 m smenjuju se biljne zajednice od kojih
šumske zajednice listopadnih i četinarskih šuma imaju najveće rasprostranjenje. Na padinama
Visitora česta je pojava nekontrolisane sječe šume. smenjuju se biljne zajednice od kojih šumske
zajednice listopadnih i četinarskih šuma imaju najveće rasprostranjenje. U podnožju Visitora
nalaze se mješovite termofilne šume, na koje se nadovezuju šumski pojasevi: bukovi,
bukovo-jelovi, jelovi (sa učešćem smrče) i molikini. Ova zona je takođe prošarana kamenitim
i travnim pašnjacima, dok je iznad šumske zajednice zastupljena visokoplaninska flora.
Najinteresantnija fitocenoza ovog područja javlja se u vidu endemoreliktnih borova molike i
munike koje se retko u prirodi srijeću zajedno;
Predio oko Visitorskog jezera ali i šira okolina, predstavlja svojevrsan spoj jezerskih,
šumskih i pašnjačkih ekosistema kojma posebnu vrijednost daju rijetke i endemične vrste.
MontenegroProjekt
110
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Tip 3: Dolina Lima-Gornje Polimlje
Dolina Lima je kompozitnog karaktera, što znači da se redjaju veće i manje kotline i klisure.
Ova prediona cjelina pruža se od Glavica u Brezojevicama do klisure Sućevske kod
Andrijevice, a Plavskoj opštini pripada dio Polimlja do sela Kruševa. Polimlje predstavlja uži
pojam u odnosu na dolinu Lima, a čini ga prošireni dio doline formiran znatnim djelom u
paleozojskim škriljcima između Plavsko- Gusinjske kotline na jugu i ulaza u klisuru
Sućevska na sjeveru. Osnovnu morfološku karakteristiku ovom predjelu daju fluvioglacijalne
terase koje se prostiru sa obje strane Lima.
Dolina rijeke, kao i doline njenih pritoka, su kompozitne, sastavljene od erozivnih proširenja
u obliku ledničkih valova, formiranih na škriljastim terenima i suženjima usječenih u
krečnjacima. Rijeka Lim, koja uz rijeku Ljuču čini glavnu hidrološku arteriju Opštine Plav,
izvire iz Plavskog jezera i odlikuje se dinamičnim slivom. Predstavlja relativno mirnu rijeku
do ušća rijeke Komarače, odakle krećući se nizvodno, zbog pada riječnog korita, poprima
karakteristike brze planinske rijeke. Gotovo sve pritoke rijeke Lim imaju razarajuće odlike
izvorišnih planinskih bujičnih tokova, koje su posebno izražene u plavnom periodu. Jedan od
najizraženijih bujičnih izvora jeste Bijeli potok, na samom izvorištu Lima, koji snagom
nanosa ugrožava korito rijeke, pomjerajući ga udesno i utičući na prirodnu regresivnu eroziju
rijeke.
Karakteristike tipa (Tip 2) predjela sa SWOT analizom su
•
Alpski i subalpski pejzaž
•
Antropogeni uticaj: Neznatano do znatno
izmjenjena sredina
(katuni,tradicionalna sela, saobraćanice, bespravna sječa šuma i uništavanje šumskih
plodova).
•
Osobenost: EMERALD područje, IPA stanište;
•
Klima: Umjereno hladna i vlažan klima s toplim ljetom, na visinama od
1000mnv i vlažna borealna klima sa svježim ljetom, na visinama preko 1500mnv;
•
Snaga: Vrijednan biogeografki predio. Veliki dio ove predione cjeline je pod
ekonomskim šumama i pašnjacima.
•
Slabost: Osetljivi ekosistemi, loša do nepostojeća opremljenost saobraćajnom i
komunalnom infrastrukturom, bespravna sječa-krčenje šuma i uništavanje šumskih plodova,
intezivna erozija;
•
Mogućnost: Uvrštavanjem ove predione cjeline u plan zaštite, proglašavanjem
cijele predione cjeline Spomenikom prirode ili Regionalnim parkom. Tim bi se ostvarile
preuzete nacionalne, reginalne i medjunarodne obaveze oko formiranja Dinarskog luka i
Sjevernog zelenog pojasa Crne Gore. U granice ovog vrijednog biogeografskog predjela
uvrstiti i pojedina sela radi očuvanja kulturnog nasljedja. Planirati razvoj planinskog turizma
(planinarenje-pješačenje, alpinizam, „Active & Extreme“, mountbaik, lovni turizam, i td).
Forsirati i obnavljati šumske površine, forsirati razvoj voćarstva i stočarstava i organsku
poljoprivredu. Moguće je upravljati i gazdovati ovim predjelom uz NP“Prokletije“
•
Prijetnje: Nelegalna gradnja i neplanska gradnja velikih kapaciteta, gradnja
neadekvatna predionim karakteristikama i graditeljskom nasljedju. Bespravna sječa šuma,
pojačana erozija, neproduktivna poljoprivredna proizvodnja.
Najazastuplenija zemljište u dolini Lima je smeđe zemljište na šljunku duž izvorišnih tokova,
kao i rastresiti fluvisol koji se javlja na terasama. Mjestimično se javlja i grub aluvijalni
nanos, sastavljen od oblutaka, pijeska i šljunka. Uz obalu Lima nalaze se poplavne šume i to
uske šume crne jove i šume bijele vrbe. Najzastuplenije su mješovite termofilne šume
Posebnost ovog predjela oličena je u terasama sa lijeve i desne strane rijeke Lim, koje
predstavljaju najplodnije tlo u Opštini. Međutim zbog rastresitosti terena i bujičnih tokova
MontenegroProjekt
111
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
zemljište je izloženo eroziji. Karakteristične su grupacije kuća tradicionalne arhitekture,
tradicionalne okućnice sa vrtovima i tradicionalan način poljoprivredne proizvodnje.
Karakteristike tipa (Tip 3) predjela sa SWOT analizom su
•
Pejzaž dolina planinskih rijeka;
•
Antropogeni uticaj: Značajan (naselja, sela, saobraćajnice, poljoprivredno
zemljište, eksploatacija šljunka u slivu Lima i td ).
•
Klima: Umjereno topla i vlažna klima s toplim ljetom;
•
Osobenost: IPA stanište;
•
Snaga: Vrijednan poljoprivredni potencijal opštine;
•
Slabost: Neiskorišćenost i nedekvatno korišćenje poljoprivrednih površina,
usitnjavanje, zauzimanje poljoprivrednog zemljišta. Visok nivo podzemnih voda u široj
okolini Plavskog jezera, Neregulisano rječno korito, eksploatacija šljunka regresivna erozija,
osetljivi vodni i priobani ekosistem. Loša opremljenost komunalnom infrastrukturom, ne
postojanje kanalizacione i atmosferske mreže otpadnih, zagadjenje vodenoh toka, bespravna
sječa-krčenje nizijskih šuma.
•
Mogućnost: Razvoj organske poljoprivrede, seoski turizam, lovni i ribolovni
turizam. Izgradnja komunalne infrastrukture, veliki hidropotencijal rijeke Lim i njenih
pritoka. Komunalno opremanje naseljenih enklava uz predvidjanje prečišćivača otpadnih
voda.
•
Prijetnje: Nelegalna gradnja i neplanska gradnja, gradnja neadekvatna predionim
karakteristikama i graditeljskom nasljedju. Bespravna sječa šuma, pojačana erozija,
neproduktivna poljoprivredna proizvodnja. Zagadjenje rijeke Lim i riječnog toka,
nekontrolisana eksploatacija šljunka, bujični nanosi.
MontenegroProjekt
112
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Tip 4: Plavsko-gusinjski terminalni basen
Plavsko-gusinjska kotlina, nadmorske visine od oko 1000 m, prostire se između južne i
srednje grupe Prokletijskih planina sa juga i istoka, i Visitora i okolnih planina sa zapada i
sjevero-zapada. Basen je dug 25 km, širok 5 km, čiji središnji dio zahvata Plavsko jezero,
ledničko jezero formirano iza čeone morene.
Geološka podloga nastala u kenozoiku sastavljena je uglavnom od konglomerata, šljunka,
pijeska i dr. Kroz ovu kotlinu prolazio je pleistoceni Plavsko-Gusinjski lednik koji je znatno
uticao na formiranje ledničkog reljefa u vidu morena koje su raspoređene u nizovima i
predstavljaju važnu karakteristiku predjela. Kotlinom dominira rijeka Ljuča, nastala od rijeke
Vruje i Grnčara, koja vijugavo protiče dolinom i uliva se u Plavsko jezero.
Kotlinski donji tok rijeke Vruje pripada tipičnoj rijeci ponornici kraških predjela, dok Grnčar
predstavlja najintenzivniji bujični tok na teritoriji Opštine. Izrazito atraktivan hidrografski
objekat u ovoj kotlini je vrelo Vruje zvano Alipašini izvori, koje je glavni snabdjevač
Plavskog jezera vodom u toku ljeta. Ljuča kao tipična ravničarska rijeka odlikuje se mirnim
tokom i brojnim meandrima, međutim za vrijeme vodostaja i proticaja poslije jakih kiša i
topljenja snijega dobija veliku transportnu moć tako da osim pijeska i mulja u Plavsko jezero
nosi i drugi deponovani materijal. U najnižem djelu Plavsko-gusinjskog basena smješteno je
Plavsko jezero nastalo akumulacijom vode u doba glacijacije. U ovom basenu javljaju se jake
podzemne vode u obliku izdani u vododržljivim i pukotinske vode u propustljivim, kraškim
terenima.
U ravnici Plavsko-gusinjske kotline su se razvila dva osnovna Tipa zemljišta mladi aluvijalni
nanosi i smeđe zemljište na šljunku. Aluvijalni nanos, koji je zastupljen u dnu ravnice
odlikuje se različitom debljinom i izložen je zamočvarivanju i plavljenju. Pored ovih nanosa,
zastupljeno je i smeđe zemljište na obodu ravnice gdje zahvata teme stare aluvijalne ravni
šljunkovite strukture morenskog porijekla. Na terenima u blizini jezera ova zemljišta su
zabarena i koriste se kao livade. Dalje uzvodno gdje je podzemna voda na većim dubinama
ona su ocjedita i koriste se kao oranice koje predstavljaju jedne od glavnih poljoprivrednih
površina na području Opštine.
Plavsko-Gusinjski basen
MontenegroProjekt
113
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Na ovom prostoru ne postoji značajnija šumska vegetacija, već je uglavnom prisutna
makrofitska vegetacija i flora tipična za vodene basene nižih regiona. Pojavljuju se ostaci
šuma u blokovima, fragmentalno raspoređeni sa lijeve i desne strane rijeke Ljuče, kao i
prirodne živice koje ograničavaju parcele.Medjutim, prisutno je nekontrolisano krčenje šume
u slivu Ljuče.
Tip 4.1.- Akvatorij plavskog jezero- Plavsko jezero, kao najznačajniji i najveći limnološki
objekat među planinskim jezerima Crne Gore, je smješteno u prostranoj Plavsko-Gusinjskoj
kotlini okružen masivima Prokletija, Visitora, Grebena i Bogićevice. Jezero je nastalo
otapanjem lednika i akumulacijom vode u prostoru koji je bio intenzivno zahvaćen
glacijacijom, gdje je voda akumulirana u Plavsko-Gusinjskom valovu, koji je sa sjeverne
strane zagrađen nizovima čeonih morena.
Plavsko jezero je protočnog tipa i osnovna obilježja vodnog bilansa daju mu pritoka Ljuča sa
svojim slivom sa južne strane jezera, i otoka Lim sa sjeverne strane, čije izvorište predstavlja
upravo ovo jezero. Obale jezera su slabo razuđene i dosta nestabilne što je u vezi sa
oscilacijama jezerske vode I pojačanih podzemnih voda za vrijeme otapanja snijega.
Pedološki pokrivač prostora čine uglavnom smeđa zemljišta na šljunku morenskog porijekla,
a osim toga oko Plavskog jezera se javlja tip klase hidromorfnih zemljišta - planohistol, koji
se obrazuje u reljefnim depresijama u kojim voda stalno stagnira iznad površine zemlje.
Fauna i flora ovog područja nije visoko endemska, ali je veoma važna u okviru poznavanja
cjelokupne flore i faune zbog svoje različitosti i porijekla. Mnoge od vrsta su alpskog ili
montanog tipa, a neke od njih su ovdje stigle u doba glacijacije i tu ostale zarobljene do
danas.
Bujna akvatična vegetacija koju čine ševar, rastavić i lokvanj zahvatila je obalski pojas i brzo
se širi ka centralnom, najdubljem djelu jezera. Zarastanje i eutrofikacija jezera su sve
evidentniji i ozbiljno ugrožavaju prirodni i izvorni integritet jezera i zahtijevaju odgovarajuće
mjere u njegovoj zaštiti. Antropogeni procesi ugrožavanja jezera uzimaju sve više maha
posljednjih decenija i znatno doprinose brzom smanjenju dimenzija jezera. Zasipanje
jezerskog basena erozivno-akumulativnim materijalom sve je intenzivnije zbog pojačane
erozije prouzrokovane krčenjem šuma u slivu Ljuče kao i zbog nekontrolisane sječe šume na
padinama Visitora. Osim toga, ozbiljan problem predstavlja zagađivanje jezera komunalnim
otpadom i gradskim i industrijskim otpadnim vodama, kao i eksploatacija šljunka u koritu
Grnčara. Primećena je tendencija izgradnje nelegalnih građevinskih objekata duž obalskog
pojasa od strane privatnih lica, a uzurpacija obale se ogleda i u zauzimanju zemljišta u okolini
jezera, na kojem je zastupljena neadekvatna poljoprivreda.
Obalni pojas Plavskog jezera karakterišu livade, pašnjaci, njive, geometrijskog oblika.
Poljoprivredno zemljište skoro idealno geometrijskog oblika.
Zbog veoma vrijednih biogeografskih odlika, stepena očuvanosti, bogatstva i raznovrsnosti
fizičko-geografskih, vegetacijskih, florističkih, faunističkih i drugih karaktera dio Plavskogusinjskog basena, Akvatorijum Plavskog jezero i dolina rijeke Ljuče,od Gusinja do
akvatorijuma, mnogim Studijskim analizama se predloženi za zaštitu kao Spomenik prirode.
Tip 4.2.- Urbani predio -Karakter predjela Plavsko-Gusinjske kotline kroz istoriju mijenjali
su različiti društveni uticaji predstavljeni kroz sječu šuma, neadekvatnu poljoprivredu i
urbanizaciju. Arhitektonsko - urbanističko nasljeđe Plava bogato je funkcionalnim i
oblikovnim karakteristikama naseljskih sadržaja koji se karakterišu ukrštanjem savremenih i
nasljeđenih principa stvaranja naselja. Tako nastala stara gradska jezgra Plav i Gusinje koja
predstavljaju urbane centre Plavsko-gusinjske kotline odlikuju se interesantnim istorijskim
spomenicima i drugim kulturnim sadržajima i predstavljaju pored prirodnih elemenata važan
vizuelni identitet ovog predjela.
MontenegroProjekt
114
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
U urbanoj strukturi Plava, nije tako jako izražena podjela na mahale, ili barem ona nije
naglašena odgovarajućim rasporedom lokacije džamija, ali je zato cijela varoš urasla u svoj
bogati zeleni okvir. Dok je Plav naselje slikovito razbacanih kuća na valovitom terenu,
Gustinje je smješteno na ravnom terenu. Ulična mreža Gusinja je mnogo pravilnija, reklo bi
se ušorena. Manji je broj kamenih kula nego u Plavu, ali kuće su veće i reprezentativnije nego
u Plavu. Iako devastiran najnovijim razvojem i izgradnjom, arhitektonski ambijent, naselja
oko Jezera još uvek sadrži ne samo izvjestan broj zaostalih izrazitih arhitektonskih objekata
nego i fragmenata celina, mikro urbanih kompleksa i struktura.
Karakteristična je grupacije kuća tradicionalne arhitekture u naseljima i selima u obalnoj i
gornjoj zoni i zasebne kuće-brvnare, pokrivene drvenom piramidom strmog krova. Struktura
cijelog naselja je prošarana masama tvrdih kamenih kubusa i osobenijeg tipa zasebne kuće kule. Ovaj karakter kulturnog predjela ne izražava se samo u varošima Plavu i Gusinju, nego
jednako i u selima oko Plavskog jezera a karakteristična su: Malo Selo, Prnjavor,
Brezojevice, Martinoviće i Djombaliće. Kuće u Martinićima- centralni dio naselja
Martinovići, sastoji se isključivo od kamenih kula, ali koje su najvećim dielom pokrivene
dvovodnim krovom blagog nagiba, upliv Mediterana u ovim izolovanim planinskim
oblastima.
U Plavu i Gusinju nema javnog zelenila. Urbanistički posmatrano u starim balkanskim
gradovima, nije bilo parkova, skverova, uličnih zasada. Po neko usamljeno drvo oko česme,
na trgu mahale, drvoredi uz vodotoke, bilo je jedino zelenilo na javnom mjestu ali i ono je
bilo više spontano nastalo nego posebno njegovano. Jedine zelene površine nalazile su se oko
džamija i oko crkava. One su bile malog prostranstva ali su utoliko više bile dragocjene i
brižljivo njegovane. Jjavne zelene površine zamenjivale su privatne bašte-okućnicama sa
cvijećem, voćnjacima i povrtlarskim kulturama. Njegovanje unutrašnjeg dvorišnog zelenila,
posebno cvijeća, označavalo je visok stepen stambene kulture koje su obezbjeđivale bolje
higijenske uslove ali i mnogo estetskog zadovoljstva.
Voda je bila dragocjen urbanistički elemenat. Sistem korišćenja vode bio je relativno lako
izvodljiv prirodnim padom. Na nekoj tački iznad naselja branom je voda skretana u kanale
koji su prosijecali glavne djelove grada i iz kojih su se granali mali potočići prolazeći kroz
sva dvorišta. Osvježenje u ljetnje dane, zalivanje zelenila, pranje, vršilo se vodom iz ovih
potočića. Dvorišno zelenilo plemenitih voćaka, ukrasnog cvijeća i povrtnjaka, mreža žive
vode koja je prožimala cijelo naselje, predstavljali su skrivene ali funkcionalne i sadržinske
karakteristike starih balkanskih gradova, koje su ih suštinski izdvajale od evropskih gradova
XVI, XVII i XVIII stoljeća i od sjeverno-afričkih i azijskih gradova.
S jedne strane vjerski, islamski uticaji koji su porodicu povlačili u unutrašnji, intimni okvir
nalagali su posebnu brigu i raspoloženje za udobno uređenje enterijera ličnog staništa:
dvorišta i kuće. S druge strane prirodni uslovi pružali su povoljne okolnosti za korišćenje
žive, bistre, planinske vode. Jedan od značajnih funkcionalno-higijenskih i estetsko-duhovnih
odraza toga visokog stepena stambene i urbanističke kulture jeste brižljiva njega intimnog
dvorišnog i kućnog zelenila. Nedostatak većih kompleksa zelenila u starim balkanskim
gradovima nije predstavljao i higijenski nedostatak jer su naselja bila relativno mala, sa
niskom izgradnjom u nevezanom sistemu (izuzev čaršije) tako da je spoljnje provejetravanje
bilo dobro obezbijeđeno a fond zelenila po dvorištima bio je ipak prilično visok.
Karakteristike tipa (Tip 4) predjela sa SWOT analizom
•
Izgradjeni pejzaž;
•
Antropogeni uticaj: Značajan (gradska tradicionalna naselja, varošice, sela,
infrastruktura, poljoprivredne površine, eksploatacija šljunka u slivu Grnčara, nekontrolisana
sječa šume u slivu Ljuče );
•
Klima: Umjereno topla i vlažna klima s toplim ljetom;
•
Osobenost: IBA stanište-Plavsko jezero sa plavnim livadama;
MontenegroProjekt
115
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
•
Snaga: Duboka aluvijalna, aluvijano-deluvijalna i močvarna zemljišta imaju
veliki značaj i kapacitet plodnog ravničarskog zemljišta u izrazito brdsko-planinskom
području Plavske opštine;
•
Slabost: Visok nivo podzemnih voda u široj okolini Plavskog jezera. Postojanje
rječnih i izvorskih bujičnih tokova (Ljuča, Lim). Rijeka Ljuča svojim nanosima formira deltu
u Plavskom jezeru težeći spajanju sa Limom što otežava izmjenu vode u samom jezeru.
Neracionalno gazdovanje i nedovoljna zaštita su doveli do naglog opadanja ribljih populacija
u vodama na ovom području. Neiskorišćenost i nedekvatno korišćenje poljoprivrednih
površina, usitnjavanje, zauzimanje poljoprivrednog zemljišta. Pojava neplanske izgradnje
objekata duž obale Plavskog jezera. Nepostojanje javnih urbanih sportsko rekreativnih
površina i zelenih-parkovskih površina u gradskim jezgrima.
•
Mogućnost: Oko 1500ha navedenog zemljišta se može koristiti uz primjenu
meliorativnih mjera kao poljoprivredno. Zaštita poljoprivrednog zemljišta i razvoj organske
poljoprivrede. Razvoj turističke ponude i turističkih kapaciteta (ljetnji, ribolovački turizam,
sportski turizam, seoski turizam i td.). Regulisanje vodotokova, uredjenje bujica i primjeni
mjera melioracije, najpre radi dreniranja i evakuacije unutrašnjih voda, a radi zaštite i
unapredjenja proizvodne vrednosti ovog poljoprivrednog zemljišta. Izgradnja kanalizacije
atmosferskih i otpadnih voda i prečišćivača radi sprečavanja zagađivanja jezera.
Obogaćivanje ribljeg fonda Plavskog jezera, plemenitim vrstama ribe, kojoj bi prethodila
efikasnija mjera zaštite jezera od nestajanja i zadržavanje ribarskobiološke stanice.
Akvatorijum Plavskog jezera, ali i dolinu Ljuče od Gusinja do akvatorijuma staviti pod
određeni režim zaštite.Očuvati vizurne tačake sa ponti Plavskog jezera kao poseban turistički
doživljaj.
•
Pretnje: Nestajanje Plavskog jezera prouzrokovano različitim prirodnim
procesima (eutrifikacija, sedimentacija, zamuljivanje, invazija barske vegetacije). Gubljenja
identiteta naselja izgradnjom objekata neadekvatnih predionim karakteristika i graditeljskom
nasljedju, pogrešnog likovnog i estetkog izraza. Nekontrolisano ispuštanje otpadnih voda u
Plavsko jezero. Zona širenja urbanog tkiva na sjevernoj obali Plavskog jezera. Nelgalna
odlagališta smeća.Izgradnja novog gradskog stadiona i objekata sporta i rekreacije na obali
Plavskog jezera u okviru hotelskoh kompleksa, predviđena GUP-om. Nepoštovanje smjernica
planske dokumentacije u načinu korišćenja. Degradiranje poljoprivrednog i potencijalno
poljoprivrednog zemljišta i pretvaranje u gradjevinsko zemljište. Bespravna sječa šuma,
pojačana erozija, bujični nanosi koji mogu dovesti do nestajanja Plavskog jezera.
MontenegroProjekt
116
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
2. 9. Zaštićena prirodna dobra
Mreža zaštićenih prirodnih dobara Crne 10
Zaštićena prirodna dobra su lokaliteti koji imaju izraženu biološku, geološku, ekosistemsku
ili predionu raznovrsnost (Zakon o zaštitu prirode, "Sl. list Crne Gore", br. 51/08).
10
Izvor: Nacionalna Strategija biodiverziteta sa Akcionim planom za period 2010-2015. godine.
MontenegroProjekt
117
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Zakonom zaštićena prirodna dobra, na teritoriji područja opštine Plav, su u kategoriji:
Nacinalni park - Nacionalni park „Prokletije“ (IUCN kategorije upravljanja zaštićenim
područjima-II kategorije upravljanja). Nacionalni parkovi su prirodni lokaliteti kopna ili
mora, odnosno kopna i mora odredjeni da štite ekološku cjelovitost jednog ili više ekosistema
za sadašnje i buduće generacije, pri čemu se onemogućava neadekvatno korišćenje prirodnih
dobara ili druge štetne radnje i aktivnosti i obezbjenuju osnove za duhovne, naučne,
obrazovne, rekreativne potrebe i potrebe posjetioca koje treba da budu saglasne sa očuvanjem
životne sredine i kulture. U nacionalnom parku zabranjeno je vršiti radnje i aktivnosti i
obavljati djelatnosti kojima se ugrožava izvornost prirode (Zakon o zaštiti prirode, "Sl. list
Crne Gore", br. 51/08).
Područje Plavskog dijela Prokletija- središnji dio masiva Prokletija koji je okosnica
nacionalnog parka je još od ranije prepoznato kao potencijalni nacionalni park (Prostorni Plan
/Republike 1986, 1997, nacrt 2007), uglavnom na osnovu saznanja o ekološkim
vrijednostima tog područja koja su publikovana u stručnoj i naučnoj literaturi i prezentovana
na brojnim skupovima, počev od simpozijuma o flori i vegetaciji jugoistočnih Dinarida
(Andrijevica, 1973), preko stručno-naučnog skupa o zaštiti prirodnih vrijednosti tog područja
koji je održan 1985. godine u Plavu, u organizaciji Republičkog zavoda za zaštitu prirode i
SO Plav.
Prostornim Planom Crne Gore do 2020.godine, od marta 2008.godine, predloženo je
osnivanje Nacionalnog parka „Prokletije“ i grafički je prikazana granica novoplaniranog
Nacionalnog parka „Prokletije“, u površini od 22.683 m2 .
Zakonom o nacionalnim parkovima (Sl. list CG br 56/09), Prokletije su proglašene petim
Nacionalnim parkom u Crnoj Gori , pod imenom „Prokletije“ , na površini od 16.630 ha
(površina digitalno prikazana u GIS-u, iznosi 16.118ha i treba je uskladiti sa državnom i
opštinskom granicom). Ukupna granica nacionalnog parka „Prokletije“ kroz opštinu Plav
iznosi 72,6 km, dok je državna granica sa Kosovom 2,8 km, a sa Albanijom 47,7 km, što
ukupno iznosi 123,1 km. Navedenim zakonom granica je data opisno ali ne i grafički. Po
Zakonu o nacionalnim parkovima predvidjena je izrada PPPN za NP“Prokletije“ u roku od
18 mjeseci, od dana proglašenja, a Plan upravljanja za NP“Prokletije“ u roku od šest
mjeseci od dana donošenja PPPN. Medjutim, navedeni planski dokumenti nisu donešeni u
zakonom predvidjenom roku.
Nacionalni park obuhvata Karanfilsko-Bjeličku zonu, koja obuhvata brojne vrhove preko
2.000 m n.v., sa dolinama Grebaje i Ropojane, dio zone Bogićevice sa Hridskim jezerom,
zonu Bora i Kofiljače, kao zaleđem plavsko-gusinjskog basena i dio planine Starac sa
Babinopoljskom rijekom.
Područje NP “Prokletije“ odlikuje se izuzetnim predionimIpejzažnim osobinama i bogatim
biodiverzitetom. Prokletije se ubraja u jedan od najvažnijih centara biodiverziteta ptica,
vaskularne flore i biocentra sisara. Na teritoriji Parka nalaze se veoma značajni botanički
lokaliteti, planinski i visokoplaninski prostor na potezu: Volušnica (1898), Maja Popadija
(2050), Karaula (1915), Trojanskih vrata (1800), Trojan (2183) i dr.. Grebenski luk koji čine
ovi planinski masivi zatvara dolinu Grebaje i jedan dio Gusinjske kotline i predstavlja
prirodnu visokoplaninsku barijeru kojom ide državna granica sa Albanijom. Pomenuti
planinski vrhovi predstavljaju najreprezentativnije vidikovce ka centralnom masivu Prokletija
i reprezentativni su centri i koridori nacionalnog parka ka dolinama rijeka Vrmoše, Grnčara,
Dolje i cjelokupnom Plavsko-Gusinjskom basenu.
MontenegroProjekt
118
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
MontenegroProjekt
decembar 2013.
119
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Ostali izvori prijedloga za zaštićena prirodna dobra
PPO Plav iz 1988. godine, ali i mnoge Studije, predlagale su za zaštitu i druga vrijedna
prirodna područja na teritoriji Opštine Plav kao npr.: Regionalni park (Predio posebnih
prirodnih odlika) „Visitor-Zeletin“, Rezervat prirode „Visitor“ i „Starac“, Spomenik prirode
“Plavsko jezero“, „Hridsko jezero“, „Alipašini izvori“, „Vrelo Skakavice-Oko“ . Medjutim,
ne postoje dokumenti koja su navedena istraživanja i predloge verifikovala, i navedena
područja stavila pod zaštitu. Takodje, zbog ne donošenja Prostornog plana područja posebne
namjene za Nacionalni park „Prokletije“ i Plana upravljanja za NP“Prokletije“ (obaveze po
Zakonu o nacionalnim parkovima „Sl. list 56/09“) nisu utvrdjene zone zaštite i način
upravljanje parkom. Zone zaštite na teitoriji NP su predlagane i obrazlagane sa naučnoistraživačkog aspekta.
Planirano korišćenje prostora-posebno zaštićeni lokaliteti
Dinarski luk ili Sjeverni zeleni pojas je oblasti koja se stavlja pod odredjeni režim zaštitem,
a koje imaju nacionalni i regionalni značaj. Najveći dio teritorije Plava je u zahvatu ovog
pojasa. WWF je početkom 2011. započeo je projekt “Mreža parkova Dinarskog luka” kojim
želi stvoriti savez parkova prirode i nacionalnih parkova na području Albanije, Bosne i
Hercegovine, Crne Gore, Hrvatske, Kosova (UNSCR 1244/99), Makedonije, Slovenije i
Srbije. Projekt u trajanju tri godine finansira Ministarstvo inostranih poslova Norveške i
MAVA Foundation. Prvi i glavni cilj ovog projekta jest stvaranje platforme zaštićenih
područja kroz povezanost svih parkova u regiji Dinarskog luka (Regionalna platforma
zaštićenih područja). Svojim prirodnim i kulturnim vrijednostima, kako se navodi, Dinarski
luk ne zaostaje za Karpatima, Alpama ili bilo kojim drugim poznatim svjetskim ekoregijama.
Durmitor / Tаrа / Prokletije, kao dio Dinarskog luka, zovu Sjeverni zeleni pojаs Crne Gore.
Zeleni pojаs se odlikuje izuzetnim prirodnim kаrаkteristikаmа: velike i relаtivno netаknute
šume, sa visokim diversitetom endemizmа, krаškim pećinаma, stаništа ekosistemа
uključujući gmizavce, insekte, ribe, vodozemаce, reptile, vаžna gnezdilišta i stаnovništvа
ugroženih vrstа pticа, mesoždere i netаknuta slatkovodna staništa.
Zeleni pojas- IUCN Zeleni pojas - ova inicijativa dvadeset i dvije države je usmjerena na
prvu prekograniču mrežu staništa širom Evrope, u zonu smrti („Željezne zavjese") koja je
odvajala „Istok" i „Zapad", od Barencovog mora do Jadranskog more. Područja koja će činiti
jezgro ovog pojasa biće veliki prekogranični nacionalni parkovi i područja zaštite od
MontenegroProjekt
120
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
međunarodnog interesa. Jedna od vizija je da Zeleni pojas bude put za migraciju vrsta.
Zeleni pojаs sjeverne Crne Gore predstаvljа jedinstvenu ekološku jedinicu koji uključuje
Durmitorske planine, rijeku Tаru sа svojim kаnjonom i planinama i Prokletije. Veličinа
pojasa je oko 5.024km ². Zeleni pojas Crne Gore prostire se granicama Crne Gore i odgovаrа
političkim grаnicаma prema BIH, Srbijа, Albаniji i UNMIK Kosovu. Pregled osnovnih
ekosistemа nа sjeveru Crne Gore jаsno pokаzuje kompleksnost, rаzličitost, raznovrsnost i
dinаmičnost živog svijeta u ovom djelu zemlje. Iаko se nalazi u unutrašnjost Crne Gore, u
plаninskoj zoni, uticаj mediterаnske klime je prilično evidentno. Projekat „Dinarski luk“
sprovodi Kancelarija Svjetskog fonda za zaštitu prirode (World Wildlife Fund - WWF) za
Mediteran, a u Crnoj Gori ova inicijativa javila se kroz WWF MedPO projekat „Očuvanje
biološkog diverziteta Jugozapadnog Balkana: zaštita prirode i predjela u prekograničnom
području Durmitor - Rijeka Tara - Prokletije (Crna Gora i Albanija)”. U saradnji sa NVO
Green Home, urađena je Studija o procjeni biodiverziteta, socio-ekonomskih regiona
Durmitora, Tare i Prokletija sa okolnim područjem (Biodiversity assessment Study on
Durmitor-Tara-Prokletije landscape, 2006), kao osnove za izradu Akcionog plana zaštite
(CAP) i održivog razvoja. Zeleni pojas treba da povezuje nacionalne parkove, parkove
prirode, rezervate biosfere i prekogranična područja, kao i nezaštićena područja duž i preko
granica i da pruža podršku razvojnim inicijativama zasnovanim na zaštiti prirode. Specifični
cilj ovog projekta je bio da se stvore pogodni uslovi za zastitu biolskog diverziteta i održivu
upotrebu prirodnih potencijala na području Durmitor-Tara-Prokletije i to kroz:
- dizajniranje jedinstvene i efektivne mreže za zaštitu područja i prikupljanje neophodnih
informacija radi stvaranja osnove za buduće aktivnosti.
- izgradnju kapaciteta izabranih kljucnih aktera za zastitu resursa i njihovu odrzivu
upotrebu.
- razvoj partnerske mreze preko ključnih stejkholdera u regionu i postavljanje osnova za
budući razvoj, skalarno veće converzacione inicijative i projekte.
Zeleni pojas (Green Belt) -koridori, zone i pojasevi11
11
Izvor: Biodiversity assessment Study on Durmitor-Tara-Prokletije landscape- NGO Green Home,
Podgorica, Montenegro, and WWF MedPO
MontenegroProjekt
121
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Zeleni pojas sadrži dva koridora.
Koridor A-Prolаzi kroz NP Durmitor i Biogrаdskа gorа. Centrаlni deo ili kičmа ovog
koridorа je rijekа Tаrа svojom dolinama i kаnjonа. Tаrа direktno povezuje četiri osnovne
zone - Durmitor, Crnu Podu, Biogrаdsku goru i Komove. Ovаj koridor uključuje dolinа rijeke
Lim i Ćehotine, i Prokletije. Koridor se nаlаzi u crnogorskom kontinentаlnom delu
аdministrаtivne teritorije, sa sličnim biološkim karakteristikama.
Koridor B- Ovаj koridor se nаlаzi u centrаlnom i južnom djelu crnogorskog Zelenog pojаsa.
Rijekа Morаčа je centrаlnа prirodnа funkcijа u ovom koridoru. Ovаj deo Zelenog pojasa
pripаdа Jаdrаnskom slivu i imа klimаtski uticаj iz Mediterаnа. Ovo područje je vаžno zа
migrаcije termofilnih bioloških vrstа u centrаlnom djelu Sjevernog crnogorskog zelenog
pojasa (NMGB). Zаhvаljujući ovom koridoru, zona Komovi je poznаta kao mješavina
mediterаnskih i kontinentаlnih bioloških komponenti. Neke vrste migrirаju preko celog
NMGB, kroz ovu zonu, između Durmitorа osnovne zone na sejverozapadu i Komovа i
Prokletijа ključnom zonom nа jugoistoku.
Sjeverni crnogorski zeleni pojаs ima za prioritet očuvаnje pejzаža u bio-geogrаfskom
kontekstu. Mаpа-slika pokаzuje geogrаfsku vizuelizаciju, Plаn i rаzvoj dugoročnog progrаmа
zа pejzаž. Ovom vizijom prepoznate su u A koridoru četiri zone: A-NP“Durmitor, BSinjajevina, C-NP“Biograska gora“ i D-Prokletije sa Komovima.
D-zona- Zona planina Prokletijа i Komova
Uspostаvljаnje novog nаcionаlnog pаrkа Prokletije i Komovа;
Zаštitita Crnogorskih Prokletijskih planina i eventuаlno osnivanje prekogrаničnog zаštićenog
područja, uključujući Ropojаnu doline, Vusаnje sа Hridskim i Plаvskim jezerom i rijeke
Limа, Tаmnjаčkа, Trokuskа, Ljučа, Vruljа, Grnčаr i Zlorečicu sа pritokama;
Zаštitita planine Komovi i doline rjeke Sutjeske i Štаvne (planinski vrh Komovа), u opštini
Andrijevica, gde je vаžno zаštititi šume kаo rezerve zа genetsko seme;
Zаštitite kаnjonа Tаre od grаnice NP Biogrаdskа gorа do proljećа u blizini reke Opаsnicа
Bijelа Vodа strаna planina Komovi i izvor rijeke Veruše premа Mаgliću, i dаlje vezа sа
delovimа obližnjem Hаn Gаrаnčića.
UNDP, takođe, radi na GEF projektu Dinarska ekoregija u Crnoj Gori (GEF, OP 12) koji
doprinosi regionalnoj Inicijativi zemalja Dinarskog luka (Dinaric Arc Initiative - DAI), do
2012. godine. Projekat ima za cilj dobijanje slike o postojećoj situaciji, vezano za stanje i
napredak ka postizanju ciljeva CBD Programa rada za zaštićena podruĉja (PoWPA), te
identifikovanje aktivnosti i potreba, ograniĉenja i mogućnosti prema punom sprovođenju
Programa zaštićenih podruĉja u regiji, kao osnove za razvoj ovog projekta. Ukratko, projekt
uključuje podršku kroz cjelovitu analizu stanja biološke raznovrsnosti na podruĉju ekoregije
kao i jaĉanje kapaciteta za upravljanje zaštićenim područjima.
Veze sa susjednim Opštinama
(Izvor: PUP „Andrijevica“ jun 2011.godine -JUGINUS AD (JUGINUS -Mont)
(Izvod) Južni reon Zeletin – po prostranstvu najveći, sa značajnim prirodnim znamenostima
za turistički razvoj (deo planinskog masiva Komovi i planina Asanac na zapadu, Zeletin na
istoku i seoska naselja). Razvoj turističkih eko sela po modelu Mixed use Resorte za sela
Bojovići, Gornje Luge, Ulotina, Cecuni i Kuti) je namjenjen za razvoj planinskog lovnog i
ribolovnog turizma kao i razvoj stočarstva uz aktiviranje 11 katunskih naselja na planinama
Zeletin i Asanac, sa 54 kolibe od kojih je svega oko 20 u dobrom stanju, i to pretežno na
MontenegroProjekt
122
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
području planine Zeletin. Ovdje će biti radne zone i proizvodni pogoni kao što je postojeća
pilana u Ulotini. Dio reona (potez od Lakine kose do granice s Albanijom) je namjenjen za
proširenje zone Eco-adventure parka Komovi. Eksploatacija ljekovitog bilja, borovnice i
gljiva, kao i proizvodnja meda predviđena je na Zeletinu. Uz ribnjake u Kraljama, Trešnjevu,
Dulipolju, Seocu, Đulićima i Zabrđu planirana je i izgradnja ribnjaka, prije svega u dolini
rijeka Lima, Zlorečice, Kraštice i Trebačke rijeke. Potencijalno koncesiono područje je
moguće nalazište novih polimetala u zoni Konjuha s južne strane Perućice.
Uslovi i mjere zaštite prirodnih vrednosti
Iako u Andrijevici nema evidentiranih zaštićenih prirodnih vrednosti, GUP-om se planira
namena park - šume i memorijalnog parkovskog kompleksa sa obe strane magistralnog puta
izmeću Škole i centralne zone. Ovaj prostor se mora adekvatno valorizovati i planski urediti
(naročito područje park - šume) i to kroz izradu detaljnog urbanističkog plana. Neće se
dozvoliti nova izgradnja na ovim prostorima, već samo unapređenje vegetacije i pejzažno
uređenje parkovskih površina. Prostor gradskog parka zahteva isključivanje svake izgradnje
koja nije u saglasnosti sa ovim GUP-om.
Posebne prirodne vrijednosti ima šumski kompleks Zeletin, stanište reliktnih borova, molike i
munike sa stablima starosti nekoliko stotina godina, kao i drugih reliktnih vrsta. Ovaj
kompleks ima izuzetne pejzažno-ambijentalne vrijednosti i ima sve preduslove da bude u
sastavu regionalnog parka Komovi.
Osnovni uslov za zaštitu i uređenje svih prirodnih vrijednosti je da dalja izgradnja i aktivnost
bude vršena u skladu s planskim odrednicama, uslovima i pravilima iz ovog plana i u skladu s
režimima zaštite i planskim intervencijama i uslovima koji budu definisani u PPPN Bjelasica
- Komovi, kao planskom dokumentu višeg reda i državnog značaja.
Planirana zaštita i razvoj pejzaža kroz projekat formiranja Zelenog pojasa, kao dijela
Dinarskog luka, započeta je realizacija plana za formiranje ovog značajnog bio-geografskog
koridora na teritoriji Crne Gore. Naime, koridor je uvršten u nacionalni planove- PP Crne
Gore i istovremeno su rađene Studije za predmetni prostor. S tim u vezi, Prokletije su
proglašene Nacionalnim parkom 2008.godine, dok je istim, a i drugim dokumentima i
Studijama predloženo da se pod zaštitu stave nova područja u cilju postizanja NSOR-a
(Nacionalne strategije održivog razvoja). Za zaštitu su predložena sljedeća područja sa
teritorije Plavske opštine: Spomenik prirode- Plavsko jezero, Regionalni park ili Predio
posebnih prirodnih odlika „Visitor sa Zeletinom“. Medjutim, PUP Opštine Andrijevica, nije
planirano osnivanje parka Zeletina, kao dijela Regionalnog parka „Visitor sa Zeletinom“,
čime bi se ispunio program zа pejzаž,odnosno ispunilo potpuno povezivanje zone DProkletija sa Komovima.
MontenegroProjekt
123
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
2.10. Kulturno-istorijsko nasljeđe
Kulturna dobra
Na prostoru opštine Plav registrovano je ukupno šest kulturnih dobara od kojih dva
pripadaju profanoj ( II kategoriji), a četri sakralnoj arhitekturi ( III kategoriji).
Drugoj kategoriji pripada Manastir Brezojevica sa crkvom sv.Trojice,potiče iz srednjeg
vijeka, i kula Redžepagića,nastala u XII vijeku.
Trećoj kategoriji pripadaju: Careva džamija (nastala u XVIII vijeku), Zgrada bivše OŠ
Brezojevica,Vezirova džamija u Gusinju,Crkva sv.Đorđa u Gusinju ( nastala 1926.god.)
U opštini Plav pored navedenih kulturnih dobara postoje više ambijentalnih, kulturnih i
istorijskih značajnih objekata.
Zaštićeni spomenici kulture
Kulturno nasljeđe ovog područja reprezentuju u prvom redu kulturna dobra (pojedinačno
zaštićeni spomenici kulture). Na prostoru opštine Plav registrovano je ukupno šest kulturnih
dobara, od kojih dva pripadaju profanoj, a četiri sakralnoj arhitekturi.
Do izvršenja kategorizacije u skladu sa Zakonom o zaštiti kulturnih dobara,može se
konstatovati da dva kulturna dobra pripadaju II kategoriji, a četiri trećoj kategoriji.
II kategoriji pripadaju:
o Kula Redžepagića u Plavu
o Manastir Brezojevica sa Crkvom Svete Trojice
III kategoriji pripadaju:
o Careva džamija u Plavu
o Vezirova džamija u Gusinju
o Zgrada bivše osnovne škole u Brezojevici
o Crkva Svetog Đorđa u Gusinju
Kula Redžepagića nalazi se u centru Plava, spada među najstarije i
najbolje očuvane spomenike islamske stambeno-fortifikacione arhitekture.
Iako nema pouzdanih podataka o vremenu njene gradnje, ipak se na osnovu
karakteristika pojedinih arhitektonskih elemenata i indirektnih podataka iz
istorijskih izvora može datovati u prvu polovinu XVII vijeka. Kula se
prvobitno sastojala od prizemlja i dva sprata, izgrađenih od pritesanog
kamena, da bi kasnije, moguće u XVIII vijeku, bio pridodat i treći sprat
načinjen od drveta. Prvobitno je bila pokrivena kamenim pločama koje su
tokom kasnijih dogradnji zamijenjene šindrom. Kameni zidovi koji
zaklapaju pravougaonu osnovu kule na pojedinim mjestima debeli su i
preko 1m. Međuspratne konstrukcije su drvene, dok su spratovi povezani
strmim, unutrašnjim drvenim stepeništem. Na južnoj strani kule nalazi se
nizak ulaz sa lučnim gornjim dijelom iznad koga se nalazi puškarnica. Na
visini drugog sprata, na južnoj, istočnoj sjevernoj strani kule formiran je po
jedan istureni, pokriveni, drveni balkon, tzv. "ćošak", od kojih onaj na
sjevernoj strani ima dva prozora, dok "ćoškovi na južnoj i istočnoj strani
imaju po tri. Prizemlje kule je služilo za smještaj konja i vjerovatno druge
stoke, prvi sprat je imao fortifikacioni karakter budući da se na sjevernom,
istočnom i južnom zidu nalazi po jedna puškarnica, dok je drugi sprat bio
namijenjen za stanovanje. Dogradnjom trećeg sprata prostor za stanovanje
je proširen i učinjen znatno konfornijim.
MontenegroProjekt
Kula Redžepagića
124
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Crkva Sv. Trojice nalazi se nedaleko od Plava, u blizini sela
Brezojevice, na ušću rijeke Komarače u Lim. Danas je to grobljanski
hram, dok se u prošlosti pominje kao Brezojevički manastir.
Istorijski izvori o Brezojevici su veoma oskudni. Prvi pomen potiče
iz vremena njenog živopisanja koje je izvedeno u dva maha, 1566. i
1567. godine, mada narodno predanje govori da je manastir
zasnovan mnogo ranije, još u XIV vijeku i da je sadašnja crkva
podignuta na ostacima starijeg hrama. Crkva je u prošlosti više puta
stradala. Naročito je teško stradala u požarima 1862. i 1912. godine,
ali i nakon II svjetskog rata kada je pokušano njeno nasilno rušenje.
Sama crkva je jednobrodna građevina sa prostranom polukružnom
apsidom na istočnoj i pripratom na zapadnoj strani. Sjeverni zid
crkve je ukopan u teren pa na njemu nema otvora. Južni zid ima tri
Crkva Sv Trojice
uzana prozora i vrata. Zapadni zid je oživljen sa tri visoke, plitke
lučne niše postavljene iznad glavnog ulaza.
Zidana je od grubo pritesanog kamena i svojevremeno je spolja bila malterisana. Zasvedena je poluobličastim
svodom, ojačanim poprečnim lucima koji se oslanjaju na dva para jakih pilastera između kojih su formirani
duboki prislonjeni luci. Prostor naosa je masivnim zidom odvojen od priprate. Od nekada oslikanog čitavog
unutrašnjeg prostora hrama, danas je od živopisa ostalo sačuvano nekoliko fragmenata na zidovima, dok je na
svodu potpuno nestao. U priprati je ostao sačuvan fragment kompozicije Strašnog suda, u naosu par kompozicija
Velikih praznika i Hristovog stradanja, kao i nekoliko stojećih figura iznad kojih se nalaze scene Rođenja
Bogorodice, Smrti Bogorodice i Hrista pred Anom i Kajafom
Ostali objekti koji posjeduju spomenička svojstva
U opštini Plav, uz navedena kulturna dobra (pojedinačno zaštićene spomenike kulture)
postoji više ambijentalno, kulturno i istorijski značajnih objekata za koje se osnovano
pretpostavlja da posjeduju određena spomenička svojstva. Ovo se odnosi na određeni broj
ambijentalno i spomenički vrijednih sakralnih objekata kao i na potencijalne arheološke
lokalitete, profane objekte tradicionalne arhitekture, primjere inženjerske arhitekture kao i
prostore sa izraženim ambijentalnim vrijednostima.
U posljednje tri godine (2008, 2009-u segmentima, 2010.god. - cijela opština) obavljani su
poslovi rekognosciranja. Iako još nisu dostupni rezultati, evidentirani su brojni sakralni
objekti, crkve i džamije na području opštine Plav.
Za jedan broj takvih objekata možemo pretpostaviti da će biti potrebno predvidjeti
arhitektonska i arheološka istraživanja, kako bi se u postupku stručne obrade valorizovao
njihov kulturno-istorijski značaj, a da će se popis objekata za koje se pretpostavlja da imaju
određena spomenička svojstva dopuniti određenim brojem ambijentalno vrijednih primjera
tradicionalne i inženjerske arhitekture kao i potencijalnim arheološkim lokalitetima.
Na osnovu svih pribavljenih podataka i obilaska terena, ocijenjeno je da je potrebno
predvidjeti valorizaciju i mjere zaštite za sljedeću evidentiranu kulturnu baštinu:
o Crkva Svete trojice kod Brezojevice iz XVI vijjeka
o Crkva Svetog mučenika Kirila i Julite u selu Velika pod Čakorom podignuta
1926.god. sanirana početkom ovog vijeka
o Crkva Svetog Antuna u Gusinju iz 1936.god.
o Redžepagića džamija u Plavu iz 1774.god.
o Šabovića džamija na Janjinoj Glavici u Plavu iz 1880.god.
o Nova Sultanija džamija u Plavu iz 1903.god.
o Džamija u Martinovićima iz 1800.god.
o Čekić džamija u Gusinju iz 1687.god.
o Džamija u Gornjem Vusanju na granici sa Albanijom iz 1710.god.
o Džombalića džamija u Donjem Vusanju iz 1910.god.sa starim grobljem
o Nova džamija u Gusinju iz 2001.god.na mjestu stare Radoničke džamije
MontenegroProjekt
125
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Plavsko područje ima bogatu kulturno-istorijsku prošlost od praistorije do našeg doba. Na
ovim prostorima su se smjenjivale i prožimale civilizacije i kulture, vjere i carstva, o čemu
svjedoče brojna nalazišta, utvrde, crkve, džamije, naseobine, groblja, tradicionalna
arhitektura, vjerovanja, običaji, etnološki motivi, nošnja, folklor.
Ostaci naseobina potiču iz paleolita, bakarnog i bronzanog doba, iz perioda Ilira, iz doba
Rimskog carstva. Iz srednjeg vijeka potiču ostaci vjerskih objekata i odbrambenih utvrđenja,
a iz doba turske valdavine potiču brojni spomenici orijentalnih karkteristika. Za rimski period
vezana su naselja “Gradac” i „Čelingrad” kod Plava, dok se vodovod pronađen na području
Gusinja, po jednima, veže za rimski, a po drugima, za osmanski period.
Značajnim ostacima iz praistorijskog peroda smatraju se crteži urezani u stijeni na brdu
Vezirova brada i na stijeni u blizini Grbaje.
Mnogi objekti su zbog svojih arhitektonskih, umjetničkih i istorijskih vrijednosti proglašeni
spomenicima kulture. U Plavu - Stara džamija i Redžepagića kula; u selu Brezojevica crkva
posvećena Sv.Trojici iz i zgrada škole; u Gusinju - Vezirova džamija i crkva Sv. Đorđa.
Tradicionalna arhitektura ovog kraja sačuvana je u oblicima kuća za stanovanje, koje su
pravljene od drveta, u kombinaciji drveta i kamena ili samo od kamena.
Ovo područje karakteriše izuzetno vrijedno etnografsko bogatstvo, koje se ogleda u
raznovrsnosti narodnih nošnji, izvorne muzike, folklora, običaja, a brojni su i proizvodi kućne
radinosti i zanatstva.
Ocjena stanja
Nakon utvrđenog stanja nepokretne kulturne baštine u Plavu, zaključeno je da ono nije na
zadovoljavajućem nivou, jer su na njenom velikom dijelu, kao i na najznačajnijim
spomeničkim jedinicama, ugrožene osnovne spomeničke vrijednosti, sa tendencijom dalje
promjene integriteta, gubitka spomeničkih vrijednosti i istorijske izvornosti, što je uslovljeno
djelovanjem različitih činilaca.
Spomenici kulture, tj. pojedine spomeničke jedinice koje nijesu privedene namjeni, nalaze se
u potpuno zapuštenom ili ruševnom stanju i zbog odsustva organizovane i osmišljene zaštitne
aktivnosti prema njima, prepušteni su neposrednom i neminovnom uticaju zuba vremena i
vandalskom odnosu pojedinaca.
MontenegroProjekt
126
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
2. 11. Tretman otpada
Upravljanje otpadom
Osnovni pravni okvir za upravljanje otpadom u Crnoj Gori je Zakon o upravljanju
otpadom („Sl. list CG“, br. 64, od 29. XII 2011), kojim se uređuju vrste i klasifikacija otpada,
kao i planiranje i način upravljanja otpadom. Pod otpadom se podrazumijeva svaka materija
ili predmet koju je imalac odbacio, namjerava da odbaci ili je dužan da odbaci u skladu sa
Zakonom. Emisije toksičnih komponenti u životnu sredinu danas predstavljaju vodeći
problem na globalnom nivou, a jedan od bitnih činilaca, koji doprinosi njihovom povećanju,
odnosno smanjenju jeste i otpad, tj. način upravljanja otpadom. Upravljanje otpadom
podrazumijeva sprječavanje nastanka, smanjenje količina otpada ili ponovnu upotrebu otpada
i sakupljanje, transport, preradu i odstranjivanje otpada, nadzor nad tim postupcima i
naknadno održavanje deponija, uključujući i aktivnosti trgovca i posrednika otpadom. U
Crnoj Gori, upravljanje otpadom se vrši u skladu sa Državnim planom upravljanja otpada i
Lokalnim planovima upravljanja komunalnim otpadom. Upravljanje komunalnim otpadom je
tema koja je postala vodeći problem, kako u svijetu tako i u našoj zemlji. Nepostojanje
valjanih evidencija je i dalje glavni razlog za nedostatak podataka o kvalitativnoj i
kvantitativnoj analizi otpada, što svakako otežava procjenu ukupne količine komunalnog
otpada u Crnoj Gori. U okviru kategorije komunalnog otpada, razlikuju se neopasni i opasni.
Opasni komunalni otpad nastaje kao rezultat aktivnosti u domaćinstvima i institucijama. S
obzirom da ne postoje posebni mehanizmi za praćenje produkcije ove vrste otpada, i da se
ona posmatra u sklopu ukupno proizvedenog komunalnog otpada, ne postoje podaci o
njegovom generisanju na godišnjem nivou.
U principu, ne postoji direktan i trenutan uticaj neadekvatno deponovanog otpada na
ljudsko zdravlje, ali se ono može ugroziti indirektnim putevima kao što su:
- raznošenje otpadnog materijala vjetrom ili od strane životinja,
- nekontrolisano izdvajanje zagađujućih gasova,
- širenje neprijatnih mirisa,
- paljenje otpada i emisija produkata sagorijevanja i
- nekontrolisano prodiranje voda zagađenih na neuređenim deponijama i ugrožavanje
ispravnosti bunara i vodotoka u okolini.
Čak i ako se propisno sakuplja i odlaže, otpad koji se nekontrolisano proizvodi,
ponovo ne upotrebljava i ne reciklira, ne doprinosi zaštiti životne sredine, već joj šteti.
Urbanizacija i industrijalizacija su doprinijele povećanju količina generisanog otpada, koji
postaje problem svjetskih razmjera i jedan od prioriteta za rješavanje. Povećanje broja
stanovnika, ali i standarda života, rezultiralo je i povećanjem količina otpada, koji se sve više
smatra resursom. Kako bi se postojeći resursi koristili racionalno i na održiv način potrebno
je, najprije, vršiti prevenciju nastanka otpada, odnosno smanjiti količine proizvedenog otpada
na izvoru (ne stvarati otpad nepotrebno). Neophodno je podsticati ponovnu upotrebu i
reciklažu, a tek kao posljednju opciju planirati pravilno odlaganje otpada. Takav mehanizam
upravljanja ne dozvoljava nekontrolisano jednokratno korišćenje resursa, već podstiče
njihovu racionalnu upotrebu.
Koncept upravljanja otpadom
Suština koncepta je, da odgovarajućim sistemima obezbijedi potpunu pokrivenost čitave
teritorije sa prioritetom smanjivanja količine otpada, ponovnom upotrebom („recikliranje“)
otpada, kontrolom na izvoru potencijalno opasnog otpada i uklanjanja („gašenja“) neuređenih
odlagališta.
MontenegroProjekt
127
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Strateškim master planom za upravljanje otpadom planirana je mreža međuopštinskih
deponija za selektivno sakupljanje i tretman otpada i to za opštine: Bar i Ulcinj; Kotor, Tivat i
Budvu; Herceg Novi; Podgorica, Danilovgrad i Cetinje; Nikšić, Plužine i Šavnik; Pljevlja i
Žabljak; Kolašin, Mojkovac i Bijelo Polje; Berane, Rožaje, Andrijevica i Plav.
Međuopštinski reciklažni centri predviđeni su u: Baru, Podgorici, Nikšiću, Mojkovcu,
Beranama i Pljevljima. U Plavu je predviđena deponija građevinskog otpada, šuta i materijala
iz otkopa kao i deponovanje mulja iz fekalnih otpadnih voda.
Pomenutim Strateškim master planom predviđena je izgradnja na teritoriji opštine Berane
(lokacija Vasove vode kod Beran sela) regionalne sanitarne deponije za opštine Plav,
Andrijevica, Rožaje i Berane.
U Opštini Plav postoji samo jedno privremeno odlagalište, za koje je donesena Odluka za
privremeno korišćenje, a u toku je donošenje Odluke o načinu privremenog skladištenja
komunalnog otpada i uslovima zaštite životne sredine i zdravlja ljudi prilikom privremenog
skladištenja komunalnog otpada. Za neka manja nelegalna odlagališta donešen je plan
uklanjanja i sanacija istih. U narednom periodu planira se projekat sanacije nesanitarnih
odlagališta u opštinama Ulcinj, Bijelo Polje, Kolašin, Mojkovac, Plav, Rožaje i Pljevlja. Za
sada, u saradnji sa Ministarstvom održivog razvoja i turizma, PROCON je pripremio
aplikacioni formular za WBIF 2012 VIII krug za izradu tehničke dokumentacije za sanaciju
nesanitarnih odlagališta. Predstojeće aktivnosti na projektu su izrada Studije izvodljivosti,
izrada Elaborata procjene uticaja na životnu sredinu, izrada Glavnog projekta, izrada
tenderske dokumentacije. Projekat će finansirati Evropska investiciona banka.
U međuvremenu, razmatrani su dalji koraci vezani za izgradnju regionalne sanitarne deponije
sa pratećim objektima na lokaciji Vasove vode za opštine Plav, Andrijevica, Berane, kako bi
se stvorili uslovi za odlaganje komunalnog otpada koji neće ugrožavati životnu sredinu i
zdravlje ljudi. Neuredjena odlagališta otpada imaju neposredan uticaj na sve segmente
životne sredine (vazduh, podzemne i površinske vode, zemljište i ugrožavanje bukom).
Prema podacima dobijenih iz opština u Crnoj Gori, utvrđeno je da je sakupljanje
otpada obezbijeđeno uglavnom u centrima (gradovima, odnosno urbanim cjelinama) jedinica
lokalne samouprave, da se u znatnoj mjeri u odnosu na urbane sredine sakuplja otpad koji se
stvara u ruralnim sredinama, odnosno selima i manjim naseljima. Procjenjuje se da je
sakupljanjem otpada od strane komunalnih preduzeća obuhvaćeno oko 80% stanovništva
koje živi u gradovima, dok se otpad koji se stvara u selima i manjim naseljima odlaže na
„nelegalnim deponijama“.
Procjena količine komunalnog otpada za period 2010-2013. godine
Opština
Plav
2009.g.
3601 t
2010.g.
3601 t
2011.g.
3781 t
2012.g.
3970 t12
2013.g.
4168 t
Neadekvatno postupanje sa opasnim i neopasnim otpadom na teritoriji Crne Gore za
rezultat ima negativan uticaj na sve segmente životne sredine
12
Količina komunalnog otpada za 2012 godinu, prema podacima koje su Sekretarijati lokalnih samouprava
dostavili Agenciji za zaštitu životne sredine: Plav 467,00 tona (izvor PUP Plava)
MontenegroProjekt
128
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
3. IDENTIFIKACIJA PODRUČJA ZA KOJA POSTOJI MOGUĆNOST DA BUDU
IZLOŽENA ZNAČAJNOM RIZIKU
Sa stanovišta zaštite životne sredine, sledeće kategorije uticaja su relavantni za identifikaciju
zona – područja u zahvata PUP-a za koja postoji mogućnost da budu izložena značajnom
riziku:
a) ključni prirodni resursi (šume, vodni potencijal, otvoreni planinski tereni i
poljoprivredno zemljište),
b) ambijentalne i kulturne vrednosti prostora,
c) socijalni i ekonomski činioci razvoja
koji su značajni za obradu uticaja Plana na životnu sredinu.
Navedene kategorije uticaja su u direktnoj vezi sa ključnim pitanjima razvoja: izgradnja
građevinskih objekata, uključujući turističke objekte i infrastrukturu, poljoprivreda i
šumarstvo i iskorišćavanje vodnog potencijala (vidi poglavlje 1. 3. Osnovna pitanja koja će
biti razmatrana u okviru SPU, str 62), radi čega se rezultati analize i vrednovanja predjela
(Studija prirodnih uslova i Studija predjela za Prostorno urbanistički plan Opštine Plav) mogu
iskoristiti za identifikaciju područja – zona za koje postoji mogućnost da budu izložena
značajnom riziku.
a. Odnos veličine uticaja i pojave značajnog rizika
Pretpostavka i polazna hipoteza je da će implicirani uticaji po svom obimu biti ograničenih
prostornih razmjera (lokalizovani na plansko područje).
U vezi sa veličinom planskog područja, značajan je podatak o ukupnoj planiranoj
promjeni u strukturi površina pod prirodnim i polu-prirodnim staništima (kategorije:
livade, šiblje, žbunje, močvare, trska, goleti...) u izgrađene površine za ukupno 745,9 ha. U
toj površini učestvuju zone: (i) Opštinskog centra Plava sa 603,8ha, (ii) sekundarnog
opštinskog centra Gusinja sa 91,7 ha i (iii) sekundarnog opštinskog centra Murina sa 74,5 ha
(vidi tabelarne podatke u poglavlju 1.2.5 Prostorna distribucija planskih sadržaja,
podpoglavlja a, b, c i d, strane 24 - 42). Procentualno učešće planiranih izgrađenih površina
(745,9ha) u ukupnoj teritoriji opštine Plav (48.600ha - 486km2),) iznosi 0,65%.
Intenzitet gore navedenih uticaja je u direktnoj zavisnosti od planerskih rješenja za ključna
pitanjima razvoja (turizam i izgradnja (građevinskih) objekata, poljoprivreda i šumarstvo)
koja su, opet vezana za prirodne resurse, odnosno uslove njihovog korišćenja. Osim
direktnog uticaja na resurse, predložena rješenja iz Plana imaju uticaj na gubljene prirodnih
staništa, odnosno njihovo pretvaranje u druge oblike korišćenja (gradsko – građevinsko
zemljište, saobraćajne i druge izgrađene površine, novo poljoprivredno zemljište i dr).
Prostor u zahvatu PUP-a je podijeljen na 3 planske jedinice: (i) Opštinski centar Plava, (ii)
sekundarni opštinski centar Gusinja i (iii) sekundarni opštinski centar Murino.
Pregledom prostornog položaja planerskih rješenja vezanih za prirodne resurse po
navedenom zonama, u Nacrtu PUP-a nijesu identifikovana veća područja / šire zone (u
prostornom smislu) za koje postoji mogućnost da budu izložena značajnom riziku. U pitanju
su zone postojećih najvećih naselja u kojima je prisutna neplanska i nelegalna / "divlja"
gradnja.
Po veličini gore navedenog uticaja - planirane promjene površine prirodnih i poluprirodnih
staništa u izgrađene površine u zoni navedenih naselja, može se ocijeniti da se radi o
manjem (prostorno ograničenom) uticaju za koji ne postoji mogućnost da dovede do
pojave značajnog rizika za životnu sredinu.
MontenegroProjekt
129
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
U okviru Opisa postojećeg stanja prirodne i životne sredine i njenog mogućeg razvoja
(poglavlje 2, str 67 - 128), dati su opisi segmenata životne sredine za cijelu teritoriju opštine
Plav koji su uključili, u mjeri raspoloživih / dostupnih podataka, opise gore navedenih zona
(Plav, Gusinje i Murino) razrađivanih u planskom konceptu PUP-a.
Imajući u vidu njihovu veličinu, prostorni karakter, postojeće i planirane namjene korišćenja
prostora, za navedene zone su dati opisi njihovih građevinskih područja u okviru poglavlja
1.2.5 Prostorna distribucija planskih sadržaja, podpoglavlja a, b, c i d, strane 24 - 42.
b. Konflikt pogodnosti (predjela i njihovih prirodnih resursa) i planiranih
namjena
U okviru Plana predjela, koji je urađen za potrebe ovog PUP-a, analizirana je konfliktnost
planiranih namjena iz PUP-a sa pogodnošću predjela, po tipovima predjela, odnosno njihovih
prirodnih resursa, kroz logičku matricu i grafički prikaz same analize - karta konflikata u
predjelu.
Sama matrica za identifikaciju je uključila sledeće polazne elemente: (i) opšti interes (zaštita
prirode, zaštita prirodnih resursa i zaštita životne sredine), (ii) potrebe i zahtjevi primarne
djelatnosti, (iii) potrebe i zahtjevi drugih sektora i (iv) potrebe i zahtjevi koji proizilaze iz
optih društvenih interesa (vidi narednu tabelu)
MATRICA ZA IDENTIFIKACIJU KONFLIKATA
Tip karaktera
predjela
Tip 1: Masiv
Crnogorskih
Prokletija,
Tip
1.1Krečnjački
tereni Karanfila
i Bjeliča
Tip
1.2Paleozojski
masiv
Prokletija
Tip
2:
Krševitokrečnjački
tereni planine
Visitor,
sa
širom
okolinom
Tip 3: Dolina
Lima-Gornje
Polimlje
Osetljivost predjela
NP“Prokletije“
Endemo-reliktne šume
molike na Starac planinipredložena zaštita kao ZZS
Predložena zaštita za
Oko Skakacice kao SP
Ekološki
osetljiv
lokalitet:
IPA stabnište- Dolina
Grebaje
IBA staništeProkletije
EMERALD područje
-Plavsko - Gusinjske Prokletije sa
Bogićevicom
Predlog za zaštitu RP
“Visitor“.
Ekološki
osjetljivi
lokaliteti: IPA stabnište-Visitor;
IBA
stanište-Visitor
i
EMERALD područje- Visitor sa
Zeletiniom;
Slatkovodni ekosistem
Ekološki
osjetljivu
lokaliteti
IPA staniše,
Emerald
područjepotencijalno
Značajno stanište nekih
riba
MontenegroProjekt
Pogodnost
1
Šumarstvo
Pogodnost
2
Turizam/spo
rt i
rekreacija
Šumarstvo
Turizam/spo
rt i
rekreacija
Poljoprivred
a
Turizam/spo
rt
i
rekreacija
Pritisci
Konflikti
Koridor auto- puta i druga
postojeća i planirana saobraćana
infrastruktura (magistrlni put
M9,regionalni put Plav-Dećane,
velika mreža lokalnih puteva),
tuneli i dr.
planirane mHE na
Veličkoj rijeci, na Komarači,
Babinopoljskoj rijeci.
Drugi infrastrukturni
objekti (žičare, trafostanice,
vetrenjače i dr.)
Povećana potreba za
turističko-rekreacijskim korištenjem
(planirane zone Vaganica-Mokra
gora, Čakor-Bogićevica, Kofiljača,
Kolenovići-Bor-Završ).
Povećana potreba za
turističko-rekreacijskim korištenjem
(zona Plana(Visitor)-Pepiće)
Infrastrukturni objekti –
saobraćajnice, žičare,
trafostanice,mHE (Murinjska
rijeka).
Infrastrukturni
koridori
(širi koridor auto-puta, mreža
magistralnih, regionalnih i lokalnih
puteva, trase dalekovoda).
Širenje naselja.
Privredna
zona
uz
saobraćajnice.
Komunalna infrastruktura
(prečišćivači
otpadnih
voda,
transfer stanica-Pjeskovi).
I-II
I-III
I-IV
130
I-III-IV
I-II-IV
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
Tip
Kotlinski
predioPlavskogusinjski
terminalni
basen,
4:
Predlog za zaštitu –
SP“Plavsko
jezero“,
SP“
Alipašini izvori“.
IBA stanište- Plavsko
jezero sa plavnim livadama
MontenegroProjekt
Poljoprivred
a
decembar 2013.
Turizam/spo
rt
i
rekreacija
Širenje naselja
Infrastrukturni koridori
planirana mHE- Grlja.
Drugi infrastrukturni
objekti
(žičare,trafostanice,prečišćivači
otpadnih voda i dr.)
Povećana potreba za
turističko-rekreacijskim korištenjem
(planirane zone Plavsko jezero,
Alipašini izvori, Skić).
131
I-II
I-III
I-IV
II-III
II-IV
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
4. POSTOJEĆI PROBLEMI U POGLEDU ŽIVOTNE SREDINE U VEZI SA
PLANOM
Na prostoru koji je u obuhvatu PUP postoje određeni problemi koji su posledica odvijanja
brojnih ljudskih aktivnosti, uključujući funkcionisanje naselja, infrastrukture i odvijanje
privrednih – industrijskih aktivnosti.
Najznačajniji problemi u pogledu životne sredine odnose se, dominantno na: (i) neadekvatno
postupanje s otpadom, uključujući tretman otpadnih voda i (ii) negativan uticaj na predjele i
ambijent kao posledica nekontrolisane gradnje i neadekvatnog razvoja naselja i
infrastrukture, ali i zagađenje voda sa svim implikacijama koje se odnose na parametre
njenog kvaliteta i aerozagađenje kao posljedica saobraćaja - prometa vozila ,
Većina navedenih uticaja je trajnog karaktera, ali, ipak, sa ograničenom prostornom
disperzijom.
Posebni problemi vezani za Plan i životnu sredinu u zoni zahvata Plana
1. Poseban problem, koji prevazilazi granice i mogućnosti ovog planskog dokumenta,
predstavlja činjenica da je poslednjih par decenija na području opštine Plav bio izražen
negativan trend u upravljanju prostorom, što je takođe opšta pojava u Crnoj Gori. To se
prvenstveno manifestovalo kroz promjenu namjene prostora, neplansku ili nelegalnu
izgradnju, i nekontrolisanu urbanizaciju. Na taj način se indirektno povećala izloženost
različitih sadržaja negativnim uticajima odvijanja aktivnosti i na predmetnom prostoru.
2. U pogledu zaštite i upravljanja postojećim
zaštićenim prirodnim dobrima u zoni
zahvata Plana se nalazi NP Prokletije, za koji
su kao i za druga zaštićena područja u Crnoj
Gori, prisutan problem organizovanja i
sprovođenje direktnog upravljanja tim
zaštićenim područjem na terenu, sa jedne
strane, i nepostojanje plana upravljanja (i
programa zaštite i razvoja) za to područja, sa
druge strane.
Ridsko jezero,rezervat prirode u NP Prokletije
MontenegroProjekt
132
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
3. Problem nerazvijenosti Plava je takođe opšti problem koji je prisutan šire, na Sjeveru
Crne Gore. Taj problem prati smanjenje broja stanovnika i razvoj neplanskih i infrastrukturno
neopremljenih naselja sa niskim nivoom komunalnih standarda.
4. Veze veličine zaštićenog područja prirode - NP Prokletije na ograničenja planskog
koncepta PUP-a. Činjenica da NP Prokletije (16.638ha - 166,38km2) zauzima skoro
30%(29,2%) teritorije opštine Plav (486 km2 - 48.600ha) često se navodila kao protivargument uspostavljanju tog NP-a, posebno u kontekstu ograničenja - barijere za razvoj
Plava. Ta činjenica je dovođena (Savjet PUP-a, Forum građana) i u vezu sa ograničenim
mogućnostima za planiranje većih rezvojnih projekate u predmetnom PUP-u.
Plav, Plavsko jezero i zaštićeni masiv Prokletija u pozadini
MontenegroProjekt
133
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
5. OPŠTI I POSEBNI CILJEVI STRATEŠKE PROCJENE UTICAJA NA ŽIVOTNU
SREDINU
Definisanje strategije i opštih ciljeva zaštite životne sredine na području Plana zasniva se na
usvojenim strateškim dokumentima u hijerarhijski višim planovima od kojih su od ključnog
značaja, prvenstveno Prostornog plaan Crne Gore, ali i ostalih planova, programa, strategija i
politika navedenih u okviru poglavlja 1. 2. 7. - Odnos PUP-a prema drugim planovima i
programima.
Prilikom izrade planova, većina opštih ciljeva vezana je za planska dokumenta višeg reda i
uslove koji oni diktiraju, dok se posebni ciljevi definišu za specifičnost plana, konkretni
razmatrani prostor, namjenu površina, dominantne djelatnosti koje se odvijaju na
posmatranom području, a sve u kontekstu postojećeg stanja životne sredine na prostoru koji
je predmet plana.
5.1. Opšti ciljevi strateške procjene
Osnovni cilj izrade Strateške procjene uticaja je obezbeđivanje da pitanja životne sredine,
uključujući i zdravlje ljudi, budu potpuno uzeta u obzir prilikom razvoja, radi obezbeđivanja
održivog razvoja, obezbeđivanje učešća javnosti, kao i unapređivanja nivoa zaštite zdravlja
ljudi i životne sredine.
Prostornim planom Crne Gore do 2020-te i Nacionalnom strategijom održivog razvoja
definisani su opšti ciljevi u oblasti zaštite životne sredine – očuvanje kvaliteta životne
sredine, kao i očuvanje i unapređenje prirodnih vrijednosti, posebnosti prostora i kulturnoistorijske baštine Crne Gore.
Opšti ciljevi zaštite životne sredine na području PUP proističu i iz opštih ciljeva zaštite
životne sredine definisanih Zakonom o životnoj sredini (''Službeni list CG'', br. 55/00):
¾ očuvanje i zaštita zdravlja ljudi, cjelovitosti, raznovrsnosti i kvaliteta ekosistema,
genofonda životinjskih i biljnih vrsta, plodnosti zemljišta, prirodnih ljepota i
prostornih vrijednosti, kulturne baštine i dobara koje je stvorio čovjek;
¾ obezbeđenje uslova za ograničeno, razumno i održivo gazdovanje živom i neživom
prirodom, očuvanje ekološke stabilnosti prirode, količine i kvaliteta prirodnih
bogatstava i sprečavanje opasnosti i rizika po životnu sredinu.
Polazeći od osnovnih prostorno-planskih ciljeva iz planova višeg reda i opštih ciljeva zaštite
životne sredine iz relevantnih strategija u oblastima zaštite životne sredine i (održivog)
razvoja, prepoznati su sledeći ciljevi zaštite životne sredine koji se dalje mogu koristiti za
definisanje ciljeva SPU PUP-a Plava:
Ciljevi
Indikatori
Razvoj organizovanog vodosnabdevanja
Povećanje kapaciteta za vodosnabdevanje
Petodnevna biološka potrošnja kiseonika BPK5
Očuvanje kvaliteta površinskih i podzemnih voda
Smanjiti rizik od poplava
% smanjenja površina zemljišta ugroženih poplavama
Promjena površina obradivog zemljišta (%)
Očuvati obradivo poljoprivredno zemljište
Promjena površina pod livadama i pašnjacima (%)
Očuvanje površina pod livadama i pašnjacima
Unaprenenje stanja šuma i povećanje površine pod Promjena površina šumskog zemljišta
šumom
Zaustaviti proces erozije
Smanjenje površine zemljišta obuhvaćenog erozijom (%)
% domaćinstava uključenih u sistem
Održivo upravljanje komunalnim otpadom
% otpada koji se deponuje
% izgubljenih vrsta u odnosu na region
Očuvati biodiverzitet – izbjeći nepovratne gubitke
MontenegroProjekt
134
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Izbjeći oštećenje zaštićenih i značajnih prirodnih Broj i površina zaštećenih i značajnih prirodnih dobara
dobara
Rekultivacija degradiranih površina
% rekultivisanih površina
Očuvanje kulturnih dobara
Broj i značaj ugroženih objekata kulturnog nasljeđa
Podizanje kvaliteta datog prostora
Opremanje lokacije (komunalna i saobraćajna
infrastruktura, objekti društvenog standarda, i sl.)
Očuvanje naseljenosti – zaustavljanje iseljavanja
% smanjenja stanovnika
Rast zaposlenosti
% zaposlenih i nezaposlenih
Unaprijediti i razviti infrastrukturu
Broj i kvalitet novih elemenata infrastructure
Unaprijediti informisanje javnosti po pitanjima životne Broj informacija o životnoj sredini
sredine
Kao relevantni za realizaciju PUP-a, smatraju se i opšti ciljevi zaštite životne sredne koji su
dati u Nacionalnoj strategiji održivog razvoja, među kojima su naročito značajni:
¾ uravnotežen i pravičan ekonomski razvoj koji se može održati u dužem vremenskom
periodu;
¾ pažljivo upravljanje i očuvanje (u najvećoj mogućoj mjeri) neobnovljivih
resursa;
¾ racionalna/održiva upotreba energije i prirodnih resursa (vode, zemljišta, šuma,
itd.);
¾ minimiziranje otpada, efikasno sprečavanje i kontrola zagađenja, i minimiziranje
ekoloških rizika;
¾ primjena principa predostrožnosti, tj. zahtjeva da se očuva prirodna ravnoteža u
okolnostima kada nema pouzdanih informacija o određenom problemu;
¾ primjena principa ekološke kompenzacije - ako se ne mogu izbjeći negativni efekti na
fizičke karakteristike područja sa velikim vrijednostima biološkog diverziteta ili
diverziteta prirodnih predjela, onda treba postići balans pomoću mjera zaštite i
konzervacije;
¾ poštovanje ekološkog integriteta - treba zaštiti ekološke procese od kojih zavisi
opstanak vrsta, kao i staništa od kojih zavisi njihov opstanak;
¾ obezbjeđenje restauracije i ponovnog stvaranja/obnavljanja - gdje je to moguće,
biodiverzitet i diverzitet prirodnih predjela, treba da bude restauriran ili/i ponovo
stvoren, uključujući mjere za rehabilitaciju i reintrodukciju ugroženih vrsta;
¾ izbor najboljih tehnologija koje su na raspolaganju i najboljih primjera iz prakse za
zaštitu životne sredine;
¾ primjena principa pažljivog donošenja odluka, na osnovu najboljih mogućih
informacija;
¾ obezbjeđenje učešća svih zainteresovanih strana u procese odlučivanja o ključnim
pitanjima životne sredine vezane za projekat (centralne i lokalne vlasti, nevladine
organizacije, privatni/ poslovni sektor, profesionalne organizacije, sindikat), uz
izgradnju dijaloga i povjerenja i uz razvoj društvenog kapitala;
¾ zaštita kulturnog identiteta područja.
Strateška procjena PUP-a Plava je procijenila potencijalne negativne uticaje na životnu
sredinu i pružila predlog adekvatnih mjera koje će se preduzeti u cilju sprečavanja i
smanjenja štetnih uticaja aktivnosti čija realizacija je predviđena ovim planskim
dokumentom.
Rezultati Nacrta Strateške procjene uticaja tog Plana doprinijeće odgovarajućem donošenju
odluka u daljem planskom procesu.
MontenegroProjekt
135
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Poštujući hijerarhijski položaj PUP-a Plav, sa jedne strane, i uzimajući u obzir prethodno
prepoznate - identifikovane ciljevi zaštite životne sredine, u ovoj SPU su definisani sledeći
Opšti ciljevi zaštite životne sredine SPU PUP-a opštine Plav:
•
•
•
•
Održivo korišćenje prirodnih resursa (vode, zemljišta, šuma, itd.)
Očuvanje biodiverziteta i ekosistemskih usluga, kao i kvlaliteta ključnih
prirodnih resursa (površinske i podzemne vode, zemljište, šume, livade i
pašnjaci)
Unapređenje zaštite zaštićenih prirodnih dobara
Održivo upravljanje komunalnim otpadom
5.2. Posebni ciljevi strateške procjene uticaja i izbor indikatora
Posebni ciljevi zaštite životne sredine planskog područja utvrđuju se na osnovu analize stanja
životne sredine i značajnih pitanja, problema, ograničenja i potencijala planskog područja,
kao i prioriteta za rješavanje ekoloških problema, a u skladu su sa opštim ciljevima i načelima
zaštite životne sredine.
Posebni ciljevi strateške procjene predstavljaju razradu opštih ciljeva i definisani su na
osnovu sagledanih problema i zahtjeva za zaštitu životne sredine na nacionalnom,
regionalnom i lokalnom nivou.
Imajući u vidu prostorni obuhvat PUP-a, planirane namjene površina, stanje životne sredine u
planskom području i prethodno definisane opšte ciljeve zaštite životne sredine, definisani su
sledeći
Posebni ciljeve zaštite životne sredine SPU PUP-a opštine Plav:
Opšti cilj: Održivo korišćenje prirodnih resursa
Posebni cilj: Optimalan planski koncept sa racionalnim pristupom u namjeni prostora i
distribuciji planiranih sadržaja
Posebni cilj: Racionalna/održiva upotreba prirodnih resursa
Posebni cilj: Korišćenje obnovljivih izvora energije
Posebni cilj: Uravnotežen ekonomski rast i razvoj
Posebni cilj: Zaštita kvaliteta obradivog i neobradivog poljoprivrednog zemljišta
Opšti cilj: Očuvanje biodiverziteta i ekosistemskih usluga, kao i kvlaliteta ključnih prirodnih
resursa
Posebni cilj: Očuvanje biodiverziteta
Posebni cilj: Zaštita šuma i njihovo racionalno korišćenje
Posebni cilj: Zaštita postojećih predionih vrijednosti
Opšti cilj: Unapređenje zaštite zaštićenih prirodnih dobara
Posebni cilj: Efikasna zaštita i upravljanje zaštićenim prirodnim dobrima
Opšti cilj: Održivo upravljanje komunalnim otpadom
Posebni cilj: Efikasno sakupljanje i odlaganje komunalnog otpada na odgovarajućoj
lokaciji
MontenegroProjekt
136
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
6. PROCJENA MOGUĆIH UTICAJA PLANSKIH REŠENJA NA ŽIVOTNU
SREDINU
Zaštita životne sredine je danas jedan od prvorazrednih društvenih zadataka. Danas prisutne
negativne posledice uglavnom su posledica pogrešno planirane izgradnje naselja,
saobraćajnih sistema i infrastrukturnih sistema, nekontrolisane i neadekvatne upotrebe
energije, neadekvatnog postupanja s otpadom, kao i nepoznavanja osnovnih zakonitosti iz
domena životne sredine
Cilj izrade Strateške procjene uticaja predmetnog Plana na životnu sredinu je sagledavanje
mogućih negativnih uticaja na kvalitet životne sredine i predviđenih mjera za njihovo
smanjenje, odnosno dovođenje u prihvatljive okvire ne stvarajući konflikte u prostoru i
vodeći računa o kapacitetu životne sredine na posmatranom prostoru. Da bi se postavljeni
ciljevi ostvarili, potrebno je sagledati Planom predviđene aktivnosti i mjere za smanjenje
potencijalno negativnih uticaja.
Predmetni Plan će predstavljati okvir za razvoj opštine Plav, ali i regiona, a moguće promjene
kvaliteta životne sredine po svojim karakteristikama, intenzitetu i prostornom rasprostiranju
ne bi trebalo da imaju veliki negativan uticaj, pogotovo ne u odnosu na postojeće stanje
životne sredine, ali svakako mogu negativno uticati na opštu nepovoljnu sliku na području
predmetnog Plana pa ih je u tom kontekstu neophodno analizirati.
U strateškoj procjeni, akcenat nije stavljen isključivo na analizu planskih rješenja koja mogu
implicirati negativne uticaje i trendove, već i na ona planska rješenja koja doprinose zaštiti
životne sredine i podizanju kvaliteta života na posmatranom prostoru.
6.1. Procjena uticaja varijantnih rešenja
Zakon o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu ne propisuje krakteristikevarijantna
rešenja plana koja podležu strateškoj procjeni uticaja, ali u praksi se moraju razmatrati
najmanje dve varijante, i to (a) varijanta da se plan ne usvoji i implementira i (b) varijanta da
se plan usvoji i implementira.
U slučaju PUP-a za Plav čija je pripreme omogućena sredstvima iz LAMP projekta13, u
okviru 3-će faze njegove pripreme razrađene su bile 3 varijante – scenarija razvoja (A, B i C)
i nekoliko podvarijanti u okviru njih, kao što je to bilo predviđeno u prethodno utvrđenim
uslovima14 izrade Plana. Za svaku od utvrđenih varijanti - scenarija razvoja urađena je (fazna)
Procjena uticaja na životnu sredinu, po prostornim jedinicama – zonama zahvata PUP-a i po
ključnim pitanjima (osnovama) razvoja.
U Izvještaju za tu fazu Procjenu uticaja na životnu sredinu (februar 2013) urađen je pregled
razloga koji su poslužili kao osnova za izbor varijantnih rješenja u Planu, kao i sama procjena
uticaja razmatranih varijantnih rješenja – scenarija razvoja na životnu sredinu (član 15, stav
2, alineja 8) Zakona o Strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu).
Od razmatranih varijantnih rješenja, u (faznom) Izvještaju je Scenario B ocijenjen pozitivnije
od ostala dva scenarija, sa („zelenog“) stanovišta uticaja na životnu sredinu.
Kao izvod iz tog Izvještaja, u ovom poglavlju SPU je dat sumarni tabelarni pregled procjene
identifikovanih uticaja varijantnih rješenja - scenarija razvoja (A, B i C) na životnu sredinu,
po prostornim jedinicama – zonama PUP-a i ključnim pitanjima (osnovama) razvoja
13
Projekat zemljišne administracije i upravljanja (LAMP) usmjeren je na poboljšanje efikasnosti u procesu
prostornog planiranja, izdavanja dozvola i uknjižbe nekretnina. Sredstva za ovaj projekat (br 7647) obezbjeđuje
Svjetska banka
14
Programski zadatak za izradu Prostorno urbanističkog plana Opštine Plav i Strateške procjene uticaja na
životnu sredinu tog plana
MontenegroProjekt
137
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Sumarni pregledi (relativnih) procjena identifikovanih uticaja varijantnih rješenja - scenarija razvoja (A, B i C) na životnu sredinu, po
prostornim jedinicama – zonama PUP-a i ključnim pitanjima (osnovama) razvoja
Značenje vrijednosti za ocjenu intenziteta uticaja:
0 - nema uticaja
1 - relativno manji negativan uticaj;
2 - ukupno, prosječan negativni uticaj;
3 – značajan negativan uticaj;
(i) Poljoprivreda i šumarstvo
Varijantno
rješeje –
Scenario razvoja
A
B
C
D
Prostorne
jedinice –
podzone
A1 i A2
B
C1 C2 i
C3
D1 D2 i
D3
MontenegroProjekt
Identifikovani negativni uticaji na životnu sredinu
Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda
od sredstava koja se koriste u poljoprivredi - đubriva i
pesticidi / sredstava za zaštitu bilja
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa, uključujući
biološke resurse kao što su šume i ljekovito bilje
Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje
(konverzija) u druge oblike korišćenja (poljoprivredne
površine)
Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda
od sredstava koja se koriste u poljoprivredi - đubriva i
pesticidi / sredstava za zaštitu bilja
Iskorišćavanje prirodnih resursa (šumski resursi i
ljekovito bilje)
Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda
od sredstava koja se koriste u poljoprivredi - đubriva i
pesticidi / sredstava za zaštitu bilja
Iskorišćavanje prirodnih resursa (šumski resursi,
ljekovito bilje)
Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda
od sredstava koja se koriste u poljoprivredi - đubriva i
SCENARIO A
Intenzitet uticaja
12manji prosječan
3značajan
SCENARIO B
Intenzitet uticaja
12manji prosječan
2
1
2
1
3značajan
SCENARIO C
Intenzitet uticaja
12manji prosječan
2
2
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
138
3značajan
3
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
E
E1 i E2
pesticidi / sredstava za zaštitu bilja
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa, uključujući
biološke resurse kao što su šume, šumski plodovi i
ljekovito bilje
Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda
od sredstava koja se koriste u poljoprivredi - đubriva i
pesticidi / sredstava za zaštitu bilja
Iskorišćavanje prirodnih resursa (šumski resursi,
ljekovito bilje)
decembar 2013.
2
2
1
2
1
1
2
2
1
2
1
2
2
2
(ii) Iskorišćavanje vodnog potencijala
Varijantno
rješeje –
Scenario razvoja
A
B
C
D
E
Prostorne
jedinice –
podzone
Identifikovani negativni uticaji na životnu sredinu
A1 i A2
Direktno iskorišćavanje prirodnih (vodnih) resursa
Promjene u vodotocima, zasipanje novih akumulacija
Prekid migratornih puteva za vodene organizme (ribe)
Izmjena structure i sastava vodenih organizama u
novim akumulacijama
Promjena stabilnosti rječnih obala
SCENARIO A
Intenzitet uticaja
12manji prosječan
2
1
2
3značajan
SCENARIO B
Intenzitet uticaja
12manji prosječan
3značajan
1
SCENARIO C
Intenzitet uticaja
12manji prosječan
2
1
2
3značajan
1
0-1
0-1
B
C1 C2 i
C3
D1 D2 i
D3
E1 i E2
MontenegroProjekt
Direktno iskorišćavanje prirodnih (vodnih) resursa
Promjene u vodotocima, zasipanje novih akumulacija
Prekid migratornih puteva za vodene organizme (ribe)
Izmjena structure i sastava vodenih organizama u
novim akumulacijama
Direktno iskorišćavanje prirodnih (vodnih) resursa
Promjene u vodotocima, zasipanje novih akumulacija
Prekid migratornih puteva za vodene organizme (ribe)
Izmjena structure i sastava vodenih organizama u
novim akumulacijama
2
1
2
1
2
2
1
1
2
2
2
1
2
1
1
139
2
1
3
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
(iii) izgradnja (građevinskih) objekata, uključujući turističke objekte i saobraćajnu infrastrukturu
Varijantno
rješeje –
Scenario razvoja
A
B
C
D
Prostorne
jedinice –
podzone
A1 i A2
B
C1 C2 i
C3
D1 D2 i
D3
MontenegroProjekt
Identifikovani negativni uticaji na životnu sredinu
Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz
planiranih objekata (zagađivanje vazduha, zemljišta,
podzemnih i površinskih voda)
Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje
(konverzija) u druge oblike korišćenja koji fizički
uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine njihove
komponente zbog izgradnje građevinskih,
infrastrukturnih i dr objekata
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa
Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz
planiranih objekata (zagađivanje vazduha, zemljišta,
podzemnih i površinskih voda)
Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje
(konverzija) u druge oblike korišćenja koji fizički
uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine njihove
komponente zbog izgradnje građevinskih,
infrastrukturnih i dr objekata
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa
Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz
planiranih objekata (zagađivanje vazduha, zemljišta,
podzemnih i površinskih voda)
Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje
(konverzija) u druge oblike korišćenja koji fizički
uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine njihove
komponente zbog izgradnje građevinskih,
infrastrukturnih i dr objekata
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa
Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz
planiranih objekata (zagađivanje vazduha, zemljišta,
podzemnih i površinskih voda)
Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje
SCENARIO A
Intenzitet uticaja
12manji prosječan
3značajan
SCENARIO B
Intenzitet uticaja
12manji prosječan
3značajan
SCENARIO C
Intenzitet uticaja
12manji prosječan
3značajan
2
2
3
2
3
2
2
3
2
3
1
2
2
1
2
2
2
1
2
2
2
1
2
2
2
1
1
2
1
2
1
2
1
2
1
1
1
1
1
1
2
140
2
2
2
3
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
E
E1 i E2
MontenegroProjekt
(konverzija) u druge oblike korišćenja koji fizički
uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine njihove
komponente zbog izgradnje građevinskih,
infrastrukturnih i dr objekata
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa
Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje
(konverzija) u druge oblike korišćenja koji fizički
uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine njihove
komponente zbog izgradnje građevinskih,
infrastrukturnih i dr objekata
Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz
planiranih objekata (zagađivanje vazduha, zemljišta,
podzemnih i površinskih voda)
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa
decembar 2013.
1
1
2
1
1
2
2
2
1
2
2
2
1
1
141
2
1
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
6.2. Evaluacija / karakterizacija uticaja
U nastavku rada na Strateškoj procjeni uticaja, na nivou Nacrta Plana izvršena je evaluacija
značaja - veličine, prostornih razmjera i vjerovatnoće uticaja na životnu sredinu za planska
rešenja koja su bazirana na izmijenjenom Scenariju B.
Značaj tih uticaja je procijenjen u odnosu na veličinu (intenzitet) uticaja i njegove prostorne
razmjere. Uticaji, odnosno efekti, planskih rješenja, prema veličini promjena su ocijenjeni
brojevima od -3 do +3, pri čemu se znak minus odnosi na negativne, a znak plus za pozitivne
promjene.
Pregled kriterijuma za ocjenjivanje veličine mogućih uticaja
Veličina uticaja
Kritičan
Veći
Manji
Nema uticaja
Pozitivan
Povoljan
Vrlo povoljan
Oznaka
-3
-2
-1
0
+1
+2
+3
Opis
Preopterećuje kapacitet prostora
U većoj mjeri narušava životnu sredinu
U manjoj mjeri narušava životnu sredinu
Nema uticaja na životnu sredinu
Manje pozitivne promjene u životnoj sredini
Povoljne promjene kvaliteta životne sredine
Promjene bitno poboljšavaju kvalitet života
Pregled kriterijuma za ocjenjivanje - vrednovanje prostornih razmjer mogućih uticaja
Značaj uticaja
Regionalni
Opštinski
Lokalni
Oznaka
R
O
L
Opis
Moguć je uticaj na regionalnom nivou
Moguć je uticaj na opštinskom nivou
Moguć je uticaj lokalnog karaktera
Vrednosna skala za procjenu vjerovatnoće - javljanja mogućih uticaja
Vjerovatnoća
100%
više od 50%
manje od 50%
Oznaka
Opis
Uticaj je vrlo vjerovatan
W
Uticaj je vjerovatan
V
Uticaj je moguć
M
Pored toga, dodatni kriterijumi mogu se izvesti prema vremenu trajanja uticaja, odnosno
posljedica. U tom smislu mogu se definisati privremeni-povremeni (P) i dugotrajni (D) efekti.
Na osnovu kriterijuma procjene veličine, prostornih razmjera i procjene vjerovatnoće uticaja
planskih rješenja na ciljeve SPU, urađena je evaluacija identifikovanih uticaja.
Sumarni pregled planskih rješenja u Nacrtu PUP-a Plava koja su obuhvaćena višekriterijumskom
evaluacijom
A.
Planska rješenja PUP-a koji su uzeti u obzir za evaluaciju / karakterizaciju uticaja
1. Kategorija I - Planirane promjene namjene površina pod prirodnim i polu-prirodnim
staništima (kategorije: livade, šiblje, žbunje, močvare, trska, goleti...) na ukupno 745,9
ha, za sledeće namjene:
a) Stanovanje sa društvenim sadržajima i servisima kroz: a) Generalno urbanističko rješenje za
opštinski centar Plav , b) Generalno urbanističko rješenje za sekundarne opštinske centre:
Gusinje i Murino i c) (smjernice za) Uređenje i izgradnju prostora u ostalim (ruralnim)
naseljima na definisanom građevinskom zemljištu i izvan njega (vidi detalje u okviru
poglavlja 1.2.5. , strane 24-52)
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
142
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
b) Turizam15: u sljedećim turističkim zonama u okviru opštine Plav: (a) Primarne turističke
zone: (-) Zona Plavsko jezero (-) Zona područja Gusinja, (-) Zona Babino polje - Bogićevica, i
(b) Sekundarne turističke zone (-) Zona planine Visitor, (-) Zona Murino - Velika – Čakor i (-)
Zone vikend, gradskog i tranzitnog turizma. Ove zone su očekivane prateće pojave razvoja
primarnih i sekundarnih zona opštine. Naime, predviđanja su da bi se sa izgradnjom novih
saobraćajnica i povećanjem obima turističke ponude, razvio i određen broj vikend naselja.
Paralelno, u gradskoj zoni treba planirati za kongresni, poslovni, kulturni i druge srodne oblike
turizma. Shodno ekološkim mogućnostima treba predvidjeti i lokacije za potencijalne autokampove i druge uslužne punktove neophodne turistima u tranzitu. Pri daljem planiranju
turističkih aktivnosti, prije svega skijaških terena i sportskog centra, treba uzeti u obzir
moguće uticaje na životnu sredinu i planirati shodno statusu NP Prokletije i rezervatu prirode
Hridsko jezero.
c) Industrija: Razvoj industrije nije strateška, odnosno prioritetna privredna grana za razvoj
opštine Plav. Uz postojeće površine sa tom namjenom koje se mogu aktivirati u skladu sa
potrebama, moguće je širenje sa obje strane Regionalnog puta u potezu Plav – Murino –
izgradnja srednjih i malih preduzeća, prerada voća, prerada drveta, otkup, kao i sa obje strane
puta Gusinje - granica sa Albanijom. Lociranje Fabrike vode je usmjereno je van Alipašinih
izvora kao zaštićenog područja i van zone vodoizvorišta . U Gusinju je planirano aktiviranje
industrijske zone za postojeće djelatnosti i poljoprerađivačku djelatnost, drvoprerađivačke i
dr. grane čiste industrije, fabrika vode. Aktiviranje postojećih pogona i izgradnja novih je
namijenjeno samo čistoj industriji. Formiranje novih zona je predviđeno duž regionalnog puta
prema Albaniji (od granice sa Albanijom do granice Jezera i sa lijeve strane magistralnog i
regionalnog puta (Lim, Gornje Polimlje), od granice opštine sa Andrijevicom do granice
GUP-Plav.
d) Mini-hidroelektrane: Prepoznati su sljedeći vodotoci, odnosno lokacije, na teritoriji opštine, za
izgradnju malih hidroelektrana: Komarača (Babinopoljska), Velička rijeka, Murinska rijeka sa
pritokama, Đurička, Grlja i Lim. Izbor vodotoka je izvršen na osnovu hidroloških mjerenja i
istraživanja na određenim mikrolokacijama vodotoka urađenim od strane Hidrometeorološkog
zavoda Crne Gore. Na osnovu obrađenih hidroloških podataka, urađena je preliminarna
Studija hidropotencijala i izabrane potencijalne mikrolokacije na kojima je tehno-ekonomski
moguće iskoristiti predmetne vodotoke (vidi tabelu)
Naziv vodotoka
Sliv
Broj
mHE
Babinopoljska
Lim
2
Velička
1
Murinska rijeka i Dosova
rijeka
Lim
2
Komarača
Lim
1
Đurička rijeka
Grlja
Lim
1
mHE
Teoretska
snaga
P (MW)
Teoretskap
proizvodnja
E (GWh)
7,1
Babino polje
2,92
Jara
6,53
17
Velika
0,3
1,5
mHE 1- Dosova
1,39
mHE 2 - Murinska
1,079
Meteh
9
4
10,6
Hoti
1,4
6
Grlja
3
5,7
Generalno, male hidroelektrane treba da budu protočnog tipa. U slučaju gradnje većeg broja
hidroelektrana na istom vodotoku, treba ispitati njihov kumulativni uticaj na životnu sredinu.
e) Poljoprvreda i šumarstvo: a) Poljoprivreda: Kroz različite programe intenzivirati
poljoprivrednu proizvodnju, ukrupnjavati gazdinstva, izgraditi puteve do katuna na području
cijele opštine. U dolini rijeka Lim, Ljuča, Grnčar, Vrulja, Grlja, akvatorijum Plavskg jezera,
izvršiti neophodne agromeliorativne mjere u cilju privođenja zemljišnih površina osnovnoj
namjeni. Na poljoprivrednom zemljištu se mogu graditi stambeni objekti i ekonomski objekti
15
Prema Leković, M. Slobodan: Plavsko-gusinjski region turizam i razvoj, Plav 2005; Radović, Miljan i Marić, Rajko:
Crnogorske Prokletije - priroda-ljudi-turizam-razvoj, Podgorica 2002 i Studija - Analiza mogućnosti razvoja zimskog turizma
u Jugoslaviji , OECD Ženeva,
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
143
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
namijenjeni primarnoj poljoprivrednoj proizvodnji, u skladu sa Zakonom o poljoprivrednom
zemljištu. Uz farme izgraditi bazene sa sakupljenje tečnih i čvrstih izlučevina životinja, u
skladu sa propisima. Otkupne stanice i prerađivačke kapacitete za voće, povrće i žitarice
razviti u Murinu i Gusinju. Stočne pijace formirati u Metehu i Kruševu. Formirati centre za
otkup šumskih plodova i ljekovitog bilja u Gusinju, Murinu, Đuričkoj rijeci. Preradu mlijeka i
proizvodnju sira i drugih mliječnih proizvoda organizovati u Veliki, Metehu, Gusinju. Na
područjima sa posebnom zaštitom primijeniti koncept organske poljoprivrede. U narednom
periodu implementacije planskih rješenja, osposobiti sve institucije, poljoprivredne subjekte i
proizvođače, za korišćenje novčanih sredstava iz pred-pristupnih fondova, komponenta
namijenjena za ruralni razvoj. b) Šumarstvo: Upravljanje i gazdovanje moraju biti usmjereni
ka trajnoj funkcionalnoj održivosti šuma. U obnovi šuma treba primarno da se koristi
prirodno pomlađivanje, a gdje je potrebno sađenje treba da se koristi kvalitetan autohtoni
sadni material. Pri tome treba da se vodi briga o zaštiti gena za komercijalne u ugrožene vrste
šumske vegetacije. Uz očuvanje i unapređenje stanja u sadašnjim šumskim kompleksima,
planirati podizanje novih šuma sa prioritetom pošumljavanja iskrčenih, obešumljenih zemljišta
i saniranja progala degradiranih šuma. Razvoj šumarstva mora se temeljiti na
multifunkcionalnosti, na stručnim kriterijumima, i na principima šumarske struke, u cilju
naglašavanja opštekorisnih funkcija šuma i ekološke ravnoteže u prostoru, odnosno na načelu
održivog razvoja. Postojeće šumske ekosisteme neophodno je adekvatnije zaštititi, podsticati
prirodnu obnovu, održavati njihovu stabilnost i biološku raznolikost, a postojeće oblike
šumske vegetacije treba prevoditi u viši oblik, povećavajući kvalitet i kvantitet drvne zalihe,
podržavajući autohtone vrste, čime se povećavaju vrijednost i drugih funkcija šume. Vrlo
značajan potencijal šuma je i u većem iskorišćavanje drvne biomase i nedrvnih proizvoda.
Korištenje kompletne biomase ima značajne socio-ekonomske i ekološke posljedice. Osnovni
motivi za višenamjensko korišćenje šuma vezani su za širok spektar proizvoda i usluga koje
nude šume i šumska zemljišta.
f) saobraćajna infrastruktura: a) priključna cesta od Plava do Autoputa Bar – Boljare – Beograd
planirana je kao dionica autoputa Andrijevica–Murino–tunel Čakor–Bjeluha za koju do sada
nije rađena projektna dokumentacija kao za dionicu autoputa, sa računskom brzinom
V=100km/h. Urađen je generalni projekat za put, kao prvu fazu autoputa, ali sa brzinom
V=80km/h. Dužina ove dionice autoputa je oko 32km, a kroz područje opštine Plav
orijentaciona dužina koridora je oko 20.5km. Veza planiranog autoputa (Andrijevica–MurinoČakor–Bjeluha) i postojeće putne mreže, sa planiranim autoputem Bar–Boljare, ostvarivaće se
preko denivelisane petlje Andrijevica, lociranoj sjeverno od naselja Andrijevica u ataru naselja
Slatina. b) Magistralni i regionalni putevi - Postojeći magistralni put M-9(E-762) Kolašin–
Mateševo–Andrijevica–Murino–Bjeluha-granica, prema Prostornom planu Crne Gore,
izgradnjom dionice planiranog autoputa kroz područje opštine Plav dobiće rang regionalnog
puta. Regionalni put R-9 (Murino-Plav-Gusinje) se pruža dolinom Lima do mosta na
Limu(Brezojevice) gdje se se jedan krak puta odvaja prema Plavu a drugi prema Gusinju.
Prema Prostornom planu Crne Gore na teritoriji opštine Plav je planiran novi regionalni put
Gusinje-Grnčar po trasi lokalnog puta. Rekonstrukcija tog puta od Gusinja do graničnog
prelaza u dužini od 5,5 kilometara je završena krajem 2012.godine i taj put je u funkciji. Preko
opštine Plav je najkraća drumska veza polimskog, kosovsko-metohijskog basena i južne Srbije
sa crnogorskim primorjem16. Put od posebnog značaja, iako je sada lokalnog ranga je put PlavBabino Polje. Po prostornom planu taj put koji bi se vodio trasom puta Plav-Babino Poljetunel-Dečane je planiran kao novi regionalni put. Put je značajan zbog razvoja turizma,
izgradnje budućeg ski centra i spajanja opštine Plav sa opštinom Dečane(Peć). Za
16
Po idejnim projektima puta koji je izradio Institut za puteve iz Beograda rađene su dvije varijante. Po prvoj
varijanti, koja bi od Gusinja preko graničnog prelaza Grnčara i Vrmoše u Albaniji vodio put dolinom rijeke
Cijevne preko Selca I Tamare, do Podgorice. dužina puta bi bila oko 70 km, od čega oko 53 km novog puta, a
na teritoriji Albanije oko 32 km sa tunelom od 4 km. Po drugoj varijanti puta – koridora dolinom Vrmoše
potom do Veruše, uz proboj tunela u dužini od oko 2,8 km kroz Maglić na koti od 1500 mnv. Ukupna dužina
puta bi iznosila 67 km od čega 9,3 km na teritoriji Albanije, a novog puta treba izgraditi 28 km (u Albaniji 9,3
km i u Crnoj Gori 18,7 km). jer je u ovoj varijanti dionica kroz Albaniju kraća.
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
144
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
novoplanirani put Plav- Babino Polje-tunel -Dečane (Prostornim Planom Crne Gore do 2020
dobija rang regionalnog puta), potrebno je prethodno obaviti detaljno prostorno i projektno
istraživanje trase. Planiranim izmjenama, prekategorizacijom i izgradnjom, na području
opštine Plav, mreža regionalnih puteva imaće ukupnu dužinu od oko 38.33km. c) Mreža
lokalnih puteva - Registar lokalnih puteva, te da podaci o ukupnoj dužini puteva nisu do kraja
precizirani
2. Kategorija II – Djelatnosti koje su vezane za prirodne resurse
a)
b)
g)
h)
Šumarstvo - održivo - manjih razmjera, sa pošumljavanjem
Poljoprivreda - ratarstvo, voćarstvo, stočarstvo
Koncesije za minihidroelektrane: na lokacijama datim pod 1. e., gore
Koncesije za eksploatacfiju šljunka i pijeska iz korita rijeke Grnčar, pored onih koje su već
izdate, mogu se odobriti ako je procijenjena količina nanosa na ležištu veća od 100m³,
uključujući sljedeće lokacije: (-) Grnčar I - Naspram imanja Toskić Ruždije, u dužini 500m
(dužina dionice umanjena nakon Javne rasprave sa 1200m na 500m), sa lijeve obale i korita
vodotoka, MZ Gusinje, (-) Grnčar II - Od Albanske granice, u dužini od 1000m, sa lijeve,
desne obale i korita vodotoka, MZ Gusinje i (-) Grnčar III - Uzvodno od mosta u Gusinju
300m do imanja Toskić Ruždije, u dužini od 1000m (dužina dionice umanjena nakon Javne
rasprave sa 2000m na 1000m), sa lijeve i desne obale vodotoka, MZ Gusinje. Detaljna
istraživanja rječnih nanosa na predmetnom potezu do sada nijesu vršena, tako da sem procjena
prikazanih u Tehničkoj dokumentaciji nema pouzdanih podataka o količinama i kvalitetu ove
mineralne sirovine na pojedinim lokalitetima. Nakon isteka koncesionog perioda, potencijalno
korišćenje se mora zasnivati na istraživanjima i provjeri raspoložive količine šljunka i pijeska.
c) Proizvodnja energije iz obnovljivih izvora energije (OIE): a) vjetar – definisana je mogućnosti
istraživanja i ispitivanja Čakora za izgradnju vjetroelektrana., c) Solarna energija – predviđena
je izrada Lokalnog energetskog plana (LEP) za period od 10 godina i c) ostali vidovi OIE koje
utvrdi LEP (npr aerotermalna energija, biomasa, biogorivo, biogas, geotermalna energija,
hidrotermalna energija i dr)
B.
1. Uticaji koji su u zahvatu PUPa koji su naslijeđeni od drugih planova i nijesu uzeti u
obzir za evaluaciju / karakterizaciju uticaja
-
Autoput Bar – Boljare
Pregled kategorija uticaja iz planskog rješenja
Promjena namjene prirodnih i polu-prirodnih staništa (ukupno 745,9 ha)
1
Stanovanje sa društvenim sadržajima i servisima
2
Objekti za razvoj turizma
3
Privredne / Industrijske zone i proizvodni pogoni
4
Izgradnja mini-hidroelektrana na novim lokacijama
5
Saobraćajna infrastruktura
Djelatnosti koje su vezane za prirodne resurse
6
Šumarstvo, Lov i Ribolov
7
Poljoprivreda - ratarstvo, voćarstvo, stočarstvo
8
Realizovanje dodijeljenih koncesija za eksploatacfiju šljunka i pijeska iz
korita Grnčara
9
Proizvodnja energije iz obnovljivih izvora energije
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
145
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Procjena veličine uticaja planskih riješenja u odnosu na životnu sredinu i
elemente održivog razvoja
Ciljevi SPU
1. Optimalan planski koncept sa racionalnim pristupom
u namjeni prostora i distribuciji planiranih sadržaja
2. Racionalna/održiva upotreba prirodnih resursa
3. Korišćenje obnovljivih izvora energije
4. Uravnotežen ekonomski rast i razvoj
5. Zaštita kvaliteta obradivog i neobradivog
poljoprivrednog zemljišta
Kategorije uticaja iz planskih riješenja
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Stanovanje sa društvenim
sadržajima i servisima
Objekti za razvoj turizma
Privredne / Industrijske zone i
proizvodni pogoni
Izgradnja mini-hidroelektrana
na novim lokacijama
Saobraćajna infrastruktura
Šumarstvo, Lov i Ribolov
Poljoprivreda - ratarstvo,
voćarstvo, stočarstvo
Realizovanje dodijeljenih
koncesija za eksploatacfiju
šljunka i pijeska iz korita
Grnčara
Proizvodnja energije iz
obnovljivih izvora energije
6. Očuvanje biodiverziteta
7. Zaštita šuma i njihovo racionalno korišćenje
8. Zaštita postojećih predionih vrijednosti
9. Efikasna zaštita i upravljanje zaštićenim prirodnim dobrima
10 Efikasno sakupljanje i odlaganje komunalnog otpada na
odgovarajućoj lokaciji
Ciljevi SPU
6
1
2
3
4
5
7
8
9
10
-1
-1/0
0
+1/0
-1
-1
0/-1
-1
0/-1
-1/-2
-1/0
-1
0/-1
+2
-1
-1/-2
-1/-2
-1/-2
-1
-1/-2
-1
-1
0/-1
+1
-2
-1
-1
-1
0/-1
-2
-1
-1/-2
-1
+1
-1/0
-1/-2
0/-1
-1
-1
0
-1
0
-1/-2
-1
-1
-1
+2
0/+1
-2
-1/0
-2
-2
-1/-2
-1/-2
-2
0/-1
-1/-2
-1/-2
-1/-2
0
+1
0/-1
0
+1
-1
-1
0/-1
0
0/-1
-1
0
-1/-2
-1
+1
-1/-2
-1/-2
0
-1
-1
-1
+2
+3
+3
+1
0/-1
-1
0/-1
-1
-1
0
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
146
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Procejna prostornih razmjera mogućih uticaja
Ciljevi SPU
1. Optimalan planski koncept sa racionalnim pristupom
u namjeni prostora i distribuciji planiranih sadržaja
2. Racionalna/održiva upotreba prirodnih resursa
3. Korišćenje obnovljivih izvora energije
4. Uravnotežen ekonomski rast i razvoj
5. Zaštita kvaliteta obradivog i neobradivog
poljoprivrednog zemljišta
Kategorije uticaja iz planskih riješenja
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Stanovanje sa društvenim
sadržajima i servisima
Objekti za razvoj turizma
Privredne / Industrijske zone i
proizvodni pogoni
Izgradnja mini-hidroelektrana
na novim lokacijama
Saobraćajna infrastruktura
Šumarstvo, Lov i Ribolov
Poljoprivreda - ratarstvo,
voćarstvo, stočarstvo
Realizovanje dodijeljenih
koncesija za eksploatacfiju
šljunka i pijeska iz korita
Grnčara
Proizvodnja energije iz
obnovljivih izvora energije
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
6. Očuvanje biodiverziteta
7. Zaštita šuma i njihovo racionalno korišćenje
8. Zaštita postojećih predionih vrijednosti
9. Efikasna zaštita i upravljanje zaštićenim prirodnim dobrima
10 Efikasno sakupljanje i odlaganje komunalnog otpada na
odgovarajućoj lokaciji
Ciljevi SPU
5
6
1
2
3
4
7
8
9
10
O
O
R
L/O/R
O
O
O
O
O/R
O/R
O
O
R
L/O/R
O
O
O
O
O/R
O/R
O
O
R
O/R
O
O
O
O
O/R
O/R
O
R/O
R
O/R
O
O/R
O
O
O/R
O
R/O
O
R/0
O
R/O
O/R
R/O
O
R/O
O/R
R/O
O/R
R/O
O
R/O
O/R
R/O
O
O/R
O
O
O
O/R
O
O
O
O
O
O
O/R
O
O
R/O
O
O
O
O
O
O
O
O/R
O/R
RO
O/R
O/R
O/R
O/R
O/R
O/R
O
147
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Procjena vjerovatnoće uticaja
Ciljevi SPU
1. Optimalan planski koncept sa racionalnim pristupom
u namjeni prostora i distribuciji planiranih sadržaja
2. Racionalna/održiva upotreba prirodnih resursa
3. Korišćenje obnovljivih izvora energije
4. Uravnotežen ekonomski rast i razvoj
5. Zaštita kvaliteta obradivog i neobradivog
poljoprivrednog zemljišta
Kategorije uticaja iz planskih riješenja
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Stanovanje sa društvenim
sadržajima i servisima
Objekti za razvoj turizma
Privredne / Industrijske zone i
proizvodni pogoni
Izgradnja mini-hidroelektrana
na novim lokacijama
Saobraćajna infrastruktura
Šumarstvo, Lov i Ribolov
Poljoprivreda - ratarstvo,
voćarstvo, stočarstvo
Realizovanje dodijeljenih
koncesija za eksploatacfiju
šljunka i pijeska iz korita
Grnčara
Proizvodnja energije iz
obnovljivih izvora energije
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
6. Očuvanje biodiverziteta
7. Zaštita šuma i njihovo racionalno korišćenje
8. Zaštita postojećih predionih vrijednosti
9. Efikasna zaštita i upravljanje zaštićenim prirodnim dobrima
10 Efikasno sakupljanje i odlaganje komunalnog otpada na
odgovarajućoj lokaciji
1
2
3
4
5
V
V
M
V
V
V
V
M/V
W
V
V
M
M
V
W
M
Ciljevi SPU
6
7
8
9
10
M
M
V
M
V
V/W
V
V
V
M/V
V
V
V/W
M
M
V
M
V
M
V
V/M
V/W
M
M
M/V
M
V
V
V
V
W
V/M
W
M
V/W
W
V/W
W
V/W
M
V/M
V
W/V
M
M
V
V/M
V
W
V/M
V
M
M
M/V
V
V
M
V
V/M
V
V
M
M/V
M
M
M
W
M
M
M
M/V
M/V
M/V
M
148
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
6.3. Kumulativni i sinergijski efekti
Strateška procjena treba da obuhvati i procenu kumulativnih i sinergijskih efekata. Ovi efekti
mogu nastati kao rezultat interakcije između brojnih manjih uticaja posojećih objekata i
aktivnosti i različitih planiranih aktivnosti u području plana.
Kumulativni uticaj se utvrđuje, ako se sa planom predviđa zahvat u životnoj sredini, koji ima
manji uticaj na izabrane indikatore stanja životne sredine, ali ima zato zajedno sa postoječim
zahvatima u životnoj sredini ili sa zahvatima koji su tek planirani odnosno u sprovođenju na
osnovi drugih planova, velik uticaj na izabrane indikatore stanja životne sredine; ili ako ima
više manjih pojedinačnih uticaja koji skupa imaju značajniji efekat na izabrane indikatore
stanja životne sredine.
Sinergijski efekti nastaju u interakciji pojedinačnih uticaja koji proizvode ukupni efekat koji
je veći od prostog zbira pojedinačnih uticaja. Sinergijski uticaji se posebno utvrđuju u
slučajevima, kada se količina uticaja na habitate, prirodne resurse ili urbanizovana područja
približi kapacitetu kompenzacije tih uticaja.
Kumulativni i sinergetski efekti predmetnog PUP-a sagledani su za priethodno razvrstane
kategorije uticaja: (i) promjena namjene površina pod prirodnim i polu-prirodnim staništima i
(ii) djelatnosti koje su vezane za prirodne resurse
Tabela 6.3.1. Identifikacija mogućih kumulativnih i sinergijskih efekata
Interakcija
planskih rješenja
Oblast SPU
Promjena namjene površina pod prirodnim i polu-prirodnim staništima
(i)
2, 5, 9
Pozitivan uticaj planskih mjera zaštite, posebno mjera za umanjenje uticaja na
prirodu zbog bolje definisanih saobraćajnih koridora, ograničavanje zona za
turističke kapacitete i razvoj vidova turizma koji su kompatibilni sa prirodom,
primjena OIE.
Negativan uticaj na prostor u prirodnim područjima (prirodna i polu-prirodna
staništa), posebno u zonama u kojima se javlja kumulativan uticaj od izgradnje
1, 2. 3, 4, 5, 8 objekata za turizam, stanovanje, proizvodnih / industrijskih pogona,
komunalne i objekata saobraćajne infrastrukture, posebno u zoni Plavskog
jezera i pored rijeka.
2, 7
(ii)
Povezan pozitivan uticaj razvoja turizma i poljoprivrede na prostorno
ograničavanje njihovih negativnih uticaja na zone koje su definisane Planom,
van zone postojećih i planiranih zaštićenih prirodnih dobara i ekološki
značajnih područja (EMERALD, IBA, IPA)
Djelatnosti koje su vezane za prirodne resurse
Negativan uticaj ljudskih djelatnosti biće izražen u zonama eksploatacije
prirodnih resursa (pijesak i dr) gdje se istovremeno javlja (a) više vidova
2, 4, 5, 6, 7, 8 korišćenja prirodnih resursa i (b) promjene namjene prostora (prirodnih i
polu-prirodnih staništa) zbog izgradnje građevinskih i infrastrukturnih
objekata
4, 9
Pozitivni efekti primjene OIE u odnosu na na obim korišćenja klasičnih
izvora energije
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
149
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
7. MJERE ZAŠTITE PREDVIĐENE U CILJU SPREČAVANJA, SMANJENJA I
OTKLANJANJA NEGATIVNOG UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU
Pored procjene uticaja planskih riješenja na životnu sredinu i sagledavanja mogućih značajnih
negativnih uticaja, cilj izrade Strateške procjene uticaja predmetnog Plana je i propisivanje
odgovarajućih mjera za smanjenje negativnih uticaja, odnosno dovođenje u prihvatljive okvire
(granice) definisane zakonskom regulativom, vodeći računa o kapacitetu životne sredine na
posmatranom prostoru.
Koncepcija zaštite životne sredine u obuhvatu predmetnog PUP-a zasniva se na usklađivanju
potreba razvoja i očuvanja, odnosno zaštite resursa i prirodnih vrijednosti na održiv način,
tako da se sadašnjim i narednim generacijama omogući zadovoljanje njihovih potreba i
poboljšanje kvaliteta života. Korišćen je integralni pristup u planiranju i zaštiti koji
podrazumijeva integrisanje planskih mjera zaštite u sektorska planska rješenja, a doprinos
predstavlja i posebno definisanje smjernica za zaštitu u okviru sektora – zaštita životne
sredine.
Prilikom dalje razrade Plana kroz prostorno-plansku dokumentaciju koja se donosi u skadu sa
njim, potrebno je sprovoditi sledeće smjernice i planske mjere zaštite:
1.
1.
2
2.
3
4
Prostorno-planske mjere
IZBORI LOKACIJA ZA GRAĐEVINSKE OBJEKTE
Sprovođenje neophodnih prostorno-planskih mjera za pravilan izbor lokacije
regionalne sanitarne deponije, rasporeda objekata i aktivnosti u okviru planiranih
turističkih i industrijskih zona uz uvažavanje mikrolokacijskih karakteristika
predmetnih lokacija; uspostavljanje zone zaštite (zelenila) oko planiranih
saobraćajnica sa povećanom frekvencijom vozila (dionica Autoputa, frekfentni
regionalni putni pravci); ovdje je potrebno naglasiti izradu Elaborata Procena uticaja
na životnu sredinu kojima će se projektantska rešenja za navedene građevinske
objekte u odnosu na zahtjeve životne sredine, u skladu sa zakonskim rješenjima
DEFINISANJE TRASA ZA PREDLOŽENE SAOBRAĆAJNICE
U odgovarajućoj prostorno-planskoj dokumentaciji koja će se donijeti na osnovu, i u
skladu sa predmetnim Planom treba obezbijediti optimizaciju prostornog lociranja
trasa saobraćajnih koridora: (i) dionice autoputa Andrijevica - Murino - Čakor Bjeluha van naselja, (ii) magistralnih i regionalnih saobraćajnih pravaca u zoni
zahvata Plana, na način da se izbjegnu područja sa očivanom i vrijednom prirodom,
uključujući postojeća i planirana zaštićena prirodna dobra, EMERALD i IPA
područja i sl.
Mjere vezane za građenje objekata
OBAVEZE INVESTITORA
Investitori su obavezni da implementiraju i sprovodi smjernice i mjere zaštite životne
sredine definisane u Planu i u okviru SPU prilikom dalje razrade Plana, odnosno
prilikom izrade prostorno-planske i projektno-tehničke dokumentacije
INFRASTRUKTURNO OPREMANJE PROSTORA
U planiranju i projektovanju građevinskih objekata (stanovanje, turizam, industrija i
sl) potrebno je predvidjeti da se predmetni prostor opremi svom potrebnom
infrastrukturom kako bi se izbjegla oštećenja i zagađenje osnovnih komponenti
životne sredine
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
150
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
5
3.
6
7
8
4.
9
5.
10
decembar 2013.
NEDOZVOLJENA GRADNJA KOJA MOŽE DA NARUŠI ŽIVOTNU SREDINU
Na planskom području nije dozvoljena izgradnja ili bilo kakva fizička promjena u
prostoru koja bi mogla da značajnije naruši stanje životne sredine. Planska koncepcija
zasniva se na zaštiti i unapređenju kvaliteta životne sredine u planskom području,
primjenom mjera zaštite životne sredine i pravila korišćenja prostora.
Mjere za zaštitu voda
ZAŠTITA VODOIZVORIŠTA
Zemljište i vodene površine u području zaštite izvorišta vodosnabdijevanja moraju
biti zaštićeni od namjernog ili slučajnog zagađivanja i drugih uticaja koji mogu
nepovoljno delovati na izdašnost izvorišta i zdravstvenu ispravnost vode.
TRETMAN OTPADNIH VODA
Površinske vode u zoni zahvata Plana štite se od zagađenja predtretmanom
industrijskih i komunalnih otpadnih voda, proširenjem kanalizacione mreže i
tretmanom ovih voda u postrojenju za prečišćavanje voda.
Otpadne vode, bez obzira na stepen prečišćavanja, ne mogu se ispuštati u vodotoke I
(prve) kategorije i područja koja su izvorišta vodosnabdevanja.
FUNKCIONISANJE KONCESIJA ZA MINIHIDROLELEKTRANE
Uslovi za izdavanje koncesija za planirane mini-hidroelektrane treba da uključe
kriterijum da iste budu protočne, te da se za iste sprovodi postupak Procena uticaja na
životnu sredinu, u skladu sa zakonskim rješenjima, a za lokacije u zoni zaštićenih
prirodnih dobara Ocjena prihvatljivosti (članovi 9 i 11 Zakona o zaštiti prirode)
Mjere za zaštitu (poljoprivrednog) zemljišta
Radi zaštite i sprečavanja nepovoljnog uticaja na raspoloživost i kvalitet
poljoprivrednog zemljišta kroz prostorno-plansku dokumentaciju koja će se doneijeti
na osnovu, i u skladu sa predmetnim Planom treba preduzeti sledeće mjere:
•
smanjiti korištenje kvalitetnog zemljišta za nepoljoprivredne svrhe,
•
podsticati organsko-biološku poljoprivredu i povezivanje razvoja turističkih
kapaciteta sa lokalnom poljoprivrednom proizvodnom,
•
prednost dati tradicionalnim poljoprivrednim granama koje imaju povoljne
uslove za proizvodnju,
•
obezbediti zatvaranje i sanaciju smetlišta i deponija u zonama sa vrijednim
poljoprivrednim zemljištem,
•
kod određivanja trasa saobraćajnih i drugih infrastrukturnih sistema na prostoru
Plana, mora se zaštiti poljoprivredno zemljište od promjene namjene, naročito
izbegavajući njegovu fragmentaciju
Mjere za zaštitu pejzaža / predjela
SPROVOĐENJE DIJELA PLANSKOG KONCEPTA ZA ZAŠTITU PREDJELA
KROZ PROSTORNO-PLANSKU DOKUMENTACIJU KOJA ĆE SE DONIJETI
NA OSNOVU PREDMETNOG PLANA
Obezbijediće se sprovođenje neophodnih prostorno-planskih mjera za pravilnu
primjenu koncepta za zaštitu predjela kroz prostorno-plansku dokumentaciju koja će
se doneijeti na osnovu, i u skladu sa predmetnim Planom uključujući:
• Izrada pojedinačnih Studija predjela za odgovarajuće djelove prostornoplanske dokumentacije, kao jednog od osnovnih dokumenata za definisanje
mjera zaštite i očuvanja prirodnog izgleda predjela na području opštine.
• U prostorno-planskoj dokumentaciji predvidjeti izbor biljnih vrsta za
ozelenjavanje slobodnih površina koji treba da bude zasnovan na ekološkim
karakteristikama područja i kategoriji budućih zelenih površina.
Građevinski i infrastrukturni objekti se pri planiranju i projektovanju moraju uklapati
u pejzaž, u zavisnosti od njegovog tipa. U prirodnim područjima, svi planirani objekti
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
151
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
6.
11
decembar 2013.
moraju da prate konfiguraciju terena, na takav način da ni jednim svojim dijelom ne
prelaze visinu postojeće šumske vegetacije ili vrhova – uzvišenja okolnog terena, tako
da izgledaju kao prirodna silueta, kako prirodne vrijednosti tih područja ne bi bile
ugrožene. U oblikovnom smislu novi objekti treba da budu savremenog
arhitektonskog rješenja, reprezentativni, od kvalitetnih materijala i uklopljeni u
ambijent.
Mjere za zaštitu prirode
U planiranju i projektovanju objekata na lokalitetima koja imaju status zaštićenih
prirodnih dobara (NP Prokletije) obavezno je primenjivati odredbe Zakona o zaštiti
prirode (posebno članove 9. i 12.)
• u slučaju turističkih kapaciteta nije dozvoljeno da isti naruše granice
postojećih i planiranih zaštićenih prirodnih dobara,
• prilikom izrade planske i projektne dokumentacije za objekte koji se planiraju
u neposrednoj blizini ili na području zaštićenog prirodnog dobra, obaveza
investitora je da pribavi uslove Agencije za zaštitu životne sredine i da ih
ugradi u plansku ili projektnu dokumentaciju,
• za objekte koji se planiraju u neposrednoj blizini ili na području zaštićenog
prirodnog dobra, obaveza investitora je da izradi Procjenu uticaja na životnu
sredinu i, u okviru nje/ili, ocjenu prihvatljivosti projekta,
• za sve projekte i objekte čija je ralizacija prihvatljiva na području zaštićenog
prirodnog dobra, preporučuje se raspisivanje urbanističko-arhitektonskog
konkursa, primjena prirodnih materijala za izgradnju i boja koje će se uklopiti
u ambijent.
Primjenu navedenih odredbi proširiti, u skladu sa uslovima za njihovu primjenu, i za
planiranje i projektovanje objekata u potencijalnim zaštićenim prirodnim dobrima
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
152
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
8. PREGLED RAZLOGA KOJI SU POSLUŽILI KAO OSNOVA ZA IZBOR
VARIJANTNIH REŠENJA KOJI SU UZETI U OBZIR
U oviru Procjene uticaja varijantnih rješenja, čiji je sumarni tabelarni pregled prezentovan u
okviru poglavlja 6.1. – Procjena uticaja varijantnih rješenja, sproveden je analitički postupak
procjenjivanja pojedinih uticaja za koje su izdvajani razlozi za izbor najpovoljnijeg rješenja.
Sam Izvještaj o procjeni varijantnih rješenja u PUP-u opštine Plav urađen je u 3-ćoj fazi
razvoja Plana (PUP-a), usvojen je od strane nadležnih tijela / organa i dosta je obiman - ima
xxxstrana.
Iz tog razloga su rezultati procjene uticaja varijantnih rješenja na životnu sredinu iz tog
Izvještaja dati kao prilog ovoj SPU, isključujući sumarni – tabelarni prikaz procjene uticaja
koji je predstavljen u poglavlju 6.1.
9. PRIKAZ MOGUĆIH ZNAČAJNIH PREKOGRANIČNIH UTICAJA NA ŽIVOTNU
SREDINU I PROBLEMI U IZRADI SPU
Strateškom procjenom uticaja na životnu sredinu za predmetni PUP sagledavana su pitanja i
problemi u vezi sa prekograničnim uticajima planskih rješenja na životnu sredinu susjednih
država.
U okviru izrade Strateške procjene uticaja na životnu sredinu Prostorno urbanističkog plana
opštine Plav nijesu utvrđena pitanja i problemi vezani za prekogranični uticaj planskih
rješenja na životnu sredinu jer oni nisu utvrđeni.
10. PROGRAM PRAĆENJA STANJA (MONITORING) ŽIVOTNE SREDINE U
TOKU SPROVOĐENJA PLANA
Uspostavljanje sistema monitoringa jedan je od prioritetnih zadataka kako bi se mere zaštite
životne sredine koje su predložene u Prostorno urbanističkom planu mogle uspešno
kontrolisati i pratiti pri implementaciji tog planskog dokumenta. Program praćenja stanja
životne sredine može biti sastavni deo postojećeg programa monitoringa koji obezbeđuje
nadležni opštinski organ.
U skladu sa Zakonom o životnoj sredini („Sl. list CG, br. 48/08, 40/10 i 40/11), monitoring se
vrši sistematskim mjerenjem, ispitivanjem i ocjenjivanjem indikatora stanja i zagađenja
životne sredine koje obuhvata praćenje prirodnih faktora, odnosno promjena stanja i
karakteristika životne sredine, uključujući i prekogranični monitoring, i to:
praćenje imisija odnosno kvaliteta životne sredine, vode, zemljišta, biljnog i
životinjskog svijeta, te iskorišćavanja mineralnih sirovina;
praćenje zagađenja životne sredine odnosno emisija u životnoj sredini;
praćenje uticaja zagađenja životne sredine na zdravlje ljudi;
praćenje uticaja važnih sektora na segmente životne sredine;
praćenje prirodnih pojava odnosno praćenje i nadziranje meteoroloških,
hidroloških, erozijskih, seizmoloških, radioloških i drugih geofizikalnih pojava, koje
se sprovodi shodno posebnom propisu;
praćenje stanja očuvanosti prirode, koje se sprovodi shodno posebnom propisu;
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
153
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
praćenje stanja buke i otpada, rana najava akcidetnih zagađivanja, kao i
preuzetih obaveza iz međunarodnih ugovora;
praćenje drugih pojava koje utiču na stanje životne sredine.
Kriterijume za određivanje broja i rasporeda mjernih mjesta, mrežu mjernih mjesta, obim i
učestalost mjerenja, klasifikaciju pojava koja se prate, metodologiju rada i indikatore
zagađenja životne sredine i njihovog praćenja, rokove i način dostavljanja podataka, utvrđuju
nadležni organi.
U okviru Strateške procjene uticaja za PUP opštine Plav, definisane su sledeće smjernice za
sprovođenje programa praćenja stanja životne sredine:
Praćenje kvaliteta otpadnih voda poslije prečišćavanja, a prije ispuštanja u
recipijent u skladu sa „Pravilnikom o kvalitetu i sanitarno-tehničkim uslovima za
ispuštanje otpadnih voda u recipijent i javnu kanalizaciju, načinu i postupku
ispitivanja kvaliteta otpadnih voda, minimalnom broju ispitivanja i sadržaju izvještaja
o utvrđenom kvalitetu otpadnih voda („Sl. list CG“, 45/08, 9/10 i 26/12).
Praćenje kvaliteta površinskih voda, kao potencijalnog indikatora zagađenja u
određenoj zoni.
Praćenje kvaliteta zemljišta na potencijalno ugroženim mjestima u skladu sa
Pravilnikom o dozvoljenim količinama opasnih i štetnih materija u zemljištu i
metodama za njihovo ispitivanje („Sl. list RCG“, br. 18/97).
Periodično ispitivanje kvaliteta vazduha u skladu sa „Pravilnikom o emisiji
zagađujućih materija u vazduh” („Sl. list RCG“, br. 25/01).
Imajući u vidu prirodu planiranih sadržaja i aktivnosti na prostoru koji je u obuhvatu PUP,
nacionalni Program monitoringa treba dizajnirati u skladu sa gore navedenim smjernicama,
uključujući praćenje parametara/indikatora stanja za sledeće elemente životne sedine na
području opštine Plav:
10.1. Monitoring kvaliteta vazduha
U skladu sa Uredbom o uspostavljanju mreže mjernih mjesta za praćenje kvaliteta vazduha
("Službeni list CG", br. 44/2010 i 13/2011), uspostavljena je Državna mreža za praćenje
kvaliteta vazduha. Teritorija Crne Gore podijeljena je u tri zone, koje su određene
preliminarnom procjenom kvaliteta vazduha u odnosu na granice ocjenjivanja zagađujućih
materija na osnovu dostupnih podataka o koncentracijama zagađujućih materija i
modeliranjem postojećih podataka. Po toj podjeli Plav je razvrstano u grupu gradova Sjevera
Crne Gore u "zoni održavanja kvaliteta vazduha".
10.2. Monitoring voda
Po rezultatima mjerenja kvaliteta voda u 2012 godini rijeka Lim kod Plava je svrstana u A1
klasu. Po rezultatima monitoringa u 2012 godini, Lim je imao dobar - "zeleni" indeks
kvaliteta voda (IWQ) koji je iznosi 68, dok je odnos Ca/Mg bio u A3 klasi na svim profilima.
Kiseonični parametri saturacija i BPK5, su bili u A3 klasi na prvom (Plav) i posljednjem
profilu (Dobrakovo). Izmjerena koncentracija za amonijum jon je skoro na čitavom toku bila
u A3 klasi. Fosfati su do profila Skakavac bili „van klase“ a nizvodno u A3 klasi. Sistematska
mjerenja kvaliteta voda rijeke Lim treba nastaviti cijelim njenim tokom, na uključujući mjerna
mjesta na teritoriji opštine Plav.
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
154
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
10.3. Monitoring kvaliteta zemljišta
Radi utvrđivanja sadržaja opasnih i štetnih materija u zemljištu, vršito ispitivanja opasnih i
štetnih materija u zemljištu na lokaciji u blizini sadašnje deponije komunalnog otpada.
Monitoring zemljišta na području opštine Plav treba da se sprovodi u skladu sa Pravilnikom o
dozvoljenim koncentracijama štetnih i opasnih materija u zemljištu i metodama za njihovo
ispitivanje (“Službeni list RCG”, br.18/97).
10.4. Monitoring biodiverziteta
Monitoring biodiverziteta i zaštićenih prirodnih dobara vrši se radi očuvanja kompaktnosti i
funkcionisanja najznačajnijih/najvrednijih područja koja će dugoročno obezbijediti
funkcionisanje živog svijeta. U tom kontekstu, u sprovođenju nacionalnog monitoring
biodiverziteta treba uključiti lokacije na području opštine Plav na kojima će se pratiti stanje
zaštićenih prirodnih dobara (NP Prokletije), ekološki vrijednih područja (Dolina Lima –
EMERALD i IPA područje, Plavsko jezero) i značajnih vrsta.
10.5. Monitoring izvora zagađenja
Na mjestima izlivanja u vodotokove potrebno je pratiti kvalitet i kvantitet otpadnih voda,
shodno načinu, dinamici i parametrima datim u Pravilniku o kvalitetu i sanitarno-tehničkim
uslovima za ispuštanje otpadnih voda u recipijent i javnu kanalizaciju, načinu i postupku
ispitivanja kvaliteta otpadnih voda, minimalnom broju ispitivanja i sadržaju izvještaja o
utvrđenom kvalitetu otpadnih voda (''Službeni list CG'', br. 45/08).
10.6. Monitoring buke
Monitoring intenziteta buke pratiti se u skladu sa odredbama iz Zakona o zaštiti od buke u
životnoj sredini („Službeni list CG“, br. 28/11) i Pravilnika o graničnim vrijednostima buke u
životnoj sredini, načinu utvrđivanja indikatora buke i akustičkih zona i metodama
ocjenjivanja štetnih efekata buke (“Službeni list CG”, br. 60/11) na već korišćenim
lokacijama za mjerenje nivoa buke. S obzirom da u 2012 godini nije praćen intenzitet buke na
području opštine Plav, u programu monitoringa za naredne godine treba uključiti i ovo
područje.
10.7. Obaveze nadležnih organa
Državni organi, organi lokalne samouprave i ovlašćene i druge organizacije dužni su da
redovno, blagovremeno, potpuno i objektivno, obavještavaju javnost o stanju životne sredine,
odnosno o pojavama koje se prate u okviru monitoringa, kao i mjerama upozorenja ili razvoju
zagađenja koja mogu predstavljati opasnost za život i zdravlje ljudi, u skladu sa Zakonom o
zaštiti životne sredine i drugim propisima. Takođe, javnost ima pravo pristupa propisanim
registrima ili evidencijama koje sadrže informacije i podatke o životnoj sredini, u skladu sa
Zakonom.
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
155
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
11. ZAKLJUČCI STRATEŠKE PROCJENE UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU
U zaključcima o izrađenoj Strateškoj procjeni uticaja PUP-a Plava na životnu sredinu, prije
konačnog sumarnog zaključka predstavićemo kratak sažetak informacija datih u svim
prethodnim poglavljima.
Strateška procjena uticaja na životnu sredinu je proces koji integriše ciljeve i principe
održivog razvoja u planovima, uvažavajući pri tome potrebu da se izbjegnu ili ograniče
negativni uticaji na životnu sredinu i na zdravlje i dobrobit stanovništva.
Značaj strateške procjene uticaja na životnu sredinu, pored ostalog, ogleda se u tome što:
¾ se zasniva na načelima održivog razvoja, predostrožnosti, integralnosti i učešća
javnosti,
¾ obrađuje pitanja i uticaje šireg značaja, koji se ne mogu podijeliti na projekte,
¾ utvrđuje odgovarajući kontekst za procjenu uticaja konkretnih projekata, uključujući i
prethodnu identifikaciju problema i uticaja koji zaslužuju detaljnije istraživanje.
Strateškom procjenom uticaja za PUP opštine Plav analizirano je postojeće stanje životne
sredine u okviru planskog područja i njegovog šireg okruženja, značaj i karakteristike Plana,
karakteristike uticaja planiranih sadržaja na životnu sredinu i druga pitanja i problemi zaštite
životne sredine (u skladu sa kriterijumima za određivanje mogućih značajnih uticaja Plana na
životnu sredinu), uzimajući u obzir planirane namjene prostora i predložene djelatnosti /
ljudske aktivnosti. U tom procesu dominantno je primenjen planerski pristup koji sagledava
trendove i scenarije razvoja (A, B, C) i ne bavi se pojedinačnim projektima i objektima što je
karakteristično za tehnički pristup, odnosno izradu Procjene uticaja za pojedinačne objekte
(Elaborat Procjene uticaja). Manji izuzeci su napravljeni kod planskih rješenja koja se odnose
na projekte/objekte za koje je procijenjeno da imaju strateški značajan uticaj na području
Plana (turistički objekti, saobraćajna infrastruktura i sl) i koja su u okviru SPU posebno
analizirana i vrednovana.
Posebno je značajno istaći da je u toku planskog procesa korišćen integralni planerski pristup
koji je sproveden u postupku koji je propisan za sve planove čija se izrada finansira
sredstvima iz LAMP projekta. To je doprinijelo boljoj integraciji mjera za zaštitu životne
sredine u sva sektorska planska rješenja čime su se u njih, već u samom planskom procesu,
inkorporirale adekvatne mjere za minimizaciju mogućih negativnih uticaja. U tom kontekstu,
strateška procjena je predstavljala samo dodatni instrument koji je usmjeravao planska
riješenja ka postavljenim ciljevima održivog razvoja sagledavajući u cjelosti odnose u
prostoru.
Primenjeni metodološki pristup SPU baziran je na definisanju ciljeva i indikatora održivog
razvoja i vešekriterijumskoj kvalitativnoj evaluaciji planskih rješenja u odnosu na definisane
ciljeve SPU. U tom konktekstu posebno je značajno naglastiti da je SPU najznačajniji
instrument u realizaciji načela i ciljeva održivog razvoja u procesu planiranja. To znači da se
SPU nije bavila isključivo zaštitom životne sredine (mada je generalno favorizuje), već i
ekonomskim i društvenim (socijalnim) aspektom razvoja, pa su i sami ciljevi SPU definisani
u tom kontekstu.
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
156
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
U okviru SPU definisano je 10 (posebnih) ciljeva održivog razvoja (i zaštite životne sredine).
U proces višekriterijumske evaluacije uključeno je 9 strateški važnih planskih rješenja koja su
vrednovana po osnovu sledećih kriterijuma:
¾ veličine uticaja,
¾ prostornih razmjera mogućih uticaja i
¾ vjerovatnoće uticaja.
Formirane su matrice u kojima je izvršena višekriterijusmka evaluacija odabranih planskih
rješenja (9 ključnih planskih rješenja) u odnosu na definisane ciljeve (10 posebnih ciljeva) i
kriterijume za ocjenjivanje uticaja, a rezultati matrica prikazani su u odgovarajućim
preglednim tabelama. Nakon toga je izvršena procjena mogućih kumulativnih i sinergetskih
efekata planskih rješenja u odnosu na oblasti strateške procjene.
Rezultati evaluacije ukazuju na sledeće NEGATIVNE uticaje Plana na životnu sredinu:
• Negativan uticaj na prostor u prirodnim područjima (prirodna i polu-prirodna
staništa), posebno u zonama u kojima se javlja kumulativan uticaj od izgradnje
objekata za turizam, stanovanje, proizvodnih / industrijskih pogona,
komunalne i objekata saobraćajne infrastrukture, posebno u zoni Plavskog
jezera i pored rijeka.
• Negativan uticaj ljudskih djelatnosti biće izražen u zonama eksploatacije
prirodnih resursa (pijesak i dr) gdje se istovremeno javlja (a) više vidova
korišćenja prirodnih resursa i (b) promjene namjene prostora (prirodnih i poluprirodnih staništa) zbog izgradnje građevinskih i infrastrukturnih objekata
Pozitivni uticaji Plana su uglavnom vezani za ekonomski razvoj opštine i regiona, ostali
uticaji Plana (pozitivni i negativni) ocenjeni su kao uticaji lokalnog – prostorno ograničenog
karaktera i oni neće u značajnoj mjeri biti izraženi u granica planskog područja.
Prekogranični uticaj planskih rješenja iz predmetnog Plana nije identifikovan.
Da bi pozitivni planski uticaji ostali u procijenjenim okvirima koji neće opteretiti kapacitet
prostora, sa jedne strane, te da bi se mogući negativni efekti planskih rešenja maksimalno
umanjili, sa druge strane, definisane su planske smjernice i mjere zaštite koje je potrebno
sprovoditi u cilju spriječavanja i ograničavanja negativnih uticaja Plana na životnu sredinu.
Definisano je ukupno 11 mjera koje je potrebno sprovesti kako bi se obezbijedila održivost
Plana, što pored velikog broja zaštitnih mjera koje su već integrisane u sam Plan predstavljaju
dobru osnovu za efikasnu zaštitu životne sredine i zdravlja ljudi.
Kao instrument za praćenje realizacije planiranih aktivnosti i stanja životne sredine definisan
je sistem praćenja stanja (monitoring).
Imajući u vidu prethodno iznijeto, posebno rezultate predmetne Strateške procjene uticaja
Plana na životnu sredinu možemo dati sledeći zaključak:
- Strateškom procjenom uticaja Prostorno urbanističkog plana opštine Plav
analizirani su mogući uticaji planiranih namjena korišćenja prostora i ljudskih
djelatnosti u zahvatu tog Plana
- Prostorno urbanističkim planom opštine Plav i Strateškom procjenom uticaja tog
Plana predviđene su potrebne mjere zaštite kako bi planirane aktivnosti imale što
manji uticaj na kvalitet životne sredine i bile u funkciji (održivog) razvoja na
prostoru opštine Plav
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
157
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
PRILOG 1 - PREGLED RAZLOGA KOJI SU POSLUŽILI KAO
OSNOVA ZA IZBOR VARIJANTNIH RJEŠENJA U PUP-U OPŠTINE
PLAV - ODABIR NAJBOLJE VARIJANTE (PRVI FAZNI IZVJEŠTAJ
SPU)
Osnove za izradu faznog Izvještaja SPU
U skladu sa prethodno utvrđenim uslovima17 za (faznu) izradu predmetnog - Prostorno
urbanističkog plana Opštine Plav (u daljem tekstu PUP), Stručni tim pod vođstvom Mr
Vasilija Buškovića izradio je ovaj Fazni izvještaj u cilju pregleda razloga koji su obrađivaču
poslužili kao osnova za izbor varijantnih rješenja u PUP-u, kao i radi procjene uticaja
razmatranih varijantnih rješenja – scenarija razvoja na životnu sredinu (član 15, stav 2, alineja
8) Zakona o Strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu).
Stručni tim nije razmatrao stanje dokumentacione osnove PUP-a koja treba da bude korišćena
za izradu Nacrta Izvještaja Strateške procjene uticaja na životnu sredinu.
Zbog fazne izrade PUP-a u ovom, takođe faznom Izvještaju SPU, tematski su obrađeni, na
bazi raspoloživih informacija, samo aspekti razrađivanih varijantnih rješenja predmetnog
Plana, tako da su opis životne sredine i ostali, zakonom propisani djelovi SPU (član 15
Zakona o Strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu), ostavljeni za obradu u okviru Nacrta
Izvještaja SPU i eventualno, drugim njegovim faznim Izvještajima, u zavisnosti od
opredjeljenja tijela zaduženih za upravljanje LAMP projektom.
Identifikacija ključnih razloga koji su korišćeni za izbor varijantnih rješenja u PUP-u
Od razloga koji su korišćeni kao osnova za izbor varijantnih rješenja u PUP-u, u III-ćoj fazi
njegove izrade su identifikovana i planerski razrađivana sledeća 3 polazna tematski
zaokruženih ključna18 pitanja razvoja:
(i) poljoprivreda i šumarstvo,
(ii) iskorišćavanje vodnog potencijala,
(iii) izgradnja (građevinskih) objekata, uključujući turističke objekte I saobraćajnu
infrastrukturu,
Obrađivač PUP-a je relevantne informacije o navedenim ključnim pitanjima razvoja
predstavio kroz 3 varijantna rješenja – scenarija razvoja (A, B i C). Za izradu ta 3 scenarija
razvoja obrađivač PUP-a je izvršio sopstvenu analizu stanja u prostoru i sproveo istraživanje
javnog mnjenja u okviru izrade socio-ekonomske analize. Sva 3 varijantna rješenja – scenarija
razvoja su predvidjela razvojne aktivnosti u 5 osnovnih prostorno-planskih zona, i to: Zona A
-Plavsko-Gusinjski terminalni basen, sa podzonama A1 - Zaštitni pojas NP Prokletije i A2 Plavsko-Gusinjska kotlina), Zona B - -Dolina Lima-Gornje Polimlje, Zona C - Zaleđe Plavsko
–Gusinjskog basena (dio Zone Bor i Kofiljača –paleozoitski tip predjela), sa podzonama C1 Zaštitni pojas NP Prokletije, C2 - Zaštitni pojas NP Prokletije i C3 - Prošireno urbano
područje Plava), Zona D - Planina Visitor sa širom okolinom, sa podzonama D1 - Posebni
rezervat prirode“Visitorsko jezero“, D2 - Planinski vijenac Visitor/Greben/Goleš i D3 Podnožje planinskog vijenca Visitor/Greben/Goleš i Zona E - Staračko-zavojska zona, sa
podzonama E1 - Zaštitni pojas NP i E2 - Staračko-zavojska zona
17
18
Programski zadatak za izradu Prostorno urbanističkog plana Opštine Plav
Ključna pitanja zbog uticaja na životnu sredinu
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
158
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Pregled identifikovanih ključnih razloga koji su korišćeni kao osnova za
izbor varijantnih rješenja u PUP-u i procjena predloženih aktivnosti na
životnu sredinu
Pregled ključnih razloga koji su korišćeni za izbor varijantnih rješenja – scenarija razvoja u
PUP-u predstavlja glavni dio ovog faznog Izvještaja.
Pregled je obuhvatio sledeća 3 polazna tematski zaokružena ključna pitanja razvoja:
(i) poljoprivreda i šumarstvo,
(ii) iskorišćavanje vodnog potencijala,
(iii) izgradnja (građevinskih) objekata, uključujući turističke objekte i saobraćajnu
infrastrukturu,
Izbor i identifikaciju pitanja koja su značajna za razvoj opredijelila je priroda i logičke veze
između različitih vrsta aktivnosti koje su planirane u okviru scenarija razvijanih u ovom Planu.
Tako su npr. uz sve građevinske objekte dodati turistički objekti kao i (pridružena) saobraćajna
infrastruktura.
(i)
Poljoprivreda i šumarstvo
Privredni razvoj Plava je u sva 3 varijantnih rješenja – scenarija razvoja u PUP-u zasnovan na
poljoprivredi. Vrsta, intenzitet i prostorni obim poljoprivrednih aktivnosti dati su različito
u razrađivanim varijantnim rješenjima – scenarijima razvoja A, B i C.
U prvom varijantnom rješenju – scenariju razvoja A, koji je nazvan “korak po korak”
razvoj poljoprivrede i šumarstva je zasnovan sledećim prioritetima, (a) u poljoprivredi:
pomoć u intenzivniju poljoprivredne proizvodnje, ukrupnjavanje gazdinstava, unapređenju
stočarstva, izgradnju puteva do katuna, korišćenju najznačajnijih oraničkih površina u
dolini Ljuče, sprovođenju mjera melioracije i prioritetima usmjerenim na korišćenje
oranica, ljekovitog bilja i razvoj voćarstva i stočarstva, i (b) u šumarstvu: pošumljavanju
uz rječne tokove (u orvoj fazi Ljuča), iskorišćavanje privrednih šuma kroz kontrolisanu
eksploataciju i pošumljavanje i sanaciju.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 319)
Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 2
se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa, uključujući biološke resurse
2
kao što su šume i ljekovito bilje
U projekciji razvoja po Scenariju A, po planskim jedinicama - zonama (A-E20) dat je prostorni
položaj navedenih aktivnosti.
19
1- manji intenzitet uticaja, 2 - prosječan intezitet uticaja i 3 - značajan intenzitet uticaja
Zone: Zona A -Plavsko-Gusinjski terminalni basen, sa podzonama A1 - Zaštitni pojas NP Prokletije i A2 - PlavskoGusinjska kotlina), Zona B - -Dolina Lima-Gornje Polimlje, Zona C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena (dio Zone Bor i
Kofiljača –paleozoitski tip predjela), sa podzonama C1 - Zaštitni pojas NP Prokletije, C2 - Zaštitni pojas NP Prokletije i C3 Prošireno urbano područje Plava), Zona D - Planina Visitor sa širom okolinom, sa podzonama D1 - Posebni rezervat
prirode“Visitorsko jezero“, D2 - Planinski vijenac Visitor/Greben/Goleš i D3 - Podnožje planinskog vijenca
Visitor/Greben/Goleš i Zona E - Staračko-zavojska zona, sa podzonama E1 - Zaštitni pojas NP i E2 - Staračko-zavojska zona
20
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
159
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
U zoni A - Plavsko-Gusinjski terminalni basen
Za podzonu A1 (Plavsko-Gusinjski terminalni basen) predložene su sledeće poljoprivredene
aktivnosti: razvoj organske poljoprivrede (ratarstvo, voćarstvo, intezivno stočarstvo) uz otkup
i distribucija u Vusanju - ljekovitog bilja, šumskih plodova i krmnog bilja, a u šumarstvu
pošumljavanje i sanacija šuma
Za podzonu A2 (Plavsko-Gusinjska kotlina) predložene su sledeće poljoprivredene aktivnosti:
intenziviranje poljoprivrede oko Ljuče do Akvatorijuma Plavskog jezera, melioracija
obradivih površina u riječnim dolinama i na njihovim nižim stranama u cilju bržeg
odvodnjavanja i boljeg navodnjavanja, organizovanje poljoprivredne proizvodnje od granice
Albanije do Plavskog jezera, povećanje oraničkih površina sa oko 400ha na oko 1700ha,
razvoj organske poljoprivredne proizvodnje (ratarstvo, voćarstvo, intezivno stočarstvo),
otkup, distribucija i prerada poljoprivrednih proizvoda u Gusinju i Plavu (prerada voća, mesa,
mlijeka i dr. poljoprivrednih proizvoda), a u šumarstvu: drvoprerada sa (-) primarnim nivoom
(pilane) u svim mjestima, van glavnih saobraćajnih pravaca, dalje od turističkih sadržaja,
riječnih tokova i zaštićenih prirodnih i kulturnih dobara i (-) sekundarnim nivoom proizvodnjom polufinalnih proizvoda (drvene ploče, lamperija, brodski pod i sl.) u Kruševu,
Gusinju i Plavu i (-) finalnim nivoom - proizvodnjom namještaja, stolarije i td. u Plavu
(Brezojevice)
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni A imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 2
se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa, uključujući biološke resurse
2
kao što su šume i ljekovito bilje
Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u druge 1 - 2
oblike korišćenja (poljoprivredne površine)
U zoni B - Dolina Lima-Gornje Polimlje:
Za zonu B su predložene sledeće poljoprivredene aktivnosti: organska poljoprivreda
(voćarstvo, ratarstvo, ljekovito bilje, intezivno stočarstvo), otkup , distribucija i prerada (mala
i srednja preduzeća) poljoprivrednih proizvoda u Murinu, Novšiće (preradu usmjeravati u već
formirane industrijske i privredne zone), a od šumarskih drvoprerada sa primarnim nivoom
(pilane) u svim mjestima, van glavnih saobraćajnih pravaca, dalje od turističkih sadržaja,
riječnih tokova i zaštićenih prirodnih i kulturnih dobara i sekundarnim nivoom proizvodnjom polufinalnih proizvoda (drvene ploče, lamperija, brodski pod i sl.) - Murino, G.
Rženica (poplavne šume uz rječna korita i imaju karakter zaštitnih šuma).
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
160
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni B imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 1-2
se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja
Iskorišćavanje prirodnih resursa (šumski resursi, ljekovito bilje)
1-2
U zoni C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena (dio Zone Bor i Kofiljača –paleozoitski tip
predjela):
Za podzonu C1 (Zaštitni pojas - zaštitna zona NP Prokletije) predložene su poljoprivredene
aktivnosti usmjerene na podsticanje razvoja organske poljoprivrede, stočarstva i voćarstvo, a
od šumarskih podizanje i njega zaštitnih šuma
Za podzonu C2 (Zaštitni pojas - zaštitna zona NP Prokletije) predložene su iste
poljoprivredene aktivnosti kao i za zonu C1 (razvoj organske poljoprivrede, stočarstva i
voćarstva), a od šumarskih iskorišćavanje privrednih šuma - ograničeno korišćenje jer se radi
o šumama koje se nalaze u okviru zaštitne zone Nacionalnog parka Prokletije.
Za podzonu C3 (Prošireno urbano područje Plava) predložene su iste poljoprivredene
aktivnosti kao i za zone C1 i C2 (razvoj organske poljoprivrede, stočarstva i voćarstva), a od
šumarskih drvoprerada sa primarnim nivoom (pilane) u svim mjestima, van glavnih
saobraćajnih pravaca, dalje od turističkih sadržaja, riječnih tokova i zaštićenih prirodnih i
kulturnih dobara
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni C imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 1-2
se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja
Iskorišćavanje prirodnih resursa šumski resursi
1-2
U zoni D - Visitor sa širom okolinom:
Za podzonu D1 (Posebni rezervat prirode Visitorsko jezero) nijesu predložene
poljoprivredene i šumarske aktivnosti
Za podzonu D2 (Planinski vijenac Visitor/Greben/Goleš) predložene su poljoprivredene
aktivnosti vezane za razvoj organske poljoprivrede - voćarstva, ratarstva, stočarstva, krmno
bilja, sakupljanje i branja ljekovitog bilja i šumskih plodova, uz očuvanje poljoprivrednog
zemljište na nižim kotama i uz regionalnu saobraćajnicu, a od šumarskih korišćenje šuma koje
imaju privredni karakter, uz pošumnjavanje Grebena, površina podložnih eroziji i slivnog
područja Ljuče.
Za podzonu D3 (Podnožje Visitora) predložene su poljoprivredene aktivnosti usmjerene na
očuvanje poljoprivrednog zemljište na nižim kotama i uz regionalnu saobraćajnicu i razvoj
organske poljoprivrede - voćarstva, ratarstva i stočarstva, a od šumarskih drvoprerada sa
primarnim nivoom (pilane) u svim mjestima, van glavnih saobraćajnih pravaca, dalje od
turističkih sadržaja, riječnih tokova i zaštićenih prirodnih i kulturnih dobara i sekundarnim
nivoom - proizvodnjom polufinalnih proizvoda (drvene ploče, lamperija, brodski pod i sl.) u
Pepićima.
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
161
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni D imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 1-2
se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa, uključujući biološke resurse
2
kao što su šume, šumski plodovi i ljekovito bilje
U zoni E - Staračko-zavojskoj zoni:
Za podzonu E1 (Zaštitni pojas - zaštitna zona NP Prokletije) su predložene poljoprivredene
aktivnosti usmjerene na razvoju stočarstva, voćarstva, i korišćenju ljekovitog bilja i šumskih
plodova, a od šumarskih pošumljavanje padina Zavoja i Starca - prioritet i očuvanje šumskog
kompleksa)
Za podzonu E2 (Staračko-zavojska zona) predložene su poljoprivredene aktivnosti usmjerene
na razvoj organske poljoprivrede, stočarstvo, voćarstvo, i korišćenju ljekovitog bilja i šumskih
plodova, a od šumarskih korišćenje privrednih šuma sa strogo kontrolisanom eksploatacijom,
a u pošumljavanju prioritet imaju padine planine Štit, Vaganice, Planinice, Zavoj, Starac zbog
zaštite od erozije.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni E imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 1-2
se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja
Iskorišćavanje prirodnih resursa šumski resursi
1-2
U drugom varijantnom rješenju – scenariju razvoja B, koji je nazvan “zeleno- plavi
scenario “wild beauty“ ili scenariju umjerenog razvoja, poljoprivreda je prioritet, zasnovan
(prevashodno programima pomoći) na sledećem: intenziviranje poljoprivrede, ukrupnjavanje
gazdinstava, unapređivanje stočarstva, izgradnja puteva do katuna na području cijele Opštine;.
korišćenje najznačajnijih oraničkih površina u dolini Grnčara do Gusinja, sprovođenju mjera
melioracije i prioritetima usmjerenim na oranice, voćarstvo i ljekovito bilje, stočarstvo; u
prostoru oko Ljuče – u pojasu od 25 m predviđaju se posebni uslovi za izgradnju objekata,
zaštita poljoprivrednog zemljišta; u Plavsko-Gusinjskom basenu i Gornjem Polimlju razvoj
organske poljoprivrede, seoski turizam, lovni i ribolovni turizam;
U šumarstvu; pošumljavanje uz riječne tokove; kontrolisana eksploatacija uz pošumljavanje i
sanaciju kao prioritet i zaštićena veća površina šume molike.
U projekciji razvoja po Scenariju B, po planskim jedinicama - zonama (A-E) dat je prostorni
položaj navedenih aktivnosti.
U zoni A - Plavsko-Gusinjski terminalni basen
Za podzonu A1 (Zaštitna (buffer) zona NP“Prokletije“) predložene su sledeće poljoprivredene
aktivnosti: razvoj organske poljoprivrede (ratarstvo, voćarstvo, intezivno stočarstvo) uz otkup
i distribuciju u Vusanju ljekovitog bilja, šumskih plodova i krmnog bilja, a u šumarstvu
kontrolisana eksploatacija, pošumljavanje i sanacija šuma.
U podzoni A2 (Plavsko-Gusinjska kotlina) predložene su sledeće poljoprivredne aktivnosti:
melioracija obradivih površina u riječnim dolinama i na njihovim nižim stranama u cilju bržeg
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
162
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
odvodnjavanja i boljeg navodnjavanja. zaštita riječnih tokova od erozije i bujičnih nanosa,
organizovanje poljoprivredne proizvodnje od granice Albanije do Gusinja i uz atare sela
Kolenovići, Kruševo, Višnjevo (oko Grnčara) povećanje oraničkih površina (sa oko 400ha na
oko 1000ha (manje nego u Scenariju A!); organska poljoprivredna proizvodnja (ratarstvo,
voćarstvo, intezivno stočarstvo); otkup, distribucija i prerada poljoprivrednih proizvoda u
Gusinju i Plavu (prerada voća, mesa, mlijeka i dr. poljoprivrednih proizvoda); na
poljoprivrednom zemljištu se mogu graditi stambeni objekti i ekonomski objekti namijenjeni
primarnoj poljoprivrednoj proizvodnji, u skladu sa Zakonom o poljoprivrednom zemljištu.
U šumarstvu je predviđen, primarni nivo obrade (pilane) u svim mjestima, van glavnih
saobraćajnih pravaca, dalje od turističkih sadržaja, riječnih tokova i zaštićenih prirodnih i
kulturnih dobara; dok je sekundarni nivo obrade - proizvodnja polufinalnih proizvoda (drvene
ploče, lamperija, brodski pod i sl.) predviđen u Kruševu, Plav. Finalni nivo prerade proizvodnja namještaja, stolarija i td. je predviđen u Brezojevicama. Predložena je i
međuopštinska saradnja – na bazi formiranja privrednih klastera.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće uticaje
za koje je data relativna procjena intenziteta:
uticaji
(relativna)
procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 2
se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja
Direktno iskorišćavanje resursa, šume, ljekovito bilje, poljoprivredno
1-2
zemljište
U zoni B - Dolina Lima-Gornje Polimlje:
U ovoj zoni je predložena organska poljoprivreda (voćarstvo, ratarstvo, ljekovito bilje,
intezivno stočarstvo); otkup i distribucija poljoprivrednih proizvoda u Murini, Novšiće;
melioracija obradivih površina u riječnim dolinama i na njihovim nižim stranama u cilju bržeg
odvodnjavanja i boljeg navodnjavanja.;u šumarstvu: poplavne šume uz rječna korita i imaju
karakter zaštitnih šuma; primarni nivo (pilane) u svim naseljenim mjestima, van glavnih
saobraćajnih pravaca, dalje od turističkih sadržaja, riječnih tokova i zaštićenih prirodnih i
kulturnih dobara,; sekundarni nivo( proizvodnje polufinalnih proizvoda (drvene ploče ,
lamperija, brodski pod i sl.) u Murinu i G. Rženici.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće uticaje
za koje je data relativna procjena intenziteta:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 1-2
se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja
Direktno iskorišćavanje resursa, šume i ljekovito bilje
1-2
U zoni C -Zona zaštite NP
Podzona C1 - Zaštitni (buffer) zona NP“Prokletije - predlaže se organska poljoprivreda
(voćarstvo, stočarstvo) a u šumarstvu; zaštitne šume - pošumnjavanje i njegovanje šuma.
Podzona C2- Zaštitna (buffer) zona NP“Prokletije“ (paleozojski masiv Prokletija) predloženo je voćarstvo, stočarstvo,proizvodnja krmnog bilja.dok u oblasti šumarstva;
privredne šume- ograničeno i kontrolisano korišćenje jer su u okviru zaštitne zone NP kao i
obnavljanje šuma – pošumljavanje.
Podzona C3- Urbano područje predlaže se organska poljoprivreda (voćarstvo, stočarstvo) a u
oblasti šumarstva drvoprerada, sa primarnim nivoom (pilane) u svim naseljenim mjestima,
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
163
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
van glavnih saobraćajnih pravaca, dalje od turističkih sadržaja, riječnih tokova i zaštićenih
prirodnih i kulturnih dobara.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće uticaje
za koje je data relativna procjena intenziteta:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 1-2
se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja
Direktno iskorišćavanje resursa, šume i ljekovito bilje
1-2
Zona D (Krševito krečnjački tereni Visitora)
Podzona D1 - Regionalni park prirode “Visitor - predlaže se kontrolisana eksploatacija
ljekovitog bilja i šumskih plodova, kao i stočarstvo. Kontrolisano upravljanje (korišćenje)
privrednih šuma u zahvatu zaštićenog područja (regionalni park)
Podzona D2 (Podnožje Visitora); organska poljoprivreda -voćarstvo, ratarstvo, stočarstvo.
Očuvanje poljoprivrednog zemljište na nižim kotama i uz regionalnu saobraćajnicu.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće uticaje
za koje je data relativna procjena intenziteta:
uticaji
(relativna)
procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 1-2
se koriste u poljoprivredi – NPK đubriva i pesticidi
Direktno iskorišćavanje resursa, šume i ljekovito bilje
2
Zona E Staračko zavojska zona
Podzona E1- Zaštitna (buffer) zona NP“Prokletije“- predložena je organska poljoprivreda,
voćarstvo, ljekovito bilje i šumski plodovi i stočarstvo, a u šumarstvu pošumnjavanje padina
Zavoja i Starca, prioritet ima očuvanje šumskog kompleksa.
Podzona E2 (Staračko zavojska zona) - predložen je razvoj organske poljoprivrede stočarstvo, voćarstvo, krmno bilje, ljekovito bilje i šumski plodovi i otkup, distribucija i mala
prerađivačka preduzeća u Velici.; u razvoju šumarstva je predviđeno korišćenje privrednih
šuma; prioritet pošumnjavanje padina planine Štit, Vaganice, Planinice, Zavoj, Starac-zaštita
od erozije, kontrolisana eksploatacije šume za tehničku građu, za planski period, do
revitalizacije šumskog fonda; drvoprerada - primarni nivo (pilane) u svim mjestima, van
glavnih saobraćajnih pravaca, dalje od turističkih sadržaja, riječnih tokova i zaštićenih
prirodnih i kulturnih dobara.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće uticaje
za koje je data relativna procjena intenziteta:
Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 1-2
se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja
Direktno iskorišćavanje resursa, šume i ljekovito bilje
2
U trećem varijantnom rješenju – scenariju razvoja C, koji je zasnovan na ubrzanom
razvoju poljoprivreda je prioritet, zasnovan (prevashodno programima pomoći) na sledećem:
intenziviranje poljoprivrede, ukrupnjavanje gazdinstava, unapređivanje stočarstva, izgradnja
puteva do katuna na području cijele Opštine; korišćenje najznačajnijih oraničkih površina u
dolini Ljuče, sprovođenje mjera melioracije (povećanje za 400ha -1500ha, manje nego u
Scenariju A – 1700 zbog privredne zone), sa prioritetima usmjerenim na oranice, voćarstvo i
ljekovito bilje, a razvoj stočarstvo. U šumarstvu je predviđeno pošumljavanje, prioritet će se
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
164
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
dati razvoju šumarstva u zoni E jer ima najviše privrednih šuma, sa strogo kontrolisanom
eksploatacijom. Takođe, predviđa se izrada finalnih proizvoda od drveta. U NP Prokletije
neće biti eksploatacije šuma, te šume će se kao šume posebne namjene koristiti po posebnom
programu – uzgoj i njega sa izradom finalnih proizvoda.
U projekciji razvoja po Scenariju C, po planskim jedinicama - zonama (A-E) dat je
prostorni položaj navedenih aktivnosti.
U zoni A - Plavsko-Gusinjski terminalni basen
Za podzonu A1 (Zaštitna (buffer) zona NP“Prokletije“) predložene su sledeće (ograničene)
poljoprivredene aktivnosti: razvoj organske poljoprivrede (ratarstvo, voćarstvo, intezivno
stočarstvo) uz otkup i distribuciju u Vusanju ljekovitog bilja, šumskih plodova i krmnog bilja,
a u šumarstvu kontrolisana eksploatacija, pošumljavanje i sanacija šuma.
U podzoni A2 (Plavsko-Gusinjska kotlina) predložene su sledeće poljoprivredne aktivnosti:
melioracija obradivih površina u riječnim dolinama i na njihovim nižim stranama u cilju bržeg
odvodnjavanja i boljeg navodnjavanja. zaštita riječnih tokova od erozije i bujičnih nanosa,
organizovanje poljoprivredne proizvodnje od granice Albanije do akvatorija Plavskog jezera;
povećanje oraničkih površina u dolini Ljuče je predviđeno sa oko 400ha na oko 1500ha
(manje nego u Scenariju A – 1700h); organska poljoprivredna proizvodnja (ratarstvo,
voćarstvo, intezivno stočarstvo); otkup, distribucija i prerada poljoprivrednih proizvoda u
Gusinju i Plavu (prerada voća, mesa, mlijeka i dr. poljoprivrednih proizvoda); na
poljoprivrednom zemljištu se mogu graditi stambeni objekti i ekonomski objekti namijenjeni
primarnoj poljoprivrednoj proizvodnji, u skladu sa Zakonom o poljoprivrednom zemljištu.
Intenziviranje poljoprivrede je predviđeno programima pomoći, ukrupnjavanjem gazdinstava,
unapređenjem stočarstva, izgradnjom puteva do katuna na području cijele Opštine, prioritet je
dat korišćenju oranica, razvoju voćarstva, stočarstva i korišćenju ljekovitog bilja.
U šumarstvu je predviđen, primarni nivo obrade (pilane) u svim mjestima, van glavnih
saobraćajnih pravaca, dalje od turističkih sadržaja, riječnih tokova i zaštićenih prirodnih i
kulturnih dobara; dok je sekundarni nivo obrade - proizvodnja polufinalnih proizvoda (drvene
ploče, lamperija, brodski pod i sl.) predviđen u Kruševu, Plavu i Gusinju. Finalni nivo prerade
- proizvodnja briketa, drvnih peleta i drvne sečke je predviđena u Brezojevicama. Predložena
je i međuopštinska saradnja radi organizovanog skladištenja, prerade biomase.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće uticaje
za koje je data relativna procjena intenziteta:
uticaji
(relativna)
procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 2
se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja
Direktno iskorišćavanje resursa, šume, ljekovito bilje, poljoprivredno
2-3
zemljište
U zoni B - Dolina Lima-Gornje Polimlje:
U ovoj zoni je predložena organska poljoprivreda (voćarstvo, ratarstvo, ljekovito bilje,
intezivno stočarstvo); otkup i distribucija poljoprivrednih proizvoda u Murini, Novšićima i G.
Rženici (voća, ljekovitog bilja, krmnog bilja, rataraskih proizvoda i td). U Murinu je
predviđen razvoj voćarstva i uzgoja ratarskih kultura,, u G. Rženici pčelarstvo (proizvodnja
meda), sakupljanje ljekovitog bilja i šumskih plodova, a u Novšićima – proizvodnja mesa i
mliječnih proizvoda. U šumarstvu je predviđen: primarni nivo (pilane) u svim naseljenim
mjestima, van glavnih saobraćajnih pravaca, dalje od turističkih sadržaja, riječnih tokova i
zaštićenih prirodnih i kulturnih dobara,; sekundarni nivo( proizvodnje polufinalnih proizvoda
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
165
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
(drvene ploče , lamperija, brodski pod i sl.) u Murinu i G. Rženici. Fabrike za preradu
biomase (proizvodnja briketa, drvnih peleta i drvne sečke) u Murinu ili G. Rženici, Novšićima
ili u okviru privredne zone ili organizovano skladištenje (za medjuopštinsku saradnju u
pogledu prerade biomase). Poplavne šume uz rječna korita i imaju karakter zaštitnih šuma.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće uticaje
za koje je data relativna procjena intenziteta:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 1-2
se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja
Direktno iskorišćavanje resursa, šume i ljekovito bilje
1-2
U zoni C -Zona zaštite NP
Za podzone C1 i C2 (Zaštitna (buffer) zona NP“Prokletije) - predlaže se organska
poljoprivreda (voćarstvo, stočarstvo) a u šumarstvu; zaštitne šume - pošumnjavanje i
njegovanje šuma.
Podzona C3 - Urbano područje - predlaže se organska poljoprivreda (voćarstvo, stočarstvo) sa
organizovanim otkupom i distribucijom poljoprivrednih proizvoda u Đuričkoj rijeci i Donjem
Metehu, a u oblasti šumarstva drvoprerada, sa primarnim nivoom (pilane) u svim naseljenim
mjestima, van glavnih saobraćajnih pravaca, dalje od turističkih sadržaja, riječnih tokova i
zaštićenih prirodnih i kulturnih dobara, dok sekundarni nivo treba da uključi proizvodnju
polufinalnih proizvoda (drvene ploče , lamperija, brodski pod i sl.) na području Bogajića.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće uticaje
za koje je data relativna procjena intenziteta:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 1-2
se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja
Direktno iskorišćavanje resursa, šume i ljekovito bilje
1-2
Zona D (Krševito krečnjački tereni Visitora)
Podzona D1 - Regionalni park prirode “Visitor - predlaže se razvoj stočarstva, kontrolisana
eksploatacija ljekovitog bilja i šumskih plodova i razvoj voćarstva, a u razvoju šumarstva
korišćenje privrednih šuma sa kontrolisanim upravljanjem u zahvatu Regionalnog parka, uz
pošumljavanje (prioritet Greben).
Podzona D2 (Podnožje Visitora) – uključuje razvoj organske poljoprivrede - voćarstvo,
ratarstvo, stočarstvo, krmno bilje, iskorišćavanje ljekovitog bilja i šumskih proizvoda,
očuvanje poljoprivrednog zemljište na nižim kotama i uz regionalnu saobraćajnicu. U
šumarstvu se predlaže korišćenje šuma privrednog karaktera sa prioritetom u pošumnjavanju
površina podložnih eroziji i slivnog područja Ljuče. Šume u okviru MZ Gusinje su zaštitne
šume. Predviđena je drvoprerada sa primarnim nivoom (pilane) u svim naseljenim mjestima ,
van glavnih saobraćajnih pravaca, dalje od turističkih sadržaja, riječnih tokova i zaštićenih
prirodnih i kulturnih dobara, a sekundarni nivo - proizvodnja polufinalnih proizvoda (drvene
ploče , lamperija, brodski pod i sl.) u Pepićima, Martinovićima.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće uticaje
za koje je data relativna procjena intenziteta:
uticaji
(relativna)
procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 1-2
se koriste u poljoprivredi – NPK đubriva i pesticidi
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
166
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
Direktno iskorišćavanje resursa, šume, šumski proizvodi, ljekovito bilje
decembar 2013.
2
Zona E Staračko zavojska zona
Podzona E1- Zaštitna (buffer) zona NP“Prokletije“- predložen je razvoj stočarstva, voćarstva
uzgoj krmnog bilja, sakupljanje ljekovitog bilja i šumskih plodova, a u šumarstvu korišćenje
privrednih šuma (ograničeno korišćenje u okviru zaštitne zone NP-a), pošumnjavanje padina
Zavoja i Starca, prioritet ima očuvanje šumskog kompleksa.
Podzona E2 (Staračko zavojska zona) - predložen je razvoj organske poljoprivrede stočarstvo, voćarstvo, uzgoj krmnog bilja, sakupljanje ljekovitog bilja i šumskih plodova i
otkup, distribucija i mala prerađivačka preduzeća u Velici; u razvoju šumarstva je predviđeno
korišćenje privrednih šuma; prioritet pošumnjavanje padina planine Štit, Vaganice, Planinice,
Zavoj, Starac u cilju zaštite od erozije, kontrolisana eksploatacije šume za tehničku građu, za
planski period, do revitalizacije šumskog fonda; drvoprerada - primarni nivo (pilane) u svim
mjestima, van glavnih saobraćajnih pravaca, dalje od turističkih sadržaja, riječnih tokova i
zaštićenih prirodnih i kulturnih dobara.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće uticaje
za koje je data relativna procjena intenziteta:
Zagađivanje zemljišta, podzemnih i površinskih voda od sredstava koja 1-2
se koriste u poljoprivredi - đubriva i pesticidi / sredstava za zaštitu bilja
Direktno iskorišćavanje resursa, šume i ljekovito bilje
2
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
167
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
(ii)
decembar 2013.
Iskorišćavanje vodnog potencijala
Pored ostalih djelatnosti, iskorišćavanje vodnog potencijala je izabrano za jednu od aktivnosti
koje su važne za privredni razvoj Plava i za istu su u sva 3 varijantnih rješenja – scenarija
razvoja u PUP-u razvijene različite aktivnosti (po vrsti, intenzitetu i prostornom obimu).
Iskorišćavanje vodnog potencijala je u najevećem broju slučajeva zasnovano na izgradnji
mini-hidro-elektrana.
U prvom varijantnom rješenju – scenariju razvoja A, koji je nazvan scenario ograničene
izgradnje – korak po korak (“step by step”) predloženo je ograničeno iskorišćavanje
vodnog potencijala na području Opštine Plav kroz izgradnju mini-hidro-elektrana (u
daljem tekstu mHe) na Babinopoljskoj rijeci, Grlji i Jari. Planiranje razvoja energetskog
sektora je potpuno tek nakon sagledavanja energetskih potreba kao i prirodnih potencijala i
mogućnosti ušteda na lokalnom nivou. Lokalna samouprava, shodno zakonu o energetic treba
da da pripremi Lokalni energetski plan koji za period od 10 godina planira potrebe i način
snabdijevanja energijom, kao i mjere za efikasno korišćenje energije, obnovljivih izvora
energije
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa - vodne resurse
2
Promjene u vodotocima, zasipanje novih akumulacija
1
Prekid migratornih puteva za vodene organizme (ribe i dr)
2
Izmjena strukture i sastava vodenih organizama u novim akumulacijama 1
U projekciji razvoja po Scenariju A, po planskim jedinicama - zonama (A-E) dat je prostorni
položaj navedenih aktivnosti.
U zoni A - Plavsko-Gusinjski terminalni basen
Za podzonu A1 (Plavsko-Gusinjski terminalni basen) predložena je izgradnja mHe Grlja i
upotrba obnovljivih izvora energije.
U podzoni A2 (Plavsko-Gusinjska kotlina) nijesu predložene mHE, već regulacija rijeke
Ljuče i njenih pritoka (Vrulja i Grlja), melioracija obradivih površina u riječnim dolinama i na
njihovim nižim stranama u cilju bržeg odvodnjavanja i boljeg navodnjavanja kao i zaštitna
riječnih tokova od erozije i bujičnih nanosa. U vezi sa izgradnjom objekata u zoni rječnih
tokova, predviđeno je da se u pojasu od 25m oko ( rječnih tokova) Ljuče mogu izgrađivati
objekti ali pod posebnim uslovima, dok se za prostor oko Plavskog jezera dozvoljava gradnja
objekata samo kao izuzeće, shodno rezultatima Studije zaštite i njenim smjernicama.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni A imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Promjena stabilnosti rječnih obala
0-1
U zoni B - Dolina Lima-Gornje Polimlje:
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
168
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Za zonu B su takođe nijesu predložene mHE, već samo upotreba obnovljivih izvora energije
kao i melioracija obradivih površina u riječnim dolinama i na njihovim nižim stranama u cilju
bržeg odvodnjavanja i boljeg navodnjavanja.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni B nemaju značajne
negativne uticaje na životnu sredinu
U zoni C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena
Ni u zoni C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena (dio Zone Bor i Kofiljača –paleozoitski tip
predjela) – podzone C1, C2 i C3, nijesu predložene mHE, već samo upotreba obnovljivih
izvora energije. Interesantan hidrološki objekat Oko Skakvice, predložen je da se iskoristi kao
turistički motiv u okviru razvojnih aktivnosti za podzonu C1 (Zaštitni pojas - zaštitna zona NP
Prokletije).
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni C nemaju značajne
negativne uticaje na životnu sredinu
U zoni D - Visitor sa širom okolinom:
U ovoj zoni, u njenim podzonama D1, D2 i D3 nijesu predložene mHE, već samo upotreba
obnovljivih izvora energije.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni D nemaju značajne
negativne uticaje na životnu sredinu
U zoni E - Staračko-zavojskoj zoni:
Za podzonu E1 (Zaštitni pojas - zaštitna zona NP Prokletije) je predložena izgradnja mHe na
Babinopoljskoj rijeci i rijeci Jari, kao i upotreba obnovljivih izvora energije i (dalji)
nastavak istraživanja hidropotencijala.
U podzoni E2 (Staračko-zavojska zona) nijesu predviđeni posebni (energetski ili sl) zahvati
za korišćenje njenog vodnog potencijala.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa - vodnih resursa
2
Promjene u vodotocima, zasipanje novih akumulacija
1
Prekid migratornih puteva za vodene organizme (ribe i dr)
2
Izmjena strukture i sastava vodenih organizama u novim akumulacijama 1
U drugom varijantnom rješenju – scenariju razvoja B, koji je nazvan plavo – zeleni
scenario (“wild beauty”) predloženo je ograničeno iskorišćavanje vodnog potencijala kroz
izgradnju mHe na Babinopoljskoj rijeci i rijeci Jari. Planiranje razvoja energetskog sektora
je potpuno tek nakon sagledavanja energetskih potreba kao i prirodnih potencijala i
mogućnosti ušteda na lokalnom nivou. Lokalna samouprava, shodno zakonu o energetic treba
da da pripremi Lokalni energetski plan koji za period od 10 godina planira potrebe i način
snabdijevanja energijom, kao i mjere za efikasno korišćenje energije, obnovljivih izvora
energije. Sledeća 3 hidrološka objekta su predložena za zaštitu: Plavsko jezero, Alipašini
izvori i Oko Skakavice. Za područje Plavskog jezera je istovremen razvoj turizma (izgradnje
turističkog kompleksa na njegovoj obali). Predviđena je melioracija obradivih površina u
riječnim dolinama i na njihovim nižim stranama u cilju bržeg odvodnjavanja i boljeg
navodnjavanja kao i zaštitna riječnih tokova od erozije i bujičnih nanosa. U vezi sa
izgradnjom objekata u zoni rječnih tokova, predviđeno je da se u pojasu od 25m oko (rječnih
tokova) Ljuče mogu izgrađivati objekti ali pod posebnim uslovima, dok se za prostor oko
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
169
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Plavskog jezera dozvoljava gradnja objekata samo kao izuzeće, shodno rezultatima Studije
zaštite i njenim smjernicama
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa - vodnih resursa
2
Promjene u vodotocima, zasipanje novih akumulacija
1
Prekid migratornih puteva za vodene organizme (ribe i dr)
2
Izmjena strukture i sastava vodenih organizama u novim akumulacijama 1
U projekciji razvoja po Scenariju B, po planskim jedinicama - zonama (A-E) dat je prostorni
položaj navedenih aktivnosti.
U zoni A - Plavsko-Gusinjski terminalni basen
Za podzonu A1 (Plavsko-Gusinjski terminalni basen) nijesu predložene značajnije razvojne
aktivnosti koje su zasnovane na direktnom iskorišćavanje vodnog potencijala (mHe i sl), ali je
zato pedložena upotreba obnovljivih izvora energije, bez navođenja detalja o vrstama i načinu
upotrebe obnovljivih izvora energije. Iz ove podzone je za zaštitu kandidovano područje
Alipašinih izvora (P~53ha, u kategoriji zaštite „spomenik prirode“) i vodopad Grlja.
U podzoni A2 (Plavsko-Gusinjska kotlina) nijesu predložene mHE, već melioracija obradivih
površina u riječnim dolinama i na njihovim nižim stranama u cilju bržeg odvodnjavanja i
boljeg navodnjavanja kao i zaštitna riječnih tokova od erozije i bujičnih nanosa. U vezi sa
izgradnjom objekata u zoni rječnih tokova, predviđeno je da se u pojasu od 25m oko rječnih
tokova) Ljuče mogu izgrađivati objekti ali pod posebnim uslovima, dok se prostor Plavskog
jezera sa okolnim plavnim livadama (P~1.193ha) predloženo da bude zaštićeno kao spomenik
prirode.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni A imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Promjena stabilnosti rječnih obala
0-1
U zoni B - Dolina Lima-Gornje Polimlje:
Za zonu B takođe nijesu predložene mHE, već samo upotreba obnovljivih izvora energijeU
cilju bolje zaštite predviđeno je stavljanje Oka Skakavice (38 ha) pod zaštitu, u kategoriji
spomenik prirode“, ali i zaštita vodoizvorišta-Bajrovića izvori.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni B nemaju značajne
negativne uticaje na životnu sredinu
U zoni C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena
Ni u zoni C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena (dio Zone Bor i Kofiljača –paleozoitski tip
predjela) – podzone C1, C2 i C3, nijesu predložene mHE, već samo upotreba obnovljivih
izvora energije.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni C nemaju značajne
negativne uticaje na životnu sredinu
U zoni D - Visitor sa širom okolinom:
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
170
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
U ovoj zoni, u njenim podzonama D1, D2 i D3 nijesu predložene mHE, već samo upotreba
obnovljivih izvora energije. Visitorsko jezero je predloženo za stavljanje pod zaštitu
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni D nemaju značajne
negativne uticaje na životnu sredinu
U zoni E - Staračko-zavojskoj zoni:
Za podzonu E1 (Zaštitni pojas - zaštitna zona NP Prokletije) je predložena izgradnja mHe na
Babinopoljskoj rijeci i rijeci Jari, kao i upotreba obnovljivih izvora energije.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa - vodnih resursa
2
Promjene u vodotocima, zasipanje novih akumulacija
1
Prekid migratornih puteva za vodene organizme (ribe i dr)
2
Izmjena strukture i sastava vodenih organizama u novim akumulacijama 1
U trećem varijantnom rješenju – scenariju razvoja C, koji je zasnovan na ubrzanom
razvoju, predložene su slične aktivnosti za korišćenje vodnog potencijala kao i u okviru
scenarija B (“wild beauty”). Predviđena je izgradnja mHe na Babinopoljskoj rijeci i rijeci
Jari (kao i vjetroelektrana na Čakoru). Planiranje razvoja energetskog sektora je potpuno tek
nakon sagledavanja energetskih potreba kao i prirodnih potencijala i mogućnosti ušteda na
lokalnom nivou. Lokalna samouprava, shodno zakonu o energetic treba da da pripremi
Lokalni energetski plan koji za period od 10 godina planira potrebe i način snabdijevanja
energijom, kao i mjere za efikasno korišćenje energije, obnovljivih izvora energije. Sledeća 3
hidrološka objekta su predložena za zaštitu: Plavsko jezero, Alipašini izvori i Oko Skakavice.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa - vodnih resursa
2
Promjene u vodotocima, zasipanje novih akumulacija
1
Prekid migratornih puteva za vodene organizme (ribe i dr)
2
Izmjena strukture i sastava vodenih organizama u novim akumulacijama 1
U projekciji razvoja po Scenariju C, po planskim jedinicama - zonama (A-E) dat je prostorni
položaj navedenih aktivnosti.
U zoni A - Plavsko-Gusinjski terminalni basen
Za podzonu A1 (Plavsko-Gusinjski terminalni basen) nijesu predložene značajnije razvojne
aktivnosti koje su zasnovane na direktnom iskorišćavanje vodnog potencijala (mHe i sl), ali je
zato pedložena upotreba obnovljivih izvora energije, bez navođenja detalja o vrstama i načinu
upotrebe obnovljivih izvora energije. Iz ove podzone je za zaštitu kandidovano područje
vodopada Grlja, kao i Alipašini izvori (P~53ha, u kategoriji zaštite „spomenik prirode“) koje
će sa druge strane biti iskorišćeno za buduću fabriku vode.na kojima se mogu ie samo
uređenje(ili Studija opravdanosti za fabriku vode ili eksploataciju vodoizvorišta),
U podzoni A2 (Plavsko-Gusinjska kotlina) nijesu predložene mHE, već melioracija obradivih
površina u riječnim dolinama i na njihovim nižim stranama u cilju bržeg odvodnjavanja i
boljeg navodnjavanja kao i zaštitna riječnih tokova od erozije i bujičnih nanosa. Prostor
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
171
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Plavskog jezera sa okolnim plavnim livadama (P~1.193ha) je predložen da bude zaštićen kao
spomenik prirode.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni A imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa - vodnih resursa
2
Promjene u vodotocima, zasipanje novih akumulacija
1
Prekid migratornih puteva za vodene organizme (ribe i dr)
2
Izmjena strukture i sastava vodenih organizama u novim akumulacijama 1
U zoni B - Dolina Lima-Gornje Polimlje:
Za zonu B su takođe nijesu predložene mHE, već samo upotreba obnovljivih izvora energije
kao u cilju bolje zaštite – stavljanje Oka Skakavice (38 ha) pod zaštitu, u kategoriji spomenik
prirode“, ali i zaštita vodoizvorišta-Bajrovića izvori.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni B nemaju značajne
negativne uticaje na životnu sredinu
U zoni C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena
Ni u zoni C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena – podzone C1, C2 i C3, nijesu predložene
mHE, već samo upotreba obnovljivih izvora energije.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni C nemaju značajne
negativne uticaje na životnu sredinu
U zoni D - Visitor sa širom okolinom:
U ovoj zoni, u njenoj podzoni D2 predložena je izgradnja mHE Murinska rijeka
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni A imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa - vodnih resursa
2
Promjene u vodotocima, zasipanje novih akumulacija
1
Prekid migratornih puteva za vodene organizme (ribe i dr)
2
Izmjena strukture i sastava vodenih organizama u novim akumulacijama 1
U zoni E - Staračko-zavojskoj zoni:
Za podzonu E1 (Zaštitni pojas - zaštitna zona NP Prokletije) je predložena izgradnja mHe na
Babinopoljskoj rijeci i rijeci Jari. Za podzonu E2 – Staračko zavojska zona predložena je
izgradnja mHe Velička rijeka. Izvorište Pećke bistrice je preporučeno za zaštitu.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni A imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa - vodnih resursa
2-3
Promjene u vodotocima, zasipanje novih akumulacija
1
Prekid migratornih puteva za vodene organizme (ribe i dr)
2
Izmjena strukture i sastava vodenih organizama u novim akumulacijama 1
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
172
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
(iii)
decembar 2013.
Izgradnja građevinskih objekata, uključujući turističke objekte i infrastrukturu
Po analogiji sa poljoprivredom, šumarstvom i korišćenjem vodnog potencijala, aspekt
izgradnje (građevinskih) objekata je u ovom Izvještaju obrađen kroz pregled i analizu
predloženih aktivnosti izgradnje novih objekata u sva 3 varijantna rješenja – scenarija razvoja
u PUP-u. Shodno raspoloživim informacijama iz tekuće (III-će) faze PUP-a u ovaj pregled su,
izuzimajući hidroenergetske objekte - mHe, uključeni različiti vidovi uticaja od gradnje:
stambenih, industrijskih, turističkih, saobraćajnih, i drugih (građevinskih) objekta, po
scenarijima razvoja i prostornim jedinicama - zonama. Uticaji od razvoja nove hidrotehničke
infrastrukture (koja je vezana za izgradnju građevinskih objekata) integrisani su u prethodno
navedene uticaje od gradnje (građevinskih) objekata.
U Planu je predviđeno da se sačuvaju koridori za sve planirane saobraćajnice iz planova
višeg reda koji se još ne grade (npr. za autoput), uz aktiviranje sjeverne zaobilaznice Limski
most - Rudo Polje, Skić, Korita, kao i put za Podgoricu preko Albanije koji još nije završen
(2-3 godine) a predstavlja šansu za prekograničnu saradnju i povezivanje regiona, te izgradnja
lokalne saobraćajne mreže i njena rekonstrukcija radi disperzivnog razvoja, unapređenja
života u svim naseljima, pristupa katunima i turističkim lokacijama i dr.
Od planiranih površine za izgradnju, predviđeno je da se iskoriste one površine za koje je već
utvrđena namjena u važećem PPO, a planirane su da budu realizovane u prvoj faz,
izuzimajući područje NP Prokletije. Planirana je izgradnja objekata samo u okviru sadašnjeg
urbanog područja GUP i DUP i u okviru proširenih urbanih područja PUN Murino i Gusinje,
Vusanje, uz koncentraciju izgradnje u površinama sadašnjih planova. Potenciran je razvoj
Vusanja i Velike u kojima je najveći odliv stanovništva.
Dolina Grebaje je identifikovana kao konfliktna zona u graničnom području sa NP Prokletije
koja je djelimično degradirana bespravnom gradnjom
U prvom varijantnom rješenju – scenariju razvoja A, koji je nazvan scenario ograničene
izgradnje – korak po korak (“step by step”) predloženo je infrastrukturno opremanje u
sadašnjim kapacitetima, unapređenje života i uređenja privrede, intenziviranje poljoprivrede.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata
2
(zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda)
Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 1
korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine
njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i
drugih objekata
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa
1
U projekciji razvoja po Scenariju A, po planskim jedinicama - zonama (A-E) dat je prostorni
položaj navedenih aktivnosti.
U zoni A - Plavsko-Gusinjski terminalni basen
Za podzonu A1 (Plavsko-Gusinjski terminalni basen) predložena je razvoj naselje Vusanje
koji je u vezi sa izgradnjom puta preko Albanije i razvojem NP Prokletije - popuna centralnim
funkcijama (generalna urbanistička razrada, samo centralni dio kako bi se dopunile funkcije).
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
173
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
U podzoni A2 (Plavsko-Gusinjska kotlina) predložena je izgradnja regionalnog puta
preko Albanije, rekonstrukcija puta Plav - Gusinje preko Kruševa i Vojnog sela, aktiviranje
industrijske zone u Gusinju za postojeće djelatnosti, usklađen urbani razvoj Plava po
predviđenim fazama koji prati izgradnja društvene i tehničke - komunalne infrastrukture, bez
proširenja naselja prema Plavskom jezeru, a u okviru ruralnih naselja se mogu graditi
stambeni objekti, privredni objekti i smještajni turistički kapaciteti.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni A imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata
2
(zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda)
Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 2
korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine
njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i
drugih objekata
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa
1
U zoni B - Dolina Lima-Gornje Polimlje:
U zoni B je pored regionalnog puta redloženo proširenje lokalnog puta kroz Mašnicu, pored
lokalnog groblja, uz proširenje granica urbanog naselja Murina sa oko 47ha na oko 68ha
(generalna urbanistička razrada), izgradnju objekata malih i srednjih preduzeća, objekata za
preradu i sl.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata
1-2
(zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda)
Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 1-2
korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine
njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i
drugih objekata
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa
1
U zoni C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena
U zoni C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena (dio Zone Bor i Kofiljača –paleozoitski tip
predjela) – u podzonama C1 i C2 je predviđena izgradnja seockog i eko-turizma, uključujući
popunjavanje sadržajima naselja / sela Hoti, izgradnja lokalnih puteva i povezivanje sa
susjednom Albanijom (preko Trokusa).
U podzoni C3 je predložen razvoj rezervne zone na području naselja Đurička rijeka i Bogajiće
za potrebe proširenja urbanog područja Plava, radi neophodnog rasta prema podzoni C2, uz
usaglašavanje sa planiranim sadržajem turizma.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata
1-2
(zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda)
Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 1-2
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
174
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine
njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i
drugih objekata
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa
decembar 2013.
1
U zoni D - Visitor sa širom okolinom:
U ovoj zoni, u njenim podzonama D1, D2 i D3, izuzev izgradnje lokalnih puteva i razvoja (i
popunjavanja) naselja u kontaktnoj zoni i uz regionalni put (poslovni i privredni objekti),
nijesu predložena druga značajnija izgradnja građevinskih objekata.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 1
korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine
njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i
drugih objekata
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa
1
U zoni E - Staračko-zavojskoj zoni:
Za podzonu E1 (Zaštitni pojas - zaštitna zona NP Prokletije) je predložena izgradnja puta za
Dečane, kao turističkog puta koji se ne može realizovati u planskom period (ili u I fazi pripreme za izradu Generalnog projekta radi utvrđivanja trase), zatim izgradnja lokalnih
puteva i puteva do katuna, izgradnja eko-katuna, punkta za pristup NP, revitalizacija sela i
popunjavanje nedostajućim sadržajima
U podzoni E2 (Staračko-zavojska zona) je predviđeno aktiviranje katuna, izgradnja puteva do
katuna i u okviru postojećih moguća organizacija tzv. eko-katuna, razvoj Velike, Mašnice,
Rženice, popunjavanje naselja nedostajućim sadržajima, izgradnja pogona za otkup i preradu
na novim površinama uz regionalni put.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 1-2
korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine
njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i
drugih objekata
Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata
1-2
(zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda)
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa
1
U drugom varijantnom rješenju – scenariju razvoja B, koji je nazvan plavo – zeleni
scenario (“wild beauty”) predloženo je zaustavljanje negativnih migracija, iseljavanja
(obezbijeđenej minimuma uslova za život, komunalno opremanje i dr), zadržavanje istog
broja stanovnika ili njihov blagi rast, disperzivan razvoj, specifični konkurentni turizam je
nosilaca razvoja uz poljoprivredu. U planskom periodu se ne očekuje izgradnjai svih
planiranih saobraćajnica iz planova višeg reda (npr. autoputa), aktiviranje sjeverne
zaobilaznice Limski most – Rudo Polje, Skić, Korita. Put za Podgoricu preko Albanije ima
veliki značaj u smislu brzog razvoja i predstavlja šansa za prekograničnu saradnju i
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
175
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
povezivanje regiona u cilju smanjenja razlika. Predviđenaj je izgradnja lokalne saobraćajne
mreže i njena rekonstrukcija, što će omogućiti disperzivan razvoj, unapređenje života u svim
naseljima, pristup katunima i turističkim lokacijama. Planiran je regionalni put preko
Bogićevice - izrada projektne dokumentacije, utvrđivanje trase, a očekuje se završetak
rekonstrukcije puta preko Čakora (tunel), kao i lokalnih puteva u zoni E.
U pogledu stanovanja planira se i očekuje disperzan i ravnomjerniji razvoj naselja - ne samo
razvoj urbanih područja, razvoj sela će se planirati u smislu novih sadržaja i funkcija kroz
smjernice PUP-a u sadašnjim granicama ili neophodno širenje, uz mogućnost izgradnje
stambenih objekata na zemljištu u vlasništvu i privrednih objekata za potrebe planiranih
djelatnosti, unapređenje uslova života, putevi, voda, kanalizacija, prečišćavanje otpadnih voda
u svim naseljima, izgradnja objekata samo u okviru sadašnjeg urbanog područja GUP i DUP i
u okviru proširenih urbanih područja PUN Murino i Gusinje,Vusanje, uz koncentraciju
izgradnje u površinama sadašnjih planova. Planiran je razvoj Vusanja i Velike u kojima je
najveći odliv stanovništva. Od turističkih objekata, planirano je osposobljavanje postojećeg
hotela sa cca 260 mjesta, izgradnja hotela i ostalih sadržaja i objekata za smještaj u okviru već
planiranog turističkog kompleksa pored Plavskog jezera (cca 500 kreveta), kao i nove lokacije
- kao potencijalne, aktiviranje turističkih potencijala Čakora i okolnih planina, valorizovanje
otkrivenih pećina, jama kao i drugih turističkih motiva,
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata
2-3
(zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda)
Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 2-3
korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine
njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i
drugih objekata
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa
2
U projekciji razvoja po Scenariju B, po planskim jedinicama - zonama (A-E) dat je prostorni
položaj navedenih aktivnosti.
U zoni A - Plavsko-Gusinjski terminalni basen
Za podzonu A1 (Plavsko-Gusinjski terminalni basen) predložena je razvoj naselja Vusanje
koji je u vezi sa izgradnjom puta preko Albanije i razvojem NP Prokletije - popuna centralnim
funkcijama (generalna urbanistička razrada Vusanja, samo centralni dio kako bi se dopunile
funkcije). Naselje Vusanje i ostala naselja treba popuniti nedostajućim centralnim funkcijama
(generalna urbanistička razrada). Predviđena je izgradnja fabrike vode, van zone A1
(preporuka u industrijskoj zoni u Gusinju).Razvijaće se seoski turizam - napuštene kuće i
seoska domaćinstva organizovati kao turistička domaćinstva.
U podzoni A2 (Plavsko-Gusinjska kotlina) predložena je izgradnja regionalnog puta preko
Albanije, rekonstrukcija puta Plav - Gusinje preko Kruševa i Vojnog sela, aktiviranje
industrijske zone u Gusinju za postojeće djelatnosti, usklađen urbani razvoj Plava, kao
opštinskog centra po predviđenim fazama koji prati izgradnja društvene i tehničke komunalne infrastrukture, bez proširenja naselja prema Plavskom jezeru, a u okviru ruralnih
naselja se mogu graditi stambeni objekti, privredni objekti i smještajni turistički kapaciteti. U
okviru ruralnih naselja moći će se graditi stambeni objekti, privredni objekti i smještajni
turistički kapaciteti, prednost na kvalitativnoj dogradnji, zaokruživnju, obnovi, revitalizaciji
postojećih, posebno degradirnih površina. Plav i Gusinje će se razvijati kao turistički centri.
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
176
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Predviđeno je aktiviranje postojećeg hotela i izgradnja hotela od 4*-5*- Predviđeno je
ispitivanje mogućnosti izgradnje žičare od Plava do Visitora. Gusinje će se razvijati kao
značajan lokalni centar ili viši nivo - proširena granica urbanističkog područja Gusinja sa
94,4ha na 162,6ha kroz generalnu urbanističku razradu, uz aktiviranje (postojeće) industrijske
zone za postojeće djelatnosti i poljoprerađivačku djelatnost, drvoprerađivačke i dr. grane
čiste industrije. U okviru ruralnih naselja mogu se graditi stambeni objekti, privredni objekti i
smještajni turistički kapaciteti.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni A imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata
2-3
(zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda)
Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 2-3
korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine
njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i
drugih objekata
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa
2
U zoni B - Dolina Lima-Gornje Polimlje:
U zoni B je pored regionalnog puta redloženo proširenje lokalnog puta kroz Mašnicu, pored
lokalnog groblja, uz proširenje granica urbanog naselja Murina sa oko 47ha na oko 68ha
(generalna urbanistička razrada), izgradnju objekata malih i srednjih preduzeća, objekata za
preradu i sl. Predviđena je izgradnja hotela ili motela u Murinu -3* i više. U cilju očuvanja
toka Lima, zabranjena je izgradnja objekata na udaljenosti od 25m od korita rijeke, Izgradiće
se i turistički i pristupni punkt za Regionalni park “Visitor“ u Murinu.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata
2
(zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda)
Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 2
korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine
njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i
drugih objekata
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa
1-2
U zoni C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena
U zoni C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena (dio Zone Bor i Kofiljača –paleozoitski tip
predjela) – u podzonama C1 i C2 je predviđena izgradnja seockog i eko-turizma, uključujući
popunjavanje sadržajima naselja / sela Hoti, izgradnja lokalnih puteva i povezivanje sa
susjednom Albanijom (preko Trokusa). Razvijaće se seoski i eko – turizam (napuštene kuće i
seoska domaćinstva organizovati kao turistička domaćinsta)
U podzoni C3 je predložen razvoj rezervne zone na području naselja Đurička rijeka i Bogajiće
za potrebe proširenja urbanog područja Plava, radi neophodnog rasta prema podzoni C2, uz
usaglašavanje sa planiranim sadržajem turizma. postići funkcionalnu komplementarnost
Plavsko jezero-Bor Kofiljača,
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta:
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
177
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
uticaji
Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata
(zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda)
Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike
korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine
njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i
drugih objekata
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa
decembar 2013.
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
1-2
1-2
1
U zoni D - Visitor sa širom okolinom:
U ovoj zoni, u njenim podzonama D1 i D2 predviđena je izgradnja lokalnih puteva i razvoj (i
popunjavanje) naselja u kontaktnoj zoni i uz regionalni put (poslovni i privredni objekti),
aktiviranje katuna, eko-katuni i izgradnja i rekonstrukcija planinarskih domova, ali i
Ispitivanje mogućnosti i izgradnja žičare i punktova - žičara od Plava do Visitora.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 2
korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine
njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i
drugih objekata
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa
1-2
U zoni E - Staračko-zavojskoj zoni:
Za podzonu E1 (Zaštitni pojas - zaštitna zona NP Prokletije) je predložena izgradnja puta za
Dečane preko Bogićevice, kao turističkog puta koji se ne može realizovati u planskom period
(ili u I fazi - pripreme za izradu Generalnog projekta radi utvrđivanja trase), zatim izgradnja
lokalnih puteva i puteva do katuna u cilju njihove aktivacije, izgradnja eko-katuna, punkta za
pristup NP, revitalizacija sela i popunjavanje nedostajućim sadržajima. Bogićevica je
predložena da se razvija kao turistički punkt pripremajući se za potencijalni centar planinskog
i zimskog turizma, uključujući razvoj potencijalnih skijališta u NP-u
U podzoni E2 (Staračko-zavojska zona) je predviđeno aktiviranje katuna, izgradnja puteva do
katuna i u okviru postojećih moguća organizacija tzv. eko-katuna, razvoj Velike, Mašnice,
Rženice, popunjavanje naselja nedostajućim sadržajima, izgradnja pogona za otkup i preradu
na novim površinama uz regionalni put. Čakor je predložen da bude turistički, skijaški i
vizitorski centar, povezan sa Nacionalnim parkom i Plavom.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 2
korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine
njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i
drugih objekata
Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata
2
(zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda)
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa
1-2
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
178
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
U trećem varijantnom rješenju – scenariju razvoja C, koji je zasnovan na ubrzanom
razvoju, predloženo je saobraćajno povezivanje na autoput, kao I put za Podgoricu preko
Albanije, povezivanje sa aerodrom Berane, aerodromom Pljevlja, željeznicom Berane - Peć,
komunalno opremanje, razvoj privrednih zona. U planskom periodu trebaće da se izgradesve planirane saobraćajnice iz planova višeg reda - autoput Bar – Boljari - ogranak Murino Peć, sjeverna zaobilaznica Limski most - Rudo Polje, Skić, Korita (dio), kao i put za
Podgoricu preko Albanije (Plav-Gusinje - Podgorica) koji ima veliki značaj u smislu brzog
razvoja i šansa je za prekograničnu saradnju i povezivanje regiona u cilju smanjenja razlika.
Izgradiće se i lokalna saobraćajna mreža i njena rekonstrukcija po fazama, prema Strateškom
planu i obezbijeđenim sredstvima Predviđena je izgradnja i regionalnog puta za Dečane
preko Bogićevice, ako i rekonstrukcija puta preko Čakora (tunel), kao i lokalni putevi u zoni
E. Razvoj naselja, odnosno nova izgradnju na područjima za koja se predviđa urbanistička
razrada :Vusanje, zaleđe Plava - Prnjavor, prošireni zahvat za Gusinje i Murino. Uzeće se u
razmatranje lokacije na kojima se nelegalno gradilo,u cilju unapređenja, a bez širenja.
Namjerava se ubrzati razvoj sjevernog dijela Opštine: Murino, Velika, Brezojevica i Vusanje.
Planiran je regionalni put preko Bogićevice - izrada projektne dokumentacije, utvrđivanje
trase, a očekuje se završetak rekonstrukcije puta preko Čakora (tunel), kao i lokalnih puteva u
zoni E. Predloženo je aktiviranje svih lokacija, turističkih centara, punktova i motiva, planska
mogućnost (2000 -3000 kreveta).U cilju zaštite Plavskog jezera – u pojasu od 50 m
zabranjena je gradnja. Sadržaji u zaleđu grada koji su planirani i važećim planovima u prvoj
fazi PPPN NP Prokletije (16 000 ha,preko 90% državno vlasništvo)) predstavljaju velika
šansa radi čega treba ubrzati izradu Plana, razvijati konkurentan turizam kakvog nema u
okruženju, predviđeni su i“divlja ljepota“smještajni kapacitet izvan tih područja,“škola
prirode“ - zajedno sa ljepotama očuvane prirode važan prostor svjetskog
interesovanja,Predviđena je I izgradnja žičare: Plav - Visitor, Plav - Kofiljača, Bogićevica Hridsko jezero. Na području Bogićevice - izvan granica NP predviđeni su smještajni
kapaciteti definisani na osnovu potrebna prethodne Studije (paralelno sa izradom PPPN NP),
planirati ovaj pristor kao izuzetan potencijal za zimski turizam, skijalište i dati smjernice i
preporuke kao mogućnost za privlačenje potencijalnih investitora. Uz postojeće površine sa
tom namjenom koje se mogu aktivirati u skladu sa potrebama, moguće je širenje sa obje
strane regionalnog puta Plav – Murino – izgradnja srednjih i malih preduzeća, prerada voća,
prerada drveta, sa obje strane puta Gusinje- granica sa Albanijom i uz put Plav –Gusinje,do
Kruševa
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata
2-3
(zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda)
Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 2-3
korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine
njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i
drugih objekata
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa
2
U projekciji razvoja po Scenariju C, po planskim jedinicama - zonama (A-E) dat je prostorni
položaj navedenih aktivnosti.
U zoni A - Plavsko-Gusinjski terminalni basen
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
179
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
Za podzonu A1 (Plavsko-Gusinjski terminalni basen) predložen je razvoj naselja Vusanje
koje je u vezi sa izgradnjom puta preko Albanije i razvojem NP Prokletije - popuna
centralnim funkcijama (generalna urbanistička razrada, samo centralni dio kako bi se dopunile
funkcije). Fabrika vode, je predviđena van zone budućeg Spomenika prirode Alipašini izvori i
zone zaštite tog vodoizvorišta. Predviđena je i izgradnja hotela i smještajnih kapaciteta
U podzoni A2 (Plavsko-Gusinjska kotlina) predložena je izgradnja regionalnog puta
preko Albanije, rekonstrukcija puta Plav - Gusinje preko Kruševa i Vojnog sela, aktiviranje
industrijske zone u Gusinju za postojeće djelatnosti, usklađen urbani razvoj Plava po
predviđenim fazama koji prati izgradnja društvene i tehničke - komunalne infrastrukture, bez
proširenja naselja prema Plavskom jezeru, a u okviru ruralnih naselja se mogu graditi
stambeni objekti, privredni objekti i smještajni turistički kapaciteti. Plavu nije predviđeno
proširenje naselja prema jezeru. Gusinje će moći da se širi - proširena mu je granica
urbanističkog područja sa 94,4ha na 162,6ha (generalna urbanistička razrada). Predviđena je i
privredna i poslovna zona duž regionalnog puta prema Albaniji (od granice sa Albanijom do
granice Spomenika prirode“Plavsko Jezero“). Moguća je izgradnja poslovnih, privrednih,
turističkih i stambenih ojekata.- Širina poslovnog koridora 100m sa obje strane saobraćajnice
od Albanije do Gusinja. Od Gusinja do granice SP „Plavsko jezero“-širina poslovnog
koridora 50m sa obje strane saobraćajnice. Uz regionalni put i novoplanirani put prema
Albaniji, moći će se graditi poslovni i privredni objekti isključivo čiste djelatnosti. U
privrednoj i poslovnoj zoni duž puta Gusinje-Plav preko Kruševa,. Moguća je izgradnja
poslovnih, privrednih, turističkih i stambenih ojekata (u koridoru od 50 m sa obje strane
puta).Pored aktiviranja postojećeg hotela u Plavu, predviđena je izgradnja hotela od 3*-5* sa
Spa i Wellness centrima. Ispitaće se mogućnosti izgradnje žičara od Plava do Visitora i od
Plava prema Kofiljači.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u Zoni A imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata
2-3
(zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda)
Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 2-3
korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine
njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i
drugih objekata
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa
2
U zoni B - Dolina Lima-Gornje Polimlje:
U zoni B je pored regionalnog puta redloženo proširenje lokalnog puta kroz Mašnicu, pored
lokalnog groblja, uz proširenje granica urbanog naselja Murina sa oko 47ha na oko 68ha
(generalna urbanistička razrada), izgradnju objekata malih i srednjih preduzeća, objekata za
preradu i sl. Privredna i poslovna zona je predviđena sa lijeve strane magistralnog i
regionalnog puta od granice opštine sa Andrijevicom do granice GUP-Plav. Moguća je
izgradnja poslovnih, privrednih, turističkih i stambenih ojekata. Širina poslovnog koridora
100m od saobraćajnice prema Limu, druga strana poslovnog koridora nalazi se sa iznad
saobraćajnice u okviru Visitorske zone. Uz regionalni i magistralni put moći će se graditi
poslovni i privredni objekti isključivo čiste djelatnosti. Predviđena je izgradnja hotela, motela,
kampova - Murino, hotel srednje kategorije ( 3* i više), izgradnja mosta preko Lima kao
replika mosta koji je bio prije bombardovanja Murina, koji bi imao istorijsko-spomenički
karakter ali i turistički i pristupni punkt za Regionalni park - Visitor u Murinu.
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
180
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata
2-3
(zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda)
Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 2
korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine
njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i
drugih objekata
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa
2
U zoni C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena
U zoni C - Zaleđe Plavsko –Gusinjskog basena (dio Zone Bor i Kofiljača –paleozoitski tip
predjela) – u podzonama C1 i C2 je predviđena izgradnja seockog i eko-turizma, uključujući
popunjavanje sadržajima naselja / sela Hoti, izgradnja lokalnih puteva i povezivanje sa
susjednom Albanijom (preko Trokusa). Razvijaće se ekološki i seoski turizam - napuštene
kuće i seoska domaćinstva organizovati kao turistička domaćinsta., aktiviraće se katuni, ali i
zdravstveni turizam - rehabilitacioni centri - vazdušna banja i pristpni punkt Nacionalnom
parku u Gornje Vusanje i Dolji. Predviđen je i turistički punkt u NP - selo Hoti, kao i
izgradnja žičare i punkta Plav - Kofiljača. (Izrada Studije i preispitivanje trase i opravdanosti
izgradnje žičareU podzoni C3 je predložen razvoj rezervne zone na području naselja Đurička rijeka i Bogajiće
za potrebe proširenja urbanog područja Plava, radi neophodnog rasta prema podzoni C2, uz
usaglašavanje sa planiranim sadržajem turizma, postići funkcionalnu komplementarnost
Sagledaće se zaleđe gradskih funkcija turizma i žičara, Plav-Kofiljača
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata
2
(zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda)
Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 1-2
korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine
njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i
drugih objekata
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa
1
U zoni D - Visitor sa širom okolinom:
U podzoni D1 je predviđena izgradnja lokalnih puteva i izgradnja ili rekonstrukcija
planinarskih kuća, aktiviranje katuna i mogućnost razvoja eko-katuna kao turističke ponude
parka, izgradnja žičara Plav-Visitor, (
U podzoni D1 je predviđena izgradnja regionalnog puta prema Albaniji, aktiviranje katuna,
izgradnja puteva do katuna i u okviru postoječih moguća organizacija tzv. eko-katuna ali i
ubrzani razvoj, stambena izgradnja u ruralnim područijima, na višim kotama atara, odnosno
na donjoj šumskoj granici, radi očuvanja poljoprivrednog zemljišta,, razvijaće se naselja u
kontaktnoj zoni, posebni uslovi – objekti povučeni na više kote,ispred okućnice, moći će se
graditi poslovni i privredni objekti – čiste djelatnosti u pojasu od 50m iznad saobraćajnice
prema Visitoru. Radiće se na povezivanju sa susjednom opštinom Andrijevica (Kuti i
Zeletin.) i turističkim sadržajima na Visitoru.
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
181
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata
1-2
(zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda)
Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 2
korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine
njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i
drugih objekata
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa
1
U zoni E - Staračko-zavojskoj zoni:
Za podzonu E1 (Zaštitni pojas - zaštitna zona NP Prokletije) je predložena izgradnja puta za
Dečane preko Bogićevice, kao turističkog puta koji se ne može realizovati u planskom period
(ili u I fazi - pripreme za izradu Generalnog projekta radi utvrđivanja trase), zatim izgradnja
lokalnih puteva i puteva do katuna, njihova aktivacija izgradnja eko-katuna, punkta za pristup
NP, revitalizacija sela i popunjavanje nedostajućim sadržajima, izgradnja potencijalnog
Skijaškog centra „Bogićevica“- centar planinskog i zimskog turizma, hoteli od 4*-5*Studijom definisani prostori izvan granica NP, povezivanje Bogićevice sa Plavom sa jedne
strane i Čakorom sa druge strane.
U podzoni E2 (Staračko-zavojska zona) je predviđeno povezivanje na planirani autoput (već
urađena planska i projektna dokumentacija i započeta izgradnja (koridor 500 m)) aktiviranje
katuna, Izgradnja ili rekonstrukcija planinarskih kuća-domova, izgradnja puteva do katuna i u
okviru postojećih moguća organizacija tzv. eko-katuna, razvoj Velike, Mašnice, Rženice,
popunjavanje naselja nedostajućim sadržajima, izgradnja pogona za otkup i preradu na novim
površinama uz regionalni put. Čakor je namijenjen da se razvije kao turistički centar - hotel
od 4*-5*, vizitorski centar, naučni centar i td. Skijaški i turistički centar Čakor treba da
poveže turističke motive Čakor – Starac – Bjeluha - Planinica, a zatim preko zimskog
turističkog centra Bogićevica sa NP „Prokletije“ i Plavom. Postoji mogućnost izgradnje
žičare Velika -Čakor, Čakor – Brežlja i Lijeva rijeka-Brežlja, a na Mokroj formiranje
turističkog punkta – padine koje pripadaju opštin Plav – pripreme za razvijanje zimskog
turističkog centra, povezivanje lokalnim putevima (Mašnica, Mokra,G račanica i krak Gornja
Rženica).
U pogledu uticaja na životnu sredinu, predložene aktivnosti u ovoj zoni imaju sledeće
(dominantne) negativne uticaje za koje je data relativna procjena intenziteta:
uticaji
(relativna) procjena
intenziteta uticaja (1 - 3)
Gubljenje prirodnih staništa ili njihovo pretvaranje (konverzija) u oblike 2
korišćenja koji fizički uništavaju ili mijenjaju ta staništa ili pojedine
njihove komponente, zbog izgradnje građevinskih, infrastrukturnih i
drugih objekata
Zagađivanje životne sredine od djelatnosti iz planiranih objekata
2
(zagađivanje vazduha, zemljišta, podzemnih i površinskih voda)
Direktno iskorišćavanje prirodnih resursa
1
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
182
PUP Plava - Strateška procjena uticaja na životnu sredinu
decembar 2013.
***
Zaključna razmatranja i preporuke za dalje aktivnosti
Pregledane i procjenjivane razvojne aktivnosti koje su vezane za scenarije razvoja A, B i C
imaju više negativnih uticaja na životnu sredinu od kojih se u ovom Izvještaju, shodno
tekućem nivou obrade i njegovom značaju za naredne faze rada na PUP-u, izdvajaju (po
intenzitetu) kao značajniji oni koji su vezani za: direktno iskorišćavanje prirodnih resursa,
zagađivanje životne sredine i gubljene prirodnih staništa, odnosno njihovo pretvaranje u
druge oblike korišćenja (uglavnom poljoprivredno zemljište, kao i u gradsko – građevinsko
zemljište, saobraćajnice i druge izgrađene površine).
Intenzitet tih i drugih negativnih uticaja na prirodna staništa (kumulativni uticaj) određen je
na nivou njihove relativne procjene na životnu sredinu.
U ovoj fazi rada na SPU PUP-a Opštine Plav od prethodno identifikovanih značajnih uticaja
nije izdvojen uticaj / grupa uticaja sa najvećim intenzitetom. Zbog toga je zbirno, na nivou
procjenjivanih scenarija razvoja, međusobno upoređen intenzitet svih uticaja – vidi Sumarni
pregled (relativne) procjene uticaja varijantnih rješenja - scenarija razvoja (A, B i C) na
životnu sredinu, po prostornim jedinicama – zonama PUP-a koji je dat u Prilogu ovog
Izvještaja.
Ipak, zbog značaja za zaštićena prirodna dobra u zoni zahvata PUP-a (NP Prokletije,
predloženi lokaliteti Visitorsko jezero, Plavsko jezero i dr) i njegov dugoročan održivi razvoj,
tim za SPU PUP-a predlaže da se za uticaje predloženih aktivnosti koje su vezani za
iskorišćavanje prirodnih resursa obezbijede (u narednim fazama pripreme PUP-a), koliko
je to moguće što precizniji podaci o količinama, i eventualno dinamici korišćenja tih resursa.
Ti podaci bi bili značajni timu za SPU za kvantifikaciju negativnih uticaja planiranih
aktivnosti na prirodne resurse.
Montenegroprojekt d.o.o. i Planet Cluster
183

(ovdje treba staviti naslovnu stranu sa memorandumom fakulteta)

strateška procjena uticaja na životnu sredinu za detaljni urbanistički

glasilo 10 - Nogometni savez Krapinsko

Подаци о инвестиционом пројекту

PRIBOR I MATERIJAL ZA KERAMIKU

OBRAZAC ZA SLANJE OPREME U SERVISNI CENTAR

PBS Junior knjižicu - Lošinj Hotels & Villas

Izvještaj o održivom turizmu na Mediteranu

Autorske novine broj 18 30.12.2014. godine

prirodni resursi - Bosna i Hercegovina