Αναπτυξιακή Σύμπραξη
«ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ»
ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ
«ΠΡΟΧΩΡΩ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΩ
ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ»
Αμφιθέατρο «ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΖΕΡΒΑΣ»
Εθνικό ΄Ίδρυμα Ερευνών
Τετάρτη 4/6 & Πέμπτη 5/6
Αθήνα 2014
Εκδότης:
ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ
ΣΟΡΒΟΛΟΥ 24, 11636 ΜΕΤΣ, ΑΘΗΝΑ
Τηλ. 210 9241 993-6, φαξ: 210 9241986, e-mail: [email protected]
www.epixeirein.org
Νόμιμος εκπρόσωπος: ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΥΤΡΟΥΒΙΔΗΣ
Τα πρακτικά του συνεδρίου «ΠΡΟΧΩΡΩ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΩ: ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ»
εκδίδονται ηλεκτρονικά στο πλαίσιο της πράξης «ΔΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΟΥΣΙΩΝ» με
κωδικό ΟΠΣ «375941», του Θεματικού Άξονα προτεραιότητας 4 «Πλήρης ενσωμάτωση του συνόλου
του ανθρώπινου δυναμικού σε μια κοινωνία ίσων ευκαιριών», του Επιχειρησιακού Προγράμματος
«Ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού 2007-2013», που συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό
Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ).
Δικαιούχος της πράξης είναι η Αναπτυξιακή Σύμπραξη ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ με συντονιστή φορέα το
ΚΕΝΤΡΟ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ (ΚΕΘΕΑ) και εταίρους το ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ
ΑΤΤΙΚΗΣ-ΕΚΚΕΕ ΜΟΝΑΔΑ ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΤΟΞΙΚΟΜΑΝΩΝ 18 ΑΝΩ, τον ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΚΑΤΑ
ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ(ΟΚΑΝΑ), το ΚΕΝΤΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ
ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ ΕΡΓΑΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (ΚΑΝΕΠ-ΓΣΕΕ), το ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ
ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΒΙΟΤΕΧΝΩΝ ΕΜΠΟΡΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (ΚΕΚ-ΓΣΕΒΕΕ)
και το ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ
ΕΜΠΟΡΙΟΥ(ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ).
ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ
ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ
Με θέμα
«ΠΡΟΧΩΡΩ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΩ
ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ»
Αμφιθέατρο «ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΖΕΡΒΑΣ»
Εθνικό ΄Ίδρυμα Ερευνών
Τετάρτη 4/6 & Πέμπτη 5/6
Οργάνωση
Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ)
Επιμέλεια έκδοσης
Κουτρουβίδης Παναγιώτης
Αθήνα, 2014
ΣΥΝΕΔΡΙΟ
Αθήνα, 4-5/6/2014
Θέμα
«ΠΡΟΧΩΡΩ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΩ
ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ»
Οργάνωση
Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ)
ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ
Πρόεδρος: Τσιμπουκλή Άννα, Υπεύθυνη Τομέα Εκπαίδευσης ΚΕΘΕΑ, Επιστημονική Υπεύθυνη
έργου.
Μέλη:
Κουτούζης Μανώλης, Αντιπρόεδρος ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, Υπεύθυνος του Τομέα
Προγραμμάτων και Ερευνών του ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ.
Δασκαλοπούλου Μαρίνα, Υπεύθυνη Τμήματος Δημοσίων Σχέσεων ΚΕΘΕΑ.
Σολομωνίδου ‘Άντρεα, Σύμβουλος σχεδιασμού και Επικοινωνιακής
Στρατηγικής ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ.
ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ
Χαιδεμενάκη Ολυμπία, Προσωπικό Τμήματος Εκπαίδευσης και Κατάρτισης Μελών ΚΕΘΕΑ,
Υπεύθυνη Πράξης
Παναγιωτούνης Φώτης, Προσωπικό Τμήματος Εκπαίδευσης και Κατάρτισης Μελών ΚΕΘΕΑ
Κωνσταντίνα Zoehrer, Ερευνήτρια
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ…………………………………………………………………………...........................................................…………..9
Πρόγραμμα εργασιών…………………………………….....................................................…………………………………10
1Η ΗΜΕΡΑ
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
1.Καλωσόρισμα του πρόεδρου του ΔΣ του ΚΕΘΕΑ κου Γεράσιμου Νοταρά….....................................…..13
2.Χαιρετισμός της Υφυπουργού Υγείας με αρμοδιότητα στα Θέματα Αντιμετώπισης των
Ναρκωτικών κας Ζέτας Μακρή……………………………………………………………………...........................……………. 14
3.Χαιρετισμός της Εθνική Συντονίστριας για την αντιμετώπιση των Ναρκωτικών,
κας Χριστίνας Παπουτσοπούλου –Διαμαντοπούλου……………………………………............…………………………..15
4.Χαιρετισμός του Πρόεδρου της ΓΣΕΒΕΕ, κου Γιώργου Καββαδά………………........................………………..16
5.Χαιρετισμός της Εκπρόσωπου του Υπουργείου Εργασία και Χειρίστριας της Πράξης,
κας Ηλιάνας Πλατή….................................................................................................................................17
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ ΣΤΗ 1η ΕΝΟΤΗΤΑ
1.«Κοινωνικοί Εταίροι και Επιχειρείν Απεξαρτημένων: Όταν οι αποστάσεις μειώνονται και οι ευκαιρίες
αυξάνονται». Συντονισμός: Άννα Τσιμπουκλή, Υπεύθυνη Τομέα Εκπαίδευσης ΚΕΘΕΑ ………………..........19
2.Παναγιώτης Κουτρουβίδης, Πρόεδρος ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, Υπεύθυνος Τμήματος Εκπαίδευσης-Κατάρτισης
Μελών ΚΕΘΕΑ: «Απεξαρτημένοι και Επιχειρηματικότητα: ανακαλύπτοντας ένα Νέο Τόπο»……………….19
3.Μανώλης Κουτούζης, Αντιπρόεδρος ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, Υπεύθυνος του Τομέα Προγραμμάτων και Ερευνών
του ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ: «Κοινωνικοί Εταίροι και Ευάλωτες Κοινωνικές Ομάδες»…….....................................…23
4. Μιχαλοπούλου Γεωργία, Συντονίστρια Ενεργειών Κατάρτισης ΚΕΚ ΓΣΕΒΕΕ: «Επιμόρφωση για την
ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας απεξαρτημένων ατόμων»……………………….............................…………26
5. Νίκος Γεωργόκωστας, Στέλεχος ΙΝΕΜΥ ΕΣΕΕ -Αναπληρωματικό Μέλος ΔΣ ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ…..............28
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ
ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ ΣΤΗ 2η ΕΝΟΤΗΤΑ
1.«Προχωρώ και επιχειρώ: Το βήμα από την σκέψη στην πράξη». Συντονισμός: Γιατρά Σπυριδούλα,
Υπεύθυνη Συνοδευτικών Υποστηρικτικών Υπηρεσιών Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής –
Μονάδα Απεξάρτησης 18 ΑΝΩ ……………….........................................................................................…….31
2.Χρονόπουλος Βασίλης, Οικονομολόγος - Msc in Management Research Διοικητικός Υπεύθυνος Κοι.
Σ.Π.Ε. Ν. Φωκίδας: «Ευάλωτες Κοινωνικές Ομάδες: Ευάλωτες απέναντι στη κρίση ή στο στίγμα»……...32
3.Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης, Γιώργος Λύτρας, Σύμβουλοι Επιχειρηματικότητας:
«Συμβουλευτική υποστήριξη επιχειρηματικότητας: Απολογισμός, καλές πρακτικές, εμπειρίες»…......…33
4.Σούπου Μαρία, Συμβουλευτική Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια, Εργασιακή Σύμβουλος
Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ – Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής 18 ΑΝΩ – ΨΝΑ: «Επιχειρείν : Η εργασιακή
συμβουλευτική σε θεραπευτικό πλαίσιο Απεξάρτησης»……….................................................................41
5.Μυρτώ Ραφαηλίδου, Αντιγόνη Κατσάρα, Σύμβουλοι Επαγγελματικού Προσανατολισμού Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ:
«Η σημασία της Συμβουλευτικής Σταδιοδρομίας για Ευάλωτες Ομάδες του Πληθυσμού»……………..…..44
ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ
ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ ΣΤΗ 3η ΕΝΟΤΗΤΑ
1.«Θεραπεία Εξάρτησης και Κοινωνική ‘Ένταξη. Οι ρίζες της Επιχειρηματικότητας στα Θεραπευτικά
προγράμματα». Συντονισμός: Ελένη Αναγνώστου, Υπεύθυνη ΚΕΘΕΑ-ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ…………………….........51
2.Θανάσης Τζιούμπας, Υπεύθυνος Παραγωγικών Μονάδων ΚΕΘΕΑ ΙΘΑΚΗ, Δ/ντης Ε.Κ.Κ.Ε.Ε. ΚΕΘΕΑ
ΙΘΑΚΗ: «Η επιχειρηματικότητα στην πραγματικότητα: Το χθες και το σήμερα της απόπειρας σύνθεσης
θεραπείας – εκπαίδευσης – παραγωγής»…………………..........................................................................…51
3.Πούλη Χρυσούλα, Επιστημονικά Συνυπεύθυνη – Υπεύθυνη Εκπαίδευσης Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, Ψυχιατρικό
Νοσοκομείο Αττικής – Μονάδα Απεξάρτησης 18ΑΝΩ: «Η σύνθεση ως δυναμική διαδικασία στην
προσπάθεια ένταξης των υπό- απεξάρτηση και απεξαρτημένων ατόμων»…………..............................….53
2Η ΗΜΕΡΑ
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ ΣΤΗ 1η ΕΝΟΤΗΤΑ
1.«Το Επιχειρείν στην πράξη: Εμπόδια και ευκαιρίες στη δημιουργία Ατομικών και Κοινωνικών
Επιχειρήσεων». Συντονισμός: Παναγιώτης Κουτρουβίδης, Πρόεδρος Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ…….....................59
2.Κωστής Σπανός, Σύμβουλος Επιχειρηματικότητας Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ: «Ευαισθησία-ΕμπιστοσύνηΕπιχειρηματικότητα»…………………………................................................………………………………………………….59
3.Παναγιώτης Ρέλλας, Νομικός – Σύμβουλος Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ: «Προσκόμματα από την κείμενη
νομοθεσία για την Ανάπτυξη της Επιχειρηματικότητας Απεξαρτημένων»…………………………….................62
4.Ιωάννα Τουτουντζή, Χρηματοοικονομικός Σύμβουλος Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ: «Συγχρηματοδοτούμενα
Ευρωπαϊκά Προγράμματα Ενίσχυσης Απεξαρτημένων Ατόμων»…………………………………….......................66
5.Σύσση Καπλάνη, Σύμβουλος Δικτύωσης Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ: «Περιπέτειες δικτύωσης:
Χορηγίες παρά του μη έχοντος»……………………………………………………………………………................................69
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
1.Απολογισμός του ‘Έργου: Προβλήματα και Προοπτικές, Συντονισμός: Βασίλης Γκιτάκος,
Διευθυντής ΚΕΘΕΑ…………………………………………….....................................................................................72
2.Μανώλης Κουτούζης, Αντιπρόεδρος ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, Υπεύθυνος του Τομέα Προγραμμάτων και.
Ερευνών του ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ………………………………………………………...............................................................72
3.Τσιμπουκλή Άννα, Υπεύθυνη Τομέα Εκπαίδευσης ΚΕΘΕΑ, Επιστημονική Υπεύθυνη έργου…..............74
4.Γιατρά Σπυριδούλα, Υπεύθυνη Συνοδευτικών Υποστηρικτικών Υπηρεσιών Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ,
Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής – Μονάδα Απεξάρτησης 18 ΑΝΩ……...................................................76
5.Συζήτηση……………..................................................................................................................................77
8
Εισαγωγή
Η Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ που έχει συσταθεί και υλοποιείται στο πλαίσιο της πράξης «Δράσεις για την ανάπτυξη
της επιχειρηματικότητας ατόμων με προβλήματα που σχετίζονται με τη χρήση ουσιών, της Δράσης 3
«Τοπικές δράσεις κοινωνικής ένταξης για ευάλωτες ομάδες», της κατηγορίας παρέμβασης 1 «Πρόληψη
και αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού ευπαθών ομάδων του πληθυσμού», του Θεματικού Άξονα
προτεραιότητας 4 «Πλήρης ενσωμάτωση του συνόλου του ανθρώπινου δυναμικού σε μια κοινωνία ίσων
ευκαιριών», του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού 2007-2013», που
συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ).
Υπό το συντονισμό του ΚΕΘΕΑ, του μεγαλύτερου δικτύου υπηρεσιών απεξάρτησης και κοινωνικής
επανένταξης στη χώρα μας, η Αναπτυξιακή Σύμπραξη ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ αποτελεί μια καινοτόμο συνεργασία μεταξύ
των θεραπευτικών φορέων (ΚΕΘΕΑ, 18ΑΝΩ και ΟΚΑΝΑ) και των κοινωνικών φορέων (ΕΣΕΕ, ΓΣΒΕΕ, ΓΣΕΕ), με
στόχο την στήριξη της επιχειρηματικότητας και την ένταξη των απεξαρτημένων στην αγορά εργασίας.
Σε μια περίοδο βαθιά ύφεσης στην αγορά, όξυνσης του προβλήματος της εξάρτησης και έντασης του
κοινωνικού αποκλεισμού, η ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ στέλνει ένα ιδιαίτερα ελπιδοφόρο μήνυμα. Περισσότερα από
40 ωφελούμενοι της σύμπραξης έχουν βρει δουλειά, 5 ωφελούμενοι έχουν ήδη κάνει έναρξη ατομικών και
κοινωνικών επιχειρήσεων, ενώ ο συνολικός αριθμός των επιχειρηματικών σχεδίων που έχουν διαμορφωθεί
από ωφελούμενους και βρίσκονται σε διάφορα στάδια υλοποίησης ανέρχονται σε 20. Η 18μηνη δράση της
ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ ανέδειξε τις δυνατότητες των απεξαρτημένων για επαγγελματική και επιχειρηματική δράση
και δημιουργία, όταν υπάρχει η κατάλληλη υποστήριξη.
Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου παρουσιάστηκαν καλές πρακτικές αλλά, και μια σειρά από προτάσεις σε
ό,τι αφορά την ψυχοκοινωνική και εκπαιδευτική υποστήριξη των απεξαρτημένων, το νομοθετικό πλαίσιο και
τα χρηματοοικονομικά εργαλεία για την ανάπτυξη επιχειρηματικότητας, οι οποίες μπορούν να βελτιώσουν
τις προοπτικές επαγγελματικής ένταξης όσων ολοκληρώνουν θεραπευτικά προγράμματα.
Το συνέδριο «ΠΡΟΧΩΡΩ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΩ: ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ» πραγματοποιήθηκε στις 4
και 5 Ιουνίου στο Εθνικό ‘Ίδρυμα Ερευνών, η είσοδος ήταν ελεύθερη, ενώ παρουσιαστήκαν για πρώτη φορά
στο κοινό τα αποτελέσματα του έργου της Αναπτυξιακής Σύμπραξης «ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ».
9
Πρόγραμμα εργασιών
Τετάρτη 4 Ιουνίου 2014
09:00 - 09:30 : Προσέλευση-Εγγραφή Συνέδρων
09:30 - 10:00 : Καλωσόρισμα-Xαιρετισμοί
Συντονισμός: κ. Γεράσιμος Νοταράς, Πρόεδρος του Δ.Σ. του ΚΕΘΕΑ
κ. Ζέττα Μακρή, Υφυπουργός Υγείας*
κ. Άννα Δαλλαπόρτα, Γενική Γραμματέας Διαχείρισης Κοινοτικών και Άλλων Πόρων*
κ. Χριστίνα Παπουτσοπούλου-Διαμαντοπούλου, Εθνική Συντονίστρια για την Αντιμετώπιση των
Ναρκωτικών*
κ. Παύλος Θεοδωράκης, Διοικητής Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής*
*Σημ. Έχουν προσκληθεί επισήμως να απευθύνουν χαιρετισμό.
1η Ενότητα
10:00 - 11:30: Κοινωνικοί Εταίροι και Επιχειρείν Απεξαρτημένων: Όταν οι αποστάσεις μειώνονται και οι
ευκαιρίες αυξάνονται.
Συντονισμός: Άννα Τσιμπουκλή, Υπεύθυνη Τομέα Εκπαίδευσης ΚΕΘΕΑ.
Παναγιώτης Κουτρουβίδης, Πρόεδρος ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, Υπεύθυνος Τμήματος Εκπαίδευσης-Κατάρτισης
Μελών ΚΕΘΕΑ: «Απεξαρτημένοι και Επιχειρηματικότητα: ανακαλύπτοντας ένα Νέο Τόπο».
Μανώλης Κουτούζης, Αντιπρόεδρος ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, Υπεύθυνος του Τομέα Προγραμμάτων και Ερευνών
του ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ: «Κοινωνικοί Εταίροι και Ευάλωτες Κοινωνικές Ομάδες».
Μιχαλοπούλου Γεωργία, Συντονίστρια Ενεργειών Κατάρτισης ΚΕΚ ΓΣΕΒΕΕ: «Επιμόρφωση για την ανάπτυξη
της επιχειρηματικότητας απεξαρτημένων ατόμων».
Δήμητρα Γούναρη, Στέλεχος ΙΝΕΜΥ/ΕΣΣΕΕ: «Αποκομίζοντας μια νέα εμπειρία : Η συμβολή και το όφελος
του ΙΝΕΜΥ».
11:30 - 12:00: Διάλειμμα
2η Ενότητα
12:00 - 13:30: Προχωρώ και επιχειρώ: Το βήμα από την σκέψη στη πράξη.
Συντονισμός: Γιατρά Σπυριδούλα, Υπεύθυνη Συνοδευτικών Υποστηρικτικών Υπηρεσιών Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ,
Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής – Μονάδα Απεξάρτησης 18 ΑΝΩ.
Χρονόπουλος Βασίλης, Οικονομολόγος - Msc in Management Research
Διοικητικός Υπεύθυνος Κοι.Σ.Π.Ε. Ν. Φωκίδας: «Ευάλωτες Κοινωνικές Ομάδες: Ευάλωτες απέναντι στη
κρίση ή στο στίγμα».
Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης, Γιώργος Λύτρας, Σύμβουλοι Επιχειρηματικότητας:
«Συμβουλευτική υποστήριξη επιχειρηματικότητας: Απολογισμός, καλές πρακτικές, εμπειρίες».
Σούπου Μαρία, Συμβουλευτική Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια
Εργασιακή Σύμβουλος Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ – Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής 18 ΑΝΩ – ΨΝΑ:
«Επιχειρείν : Η εργασιακή συμβουλευτική σε θεραπευτικό πλαίσιο Απεξάρτησης».
10
Μυρτώ Ραφαηλίδου, Αντιγόνη Κατσάρα, Σύμβουλοι Επαγγελματικού Προσανατολισμού Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ:
«Η σημασία της Συμβουλευτικής Σταδιοδρομίας για Ευάλωτες Ομάδες του Πληθυσμού».
Συμμετέχοντες στο πρόγραμμα θα παρουσιάσουν τις απόψεις τους για το εγχείρημα.
Παρουσίαση λογοτύπων με βάση τα επιχειρηματικά σχέδια από σπουδαστές και φοιτητές του Τμήματος
Γραφιστικής του Κολεγίου Τέχνης & Design AKTO.
13:30 - 14:00: Διάλειμμα
3η Ενότητα
14:00 - 15:00: Θεραπεία Εξάρτησης και Κοινωνική Ένταξη. Οι ρίζες της Επιχειρηματικότητας στα
Θεραπευτικά προγράμματα.
Συντονισμός: Ελένη Αναγνώστου, Υπεύθυνη ΚΕΘΕΑ-ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ.
Θανάσης Τζιούμπας, Υπεύθυνος Παραγωγικών Μονάδων ΙΘΑΚΗΣ, Δ/ντης Ε.Κ.Κ.Ε.Ε. ΚΕΘΕΑ-ΙΘΑΚΗ: «Η
επιχειρηματικότητα στη πραγματικότητα: Το χθες και το σήμερα της απόπειρας σύνθεσης θεραπείας –
εκπαίδευσης – παραγωγής».
Πούλη Χρυσούλα, Επιστημονικά Συνυπεύθυνη – Υπεύθυνη Εκπαίδευσης Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, Ψυχιατρικό
Νοσοκομείο Αττικής – Μονάδα Απεξάρτησης 18ΑΝΩ: «Η σύνθεση ως δυναμική διαδικασία στη
προσπάθεια ένταξης των υπό- απεξάρτηση και απεξαρτημένων ατόμων».
Αννα Κιαπόκα, Κοινωνική λειτουργός ΟΚΑΝΑ: «Επιχειρείν: διαδρομές ανάπτυξης, δημιουργίας,
καινοτομίας».
Πέμπτη 5 Ιουνίου 2014
09:00 - 09:30: Προσέλευση
1η Ενότητα
09:30 - 11:00: Το Επιχειρείν στην πράξη: Εμπόδια και ευκαιρίες στη δημιουργία Ατομικών και
Κοινωνικών επιχειρήσεων.
Συντονιστής: Παναγιώτης Κουτρουβίδης, Πρόεδρος Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ.
Κωστής Σπανός, Σύμβουλος Επιχειρηματικότητας Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ: «Ευαισθησία-ΕμπιστοσύνηΕπιχειρηματικότητα».
Παναγιώτης Ρέλλας, Νομικός – Σύμβουλος Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ: «Προσκόμματα από την κείμενη νομοθεσία για
την Ανάπτυξη της Επιχειρηματικότητας Απεξαρτημένων»
Ιωάννα Τουτουντζή, Χρηματοοικονομικός Σύμβουλος Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ: «Συγχρηματοδοτούμενα Ευρωπαϊκά
Προγράμματα Ενίσχυσης Απεξαρτημένων Ατόμων».
Σύσση Καπλάνη, Σύμβουλος Δικτύωσης Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ: «Περιπέτειες δικτύωσης: Χορηγίες παρά του μη
έχοντος».
Συμμετοχή ωφελούμενων που έχουν κάνει έναρξη, καθώς και συνεργατών δικτύωσης, νομικών και
χρηματοοικονομικών θεμάτων.
11:0 - 11:30: Διάλειμμα
11
2η Ενότητα
11:30 - 13:00: Απολογισμός του Έργου: Προβλήματα και Προοπτικές
Συντονισμός: Βασίλης Γκιτάκος, Διευθυντής ΚΕΘΕΑ.
Μανώλης Κουτούζης, Αντιπρόεδρος ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, Υπεύθυνος του Τομέα Προγραμμάτων και Ερευνών του
ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ.
Κατερίνα Μάτσα, Ψυχίατρος- πρώην Διευθύντρια και Επιστημονικά Υπεύθυνη της Μονάδας Απεξάρτησης
18ΑΝΩ - Ψ.Ν.Α.
Άννα Τσιμπουκλή, Υπεύθυνη Τομέα Εκπαίδευσης ΚΕΘΕΑ.
Στη διάρκεια του προγράμματος θα υπάρχει έκθεση με αντικείμενα από τα παραγωγικά εργαστήρια των
θεραπευτικών προγραμμάτων ΚΕΘΕΑ ΙΘΑΚΗ, ΚΕΘΕΑ ΚΥΤΤΑΡΟ και ΚΕΘΕΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ (Έκθεση παραδοσιακού
χειροποίητου σαπουνιού, Έκθεση ομάδας αγρού - φυντάνια, Έκθεση κεραμικών, Έκθεση εντύπων, Έκθεση
και εργαστήρι κατασκευής παραδοσιακών μουσικών οργάνων) καθώς και των δημιουργικών ομάδων του
18 ΑΝΩ (Φωτογραφίας, Βιβλιοδεσίας, Κοσμήματος, Κεραμικής) και του ΟΚΑΝΑ( Έκθεση φωτογραφίας &
χειροποίητου κοσμήματος).
12
1η ΗΜΕΡΑ
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ
ΚΑΛΩΣΟΡΙΣΜΑ
Του πρόεδρου του ΔΣ του ΚΕΘΕΑ κ. Γεράσιμου Νοταρά
Αγαπητοί φίλες και φίλοι, σας καλωσορίζω στην έναρξη αυτού του συνεδρίου.
Η Αναπτυξιακή Σύμπραξη ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, με συντονιστή εταίρο το ΚΕΘΕΑ, αποτελεί μια καινοτόμο συνεργασία
ανάμεσα στους φορείς θεραπευτικής αντιμετώπισης των εξαρτήσεων και στους κοινωνικούς εταίρους από
το χώρο του συνδικαλιστικού κινήματος, της εργασίας και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
Την Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ που συντονίζει το ΚΕΘΕΑ (Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων) συμμετέχουν:
• το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής – Εξειδικευμένο Κέντρο Κοινωνικής και Επαγγελματικής Ένταξης της
Μονάδας Απεξάρτησης Τοξικομανών 18 ΑΝΩ,
• ο Οργανισμός κατά των Ναρκωτικών (ΟΚΑΝΑ),
• το Κέντρο Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδος (ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ),
• το Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών Βιοτεχνιών Εμπόρων
Ελλάδας (ΚΕΚ ΓΣΕΒΕΕ) και
• το Ινστιτούτο Εμπορίου και Υπηρεσιών της Εθνικής Συνομοσπονδίας του Ελληνικού Εμπορίου (ΙΝΕΜΥ/ΕΣΕΕ).
Η Αναπτυξιακή Σύμπραξη ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ δημιουργήθηκε με στόχο την προώθηση απεξαρτημένων και
αποφυλακισμένων ατόμων στη αγορά εργασίας και στη δημιουργία μικρών ατομικών επιχειρήσεων ή/και
κοινωνικών επιχειρήσεων.
Το ΚΕΘΕΑ ανέλαβε την πρωτοβουλία για την υποβολή σχετικής πρότασης προς το Υπουργείο Εργασίας, καθώς
τα μηνύματα που έστελναν τα θεραπευτικά προγράμματα του ΚΕΘΕΑ για την συνεχώς αυξανόμενη ανεργία
και τη θραύση της μαύρης εργασίας στον πληθυσμό των απεξαρτημένων ήταν έντονα και ανησυχητικά,
ιδιαίτερα σε μια περίοδο μεγάλης οικονομικής και κοινωνικής κρίσης με αυξημένα τα φαινόμενα του
ρατσισμού, του αποκλεισμού και της περιθωριοποίησης.
Η ιδέα όμως της ατομικής πρωτοβουλίας και της κοινωνικής επιχειρηματικότητας δεν είναι νέα για το ΚΕΘΕΑ.
Έχει τις ρίζες της στην ιστορία και στην κουλτούρα του οργανισμού ο οποίος πολλά χρόνια πριν από την κρίση
υπήρξε ο πρώτος και ενδεχομένως έως και μέχρι σήμερα μοναδικός φορέας στην Ελλάδα στο πεδίο της
απεξάρτησης, που φρόντισε έγκαιρα να δημιουργήσει παραγωγικές μονάδες όπως το Λιθογραφείο ΣΧΗΜΑ
και ΧΡΩΜΑ, το ξυλουργείο του ΚΕΘΕΑ ΙΘΑΚΗ, το εργαστήριο ΚΕΡΑΜΙΚΗΣ, το αγρόκτημα, το εργαστήρι
παραδοσιακών οργάνων κ.α. διασφαλίζοντας, όχι απλώς μέρος της χρηματοδότησής του, αλλά και θέσεις
εκπαίδευσης, κατάρτισης, μαθητείας και εργασίας για τα απεξαρτημένα μέλη του.
Αυτή του την τεχνογνωσία το ΚΕΘΕΑ θέλησε να τη μοιραστεί και με τους άλλους φορείς αντιμετώπισης των
εξαρτήσεων σε μια κοινή προσπάθεια μείωσης του κοινωνικού στίγματος και αύξησης των ίσων ευκαιριών
για εργασιακή και κοινωνική ένταξη.
Έτσι, με την υποστήριξη και τη χρηματοδότηση του Υπουργείου Εργασίας αναπτύχθηκε η πράξη με τίτλο
«Δράσεις για την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας ατόμων με προβλήματα που σχετίζονται με τη χρήση
ουσιών», η οποία υλοποιείται στην Περιφέρεια Αττικής και ολοκληρώνεται στο τέλος Ιουνίου του 2014.
Η ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ είχε στόχο να ενημερώσει και να δραστηριοποιήσει 150 απεξαρτημένους σχετικά με τις
δυνατότητες εργασιακής ένταξης. Κατάφερε και παρείχε υπηρεσίες σε 227 απεξαρτημένα άτομα (εξ αυτών
13
58 γυναίκες) που ταυτόχρονα μπορεί να είχαν και τη διπλή ιδιότητα του αποφυλακισμένου ή/και του
μετανάστη. Τα άτομα που προσέγγισε το πρόγραμμα αυτό προέρχονται από φορείς απεξάρτησης (ΚΕΘΕΑ
και 18 ΑΝΩ) σε ποσοστό που αγγίζει το 86,8% και από τον ΟΚΑΝΑ σε ποσοστό που φτάνει το 13,2%. Ο μέσος
όρος ηλικίας των συμμετεχόντων στο πρόγραμμα ήταν τα 35 έτη, το 38,8% δήλωσαν απόφοιτοι δημοτικού
ή γυμνασίου και το 46,3% ήταν για περισσότερα από 2 χρόνια στην ανεργία μετά την ολοκλήρωση της
θεραπείας απεξάρτησης. Επίσης αξίζει να σημειωθεί ότι 18% των συμμετεχόντων είχαν 1-3 προστατευόμενα
μέλη.
Τα μέλη του προγράμματος έλαβαν μέρος σε δράσεις επιμόρφωσης στους Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές (138
άτομα), σε δράσεις κατάρτισης στην επιχειρηματικότητα (58 άτομα) και σε συναντήσεις με συμβούλους
επιχειρηματικότητας και με συμβούλους επαγγελματικού προσανατολισμού (122 άτομα).
Στη διάρκεια του προγράμματος και έως σήμερα 37 άτομα βρήκαν εργασία με αναγγελία πρόσληψης από
τον ΟΑΕΔ, ενώ ξεκίνησε ήδη η πρώτη ατομική επιχείρηση (λογιστικό γραφείο) και άμεσα αναμένεται να
ξεκινήσουν και άλλες ατομικές και Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις.
ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ
Της Υφυπουργού Υγείας με αρμοδιότητα στα Θέματα Αντιμετώπισης των Ναρκωτικών
κας Ζέτας Μακρή.
Κυρίες και κύριοι,
Αποτελεί ιδιαίτερη χαρά για μένα, ως Υφυπουργό Υγείας αρμόδια για θέματα ναρκωτικών, να χαιρετίζω
την έναρξη του συνεδρίου για την Απεξάρτηση και την Επιχειρηματικότητα της Αναπτυξιακής Σύμπραξης
ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ.
Πρόκειται για το επιστέγασμα μιας σημαντικής προσπάθειας που θεωρώ ότι αξίζει την προσοχή και το
έπαινο όλων μας, για τρεις κυρίως λόγους:
Καταρχήν για τη καινοτομία της σύλληψης. Πρώτη φορά στη χώρα μας, εξ όσων γνωρίζω, συμπράττουν
στο πεδίο της κοινωνικής ένταξης μιας ευάλωτης ομάδας, όπως οι πρώην χρήστες ουσιών, τόσο οι
εξειδικευμένοι φορείς κοινωνικής φροντίδας -εν προκειμένω οι αναγνωρισμένοι φορείς θεραπείαςόσο και οι κοινωνικοί εταίροι από το χώρο της εργασίας και των επιχειρήσεων ΚΕΘΕΑ, 18 ΑΝΩ, ΟΚΑΝΑ,
ΓΣΕΕ, ΕΣΕΕ και ΓΣΕΒΕΕ ένωσαν τις δυνάμεις, την εμπειρία και τη τεχνογνωσία τους, και αναζήτησαν κοινή
γλώσσα και τρόπους δράσης για να προάγουν την ένταξη των απεξαρτημένων στην αγορά εργασίας, και
μάλιστα σε μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο για τέτοιους είδους εγχειρήματα. Η ΑΣ ΕΠΙΧΕΡΕΙΝ αποτελεί ένα
πολύ καλό παράδειγμα για την ευρύτητα συνεργασιών και συμπράξεων που απαιτείται όταν θέλουμε να
αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά τα κοινωνικά ζητήματα.
Δεύτερον, γιατί ο στόχος της σύμπραξης αγγίζει τη καρδιά των προσπαθειών για μείωση της ζήτησης, που
δεν μπορεί να είναι άλλος από την απεξάρτηση και ισότιμη ένταξη στην κοινωνία και την αγορά εργασίας. Ο
στόχος αυτός προϋποθέτει μέτρα και στρατηγικές που δεν αποσκοπούν απλώς στη μείωση των αρνητικών
επιπτώσεων της χρήσης ή μόνο στη διακοπή της, αλλά επικεντρώνονται στην πολύπλευρη, ολιστική στήριξη
των ατόμων, ώστε να μπορέσουν να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις αυτόνομης και απρόσκοπτής
συμμετοχής τους στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Η εκπαίδευση, η κατάρτιση, ο επαγγελματικός προσανατολισμός
και η στήριξη της ένταξης στην αγορά εργασίας αποτελούν θεμελιώδεις άξονες αυτής της προσέγγισης.
Και τέλος, για την αποτελεσματικότητα της προσπάθειας. Με ιδιαίτερη χαρά μαθαίνω ότι οι δύο πρώτες
επιχειρήσεις από ωφελούμενους του προγράμματος είναι ήδη γεγονός, ότι άλλες δέκα περίπου ατομικές ή
κοινωνικές επιχειρήσεις βρίσκονται στα σκαριά, ενώ περισσότερα από 40 άτομα βρήκαν θέσεις εργασίας,
μέχρις στιγμής, κυρίως στο χώρο της εστίασης, των πωλήσεων, των τουριστικών επαγγελμάτων και της
γραφιστικής.
Τη δύσκολη περίοδο που διανύει η χώρα μας η ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου και η ενίσχυση της
κοινωνικής συνοχής αποτελούν προτεραιότητα για έξοδο από την κρίση και την είσοδό μας σε μια νέα φάση
14
ανάπτυξης και ευημερίας. Η ΑΣ ΕΠΙΧΕΡΕΙΝ έβαλε το δικό της λιθαράκι στη προσπάθεια αυτή, αξιοποιώντας
αποτελεσματικά κοινοτικούς πόρους αλλά και τις δυνατότητες που ενυπάρχουν στη ελληνική κοινωνία,
ακόμα και σε περιόδους με πολλές αντιξοότητες όπως αυτή που διανύουμε.
Θα ήθελα να συγχαρώ τους συμπράττοντες της ΑΣ ΕΠΙΧΕΡΕΙΝ για τη πρωτοβουλία και το έργο τους, ιδιαίτερα
το ΚΕΘΕΑ ως συντονιστή αλλά και οργανωτή του συνεδρίου, και να σας διαβεβαιώσω ότι ως χαράσσοντες
την πολιτική αναμένουμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τις διαπιστώσεις, τα συμπεράσματα και τις προτάσεις σας
από το πρόγραμμα, ώστε να τις αξιοποιήσουμε στη προσπάθεια ανάπτυξης συνεκτικών, τεκμηριωμένων και
ολοκληρωμένων πολιτικών απεξάρτησης και κοινωνικής ένταξης.
ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ
Της Εθνική Συντονίστρια για την αντιμετώπιση των Ναρκωτικών,
κας Χριστίνας Παπουτσοπουλου –Διαμαντοπουλου.
Κυρίες και κύριοι,
Θα ήθελα με την σειρά μου να συγχαρώ τους διοργανωτές του συνέδριου και τους συμμετέχοντες φορείς και
στελέχη της Σύμπραξης. Με τον τρόπο αυτό της συνεργασίας το αποτέλεσμα δεν μεγαλώνει μόνο αθροιστικά
αλλά διευρύνεται πολλαπλασιαστικά και αυτό το λέω, γιατί μετά λόγου γνώσεως, θα πρέπει να σταματήσει
το φαινόμενο, σύμφωνα με το οποίο, παρατηρείται ένας ιδιάζων υπηρεσιακός και θεραπευτικός σωβινισμός,
όπου ο καθένας θεωρεί τη δική του θεραπευτική πρόταση σωτηριακή, σε σημείο μοναδικότητας.
Με αυτόν τον τρόπο η διαφορετικότητα των αντιλήψεων, αντί να λειτουργήσει συμπληρωματικά, με
στόχο την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του προβλήματος των ναρκωτικών στη χώρα μας, οδηγεί
σε πόλωση. Έτσι λοιπόν, ενωμένοι θα πρέπει να προχωρήσουμε όλοι μαζί στο κεφάλαιο της πολιτικής
για την αντιμετώπιση των ναρκωτικών και κυρίως στο σημείο της κοινωνικής και εργασιακής επανένταξης
και αποκατάστασης των απεξαρτημένων ατόμων. Ατόμων τα οποία βιώνουν μία φάση βίαιου κοινωνικού
αποκλεισμού που συνδέεται με μεγάλες περιόδους αδράνειας ως προς την εργασία και πολύ μεγάλες
δυσκολίες αντιμετωπίζουν αυτά τα άτομα να ενταχθούν.
Στιγματισμός και προκατάληψη, έλλειψη προσόντων, βεβαρυμμένο μητρώο, έλλειψη μόνιμης κατοικίας και
χαώδης τρόπος ζωής, είναι μερικά από τα εμπόδια για την επανένταξη της ομάδας των απεξαρτημένων,
οι οποίοι μολονότι έχουν δώσει ένα εξαιρετικά και μοναδικά γενναίο και δυνατό αγώνα, παραμένουν
ευάλωτοι απέναντι σε μία σκληρή και ανταγωνιστική κοινωνία, η οποία εύκολα προσφεύγει στο στιγματισμό,
γενικεύοντας και ισοπεδώνοντας.
Η απασχόληση λοιπόν, των ατόμων, αυτών που έχουν θεραπευθεί και αυτοί που βρίσκονται υπό θεραπεία,
είναι σίγουρα ένα διευκολυντικό εισιτήριο στην επανένταξή τους στην κοινωνία και αυτή εξαρτάται από
γνώσεις, δεξιότητες που διαθέτει το άτομο, από τη στάση του ίδιου του ατόμου απέναντι στην εργασία, από
τον τρόπο με τον οποίο αξιοποιεί τα εφόδια του για την εξεύρεση της εργασίας και από το πλαίσιο εντός του
οποίου ανακτά, αποκτά την εργασία.
Η ίδρυση και δράση, λοιπόν τελειώνοντας, της ΑΣ ΕΠΙΧΕΡΕΙΝ εξυπηρετεί όλα τα παραπάνω και επιπλέον
διδάσκει ότι, με προγραμματισμό και συνεπή εφαρμογή, ακόμη και τα στερεότυπα του τύπου «αδύνατον να
γίνει», και αυτά ανατρέπονται. Θα ήθελα να συγχαρώ επίσης τους εισηγητές για τις εξαιρετικές εισηγήσεις
που διάβασα, ότι θα καταθέσουν, στο πρόγραμμα του συνεδρίου σας.
Τέλος, απευθυνόμενη στα απεξαρτημένα και υπό ένταξη άτομα, θέλω να τους πω συγχαρητήρια, καταρχάς,
για την τιτάνια προσπάθεια, που όλοι εμείς που παροικούμε την Ιερουσαλήμ, ξέρουμε τι σημαίνει. Και
θα τους δώσω μία προτροπή, μία συμβουλή αν θέλετε, την οποία μου έχει δώσει ένας πολύ σημαντικός
άνθρωπος για εμένα, ο οποίος δεν υπάρχει πια στη ζωή: «παιδιά, παραιτηθείτε από την παραίτηση, τίποτα
δεν χαρίζεται». Να ξέρετε ότι στον αγώνα αυτό, οι σοβαροί θεσμοί της πολιτείας θα είναι δίπλα σας. Καλή
επιτυχία και σας ευχαριστώ πάρα πολύ.
15
ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ
Του Πρόεδρου της ΓΣΕΒΕΕ, κου Γιώργου Καββαδά.
Κύριε Πρόεδρε, αγαπητή κυρία Διαμαντοπούλου, Εθνική Συντονίστρια για την Αντιμετώπιση των Ναρκωτικών,
αγαπητοί συνεργάτες, κυρίες και κύριοι. Είναι ιδιαίτερη χαρά για εμένα να χαιρετίζω σήμερα την έναρξη του
συνεδρίου, όπου θα παρουσιαστούν τα αποτελέσματα του έργου της Αναπτυξιακής Σύμπραξης ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ.
Η παρουσία της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών Βιοτεχνών και Εμπόρων Ελλάδος, στο εν λόγω
έργο, πραγματοποιήθηκε μέσω της συμμετοχής του εκπαιδευτικού φορέα του Κέντρου Επαγγελματικής
Κατάρτισης της ΓΣΕΒΕΕ, ως φορέα υλοποίησης δράσεων επιμόρφωσης.
Η συμμετοχή μας στο έργο αποτέλεσε μία ιδιαίτερη εμπειρία για εμάς, από την οποία θεωρώ ότι αντλήθηκαν
σημαντικά διδάγματα, τα οποία θα επιχειρήσω συνοπτικά να διατυπώσω.
Είναι γεγονός ότι, η διαμόρφωση μια νέας Αναπτυξιακής Προοπτικής, απαιτεί μεταξύ άλλων σημαντικών
ενεργειών, τη συνένωση δυνάμεων. Στο πλαίσιο του έργου μας, για πρώτη φορά, οι σημαντικότεροι φορείς
απεξάρτησης και οι κοινωνικοί εταίροι, ένωσαν τις δυνάμεις τους, για την ανάδειξη των δυνατοτήτων των
απεξαρτημένων ατόμων για επαγγελματική και επιχειρηματική δράση. Τα αποτελέσματα της ένωσης αυτής
είναι πολύ ενθαρρυντικά, και κατά την άποψή μου, σε μία ιδιαίτερα κρίσιμη στιγμή που περνάει η χώρα.
Γιατί ζούμε σε μία εποχή, που εξαιτίας της τρέχουσας οικονομικής συγκυρίας, περιορίζονται οι δυνατότητες
απασχόλησης. Γιατί ζούμε σε μία κοινωνία που υποχρεώνει την αγορά εργασίας να αντιστέκεται στην
προσφορά θέσεων εργασίας προς τα συγκεκριμένα άτομα, κυρίως λόγω προκαταλήψεων.
Αν και θα παρουσιαστούν αναλυτικά στοιχεία στη συνέχεια, δράττομαι της ευκαιρίας να αναφέρω ότι στο
πλαίσιο του έργου μας, αρκετά είναι τα απεξαρτημένα άτομα που έχουν βρει δουλειά, ικανοποιητικός αριθμός
ωφελούμενων έχει ήδη κάνει έναρξη ατομικών και κοινωνικών επιχειρήσεων, ενώ άλλοι ωφελούμενοι είναι
σε διαδικασία εκκίνησης. Και τέλος, έχει εκπονηθεί ένας μεγάλος αριθμός επιχειρηματικών σχεδίων για το
σύνολο σχεδόν των ωφελούμενων της παρέμβασης.
Πρωτίστως λοιπόν για τους λόγους αυτούς, η ΓΣΕΒΕΕ χαιρετίζει θερμά την συγκεκριμένη πρωτοβουλία των
φορέων μας. Εκτιμούμε δε, ότι το παραγόμενο έργο θα προκύψει προστιθέμενη αξία, η οποία θα πρέπει
να αξιοποιηθεί προς την κατεύθυνση περαιτέρω άσκησης ολοκληρωμένων δράσεων υποστήριξης για την
κοινωνική και επαγγελματική ένταξη ευάλωτων κοινωνικών ομάδων στο πλαίσιο της τοπικής ανάπτυξης.
Κυρίες και κύριοι, κλείνοντας, θα ήθελα να θέσω υπόψη ένα ακόμη σημείο. Οι τοπικές δράσεις απασχόλησης
για ευάλωτες κοινωνικές ομάδες φαίνεται να σχεδιάστηκαν για να αποτελέσουν εκείνο το είδος της
πρωτοβουλίας που στοχεύει σε βιώσιμες αναπτυξιακές διαδρομές επί των οποίων έρχεται να συμβάλλει
η δια βίου εκπαίδευση. Το έργο, για την παρουσίαση του οποίου βρισκόμαστε σήμερα εδώ, κινήθηκε
ακριβώς προς αυτή τη κατεύθυνση, όπου μοναδικός στόχος δεν είναι οι ενέργειες δια βίου εκπαίδευσης,
αλλά οι συνέργειες με άλλες σημαντικές αλληλοσυμπληρούμενες δράσεις, όπως είναι η δικτύωση και η
συμβουλευτική της επιχειρηματικότητας. Στο πλαίσιο λοιπόν της επίκαιρης συζήτησης για τη σχέση δια
βίου μάθηση και εκπαίδευση, αναπτυξιακό και παραγωγικό πρότυπο, θεωρούμε ότι τα υποσυστήματα
επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης έχουν ανάγκη ακριβώς από αυτό το είδος των οικονομικών
και κοινωνικών πρωτοβουλιών, που μπορούν να υποδείξουν τις πραγματικές κατευθύνσεις αναπτυξιακών
διαδρομών επί των οποίων έρχεται να συμβάλλει η δια βίου εκπαίδευση.
Και κλείνοντας, κύριε Πρόεδρε επιτρέψτε μου, με ιδιαίτερη χαρά να δηλώσω, με την ιδιότητα τόσο του
Προέδρου της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών Βιοτεχνών, Εμπόρων Ελλάδος, όσο και την ιδιότητα
του Προέδρου των δύο δομών της Συνομοσπονδίας του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, του Ινστιτούτου Μικρών Επιχειρήσεων
και του Κέντρου Επαγγελματικής Κατάρτισης, ότι θέτουμε στη διάθεσή σας και το Ινστιτούτο και το Κέντρο
Επαγγελματικής Κατάρτισης για μελλοντικές δράσεις, γιατί νομίζω ότι θα πρέπει να υπάρξουν συμπράξεις
ιδιαίτερα για τις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού. Ευχαριστώ πολύ.
16
ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ
Της Εκπρόσωπου του Υπουργείου Εργασία και Χειρίστριας της Πράξης, κας Ηλιάνας Πλατή.
Καλημέρα κυρίες και κύριοι. Ονομάζομαι Hλιάνα Πλατή, είμαι Προϊσταμένη στη Mονάδα Β΄ της Eιδικής
Υπηρεσίας για την Κοινωνική Ένταξη και την Κοινωνική Οικονομία.
Η Αναπτυξιακή Σύμπραξη ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, για την οποία βρισκόμαστε σήμερα εδώ, χρηματοδοτείται από το
Υπουργείο Εργασίας στο πλαίσιο της παρέμβασης ΤΟΠ-ΕΚΟ.
Η κατοχύρωση της εργασίας, αποτελεί έναν βασικό παράγοντα οικονομικής αυτονομίας και ενίσχυσης της
αυτοεκτίμησης των ατόμων που ανήκουν σε ευάλωτες κοινωνικά ομάδες. Για να επιτευχθεί όμως αυτό,
απαιτείται εξίσωση των ευκαιριών, καταπολέμηση των διακρίσεων, νομοθεσία ίσης μεταχείρισης και
ανάπτυξη θετικών μέτρων πολιτικής.
Σήμερα, όμως, συνολικά οι συνθήκες ζωής και εργασίας των πολιτών στη χώρα μας έχουν επιδεινωθεί
εξαιτίας της σοβαρής οικονομικής κρίσης. Ακριβώς, όμως, για τους παραπάνω λόγους, η αρχή της ισότητας
των ευκαιριών, δεν πρέπει να είναι πολυτέλεια, αλλά ένα βασικό συστατικό της πολιτικής με την οποία
επιχειρούμε τη διέξοδο από την κρίση. Άλλωστε η κρίση πλήττει περισσότερο τις ευάλωτες κοινωνικά
ομάδες παρά τον γενικό πληθυσμό. Επομένως, θα πρέπει οι πολιτικές αυτές να έχουν ως στόχο τη διαφύλαξη
της κοινωνικής συνοχής, την ανάσχεση της ανεργίας και τη προστασία των ευπαθών κοινωνικά ομάδων. Η
ανάπτυξη του επιχειρηματικού πνεύματος και η διεύρυνση της κοινωνικής βάσης της επιχειρηματικότητας,
μπορεί να δημιουργήσει εντελώς νέα δεδομένα. Ειδικότερα, μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά στην ανάπτυξη
γεωγραφικών περιοχών, που υστερούν, αλλά και στη διαδικασία ένταξης στην αγορά εργασίας ατόμων που
αντιμετωπίζουν διακρίσεις και δυσκολίες πρόσβασης σ’ αυτήν. Μία από τις βασικές προτεραιότητες της
παρέμβασης των ΤΟΠ-ΕΚΟ αλλά και των Τοπ-ΣΑ είναι, όπως γνωρίζετε, η προώθηση της επιχειρηματικής
δραστηριότητας των ευάλωτων κοινωνικά ομάδων. Ιδιαίτερη λοιπόν πρόκληση και ευκαιρία παρουσιάζεται
μέσα από την ενεργοποίηση δράσεων ενίσχυσης της κοινωνικής επιχειρηματικότητας.
Αυτά τα λίγα εκ μέρους του Υπουργείου Εργασίας και ειδικότερα από την Eιδική Υπηρεσία για την Κοινωνική
Ένταξη και την Κοινωνική Οικονομία. Θα ήθελα να προσθέσω ότι το πρόγραμμα ΤΟΠ-ΕΚΟ έχει πάρει παράταση
για το φυσικό αντικείμενο μέχρι την 31/12/14 και για το οικονομικό αντικείμενο μέχρι 31/03/2015.
Κος Γεράσιμος Νοταράς
Κυρίες και κύριοι, φίλες και φίλοι, δε θα ήθελα να παρατείνω για πολύ αυτό το εισαγωγικό κομμάτι, που
είναι όμως σημαντικό γιατί δείχνει το ενδιαφέρον όλων όσων συμπράττουν σε αυτή την προσπάθεια.
Θα ήθελα απλά να κλείσω λέγοντας, ότι για το ΚΕΘΕΑ, το θέμα της αποκατάστασης των ανθρώπων, οι
οποίοι περνάνε από τις δομές του, δεν είναι απλώς ευκταίο, είναι απαραίτητο. Γιατί ένας θεραπευόμενος,
δεν αποφοιτά εάν δε μπορέσει να εξομαλύνει τις σχέσεις του με το περιβάλλον, να έχει εγκαταλείψει τη
χρήση και την παραβατικότητα, αλλά και να έχει μόνιμη εργασία. Και επειδή τα προγράμματα του ΚΕΘΕΑ
στοχεύουν, όχι απλώς στη σωματική απεξάρτηση, αλλά στη ψυχική και κυρίως στην κοινωνική επανένταξη,
όπως καταλαβαίνετε, η έλλειψη δυνατότητας εύρεσης εργασίας, είναι ένας ανασταλτικός παράγοντας πολύ
πιο σοβαρός από όταν εμφανίζεται σε άλλες κατηγορίες πολιτών.
Έτσι το ΚΕΘΕΑ, πήρε αυτή τη πρωτοβουλία, να μπορέσει να συντονίσει αυτό το πρόγραμμα, έχοντας μία
πολύ μεγάλη εμπειρία πίσω του, διότι αυτή η προσπάθεια συμβαδίζει στο ΚΕΘΕΑ σχεδόν από το ξεκίνημά
του. Συγκεκριμένα, προσπαθώντας να δημιουργήσει το ίδιο παραγωγικές μονάδες οι οποίες, όχι μόνο
θα εκπαιδεύσουν τα θεραπευόμενα μέλη, αλλά ενδεχόμενα θα τους δώσουν και εργασία και, εν πάση
περιπτώσει, θα τους συνδέσουν με τις πρακτικές πλευρές της αγοράς εργασίας.
Σήμερα το ΚΕΘΕΑ, πέρα από το Σχήμα και Χρώμα, που φαντάζομαι οι περισσότεροι θα γνωρίζετε, γιατί είναι
ένα από τα τρία ή τέσσερα μεγαλύτερα τυπογραφεία της χώρας μας, έχει αγρόκτημα, έχει ξυλουργείο, έχει
μονάδες κεραμικής, έχει, όπως είδατε και έξω, προσπάθεια κατασκευής παραδοσιακών μουσικών οργάνων.
17
Είναι πάντα στο σκεπτικό του οργανισμού και στην προσπάθειά του, να διευρύνει, όλες τις δυνατότητες που
παρέχει η πολιτεία, η κοινωνία, οι άνθρωποι που συμπράττουν μαζί μας ως εθελοντές, για να μπορέσει να
δημιουργεί εκείνο το υποστηρικτικό δίκτυο, που θα εξασφαλίσει την εργασία στους αποθεραπευομένους,
ώστε να μπορέσουν πράγματι να πιστοποιήσουν την κοινωνική τους επανένταξη.
Με αυτά τα λόγια, θα ήθελα να ευχαριστήσω και εγώ με τη σειρά μου όλους όσους συνέπραξαν σε αυτή τη
προσπάθεια, όλους όσους εργάστηκαν σε αυτήν και να απευθύνω μία έκκληση προς όλους τους αρμόδιους.
Ακούσαμε ήδη από την εκπρόσωπο του Υπουργείου Εργασίας, ότι τέτοιου είδους προσπάθειες πρέπει να
πολλαπλασιαστούν. Από το ΚΕΘΕΑ μονάχα, μεταξύ όλων των άλλων φορέων, οι οποίοι προσπαθούν και
παρέχουν υπηρεσίες θεραπείας στους εξαρτημένους, κάθε χρόνο αποφοιτούν περίπου διακόσιοι άνθρωποι.
Στις 14 του επόμενου μήνα, θα γίνει η εξαμηνιαία αποφοίτηση με περίπου εκατό ανθρώπους. Όλοι οι
άνθρωποι αυτοί, πριν φθάσουν στο σημείο της αποφοίτησης, όπως σας είπα, πρέπει να έχουν εξασφαλίσει
μόνιμη εργασία. Επομένως, οι προσπάθειες του τύπου αυτού, για τον οποίο βρισκόμαστε σήμερα εδώ για
να αναλύσουμε τα αποτελέσματά τους, πρέπει όχι απλώς να συνεχιστούν, αλλά να πολλαπλασιαστούν. Θα
ήθελα να σας ευχαριστήσω για την παρουσία σας και να δώσω τη θέση στην κα Άννα Τσιμπουκλή, Υπεύθυνη
του Τομέα Εκπαίδευσης ΚΕΘΕΑ και θα συντονίσει τη δεύτερη ενότητα. Σας ευχαριστώ.
18
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ
1ης ΕΝΟΤΗΤΑΣ
Κοινωνικοί Εταίροι και Επιχειρείν Απεξαρτημένων:
Όταν οι αποστάσεις μειώνονται και οι ευκαιρίες αυξάνονται.
Συντονισμός: ‘Άννα Τσιμπουκλή, Υπεύθυνη Τομέα Εκπαίδευσης ΚΕΘΕΑ- Επιστημονική Υπεύθυνη Πράξης
Καλημέρα και καλώς ήλθατε. Θα ξεκινήσουμε τις εργασίες αυτού του διήμερου συνεδρίου, δίνοντας κυρίως
το λόγο στους ανθρώπους οι οποίοι δούλεψαν τους τελευταίους δεκαοκτώ μήνες για την επαγγελματική
αποκατάσταση απεξαρτημένων μελών του προγράμματος, αλλά και με στόχο να ιδρυθούν ορισμένες μικρές
ατομικές ή και κοινωνικές επιχειρήσεις.
Κοιτώντας πίσω μου στην οθόνη, θα δείτε ότι προβάλλονται λογότυπα, τα οποία ετοίμασαν εθελοντικά και
δωρεάν φοιτητές της ΑΚΤΟ, με βάση τις ιδέες για επιχειρήσεις, που πολλά από τα μέλη που συμμετείχαν
στο πρόγραμμα, θα ήθελαν να τις κάνουν πραγματικότητα.
Η ιδέα αυτή για την ίδρυση της Αναπτυξιακής Σύμπραξης, ξεκίνησε κυρίως, μέσα από τα ίδια τα θεραπευτικά
προγράμματα του ΚΕΘΕΑ, που προσέρχονταν με το αίτημα και με την αγωνία, της εργασιακής ένταξης των
ανθρώπων που παρακολουθούσαν τα προγράμματα. Ο λόγος ήταν ότι, η κρίση και η αγορά εργασίας σήμερα
είναι σκληρότερη από οποιαδήποτε άλλη εποχή που έχουμε ζήσει, τουλάχιστον στην Ελλάδα, τα τελευταία
χρόνια. Σε αυτήν την αγωνία και τη δυσκολία στην εξεύρεση εργασίας, αλλά και στη μεγάλη έμφαση που
δίνεται πια στη μαύρη εργασία, προσπαθήσαμε να βρούμε μία απάντηση, μία λύση.
Ξεκινήσαμε και σκεφτήκαμε να αρχίσουμε αυτή την Αναπτυξιακή Σύμπραξη, απευθυνόμενοι φυσικά στους
άλλους φορείς, που ασχολούνται με το πρόβλημα της αντιμετώπισης των εξαρτήσεων. Αλλά και στους
κοινωνικούς εταίρους, όπως είναι η ΓΣΕΕ, η ΕΣΕΕ και η ΓΣΕΒΕΕ θεωρώντας ότι είναι αυτοί, που καλύτερα
από όλους μπορούν να ξέρουν, τι σημαίνει αγορά εργασίας και πως θα μπορούσε κάποιος να ενταχθεί, όσο
το δυνατόν πιο αποτελεσματικά. Και νομίζω σήμερα τα αποτελέσματα είναι αρκετά ενθαρρυντικά, παρ’ ότι
είναι μία πολύ δύσκολη, όπως είπαμε και πριν, περίοδος.
Εμείς πολλές φορές είπαμε ότι ακόμη και έστω μία επιχείρηση κατάφερνε να ξεκινήσει θα ήμασταν
πολύ ευχαριστημένοι, μέσα σε αυτό το περιβάλλον. Έχουμε λίγο καλύτερα αποτελέσματα από αυτό,
που θα τα μοιραστούμε σήμερα και αύριο μαζί σας. Θα ξεκινήσω λοιπόν, καλώντας πρώτα τον Πρόεδρο
της Αναπτυξιακής Σύμπραξης ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ και πολύ καλό συνάδελφο από το ΚΕΘΕΑ τον κο Παναγιώτη
Κουτρουβίδη. Δουλεύουμε μαζί τουλάχιστον είκοσι χρόνια, και πρόκειται να μας παρουσιάσει σύντομα,
σημαντικά σημεία από το έργο της Σύμπραξης.
«Απεξαρτημένοι και Επιχειρηματικότητα: ανακαλύπτοντας ένα Νέο Τόπο»
Παναγιώτης Κουτρουβίδης, Πρόεδρος ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, Υπεύθυνος Τμήματος ΕκπαίδευσηςΚατάρτισης Μελών ΚΕΘΕΑ
Θα ήθελα να σας καλωσορίσω όλους σε αυτή τη διήμερη συνάντηση. Έχω την τιμή και τη χαρά τα δύο αυτά
χρόνια να ηγούμαι αυτής της προσπάθειας, με ότι καλό και πολύ καλό, αλλά και δυσκολίες που είχε.
Θα κάνω μία προσπάθεια να αποτυπώσω, στην έναρξη των εργασιών αυτού του συνεδρίου, αυτή τη πορεία,
παρουσιάζοντάς σας, όσο είναι δυνατόν και ποσοτικά αλλά και ποιοτικά στοιχεία, από την προσπάθεια
αυτή. Ταυτόχρονα θα προσπαθήσω να αναφερθώ και σε σημαντικές δυσκολίες που αντιμετωπίσαμε και
χρειάστηκε να ξεπεράσουμε.
19
Όπως είπαν και οι προηγούμενοι ομιλητές και όπως σας είπε και η κα Άννα Τσιμπουκλή, ο στόχος της
δημιουργίας αυτής της Αναπτυξιακής Σύμπραξης υπήρξε η επαγγελματική αποκατάσταση εκατόν πενήντα
απεξαρτημένων ατόμων, προερχόμενων από τους επίσημους φορείς απεξάρτησης της χώρας μας, δηλαδή
από το ΚΕΘΕΑ, το 18 ΑΝΩ και τον ΟΚΑΝΑ. Ιδιαίτερη έμφαση υπήρξε, και θα σας εξηγήσω μετά γιατί,
στη καλλιέργεια και ανάπτυξη επιχειρηματικών δεξιοτήτων, με απώτερο στόχο την ίδρυση ατομικών και
Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων (Κοιν.Σ.Επ).
Η βασική μας σκέψη και ιδέα, η οποία προήλθε από συζητήσεις που κάναμε μεταξύ μας, αλλά και σε
εμπειρικά δεδομένα που είχαμε μέχρι τότε, είναι ότι η επιχειρηματικότητα είναι ένα πεδίο, που ταιριάζει
στο προφίλ των ανθρώπων που έχουνε επιτύχει την απεξάρτησή τους μέσα από τα επίσημα προγράμματα.
Έτσι η αρχική μας αυτή ιδέα, βρήκε γόνιμο έδαφος και βλάστησε θα έλεγα, σε συγκεκριμένους ανθρώπους
πρώτα από όλα, οι οποίοι τη προώθησαν στους φορείς τους και έτσι φθάσαμε να συμφωνήσουμε ότι θα
μπορούσαμε να αποπειραθούμε τη φιλόδοξη αυτή προσπάθεια, ιδιαίτερα στις συνθήκες των χρόνων που
ζούμε σήμερα.
Συνήθως, μιλώντας για τον πληθυσμό των απεξαρτημένων ή των ανθρώπων που έχουν μπει στην περιπέτεια
με τα ναρκωτικά, μιλάμε για τα χαρακτηριστικά τους ως ευάλωτης ομάδας, δίνοντας έμφαση στις δυσκολίες
και στα ελλείμματα που έχουν σε σχέση με την κοινωνική τους ένταξη. Εγώ σήμερα θα ήθελα να κάνω κάτι
άλλο και να μιλήσω, για τα ιδιαίτερα προτερήματα που έχουν και για τις ιδιαίτερες δεξιότητες που έχουν
οι άνθρωποι αυτοί και που όσοι έχουμε δουλέψει μαζί τους πολλά χρόνια, τις έχουμε δει και τις έχουμε
επιβεβαιώσει.
Είναι άνθρωποι ιδιαιτέρως ευαίσθητοι και δημιουργικοί. Μπορούν και έχουν επιβιώσει σε πολύ δύσκολες
καταστάσεις, έχουν μάθει να παίρνουν σημαντικό ρίσκο, είτε θετικό, είτε πολλές φορές και αρνητικό. Έχουν
ζήσει και έχουν γνωρίσει, ίσως όλες τις δύσκολες καταστάσεις που έχει η ζωή. Έχουν αποκτήσει σημαντική
αυτογνωσία, κυρίως μέσα από τη διαδικασία της αποθεραπείας τους και της επανένταξης τους. Έχουν
καταφέρει να ολοκληρώσουν, ίσως την πιο δύσκολη προσπάθεια που μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος, το
να απεξαρτηθεί από κάποιες εξαρτησιογόνες ουσίες. Έχουν μάθει να αναγνωρίζουν και να εκτιμούν τις
πηγές και τους ανθρώπους από τους οποίους πήραν ή παίρνουν βοήθεια. Μέσα από τη διαδικασία της
απεξάρτησης τους, έχουν ασπαστεί κοινές αρχές, αξίες και ιδανικά, ιδιαίτερα οι άνθρωποι που έχουν
αποθεραπευθεί στο περιβάλλον και την μέθοδο, της θεραπευτικής κοινότητας. Και τέλος, για όλους τους
παραπάνω λόγους, πιστεύουμε ότι το περιβάλλον της επιχειρηματικότητας, ιδιαίτερα αυτής με κοινωνικό
πρόσημο, δηλαδή της κοινωνικής επιχειρηματικότητας και της κοινωνικής οικονομίας, είναι ένα πεδίο που
τους ταιριάζει πάρα πολύ και μπορούν να αναπτυχθούν μέσα σε αυτό.
Έτσι, είχαμε τη πίστη ότι πρέπει να ξεκινήσουμε αυτό το έργο. Σας δίνω λίγα στοιχεία για τη ταυτότητα της
πράξης και όπως ακούσατε και πριν την συνάδελφο από το Υπουργείο Εργασίας, η δράση αυτή εντάσσεται
στα ΤΟΠ-ΕΚΟ. Ξεκινήσαμε επισήμως από την 1/12/12, πιστεύαμε ότι ολοκληρώνουμε το μήνα αυτό,
ωστόσο το γεγονός ότι το έργο παίρνει παράταση, νομίζω μας δίνει τη δυνατότητα να προσπαθήσουμε λίγο
παραπάνω. Με εταίρους της Σύμπραξης το ΚΕΘΕΑ (ως συντονιστή φορέα), το ΕΚΚΕΕ του 18 άνω που ανήκει
στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αθήνας, τον ΟΚΑΝΑ, το ΚΕΚ της ΓΣΕΒΕ, το ΚΑΝΕΠ της ΓΣΕΕ και το ΙΝ.ΕΜ.Υ της
ΕΣΕΕ και με συνολικό προϋπολογισμό που θα μπορούσε να φτάσει τα 800.000 Ευρώ.
Θα ξεκινήσω λίγο από το τέλος για να σας περιγράψω, που έχουμε φθάσει σήμερα. Από τις συνολικές
υπηρεσίες, τις οποίες θα σας περιγράψω αναλυτικά παρακάτω, πέρασαν πάνω από 220 ωφελούμενοι, ενώ
θα ήθελα να σημειώσω ότι κάναμε προσπάθεια και καταφέραμε να ανταποκριθούμε σε όλα τα αιτήματα
που είχαμε και δεν αποκλείστηκε κανένας από τις υπηρεσίες του έργου, από όσους αιτήθηκαν.
Σήμερα 7 από αυτούς τους ωφελούμενους, έχουν ήδη ιδρύσει τη δική τους επιχείρηση. Άλλα 22 επιχειρηματικά
σχέδια (εκ των οποίων 17 αφορούν ατομικές επιχειρήσεις και 5 αφορούν κοινωνικές, συνεταιριστικές,
με συμμετοχή 36 ωφελουμένων) βρίσκονται σε εξέλιξη, ενώ θα έλεγα ότι ίσως και αυτή την εβδομάδα
έχουμε 2 ή 3 ενάρξεις νέων επιχειρήσεων. Ταυτόχρονα, πάνω από 40 ωφελούμενοι έχουν προσληφθεί σε
θέσεις εξαρτημένης εργασίας και αυτή είναι μία προσπάθεια η οποία εξελίσσεται. Η προσπάθεια αυτή
αφορά την ομάδα εκείνη των ωφελουμένων που, είτε δε θέλησαν, είτε πίστεψαν πως δεν τους ταιριάζει η
επιχειρηματικότητα, και προσπάθησαν να βρουν μία θέση στην αγορά εργασίας.
20
Το πρόγραμμα ταυτόχρονα υλοποίησε και παράλληλες δράσεις, στις οποίες θα ήθελα σύντομα να
αναφερθώ. 150 ωφελούμενοι εκπαιδεύτηκαν και εκπαιδεύονται ακόμα σε οριζόντιες δεξιότητες χρήσης
ηλεκτρονικών υπολογιστών, προγράμματα των 40 ωρών, θεωρώντας ότι σε όλους θα ήταν χρήσιμο, είτε
προχωρήσουν προς στην έναρξη μίας δικής τους επιχείρησης, είτε θέλοντας να αναζητήσουν μία θέση στην
αγορά εργασίας. 60 ωφελούμενοι θα παρακολουθήσουν συνολικά προγράμματα κατάρτισης 120 ωρών, εκ
των οποίων ένα πρόγραμμα είχε θέμα τις βιολογικές καλλιέργειες, ένα με θέμα την επιχειρηματικότητα στα
αρωματικά φυτά και δύο προγράμματα με θέμα λειτουργία μικρών επιχειρήσεων. Όλο αυτό το διάστημα,
πραγματοποιήθηκαν πάνω από 900 ώρες συμβουλευτικής, σε θέματα επιχειρηματικότητας, νομικά ζητήματα
και χρηματοοικονομική συμβουλευτική για την έναρξη επιχειρήσεων από ειδικευμένους συνεργάτες
μας. Έχουν μέχρι σήμερα πραγματοποιηθεί και συνεχίζουν να πραγματοποιούνται πάνω από 300 ώρες
συμβουλευτικής σε θέματα καριέρας και ένταξης στην αγορά εργασίας από ειδικευμένους συμβούλους
καριέρας.
Ενδεικτικά θα ήθελα να σας παρουσιάσω τα θέματα των επιχειρηματικών σχεδίων, που έχουν μέχρι σήμερα
εκπονηθεί ή εκπονούνται. Προανέφερα ότι είναι 22 στο σύνολό τους, μπορείτε να τα βλέπετε στην οθόνη
πίσω μου, μία εταιρία καθαρισμού, η κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση «Συνδετήρας» με στόχο την
οργάνωση κοινωνικών δράσεων, φροντίδα κατ’ οίκον, ιδιαίτερα για ηλικιωμένους και μικρά παιδιά, ένα
γαστρονομικό παντοπωλείο, εταιρεία προώθησης της τέχνης σε ευάλωτες ομάδες, δίπλα βλέπετε και τις
ονομασίες που έχουν οι επιχειρήσεις μας. Και ατομικές επιχειρήσεις, όπως λογιστικό γραφείο, που ήδη
έχει κάνει έναρξη εργασιών, ένα αρμένικο εστιατόριο με την ονομασία «Αρμένικο Τονίρ» που νομίζω αυτή
την εβδομάδα θα ξεκινήσει, το μεζεδοπωλείο κεφτέδων, με την ευφυέστατη ονομασία «Βρέχει Κεφτέδες».
Βλέπετε και τις υπόλοιπες και μπορείτε να παρατηρήσετε ότι έχουμε μία έμφαση σε επιχειρήσεις εστίασης,
κάτι που δεν μας κάνει εντύπωση καθώς είναι ένας κλάδος που μοιάζει να επιζεί μέσα στην κρίση, ωστόσο
έχουμε και πολλές άλλες που φυσικά, βασίστηκαν στις ιδέες και στις διαθέσεις των ωφελούμενων του
προγράμματος.
Ολοκληρώνοντας αυτό το έργο, αισθανόμαστε ότι είναι ένα πρόγραμμα που πήγε καλά. Είχε περισσότερη
επιτυχία ακόμη και από αυτή που εμείς αρχικά πιστέψαμε. Οι πρώτες συζητήσεις που κάναμε, ήταν
ότι υπήρχε η πιθανότητα μπορεί, να μην δημιουργηθεί καμία επιχείρηση. Μπορεί έστω μία. Ωστόσο
πιστέψαμε ότι όλοι οι άνθρωποι που θα έρθουν και θα συμμετάσχουν σε αυτό, έχουν να πάρουν πάρα
πολλά πράγματα. Έτσι λοιπόν, με τα αποτελέσματα που έχουμε μέχρι σήμερα, νομίζω δικαιούμαστε να
είμαστε ευχαριστημένοι για αυτή μας την προσπάθεια.
Ποια ήταν λοιπόν η συνταγή της επιτυχίας μας ή οι καλές πρακτικές όπως λέμε στα συνέδρια και σε
ανάλογες συναντήσεις; Αναζητήσαμε και βρήκαμε ανθρώπους από διαφορετικούς οργανισμούς και θα
έλεγα πολύ διαφορετικούς πολλές φορές. Οργανισμούς που είχαν άλλη δομή, άλλη φιλοσοφία. Όμως,
με διάθεση για συνεργασία, εξαιρετικές προθέσεις, θα έλεγα, διάθεση στράτευσης στους στόχους της
Σύμπραξης, πραγματικής στράτευσης και απεριόριστη υπομονή για να ξεπερνάμε τις δυσκολίες και να
λύνουμε προβλήματα. Είναι αυτό όμως, ή μήπως είναι ότι, οι στόχοι και η έμπνευση που μας έδωσε αυτό
το έργο έκαναν όλους μας λίγο καλύτερους και λίγο πιο συνεργατικούς. Αυτά όλα θα τα αποτιμήσουμε
στο τέλος. Η δεύτερη συνταγή. Εφαρμόσαμε απαρέγκλιτα, θα έλεγα ευλαβικά, την αρχή ισότητας των ίσων
ευκαιριών προς τους ωφελούμενους, της μη διάκρισης, ξεπερνώντας και πραγματικές, αλλά και πλασματικές
διαφορές, που καμιά φορά, έχουν οι οργανισμοί απεξάρτησης μεταξύ τους. Προσπαθήσαμε να αισθανθούμε
συνάδελφοι και προσπαθήσαμε, (και νομίζω το πετύχαμε), να δούμε την ομάδα των ωφελουμένων ως μία
ενιαία ομάδα, όπου δεν υπήρχαν ωφελούμενοι από το 18 ΑΝΩ, τον ΟΚΑΝΑ και το ΚΕΘΕΑ. Υπήρχε μία ομάδα
απεξαρτημένων ανθρώπων, που όλοι μαζί και από κοινού έπρεπε να τους βοηθήσουμε. Και όπως σας
είπα και πριν, υπήρξε το πολύ σημαντικό γεγονός, ότι δεν αποκλείστηκε κανείς από αυτούς που ζήτησαν
βοήθεια. Νομίζω ήταν πολύ πετυχημένη η ιδέα μας, να οργανώσουμε ένα τρίπτυχο υπηρεσιών, υπηρεσίες
οι οποίες προσπαθήσαμε να προσαρμοστούν σε κάθε έναν ωφελούμενο ξεχωριστά. Η μία αιχμή ήταν η
συμβουλευτική στην επιχειρηματικότητα, με νομικά και χρηματοοικονομικά θέματα για την πιθανή έναρξη
μιας επιχείρησης. Η δεύτερη αιχμή ήταν η συμβουλευτική σε θέματα καριέρας και ένταξης στην αγορά
εργασίας για κάποιους που δεν θα ήθελαν να ακολουθήσουν την πρώτη κατεύθυνση. Η τρίτη αιχμή σημείο
που δώσαμε πάρα πολύ έμφαση και καταναλώσαμε μεγάλη προσπάθεια, η δικτύωση μας με την κοινωνία,
για την εξεύρεση οποιασδήποτε βοήθειας τόσο για τους ανθρώπους που θα ξεκινούσαν την έναρξη των
επιχειρήσεων, όσο και για τους ανθρώπους που θα ήθελαν να προσληφθούν σε θέσεις εργασίας. Θα πω
21
λίγα αποτιμώντας αυτή την προσπάθεια, καθώς στην συνέχεια θα παρουσιαστούν αναλυτικά στοιχεία.
Χρειάστηκε να βρούμε εξωτερικούς συνεργάτες ειδικευμένους σε πεδία που εμείς, είτε δε γνωρίζαμε
καθόλου, είτε δεν τα γνωρίζαμε τόσο καλά. Μιλάω για τους συμβούλους επιχειρηματικότητας, τους
συμβούλους καριέρας, το συνεργάτη δικτύωσης, το συνεργάτη μας σε θέματα δημοσιότητας, το νομικό
μας σύμβουλο και το χρηματοοικονομικό μας σύμβουλο. Καταφέραμε και βρήκαμε ανθρώπους, οι οποίοι
στην πραγματικότητα, ξεπέρασαν δημιουργικά τη σύμβασή τους. Έκαναν πολλά παραπάνω από αυτό που
απαιτήθηκε από αυτούς. Δούλεψαν στα όρια και τα χρονικά αλλά και στα όρια σε σχέση με προβλήματα που
παρουσιάστηκαν και έπρεπε να επιλυθούν. Σχετίστηκαν και σχετίστηκαν πραγματικά με τους ωφελούμενους.
Και έτσι αποτέλεσαν την αιχμή του δόρατος αυτής της προσπάθειας. Αν δεν είχαμε αυτούς τους ανθρώπους,
δε νομίζω ότι θα είχαμε αυτά τα αποτελέσματα σήμερα. Πιστεύω πραγματικά ότι σταθήκαμε τυχεροί στην
επιλογή τους, νομίζω όμως, όπως είπα και πριν, ότι το πλαίσιο υλοποίησης του έργου, η ανθρωπιστική του
στόχευση, το προφίλ των συμμετεχόντων (των ωφελουμένων) ήταν που στην πραγματικότητα βοήθησε,
αυτούς τους έμπειρους επαγγελματίες να δώσουν αυτό το κάτι παραπάνω που κάνει τους ανθρώπους να
αλλάζουν. Και εμάς, και τους ωφελούμενους. Και το λέει αυτό ένας άνθρωπος που έχει είκοσι πέντε χρόνια
μία πορεία μέσα στο χώρο των εξαρτήσεων. Είναι αυτό, που μας κρατάει κοντά σε αυτή την δουλειά όλους
όσους δουλεύουμε με τους απεξαρτημένους συνανθρώπους μας.
Όπως σας είπα στην αρχή, η προσπάθεια αυτή δεν ήταν εύκολη. Υπήρξαν πολλά προβλήματα που χρειάστηκε
να ξεπεράσουμε και θα έχετε την ευκαιρία να τα ακούσετε αναλυτικά στη συνέχεια του συνεδρίου
αυτού. Χρειάστηκε να υπερβούμε αποδοτικά την υπερβολική γραφειοκρατία του έργου. Πολλές φορές,
την έλλειψη συντονισμού και την ασυνεννοησία μεταξύ κρατικών δομών, όπου το ένα Υπουργείο θέλει να
επιταχύνει το έργο, ενώ το άλλο Υπουργείο, μη κατανοώντας τι ακριβώς κάνουμε, να θέτει προσκόμματα
και να μας καθυστερεί, έως και τρεις και τέσσερις μήνες με αποφάσεις που δεν έπαιρνε, με αποτέλεσμα να
μην μπορούμε να προχωρήσουμε το έργο. Το γεγονός αυτό δημιούργησε πολλά προβλήματα σε σχέση με
τον χρονισμό των ενεργειών που είχαμε να κάνουμε. Και το λέω αυτό, όχι τόσο για να διαμαρτυρηθώ αλλά
για να τονίσουμε ότι εάν θέλουμε να υλοποιήσουμε τέτοιου τύπου έργα, ιδιαίτερα όταν είναι έργα από
συμπράξεις, (δηλαδή από διαφορετικούς φορείς μεταξύ τους), αν αυτά τα προβλήματα ήταν λυμένα, θα
είχαμε πιστεύω και πολύ καλύτερα αποτελέσματα. Χρειάστηκε να ξεπεράσουμε τις διαφορετικές νοοτροπίες
και διαδικασίες των εταίρων της Σύμπραξης. Ενδεικτικά θα πω ότι δύο από τους σημαντικότερους εταίρους
μας, το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αθηνών και ο ΟΚΑΝΑ, στο διάστημα αυτό, άλλαξαν διοίκηση. Καταλαβαίνετε
νομίζω τι συνέβη… Χρειάστηκε να ξεπεράσουμε την απροθυμία ισχυρών δυνάμεων της αγοράς και της
κοινωνίας, δηλαδή των τραπεζών, της Εκκλησίας, των μεγάλων καταστημάτων, να βοηθήσουν, είτε τους
ανθρώπους που θέλησαν να προσπαθήσουν για την δική τους επιχείρηση, είτε για αυτούς που θέλησαν
να βρουν θέσεις εργασίας. Ωστόσο όμως, υπήρξε μία τεράστια δεξαμενή ανθρώπων, οι οποίοι ήταν απλοί
επαγγελματίες, απλοί άνθρωποι που δεν ήταν επαγγελματίες, πολλοί Δήμοι και όπως ακούσατε, και η ΑΚΤΟ,
από τους σπουδαστές της, τους καθηγητές της, μέχρι και την κεντρική της διοίκηση, που στάθηκαν αρωγοί.
Αυτή είναι μία προσπάθεια, την οποία θα τη συνεχίσουμε. Πιστεύουμε, ότι οι άνθρωποι που συμμετείχαν
στο έργο, χρειάζονται και θα συνεχίσουν να χρειάζονται την υποστήριξη μας για ένα διάστημα ακόμη. Τέλος,
υπάρχει μία σοβαρή έλλειψη, ενός οργανωμένου θεσμικού πλαισίου, όπου όλες οι ευνοϊκές ρυθμίσεις,
συνήθως, αναιρούνται από κάποιες άλλες που δεν είναι ευνοϊκές. Για να σας δώσω ένα παράδειγμα. Ο
ΟΑΕΔ έχει ειδικό πρόγραμμα για την χρηματοδότηση ατομικών επιχειρήσεων για απεξαρτημένους, ύψους
28.000 ευρώ, ωστόσο πρέπει οι άνθρωποι να προκαταβάλλουν τουλάχιστον 7.000, όταν οι ωφελούμενοι
μας, συνήθως δεν έχουν εισιτήρια για να έρχονται στις συναντήσεις. Έτσι συμβαίνει με τις περισσότερες
ευνοϊκές ρυθμίσεις. Υπάρχει ένα ευνοϊκότατο πλαίσιο, για τις κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις, που
ωστόσο αυτή τη στιγμή ακόμα, δεν έχουν προβλεφθεί για αυτές χρηματοοικονομικά εργαλεία, ενώ στα
ταμεία του κράτους τα χρήματα αυτά υπάρχουν και περιμένουν.
Παρόλα τα παραπάνω, η διάθεση για ουσιαστική προσφορά και η αυξημένη δέσμευση των ανθρώπων έφερε
τα αποτελέσματα που σας προανέφερα για το έργο αυτό. Τελειώνοντας, επιτρέψτε μου να σημειώσω και
κάποια ποιοτικά στοιχεία που συνήθως παραβλέπονται. Καταφέραμε, επί ένα μεγάλο διάστημα 18 μηνών,
να φροντίσουμε πάνω από 220 συνανθρώπους μας, οι οποίοι στη μεγάλη τους πλειοψηφία, βρίσκονταν
σε καθεστώς κοινωνικού αποκλεισμού και ζώντας οι ίδιοι σε μεγάλες προσωπικές δυσκολίες. Φθάσαμε για
περίπου 10 μήνες να παρακολουθούμε σε εβδομαδιαία βάση (ίσως και συχνότερα), περισσότερους από
100 από αυτούς. Σε μία δύσκολη οικονομική και κοινωνική συγκυρία, νομίζω καταφέραμε να καταρρίψουμε
το μύθο ότι «δεν γίνεται». Γίνεται λοιπόν. «Γίνεται» οι άνθρωποι αυτοί, να βρουν δουλειά «γίνεται» οι
22
άνθρωποι αυτοί, να γίνουν επιχειρηματίες. Η είδηση αυτή, ότι «γίνεται», τους τελευταίους μήνες, όταν πια
άρχισαν να υλοποιούνται τα επιχειρηματικά σχέδια, άρχισε να διαδίδεται στα θεραπευτικά προγράμματα.
Κι έτσι έχουμε ανθρώπους, που δεν είναι ωφελούμενοι στο «Επιχειρείν», γιατί το πρόγραμμα βρίσκεται στην
ολοκλήρωσή του, ωστόσο έρχονται και ζητούν βοήθεια. Έχουμε την ευκαιρία, με την εθελοντική προσφορά,
των συνεργατών της ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, να συνεχίζουμε να βοηθάμε νέους ανθρώπους που έρχονται και θέλουν
να ανοίξουν τη δική τους επιχείρηση ή επιθυμούν μία περαιτέρω βοήθεια, για την ένταξή τους στην αγορά
εργασίας. Και με αφορμή αυτό, εξετάζουμε πολύ σοβαρά, τον τρόπο που παροχές του έργου αυτού, θα
συνεχιστούν τόσο στην Αθήνα, όσο και στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Δε φτάνει όμως η δική μας προσπάθεια για να γίνει αυτό. Χρειάζεται και η σοβαρή συμμετοχή και προσπάθεια
εκ μέρους του κράτους. Και είναι κάτι που το ζητάμε. Σας ευχαριστώ πολύ που με ακούσατε.
«Κοινωνικοί Εταίροι και Ευάλωτες Κοινωνικές Ομάδες»
Μανώλης Κουτούζης, Αντιπρόεδρος ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ
Υπεύθυνος του Τομέα Προγραμμάτων και Ερευνών του ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ
Να ευχαριστήσω βέβαια το ΚΕΘΕΑ και τους συναδέλφους- πρωτίστως φίλους- με τους οποίους συνεργαζόμαστε στα πλαίσια του προγράμματος αυτού και επίσης ευχαριστώ προσωπικά και για την τιμή που μου
έκαναν να είμαι μέσα στο Διοικητικό Συμβούλιο της Σύμπραξης, και να παρακολουθώ από κοντά όλα αυτά
τα οποία γίνονται.
Είχα έναν αρχικό προβληματισμό σε σχέση με το τι θα μπορούσα να πω εγώ σε ένα τέτοιο συνέδριο. Την
αποτίμηση του προγράμματος την ακούσατε και θα ακούσετε και πολλά πράγματα παραπέρα. Αυτό λοιπόν,
το οποίο επέλεξα εγώ να κάνω και νομίζω ότι ακολουθεί λίγο αυτά τα οποία ακούσατε προηγουμένως από
τον κο Κουτρουβίδη, είναι να παρουσιάσω τη λογική, η οποία οδηγεί το Κέντρο Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής
Πολιτικής της ΓΣΕΕ στη συμμετοχή σε τέτοιου είδους πρωτοβουλίες. Θα επιχειρήσω δηλαδή να δείξω ότι
δεν είναι απλώς μία «καλή διάθεση», η οποία πράγματι υπάρχει, η οποία μας ωθεί στη συνεργασία στην ΑΣ
ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ. Η συμμετοχή του ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ, ξεκινάει από μία συγκεκριμένη θέση για το ρόλο μας απέναντι στις
ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, επαναλαμβάνω πέρα από τη δεδομένη καλή διάθεση και τα προσωπικά μας
κίνητρα. Ας ξεκινήσω με τα δεδομένα. Είναι πλέον γνωστό ότι στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, τα χρόνια
της κρίσης, τα μέτρα τα οποία έχουν ληφθεί και η πραγματικότητα την οποία διαμόρφωσαν, όξυναν ακόμη
περισσότερο προβλήματα, όπως η ανεργία, η φτώχεια, οι κοινωνικές ανισότητες και αποκλεισμοί. Αυτά δεν
υπάρχει κανένας λόγος να τα τεκμηριώσω περισσότερο, νομίζω τα ξέρετε όλοι και μάλλον καλύτερα και από
εμένα. Τα πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι στην Ελλάδα η ανεργία βρίσκεται κοντά στο 27,1%, η δε ανεργία
των νέων πλησιάζει το 60%! Επίσης, ένας στους δέκα νέους, ηλικίας 16-24, βρίσκεται εκτός εκπαίδευσης,
κατάρτισης και απασχόληση (εντάσσεται δηλαδή στην κατηγορία των NEETS), οι μισθοί είναι καθηλωμένοι
σε ιστορικά χαμηλά. Συμπληρωματικά με τα παραπάνω, οι απολύσεις έχουν αυξηθεί ραγδαία, το κοινωνικό
κράτος είναι υπό συνεχή αμφισβήτηση ή και κατάρρευση, οι συλλογικές διαπραγματεύσεις, δηλαδή ο
κοινωνικός διάλογος, σημαντικός για να μπορέσουν να λειτουργήσουν οι δομές προστασίας, ουσιαστικά
έχει καταλυθεί. Η αγορά εργασίας είναι σε κατάρρευση, τα εργασιακά δικαιώματα δεν προστατεύονται
πλέον και δεν συζητούνται. Αυτές λοιπόν είναι οι πραγματικότητες τις οποίες εμείς λαμβάνουμε υπόψη μας.
Εκτιμώ ότι έχει ιδιαίτερη σημασία για τη σημερινή μας συζήτηση, να κατανοήσουμε ότι μέσα σε τέτοιες
συνθήκες, ο όρος «ευάλωτη κοινωνική ομάδα», αποκτά διαφορετικό περιεχόμενο. Δεν παύει να είναι
ευάλωτη η ομάδα, απλώς οι άνθρωποι οι οποίοι βρίσκονται κοντά σε αυτή την ομάδα, ή μέσα σε αυτή την
ομάδα, είναι πλέον πολύ περισσότεροι και με διαφορετικά χαρακτηριστικά σε σχέση με όσα γνωρίζαμε πριν
από την κρίση. Πριν από τη κρίση, ο άνεργος, ήταν δυνάμει εργαζόμενος, ενώ τώρα έχουν αντιστραφεί οι
όροι. Ο εργαζόμενος είναι δυνάμει άνεργος! Οι πολίτες οι οποίοι ζούσαν κάτω από το όριο της φτώχειας,
θεωρούσαν ότι αυτό κάποια στιγμή θα άλλαζε, ότι ήταν προσωρινό. Τώρα υπάρχει ο φόβος ότι και αυτοί που
είναι πάνω από το όριο της φτώχειας μπορεί σύντομα να καταλήξουν στην άλλη μεριά. Οι ανασφάλιστοι,
οι άνεργοι, οι άστεγοι, είχαν την ελπίδα ότι η δεινή αυτή κατάσταση θα ήταν προσωρινή. Υπήρχε πάντα η
ελπίδα για το καλύτερο. Η αίσθηση που έχω είναι ότι αυτοί οι άνθρωποι έχουν πλέον αίσθηση μονιμότητας
για αυτή την κατάσταση, ενώ πολλοί άλλοι αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο να βρεθούν και αυτοί σε αυτή τη
κατάσταση. Οι νέοι των ηλικιών 16-24, κατά κανόνα ήταν είτε στις δομές εκπαίδευσης - κατάρτισης, είτε είχαν
23
ενταχθεί στην απασχόληση, είτε έστω ήταν καταγεγραμμένοι ως άνεργοι. Εν πάση περιπτώσει, «υπήρχαν»
σε κάποια από τα επίσημα στοιχεία. Οι έρευνες που κάνουμε, και θα πω λίγα περισσότερα πράγματα μετά,
δείχνουν ότι ένα μεγάλο μέρος αυτής της ηλικιακής ομάδας δεν εμφανίζεται πλέον σε κανέναν από τους
παραπάνω χώρους. Είναι σε αυτόν τον χώρο, τον οποίο έχουμε χαρακτηρίσει ως «κοινωνικό πουθενά».
Αυτό που υποστηρίζω λοιπόν, είναι ότι οι κοινωνικά ευπαθείς ομάδες ήταν συγκεκριμένες και με
δεδομένα χαρακτηριστικά. Μπορούσαμε να τις αναγνωρίσουμε και να σχεδιάσουμε πολιτικές – αν υπήρχε
η πολιτική βούληση βέβαια για την αντιμετώπιση των σχετικών ζητημάτων. Τώρα πια οι ομάδες αυτές
δεν είναι δεδομένες και τα χαρακτηριστικά τους αλλάζουν διαρκώς. Ακόμα χειρότερα, μέσα στην κρίση,
νομίζω ότι αυτό είναι πολύ πιο κατανοητό στο συγκεκριμένο ακροατήριο, οι ευάλωτες κοινωνικές ομάδες
στοχοποιούνται, θεωρούνται κατά κάποιο τρόπο υπεύθυνες για την κρίση από μία μερίδα ανθρώπων. Είναι
η «κοινή απειλή» που ενδεχομένως να λειτουργεί συσπειρωτικά για κάποιες ομάδες ανθρώπων κι έτσι
έχουμε ένα ρήγμα, το οποίο βαθαίνει, ρήγμα ανάμεσα στις κοινωνικά ευάλωτες ομάδες και σε ομάδες του
πληθυσμού που είναι μη ευάλωτες, ή που θεωρούν ότι έχουν ξεφύγει από αυτό και προσπαθούν αυτό το
ρήγμα να το ισχυροποιήσουν, να το μονιμοποιήσουν για να διαφοροποιούνται.
Μέσα λοιπόν σε αυτά τα πλαίσια, θεωρούμε ότι υπάρχει μία πρόκληση για εμάς, για όλους τους κοινωνικούς
εταίρους θα έλεγα. Η πρόκληση με πολύ απλά λόγια είναι ότι δεν μπορούμε να μείνουμε απαθείς μπροστά
σε αυτή τη κατάσταση. Θεωρούμε λοιπόν ότι θα πρέπει να συμβάλλουμε άμεσα, αλλά κυρίως, έμμεσα
και με στρατηγικές παρεμβάσεις, μέσα από τη διαμόρφωση πολιτικών για την ενίσχυση των ανθρώπων
αυτών που βρίσκονται στα όρια του ρήγματος που αναφέραμε παραπάνω αλλά βέβαια στο σύνολο των
συνανθρώπων μας, που χαρακτηρίζονται ως ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Στα πλαίσια λοιπόν αυτά,
εμείς στο ΚΑΝΕΠ της ΓΣΕΕ θεωρούμε ότι όλη η παρέμβαση που μπορούμε να κάνουμε στα πλαίσια των
προγραμμάτων Δια Βίου Μάθησης που υλοποιούμε, μπορεί να είναι η άμεση μας παρέμβαση. Ο στόχος
είναι να βοηθήσουμε τους ανθρώπους αυτούς μέσα από τα προγράμματα της Δια Βίου Μάθησης και μέσα
από τα προγράμματα ουσιαστικής ενίσχυσής των δεξιοτήτων τους, να τους δώσουμε τρόπους, εφόδια,
εργαλεία, για να μπορέσουν να ξεπεράσουν κάποιες από αυτές τις δυσκολίες και κυρίως να μπορέσουν να
διεκδικήσουν με καλύτερους όρους την περαιτέρω πορεία τους, επαγγελματική και προσωπική.
Όμως, η προσπάθεια να παρέμβει κανείς με μέτρα, θα έλεγε κανείς προσωρινά ή στη λογική της άμεσης
παρέμβασης ή ανακούφισης, νομίζω ότι αποτυπώνει μία λογική που μπορούμε να τη χαρακτηρίσουμε
ως «λογιστική». Δηλαδή, είναι σαν να αποδεχόμαστε τη θέση ότι το πρόβλημα είναι κυρίως λογιστικό, ότι
όταν θα καταφέρουμε, με κάποιο τρόπο, να κατευθύνουμε περισσότερους πόρους για την ανακούφιση των
ευάλωτων ομάδων, τότε αυτό θα λύσει και τα προβλήματα. Μια τέτοια παρέμβαση όμως είναι περιστασιακή.
Η κοινωνική ευπάθεια συνολικά, δεν είναι λογιστικό πρόβλημα, αλλά είναι πρωτίστως ένα κοινωνικό
πρόβλημα. Αυτή η βασική θέση καθορίζει τις παρεμβάσεις μας και σε αυτή τη λογική στηρίζονται οι
συνεργασίες, τις οποίες συζητάμε σήμερα. Η κοινωνική συνοχή λοιπόν, και η συλλογική επιβίωση, κατά
την άποψή μας εξαρτάται από συλλογικές, διαρθρωτικές δράσεις και όχι λογιστικού τύπου παρεμβάσεις.
Η συλλογικότητα μπορεί να διεκδικήσει μέτρα κοινωνικής προστασίας και κυρίως έχει τη δυναμική να
παρέμβει στην κοινωνία και να διαμορφώσει σχέσεις και επικοινωνία που θα διεκδικήσουν διαφορετικές
προοπτικές.
Η λογική της συλλογικότητας για κοινωνικές – βαθιά πολιτικές - παρεμβάσεις είναι λοιπόν η δική μας βάση
εκκίνησης για τη συμμετοχή μας στο συγκεκριμένο πρόγραμμα αλλά και σε άλλες συμπράξεις με τέτοιο
χαρακτήρα Δεν είναι το γεγονός, ότι κάποια στιγμή κληθήκαμε, και ελπίζω ότι το κάναμε αποτελεσματικά,
να προσφέρουμε προγράμματα κατάρτισης 40 ωρών σε ανθρώπους. Αυτό έγινε μέσα στα πλαίσια του
συγκεκριμένου έργου. Πίσω από αυτή την αποτελεσματική συμμέτοχή, βρίσκεται η δική μας η πεποίθηση,
ότι η αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης, η αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκύπτουν από τη
συνεχή διεύρυνση του χώρου των ευάλωτων κοινωνικά ομάδων, γίνεται συλλογικές δράσεις, γίνεται
μέσα από ουσιαστικές παρεμβάσεις αλλαγής κοινωνικών στερεοτύπων, κοινωνικών αντιλήψεων αλλά και
ενδεχομένως και πρακτικών.
Μέσα λοιπόν σε αυτά τα πλαίσια και στο βαθμό που εμάς μας αναλογεί, στο Κέντρο Ανάπτυξης
Εκπαιδευτικής Πολιτικής, κάνουμε όλες αυτές τις παρεμβάσεις στο πεδίο της Δια Βίου Μάθησης. Ασφαλώς
και δεν προσπαθούμε, ούτε θέλουμε ούτε πρέπει - να υποκαταστήσουμε θεσμούς παροχής εκπαίδευσης
24
και κατάρτισης. Δεν θα υποκαταστήσουμε και δεν είναι ο ρόλος μας να υποκαταστήσουμε το Υπουργείο
Παιδείας. Ο δικός μας ρόλος δεν μπορεί παρά να είναι διαφορετικός και δεν μπορεί να αποτελούμε σωσίβιο
μη αποτελεσματικών πολιτικών και παρεμβάσεων. Η θέση και οι «κεραίες» μας, μας δίνουν τη δυνατότητα
να ανιχνεύουμε τα κενά, τα οποία αφήνουν ίσως οι πολιτικές, και να επιχειρούμε να τα καλύψουμε με
ιδιαίτερη ευαισθησία στα πιο ευάλωτα στρώματα της κοινωνίας.
Μέσα λοιπόν σε αυτά τα πλαίσια, θεωρώντας ότι η Δια Βίου Μάθηση μπορεί να αποκτήσει ακόμα ισχυρότερη
δυναμική με τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων, των τοπικών κοινωνιών της κοινωνίας των πολιτών
ανταποκρινόμαστε σε αιτήματα για συνεργασίες ή επιδιώκουμε εμείς τη συμμετοχή μας σε αυτές.
Αφού λοιπόν ξεκαθάρισα τον τρόπο με τον οποίο το αντιμετωπίζουμε, εμείς, όλη αυτή την πρόκληση, να
σας πω, μάλλον σε πολύ λίγα λεπτά, κάποιες βασικές παρεμβάσεις τις οποίες κάναμε, ξεκινώντας από την
αυτονόητη πια, με τη λογική που ανέλυσα προηγουμένως, την αυτονόητη συμμετοχή μας στην ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ
αλλά και τη γενικότερη συνεργασία μας με το ΚΕΘΕΑ.
Ολοκληρώσαμε κι εμείς προγράμματα κατάρτισης, σε δεξιότητες νέων τεχνολογιών. Αρχικά ήταν
προγραμματισμένο να υλοποιήσουμε τέσσερα (4) προγράμματα, τελικά καταλήξαμε να υλοποιήσουμε επτά
(7). Αισθάνομαι την ανάγκη να μεταφέρω στο ακροατήριο, τον ενθουσιασμό των ανθρώπων του ΚΑΝΕΠ για
την εξέλιξη του προγράμματος και κυρίως για την συνέπεια και την ευγένεια των παιδιών που συμμετείχαν
στα προγράμματα που υλοποιήσαμε. Θα ήθελα επίσης να ζητήσω και συγνώμη για πιθανές καθυστερήσεις
σε κάποιες επιμέρους διαδικασίες, αλλά νομίζω ότι αυτά δεν ήταν τέτοια που να μετριάσουν το συναίσθημα
που ανέφερα προηγουμένως. Οι ευχαριστίες δεν κατευθύνονται μόνο προς το ΚΕΘΕΑ, αλλά κυρίως έχουν
αποδέκτες προς τα παιδιά, τα οποία ήρθαν σε εμάς, σε αυτά τα προγράμματα, αρκετές φορές, μη έχοντας να
πληρώσουν, όπως είπε και ο κος Κουτρουβίδης το εισιτήριο τους. Εκτιμώ ότι το πρόγραμμα υλοποιήθηκε με
μεγάλη αποτελεσματικότητα, και ότι το πρόσημο, το οποίο έχουμε βάλει εμείς, σε όλο αυτό το πρόγραμμα,
είναι ένα θετικό πρόσημο.
Θα μου επιτρέψετε ολοκληρώνοντας να αναφέρω και κάποια στοιχεία από την εμπλοκή μας σε δραστηριότητες
που θα έλεγε κανείς ότι έχουν τον ίδιο προσανατολισμό με τη συμμετοχή μας στην ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ και πιο
συγκεκριμένα στη διερεύνηση του φαινομένου των NEETS, όπως λέγονται. Είναι οι νέοι άνθρωποι που δεν
βρίσκονται σε εκπαίδευση, κατάρτιση ή εργασία. Προκύπτει από τα αρχικά (στην αγγλική γλώσσα) “Not in
Education, Employment or Training”. Είναι οι λεγόμενοι NEETS.
Αυτή, είναι μία νέα μορφή κοινωνικής ευπάθειας. Είναι τα νέα παιδιά, τα οποία δεν εμφανίζονται πουθενά,
δεν είναι στους επίσημους αριθμούς και στοιχεία, δεν είναι στις στατιστικές. Αυτό βέβαια, είναι ένα
φαινόμενο, το οποίο δεν αφορά μόνο την Ελλάδα. Είναι ένα φαινόμενο, το οποίο σιγά- σιγά εμφανίζεται
και διευρύνεται και στην Ευρώπη αλλά και αλλού, όπως στην Ιαπωνία για παράδειγμα, όπου υπάρχουν
πραγματικά εντυπωσιακά ποσοστά των παιδιών αυτών.
Το ιδιαίτερα σημαντικό αλλά και ανησυχητικό ζήτημα είναι ότι, δημιουργείται ένα νέο κοινωνικό περιθώριο,
ενώ επιχειρούμε να κλείσουμε ή εν πάση περιπτώσει να περιορίσουμε το υπάρχον. Οι νέες συνθήκες και
πέρα από κάθε αμφιβολία, οι νέες πολιτικές φαίνεται, όχι απλώς να διευρύνουν το υπάρχον «περιθώριο»
αλλά να εντάσσουν σε αυτό κι άλλες ομάδες και να δημιουργούν νέες μορφές κοινωνικού αποκλεισμού,
κοινωνικού περιθωρίου, κοινωνικής ανισότητας και περιθωριοποίησης.
Ποιοι είναι αυτοί λοιπόν, στην Ελλάδα, οι οποίοι καταγράφονται στις δικές μας έρευνες ως NEETS; Ποιοι
έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να καταλήξουν εκεί; Όσοι έχουν χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης, όσοι
προέρχονται από οικογένειες μεταναστών, παιδιά δεύτερης και τρίτης γενιάς μεταναστών. Όσοι πάσχουν
από κάποια ασθένεια ή κάποιου είδους αναπηρία. Όσοι διαμένουν σε περιοχές χωρίς πρόσβαση σε αγαθά
και υπηρεσίες. Και νέοι οικογενειών με οικονομικά προβλήματα και προβλήματα ανεργίας, ή επίσης και τα
παιδιά, που βίωσαν τραυματικά τη διάλυση των οικογενειών. Όλα αυτά είναι καινούργια φαινόμενα.
Ακολουθώντας τη βασική λογική που αναλύθηκε προηγουμένως θεωρήσαμε, ότι είναι υποχρέωση μας να
παρέμβουμε, να διερευνήσουμε και να προτείνουμε και εκεί λύσεις και πολιτικές για την αντιμετώπιση
και αυτού του φαινομένου της κοινωνικής ευπάθειας. Βλέπετε στις διαφάνειες ότι τα τελευταία χρόνια
στην Ελλάδα υπάρχει ραγδαία αύξηση του φαινομένου αυτού. 54.7% είναι αύξηση του ποσοστού και πολύ
σύντομα αναφέρω ότι παρεμβαίνουμε μέσω προγραμμάτων Δια Βίου Μάθησης ακριβώς για να μπορέσουμε
25
να προστατέψουμε ανθρώπους και εργαζόμενους ώστε να μην καταλήξουν να είναι σε αυτές τις ομάδες, τις
οποίες χαρακτηρίζουμε πια ευάλωτες. Υλοποιούμε προγράμματα Δια Βίου Μάθησης, προγράμματα παροχής
οριζόντιων δεξιοτήτων συνεργαζόμαστε με άλλους κοινωνικούς εταίρους για αυτά, για να ενδυναμώσουμε
ανθρώπους και ομάδες.
Το τελευταίο το οποίο αξίζει να αναφερθεί είναι η συνεχής και ανοιχτή συνεργασία με οργανώσεις
μεταναστών. Έχουμε υλοποιήσει προγράμματα με οργανώσεις μεταναστών, με το Ελληνικό Φόρουμ
Μεταναστών, με την Assante, με την οποία έχουμε μία μόνιμη συνεργασία και επαφή, ενώ παράλληλα έχουν
οργανωθεί από το ΚΑΝΕΠ διάφορες εκδηλώσεις (επιμορφώσεις, εκδηλώσεις πολιτιστικού περιεχομένου,
εκδηλώσεις ευαισθητοποίησης).
Ολοκληρώνοντας λοιπόν, φάνηκε ελπίζω ότι η λογική η οποία έχει διαμορφωθεί πια στο ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ ότι ο
όρος ευάλωτες κοινωνικές ομάδες αποκτά πια διαφορετικό περιεχόμενο, ως προς το ποιες είναι οι ομάδες, οι
δυνητικά ευάλωτες κοινωνικές ομάδες ή δυνητικά ευάλωτες. Είναι προφανές ότι αυτή η νέα πραγματικότητα
επιβάλλει διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης και δράσεις άλλου τύπου. Τα προγράμματα, (Ευρωπαϊκά
προγράμματα, ΕΣΠΑ και άλλα προγράμματα σε εθνικό επίπεδο), όταν σχεδιάστηκαν - θυμίζω ότι το ΕΣΠΑ
σχεδιάστηκε για το 2007 με 2013 -, είχαν σχεδιαστεί προ κρίσης, όπως λέμε, «προ μνημονίων». Άρα, είχαν και
διαφορετικό στόχο και φαίνεται να είχαν και διαφορετικές παραδοχές. Νομίζω ότι η μεγάλη πρόκληση είναι
να επαναδιαπραγματευθούμε και να διεκδικήσουμε ότι τα νέα προγράμματα, τα οποία πρόκειται να έρθουν
θα λαμβάνουν υπόψη τους τη νέα πραγματικότητα, τις νέες συνθήκες, τις νέες ευάλωτες ομάδες, οι οποίες
δεν είχαν εμφανιστεί κατά τον σχεδιασμό των προηγούμενων προγραμμάτων. Άρα νομίζω ότι, στόχος και
πρόκληση για όλους τους κοινωνικούς εταίρους και για τους φορείς με τους οποίους συνεργαζόμαστε, είναι
με κουλτούρα συνεργασίας και συλλογικότητας, να διεκδικήσουμε την αλλαγή του χαρακτήρα αυτών των
προγραμμάτων, για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν αυτές τις σύγχρονες μορφές κοινωνικής ευπάθειας
και αποκλεισμού. Είναι λοιπόν αυτονόητο για εμάς, ότι οι κοινωνικοί εταίροι και σε ότι μας αφορά, η ΓΣΕΕ,
θα ενεργοποιηθούμε σε συνεργασία με πιο μόνιμους, αλλά ενδεχομένως και νέους συνεργάτες προς αυτή
τη κατεύθυνση, προκειμένου να ανασχεδιάσουμε και να προτείνουμε ανασχεδιασμό προγραμμάτων και –
πρωτίστως - πολιτικών. Να παρέμβουμε στο μέτρο του εφικτού για να διαμορφώσουμε πολιτικές οι οποίες
θα αντιμετωπίζουν αυτές τις νέες συνθήκες και θα δίνουν και ελπίδα και προοπτική σε ανθρώπους που
μέσα στη κρίση έχουν χάσει και την πρώτη και του στερούν και τη δεύτερη.
Να ‘στε καλά και σας ευχαριστώ.
Συντονιστής
Νομίζω, είναι πολύ σημαντική η τελευταία παρατήρηση, γιατί έχουμε ζήσει προγράμματα, που όλα αυτά
τα χρόνια, δεν πετυχαίνουν τους στόχους τους, πάνε χαμένα ή απλώς διαχειρίζονται για ένα διάστημα
προβλήματα ειδικών ή ευάλωτων ομάδων.
Τουλάχιστον στο ΚΕΘΕΑ, πάντα προσπαθούσαμε να είμαστε ουσιαστικοί και να υλοποιούμε όλα τα έργα,
πραγματικά για το σκοπό για τον οποίο εγκρίθηκαν και αναφορικά με το τελευταίο θέμα που έθεσες, ίσως
να είναι και το πιο σημαντικό για τα επόμενα χρόνια και για όλους τους φορείς.
«Επιμόρφωση για την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας απεξαρτημένων ατόμων».
Μιχαλοπούλου Γεωργία, Συντονίστρια Ενεργειών Κατάρτισης ΚΕΚ ΓΣΕΒΕΕ
Κυρίες και κύριοι καλημέρα σας,
Έτσι κι αλλιώς, είχα αποφασίσει ότι δε θα χρειαστώ καθόλου τη παρουσίαση που έκανα. Θα σας έλεγα μόνο, εάν
ξεπερνιόταν το τεχνικό πρόβλημα που παρουσιάστηκε ότι ετοιμάστηκε, είναι εδώ, στη διάθεση οποιουδήποτε.
Όμως, για το συγκεκριμένο έργο και για τους συγκεκριμένους συνεργάτες δε θα τη χρειαστώ σήμερα.
Είμαι συντονίστρια ενεργειών εκπαίδευσης κατάρτισης και προσφέρω τις υπηρεσίες μου από αυτή τη θέση
στους δύο φορείς που διαθέτει η ΓΣΕΒΕΕ. Το Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης της ΓΣΕΒΕΕ και το Ινστιτούτο
Μικρών Επιχειρήσεων της ΓΣΕΒΕΕ.
26
Οι φορείς αυτοί, μεταξύ άλλων, υλοποιούν δράσεις εκπαίδευσης, επαγγελματικής κατάρτισης και
επιμόρφωσης προς όφελος κυρίως των κλάδων επαγγελματικής δραστηριότητας που ανήκουν στην
ΓΣΕΒΕΕ, μιλάμε δηλαδή για αυτοαπασχολούμενους, εργοδότες και εργαζόμενους σε μικρές και πολύ μικρές
επιχειρήσεις του δευτερογενούς και τριτογενούς τομέα.
Στο συγκεκριμένο έργο, πήρε μέρος το ΚΕΚ ΓΣΕΒΕΕ με ενεργό παρουσία κυρίως στη δράση της δικτύωσης,
όπου εκεί είχαμε συνεργασία με μία εξαιρετική συνεργάτιδα, τη κα Σίσσυ Καπλάνη την οποία και ευχαριστώ
και στη δράση της επιμόρφωσης ως κύριος υπεύθυνος (leader), κατά τη διάρκεια της οποίας και σε
συνεργασία και με το ΚΑΝΕΠ της ΓΣΕΕ, καταρτίσαμε και έναν Οδηγό Επιμόρφωσης.
Όπως σας είπα και προηγουμένως η εκπαιδευτική δραστηριότητα του ΚΕΚ ΓΣΕΒΕΕ, η οποία ξεκίνησε το 1996
(με τη συνδρομή και του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ τα τελευταία χρόνια) προσανατολίζεται σε συγκεκριμένους ανθρώπους
-σε αυτοαπασχολούμενους, εργοδότες και εργαζόμενους σε μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις-. Από το
’96 λοιπόν έως και σήμερα, έχουμε υλοποιήσει περίπου 5.000 σεμινάρια για περίπου 100.000 άτομα.
Όταν κληθήκαμε να υλοποιήσουμε προγράμματα επιμόρφωσης για την συγκεκριμένη ομάδα στόχου, άρχισε
μία πολύ καλή συνεργασία με το ΚΕΘΕΑ και τους υπόλοιπους εταίρους. Εμείς θέταμε τους κείμενους όρους
και κανονισμούς που διέπουν την επιμόρφωση, οι συνεργάτες μας λέγανε, έχετε στο νου σας αυτό ή εκείνο
για τη συγκεκριμένη ομάδα.
Στο πλαίσιο αυτό υλοποιήσαμε 5 προγράμματα επιμόρφωσης. Οι ωφελούμενοι των 3 τμημάτων προήλθαν
από άτομα που μας έστειλε το ΚΕΘΕΑ και τα υπόλοιπα 2 τμήματα με ωφελούμενους από το 18 άνω. Από τα
52 άτομα που προβλεπόταν να παρακολουθήσουν ενέργειες επιμόρφωσης στο ΚΕΚ ΓΣΕΒΕΕ, προσήλθαν 47
τα οποία και ολοκλήρωσαν επιτυχώς. Με τη λέξη επιτυχώς εννοείται ότι τα 47 αυτά άτομα παρακολούθησαν
και τις 40 ώρες που προβλεπόταν να έχουν αυτά τα προγράμματα επιμόρφωσης.
Σε γενικές γραμμές, η δράση της επιμόρφωσης αποσκοπούσε στην παροχή βασικών γνώσεων, ικανοτήτων
και δεξιοτήτων στην ομάδα στόχο σε βασικές δεξιότητες πληροφορικής με καταληκτικό σκοπό την ενίσχυση
ενδεχόμενης αρχικής εκπαίδευσης στον τομέα αυτό για τη βελτίωση της ικανότητας του ατόμου στην
εργασία, στη μάθηση και τις κοινωνικές συνδιαλλαγές.
Με βασικό εργαλείο προγράμματα επιμόρφωσης με τίτλο «Βασικές γνώσεις και δεξιότητες Η/Υ» σκοπός
της όλης εκπαιδευτικής δραστηριότητας ήταν να εκπαιδευτούν οι ωφελούμενοι σε θέματα βασικών
χρήσεων Η/Υ και των εφαρμογών του, στη χρήση του διαδικτύου και την αξιοποίηση των ηλεκτρονικών
υπηρεσιών και ειδικότερα των εφαρμογών εκείνων που υποστηρίζουν την ηλεκτρονική τους επικοινωνία και
επιχειρηματικότητα με τους πελάτες, τους προμηθευτές τους καθώς και με δημόσιες αρχές και υπηρεσίες.
Η διάρκεια του κάθε προγράμματος ήταν 40 ώρες και η αναλογία των ωρών κατάρτισης σε θεωρία –
πρακτική ήταν 50%-50%, υλοποιήθηκαν δε εξ ολοκλήρου σε πιστοποιημένα εργαστήρια πληροφορικής
με τη συνεργασία πιστοποιημένων εκπαιδευτών πληροφορικής. Την πρώτη μέρα που θα έρχονταν οι
ωφελούμενοι στις εκπαιδευτικές μας εγκαταστάσεις στην κεντρική δομή του ΚΕΚ ΓΣΕΒΕΕ, είχα ένα ιδιαίτερο
άγχος, γιατί όπως σας είπα, η επαφή μου με καταρτιζόμενους και εκπαιδευόμενους ήταν άλλη, διαφορετική.
Είχα λοιπόν την εντύπωση, που νομίζω έχουν οι περισσότεροι άνθρωποι, εν ολίγοις δεν ήξερα τι θα δω.
Είδα λοιπόν, ευγενικά παιδιά, φροντισμένα, τα οποία νομίζω ότι ευχαριστήθηκαν τόσο από τη διαμονή
τους στο συγκεκριμένο εκπαιδευτικό κέντρο όσο και από τις υπηρεσίες που αυτό προσέφερε. Και σας το
λέω αυτό βασιζόμενη στα στοιχεία αξιολόγησης που προέκυψαν, τα οποία αν είχαμε την παρουσίαση θα
τα βλέπετε και σχηματικά. Θα σας τα πω προφορικά, γιατί τα θυμάμαι. Το 90% των ατόμων που ήρθαν στο
ΚΕΚ ΓΣΕΒΕΕ αξιολόγησαν με θετικό πρόσημο την αποτελεσματικότητα των συγκεκριμένων προγραμμάτων
επιμόρφωσης. Επίσης, στα ίδια ποσοστά θετικής αξιολόγησης κινήθηκε και ο δείκτης της συνολικής τους
ικανοποίησης (οργάνωση, εκπαιδευτικές δομές, εξοπλισμός, γραμματειακή υποστήριξη, διατροφή κ.α.).
Καταλήγοντας και υπενθυμίζοντας και τη διαβεβαίωση που έδωσε ο Πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ, κύριος Καββαθάς,
ότι οι φορείς της ΓΣΕΒΕΕ, δηλαδή το ΚΕΚ ΓΣΕΒΕΕ & το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ θα βρίσκονται πάντοτε στη διάθεση για την
υλοποίηση τέτοιων έργων, θέλω να δώσω και εγώ από τη θέση στην οποία βρίσκομαι, από το επιχειρησιακό
τμήμα αυτών των φορέων, την υπόσχεση ότι την επόμενη φορά, είτε στη συνέχεια αυτού του έργου, είτε
σε κάτι καινούργιο, θα είμαστε καλύτεροι. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ και ευχαριστώ ιδιαίτερα όλους τους
συνεργάτες.
27
Συντονιστής
Και εμείς ευχαριστούμε ιδιαίτερα τη Γεωργία, που επίσης είναι μία πολύ καλή φίλη. Ίσως μπορούμε να
πούμε ότι ένας στόχος του έργου, ήταν πράγματι η άρση των προκαταλήψεων, αν και ομολογώ ότι δεν είχα
σκεφτεί ότι αυτό θα αφορούσε και τους εταίρους του έργου και είναι πολύ ωραίο ότι είναι έτσι, το λέτε και
το μαθαίνουμε. Μέσα από αυτή τη Σύμπραξη έγινε και αυτό και είναι ίσως εξίσου σημαντικό με τα υπόλοιπα.
Να προχωρήσουμε και να καλέσουμε τον κύριο Νίκο Γεωργόκωστα, ο οποίος αντικαθιστά σήμερα τη
κα Δήμητρα Γούναρη από το ΙΝ.ΕΜ.Υ. της ΕΣΕΕ, προς μεγάλη μας όμως χαρά, γιατί ο Νίκος συμμετείχε σε όλες
τις συναντήσεις μας, όλα αυτά τα χρόνια και επομένως για εμάς είναι και πολύ σημαντικό και ουσιαστικό,
το ότι βρίσκεται σήμερα εδώ.
Νίκος Γεωργόκωστας, Στέλεχος ΙΝΕΜΥ ΕΣΕΕ -Αναπληρωματικό Μέλος ΔΣ ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ
Εκπροσωπώντας το Ινστιτούτο Εμπορίου και Υπηρεσιών της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ελληνικού Εμπορίου, η
οποία αποτελεί Τριτοβάθμιο Όργανο Εκπροσώπησης των Μικρομεσαίων Εμπορικών Επιχειρήσεων, θα ήθελα
να ευχαριστήσω πολύ το ΚΕΘΕΑ, αλλά γενικά την Αναπτυξιακή Σύμπραξη, η οποία πραγματικά μας έδωσε
τη δυνατότητα να εμπλακούμε σε κάποια προγράμματα, στα οποία επιθυμούσαμε μεν να συμμετάσχουμε,
αλλά λόγω του θεσμικού ρόλου τον οποίο επιτελούμε και ο οποίος επικεντρώνονταν κυρίως στην ανάπτυξη
και στην προώθηση προγραμμάτων που έχουν να κάνουν με την τόνωση του Ελληνικού Εμπορίου δε μας
είχε δοθεί αυτή η ευκαιρία.
Η διάχυση της τεχνογνωσίας, ως άμεσο απότοκο της συνεργασίας με τους λοιπούς εταίρους, μας επέτρεψε
να αποκτήσουμε και να μπορέσουμε να μεταδώσουμε, στα πλαίσια του εφικτού, την κοινωνική ευαισθησία
που θα πρέπει να αποκτήσει πλέον το σύνολο των επιχειρηματικών φορέων. Στο παραπάνω πλαίσιο, οι
δράσεις τις οποίες ανέλαβε να φέρει εις πέρας το Ινστιτούτο, είχαν να κάνουν με την ευαισθητοποίηση της
κοινής γνώμης και με τη δημοσιότητα που θα έπρεπε να δοθεί στις βασικές ενέργειες προβολής της δράσης,
όπως η Ημερίδα η οποία διενεργήθηκε τον προηγούμενο Ιούλιο, καθώς επίσης και το σημερινό καταληκτικό
Συνέδριο.
Μέσω της δικτύωσης που διαθέτει ο φορέας και κυρίως μέσω των μελών που αντιπροσωπεύει αλλά και των
εμπορικών συλλόγων που ανήκουν στις τάξεις του, προσπαθήσαμε να επικοινωνήσουμε όσο το δυνατόν
περισσότερο τη συγκεκριμένη δράση, τόσο με την αποστολή ηλεκτρονικών μηνυμάτων όσο και με σχετικές
ανακοινώσεις στην ηλεκτρονική σελίδα του φορέα. Η ανταπόκριση σε πολλές περιπτώσεις, κατά κύριο
λόγο των πολύ μικρών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, τις οποίες αντιπροσωπεύουμε, εκφραζόμενη
με τη συνεισφορά ηλεκτρονικών μέσων και εξοπλισμού, συνέβαλε έτσι ώστε να πάρει σάρκα και οστά το
όραμα των παιδιών, τα οποία απευθύνθηκαν και συμμετείχαν στην Αναπτυξιακή Σύμπραξη και το οποίο
(όραμα) μεταφράζονταν είτε στην ίδρυση μίας δικής τους επιχείρησης είτε στην ανεύρεση μίας θέσης
εργασίας. Απαραίτητη προϋπόθεση για να πραγματοποιηθεί κάτι τέτοιο ήταν η απόκτηση εκείνων των
εφοδίων, μαθησιακών (τεχνικών) και πνευματικών, που θα συντελούσαν στην άρση του στιγματισμού
των ενδιαφερομένων και στην ισότιμη αντιμετώπισή τους, εκ μέρους των εργοδοτών και των φορέων της
αγοράς εργασίας.
Παράλληλα, στα πλαίσια της Δράσης 10, κατόπιν διεργασιών και συνεννόησης μεταξύ των ωφελουμένων
και των εμπειρογνωμόνων, οι οποίοι είχαν επιφορτιστεί και με την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών,
εκπονήθηκαν τα business plans, τα οποία παρείχαν ουσιώδη αρωγή, προκειμένου οι πρώην εξαρτημένοι
συμμετέχοντες να κατασταλάξουν στο τι πραγματικά επιθυμούν να κάνουν, αν μπορεί να πραγματοποιηθεί
η επιθυμία τους και στις περισσότερες περιπτώσεις να τους παράσχουμε εκείνα τα εφόδια που ήταν
αναγκαία για την απόκτηση των απαιτούμενων γνώσεων. Μέσω του διαύλου επικοινωνίας ανάμεσα
στους ωφελούμενους και τους εξωτερικούς συνεργάτες, οι οποίοι στην ουσία συνέταξαν, εκπόνησαν
και δημοσίευσαν τα συγκεκριμένα business plans, δίνεται η δυνατότητα στον επιχειρηματικό κόσμο να
αποκτήσει μεγαλύτερη επαφή με τα συγκεκριμένα άτομα, καθώς η δύναμη που εκπέμπουν, το πάθος και η
δίψα τους για ζωή και εργασία, πρέπει να αποτελέσουν παράδειγμα προς μίμηση.
28
Το τρίτο κομμάτι, που θα ήθελα να αναφερθώ, και βασικά είναι ο τίτλος της ομιλίας, συνοψίζεται στη
συμβολή και το όφελος του ΙΝΕΜΥ από τη συμμετοχή του σε μία τέτοια δραστηριότητα. Θα αναφερθώ πολύ
σύντομα στη συμβολή, αν και νομίζω ότι το όφελος που αποκομίσαμε ήταν σαφώς μεγαλύτερο από αυτά
που προσφέραμε. Όπως επισημάνθηκε και προηγουμένως, μας δόθηκε η δυνατότητα να αποκτήσουμε
πολύτιμες εμπειρίες, να έρθουμε πιο κοντά στους απεξαρτημένους, παρόλο το γεγονός πως εξαιτίας κυρίως
της έλλειψης των κατάλληλων υποδομών αλλά και της πρότερης εμπειρίας, δεν αναλάβαμε προγράμματα
κατάρτισης,
Παρόλα αυτά, μέσω των συναντήσεων, της επικοινωνίας, της ανταλλαγής απόψεων, καταλάβαμε ότι πλέον
αποτελεί σημαντική συνισταμένη κάθε κοινωνικού εταίρου, να μπορέσει να εμφυσήσει στα μέλη του την
έννοια και το πραγματικό περιεχόμενο της κοινωνικής ευαισθησίας που πρέπει να αποκτήσουμε, από
τη στιγμή που η κατάργηση του συνόλου των κοινωνικών διακρίσεων μεταξύ των εργαζομένων συνιστά
απαράβατη και κοινώς αποδεκτή αρχή. Ως, προς αυτό το κομμάτι, τα πλεονεκτήματα που καρπωθήκαμε από
τη συνεργασία με τους άλλους εταίρους, ήταν ιδιαίτερα σημαντικά και επωφελή για το Ινστιτούτο.
Παράλληλα, διαπιστώσαμε πως οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα διαθέτουν ορισμένα ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά, όπως η προσήλωση στο στόχο και η διαρκής επιμονή στην επίτευξή αυτού, τα οποία
σπανίζουν στην αγορά και για τα οποία οι ωφελούμενοι πρέπει να επαινεθούν. Μπορεί προς το παρόν
κάποια μικρομεσαία επιχείρηση, η οποία αποτελεί μέλος μας, να μην έχει προβεί στην πρόσληψη κάποιου
απεξαρτημένου ατόμου, αλλά πραγματικά πιστεύω ότι η πλήρης ενημέρωση που τους έχουμε παράσχει,
θα συντελέσει στην αναγνώριση και ανάδειξη των ψυχικών αρετών των συμμετεχόντων στο πρόγραμμα,
ως συνέπεια των δυσμενών καταστάσεων που έχουν βιώσει αλλά και της δύναμης που επέδειξαν ώστε να
ανταπεξέλθουν σε αυτές.
Η επίμονη δουλειά και οι ώρες που έχουν αφιερωθεί, συνεισέφεραν στην αξιοποίηση τάσεων και ταλέντων,
τα οποία ναι μεν υπήρχαν αλλά παρέμεναν ακαλλιέργητα και αδρανή, με συνέπεια οι ωφελούμενοι
να επιδεικνύουν μεγάλη επινοητικότητα και να είναι απόλυτα συνεργάσιμοι με τους συμβούλους. Η
συγκεκριμένη σύμπραξη αποτέλεσε την αφετηρία, προκειμένου να ακολουθήσουνε και άλλες πρωτοβουλίες,
οι οποίες θα βοηθήσουν πρώην εξαρτημένους είτε στην ίδρυση της δικιάς τους επιχείρησης είτε στην ομαλή
ένταξή τους στην αγορά εργασίας, χωρίς κανένα ίχνος διάκρισης και στιγματισμού.
Για μία ακόμη φορά θα ήθελα να ευχαριστήσω την Αναπτυξιακή Σύμπραξη και το σύνολο των συμμετεχόντων
φορέων, θεραπευτικούς οργανισμούς, αλλά και τους κοινωνικούς εταίρους, για την ευκαιρία που μας
δόθηκε να εμπλακούμε και να υλοποιήσουμε δράσεις καινούργιων για εμάς, ως προς τη φιλοσοφία τους,
προγραμμάτων, τα οποία, παρόλο το γεγονός πως δεν κατατάσσονταν στις προτεραιότητές μας, εν τέλει,
με το πέρας του χρόνου και με τις διεργασίες και τις ζυμώσεις οι οποίες αναπτύχθηκαν, μας βοήθησαν να
αποκτήσουμε την κοινωνική ευαισθησία και απαιτούμενο σεβασμό προς τους συνανθρώπους μας.
Σας ευχαριστώ πολύ.
Συντονιστής
Ευχαριστούμε κι εμείς πολύ. Έχουμε αν θέλετε λίγο χρόνο, αν κάποιος θέλει να ρωτήσει κάτι, να τοποθετηθεί,
πριν πάμε στο διάλειμμα και συνεχίσουμε μετά με την ενότητα «Προχωρώ και Επιχειρώ: από τη σκέψη στην
πράξη.» Μια ενότητα η οποία αν θέλετε, αφορά την ουσία του έργου, καθώς θα μιλήσουν οι άνθρωποι οι
οποίοι δούλεψαν στο να σχεδιάσουν τα επιχειρηματικά σχέδια και οι άνθρωποι οι οποίοι δούλεψαν στην
συμβουλευτική υποστήριξη για την ένταξη στην αγορά εργασίας.
Υπάρχει κάποια ερώτηση ή τοποθέτηση; Εάν δεν υπάρχει, να ευχαριστήσω κι εγώ με τη σειρά μου. Νομίζω
αν επαναληφθεί ένα αντίστοιχο έργο θα είναι καλύτερο την επόμενη φορά. Ήταν για εμάς η πρώτη φορά
που υλοποιούσαμε έργο σε τέτοιο πεδίο και υπήρξε για εμάς μία πειραματική προσπάθεια. Βαδίσαμε
αρκετά στα τυφλά, με μία ιδέα στο μυαλό, η οποία δεν ξέραμε εάν θα γίνει και πράξη. Αλλά έχουμε ήδη την
εμπειρία, έχουμε εντοπίσει τα λάθη μας και τα ξέρουμε, αλλά έχουμε ταυτόχρονα εντοπίσει και τα καλά
σημεία.
29
Το σημαντικότερο βέβαια είναι, καθώς είναι και μία εποχή ισοπέδωσης- ίσως αυτό να μένει και στο τέλοςότι πέρα από την επαγγελματική συνεργασία των φορέων, υπάρχουν και τα πρόσωπα τα οποία έχουν
μεγάλη σημασία. Γιατί τελικά αν δεν υπάρξει ή καλλιεργηθεί αυτή η σχέση σχετίζεται και με τα πρόσωπα.
Νομίζω και οι φορείς δύσκολα θα πλησίαζαν μεταξύ τους και αυτό αφορά τη ΓΣΕΕ, όσο και αν ακούγεται
περίεργο και την ΕΣΕΕ και την ΓΣΕΒΕΕ. Και αντίστοιχα η ΓΣΕΕ και οι άλλοι φορείς, δύσκολα θα εμπιστευόταν
και θα πλησίαζαν το πεδίο των φορέων απεξάρτησης, γιατί όπως ήδη αναφέρθηκε, υπάρχει προκατάληψη
και από τις δύο πλευρές και στους δυο αυτούς επαγγελματικούς χώρους.
Δύο χώροι, που για χρόνια ήταν μακριά, οι φορείς απεξάρτησης και οι εργοδοτικοί και οι κοινωνικοί εταίροι,
ήρθαν σε σχέση, σε επαφή, σε μια συναλλαγή και πλέον, με λιγότερη καχυποψία –ελπίζω-θα βλέπουμε και
θα αντιμετωπίζουμε ο ένας τον άλλον. Με μεγαλύτερη συμπάθεια για την συνέχεια των προγραμμάτων.
Να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τον κο Παναγιώτη Κουτρουβίδη, που είναι ο Πρόεδρος της Αναπτυξιακής
Σύμπραξης, τον κο Μανώλη τον Κουτούζη, την κα Γεωργία Μιχαλοπούλου, τον κο Νίκο Γεωργοκώστα και
όλους τους συνεργάτες του προγράμματος. Θα έχουμε την ευκαιρία να τους αναφέρουμε αναλυτικά και την
τελευταία μέρα. Σας ευχαριστώ πολύ.
30
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ
ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ
2ης ΕΝΟΤΗΤΑΣ
Προχωρώ και επιχειρώ: Το βήμα από την σκέψη στην πράξη
Συντονισμός: Γιατρά Σπυριδούλα, Υπεύθυνη Συνοδευτικών Υποστηρικτικών Υπηρεσιών Α.Σ.
ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής – Μονάδα Απεξάρτησης 18 ΑΝΩ.
Κυρίες και κύριοι καλημέρα σας,
Καλώς ήλθατε και στο δεύτερο τραπέζι με τίτλο «Προχωρώ και Επιχειρώ: Από τη σκέψη στην πράξη».
Θα ήθελα να πω λίγα λόγια για το τραπέζι αυτό. Οι μελέτες στο χώρο των εξαρτήσεων έχουν δείξει, ότι
τα άτομα που δεν εντάσσονται στην αγορά εργασίας και δε λαμβάνουν στήριξη ώστε να παραμείνουν σε
αυτή, έχουν περισσότερες πιθανότητες να επιστρέψουν στη χρήση, επιβαρύνοντας τις υπηρεσίες υγείας,
δικαιοσύνης με επιπλέον απασχόληση, ενώ παράλληλα αυξάνουν και το κοινωνικό και οικονομικό κόστος
των υπηρεσιών αυτών. Προγράμματα προκατάρτισης, επαγγελματικού προσανατολισμού και κατάρτισης,
είναι απαραίτητα για να τους βοηθήσουν στην προσπάθειά τους για κοινωνική ένταξη.
Ο σκοπός της Αναπτυξιακής, είναι η παροχή ενός δικτύου υπηρεσιών στους πρώην χρήστες, που
παρακολουθούν προγράμματα απεξάρτησης, με στόχο την υποστήριξή τους για εύρεση εργασίας, δια μέσου
της δημιουργίας κοινωνικών και ατομικών επιχειρήσεων και αύξησης της αυτοαπασχόλησης.
Οι συνοδευτικές υποστηρικτικές υπηρεσίες που είναι και το θέμα στο τραπέζι αυτό, με έμφαση στη
συμβουλευτική στον επαγγελματικό προσανατολισμό και την επιχειρηματικότητα, προτρέπουν τους
ενδιαφερόμενους πρώην χρήστες, να διερευνήσουν τις ιδιαίτερες κλίσεις και δεξιότητές τους, προκειμένου
να αποφασίσουν τον τομέα, στον οποίο θα αναζητήσουν εργασία και απασχόληση.
Το πρόγραμμα περιλαμβάνει ομαδικές, ατομικές συναντήσεις με συμβούλους επαγγελματικού
προσανατολισμού και επιχειρηματικότητας για τη διαπραγμάτευση των δυσκολιών που ο καθένας συναντά,
τόσο αναφορικά με την απόφασή του για αναζήτηση σχετικά με την εύρεση εργασίας, αλλά και τις δυσκολίες
για την οργάνωση ενός επιχειρηματικού σχεδίου.
Η συμβουλευτική σε θέματα επιχειρηματικότητας για την ανίχνευση και η οργάνωση επιχειρηματικών ιδεών
από τους ωφελούμενους, είναι πάρα πολύ σημαντική. Οι ωφελούμενοι εξοικειώνονται στην εκπόνηση
μελλοντικών σχεδίων επαγγελματικής δραστηριοποίησης, και ανάπτυξης δυνατοτήτων υλοποίησης
επιχειρηματικών σκέψεων και πρωτοβουλιών. Ταυτόχρονα παρέχονται συνοδευτικές συμβουλευτικές
υπηρεσίες από εκπαιδευμένα στελέχη, με στόχο την ψυχολογική υποστήριξη στην εξεύρεση και παραμονή
στη θέση εργασίας, καθώς και την υποστήριξη των ατόμων, στις περιπτώσεις στις οποίες χάνουν την εργασία
τους και αντιμετωπίζουν εκ νέου την ανεργία.
Στη διαδικασία προσανατολισμού οργανώνονται ενημερώσεις για τα επαγγέλματα, έρευνες αγοράς για τη
ζήτησή τους, αλλά και πληροφόρηση για τις εκπαιδευτικές ή τις απαιτήσεις ειδίκευσης για τον καθένα.
Περιλαμβάνει επίσης τη δημιουργία δικτύου επαγγελματιών, φορέων, ενώσεων που θα μπορεί να
υποστηρίζει την απορρόφηση των πρώην χρηστών σε θέσεις εργασίας και τη συνεργασία με τις κοινωνικές
επιχειρήσεις.
Το τραπέζι που ακολουθεί, θα προσπαθήσει να αναλύσει σε βάθος όλα αυτά τα οποία είπαμε. Φωτίζοντας με
κάθε τρόπο τον πολύ σημαντικό ρόλο των συνοδευτικών υπηρεσιών. Στις εισηγήσεις που θα ακολουθήσουν
θα σας μιλήσουν ο κος Βασίλης Χρονόπουλος, οικονομολόγος, Διοικητικός Υπεύθυνος Κοι.Σ.Π.Ε. Νομού
31
Φωκίδας, με τίτλο «Ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Ευάλωτες απέναντι στη κρίση ή στο στίγμα» για να μας
καταθέσει την δική του εμπειρία του. Ο τίτλος της δεύτερης εισήγησης είναι «Η συμβουλευτική υποστήριξη
επιχειρηματικότητας. Απολογισμός, καλές πρακτικές, εμπειρίες» με τον κο Πρωτοπαπαδάκη και τον κο
Γιώργο Λύτρα, συμβούλους επιχειρηματικότητας. Ο τίτλος της τρίτης εισήγησης είναι «Επιχειρείν: η
εργασιακή συμβουλευτική σε θεραπευτικό πλαίσιο απεξάρτησης» με την κα Μαρία Σούπου, συμβουλευτική
ψυχολόγο, ψυχοθεραπεύτρια, εργασιακή σύμβουλο Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ ενώ ο τίτλος της τέταρτης εισήγησης
είναι «Η σημασία της συμβουλευτικής σταδιοδρομίας για ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού» με τις κυρίες
Μυρτώ Ραφαηλίδου και Αντιγόνη Κατσάρα, επίσης συμβούλους επαγγελματικού προσανατολισμού της
Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ.
«Ευάλωτες Κοινωνικές Ομάδες: Ευάλωτες απέναντι στην κρίση ή στο στίγμα»
Βασίλης Χρονόπουλος, Οικονομολόγος –Εκπαιδευτής Κατάρτισης ΑΣ Χρονόπουλος Βασίλης,
Οικονομολόγος - Msc in Management Research, Διοικητικός Υπεύθυνος Κοι.Σ.Π.Ε. Ν. Φωκίδας
Δεν σας κρύβω ότι σκεπτόμενος το ποιο θα είναι το θέμα της παρουσίασης που θα κάνω στο σημερινό
συνέδριο, προβληματίστηκα αρκετά. Αρχικά, σκέφτηκα να μιλήσω για τη σχέση επαγγελματικής
αποκατάστασης και οικονομικής ευημερίας. Αυτό όμως, είναι κάτι δεδομένο, το ξέρουμε όλοι. Το να έχει
κάποιος άνθρωπος μία σταθερή δουλειά, συμβάλλει στην εκτίμηση της ζωής του, στη μεγιστοποίηση της
ωφελιμότητας του, όπως λένε και οι οικονομολόγοι. Από την άλλη, σκέφτηκα να μιλήσω για τη σχέση της
επαγγελματικής αποκατάστασης και την ψυχική υγεία και την κοινωνική επανένταξη. Και αυτή η σχέση είναι
θεμελιωμένη πολύ καλά από τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, από τους κοινωνικούς λειτουργούς και όχι
μόνο. Οπότε, σκέφτηκα ότι μάλλον δεν έχω να πω πολλά πάνω σ’ αυτό, ή κάτι καινούργιο.
Αυτό που νομίζω ότι μπορώ να προσφέρω στο συνέδριο, είναι να προσπαθήσω, κι εγώ μαζί σας, να
αξιολογήσουμε το πόσο πραγματικά διαφορετικές είναι οι διάφορες ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, όπως
έχουμε συνηθίσει να τις λέμε, και από την άλλη, πόσο διαφορετικές είναι από κοινού, απέναντι στην κρίση,
με τις «μη ευάλωτες» κοινωνικές ομάδες.
Ονομάζομαι Βασίλης Χρονόπουλος, είμαι οικονομολόγος, και εδώ και 7-8 χρόνια, εργάζομαι στο χώρο της
κοινωνικής επιχειρηματικότητας. Εργάζομαι στο ΚοιΣΠΕ του Νομού Φωκίδας, είμαι ο διοικητικός υπεύθυνος
του ΚοιΣΠΕ του Νομού Φωκίδας.
Οι ΚοιΣΠΕ - φαντάζομαι- λίγο πολύ το ξέρουνε αρκετοί από εδώ για τι πρόκειται. Οι ΚοιΣΠΕ ουσιαστικά είναι
ο πρόγονος της Κοιν.Σ.Επ. Ο νομικός κοινωνικός οικονομικός και επιχειρηματικός πρόγονος της Κοιν.Σ.Επ. Οι
Κοιν.Σ.Επ, όπως ξέρουμε όλοι είναι οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις. Οι ΚοιΣΠΕ, είναι οι Κοινωνικοί
Συνεταιρισμοί Περιορισμένης Ευθύνης. Οι ΚοιΣΠΕ ουσιαστικά, είναι κάποιοι συνεταιρισμοί, στους οποίους
μέλη είναι οι λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας, κυρίως άνθρωποι που ήταν για πολλά χρόνια σε ψυχιατρεία
με σοβαρές παθήσεις. Ταυτόχρονα οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας, οι γιατροί, οι κοινωνικοί λειτουργοί,
διοικητικοί και οποιοσδήποτε άλλος θέλει από την κοινότητα.
Ποιος είναι ο σκοπός των ΚοιΣΠΕ; Με απλά λόγια, ο σκοπός των ΚοιΣΠΕ, ήταν και είναι να αναπτύσσουν
επιχειρηματικές δράσεις, μέσα στις οποίες να εντάσσονται οι λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας, να
εκπαιδεύονται, να εργάζονται, να αμείβονται και φυσικά να συμμετέχουν στη διοίκηση. Ζώντας λοιπόν
και δουλεύοντας μέσα στο χώρο της κοινωνικής επιχειρηματικότητας, έβλεπα ότι εμείς, έχουμε εστιάσει σε
μία κοινωνική ομάδα. Στους λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Θα κάνω μια παρένθεση, ο ΚοιΣΠΕ Νομού
Φωκίδας έχει δημιουργηθεί ουσιαστικά από την εταιρεία κοινωνικής ψυχιατρικής και ψυχικής υγείας του
καθηγητή του κυρίου Σακελαρόπουλου, που είναι ουσιαστικά ένας μη κυβερνητικός οργανισμός, ο οποίος
παρέχει υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Μέσα στο πλαίσιο λοιπόν, αυτού του οργανισμού, δημιουργήθηκε και ο
Συνεταιρισμός, ωστόσο ως ανεξάρτητο νομικό πρόσωπο.
Στο παρελθόν, όλα αυτά τα χρόνια που δραστηριοποιούμουν στο χώρο της κοινωνικής επιχειρηματικότητας,
είχα «συλλάβει» τον εαυτό μου να προβληματίζομαι και να σκέφτομαι ότι ίσως τα άτομα που κάποτε είχαν
πρόβλημα με τα ναρκωτικά ή και σήμερα έχουν πρόβλημα με τις ουσίες, να είναι μία κοινωνική ομάδα, που
εγώ ο ίδιος, να φοβόμουν- θες να πεις- να μην είχα τόσο καλή διάθεση να συνεργαστώ, είτε σε επίπεδο
32
εκπαίδευσης, είτε όχι. Αυτό βέβαια είναι κάτι οξύμωρο αν σκεφτείς, ότι εργάζομαι σε ένα τέτοιο χώρο και
είμαι ένα άτομο, που πάντα αντιμετωπίζεται με έκπληξη όταν λέει το ακριβές αντικείμενο της δουλειάς
του.
Έτσι λοιπόν, όταν εξέτασα αυτή τη πιθανότητα να συνεργαστώ με το ΚΕΘΕΑ, ήταν ένα γεγονός που με
έκανε να συνειδητοποιήσω τη δικιά μου ευαλωσιμότητα απέναντι στο στίγμα που υπάρχει. Και ταυτόχρονα
συνειδητοποίησα, ότι είναι αδύνατον να διαφοροποιούμε τις κοινωνικές ομάδες, να διώχνουμε το στίγμα
από μία κοινωνική ομάδα, μία ευάλωτη κοινωνική ομάδα, τη στιγμή που μπορεί στο πίσω μέρος του
μυαλού μας και της καρδιάς μας γιατί όλοι είμαστε άνθρωποι άσχετα με το τι δουλειά κάνουμε, να μένει ένα
κομμάτι στίγματος για μία άλλη κοινωνική ομάδα.
Συνειδητοποίησα ότι αυτή τη συνεργασία τη χρωστάω σε όλους αυτούς που παραξενεύτηκαν όταν τους έλεγα
ότι εδώ και 7-8 χρόνια καθημερινά συναναστρέφομαι με σχιζοφρενείς, γιατί αυτός είναι ο επιστημονικός
όρος.
Ας δούμε τώρα λοιπόν στη πραγματικότητα. Τη πραγματική εμπειρία της συμβουλευτικής και της
εκπαίδευσης σε απεξαρτημένους ανθρώπους. Ομολογώ, ότι δεν έχω ξαναδεί ποτέ μου, σε ολόκληρη και
τη διδακτική μου εμπειρία, τέτοια καινοτομικότητα. Όχι καινοτομία, αλλά καινοτομικότητα. Τέτοια ανάγκη
για να παραχθούν νέα πράγματα, νέες ιδέες, να ψηλαφιστεί το άγνωστο. Αυτό που μου έκανε φοβερή
εντύπωση, ήταν ότι είχα απέναντί μου, ανθρώπους, συνήθως γύρω στα 35 με 45 και κάτι φορές ξεχνιόμουνα
και νόμιζα ότι έβλεπα πολύ μικρά παιδιά, (με την καλή έννοια). Μικρά παιδιά, από την άποψη της χαράς
και του ενθουσιασμού και μπορώ να πω ότι πολλές φορές, αυτή η αίσθηση με συνεπήρε και πραγματικά
ήταν κάτι που το ευχαριστήθηκα. Όπως καταλαβαίνετε, η παρουσίαση μου είναι περισσότερο βιωματική και
λιγότερο επιστημονική, αλλά νομίζω ότι αυτό είχα κυρίως να προσφέρω στο συνέδριο, περισσότερο από το
να σας αναλύσω τις δράσεις των συνεταιρισμών που’ χω δουλέψει, τις προτεινόμενες δράσεις, τις υπέροχες
ιδέες που μου μοιράστηκαν οι ωφελούμενοι κατά τη διάρκεια της συμβουλευτικής.
Αυτό που συνειδητοποίησα, είναι ότι οι διάφορες ευάλωτες, όπως τις λέμε, κοινωνικές ομάδες, δεν έχουν
τόσο μεγάλες διαφορές. Και δεν έχουν τόσο μεγάλες διαφορές, όχι μεταξύ τους αλλά μεγάλες διαφορές
απέναντι με τους «μη ευάλωτους». Ειδικά μέσα σε μία περίοδο οικονομικής κρίσης. Και για αυτό, πρέπει
το στίγμα, που όλοι λίγο πολύ, έχουμε μέσα μας, να το σκοτώσουμε και να βοηθήσουμε τον εαυτό μας και
τους άλλους για την επιχειρηματικότητα, που είναι και μπορεί να γίνει μία νέα πατρίδα και μία νέα αρχή για
όλους τους ανθρώπους. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ.
«Συμβουλευτική υποστήριξη επιχειρηματικότητας: Απολογισμός, καλές πρακτικές, εμπειρίες»
Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης, Γιώργος Λύτρας, Σύμβουλοι Επιχειρηματικότητας
Γιώργος Λύτρας, Οικονομολόγος Σύμβουλος Επιχειρηματικότητας – Συνεργάτης ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ
Κυρίες και κύριοι καλημέρα σας,
Αρχικά θα σας πω δύο λόγια για τους συμβούλους και τη δουλειά τους.
Τι είμαστε εμείς, μέσα στην ομάδα της ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ; Είμαστε 5 άτομα, τα οποία ανέλαβαν να
παρακολουθήσουν και να διανύσουν μία πορεία μαζί με τους ωφελούμενους, να προσπαθήσουν να
εκμαιεύσουν ανάγκες και τη θέληση των παιδιών αυτών, για να πάνε ένα βήμα παραπάνω και να δούμε
εάν θα μπορούσαν να κάνουν κάποιες επιχειρηματικές κινήσεις ή όχι. Η αλήθεια είναι, ότι αντιμετωπίσαμε
μία μεγάλη γκάμα διαφορετικών ιδεών. Εκεί, κάναμε ένα διαχωρισμό των ανθρώπων οι οποίοι θα
μπορούσαν να προχωρήσουν σε επιχειρηματικότητα και των ανθρώπων οι οποίοι δεν θα μπορούσαν. Δεν
είναι όλοι οι άνθρωποι, οι οποίοι μπορούν να αντέξουν τέτοιο ρίσκο. Κάποιοι δεν είχαν ούτε καν αρχικά
κάποια συγκεκριμένη ιδέα στο μυαλό τους. Υπήρχε ωστόσο μια ομάδα ωφελούμενων για τους οποίους
διαισθανθήκαμε, βάζοντας κάποια κριτήρια και συζητώντας μαζί τους, ότι μπορούν να πάνε ένα βήμα
παραπάνω σε θέματα επιχειρηματικότητας.
33
Θα σας πω λίγα λόγια για τον τρόπο με τον οποίο δουλέψαμε μαζί με τα παιδιά. Θα παρουσιάσω στη
συνέχεια ορισμένες επιχειρήσεις που έχουν ιδρυθεί και κάποιες εν δυνάμει επιχειρήσεις. Θα αναλύσω
ορισμένες πρωτοβουλίες, οι οποίες προέκυψαν μέσα από την ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ και θα πω λίγα λόγια για το
στάδιο στο οποίο βρισκόμαστε με την κάθε μία από αυτές τις ομάδες. Τέλος, θα καταθέσουμε τη δική μας
εμπειρία ως σύμβουλοι, σε σχέση με το τι ήταν για εμάς η ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ και ποια προβλήματα –πιο γενικάέχουμε να αντιμετωπίσουμε και αντιμετωπίζουμε καθημερινά.
Ξεκινήσαμε από ένα σύνολο ομαδικών συναντήσεων, όπου προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε ομάδες και
συστάδες ενδιαφερόμενων για επιχειρηματικότητα, οι οποίοι μπορεί να μην είχαν καμία σχέση μεταξύ τους.
Μπορεί να είχαν εντελώς διαφορετικές απόψεις, αλλά μπορεί στην πορεία οι απόψεις τους να συνέκλιναν.
Μέσα από αυτό, σκοπός ήταν να μπορέσει ο καθένας να βγάλει από μέσα του τον λόγο για τον οποίο ήρθε
στην ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ αλλά και πράγματα τα οποία δεν είχε σκεφτεί πριν. Πολλοί ενδιαφερόμενοι ήρθαν,
γιατί άκουσαν ότι είναι μία πρωτοβουλία η οποία μπορεί να τους βοηθήσει να κάνουν μία επιχείρηση. Δεν
είχαν όμως στο μυαλό τους, τι επιχείρηση θα ήθελαν να κάνουν. Στην πορεία μέσα από τη συζήτηση και
μέσα από τις ομάδες που δημιουργήθηκαν, προσανατολίστηκαν οι ίδιοι προς κάποιες ιδέες. Στη συνέχεια,
έγιναν και ατομικές συναντήσεις με τον καθένα ξεχωριστά, ώστε να μπούμε περισσότερο σε βάθος και να
καταλάβουμε, όχι μόνο τι επιρροές είχε ο καθένας από μία ομάδα στην οποία παρευρισκόταν ως εκείνη τη
στιγμή και άκουγε κάποιες απόψεις τρίτων, αλλά και τι πραγματικές σκέψεις είχα μέσα του και έως ποιο
σημείο θα μπορούσε επιχειρηματικά να φτάσει.
Έτσι αναπτύχθηκαν λοιπόν κάποιες επιχειρηματικές ιδέες. Προχωρήσαμε στην ανάπτυξη κάποιων
επιχειρησιακών σχεδίων, σε κάποιες από αυτές τις ιδέες, που είχε ένα νόημα να πάνε λίγο παρακάτω. Σε
κάποιες από αυτές τις επιχειρήσεις έχει γίνει ήδη έναρξη εργασιών ή γίνεται προσπάθεια έναρξης εργασιών
και παρέχεται συνεχή καθοδήγηση.
Επειδή συναντήσαμε ενδιαφερόμενους, οι περισσότεροι εκ των οποίων δεν είχαν φτιάξει ποτέ μια
επιχείρηση στο παρελθόν, έπρεπε να βρούμε ένα τρόπο, να μπορέσουμε να μιλήσουμε μία κοινή γλώσσα.
Όταν αναφερόμασταν σε όρους όπως Business Plan ή Marketing Plan και σε έννοιες τις οποίες κανένας δεν
μπορούσε να καταλάβει, διαπιστώσαμε ότι δεν θα μπορούσαμε να συνεννοηθούμε αν ακολουθούσαμε
την γλώσσα αυτή. Οπότε, προσπαθήσαμε να θέσουμε κάποια πολύ απλά ερωτήματα, στα οποία ο καθένας
κλήθηκε να σκεφτεί, βασιζόμενος σε μια ιδέα που είχε, για να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε έναν
“μπούσουλα” και να αρχίσουμε να φτιάχνουμε σιγά - σιγά, ορισμένα επιχειρηματικά σχέδια. Ορισμένα από
αυτά τα ερωτήματα που θέσαμε στους ωφελούμενους ήταν :
• Γιατί με ενδιαφέρει η συγκεκριμένη ιδέα;
• Σε τι πιστεύω ότι έχω πλεονέκτημα να την υλοποιήσω;
• Τι υπηρεσίες σκέφτομαι να παρέχω στην επιχείρηση στην οποία θέλω να κάνω;
• Σε ποιους απευθύνομαι;
• Ποιοι είναι οι πελάτες μου;
• Ποιες είναι οι ομάδες στις οποίες θέλω να απευθυνθώ;
• Ποιος πιστεύω ότι είναι ο ανταγωνισμός μου;
• Πώς φαντάζομαι ότι θα λειτουργήσει οργανωτικά η επιχείρησή μου;
• Αναφερθήκαμε δηλαδή σε θέματα, τόσο έρευνας αγοράς, όσο και σε θέματα οργάνωσης, με απλές
ερωτήσεις για να δημιουργήσουμε ένα κοινό τρόπο επικοινωνίας.
• Πόσα άτομα πιστεύω ότι χρειάζεται για να λειτουργήσει αυτό που έχω στο μυαλό μου;
• Ποιοι πιστεύω ότι πρέπει να είναι οι συνεργάτες μου;
• Ποιος ο τόπος που θα ανοίξω την επιχείρησή μου;
• Που θα ήθελα να λειτουργήσει;
• Πως σκέφτομαι να την προωθήσω;
• Ποιά τα αρχικά λειτουργικά κόστη που θα έχω;
• Σε τι τιμές σκέφτομαι ότι θα παρέχω υπηρεσίες και ένα αρκετά κρίσιμο ερώτημα, το οποίο έχει να κάνει με
το ποιο είναι το ελάχιστο για να είμαι ικανοποιημένος προκειμένου να κάνω μία τέτοια κίνηση;
Πολλοί πιστεύουν, όταν ακούνε επιχείρηση, ότι την επιχείρηση και ειδικά στις μέρες μας, θα την ιδρύσεις ,
και θα αρχίσει να σου αποφέρει από την επόμενη μέρα μεγάλα ποσά. Δεν είναι έτσι όμως. Στις καλές εποχές,
34
οι επιχειρήσεις για να στηθούν, θέλανε μία περίοδο από τον ενάμιση μέχρι τα τρία χρόνια, για να φτάσουν
σε ένα σημείο που να λειτουργούν ομαλά, να λειτουργούν κανονικά. Σε δύσκολες συγκυρίες όμως, αυτός
ο χρόνος είναι πολύ πιο παρατεταμένος, γιατί τα ρίσκα είναι πολύ πιο μεγάλα. Γιατί υπάρχει όντως μία
δυσκολία στο να επενδύσει κάποιος, ότι έχει σαν απόθεμα, όπου το ευρύτερο πλαίσιο έχει ήδη εκ φύσεως
αυξημένα ρίσκα. Οπότε θέσαμε μια πολύ απλή ερώτηση σε όλους τους ενδιαφερόμενους οι οποίοι θέλανε
να δημιουργήσουν μία επιχείρηση. Τι ελάχιστο θα ήθελες εσύ από αυτό; Όχι το μέγιστο που θα ήθελες,
αλλά με τι ελάχιστο θα ήθελες εσύ για να είσαι ικανοποιημένος για βιοποριστικούς λόγους;
Η ανάπτυξη της επιχειρηματικής ιδέας συνίσταται σε ένα σύνολο παραμέτρων, οι οποίες απορρέουν από τα
προηγούμενα ερωτήματα. Ορισμένες από αυτές τις παραμέτρους είναι οι παρακάτω:
Προσδιορισμός υπηρεσίας και προϊόντος.
Ποια νομική μορφή θα είχε η επιχείρηση. Ποιοι θα είναι οι ομάδες στόχοι. Τοποθεσία, έρευνα αγοράς,
ανταγωνισμός,
Καινοτομία,
Αυτό που λέγαμε πάντα στα παιδιά είναι ότι, «καλές είναι οι απλές ιδέες, αλλά ο ανταγωνισμός είναι μεγάλος
και προκειμένου να μπορείτε να πάτε ένα βήμα παραπάνω και να εδραιωθείτε μέσα σ’ αυτόν, θα πρέπει να
σκεφτούμε κάτι το ιδιαίτερο, κάτι το καινοτομικό, κάτι το οποίο θα τραβήξει κόσμο και δεν θα είναι μία άλλη
επιχείρηση μαζί με όλες τις άλλες επιχειρήσεις. Γιατί καλώς ή κακώς, ο ανταγωνισμός είναι εκεί, είναι εκεί
και καραδοκεί. Πρέπει στον ανταγωνισμό να μπορέσουμε να πάμε με ένα μικρό βήμα λίγο παραπάνω, για
να μπορέσουμε, να έχει ένα νόημα στην πορεία του χρόνου, από πλευράς βιωσιμότητας, αυτό που θέλουμε
να κάνουμε».
Λοιπές παράμετροι σχετίζονται με θέματα όπως:
• Ποια είναι η οργάνωση και η λειτουργία της επιχείρησης,
• Ενέργειες προβολής και προώθησης
• Βασικός προϋπολογισμός τόσο για την έναρξη της επιχείρησης, όσο και για την πορεία της επιχείρησης,
προκειμένου να έλθει εις πέρας και να είναι βιώσιμη σε βάθος χρόνου.
Γιατί μπορεί να έχουμε όλο το κεφάλαιο να ξεκινήσουμε μία επιχείρηση, αλλά εάν δεν έχουμε την δυνατότητα
να την λειτουργήσουμε τον πρώτο, δεύτερο, τρίτο μήνα και περισσότερο, όταν αρχίσουν τα απρόοπτα που
μπορεί να μας οδηγήσουν σε αδιέξοδο. Προμηθευτές, ενοίκια και κατά συνέπεια κλείσιμο.
Ένας σύντομος απολογισμός της συμβουλευτικής που παρείχαμε: αναπτύχθηκαν 22 επιχειρηματικά σχέδια,
έχουνε γίνει 2 ενάρξεις επιχειρήσεων μέχρι σήμερα και είναι κοντά στην έναρξη 3 ακόμη πρωτοβουλίες.
Ορισμένα παραδείγματα:
Πρώτο ο «ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΣΥΝΔΕΤΗΡΑΣ». Είναι μία ομάδα 8 συνεργατών, οι οποίοι ξεκίνησαν για αρχή με
αυτόν τον αριθμό, ενώ υπήρχαν κατά την πορεία αποχωρήσεις και προσθήκες, που ωστόσο διατήρησαν
τον βασικό κορμό. Τι είναι ο «ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΣΥΝΔΕΤΗΡΑΣ»; Πρόκειται για μια Κοιν.Σ.Επ., η οποία έχει ως
βασικό κορμό-στόχο, δύο συνιστώσες: Η πρώτη είναι να δημιουργήσει ένα χώρο, όπου σε καθημερινή βάση
θα μπορούν να οργανώνονται διάφορα κοινωνικά και πολιτισμικά δρώμενα, είτε αυτό μπορεί να αφορά
π.χ. ζωγραφική, κεραμική, θεατρικά και κινηματογραφικά δρώμενα, μια έκθεση φωτογραφίας ή οτιδήποτε
άλλο μπορεί να εντάσσεται στο πλαίσιο των κοινωνικο-πολιτισμικών δράσεων. Παράλληλα και η δεύτερη
συνιστώσα της επιχείρησης είναι να λειτουργήσει ένα παραδοσιακό καφενείο στον ίδιο χώρο, το οποίο
θα μπορεί στην ουσία να στηρίζει τα έσοδα της συγκεκριμένης επιχείρησης και των δράσεων. Μια από τις
βασικές αρχές λειτουργίας, είναι ότι θα πρέπει τα προϊόντα που προσφέρονται να είναι βιολογικά. Αυτό
αποτελεί ρίσκο σε σχέση με τις τιμές των προϊόντων των ανταγωνιστών, αλλά εκεί η ομάδα του ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ
ΣΥΝΔΕΤΗΡΑ μπήκε στην διαδικασία αναζήτησης φθηνών λύσεων και προϊόντων από προμηθευτές, προϊόντα
που παράλληλα θα είναι και ποιοτικά.
Η αλήθεια είναι ότι αντιμετωπίζουμε διάφορα προβλήματα, όπως έχει προκύψει από τις συζητήσεις που
κάνουμε με τα μέλη της επιχείρησης από κοινού με τον χρηματοοικονομικό και τον νομικό σύμβουλο της ΑΣ
35
ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ. Χαρακτηριστικά αναφέρω τα ακόλουθα: Τα παιδιά βρήκαν στην αρχή έναν πολύ ωραίο χώρο,
στο Μαρούσι, ο οποίος ήθελε αρκετές εργασίες προκειμένου να μπορέσει να διαμορφωθεί κατάλληλα,
προκειμένου να λειτουργήσει αυτή η επιχείρηση. Δυστυχώς, αυτός ο χώρος, για να μπορέσει να πάρει την
αντίστοιχη άδεια και να επισκευαστεί απαιτούνταν ποσά δεκάδων χιλιάδων ευρώ, οπότε το εγχείρημα
στον συγκεκριμένο χώρο κατάρρευσε. Στη συνέχεια η ομάδα βρήκε ένα χώρο, ο οποίος βρίσκεται στα
Κάτω Πετράλωνα και ξεκίνησε ένας κύκλος συζητήσεων με τους ιδιοκτήτες για να τους τον παρέχουν με
αντάλλαγμα, δηλαδή με την παραχώρηση ορισμένων μηνιαίων ενοικίων αντί εργασιών τις οποίες η ομάδα
θα αναλάμβανε στον συγκεκριμένο χώρο (π.χ. στοκαρίσματα, βαψίματα, κ.λπ.). Ένα δύσκολο εγχείρημα,
προκειμένου να βρεθεί μία κοινή συμφωνία. Η ομάδα ξεκίνησε τις εργασίες, αλλά δυστυχώς όμως και πάλι
μετά από ένα 2μηνο σχεδόν το εγχείρημα απέτυχε, κυρίως διότι υπήρχαν και πάλι θέματα αδειοδότησης
του συγκεκριμένου χώρου.
Στο σημείο αυτό θα ήθελα να αναφέρω ότι υπάρχουν πάρα πολύ σοβαρά προβλήματα, όχι μόνο στο να
χρηματοδοτηθούν οι Κοιν.Σ.Επ., αυτό είναι κάτι που έχει κυρίως ακουστεί μέχρι τώρα, αλλά προβλήματα
στο να ξεκινήσει απλά και μόνο η καθημερινή λειτουργία μιας επιχείρησης σχετικά με γραφειοκρατικές
παραμέτρους. Προβλήματα από την προσπάθεια έναρξης σε σχέση με το πόσο ευέλικτος και πόσο μη
ευέλικτος είναι ο κρατικός μηχανισμός. Παρά το γεγονός όμως ότι, και αυτό το εγχείρημα απέτυχε, τελικά
βρέθηκε μια συμφωνία μεταξύ των δύο μερών, η οποία δεν θα καταστρέψει τους κόπους που έκανε η
ομάδα του ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΣΥΝΔΕΤΗΡΑ. Η ομάδα συνεχίζει ψάχνοντας ένα νέο χώρο, προκειμένου να κάνει
πραγματικότητα αυτό που είχε στην αρχή στα σχέδιά της.
Η δεύτερη πρωτοβουλία, που και εγώ προσωπικά είχα ασχοληθεί, είναι ένα παραδοσιακό αρμένικο
εστιατόριο, το οποίο έχει πάρει την ονομασία «ΑΡΜΕΝΙΚΟ ΤΟΝΙΡ». Πρόκειται για ένα εστιατόριο, το οποίο
στην ουσία μαγειρεύει παραδοσιακά αρμένικα φαγητά, τα οποία ψήνονται σε έναν χαρακτηριστικό και
ιδιαίτερα διαμορφωμένο φούρνο, ο οποίος λέγεται “τονίρ”. Είναι μία παραλλαγή αντίστοιχα του λεγόμενου
“ταντούρ”. Και εδώ η φιλοσοφία είναι, η δημιουργία ενός χώρου, ο οποίος θα παρέχει ποιοτικό φαγητό,
θα παρέχει καλό σέρβις και σε πολύ καλές και χαμηλές τιμές. Εδώ υπήρχε μία συνεργασία, κάποιου
ωφελούμενου από το πρόγραμμα της ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ με κάποιον τρίτο συνεργάτη, ο οποίος είναι εκτός του
προγράμματος .
Πρακτικά λοιπόν η ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ δεν βοήθησε μόνο στο να δημιουργηθούν συνεργασίες μεταξύ των
ωφελούμενων που εντάσσονται στο «Επιχειρείν», αλλά συνεισέφερε στο να δημιουργηθούν συνεργασίες
και με άλλους τρίτους ενδιαφερόμενους με τους οποίους οι ωφελούμενοι είχαν κάποια επαφή ή είχαν
ανταλλάξει κάποια ιδέα. Και στην περίπτωση του “ΑΡΜΕΝΙΚΟΥ ΤΟΝΙΡ” ξεκίνησαν οι απαιτούμενες
προσπάθειες εύρεσης κατάλληλου χώρου. Και σε αυτή την περίπτωση είχαν να αντιμετωπιστούν επίσης
πολλοί κίνδυνοι. Χαρακτηριστικά αναφέρω ότι προχθές, είχε δρομολογηθεί να κλείσει μία συμφωνία, αλλά
τελικά διαπιστώθηκε ότι οι ενδιαφερόμενοι θα υπέγραφαν μια συμφωνία καταβάλλοντας ένα ποσό, το
οποίο στη συνέχεια θα έχαναν. Και εδώ μπήκαμε σε μια διαδικασία, ώστε να τους αποτρέψουμε να κάνουν
μία τέτοια κίνηση. Το καλό ωστόσο είναι ότι μόλις εχθές, οι ενδιαφερόμενοι προχώρησαν με έναν άλλο χώρο
που βρέθηκε εν τω μεταξύ και υπέγραψαν το σχετικό μισθωτήριο.
Μια άλλη πρωτοβουλία είναι ο «ΜΠΑΞΕΣ», πάλι μία πρωτοβουλία που αφορά ένα μεζεδοπωλείο, το
οποίο θα βασίζεται κυρίως στην σπιτική κουζίνα, διοργανώνοντας μουσικές παραστάσεις. Το όλο concept του χώρου είναι ορισμένες ιδιαίτερες γεύσεις και η όλη διακόσμηση θα αποτελείται από αρωματικά
φυτά. Πρόκειται για μια ομάδα τριών αρχικά ενδιαφερόμενων, οι οποίοι ψάχνουν να βρουν και άλλους
συνεργάτες, προκειμένου να δημιουργήσουν μια Κοιν.Σ.Επ.
Υπάρχουν και άλλες πρωτοβουλίες τις οποίες θα σας παρουσιάσει ο συνεργάτης μου, που έχει δουλέψει ο
ίδιος με αυτές, και θα συνεχίσει ολοκληρώνοντας με το κλείσιμο την όλη παρουσίαση.
Από εμένα ευχαριστώ πολύ!
Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης Οικονομολόγος Σύμβουλος Επιχειρηματικότητας – Συνεργάτης ΑΣ
ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ
Θα ήθελα να δώσω τις ευχαριστίες, τα συγχαρητήρια και τις ευχές γενικά αν και συνηθίζεται αυτές να
36
δίνονται στο τέλος. Παίρνω τη σκυτάλη από το Γιώργο να συνεχίσω γενικά με κάποια παραδείγματα από
τη δουλειά που κάναμε όλο αυτό το διάστημα με τα παιδιά. Απλά θα ήθελα να αναφέρω ότι βλέπετε ένα
δείγμα στην ουσία από τη δουλειά που έχει γίνει, καθώς είναι και άλλοι σύμβουλοι, εκτός από εμάς, που
έχουν δουλέψει σε παρόμοιο αντικείμενο με μας, που έχουν κάνει παρόμοιες διαδρομές. Στο πλαίσιο αυτό,
θα έχετε την ευκαιρία και τη δεύτερη μέρα να δείτε μία σχετική παρουσίαση από τον κο Κωστή Σπανό.
Στις δικές μου περιπτώσεις ωφελουμένων και στις ιδέες γενικά που αναπτύξαμε με τα παιδιά, μία από τις
πιο ενδιαφέρουσες ήταν το «Γαστρονομικό Παντοπωλείο Γευσιθέα». Μαζί με τον Φώτη Σ. και τον Γιώργος
Ε., που στην ουσία ήτανε παιδιά με ουσιαστικές ιδέες, με καινοτομίες, με πολλά ανάλογα άλλα στοιχεία,
δουλέψαμε πάνω στην ιδέα λοιπόν του παντοπωλείου. Προσπαθήσαμε γενικά να τα βάλουμε σε μία τάξη
και να προσδιορίσουμε την υπηρεσία και το προϊόν που θα προσφέρουμε. Μετά να προχωρήσουμε λίγο,
να δούμε πως λειτουργούν άλλες παρόμοιες επιχειρήσεις και γενικότερα να κάνουμε μία έρευνα αγοράς.
Έτσι έχουμε προχωρήσει σε κοστολόγηση και σε ένα ολοκληρωμένο πλάνο το οποίο θα το παρουσιάσουμε,
καλώς εχόντων, την επόμενη εβδομάδα στα παιδιά. Έχω αναφέρει σαν περιγραφή ότι, η φιλοσοφία στην
ουσία της επιχείρησης είναι η προσφορά προϊόντων υψηλής ποιότητας, τα οποία δεν τα βρίσκει εύκολα
κανείς στα σούπερ μάρκετ, διαλεχτά προϊόντα στην ουσία τους, (το ένα κομμάτι είναι αυτό, το εμπορικό)
και το άλλο κομμάτι είναι της εστίασης, όπου θα προσφέρονται κάποια πιάτα, με βάση τα προϊόντα που
θα πωλούνται. Συνδυάζει δηλαδή το εμπορικό κομμάτι και το κομμάτι της εστίασης. Αναφορικά με την
περιγραφή, για να μην φανερώσω και το σύνολο της ιδέας, αναφέρονται κάποιες λέξεις, επηρεασμένος
από μία συνάντηση που είχαμε με τον Φώτη και τον Γιώργο και στο κλείσιμο της, ο Φώτης ξεκινάει να
μου διαβάζει ένα ολόκληρο μανιφέστο από 200-300 λέξεις που περιέγραφε τι θα ήθελε ή φανταζόταν να
έχει μέσα η επιχείρηση. Επιλέγοντας λοιπόν μερικές από αυτές, στην ουσία παρουσιάζουμε την ιδέα. Πίσω
από κάθε λέξη βέβαια, κρύβεται κάποια συγκεκριμένη δράση η οποία έχει αναπτυχθεί. Η μία ιδέα ήταν, η
«Γευσιθέα», που δουλέψαμε μαζί με αυτά τα παιδιά.
Η άλλη ιδέα αφορά ατομική επιχείρηση και αναπτύχθηκε μαζί με τον Κωνσταντίνο Γ., ο οποίος έχει τελειώσει
γραφιστική και μοιάζει να ξέρει γενικά την τέχνη. Σχεδιάζει λογότυπα, τα λογότυπα που βλέπετε τα έχει
σχεδιάσει μόνος, ενώ δουλεύει με φίλους, γνωστούς και αυτό που ήθελε ήταν να οργανώσει την υπηρεσία
και το προϊόν. Τον ενδιαφέρει να ανοίξει μία επιχείρηση, όχι άμεσα, αλλά θέλει να έχει ένα έτοιμο πλάνο.
Δεδομένου ότι δεν υπάρχει περίπλοκη αδειοδοτική διαδικασία σε μία τέτοια δραστηριότητα, καταστρώνουμε
το σχέδιο μας, ώστε, όταν αποφασίσει ο Κ. να βγει στην αγορά, να έχει ένα «μπούσουλα», έναν οδηγό, μία
κατεύθυνση για το πώς θα «πουλά» και γενικά πώς θα διοικεί την επιχείρησή του.
Συγκεντρώνοντας όλη την εμπειρία γενικά, από τις επαφές που είχαμε με τους ωφελούμενους και όλες τις
συναντήσεις που είχαμε κάνει, κι όλα τα προβλήματα που προέκυψαν, συγκεντρώσαμε κάποιες βασικές
προϋποθέσεις που πρέπει να υπάρχουν σε κάποιον/κάποιους που αποφασίζουν να δραστηριοποιηθούν
επιχειρηματικά.
Πρώτα από όλα πρέπει να υπάρχει επιχειρηματική ιδέα η οποία να έχει απαραίτητα - όσο δύσκολο και αν
είναι αυτό είναι πολύ σημαντικό όμως- στοιχεία καινοτομίας. Χαρακτηριστικά μπορώ να πω ότι ένας ορισμός
της επιχειρηματικότητας είναι «ένα ταξίδι αναζήτησης καινοτόμων ιδεών». Στην ουσία, κατά κάποιο τρόπο
αυτό κάναμε και στην πορεία του «Επιχειρείν». Αναζητούσαμε συνέχεια, πως μπορούμε να εισάγουμε,
έστω κάποια καινοτομικά χαρακτηριστικά, στην υπηρεσία, στο προϊόν, γενικά στον τρόπο οργάνωσης της
επιχείρησης, μέσα στο πλαίσιο γενικά της λειτουργίας. Βασική η επιχειρηματική ιδέα, όπως επίσης βασική,
η υποστήριξη συγγενών και φίλων. Οικονομική, ψυχολογική; Οικονομική από συγγενείς, ψυχολογική από
φίλους, απαραίτητα στοιχεία. Ένα αρχικό κεφάλαιο, επίσης, γιατί ωραία σχεδιάζουμε τις ιδέες, πρέπει να
υπάρχει κεφάλαιο για να ξεκινήσει κάποιος και να πραγματοποιήσει το όνειρό του.
Η τοποθεσία και η έδρα της επιχείρησης, παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Είναι πολύ σημαντικό, εφόσον
υπάρχουν τα προηγούμενα που αναφέραμε και εφόσον αποφασίσαμε να δραστηριοποιηθούμε σε ένα τομέα,
να κάνουμε μία έρευνα αγοράς, μία στρατηγική έρευνα αγοράς, να δούμε ποια περιοχή προσφέρεται για να
στήσουμε την επιχείρησή μας. Τι ανταγωνισμός υπάρχει, αν υπάρχουν άλλοι ανταγωνιστές που προσφέρουν
παρόμοια προϊόντα, παρόμοιες υπηρεσίες στην περιοχή. Είναι απολύτως απαραίτητο να κάνουμε μία πολύ
καλή έρευνα αγοράς. Και τη καλύτερη επιχείρηση του κόσμου να έχεις, αν είναι κρυμμένη σε μία περιοχή,
είναι καταδικασμένη. Αναζήτηση για Προγράμματα χρηματοδότησης, φυσικά. Η επιχειρηματική ιδέα, πρέπει
37
να μπει σε ένα πρόγραμμα χρηματοδότησης. Μέσω του ΟΑΕΔ ή μέσω του ΕΣΠΑ. Υπήρχε ένα πρόγραμμα
χρηματοδότησης μέσω του ΟΑΕΔ που ευνοούσε ατομικές επιχειρήσεις. Δεν υπήρχε όμως, από την άλλη
πλευρά για τις Κοιν.Σ.Επ.. Θα ήταν ευχής έργο, αν γενικά οι δράσεις των ΤΟΠΕ-ΚΟ συνδυάζονταν με ένα
πρόγραμμα χρηματοδότησης για τις δράσεις των Κοιν.Σ.Επ., δεδομένου ότι έχουν προδιαγραφεί από το
2013.
Κάτι τελευταίο και πολύ σημαντικό. Προσωπική εργασία και διάθεση. Εφόσον έχουμε όλα τα άλλα, πρέπει
να είμαστε αποφασισμένοι, να έχουμε υπομονή, και επιμονή. Πρέπει να έχουμε διάθεση «να τρέξουμε»
με τις υπηρεσίες, γενικά και ανάλογα με το αντικείμενο της επιχείρησης, όσο πιο πολύπλοκο είναι, τόσο
περισσότερο «τρέξιμο» θα έχουμε.
Αυτές είναι οι βασικές απαραίτητες προϋποθέσεις, που γενικά πρέπει να υπάρχουν πριν την έναρξη. Αν
υπάρχουν όλες αυτές οι προϋποθέσεις, ένα αποτέλεσμα, που θα μπορούσαμε να παρουσιάσουμε , θα ήταν
ένας παραδοσιακός ξενώνας στο κέντρο της Αθήνας. Ο ‘Άρης μαζί με τη Συμμέλα είναι απόφοιτος τους
ΚΕΘΕΑ, εκτός της ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ γιατί δεν είχε κάρτα ανεργίας εκείνη την περίοδο και δεν μπορούσε να
ενταχθεί στο πρόγραμμα. Ζήτησε βοήθεια, απευθύνθηκε στο ΚΕΘΕΑ, και το ΚΕΘΕΑ προσφέρθηκε εθελοντικά
να τον βοηθήσει. Μου έδωσε την ευκαιρία και την ευχαρίστηση να κάνουμε κάποιες συναντήσεις μαζί με
τα παιδιά, που είχαν την ιδέα αρχικά για ένα Hostel. Χωρίς να έχουν κάνει κάποια απαραίτητη διερεύνηση,
όσον αφορά τη διαδικασία, την νομική μορφή, κυρίως μόνο στο κομμάτι της τοποθεσίας. Μέσα λοιπόν από
τρεις, τέσσερις, πέντε συναντήσεις συνολικά, καταφέρανε τα παιδιά, βάλανε σε μία τάξη, που πρέπει να
πάνε, πρέπει να πάνε στον ΕΟΤ, πρέπει να πάνε στον ΟΑΕΔ, να πάρουνε αυτές τις εγκρίσεις, να ανοίξουν με
αυτή τη μορφή, με αυτό το τρόπο, διαχειριστής θα είναι ο τάδε, πράγματα που με αυτές τις συναντήσεις τα
προσδιορίσαμε. Όταν ξεκίνησε το «τρέξιμο» ο ‘Άρης με τη Συμμέλα μετά από τρεις βδομάδες ξαναβρεθήκαμε
και κάναμε το επιχειρησιακό πλάνο για τον ΟΑΕΔ, για να πάρουν την χρηματοδότηση και έτσι έκαναν την
αίτηση. Σήμερα τα παιδιά αυτά έχουνε κάνει έναρξη, και έτυχε μάλιστα ένα Σάββατο, που ήμουν στο
κέντρο και πέρασα από το Εξάρχεια, (Μεθώνης 13) να τους επισκεφτώ και πραγματικά εντυπωσιάστηκα.
Εντυπωσιάστηκα με το πως είχαν προχωρήσει, ενώ εγώ νόμιζα ότι θα ήταν σε κάποιο αρχικό στάδιο.
Βλέπετε και τις φωτογραφίες, οι οποίες δεν απέχουν καθόλου από την πραγματικότητα. Πραγματικά, δεν
είναι οι φωτογραφίες που βλέπουμε σε κάποιες τουριστικές ιστοσελίδες, και όταν πας βλέπεις άλλα. Αυτά
που βλέπετε, αυτά είδα και εγώ εκεί. Μία εξαιρετική δουλειά, ένας παραδοσιακός ξενώνας μέσα στο κέντρο
της Αθήνας, με πολύ διάθεση και πολύ μεράκι. Και επιπλέον, μέσα από αυτή την επιχείρηση, προκύπτουν
και συνεργασίες, για παράδειγμα, όπως κουβεντιάζαμε και με τον Άρη, ενδεχομένως να συνεργαστούν και
με το Σάρωθρον, άλλη επιχείρηση, η οποία έχει συσταθεί μέσα από την ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ προκειμένου να
παρέχει υπηρεσίες καθαριότητας στον παραδοσιακό ξενώνα.
Θα ήθελα σύντομα να αναφερθώ σύντομα σε προϋποθέσεις μετά την έναρξη: Παρακολουθούμε και
επικαιροποιούμε το επιχειρησιακό μας σχέδιο.
Πολύ προσεκτική επιλογή, στην επιλογή των συνεργατών. Είναι πολύ σημαντικά στοιχεία, απαραίτητα για
την βιωσιμότητα της επιχείρησης. Με τους συνεργάτες πρέπει γενικά να υπάρχει χημεία και να υπάρχει
γενικά δυνατότητα επικοινωνίας. Είναι πολύ σημαντικό πράγμα.
Σχέδιο μάρκετινγκ και σχέδιο γενικά προώθησης και προβολής. Το καλύτερο προϊόν να έχουμε, την καλύτερη
υπηρεσία, αν δεν μπορούμε να την προωθήσουμε και αν δεν έχουμε πελάτες, είναι επίσης καταδικασμένη.
Αφοσιωμένους πελάτες. Για αρχή, στην έναρξη προσπαθούμε να φτιάξουμε ένα κύκλο πελατών σταθερό.
Είναι πολύ σημαντικό γενικά να υπάρχει μία βάση για την επιχείρηση, με πελάτες αφοσιωμένους, να ξέρουν
ότι για το τάδε προϊόν, για την τάδε υπηρεσία, θα απευθυνθούν στον Ά., θα απευθυνθούν στο Γ. και στον
καθένα, γενικά.
Προγράμματα χρηματοδότησης. Τα παρακολουθούμε γενικά, εφόσον βγαίνει κάποιο πρόγραμμα μέσα από
το ΕΣΠΑ. Δεν βγαίνει τόσο συχνά, αν και αυτό δε σημαίνει ότι δεν πρέπει να τα παρακολουθούμε.
Και φυσικά, η προσωπική εργασία και διάθεση, παραμένει εκεί που πρέπει να παραμένει. Στην ίδια ένταση.
Προβλήματα και ανησυχίες που γενικά συναντήσαμε, μέσα από τις συναντήσεις και μέσα γενικά από την
πορεία της συμβουλευτικής υποστήριξης με τα παιδιά:
38
Μη ύπαρξη αρχικού κεφαλαίου. Σε αρκετές περιπτώσεις, σχεδιάζουμε την ιδέα, την φτάνουμε μέχρι ένα
σημείο, επειδή δεν υπάρχει η δυνατότητα έναρξης, θα μείνει εκεί. Παρόλα αυτά βέβαια, θα μείνει ένας
καλός οδηγός, ώστε, όταν βρεθεί το κεφάλαιο να ξεκινήσει κάποιος να δραστηριοποιηθεί.
Δυσπιστία περίγυρου για τη εργασία των ατόμων που εντάσσονται στις ευπαθείς ομάδες. Το αντιμετωπίσαμε,
το ζήσαμε. Οι τράπεζες και οι μεγάλοι χορηγοί, δυστυχώς δεν έδωσαν το παρόν στην όλη προσπάθεια.
Μόνο μία τράπεζα, χαρακτηριστικά, υποτίθεται ότι έδινε κάποια δάνεια με καλές προϋποθέσεις, για τέτοιες
ομάδες, για ειδικές ομάδες πληθυσμού. Δεν ήταν καθόλου συνεργάσιμη.
Δυσκίνητοι κρατικοί χρηματοδοτικοί μηχανισμοί, και μηχανισμοί αδειοδότησης. Και όπως αναφέρθηκε,
το πλαίσιο των Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων, το οποίο δεν υπάρχει και αναμένεται για όλες
αυτές τις Κοιν.Σ.Επ., που βγαίνουν στο προσκήνιο.
Το τελευταίο κομμάτι της παρουσίασή μου, αφορά γενικά, εμπειρίες, εντυπώσεις δικές μας από την
συνεργασία μας με του ωφελούμενους και από κοινού με τον κο Γιώργο Λύτρα θα πούμε κάποια πράγματα.
Γενικά πριν ξεκινήσουμε τις συναντήσεις, υπήρχε μία επιφυλακτικότητα. Θα είναι συνεργάσιμα τα παιδιά,
θα έρχονται στις συναντήσεις, θα έχουν ιδέες, θα τα κάνουμε όλα εμείς, θα μας βοηθήσουν; Υπήρχε γενικά
μία ανησυχία. Πολλοί από εμάς, είχαν μικρή εμπειρία σε ειδικές ομάδες πληθυσμού και στη πορεία υπήρχε
σχετική δυσκολία γενικά στην ανάδειξη των ιδεών. Δηλαδή, πολλές φορές συνάντησα περιπτώσεις, όπου
τα αντικείμενα και οι ιδέες άλλαζαν από τη μία συνάντηση στην άλλη και άλλαζε έτσι όλος ο σχεδιασμός.
Γενικά υπήρχε μία δυσκολία στο να καταλήξεις σε αυτό που ήθελαν να κάνουν πραγματικά. Και υπήρχε
προβληματισμός, όπως αναφέρθηκε, για την δημιουργία επιχειρήσεων χωρίς αρχικό κεφάλαιο, σε μία
τέτοια συγκυρία. Πολλά από αυτά διαψεύστηκαν, πάρα πολλά. Επίσης, βρήκαμε συνεργάτες και φίλους. Και
ήταν πολύ βασικό αυτό. Στην πορεία της συμβουλευτικής αναπτύχθηκε έτσι και μία σχέση φιλική και πέρα
από τις συναντήσεις, και ξέρουν τα παιδιά - οι ωφελούμενοι- ότι και πέρα από την ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ είμαστε
και στη διάθεσή τους για ότι χρειαστούν. Και μακάρι να υπάρχει και κάποια τέτοια δομή, όπως υπάρχει
η διάθεση από το ΚΕΘΕΑ να κάνει και από τους άλλους φορείς, να προσφέρεται αυτή η δυνατότητα και η
υπηρεσία στα παιδιά, ώστε και στη συνέχεια να υποστηριχθούν.
Βρήκαμε συνεργάτες με έντονες ανησυχίες και προβληματισμούς. Αλλά και με πολλή θέληση και πολλή
ενεργητική συμμετοχή. Το ποσοστό συμμετοχής απ’ την εμπειρία μου γενικά και σε άλλα ΤΟΠ-ΕΚΟ- και η
ταύτιση των ωφελούμενων με το πρόγραμμα αρκετά υψηλά. Κυριολεκτικά, ξεχάσαμε την έννοια της ευπαθούς
ομάδας. Αυτό που θέλουμε να πούμε και να σημειωθεί είναι ότι στη πλειοψηφία των περιπτώσεων, είτε μας
λέγατε ότι έχουμε να απευθυνθούμε σε αυτά τα άτομα, ως πρώην χρήστες είτε όχι, ήταν το ίδιο και το αυτό.
Δεν έπαιζε κανένα ρόλο. Βρήκαμε πολλές καινοτόμες επιχειρηματικές ιδέες, τις αναπτύξαμε και με πολλά
από τα παιδιά θα συνεχίσουμε και θα είμαστε μαζί τους και μετά τη λήξη του προγράμματος.
Συνοψίζοντας, όλα αυτά τα σημεία, καταλήγουμε στο συμπέρασμα, ότι ήταν μια τεράστια εμπειρία για
μας η συμμετοχή μας και να δώσουμε συγχαρητήρια αφενός στη Σύμπραξη και στο ΚΕΘΕΑ ως συντονιστή,
για την οργάνωση, για την υλοποίηση, για όλη τη λειτουργία, γενικά, η οποία ήταν άψογη. Καλή επιτυχία
στα παιδιά, που έχουνε βρει δουλειά, που ψάχνουν δουλειά, που ξεκινάνε την επιχείρηση και το ταξίδι
συνεχίζεται. Σας ευχαριστώ πολύ.
Συντονίστρια: Σπυριδούλα Γιατρά
Ευχαριστούμε πάρα πολύ και τον κο Πέτρο Πρωτοπαπαδάκη και τον κο Γιώργο Λύτρα. Για άλλη μία φορά θα
πω ότι τελικά, πρώτα εμείς και μετά οι υπόλοιποι. Έχω κρατήσει, έχω ακούσει, τη λέξη καινοτομία, η οποία έχει
ειπωθεί αρκετές φορές και θα ήθελα έτσι, πολύ σύντομα, και λίγο παραπάνω κάπως δηλαδή. «Καινοτομία», μια
λέξη που στο χώρο της θεραπείας δεν πολυχρησιμοποιείται θα’ θελα έτσι λίγο να μας το πείτε παραπάνω γιατί το
άκουσα και από το Βασίλη και από εσάς και από το Γιώργο. Και επίσης θα ήθελα να σημειώσω κάτι ακόμα που
κράτησα, ο Γιώργος που είπε στην αρχή της εισήγησης του, «διαισθανθήκαμε». Και θα είχε πολύ ενδιαφέρον,
γιατί συνδέεται με στοιχεία τα οποία προέρχονται από τη θεραπεία όλα αυτά τα παιδιά έχουν, όλο αυτό τον
καιρό, πριν φτάσουν εδώ. «Διαισθανθήκαμε», δηλαδή, κάποια στοιχεία σας έδωσαν, τα οποία έχουν προαχθεί
και έχουν αναπτυχθεί μέσα από μία διαδρομή που έκαναν. Τι ακριβώς;
39
Γιώργος Λύτρας, Σύμβουλος Επιχειρηματικότητας
Η αλήθεια είναι ότι δεν έχουμε ξανασυνεργαστεί με ευπαθείς ομάδες σε αυτό το επίπεδο. Εγώ προσωπικά
δεν έχω τη μεγάλη εμπειρία με ευπαθείς ομάδες. Αλλά έχω μία εμπειρία με ανθρώπους που θέλανε
να κάνουνε μία επιχείρηση. Στην πορεία διαπίστωσα ότι, δεν υπάρχει καμία απολύτως διαφορά. Δεν
διαπίστωσα δηλαδή, ότι θα μίλαγα μία άλλη γλώσσα. Αντιμετώπισα ενδιαφερόμενους με τους οποίους
μίλησα την ίδια γλώσσα μαζί με κάποιον ο οποίος, θα ενδιαφερόταν να κάνει μία επιχείρηση και δεν
εντάσσεται σε κάποια ευπαθή ομάδα. Στην αρχή λοιπόν, αν και ήμασταν επιφυλακτικοί, αυτό διαψεύστηκε
στη συνέχεια. Για να καταφέρουμε όμως να κάνουμε κάποιες ιδέες να πάνε ένα βήμα παραπάνω,
προσπαθήσαμε να διαισθανθούμε και να συνυπολογίσουμε ένα σύνολο από παραμέτρους. Εκεί εξετάσαμε
τόσο απλά κριτήρια όσο κι πιο πολύπλοκα. Εξετάσαμε την δυνατότητα κάποιου, σε σχέση με το παρελθόν
του και ιδιαίτερα ως προς τα ιδιαίτερα γνωρίσματα και την επαγγελματική του σταδιοδρομία. Δηλαδή, σε
αυτό που είχε στο μυαλό του αν είχε κάποια σχέση στο παρελθόν με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο. Είδαμε
ανθρώπους, που είχαν όντως και επιχείρηση, είχαν δουλέψει σε επιχείρηση αντίστοιχη σε αυτό που είχαν
στο μυαλό τους να κάνουν. Δεν εξετάσαμε καθόλου το παρελθόν τους ως προς το μέρος της “ευπάθειας”.
Εγώ, ειλικρινά, μιλάω, έχω μέχρι στιγμής δει πάνω από 50 ενδιαφερόμενους και δεν ξέρω ποιο είναι το
πρόβλημα ευπάθειας ακριβώς αλλά και δεν με ενδιέφερε να το μάθω κιόλας. Γιατί στη πορεία συζητήσαμε
κυρίως άλλα ζητήματα, αυτά για τα οποία, μας κάλεσε η ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ να συζητήσουμε. Διαισθανθήκαμε
και εξετάσαμε διάφορες παραμέτρους και κριτήρια. Για παράδειγμα ένα κριτήριο ήταν κατά πόσο ερχόταν
ή δεν ερχόταν ένας ωφελούμενος στις συναντήσεις. Είδαμε άτομα τα οποία ήρθαν μία φορά και δεν
ξαναεμφανιστήκανε. Υπήρχαν ενδιαφερόμενοι οι οποίοι καλούντουσαν 3-4 φορές έως ότου κανονιστεί ένα
ραντεβού μαζί τους. Υπήρχαν από την άλλη ενδιαφερόμενοι που ήταν εκεί κάθε φορά, για να πάμε ένα
βήμα παραπάνω. Εξετάσαμε και διαισθανθήκαμε τον βαθμό που κάποιος μπορεί να κάνει lead μία ομάδα.
Προσωπική μου άποψη είναι ότι, αν και είναι πολύ διάχυτη η έννοια της Κοιν.Σ.Επ., όποια μορφή και να
πάρει μία επιχείρηση, είτε είναι ατομική και έχει υπαλλήλους, είτε είναι Κοιν.Σ.Επ. Π, είτε είναι οποιαδήποτε
άλλη μορφή, πάντα χρειάζεται ή ένας ή περισσότεροι να κάνουν lead την ομάδα. Αν δεν υπάρχουν αυτοί, το
εγχείρημα κάποια στιγμή θα καταπέσει. Άλλα κριτήρια ήταν η συνοχή στην σκέψη και στην ιδέα. Ανέφερα
3-4 απλές παραμέτρους πως μας έκαναν να διαισθανθούμε πράγματα και να τα πάμε ένα βήμα παραπάνω
στην κάθε πρωτοβουλία.
Η καινοτομία, είναι μια έννοια και αρχή που προσπαθήσαμε να περάσουμε στους ενδιαφερόμενους, όχι
για να σκεφτούνε κάτι το εξωπραγματικό, κάτι που σαν χώρα δεν κάνουμε ή σε μία αγορά δεν υπάρχει
ακόμη. Αλλά αναφερθήκαμε σε κάτι στο οποίο θα μπορέσουμε να διαφοροποιήσουμε ή να κινήσουνε
το ενδιαφέρον του target group στο οποίο απευθύνονται. Κάτι στο οποίο, ως προς τον ανταγωνισμό, θα
είναι κάτι διαφορετικό. Δεν είναι απαραίτητο να είναι προς την εξωστρέφεια μιας επιχείρησης, μπορεί να
είναι και στην εσωτερική της οργάνωση. Μπορεί η καινοτομία για παράδειγμα να βρίσκεται στη γραμμή
παραγωγής. Προσπαθήσαμε ως προς την καινοτομία λοιπόν να βοηθήσουμε, να πάμε τις πρωτοβουλίες
ένα βήμα παρακάτω, προτείνοντας στους ενδιαφερόμενους του «ΜΠΑΞΕ» για παράδειγμα, όχι απλά να
δημιουργήσουν ένα μεζεδοπωλείο, αλλά να σκεφτούν ένα concept αυτού του μεζεδοπωλείου, το οποίο θα
«πουλήσει» και θα κερδίσει κόσμο. Η ιδέα που προέκυψε στη συγκεκριμένη επιχείρηση από μία ωφελούμενη
της ομάδας, ήταν η δημιουργία ενός χώρου όπου θα κυριαρχούσαν τα αρωματικά φυτά. Είναι κάτι που σαν
ιδέα, σου ακούγεται ωραία. Και επίσης μας είπε ότι αυτά θέλω να τα χρησιμοποιώ στο καθημερινό μου
φαγητό. Είναι μία καινοτομία.
Αυτά ως προς τις δύο αυτές διαστάσεις, της διαίσθησης και της καινοτομίας.
Συντονίστρια
Θέλει κάποιος από το κοινό να ρωτήσει κάτι;
Ερώτηση από το κοινό
Σχολιάστε μας την έννοια του Leader σε αντιδιαστολή με τον δημοκρατικό τρόπο διοίκησης μιας επιχείρησης.
40
Γιώργος Λύτρας, Σύμβουλος Επιχειρηματικότητας
Διευκρινίζεται ότι δεν είναι αντίθετα πράγματα. Η έννοια του “lead” δεν έχει να κάνει ότι “εγώ είμαι από
πάνω και οι άλλοι είναι από κάτω”. Σχετίζεται περισσότερο με το οργανωτικό και λειτουργικό πλαίσιο.
Κάποιος (ή κάποιοι) ο οποίος θα μπορέσει να συντονίζει και να “τραβάει” και τους υπόλοιπους. Άρα υπάρχει
μία διαφορετική αντίληψη σε σχέση με αυτό που είπα και σε σχέση με αυτό που καταλάβατε. Μπορεί να
μην το έδωσα να κατανοηθεί σωστά. Η έννοια του “lead”, δεν έχει να κάνει με την ιεραρχία, έχει να κάνει
περισσότερο με το job description και συγκεκριμένα, με το ότι κάποιος ή κάποιοι (μια ομάδα μιας και δεν
είναι απαραίτητο να είναι ένας), θα πρέπει να είναι αυτός/οί, ο οποίος θα διαχειρίζεται την οργάνωση και
την λειτουργία. Όταν αυξάνονται τα μέλη μιας επιχείρησης, π.χ. μιας Κοιν.Σ.Επ. (και αυτό το είδαν τα μέλη
της που δουλέψανε μαζί) είναι δύσκολο να συντονιστούν όλοι μαζί και ιδιαίτερα από τη στιγμή που τα
άτομα που κάνανε την καθημερινή δουλειά, σε πρακτικό ήταν 2 ή 3. Οπότε για την αποφυγή συγχύσεων,
ξεκαθαρίζεται ότι η έννοια του “lead” δεν έχει να κάνει με ιεραρχίες ή κάτι άλλο. Νίκο, αν θέλεις, πες κάτι.
Ν. Δ., ωφελούμενος ΑΣ ΕΠΕΧΕΙΡΕΙΝ
Ναι, θέλω να πω ότι οι αποφάσεις ούτως ή άλλως, της Κοιν.Σ.Επ, παίρνονται συλλογικά και ψηφίζονται. Δεν
υπάρχει κάποιος που αποφασίζει ή να διατάζει.
Γιώργος Λύτρας, Σύμβουλος Επιχειρηματικότητας
Ο Ν. είναι από τον «ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΝΔΕΤΗΡΑ». Και είναι ο άνθρωπος που εγώ θα βάφτιζα leader στην
συγκεκριμένη επιχείρηση, όχι γιατί είναι ο άνθρωπος που παίρνει τις αποφάσεις μόνος του, αλλά γιατί
παρακινεί αυτή την ομάδα, να πάει συνεχώς ένα βήμα πιο πέρα.
Βασίλης Χρονόπουλος, Οικονομολόγος
Αν μου επιτρέπετε πάνω σε αυτή τη παρατήρηση. Συμφωνώ με όλα όσα είπε ο συνάδελφος. Υπάρχει η εξής
παρεξήγηση. Πάρα πολλοί όροι στις κοινωνικές επιστήμες, μπορεί να είναι κοινοί, αλλά δεν σημαίνει πάντα
το ίδιο πράγμα. Παράδειγμα, αφού μιλάμε, το ανοίξαμε και το εξειδικεύσαμε ας το εστιάσουμε λίγο στη
καινοτομία το θέμα. Στη καινοτομία, για τον ηγέτη της καινοτομίας, ο ακαδημαϊκός όρος στο μάνατζμεντ έχει
να κάνει με τον innovation leader. Δεν έχει να κάνει με την αυταρχικότητα, ή με την τάση του στην εξουσία,
αλλά με το πόσο έχει αποδειχθεί, ότι όλοι οι οργανισμοί οι οποίοι καινοτομούν, σε οποιαδήποτε φάσμα των
εργασιών τους, έχουν κάποιον εκεί, ο οποίος πιστεύει πιο πολύ στην εισαγωγή της καινοτομίας και στην
ανάπτυξη της . Οπότε, μπορούμε να προχωρήσουμε.
«Επιχειρείν: Η εργασιακή συμβουλευτική σε θεραπευτικό πλαίσιο Απεξάρτησης».
Σούπου Μαρία, Συμβουλευτική Ψυχολόγος, ΨυχοθεραπεύτριαΕργασιακή Σύμβουλος Α.Σ.
ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ – Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής 18 ΑΝΩ – ΨΝΑ
Ο τίτλος αυτού του πάνελ, όπως ανέφερε και η κα Γιατρά στην αρχή, είναι «Προχωρώ και επιχειρώ. Από τη
σκέψη στην πράξη» και διαβάζοντάς τον, σκεφτόμουν πως από τη σκέψη στην πράξη, δεν πάει κανείς με ένα
και μόνο βήμα. Είναι μία απόσταση που χρειάζεται να διανύσει και υπάρχουν διαφορετικές διαδρομές τις
οποίες μπορεί να ακολουθήσει για να διανύσει αυτή την απόσταση. Άλλες ίσως γίνονται με πιο διστακτικά
βήματα και άλλες με πιο αποφασιστικά.
Σήμερα, θα ήθελα να μιλήσω για την εμπειρία παροχής εργασιακής συμβουλευτικής σε 31 ωφελούμενους
του 18 ΑΝΩ, δηλαδή άτομα απεξαρτημένα που έχουν ολοκληρώσει το θεραπευτικό πρόγραμμα, ή βρίσκονται
τώρα στην τελική του φάση, και να περιγράψω κάποια από τα στοιχεία που εμείς παρατηρήσαμε σ’ αυτές
τις διαφορετικές διαδρομές των ωφελούμενων από τη σκέψη στη πράξη. Η εργασιακή συμβουλευτική,
μέσα σε ένα θεραπευτικό πλαίσιο απεξάρτησης, έρχεται ως μία συνέχεια της θεραπευτικής πορείας των
41
ωφελούμενων, χτίζοντας πάνω σε όσα έχουν διερευνήσει αλλά και κατακτήσει μέσα στη θεραπεία τους.
Αποτελεί μία συνοδευτική υποστηρικτική υπηρεσία, που ναι μεν έχει στόχο την προώθηση και την ένταξη
στην αγορά εργασίας, ακόμα όμως και αν κάποιος δεν μπορέσει να βρει εργασία μέσα στα χρονικά όρια αυτού
του προγράμματος, του «Επιχειρείν», του δίνεται η δυνατότητα, μέσα από την εργασιακή συμβουλευτική,
να αποσαφηνίσει τους επαγγελματικούς του στόχους, να μάθει τεχνικές εύρεσης εργασίας, να μάθει να
παρουσιάζει τον εαυτό του σε πιθανούς εργοδότες και να ενισχυθούν τα δυνατά του κομμάτια, τα δυνατά
του σημεία, που πάνω τους μπορεί να βασιστεί, για να αναζητήσει κάποια δουλειά. Ένα από τα στοιχεία που
παρατηρήσαμε σε αρκετούς ωφελούμενους, είναι το στοιχείο της αμφιθυμίας. Αμφιθυμία σε σχέση με το τι
ακριβώς θέλουν να αποπειραθούν να κάνουν. Δηλαδή αν θέλουν να ξεκινήσουν κάποια ατομική επιχείρηση,
ή να ενταχθούν σε μία Κοιν.Σ.Επ., ή να αναζητήσουν μία εργασία με μικρότερες απαιτήσεις. Σίγουρα
υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που συμβάλλουν στην αμφιθυμία. Για να δώσω κάποια παραδείγματα,
μπορεί να είναι ένας άνθρωπος ο οποίος έχει μείνει εκτός εργασίας για πολλά χρόνια και από τη μία έχει την
επιθυμία να κάνει κάτι, από την άλλη δεν είναι καθόλου σίγουρος για το τι ακριβώς θα μπορούσε να κάνει
και ίσως αμφιβάλλει κιόλας για το αν μπορεί να εργαστεί. Η μη ολοκληρωμένη δευτεροβάθμια εκπαίδευση που μπορεί και αυτή να θολώνει το τι θέλει να κάνει
κάποιος και τι μπορεί στην πραγματικότητα. Επίσης, η έλλειψη δεξιοτήτων, που θα επέτρεπαν σε κάποιον να
μπορεί να εκμεταλλευτεί τις όποιες επαγγελματικές ευκαιρίες υπάρχουν αυτή τη στιγμή. Αυτοί οι παράγοντες
και άλλοι όπως και ο συνδυασμός παραγόντων σε κάποιους ωφελούμενους, φάνηκε να δημιουργούν
δισταγμό, σε σχέση με το πώς θα μπορέσουν να ανταποκριθούν σε μία εργασία και ίσως και αυτό να οδηγεί
κάποια άτομα στο να επιλέξουνε μία εργασία με μικρότερες απαιτήσεις, γιατί εκεί αισθάνονται πιο σίγουροι
ότι μπορούν να τα καταφέρουν, ενώ ουσιαστικά, δεν είναι αυτό που επιθυμούν να κάνουν. Σε αυτές τις
περιπτώσεις, μέσα από την εργασιακή συμβουλευτική, προσπαθήσαμε να εντοπίσουμε ποιός ακριβώς είναι
ο προβληματισμός του ωφελούμενου, να εξετάσουμε κατά πόσο αυτά που αναφέρει σαν εμπόδια ή ελλείψεις
μπορούν να ξεπεραστούν και με ποιο τρόπο, και να δώσουμε μία πιο σαφή κατεύθυνση στην αναζήτηση
εργασίας. Είναι πολύ ενθαρρυντικό και ευχάριστο, το ότι οι άνθρωποι που ξεκίνησαν με αυτή την αμφιθυμία
και με αυτή την ασαφή εικόνα του τι θέλουν να κάνουν, μπόρεσαν να εξετάσουν τις διάφορες εναλλακτικές
που έχουν και να καταλήξουνε με μεγαλύτερη σιγουριά σε κάποιον εργασιακό τομέα επικεντρώνοντας την
προσπάθεια αναζήτησης εργασίας σε αυτόν. Ή κάποιοι άλλοι αποφάσισαν να κάνουν κάποια εκπαίδευση
σε έναν τομέα στον οποίο υπάρχει μεγαλύτερη ζήτηση, άρα και μεγαλύτερη πιθανότητα να βρουν δουλειά.
Υπάρχουν και περιπτώσεις ωφελούμενων, οι οποίοι μέσα από αυτή τη διερεύνηση της αμφιθυμίας τους,
είδαν πιο καθαρά ότι δεν είναι έτοιμοι αυτή τη στιγμή να ψάξουν για δουλειά. Ότι υπάρχουν άλλα πράγματα,
άλλες προτεραιότητες στη ζωή τους, που χρειάζεται να ρίξουν βάρος, πριν αναζητήσουν κάποια εργασία.
Κάτι άλλο που είδαμε και ενδέχεται να συνδέεται με την αμφιθυμία, είναι η μη προσέλευση ορισμένων
ωφελούμενων στις συναντήσεις. Δε μιλάω εδώ για δικαιολογημένες απουσίες καθώς σε όλους μας μπορεί
να συμβεί κάτι και να μην μπορέσουμε να τηρήσουμε ένα ραντεβού, μιλάω για κάτι που παρατηρήσαμε να
συμβαίνει κατ’ επανάληψη και σε πολλές περιπτώσεις, δυσκολευτήκαμε να κάνουμε ακόμη και την αρχική
συνάντηση με κάποιον, το οποίο δημιουργεί ένα ερώτημα. Τι συμβαίνει με αυτούς τους ωφελούμενους, που
έχουν δηλώσει συμμετοχή στην ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ η οποία δεν είναι υποχρεωτική, έχει κανείς την επιλογή να το
κάνει ή όχι, αλλά τελικά δεν μπορούν να δεσμευτούν πιο συγκεκριμένα; Και εδώ υπάρχουν διαφορετικές
ερμηνείες. Ίσως κάποιος να αμφιβάλλει για το κατά πόσο μπορεί να βοηθηθεί μέσα από αυτές τις υπηρεσίες για
να βρει δουλειά, ίσως τελικά να μην αισθάνεται έτοιμος ο ίδιος να κάνει αυτή τη προσπάθεια. Δεν έχω κάποια
συγκεκριμένη ερμηνεία και σίγουρα είναι σύνθετο το θέμα. Το αφήνω περισσότερο σαν ένα ανοικτό ερώτημα,
το οποίο όμως πιστεύω πως είναι σημαντικό να διερευνηθεί περισσότερο για να κατανοήσουμε και τι συνέβη
σε αυτό το πρόγραμμα και τι θα μπορούσε ενδεχομένως να είχε γίνει διαφορετικά για να έχουν κινητοποιηθεί
και άλλοι άνθρωποι, αλλά και για τον σχεδιασμό αντίστοιχων τέτοιων προγραμμάτων στο μέλλον.
Υπήρξαν και ωφελούμενοι που μπήκαν με πιο σταθερά βήματα στην εργασιακή συμβουλευτική, με σαφή
εικόνα των ορίων τους, του τι θέλουν και τι μπορούν να κάνουν στον εργασιακό τομέα και τι όχι. Ωφελούμενοι
ιδιαίτερα κινητοποιημένοι, με τους οποίους εστιάσαμε περισσότερο σε τεχνικές εύρεσης εργασίας,
ενισχύοντας παράλληλα τις δικές τους ανεξάρτητες προσπάθειες για να βρουν δουλειά. Χαρακτηριστικό
παράδειγμα είναι, άτομα που έχουν ενταχθεί σε Κοιν.Σ.Επ. και δουλεύουν πάνω σε αυτό, αλλά παράλληλα,
θέλησαν να αξιοποιήσουν και την εργασιακή συμβουλευτική για να βρουν κάποια δουλειά ίσως πιο άμεσα,
μέχρι να ξεκινήσουν οι εργασίες των Κοιν.Σ.Επ.
42
Συνολικά, η εικόνα των ωφελούμενων που έχουμε δει 2 εργασιακοί σύμβουλοι στο 18 άνω, είναι η εξής.
Έχουμε δει 31 άτομα, 20 άντρες και 11 γυναίκες και μέχρι σήμερα, δηλαδή μέσα σε ένα διάστημα 2 μηνών
περίπου, έχουν πραγματοποιηθεί 76 συναντήσεις. 18 από τους 31 ψάχνουν για μία ολοκληρωμένη θέση
εργασίας, 11 ψάχνουν για υποαπασχόληση, ενώ 2 τελικά δεν αναζητούν εργασία. Από το σύνολο των
ατόμων, 8 άτομα είναι ενταγμένα σε Κοιν.Σ.Επ., 4 από αυτούς ασχολούνται αποκλειστικά με τις Κοιν.Σ.Επ.,
ενώ άλλοι 4 παράλληλα αναζητούν εργασία και υπάρχει και ένα άτομο το οποίο προσπαθεί να ξεκινήσει
μία ατομική επιχείρηση. Μέσα σε αυτό το διάστημα παροχής συνοδευτικών υποστηρικτικών υπηρεσιών,
4 ωφελούμενοι έχουν βρει εργασία. Στις συναντήσεις που κάναμε, παρότι οι εργασιακοί σύμβουλοι δεν
έχουν θεραπευτικό ρόλο, ήρθανε και πιο προσωπικά θέματα των ωφελούμενων, που έχουν να κάνουνε με
τη χρήση, αλλά και άλλους τομείς της ζωής τους.
Οι αναφορές σε αυτά τα πιο προσωπικά ζητήματα δεν μπορούν να αγνοηθούν, καθώς υπάρχει αλληλεπίδραση
μεταξύ των εμπειριών και των διαφορετικών ρόλων που έχουμε στη ζωή και οι αποφάσεις που παίρνουμε
σε σχέση με τα επαγγελματικά, δεν είναι ανεξάρτητες από οτιδήποτε άλλο μας συμβαίνει. Για παράδειγμα,
υπάρχουν ωφελούμενοι οι οποίοι μίλησαν για παλιότερες εργασιακές τους εμπειρίες, που φαίνεται να
έχουν χρωματίσει αρνητικά την εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους. Αυτή η αρνητική εικόνα, είναι πιθανόν
να επηρεάσει κάποιον και στο σήμερα, στις αποφάσεις που παίρνει σε σχέση με τον επαγγελματικό τομέα:
πώς θα είναι στη δουλειά του, πώς θα είναι με τους συνεργάτες του, πώς θα είναι με τους εργοδότες
του. Είναι λοιπόν, σημαντικό να συζητηθούν αυτά τα θέματα εφόσον τα φέρει κάποιος ωφελούμενος,
παραμένοντας όμως στο πλαίσιο της εργασιακής συμβουλευτικής και αναγνωρίζοντας πότε υπάρχει η
ανάγκη να συζητηθούν σε μεγαλύτερο βάθος και σε αυτές τις περιπτώσεις να παραπέμψει τον ωφελούμενο
στον ατομικό του θεραπευτή, καθώς ακόμα και όσοι έχουν ολοκληρώσει το πρόγραμμα, συνήθως έχουν μία
επαφή με τον θεραπευτή, τους πιο αραιή ή πιο συχνή. Συνοψίζοντας, θα ήθελα να τονίσω πως, καθώς η
ένταξη στην αγορά εργασίας, και είναι κάτι που ακούστηκε σήμερα, είναι βασικός στόχος των θεραπευτικών
προγραμμάτων απεξάρτησης, είναι σημαντικό, ολοκληρωμένες υπηρεσίες εργασιακής συμβουλευτικής
να είναι ενσωματωμένες στα προγράμματα και να παρέχονται συστηματικά, γιατί με αυτό τον τρόπο
εμπλουτίζεται η θεραπευτική παιδεία των ωφελούμενων και ενισχύεται η όλη προσπάθεια που έχουν κάνει
να απεξαρτηθούν και να επανενταχθούν.
Κλείνοντας, να πω πως χαίρομαι ιδιαίτερα που συμμετέχω στην ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ ως εξωτερικός συνεργάτης και
θέλω να ευχαριστήσω το 18 ΑΝΩ για αυτή την ευκαιρία και για τη συνεργασία, γιατί αισθάνομαι ότι και εμένα με
προχώρησε. Ξεκίνησα και εγώ με τους δικούς μου δισταγμούς και ερωτηματικά, για το πώς αυτό το πρόγραμμα
θα βοηθούσε στη πράξη και θα στήριζε ουσιαστικά ανθρώπους σε αυτό το τόσο δύσκολο κομμάτι της εργασίας
και μπόρεσα να δω τις δυνατότητες και τους δρόμους που άνοιξε σε ανθρώπους που έχουνε διαφορετικές
ανάγκες και επιθυμίες, ως προς την ένταξή τους στην αγορά εργασίας. Σας ευχαριστώ πολύ.
Συντονίστρια
Ευχαριστούμε και εμείς τη κα Σούπου, πάρα πολύ. Και για μας είναι τιμή και χαρά που δουλεύει κοντά μας
στο 18 ΑΝΩ με τα παιδιά προσφέροντας πολλά πράγματα, σχετικά με όλα αυτά που είπε. Έχω κρατήσει από
τη Μαρία να λέει «τι συμβαίνει με αυτούς τους ωφελούμενους που δεν έρχονται στα ραντεβού συνέχεια;»,
και ότι πολλές φορές φέρνουν προσωπικά ζητήματα στο ραντεβού που κάνει κάποιος μαζί της.
Μπορώ να σχολιάσω σχετικά με αυτό, να σκεφτώ και να πω ότι αυτά τα παιδιά- μέλη του προγράμματος
έχουν αρκετή αμφιθυμία. Σκέψεις σαν «να πάω, να μην πάω τι θα μου πει αυτός, και τι ξέρει αυτός» ,
είναι κάτι που τους χαρακτηρίζει, και βρίσκονται σε μετάβαση μέχρι να το απολέσουν. Σχετικά με τα
προσωπικά ζητήματα βέβαια, όταν αναπτύσσουν μία πάρα πολύ καλή σχέση με το σύμβουλο ,αυτό είναι
πολύ θετικό, γιατί αυτό αποδίδει τα μέγιστα, λογικό είναι να αναφερθούν και σε ένα ζήτημα πιο προσωπικό.
Η οικονομική ανεξαρτησία προϋποθέτει και τη συναισθηματική. Έτσι, και τα δύο πάνε μαζί. Από τη στιγμή
που ο συμβουλευόμενος αναπτύσσει θέματα απασχόλησης και εργασίας, σίγουρα θα πει και κάτι το οποίο
είναι και πιο συναισθηματικό και πιο ψυχολογικό. Θέλει κάποιος να κάνει κάποια ερώτηση σε αυτά που είπε
η κα Σούπου;
Ας συνεχίσουμε…
43
«Η σημασία της Συμβουλευτικής Σταδιοδρομίας για Ευάλωτες Ομάδες του Πληθυσμού»
Μυρτώ Ραφαηλίδου, Αντιγόνη Κατσάρα, Σύμβουλοι Επαγγελματικού Προσανατολισμού Α.Σ.
ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ
Μυρτώ Ραφαηλίδου, Σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ
Ονομάζομαι Μυρτώ Ραφαηλίδου. Η συνάδελφος Αντιγόνη Κατσάρα και εγώ είμαστε σύμβουλοι
σταδιοδρομίας στην Αναπτυξιακή Σύμπραξη «Επιχειρείν» και είδαμε ωφελούμενους που προέρχονταν από
το ΚΕΘΕΑ και από τον ΟΚΑΝΑ.
Το θέμα της παρουσίασής μας, αν και έχουν ήδη αναφερθεί αρκετά πράγματα, έχει να κάνει με τις θετικές
επιδράσεις της συμβουλευτικής σταδιοδρομίας για τις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού.
Πριν ξεκινήσουμε όμως να αναφερθούμε αναλυτικά στις επιδράσεις που εμείς εντοπίσαμε μέσα από την
εμπειρία μας στο πρόγραμμα, είναι σημαντικό να δούμε και κάποια ποσοτικά δεδομένα. Πώς τα πήγαμε
τελικά; Απέδωσαν οι προσπάθειές μας; Συνολικά είδαμε λοιπόν 48 ωφελούμενους. Από αυτούς, κατά τη
διάρκεια του προγράμματος 9 ωφελούμενοι βρήκαν εργασία. Μιλάμε για επιβεβαιωμένες προσλήψεις, κάτι
που είναι πάρα πολύ σημαντικό. Επίσης 16 ωφελούμενοι απασχολούνταν και συνεχίζουν να απασχολούνται,
οι περισσότεροι με ανασφάλιστη εργασία. Εδώ, θα ήθελα να κάνω μία παρένθεση. Δυστυχώς, η ανασφάλιστη
εργασία είναι μία πραγματικότητα στην Ελληνική αγορά εργασίας, ούτε μπορούμε να την αποκρύψουμε,
ούτε μπορούμε να την ωραιοποιήσουμε και να την βάλουμε κάτω από το χαλί. Το μόνο που μπορούμε να
κάνουμε είναι να την αναδείξουμε. Σημαντικό είναι ότι, από αυτούς τους 16 ανθρώπους, οι 4 βρήκαν εργασία
κατά τη διάρκεια του προγράμματος. Θέλουμε να πιστεύουμε, μεταξύ άλλων και με τη δική μας βοήθεια.
Άρα συνολικά, ένας στους τέσσερις ωφελούμενους, από αυτούς που είδαμε, βρήκε απασχόληση κατά τη
διάρκεια του προγράμματος. Αυτός ο δείκτης και μόνο, για εμάς, είναι επιτυχία, αν αναλογιστούμε ότι τα
ποσοστά ανεργίας στο δεδομένο πληθυσμό είναι συστηματικά πολύ υψηλότερα από το γενικό πληθυσμό.
Ο μέσος όρος των συναντήσεων ανά άτομο ήταν 5 με 6. Εδώ υπάρχει ένα αρκετά μεγάλο εύρος που έχει να
κάνει με τα ενδιαφέροντα του κάθε ωφελούμενου. Από τους κλάδους απασχόλησης που βρήκαν εργασία
τα άτομα είναι μεταξύ άλλων, εστίαση, πωλήσεις, μεταφορές, logistics κατασκευές. Αυτοί οι κλάδοι είναι
καθαρά και μόνο ενδεικτικοί.
Σχετικά τώρα με τις θετικές επιδράσεις της συμβουλευτικής σταδιοδρομίας, η πρώτη, πιο προφανής και
πιο σημαντική, είναι φυσικά το ότι οι ωφελούμενοι επανεντάσσονται στην αγορά εργασίας. Δεν βρήκα πιο
πρόσφατα στατιστικά στοιχεία, αλλά από τον απολογισμό του ΚΕΘΕΑ το 2011, 6 στους 10 ωφελούμενους
προγραμμάτων, δήλωσαν άνεργοι. Μιλάμε δηλαδή, για ένα ποσοστό ανεργίας 60%. Ας το σκεφτούμε λίγο,
6 στους 10 ανθρώπους που είτε είναι σε πρόγραμμα, είτε έχουν ολοκληρώσει το πρόγραμμα είναι άνεργοι.
Αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό και είναι ακόμη πιο σημαντικό να μπορέσουμε να το αντιμετωπίσουμε,
με όσα όπλα διαθέτουμε. Ένα από αυτά τα όπλα είναι το να μπορέσουμε να προσφέρουμε στα άτομα
αυτά αποτελεσματικές υπηρεσίες συμβουλευτικής σταδιοδρομίας. Άσχετα όμως με το αν βρουν ή δεν
βρουν κάποιοι δουλειά, το σίγουρο είναι ότι θα αυξηθεί η απασχολησιμότητά τους. Αυτό είναι κάτι πολύ
σημαντικό γιατί σαν έμμεση συνέργεια μεταξύ άλλων, όπως μας αναφέρει η διεθνής βιβλιογραφία
τουλάχιστον, είναι η μείωση του κινδύνου υποτροπής. Όταν μιλάμε για αύξηση της απασχολησιμότητας,
μεταξύ άλλων μιλάμε για θέματα όπως να αποκτήσουνε τα άτομα επιθυμητές εργασιακές δεξιότητες, να
αντιμετωπίσουνε θέματα όπως το εργασιακό τους άγχος, να αυξήσουνε την εργασιακή ικανοποίηση, αλλά
και να υιοθετήσουνε επιθυμητές εργασιακές συμπεριφορές. Επίσης κάτι πάρα πολύ σημαντικό που είδαμε,
είναι ότι μέσα από τη συμβουλευτική σταδιοδρομίας, μπορέσαμε να βοηθήσουμε αυτούς τους ανθρώπους
να αναπτύξουνε την επαγγελματική τους αυτοπεποίθηση. Ένα πολύ κοινό φαινόμενο που συναντήσαμε στις
συνεδρίες μας, είναι το ότι οι ωφελούμενοι, πολλές φορές δεν συνειδητοποιούσαν καν τις δεξιότητες που
διαθέτουν. Όταν ρωτάγαμε τι μπορείτε να κάνετε, τι έχετε κάνει μέχρι τώρα, σε τι είσαστε καλοί, μία πολύ
συνηθισμένη απάντηση ήταν, «τίποτα, δεν ξέρω, δεν είμαι καλός σε κάτι». Και μόνο το ότι καταφέραμε
να τους βοηθήσουμε να συνειδητοποιήσουν τις δεξιότητες που πραγματικά διαθέτουν είναι σημαντικό,
γιατί μέσα από αυτό, αλλάζει ολόκληρη η εικόνα που έχουν για τον ίδιο τους τον εαυτό. Έτσι και αυξάνεται
η εμπιστοσύνη που έχουν στον εαυτό τους και μαθαίνουν ότι μπορούν να βασιστούν στα πόδια τους.
Επιπλέον, η συμβουλευτική σταδιοδρομίας μπορεί να βοηθήσει να τεθούν ρεαλιστικοί και επιτεύξιμοι
στόχοι, κάτι το οποίο επίσης είναι πολύ σημαντικό. Γιατί αν συστηματικά οι ωφελούμενοι, αναλίσκονται στο
να κυνηγούν στόχους τους οποίους δεν μπορούν να επιτύχουν, είτε γιατί αυτοί δεν είναι ρεαλιστικοί, είτε
44
γιατί δεν είναι οι ενδεικνυόμενοι για τη δεδομένη κατάσταση στην αγορά εργασίας, τότε μοιραία νιώθουν
ένα αίσθημα ματαίωσης, σταματούν να προσπαθούν και παραιτούνται. Εμείς δεν το θέλουμε αυτό φυσικά,
εμείς θέλουμε να τους δείξουμε ότι υπάρχουν στόχοι οι οποίοι μπορούνε να είναι και πολύ πιο ρεαλιστικοί
και μέσα από την επιτυχία αυτών των στόχων να αυξηθεί και η εργασιακή τους ικανοποίηση.
Επίσης, κάτι ακόμη πιο σημαντικό, είναι ότι μέσα από τη συμβουλευτική σταδιοδρομίας, μπορούμε να
βοηθήσουμε τους ωφελούμενους - και θέλω να πιστεύω ότι κάποιους από αυτούς νομίζω τους βοηθήσαμε
- να δουν νέες εναλλακτικές ευκαιρίες, τόσο προσωπικής, όσο και επαγγελματικής ανάπτυξης. Και φυσικά,
να είμαστε εκεί δίπλα τους, τα πρώτα δύσκολα βήματα, ενεργά πια.
Κλείνοντας, η συμβουλευτική σταδιοδρομίας, έχει μία σειρά από θετικές επιδράσεις συνολικά, από το να
βοηθήσει τους ωφελούμενους να έχουν θετική στάση απέναντι στην εργασία, το να σταματούν να βασίζονται
στους άλλους, ακόμη και το να καλύψουνε ελλείψεις που τυχόν έχουνε σε γνώσεις και δεξιότητες.
Αντιγόνη Κατσάρα, Σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ
Θα σας μιλήσω συγκεκριμένα, για τους στόχους του προγράμματος «Επιχειρείν» αναφορικά με την
συμβουλευτική σταδιοδρομίας, συγκεκριμένα τι κάναμε εμείς σε αυτό το πρόγραμμα.
Στην πρώτη συνάντηση, το πρώτο μέλημά μας, ήταν να διερευνήσουμε τις ανάγκες του ωφελούμενου. Ποιο
είναι το αίτημα του; Έχει ξεκάθαρο αυτό που θέλει να κάνει; Συγκεκριμένα, τι βοήθεια θα ήθελε από εμάς;
Τι θέλει να πετύχει στον εργασιακό τομέα; Για κάποιους ωφελούμενους ήταν πολύ ξεκάθαρο τι ήθελαν
να κάνουν, ποιος τομέας εργασίας τους ενδιέφερε. Για κάποιους άλλους δεν ήταν τόσο ξεκάθαρο, ήταν
μπερδεμένοι, οπότε χρειαζόταν να γίνει μία διερεύνηση στο τι θα μπορούσαν να κάνουν.
Προχωρήσαμε συνειδητοποιώντας τα δυνατά και τα αδύναμα σημεία. Πώς γίνεται αυτό; Μέσα από την
συμβουλευτική, από τη συζήτηση. Μέσα από ερωτηματολόγια επαγγελματικού προσανατολισμού. Μέσα
από δραστηριότητες και ασκήσεις αυτογνωσίας. Διερευνήσαμε, ποια στοιχεία της προσωπικότητας είναι τα
πιο ισχυρά, ποια πράγματα μπορούν να κάνουν καλύτερα; Που είναι καλοί; Και πως θα μπορούσαν αυτά
να τα αξιοποιήσουν εργασιακά. Όπως είπε και η συνάδελφος, η πρώτη απάντηση, η πιο συνηθισμένη ήταν:
«Δεν είμαι κάπου καλός, δεν ξέρω να κάνω κάτι ιδιαίτερα» και στην πορεία, μέσα από τις ερωτήσεις τις δικές
μας: «Με τι έχεις ασχοληθεί; Που έχεις δουλέψει;», βγήκαν οι δεξιότητές τους και οι ικανότητές τους.
Προχωρήσαμε στην υιοθέτηση στόχων που μπορούσαν να πραγματοποιηθούν άμεσα. Δηλαδή, όταν υπήρχε αίτημα για
εργασία. «Ωραία, για να δούμε που μπορείς να βρεις δουλειά, σε ποιον τομέα με αυτά τα προσόντα που έχεις, σε τόσο
χρονικό διάστημα». Ή «Να δούμε τι μπορείς να κάνεις για να καλύψεις τα εκπαιδευτικά κενά που έχεις, προκειμένου
να βρεις την εργασία που θέλεις». Και ταυτόχρονα, διερευνήσαμε και προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε ένα όραμα
μακροπρόθεσμο. Πέρα από την εύρεση εργασίας άμεσα: «Πως φαντάζεσαι τον εαυτό σου σε δέκα χρόνια. Τι θα
ήθελες να πετύχεις;» Αυτό για μας ήταν πολύ σημαντικό. Κάποιοι ωφελούμενοι ξαφνιάζονταν ακούγοντας αυτό το
ερώτημα. Κάποιοι μας έλεγαν: «Δεν το είχα σκεφτεί ποτέ. Το θέμα μου είναι να λύσω το σήμερα. Δεν είχα σκεφτεί
ποτέ ότι θα μπορούσα να κάνω κάτι καλύτερο.» Κάποιοι άλλοι ήταν πιο συνειδητοποιημένοι. Έλεγαν: «Ναι, θέλω
να τελειώσω τη σχολή που είχα αρχίσει κάποτε, θέλω να μάθω μία τέχνη, θέλω να κάνω κάποια κατάρτιση και να
καταφέρω να εξειδικευτώ και να σταδιοδρομήσω στον τάδε τομέα.» Όλα αυτά, μπόρεσαν να γίνουν μέσα από ένα
εκπαιδευτικό πλάνο, με το οποίο ο ωφελούμενος, είχε την ευκαιρία να δει ξεκάθαρα τα βήματα που χρειάζεται να
γίνουν, προκειμένου να φτάσει στο στόχο του.
Και πρακτικά, τι άλλο κάναμε; Μάθαμε στους ωφελούμενους, τους βοηθήσαμε να μάθουν να παρουσιάζουν τους
εαυτούς τους γραπτά, με το βιογραφικό σημείωμα, με τη συνοδευτική επιστολή και προφορικά σε μία διαδικασία
συνέντευξης. Τόσο στο επίπεδο των ερωτήσεων, όσο και στο επίπεδο μη λεκτικής επικοινωνίας. Τι προσέχουμε
σε μία συνέντευξη. Και τους ενημερώσαμε σχετικά με τις ευκαιρίες που έχουν για κατάρτιση και εκπαίδευση.
Κάτι που τους έδωσε έτσι, νέες επιλογές. Επιλογές που δεν γνώριζαν. Όλα αυτά, προσπαθήσαμε να τα κάνουμε
ενθαρρύνοντας τους ωφελούμενους και χωρίς να τους κατευθύνουμε, χωρίς να είμαστε παρεμβατικοί. Πολλές
φορές, υπήρχαν προτάσεις που τους κάναμε, για παράδειγμα, η επιταγή εισόδου εργασίας είναι ένας τρόπος, να
μπει κάποιος για ένα πεντάμηνο στο χώρο εργασίας με χαμηλή αμοιβή. Είναι μία επιλογή. Κάποιοι ωφελούμενοι
δεν συμφωνούσαν με αυτό, δεν μπορούσαμε να πιέσουμε, εάν κάποιος δεν συμφωνεί, επειδή εμείς το θεωρούμε
σωστό για εκείνον. Μπορούμε απλά να το προτείνουμε. Και να περάσουμε έτσι στις προσωπικές μας εμπειρίες.
45
Μυρτώ Ραφαηλίδου, Σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ
Πριν πω τη δική μου προσωπική εμπειρία, εκείνο που θα ήθελα να πω, είναι να ευχαριστήσω τους
ανθρώπους που μου έδωσαν την ευκαιρία να συμμετάσχω στο πρόγραμμα. Δεν είχα προηγούμενη εμπειρία
από ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Και αυτό σημαίνει, ότι ίσως και να ήταν και για αυτούς ένα ρίσκο, να
εμπιστευτούν ανθρώπους δηλαδή, που δεν είχαν- όπως εγώ- εμπειρία από αντίστοιχες ομάδες πριν. Και να
ευχαριστήσω και τους ωφελούμενους, οι οποίοι και εκείνοι με εμπιστεύτηκαν και πίστεψαν ότι πραγματικά
μπορώ να τους βοηθήσω. Και θέλω να πιστεύω ότι και εκείνοι, όπως και εγώ, αποκομίσαμε μόνο θετικές
εμπειρίες από τη συμμετοχή μας στο πρόγραμμα.
Αν με ρώταγε κάποιος νέος συνάδελφος, «τι έχεις να μου πεις, έχεις να μου πεις κάποιες συμβουλές για
το τι πρέπει να προσέξω;» Θα ήθελα να σταθώ σε δύο τρία ενδεικτικά σημεία. Κάτι πολύ σημαντικό είναι
ότι, κατά τη διάρκεια των συμβουλευτικών συνεδριών- κάτι που έθεσε και η συνάδελφος πριν- πολλές
φορές προέκυπταν, πάρα πολύ έντονα συναισθήματα. Παραδείγματος χάριν, πολλές φορές οι ωφελούμενοι
εκμυστηρεύονταν πολύ δικές τους προσωπικές παρελθοντικές εμπειρίες, που είναι φυσικό- άνθρωποι
είμαστε και εμείς, δεν μπορούμε να ελέγξουμε τα συναισθήματά μας απόλυτα- μας επηρέαζαν. Ή εκείνοι,
από τη μεριά τους, μπορεί να ένιωθαν άγχος, ή ντροπή για κενά που είχαν στο βιογραφικό ή για δικές τους
προηγούμενες εμπειρίες. Αυτά τα συναισθήματα φυσικά, δεν μπορούμε ούτε να τα αποκρύψουμε, ούτε
να τα βάλουμε στην άκρη. Εκείνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να τα αξιοποιήσουμε δημιουργικά και
προς Θεού, δεν πρέπει να τα αφήσουμε να παρέμβουν στη δουλειά μας. Πολλές φορές όμως, στάθηκαν
μία αφορμή για να δουλέψουμε πολύ πιο αποδοτικά με αυτούς τους ανθρώπους και να φέρουνε τον
ωφελούμενο και τον σύμβουλο και πιο κοντά πολλές φορές. Καθώς είναι πολύ σημαντικό, ο σύμβουλος και ο
ωφελούμενος να έχουνε μία σχέση εμπιστοσύνης, όσο το δυνατόν πιο στενή, διαφορετικά δεν θα μπορέσει
να είναι αποδοτική η δική μας δουλειά.
Από την άλλη, όπως είναι λογικό, όλοι έχουμε αντιλήψεις, αρνητικά στερεότυπα, δικές μας ενδεχομένως
προσωπικές εμπειρίες. Αν θέλουμε να αναπτύξουμε το βασικό που είναι μια πολύ στενή σχέση χωρίς όρια,
μάλλον χωρίς τα σωστά όρια, να μην υπάρχουν προκαταλήψεις δηλαδή, είναι πολύ σημαντικό να τα βάλουμε
όλα αυτά στην άκρη. Όχι μόνο εμείς, αλλά και οι ωφελούμενοι. Κάποιοι από τους ωφελούμενους, ίσως
έτυχε να έχουν προηγούμενες αρνητικές εμπειρίες από την συμβουλευτική σταδιοδρομίας. Καλά τώρα, τι
να μου πεις και εσύ; Πώς να με βοηθήσεις; Είναι δική μας δουλειά, των συμβούλων, να μπορέσουμε να τους
εξηγήσουμε, πώς ακριβώς μπορούμε να τους βοηθήσουμε. Αλλά ακόμη πιο σημαντικό δεν είναι να τους
εξηγήσουμε, είναι να τους δείξουμε. Μόνο έτσι μπορούμε να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη τους. Για μένα,
ίσως από τις πιο σημαντικές προκλήσεις, την οποία έθιξε λίγο και στην αρχή και ο κος Κουτρουβίδης, ήταν το
ότι είχαμε να κάνουμε με ένα πληθυσμό που ήταν αρκετά ετερόκλητος.
Διαφορετικές ηλικίες, διαφορετικά φύλα, διαφορετικό εκπαιδευτικό υπόβαθρο, διαφορετικές εργασιακές
εμπειρίες. Εκείνο που έπρεπε να κάνουμε -και θέλω να πιστεύω ότι ανταποκριθήκαμε η συνάδελφος και
εγώ- είναι να προσφέρουμε απολύτως εξατομικευμένη προσέγγιση στον κάθε έναν. Κάθε ένας από τους
ωφελούμενους ήταν για εμάς μια μοναδική περίπτωση, είχε τις δικές του ανάγκες και χρειαζότανε ενδεχομένως
και διαφορετική βοήθεια από εμάς. Άρα συνολικά, το ότι εγώ προσωπικά δεν είχα προηγούμενη σχετική
εμπειρία με ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, θέλω να πιστεύω ότι τελικά δεν λειτούργησε αρνητικά, αλλά
αν μη τι άλλο, με βοήθησε και μένα να δω κάποια πράγματα και δεσμεύομαι από εδώ, αν αυτό είναι δυνατό,
ή αν υπάρχουν ωφελούμενοι που και στο μέλλον να χρειάζονται τη βοήθειά μου να την προσφέρω, έστω
και εθελοντικά.
Αντιγόνη Κατσάρα, Σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ
Λοιπόν, να διατυπώσω και εγώ την προσωπική μου εμπειρία. Στις πρώτες συναντήσεις, έντονη ήταν η
δυσπιστία που είχαν αρκετοί από τους ωφελούμενους, όσον αφορά σε αυτό που είπε και η Μυρτώ, πως
μπορούμε να τους βοηθήσουμε. «Ποιος είσαι; Τι μπορείς να κάνεις για μένα; Πώς μπορείς να με βοηθήσεις;»
Αυτό είναι μία εξαιρετική ευκαιρία για τον σύμβουλο, να το χρησιμοποιήσει ως εργαλείο, για να χτιστεί μία
σχέση εμπιστοσύνης. Για μας είναι το μυστικό μιας καλής εξέλιξης του ωφελούμενου, είναι να δημιουργηθεί
μία καλή σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ συμβούλου και ωφελούμενου. Αυτό τι σημαίνει. Ότι ο ωφελούμενος
46
μπορεί να εκφράσει και τα δυσάρεστα συναισθήματά του, όχι μόνο τα ευχάριστα, τις αμφιβολίες του, τους
προβληματισμούς και τις ανησυχίες και ο σύμβουλος, να είναι εκεί, να μπορέσει να τις ακούσει και να μπει
στη θέση του ωφελούμενου. Να δημιουργήσει ένα κλίμα ασφάλειας. «Ότι εδώ, ναι, μπορείς να μου πεις
τι σε προβληματίζει, τι θα ήθελες. Είμαι εδώ για να σε ακούσω, χωρίς να σε κατακρίνω.» Αυτή είναι η άνευ
όρων αποδοχή και η καλλιέργεια κλίματος ασφάλειας.
Στη συνέχεια, κάτι άλλο που παρατηρήσαμε, ένα άλλο φαινόμενο, στα πλαίσια της ευρύτερης δυσπιστίας,
είναι αυτό των απουσιών. Υπήρχαν ωφελούμενοι που απουσίαζαν, υπήρχαν ωφελούμενοι που εξέφρασαν
αίτημα για διακοπή. «Θέλω να διακόψω τις συναντήσεις.» Αυτό για εμάς αποτέλεσε μία πρόκληση. «Γιατί
λείπει; Γιατί δεν έρχεται; Γιατί μου λέει ότι θέλει να σταματήσει; Τι θέλει να μου πει με άλλα λόγια;» Τις πιο
πολλές φορές, ο ωφελούμενος θέλει να δοκιμάσει το σύμβουλο, να δει αν ο σύμβουλος είναι εκεί για τον
ωφελούμενο. Αν δείχνει ενδιαφέρον. Εάν αντέχει αυτές τις προκλήσεις και τις ματαιώσεις. «Εάν λείψω μία
φορά και εάν έρθω μετά από δύο εβδομάδες, εσύ θα είσαι εκεί για μένα;» Άρα ο σύμβουλος, πρέπει να έχει
αντοχή σε αυτές τις δοκιμασίες και να δείχνει έμπρακτα το ενδιαφέρον του.
Ένα άλλο φαινόμενο, ήταν η δοκιμή των ορίων. Δηλαδή, ενώ ξεκινούσαμε με τα εργασιακά, κάτι που το
ανέφερε και η συνάδελφος από το 18 ΑΝΩ, ενώ ξεκινούσαμε με τα εργασιακά θέματα, παρενέβαιναν
θέματα προσωπικά, άλλα ζητήματα που απασχολούσαν τον ωφελούμενο. Εκείνη τη στιγμή εμείς τι κάνουμε;
Ακούμε τον ωφελούμενο, επανερχόμαστε όμως στο εδώ και τώρα, σε σχέση με τα εργασιακά. «Τι σχέση έχει
αυτό το ζήτημα με τα εργασιακά, με την εργασιακή σου πορεία;» και αποσαφηνίζουμε ξανά, το τι μπορεί να
κάνει η συμβουλευτική σταδιοδρομίας.
Στη συνέχεια, είδαμε το ζήτημα της χαμηλής επαγγελματικής αυτοεκτίμησης. Αναφέρθηκε και προηγούμενα.
Πολλοί ωφελούμενοι πίστευαν, ότι δεν είχαν κανένα δυνατό σημείο. Οπότε, μέσα από παραδείγματα, μέσα
από ερωτήσεις δικές μας: « Τι σημαίνει όταν μου λες δεν έχω εργαστεί; Τι σημαίνει αυτό;» Κάποιοι μπέρδευαν
την ανασφάλιστη εργασία, την θεωρούσαν έλλειψη εμπειρίας. «Εφόσον δεν είχα ένσημα, δεν πιάνεται αυτό
που έχω κάνει. Ή εφόσον έχω εργαστεί στην οικογενειακή επιχείρηση, δεν είναι σημαντικό, δεν χρειάζεται
να το αναφέρω.» Βλέποντας το βιογραφικό τους μετά, αφού συντάξαμε το βιογραφικό και τη συνοδευτική
επιστολή, βλέπαμε την έκπληξή τους: «Τελικά έχω κάνει τόσα πράγματα!». Και τη χαρά τους που τα έβλεπαν
αυτά έτσι οργανωμένα και αυτό μπορούμε να σας διαβεβαιώσουμε ότι το βλέπουμε σε κάθε ωφελούμενο,
δεν έχει σχέση με ευάλωτες ή μη ευάλωτες ομάδες. Ο κάθε ένας όταν αρχίζει συστηματικά να οργανώνει
τον τρόπο εύρεσης εργασίας του και φτιάχνει το βιογραφικό του, έχει την ίδια αντίδραση. Λένε:«Μα καλά,
έχω κάνει τόσα πράγματα;» Έτσι, αρχίζει λοιπόν να αναγνωρίζει αυτά που έχει κάνει και να εστιάζει στον
εαυτό του, σε αυτά που έχει και όχι σε αυτά που δεν έχει.
Και τέλος, το αίτημα για εκμάθηση τρόπων ένταξης στην αγορά εργασίας, Δηλαδή, συγκεκριμένα, ήρθαν
κάποιοι και μας είπαν, δεν γνωρίζω να γράψω βιογραφικό, δεν έχω ξαναγράψει. Ή αντίθετα κάποιοι άλλοι
μας έλεγαν, εγώ ξέρω να γράψω το βιογραφικό μου, έχω ξαναγράψει. Μπαίνουμε όμως σε μία διαδικασία,
πιο λεπτομερή, πιο εστιασμένη για κάθε θέση εργασίας. Και τους υποστηρίζουμε σχετικά. Το συμπέρασμα
το δικό μου και το δικό μας, μετά από συζήτηση που είχαμε με τη Μυρτώ, είναι ότι δεν έχει καμία διαφορά
η συμβουλευτική σταδιοδρομίας, στο πρόγραμμα «Επιχειρείν» που αφορά ευάλωτη κοινωνικά ομάδα, με
τη συμβουλευτική σταδιοδρομίας που παρέχουμε σε άλλους ωφελούμενους. Υπάρχουν οι ίδιες αγωνίες, οι
ίδιες ανησυχίες και από τους συμβούλους, χρειάζεται η ίδια ακριβώς αντιμετώπιση. Θέλουμε να ευχηθούμε
καλή επιτυχία και καλή πορεία σε όλους, σε όσους ψάχνουν εργασία, σε όσους έχουν ξεκινήσει εργασία ή
σε όσους φτιάχνουν την επιχείρησή τους. Ευχαριστούμε πολύ.
Συντονίστρια
Ευχαριστούμε πολύ την κα Αντιγόνη Κατσάρα και τη κα Μυρτώ Ραφαηλίδου για την εξαιρετική παρουσία και
τις εισηγήσεις και την πολύ καλή δουλειά που φαίνεται ότι έκαναν εκεί, Υπάρχει κάποια ερώτηση ή απορία;
Θα ήθελα να προσθέσω η Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ είχε την ευκαιρία να συνεργαστεί με το τμήμα Γραφιστικής
του Κολλεγίου Τέχνης και Design, της ΑΚΤΟ. Σπουδαστές και απόφοιτοι της ΑΚΤΟ, ανταποκρίθηκαν στην
πρόταση της Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ για μία δράση αλληλεγγύης από νέους προς νέους. Με μεγάλη δημιουργικότητα
47
διαμόρφωσαν αφιλοκερδώς προτάσεις εταιρικής ταυτότητας για τα επιχειρηματικά σχέδια τα οποία
μπορούν να αξιοποιηθούν από τους ωφελούμενους της πράξης και εκ μέρους της Σύμπραξης. Έτσι θα
θέλαμε να ευχαριστήσουμε θερμά την ΑΚΤΟ, για την άμεση και εγκάρδια ανταπόκρισή της, στο αίτημα μας
για συνεργασία, καθώς και τους σπουδαστές και απόφοιτους της, που αγκάλιασαν με ενθουσιασμό αυτή
τη προσπάθεια. Δεν ξέρω αν είναι εδώ η καθηγήτρια της ΑΚΤΟ, η κυρία Αλτουβά. Θέλετε να έρθετε να μας
πείτε κάτι; Ελάτε παρακαλώ στο βήμα.
‘Άννα Αλτουβά, καθηγήτρια στο τμήμα Γραφιστικής του Κολλεγίου Τέχνης και Design, ΑΚΤΟ
Θέλουμε να ευχαριστήσουμε πάρα πολύ, όλους τους φορείς που συμμετέχουν στην Σύμπραξη γιατί μας
έδωσαν αυτή την ευκαιρία να συνεργαστούμε, να φτιάξουμε ωραία πράγματα. Τα παιδιά ανταποκρίθηκαν
με πολύ μεγάλο ενθουσιασμό. Το πήραν πολύ προσωπικά, ότι δηλαδή νέοι άνθρωποι, βοηθούν νέους
ανθρώπους να κάνουν ένα ξεκίνημα, να προχωρήσουν λίγο παρακάτω την επιχειρηματική τους δράση και
θα συνεχίσουν να τους βοηθούν.
Θέλουν να τους υποστηρίξουν περαιτέρω, να δούνε την δουλειά να υλοποιείται, να τα δούνε όλα αυτά να
ζωντανεύουν. Τα παιδιά είναι εδώ, κάποια που σήμερα δεν είχαν άλλες υποχρεώσεις, μπορούν να σας
πουν την εμπειρία τους. Εγώ εκ μέρους της σχολής θα ήθελα απλά να πω ένα τεράστιο ευχαριστώ και ότι θα
είμαστε εδώ στην περίπτωση που θα μας χρειάζεστε. Ευχαριστώ.
Συντονίστρια
Ευχαριστούμε κι εμείς. Πάρα πολύ. Ποιο από τα παιδιά της ΑΚΤΟ, θα ήθελε να μας καταθέσει την εμπειρία
του. Ο Νίκος.
Νίκος, Σπουδαστής στο τμήμα Γραφιστικής του Κολλεγίου Τέχνης και Design, ΑΚΤΟ.
Καλησπέρα και από εμένα. Θα ήθελα να πω λίγα πράγματα. Θα ήθελα να πω ένα ευχαριστώ, από όλη,
τη δική μας, ομάδα για την ευκαιρία που δίνετε να βοηθήσουμε κι εμείς σε όλο αυτό το κίνημα για την
επιχειρηματικότητα, όλο αυτό το ωραίο το κομμάτι.
Είναι πολύ σημαντικό το ότι βοηθάμε νέους ανθρώπους που για μας είναι κάτι πολύ ζωντανό, πολύ
σημαντικό, και πολύ σοβαρό. Δανειζόμενος το μήνυμα της σημερινής συνάντησης, «προχωρώ και επιχειρώ»
νομίζω ότι για εμάς μεταφράζεται σε βοήθεια από νέους σε νέους.
Και μας δίνεται η ευκαιρία σίγουρα να πάμε παρακάτω και εμείς, από τη θέση που βρισκόμαστε και με τη
βοήθεια των εξαιρετικών βοηθών μας, συναδέλφων και των καθηγητών. Είμαστε περήφανοι γιατί βοηθάμε
αυτή την ομάδα ανθρώπων και πάμε παραπέρα και όλα καλά και δυνατά. Ευχαριστώ πολύ.
Συντονίστρια
Ευχαριστούμε πολύ. Υπάρχει κάποιος από τους ωφελούμενους της ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ που θέλει να μας μιλήσει
λίγο για την επιχειρηματική του δραστηριότητα, Θα μου ήταν πολύ ενδιαφέρον και για όλους φαντάζομαι,
κάποιο από τα παιδιά του προγράμματος.
Παναγιώτης Τ., ωφελούμενος ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ
Λέγομαι Παναγιώτης Τ. Είμαι από το ΚΕΘΕΑ ΕΝ ΔΡΑΣΕΙ και έχουμε φτιάξει τη Συνεταιριστική Επιχείρηση
«Σάρωθρον», που προσφέρει υπηρεσίες καθαριότητας. Θα ήθελα να σας πω που δυσκολεύτηκα.
48
Η εταιρεία αυτή στήθηκε από το μηδέν με λίγα λεφτά. Καθώς τελειώσαμε το σεμινάριο κατάρτισης, πήραμε
τα χρήματα, βάλαμε όλοι από 200 ευρώ και στήθηκε. Η δυσκολία που υπήρχε και υπάρχει ακόμα είναι το
οικονομικό κομμάτι. Είναι τεράστια δυσκολία, ότι σε αυτή τη χώρα που ζούμε, ζητάνε ανάπτυξη, αλλά αυτοί
οι ίδιοι στην ανάπτυξη αυτή βάζουν εμπόδιο. Δηλαδή, Δημόσιες υπηρεσίες μηδέν, στο Υπουργείο Εργασίας
φθάσαμε σε σημείο για να πάρουμε το καταστατικό να έρθουμε σε αντιπαράθεση με τους εργαζόμενους
εκεί. Δεν βοηθάνε, δεν ενδιαφέρονται, δεν υπάρχει συνεργασία, ακούω στις τηλεοράσεις, λένε για την
ανάπτυξη. Η ανάπτυξη ξεκινάει από τη γραφειοκρατία, πρέπει να κόψουν τη γραφειοκρατία, τόσα πολλά
χαρτιά, δεν βλέπω τι χρειάζονται. Πρέπει να βρουν έναν άλλο τρόπο.
Μου έρχονται πολλά στο μυαλό, σκεπτόμενος όλη μου την διαδρομή στο πρόγραμμα. Βλέπω εδώ και το Βασίλη,
θυμάμαι τον «καταιγισμό ιδεών». Εμένα μου άρεσε από την αρχή αυτό, και έχει ολοκληρωθεί ένας κύκλος με
το στήσιμο της εταιρείας αυτής, ξεκινώντας από τα σεμινάρια μαγειρικής τέχνης που παρακολούθησα, μέχρι
τώρα και είναι κάτι που το είχα φανταστεί, κάτι που ονειρεύομαι και για την επιτυχία του.
Ταυτόχρονα, είναι ένα κίνητρο για να τελειώσω και τη θεραπεία, γιατί με την έναρξη της Κοιν.Σ.Επ.
προχώρησα, προχώρησα στη Δ’ θεραπευτική φάση του προγράμματος που παρακολουθώ και θέλω άλλη
μία φάση για να αποφοιτήσω. Νομίζω ότι χρειάζεται να υπάρχει περισσότερη υποστήριξη, όχι μόνο από
το ΚΕΘΕΑ ή τους άλλους οργανισμούς που συμμετέχουν στη σύμπραξη. Πιστεύω ότι πιο πολύ βοήθεια
χρειάζεται να προέλθει από το κράτος. Το κράτος πρέπει να απαλλαγεί από την γραφειοκρατία και να
εστιάσει σε έργα και αλλαγές Λίγα εξαγγελίες και πολλή πράξη. Αυτό χρειάζεται.
Είμαι χαρούμενος που είμαι στην οικογένεια του ΚΕΘΕΑ και το ΚΕΘΕΑ ΕΝ ΔΡΑΣΕΙ το οποίο μου έχει δώσει
όλη αυτή τη δυνατότητα, να είμαι κοντά με άλλους ανθρώπους. Είμαι μαζί με την ομάδα μου και έχουμε
στήσει με τους ανθρώπους που είχα φανταστεί και είχα ονειρευτεί από την κοινότητα την επιχείρηση αυτή.
Αυτό με ικανοποιεί πολύ.
Κρατάω το καλό από το «Επιχειρείν», ωστόσο μπορώ να εστιάσω σε δύο τρία πραγματάκια που εγώ θεωρώ
ότι χρειάζονταν βελτίωση. Είχαν κάποιο πρόβλημα. Νομίζω ότι πιο πολύ θα εστιάσω στην ενημέρωση γιατί
κάποιοι εργασιακοί σύμβουλοι δεν ήταν ενημερωμένοι στο 100% για τα προγράμματα του ΟΑΕΔ, καθώς
αυτά αλλάζανε συνέχεια. Γιατί έτσι δημιουργούνται εμπόδια και δεν μπορείς να προχωρήσεις.
Τώρα που έχει τελειώσει και έχει ολοκληρωθεί όλο αυτό, αισθάνομαι τρελή ικανοποίηση και είμαι και
περήφανος για μένα κυρίως, που προσπάθησα και έστησα όλο αυτό. Δηλαδή, όλη η ομάδα το στήσαμε από
το μηδέν. Όταν λέμε από το μηδέν, εννοούμε ότι ,εμείς δεν είχαμε ούτε κεφάλαιο, ούτε τίποτα, τα ψάχναμε
όλα μόνοι μας, μέχρι και τους προμηθευτές βρήκαμε, τρέξαμε, μιλήσαμε, με τους ανθρώπους για να έρθουν
να μας βοηθήσουνε, να μας πούνε τι χρειάζεται.
Σας ευχαριστώ.
Συντονίστρια
Ευχαριστούμε εμείς πάρα πολύ. Ευχαριστούμε τον Παναγιώτη πάρα πολύ για αυτά που μας είπε. Νίκο, θα
ήθελες να μας παρουσιάσεις λίγο τη δική σας δουλειά; Καλώς τον.
Νίκος Δ., ωφελούμενος ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ
Καλησπέρα. Είμαι ο Νίκος Δ, έχω τελειώσει το 18 ΑΝΩ το 2003 και βρέθηκα πάλι στο 18ΑΝΩ το 2009 στα
πλαίσια της πρόληψης υποτροπής, λόγω της οικονομικής κατάστασης που βρισκόμουν, αλλά και άλλων
συγκυριών.
Βρίσκομαι εδώ, σαν εκπρόσωπος του «Κοινωνικού Συνδετήρα» γιατί επιλέξαμε να κάνουμε μία κοινωνική
συνεταιριστική επιχείρηση και όχι μία ατομική. Επιλέξαμε να κάνουμε κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση
γιατί μας έτσι μας δίνεται η ευκαιρία να υλοποιήσουμε και να συνεχίσουμε, αυτά που έχουμε πάρει σαν
αξίες, σαν ιδανικά μέσα από την απεξάρτησή μας. Δηλαδή, να κάνουμε μία δουλειά που να έχει κέντρο τον
49
άνθρωπο- εμείς να βιοποριστούμε από αυτή -και να μπορούμε να ανταποδίδουμε στην κοινωνία μέσω του
κοινωνικού έργου
Μέσα σε όλη τη διαδρομή αυτή για την ίδρυση της επιχείρησής μας, είχαμε αρκετές δυσκολίες. Πρώτη
δυσκολία είναι η χρηματοδότηση, γιατί ενώ υπάρχουν τα χρήματα, δεν μας τα δίνουν. Δεν μας δίνουν την
ευκαιρία να τα απορροφήσουμε, έτσι ώστε να δημιουργήσουμε ευκολότερα επιχειρήσεις, ή ακόμη και αν
θα μας τα δώσουν, πρέπει να μας τα δώσουν με τέτοιους όρους έτσι ώστε να μπορούμε τα απορροφήσουμε,
δηλαδή να μη μας ζητάνε τραπεζικές εγγυήσεις ή οτιδήποτε άλλο που δεν μπορούμε να προσκομίσουμε.
Μετά, ένα άλλο πρόβλημα που συναντήσαμε ήταν η δημιουργία της ομάδας και η σύστασή της. Η ομάδακατά τη δικιά μου γνώμη από την εμπειρία μου- πρέπει βασικά να στηρίζεται στο ότι οι άνθρωποι έχουν
τις ίδιες ιδέες και ιδανικά και δεν είναι απαραίτητο ότι πρέπει να είναι φίλοι. Πρέπει να έχουν όρεξη για
δουλειά και πίστη, σε αυτό που πάνε να κάνουνε και να το πολεμάνε όσο περισσότερο γίνεται.
Ένα άλλο πρόβλημα, που το είπανε και προηγούμενοι ομιλητές, είναι η γραφειοκρατία, οι δημόσιες
υπηρεσίες. Δηλαδή εμείς, που θέλαμε να κάνουμε επιχείρηση υγειονομικού ενδιαφέροντος δεν μπορούμε
να βρούμε λύση σε σχέση με την άδεια. Δηλαδή, ενώ το παλεύουμε, το προσπαθούμε πάρα πολύ, έχουμε
«φάει αρκετές σφαλιάρες» αλλά και πάλι σηκωθήκαμε και προσπαθήσαμε. Η άδεια, στάθηκε πάντα εμπόδιο.
Στην συνέχεια, κάτι άλλο που θέλω να πω, είναι για τον ίδιο τον «Κοινωνικό Συνδετήρα» και τη φιλοσοφία
του. Ο ίδιος ο «Κοινωνικός Συνδετήρας», ενώ είναι μία υγειονομικού ενδιαφέροντος επιχείρηση, η οποία
θέλουμε να είναι βιώσιμη, πρώτα από όλα, για να εξυπηρετεί και τα μέλη που θα δουλεύουν. Δεν θα
θέλαμε να περιμένουμε επιχορηγήσεις, αλλά να ζούμε από τη δικιά μας τη δουλειά με μέρος των κερδών
να πηγαίνει στις δράσεις μας. Φιλοδοξούμε, οι δράσεις αυτές να είναι δωρεάν προς τους πολίτες, προς
τους υπόλοιπους ανθρώπους, δράσεις όπως μαθήματα κεραμικής, ζωγραφικής, δημιουργική απασχόληση
παιδιού, ακόμα και μεταποίηση ρούχων.
Είδαμε στην πορεία μας, στην πορεία της απεξάρτησης, ότι οι διάφορες δράσεις που είχαν να κάνουν με την
τέχνη, όταν βρισκόμασταν στο στάδιο της επανένταξης, μας βοήθησαν και στην κοινωνικοποίηση, αλλά και
να ενταχθούμε στην κοινωνία. Και πιστεύουμε ότι σε αυτή τη φάση που βρίσκεται η κοινωνία μας σήμερα,
έχει ανάγκη αυτές τις δράσεις και για αυτό θέλουμε να τις εντάξουμε μέσα στην επιχείρηση μας.
Θέλω να πω ένα ευχαριστώ και στο ΚΕΘΕΑ, στο 18ΑΝΩ πρώτα απ’ όλα, γιατί χάρη στο 18ΑΝΩ βρίσκομαι
σήμερα εδώ πέρα και μετά στην ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, για τη στήριξη που είχαμε, γιατί ακόμη και το πιο απλό
πράγμα, το να βρισκόμαστε μία φορά την εβδομάδα, σταθερά σαν ομάδα, σε έναν χώρο, βοήθησε πάρα
πολύ στο να διατηρηθεί η συνοχή της ομάδας, γιατί από όλα αυτά που περάσαμε, θα ήταν πολύ εύκολο
να διαλυθούμε. Να ευχαριστήσω ακόμη τον κο Παναγιώτη Ρέλλα, τον δικηγόρο της ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, για την
βοήθειά του στο συμβόλαιο, γιατί όλοι οι όροι ήταν εναντίον μας, αν είχαμε υπογράψει.
Αυτά είχα να πω. Ευχαριστώ πολύ.
Συντονίστρια
Ευχαριστούμε και εμείς πάρα πολύ το Νίκο. Συγκινούμαι και εγώ όταν βλέπω τη δουλειά που έχει αποφέρει
τέτοια αποτελέσματα και ο Νίκος, όπως είπε, ενδιαφέρεται για το κοινωνικό έργο και τους άλλους ανθρώπους.
Τελικά, πήραν πολλά πράγματα από το πρόγραμμα και μάλλον το σημαντικότερο. Υπάρχει κάποια ερώτηση;
Υπάρχει κάποιος που θέλει να ρωτήσει; Να παρατηρήσει;
Ευχαριστούμε πάρα πολύ για τη συμμετοχή σας, Ευχαριστούμε όλους τους εισηγητές μας.
50
ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ
ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ
3ης ΕΝΟΤΗΤΑΣ
Θεραπεία Εξάρτησης και Κοινωνική Ένταξη.
Οι ρίζες της Επιχειρηματικότητας στα Θεραπευτικά προγράμματα.
Συντονισμός: Ελένη Αναγνώστου, Υπεύθυνη ΚΕΘΕΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ.
Με μεγάλη χαρά καλωσορίζω σήμερα τους ομιλητές μας οι οποίοι θα παρουσιάσουν τη δουλειά τους
στην προσπάθεια σύνδεσης της θεραπείας απεξάρτησης με την εκπαίδευση, την εργασία και την ένταξη
των ανθρώπων στην κοινωνία. Η επανένταξη, το τελευταίο στάδιο για την ολοκλήρωση της θεραπείας
απεξάρτησης είναι μια δύσκολη περίοδος κατά την οποία οι άνθρωποι σε πραγματικές συνθήκες προσπαθούν
να επαναπροσδιορίσουν τη ζωή τους και να την επανανοηματοδοτήσουν.
Αυτό που παίζει βασικό ρόλο είναι το σχέδιο ζωής που διαμορφώνει ο καθένας μέσα από πολύπλοκες και
πολυεπίπεδες προσωπικές διεργασίες και διαδικασίες και που εντέλει αφορούν την καθημερινή, «καθαρή»,
στάση ζωής. Η φροντίδα του εαυτού, οι σχέσεις με τους ανθρώπους, η εργασία, η εκπαίδευση, είναι οι
πυλώνες πάνω στις οποίες χτίζεται η καινούργια ζωή. Πώς θα μπορούσε άλλωστε να υπάρξει πραγματική
επανένταξη πρώην εξαρτημένων χωρίς όλα αυτά!
Γι΄ αυτό σήμερα, σε αυτό το πάνελ εστιάζουμε στη δουλειά που γίνεται για την κατάρτιση, εκπαίδευση,
επαγγελματική απασχόληση σε διαφορετικά πλαίσια προγραμμάτων απεξάρτησης στην Ελλάδα και
μοιραζόμαστε πολύτιμη εμπειρία και επιστημονική γνώση. Είμαστε χαρούμενοι λοιπόν που σήμερα έχουμε
κοντά μας στελέχη από το ΚΕΘΕΑ, τον ΟΚΑΝΑ και το 18ΑΝΩ, τον κο Θανάση Τζιούμπα, Υπεύθυνο Παραγωγικών
Μονάδων ΙΘΑΚΗΣ, Δ/ντή ΕΚΚΕΕ ΚΕΘΕΑ ΙΘΑΚΗ, την κα Χρυσούλα Πούλη, Επιστημονικά ΣυνυπεύθυνηΥπεύθυνη Εκπαίδευσης Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής, Μονάδα Απεξάρτησης 18ΑΝΩ και
την κα ‘Άννα Κιαπόκα, Κοινωνική Λειτουργό ΟΚΑΝΑ και περιμένουμε με τις εισηγήσεις τους να ανοίξουν
καινούργιοι δρόμοι κυρίως αυτοί που αφορούν την επιχειρηματικότητα μέσα από διαρκή δημιουργική
ενασχόληση.
Ευχαριστώ πολύ την κα ‘Άννα Τσιμπουκλή Υπεύθυνη Τομέα Εκπαίδευσης ΚΕΘΕΑ και τον κο Παναγιώτη
Κουτρουβίδη, Πρόεδρο Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ και Υπεύθυνο Τμήματος Εκπαίδευσης-Κατάρτισης Μελών ΚΕΘΕΑ
που μου έκαναν την τιμή να συντονίσω αυτό το πάνελ και καλώ τον κο Θανάση Τζιούμπα να πάρει τον λόγο.
«Η επιχειρηματικότητα στην πραγματικότητα: Το χθες και το σήμερα της απόπειρας σύνθεσης
θεραπείας – εκπαίδευσης – παραγωγής».
Θανάσης Τζιούμπας, Υπεύθυνος Παραγωγικών Μονάδων ΚΕΘΕΑ ΙΘΑΚΗ,
Δ/ντης Ε.Κ.Κ.Ε.Ε. ΚΕΘΕΑ ΙΘΑΚΗ.
Ας μπούμε στην μηχανή του χρόνου κι ας μεταφερθούμε στην εποχή των μεγάλων ιδεών, των
μεγάλων ονείρων, μια εποχή όπου όλη η κοινωνία ζούσε την προσδοκία του μετασχηματισμού της.
Η πρώτη Θεραπευτική Κοινότητα, η ΙΘΑΚΗ, ξεκίνησε φέροντας στο ιδρυτικό της DNA τόσο την ιδέα του
αυτοδιαχειριζόμενου κοινόβιου, που επιχειρεί να καλύψει το σύνολο των ζωτικών του αναγκών μέσα από
την αυτό - εξυπηρέτηση και την αυτό – παραγωγή, και ταυτόχρονα κληρονομώντας από τον ΕΟΠ μια μεγάλη
έκταση καλλιεργήσιμη, εργαστήρια, μηχανήματα, τεχνίτες. Η κάλυψη των αναγκών έγινε πεδίο θεραπείας
και ταυτόχρονα η αυτοχρηματοδότηση, έμμεση ή άμεση, στόχος του ΚΕΘΕΑ. Οι Νόμοι που όρισαν την
ίδρυση και την λειτουργία του ως ανεξάρτητου και αυτοδιοικούμενου Νομικού Προσώπου αποτυπώνουν
διαχρονικά αυτή την τάση. Η λειτουργία των Παραγωγικών Μονάδων εξελίχθηκε στο πέρασμα του
51
χρόνου, οι εγκαταστάσεις αναβαθμίστηκαν, κονδύλια και επιδοτήσεις αξιοποιήθηκαν για την δημιουργία
αξιόλογων υποδομών. Προσωπικό προσλήφθηκε και εκπαιδεύτηκε, λειτουργικά και εκπαιδευτικά μοντέλα
δοκιμάστηκαν και βελτιώθηκαν. Το Λιθογραφείο, το Ξυλουργείο, η Κεραμική και το Αγρόκτημα έγιναν
συστατικό της ταυτότητας της ΙΘΑΚΗΣ και συνολικά του ΚΕΘΕΑ, συμβάλλοντας στην αυτοχρηματοδότηση
και την δημόσια εικόνα του Οργανισμού. Ταυτόχρονα όμως διατηρήθηκε η σχέση με τον κύριο σκοπό του
ΚΕΘΕΑ, την θεραπευτική του πρόταση, αναλαμβάνοντας το έργο της διευκόλυνσης της μετάβασης από
το προστατευμένο στο ανταγωνιστικό κοινωνικό και εργασιακό περιβάλλον , λειτουργώντας ως δομές
επαγγελματικής κατάρτισης και εμπειρίας, με την μορφή των Προστατευμένων Παραγωγικών Εργαστηρίων.
Στην ΙΘΑΚΗ αξιοποιήθηκε στον μέγιστο δυνατό βαθμό το ανθρώπινο κεφάλαιο, η ενέργεια, η τεχνογνωσία,
η φαντασία, η δημιουργικότητα, η διάθεση για πειραματισμό και εξέλιξη.
Δεκάδες μέλη την Κοινωνικών Επανεντάξεων συμμετείχαν στα προγράμματα Μαθητείας :
Ειδικά την περίοδο που τα πρώτα σημάδια της οικονομικής κρίσης (η διαρκώς επιδεινούμενη ανεργία των
νέων «χαμηλών» προσόντων που προηγήθηκε για να παροξυνθεί την εποχή των μνημονίων) δημιούργησαν
τεράστιες δυσκολίες στην εξεύρεση εργασίας, οι Παραγωγικές Μονάδες αποτέλεσαν μια διέξοδο που
ανακούφιζε την κατάσταση και έδινε την δυνατότητα μιας αξιοπρεπούς εργασίας.
Η κρίση όμως συνέχιζε τον δρόμο της, όπως αποτυπώνεται ακόμα και στους αναξιόπιστους επίσημους
στατιστικούς δείκτες
Στις συνθήκες αυτές η ανάγκη υποστήριξης για την είσοδο στην ανταγωνιστική αγορά εργασίας αποκτά
ιδιαίτερη σημασία. Κι αυτό αφορά τόσο την ενδυνάμωση και κινητοποίηση των μελών, ειδικά στην φάση
της Κοινωνικής Επανένταξης, ώστε να μην υποκύψουν στην παθογένεια της ιδιότητας του μακροχρόνια
άνεργου, όσο και την διασφάλιση κάθε ευκαιρίας για αύξηση των δεξιοτήτων, εξοικείωση με τις απαιτήσεις
του εργασιακού περιβάλλοντος και εισοδήματος.
Το μοντέλο της μαθητείας αποδείχθηκε αποτελεσματικό, κι αυτό αποτυπώνεται στα ευρήματα της συνεχούς
αξιολόγησης που έτρεχε παράλληλα με την μαθητεία:
Η αποτελεσματικότητα του μοντέλου της Μαθητείας σε Προστατευμένα Παραγωγικά Εργαστήρια συναρτάται
επίσης με την αλληλεπίδραση τόσο με την θεραπευτική διαδικασία ως εμπειρία που αυξάνει τις κοινωνικές
δεξιότητες, όσο και με τις «τυπικές» καταρτίσεις που υλοποιεί το Εξειδικευμένο Κέντρο Κοινωνικής και
Επαγγελματικής Ένταξης ΚΕΘΕΑ ΙΘΑΚΗ. Η ύπαρξη των Παραγωγικών Μονάδων δίνει την δυνατότητα για μια
συνέχεια εμπλοκής με το αντικείμενο κατάρτισης στα μέλη που δείχνουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον, αποτελεί
πεδίο ολοκλήρωσης των δεξιοτήτων με την απόκτηση εμπειρίας άσκησης του επαγγέλματος σε πραγματικές
συνθήκες παραγωγής.
Η κατάσταση που περιγράψαμε μοιάζει να μεταβάλλεται ριζικά τα τελευταία χρόνια. Οι αλλαγές που έχουν
συντελεστεί από την οικονομική κρίση και τις συνέπειες της στην χρηματοδότηση και την απαγόρευση των
προσλήψεων έρχονται να συμπληρωθούν από τις διοικητικές αλλαγές που ευθυγραμμίζουν το ΚΕΘΕΑ με τα
μοντέλα λειτουργίας του Δημοσίου Τομέα, μοντέλα ανορθολογικά, αναποτελεσματικά και τελικά δαπανηρά.
Το αυτοδιοίκητο του ΚΕΘΕΑ μοιάζει να εξορίζεται στον χώρο της μυθολογίας μέσα από την ένταξη στους
«οργανισμούς της Γενικής Κυβέρνησης», η θεσμική εποπτεία έγινε επιτροπεία με τον ίδιο τρόπο που ξένοι
«τεχνικοί σύμβουλοι» υπαγορεύουν τις εθνικές πολιτικές. Σε ένα τέτοιο τοπίο όπου οι πολιτικές προσωπικού,
οι αμοιβές και οι προσλήψεις νομοθετούνται με κριτήρια που δεν έχουν καμία σχέση με την ανάγκη για
αποτελεσματικότητα, όπου τα διαχειριστικά συστήματα εγκαθιστούν μια αντιπαραγωγική και ανελαστική
γραφειοκρατία σε μια «διοίκηση διαδικασιών» κι όχι στόχων, οι συνέπειες στις Παραγωγικές Μονάδες
υπήρξαν πολλαπλές.
Η αδυναμία λήψης αποφάσεων ή αλληλεπίδρασης με αποφάσεις που μεταφέρονται στα υψηλότερα
κλιμάκια οδηγεί σε μαρασμό ένα από τα δυνατότερα στοιχεία των Παραγωγικών: την πρωτοβουλία και την
δημιουργικότητα των εργαζόμενων, που δυσκολεύονται όλο και πιο πολύ να αναγνωρίσουν τον χώρο ως
οικείο κι όχι αλλότριο. Η παραγωγική διαδικασία απαιτεί εστίαση στο αποτέλεσμα, κι αυτό απαιτεί υψηλό
52
βαθμό ευελιξίας. Όταν αυτά χάνονται, όταν το προσωπικό δεν ανανεώνεται αλλά αφήνεται να αποδεκατιστεί
από τις αποχωρήσεις , όταν ο μέσος όρος ηλικίας μεγαλώνει συνεχώς, όταν οι αμοιβές παίρνουν διαζύγια
από την πραγματικότητα ακόμη και του ιδιωτικού τομέα και οι εργαζόμενοι δεν αντιμετωπίζονται ως
παραγωγοί αξιών αλλά καταναλωτές πόρων, ο μαρασμός είναι το φυσικό επακόλουθο.
Έτσι σήμερα έχουμε φτάσει να έχει διακοπεί ουσιαστικά η λειτουργία του Αγροκτήματος ή να μειώνεται σε
μία η βάρδια του Λιθογραφείου. Πολύτιμος παραγωγικός εξοπλισμός, γόνιμη γη, τεχνογνωσία, παραγωγικές
δυνατότητες υποβαθμίζονται λόγω έλλειψης προσωπικού, την στιγμή που όλοι συζητούν για παραγωγική
ανασυγκρότηση του τόπου.
Και βέβαια στο τοπίο αυτό, είναι σημαίνουσας σημασίας η διακοπή της απασχόλησης με τις συμβάσεις
μαθητείας, διακοπή που διαρκεί πάνω από έναν χρόνο, στερώντας στα μέλη των Κοινωνικών Επανεντάξεων
την πρόσβαση στην κατάρτιση αλλά και τις Παραγωγικές Μονάδες από την νοηματοδότηση και το κίνητρο
της εμπλοκής με τα θεραπευόμενα μέλη και της συμμετοχής στους γενικότερους στόχους ενός θεραπευτικού
οργανισμού.
Λένε ότι η κρίση είναι και ευκαιρία. Όσο και αν αυτό μοιάζει οξύμωρο σχήμα, θέλω να πιστεύω ότι η
ευκαιρία πρέπει να αναζητηθεί στους τρόπους που θα επιλέξουμε να πορευτούμε μέσα στην κρίση. Ο
δρόμος της απεξάρτησης είναι και ένας δρόμος διεκδίκησης από τον εαυτό και τους άλλους, οι Θεραπευτικές
Κοινότητες έχουν ως ιδρυτικό τους χαρακτηριστικό την κοινωνική / κινηματική τους ενεργοποίηση. Αν αυτό
απολεσθεί, αν μεταβληθούν σε έναν απλό πάροχο υπηρεσιών θεραπείας, τότε τίποτε δεν θα είναι το ίδιο,
της αποτελεσματικότητας της θεραπευτικής πρότασης περιλαμβανόμενης. Για το πεδία των Παραγωγικών,
οφείλουμε να αναζητήσουμε λύσεις τόσο διεκδίκησης από την πολιτική εξουσία ενός πλαισίου που να τις
καθιστά βιώσιμες και λειτουργικές, όσο και να αναζητήσουμε λύσεις έστω «ανορθόδοξες», αξιοποιώντας
ότι δυνατότητες παρέχουν οι κατευθύνσεις της κοινωνικής επιχειρηματικότητας ή αντίστοιχων πρότζεκτ. Εν
τέλει το διακύβευμα είναι να εμπιστευτούμε τις ίδιες μας τις δυνατότητες, του προσωπικού μας, των μελών
μας, να σεβαστούμε την ίδια την ιστορία μας που σήμερα μας ζητούν να καταθέσουμε ως ενέχυρο στους
λαβυρίνθους των μνημονιακών πολιτικών και των Υπουργείων.
«Η σύνθεση ως δυναμική διαδικασία στην προσπάθεια ένταξης των υπό- απεξάρτηση και
απεξαρτημένων ατόμων»
Πούλη Χρυσούλα, Επιστημονικά Συνυπεύθυνη – Υπεύθυνη Εκπαίδευσης Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ,
Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής – Μονάδα Απεξάρτησης 18ΑΝΩ
Να σας καλησπερίσω και να σας καλωσορίσω κι εγώ, με την σειρά μου, στην σημερινή μας συνάντηση, που
αφορά στον απολογισμό και κυρίως τις προοπτικές αυτού του αισιόδοξου εγχειρήματος, της Αναπτυξιακής
Σύμπραξης Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ – μια διαδρομή που εμείς οι 6 εταίροι, έχουμε ξεκινήσει εδώ και μια διετία
σχεδόν.
Λέγομαι Πούλη Κρίστη, είμαι Κοινωνική Λειτουργός, εργάζομαι στο ΕΚΚΕΕ της Μονάδας Απεξάρτησης
18 ΑΝΩ του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής και έχω τη χαρά να συμμετέχω στην ομάδα έργου της
Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, αυτού του καινοτόμου πάνω απ’ όλα, τολμηρού και επιτυχημένου, θα τολμούσα να πω,
δεδομένων των αποτελεσμάτων στις παρούσες κοινωνικές συνθήκες.
Η απόφαση ενός εξαρτημένου από ουσίες να ενταχθεί σ’ ένα θεραπευτικό πρόγραμμα απεξάρτησης
ισοδυναμεί με την προσωπική του απόφαση να εγκαταλείψει τον κόσμο των «ουσιών» και τον ψυχικό
πόνο, που τον χαρακτηρίζει και να αποπειραθεί να ενταχθεί στον κόσμο των «καθαρών». Πρόκειται για
μια δύσκολη και κυρίως επίπονη μετάβαση, η οποία εμπεριέχει την ελπίδα της αλλαγής – έννοια ασαφής,
απροσδιόριστη, απειλητική έως και καταστροφική.
Σ αυτή την προσπάθεια μετάβασης του εξαρτημένου, το θεραπευτικό πρόγραμμα παίρνει το ρόλο του
διαμεσολαβητή, προωθώντας τη διαδικασία της επανασύνδεσης του με τον κοινωνικό ιστό. Είναι γι’ αυτό το
λόγο που η 3η φάση της θεραπείας απεξάρτησης – η κοινωνική επανένταξη – χαρακτηρίζεται από την κρίσιμη
κοινωνική της διάσταση. Στην κοινωνική επανένταξη δίνουμε έμφαση πέρα από την ουσία… Η ουσιαστική
53
εργασιακή αποκατάσταση και η ανεξάρτητη διαβίωση τίθενται ως πρωταρχικοί στόχοι, προκειμένου κάθε
μέλος να κατακτήσει την αυτονομία του σε όλα τα επίπεδα…
Η διεθνής εμπειρία μας διδάσκει πως μια βασική παράμετρος για την επιτυχή κοινωνική και εργασιακή
ενσωμάτωση των πρώην χρηστών και την αποχή από τις ουσίες είναι η δια βίου μάθηση – η εκπαίδευση
και η επαγγελματική κατάρτιση - , οι οποίες αξιοποιούνται ως σπουδαίο εργαλείο στα θεραπευτικά
προγράμματα, καθώς έρχονται :
να καλύψουν τις εκπαιδευτικές ελλείψεις, που έχουν συσσωρευθεί μέσα στα χρόνια της χρήσης,
να εμπλουτίσουν την ανεπάρκεια επαγγελματικών γνώσεων και δεξιοτήτων,
να αναβαθμίσουν τα τυπικά εκπαιδευτικά προσόντα,
να καλλιεργήσουν προσωπικές δεξιότητες και ενδιαφέροντα,
να προσφέρουν επαγγελματικό προσανατολισμό,
να δια-συνδέσουν με εργοδότες και επιχειρήσεις, εξασφαλίζοντας, τελικά, τα απαραίτητα εφόδια για την
εργασιακή αποκατάσταση και την ένταξη στην αγορά εργασίας – στην παραγωγική διαδικασία.
Όμως, ποιο είναι το ευρύτερο πλαίσιο μέσα στο οποίο όλοι εμείς που εργαζόμαστε στα θεραπευτικά
προγράμματα, προωθούμε την κοινωνική επανένταξη;
Τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα αντιμετωπίζει τις συνέπειες της χειρότερης οικονομικής κρίσης στην
μεταπολεμική ιστορία. Μια κρίση οικονομική και βαθιά κοινωνική, όπου όλοι οι άνθρωποι χάνουμε τα
σημεία αναφοράς μας, τις σταθερές μας … και οι αξίες μας υπονομεύονται. Από τη μια η κοινωνική συνοχή
και η αλληλεγγύη να κλονίζονται κι από την άλλη η ανθρώπινη αξιοπρέπεια να βάλλεται περισσότερο από
κάθε άλλη χρονική στιγμή, δημιουργούν ένα τόσο μεταβλητό περιβάλλον, που «κλέβει» το δικαίωμα να
ονειρεύεσαι, που υπονομεύει κάθε επιθυμία για ένα αξιοπρεπές «παρακάτω», που τόσο ανάγκη έχουν
οι πληθυσμοί μας. Αδιαμφισβήτητα, η εργασία αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση της αξιοπρέπειας στη
«νέα» ζωή/ πραγματικότητα των θεραπευόμενών μας κι εμείς τα τελευταία χρόνια ερχόμαστε αντιμέτωποι
με ένα «στερητικό» εργασιακό «γίγνεσθαι», που μας κάνει σχεδόν ανήμπορους να προωθήσουμε την όλη
θεραπευτική τους προσπάθεια.
Στο πλαίσιο αυτό, λοιπόν, της σκληρής κοινωνικο-οικονομικής πραγματικότητας προκύπτει ο σχεδιασμός
της Αναπτυξιακής Σύμπραξης ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ – με αφορμή την αξιοποίηση ενός νέου πρωτοποριακού εργαλείου
ανάπτυξης – αυτό της κοινωνικής επιχειρηματικότητας – το οποίο, αν και φθάνει καθυστερημένα στη
χώρα μας, απαντά ταυτόχρονα σε σύγχρονα προβλήματα, όπως η ανεργία και ο κοινωνικός αποκλεισμός,
προσφέροντας επιλογές απασχόλησης και σημαντικό έναυσμα για τη ένταξη στην κοινωνική και οικονομική
ζωή των ατόμων από προέρχονται από ΕΚΟ.
Είναι ένα πρόγραμμα, το οποίο αποπειράται τη σύνθεση ως δυναμική διαδικασία στην προσπάθεια
εργασιακής/ κοινωνικής ένταξης της ομάδας στόχου.
Είναι η συνένωση δυνάμεων για την ανάδειξη και την προώθηση των δυνατοτήτων των ωφελούμενων (γιατί
έχουν οι ωφελούμενοι μας δυνατότητες και ικανότητες), στο προφίλ των οποίων, σύμφωνα με τη δική μας
εμπειρία, ταιριάζει τόσο η επιχειρηματικότητα και ακόμα περισσότερο η κοινωνική επιχειρηματικότητα,
καθώς τα θεραπευτικά προγράμματα έχουν ασπαστεί και ενσωματώσει στάσεις – αξίες και προσανατολισμούς
κοινωνικούς.
Το ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, λοιπόν, τολμά:
1. Τη σύνθεση θεραπείας, εκπαίδευσης και παραγωγικής διαδικασίας,
2. τη σύνθεση των τριών επίσημων προγραμμάτων απεξάρτησης της χώρας, παρά τις διαφορές στις βασικές
αρχές λειτουργίας, τη φιλοσοφία και τις δυνατότητες καθένα. Αφήνει στην άκρη τις πραγματικές ή πλασματικές
διαφορές, δίνοντας έμφαση στον κοινό στόχο – στον κοινό μας τόπο και όχι στη διαφορετικότητα
3.τη σύνθεση των αναγκών (κυρίως εκπαιδευτικών και υποστηρικτικών) των ωφελούμενων και των
εναλλακτικών διεξόδων : κοινωνική επιχείρηση, ατομική επιχείρηση, εξαρτημένη εργασία,
4. τη σύνθεση της ομάδας των συμμετεχόντων, η οποία δεν προτάσσει το διαχωρισμό, αντίθετα την ορίζει
και την αντιμετωπίζει ως μια ενιαία ομάδα,
54
5. τη σύνθεση φορέων που δραστηριοποιούνται στο χώρο των επιχειρήσεων, του εμπορίου και της αγοράς
εργασίας και οι οποίοι δεν διαθέτουν εμπειρία στον πληθυσμό μας αλλά έχουν να δώσουν,
6. τη σύνθεση της ομάδας των εξωτερικών συνεργατών (εργασιακών και επιχειρηματικών,
χρηματοοικονομικούς συμβούλους, νομικούς συμβούλους, συμβούλους δικτύωσης και δημοσιοποίησης)
Όλοι οι εμπλεκόμενοι στη Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ αποτελούμε μια μεγάλη ομάδα, μια συλλογικότητα η οποία
συστήνεται μπροστά στην ανάγκη να αναθεωρήσουμε, να ανασυνθέσουμε τις πρακτικές μας και να
αξιοποιήσουμε τις υπάρχουσες πολιτικές παρέμβασης, προκειμένου να υπερβούμε την «κρίση».
Όλοι εμείς, καθένας από το δικό του ρόλο ασπαστήκαμε και υπηρετούμε έναν κοινό στόχο, τολμώντας (με
όση αγωνία εμπεριέχει αυτό το τόλμημα)να ανακαλύψουμε έναν νέο τόπο εξαιρετικά φιλόδοξο, του οποίου
ο σημερινός απολογισμός καταρρίπτει το μύθο του «δεν γίνεται», «δεν είναι εφικτό». Πιο συγκεκριμένα:
να βοηθήσουμε/ να υποστηρίξουμε 150 ωφελούμενους να αποκατασταθούν επαγγελματικά, εμπλέκοντας
τους ενεργά στη διαδικασία, με τον τρόπο που εκείνοι επιλέγουν, επιθυμούν, τους ταιριάζει και κυρίως
μπορούν να υποστηρίξουν στη δεδομένη φάση της ζωής τους.
Το ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ μπορεί να ιδωθεί ως μια βιώσιμη αναπτυξιακή διαδρομή, όπου αναδύονται και αξιοποιούνται
μέσα σε ένα προστατευμένο, ασφαλές και υποστηρικτικό πλαίσιο, όλες εκείνες οι δεξιότητες και ικανότητες
των θεραπευόμενων μας.
Προωθεί μια καινοτόμα πρωτοβουλία, που διαψεύδει το κοινωνικό στίγμα και τον κοινωνικό ρατσισμό, που
θέλει τον απεξαρτημένο στο περιθώριο με περιορισμένες δυνατότητες.
Συμβάλλει στην αναστολή των κοινωνικών μηχανισμών, που δημιουργούν και επαναδραστηριοποιούν την
απόρριψη του πρώην χρήστη από το κοινωνικό σώμα.
Αυτό που κρατώ από τη συμμετοχή μου στην Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, είναι πως οι συναλλαγές και οι συνεισφορές
των μελών της ομάδας έργου και της ομάδας των θεραπευόμενων δεν αθροίζονται για να δημιουργήσουν
το ομαδικό έργο αλλά συναλλάσσονται δημιουργικά και συνθέτονται ώστε αυτό τελικά που αναδύεται ως
διεργασία/πρακτική να υπερβαίνει το γραμμικό «άθροισμα».
Το μεγαλύτερο μέρος της δομής της ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ έρχεται να οργανώσει, να πάει παρακάτω την ήδη
υπάρχουσα εμπειρία των υπό απεξάρτηση ατόμων σε παραγωγικές ή μη δραστηριότητες (ψυχοεκπαιδευτικές
– δημιουργικές ομάδες) της επανένταξης. Οι ομάδες κοσμήματος, φωτογραφίας, μουσικής, κεραμικής,
θεάτρου, ζωγραφικής, μαγειρικής, καλλιτεχνικής βιβλιοδεσίας, αποτελούν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο τις
ρίζες της επιχειρηματικότητας στους κόλπους των θεραπευτικών προγραμμάτων.
Κλείνοντας θα ήθελα να πω πως πέραν των δυσκολιών που αντιμετωπίζουμε στην υλοποίηση της Σύμπραξης
(κυρίως γραφειοκρατία και χρονοβόρες, πολύπλοκες διαδικασίες του Δημοσίου, καθώς εμείς το 18 ΑΝΩ
οφείλουμε να ακολουθήσουμε τις εσωτερικές διοικητικές λειτουργίες του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου), το
κέρδος δεν αφορά μόνον τους θεραπευόμενους αλλά και τους θεραπευτές. Κερδίζουμε όλοι ένα βήμα στην
ικανότητά μας να συνυπάρχουμε δημιουργικά, διατηρώντας την αυτονομία μας αντιμετωπίζοντας έτσι τη
συμπλοκότητα της σύγχρονης εποχής και διεκδικώντας την αντιστροφή της κρίσης σε δυνατότητα, η οποία
σηματοδοτεί και νοηματοδοτεί τη συνέχεια.
Τέλος θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά το ΚΕΘΕΑ για τη συνεργασία, την κα Τσιμπουκλή, τον Πρόεδρό μας
τον κο Κουτρουβίδη, την κα Χαϊδεμενάκη για την άψογη συνεργασία και τον κο Περγιουδάκη, τον οικονομικό
μας διαχειριστή κυρίως για την κατανόησή του. Σας ευχαριστώ πολύ.
«Επιχειρείν: διαδρομές ανάπτυξης, δημιουργίας, καινοτομίας»
Άννα Κιαπόκα, Κοινωνική λειτουργός ΟΚΑΝΑ
Είναι τιμή μου και χαίρομαι ιδιαίτερα, για την πρόσκληση από την κα Τσιτσιμπή, Υπεύθυνη του ΕΚΚΕΕ, σε
αυτή τη συνάντηση. Μετά την παρουσίαση αυτού του σημαντικού έργου, που έχει γίνει, από όλους, εγώ θα
πάω ένα βήμα πίσω, στη σχέση των Θεραπευτικών Προγραμμάτων με την Εργασία, αλλά και σε περισσότερο
θεωρητικά και ερευνητικά κομμάτια που αφορούν την εργασία.
55
Κατ’ αρχήν, χαίρομαι ιδιαίτερα που συμμετέχω σε αυτή την Ημερίδα, γιατί το «Επιχειρείν» είναι ένας Τόπος
Συνάντησης, καθώς, για πρώτη φορά, συναντιούνται, επίσημα, οι τρεις μεγάλοι φορείς, που ασχολούνται
με την αντιμετώπιση των Ουσιοεξαρτήσεων, στη χώρα μας (ΚΕΘΕΑ, 18ΑΝΩ, ΟΚΑΝΑ), σε ένα κοινό έργο, με
έναν κοινό σκοπό.
Σύμφωνα με τον Γ. Βασιλείου, ο άνθρωπος δεν μπορεί να ιδωθεί αποκομμένος από το Πλαίσιο στο οποίο
ανήκει, δηλαδή από τις Βιολογικές, Ψυχοκοινωνικές, Οικονομικές και Κοινωνικοπολιτισμικές Διεργασίες,
μέσα στις οποίες λειτουργεί, επηρεάζεται και επηρεάζει. Ακόμα, σύμφωνα με τον ίδιο, η επιλογή της εργασίας
σχετίζεται άμεσα με το ποιος θέλει να είναι ο άνθρωπος και τι αξίες επιλέγει να υπηρετεί. Το εργασιακό
πλαίσιο αποτελεί, ίσως, το σημαντικότερο πλαίσιο, μετά την οικογένεια, το οποίο μάς διαμορφώνει, αλλά
και διαμορφώνεται από εμάς.
Με τον όρο Εργασία, εννοούμε κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα που ασκείται με στόχο τη δημιουργία ενός
χρήσιμου αποτελέσματος. Μπορεί να είναι χειρωνακτική ή πνευματική ή και τα δύο. Το αποτέλεσμά της
είναι η δημιουργία, μέσω της οποίας το άτομο κατορθώνει να διακρίνεται από τα υπόλοιπα όντα γύρω του
και να παράγει πολιτισμό.
Ακόμα, η Εργασία αποτελεί μέσο βιοπορισμού και προϋπόθεση αξιοπρεπούς διαβίωσης. Καθιστά τον
άνθρωπο οικονομικά ανεξάρτητο, τον απαλλάσσει από το άγχος της επι¬βίωσης (τουλάχιστον, σε συνθήκες
Μη Κρίσης….) και συμβάλλει στη βελτίωση των όρων ζωής του. Συνιστά, επίσης, παράγοντα αυτοπραγμάτωσης
και αυτογνωσίας. Καλύπτει την υπαρξιακή ανάγκη του ανθρώπου για δημιουργικότητα, από την οποία αντλεί
συναισθηματική ικανοποίηση και αυτοεκτίμηση. Ευνοεί την κατάκτηση της αυτογνωσίας, τη γνώση δηλαδή
των ιδιαίτερων δυνα¬τοτήτων και αδυναμιών, των έμφυτων κλίσεων και των αναγκών του ανθρώπου.
Αποτελεί προϋπόθεση για την ανάπτυξη υγιούς προσωπικότητας.
Καλλιεργεί τις δεξιότητες του ανθρώπου και διαμορφώνει ισχυρό χαρακτήρα, αφού η καθημερινή ανάγκη
επίλυσης των προβλημάτων, που σχετίζονται με την εργασία οξύνει την αντίληψη και την επινοητικότητα και
καλλιεργεί τη φιλοπονία και την αγω¬νιστικότητα. Αποτελεί συντελεστή κοινωνικοποίησης. Προσδιορίζει την
κοινωνική θέση και τον βαθμό αποδοχής του ατόμου από το σύνολο. Αναπτύσσει την κοινωνική συνείδηση
και την υπευθυνότητα, ως απόρροια της αλληλεξάρτησης και της ομαδικότητας που χαρακτηρίζουν τον
εργασιακό χώρο.
Με άλλα λόγια, η Εργασία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της Ταυτότητάς μας. Συνδέεται άμεσα με την
Υποκειμενική Ευημερία (well-being, Ryff & Keyes, JPSP, 1995), ενώ η έλλειψη της, όπως η Ανεργία ή
Συνθήκες Εργασιακής Ανασφάλειας αποτελεί στρεσογόνο παράγοντα, που ευνοεί την εμφάνιση Ψυχικών
και Ψυχοπαθολογικών Διαταραχών, συμπεριλαμβανομένης της Εξάρτησης από Ουσίες.
Έτσι, σύμφωνα με τους Storti CC et al (2011), Όταν η Ανεργία αυξάνεται, τα Αιτήματα για Θεραπεία
Μειώνονται, ενώ σύμφωνα με τον Henkel D. (2011), Η Ανεργία αυξάνει τη χρήση ουσιών. Αντίθετα, Η
Εργασία προλαμβάνει τις Υποτροπές (Henkel D., 2011).
Επιστρέφοντας, πάλι, τώρα, στο επίπεδο του Ατόμου, σήμερα, ζούμε την Επανάσταση της Σύνδεσης του
Βιολογικού με το Κοινωνικό. Έτσι, όπως η «Βιολογική Κατασκευή» του καθενός μας μπορεί να επηρεάσει
τις επιλογές, το περιβάλλον που διαμορφώνει ή την εμφάνιση ψυχοπαθολογικών διαταραχών, έτσι και το
περιβάλλον μπορεί να τροποποιήσει συγκεκριμένες εγκεφαλικές δομές. Ειδικότερα, σύμφωνα με τον Nader, οι περιβαλλοντικές συνθήκες μπορούν να τροποποιήσουν τον αριθμό των υποδοχέων της ντοπαμίνης,
κάτι που έως σήμερα αποδιδόταν μόνο σε βιολογικούς παράγοντες και μηχανισμούς. Αυτό σημαίνει ότι
οι βιολογικοί αυτοί μηχανισμοί υπόκεινται σε επιδράσεις του περιβάλλοντος και εφόσον δομούνται και
λειτουργούν υπό την καθοδήγηση γονιδίων, τα γονίδια αυτά υφίστανται τις επιδράσεις από το περιβάλλον.
Οι βιολογικές έρευνες, δηλαδή, πλέον, αποδεικνύουν ότι ένα Ασφαλές περιβάλλον «Ανήκειν», η αίσθηση
της Κοινότητας, το Συνδέεσθαι με τους Άλλους, η Ενσυναίσθηση, η Εμπιστοσύνη επιδρούν με μόνιμο τρόπο
στους υποδοχείς της Ντοπαμίνης και των Οπιοειδών (Mc Adam E & Lang P, 2009).
Από την άλλη πλευρά, οι χρήστες εξαρτησιογόνων ουσιών, συχνά, περιγράφονται ως ασυγκράτητοι,
περίεργοι, παρορμητικοί, επιδεικτικοί, βαριούνται εύκολα, δημιουργούν φασαρίες, επιζητούν την άμεση
ανταμοιβή και «ζουν για το σήμερα», δείχνουν ότι δεν θέτουν στόχους και δεν ικανοποιούνται από τους
56
δευτερογενείς ενισχυτές. Τα χαρακτηριστικά αυτά περιγράφονται ως «Αναζήτηση της Ευχαρίστησης ή της
Καινοτομίας» (“Novelty Seeking”) από τις ψυχοβιολογικές θεωρίες της προσωπικότητας και συνδέονται με
ένα αλληλόμορφο του γονιδίου του υποδοχέα D4 της ντοπαμίνης. (Ebstein et al. 1996, Benjamin 1996). H
δράση του συγκεκριμένου γονιδίου DRD4 δεν σχετίζεται μόνο με τη διαμόρφωση της απάντησης σε σχέση
με άμεσα περιβαλλοντικά ερεθίσματα αλλά αλληλεπιδρά, επίσης, με το περιβάλλον σε πιο σταθερή και
μακροχρόνια βάση, διαμορφώνοντας την προσωπικότητα του ατόμου, κατά την περίοδο της ανάπτυξής της.
Αποτελεί ψυχολογικό παράγοντα κινδύνου για την εξάρτηση, αλλά σχετίζεται, επίσης και με δεξιότητες,
όπως Καινοτομία, Δημιουργία, Ανάληψη Κινδύνου – Ρίσκου, Περιέργεια, Πρωτοβουλία, Αποτελεσματική
Ηγεσία.
Έτσι, σύμφωνα με δημοσίευμα των New York Times (Linden DJ, July 2011), με τίτλο «Εξαρτητική
Προσωπικότητα; Μπορείς να γίνεις Ηγέτης», «….το ψυχολογικό προφίλ ενός ικανού ηγέτη, είναι το ίδιο
με αυτό ενός καταναγκαστικά ριψοκίνδυνου, κάποιου με υψηλά επίπεδα συμπεριφοράς Αναζήτησης
Καινοτομίας. Εν συντομία, αυτό που αναζητούμε στους Ηγέτες είναι ο ίδιος Τύπος Προσωπικότητας που
βρίσκουμε στους Εξαρτημένους…».
Όπως γίνεται, λοιπόν, εμφανές από τα παραπάνω, τα ίδια στοιχεία, που μπορεί να οδηγήσουν έναν άνθρωπο
στην εκδήλωση Ψυχοπαθολογίας είναι τα ίδια με εκείνα που μπορεί να τον οδηγήσουν στην προσωπική
ανάπτυξη, την επιτυχία και την ευτυχία. Η συμβολή των Θεραπευτικών Προγραμμάτων και της Στάσης του
Θεραπευτικού Προσωπικού σε αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντική. Έχοντας φτιάξει, οργανώσει και συντονίσει,
για δύο χρόνια, το Εργαστήριο Δημιουργικής Απασχόλησης της Δ’ Μονάδας, στο Νοσοκομείο «Σωτηρία»
και έχοντας οργανώσει, μαζί με τους θεραπευόμενους, ένα Καλλιτεχνικό Workshop και ένα Bazzar, είχα την
ευκαιρία να γνωρίσω δυνάμεις των θεραπευμένων και να μάθω πολλές χρήσιμες δεξιότητες, τις οποίες δεν
θα είχα τη δυνατότητα να γνωρίσω, στο χώρο του γραφείου μου. Ενώ, οι ίδιες οι εργασιακές διεργασίες
αναδείχθηκαν ιδιαίτερα Θεραπευτικές, για αρκετούς από τους συμμετέχοντες.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τις έρευνες (NIDA, 2014), οι σχετικές με την Εργασία, παρεμβάσεις οι οποίες
αποδεικνύονται αποτελεσματικές, στα πλαίσια των Θεραπευτικών Προγραμμάτων Υποκατάστασης, είναι:
Motivated Stepped care interventions (Motivated Stepped Care--MSC; Brooner and Kidorf, 2002).
Παρεμβάσεις, βασισμένες στην εξεύρεση Εργασίας και Επαγγελματική Εκπαίδευση (ενώ η Εργασιακή
Συμβουλευτική αποδεικνύεται Αναποτελεσματική).
Εξατομικευμένη Επαγγελματική Στήριξη και Προσαρμοσμένη Απασχόληση.
Επαγγελματική Εκπαίδευση για την Ανάπτυξη Δεξιοτήτων, που είναι αναγκαίες για την Αγορά Εργασίας.
Επαγγελματική Συμβουλευτική, που βασίζεται στα ποσοστά Απασχόλησης και στα Αποτελέσματα της
Θεραπείας.
Όπως για όλα τα Θεραπευτικά Προγράμματα, έτσι και για τον ΟΚΑΝΑ, η Επαγγελματική Αποκατάσταση και
η Σταθερή Εργασιακή Απασχόληση αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους Θεραπευτικούς στόχους. Έτσι,
παρέχονται:
o
Εργασιακός Προσανατολισμός.
o
Παροχή ευκαιριών απασχόλησης και παραπομπή σε επαγγελματικό προσανατολισμό
o
Εκπαίδευση και υποστήριξη σε τεχνικές εξεύρεσης εργασίας.
o
Παροχή κατάρτισης & εκπαίδευσης με συμμετοχή της κοινότητας.
oΏθηση για εξεύρεση εργασίας και υποστήριξη εργαζομένου για
διατήρηση θέσης εργασίας.
o
Υποστήριξη για ολοκλήρωση εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων.
oΏθηση για συμμετοχή σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες (Σχολεία
δεύτερης ευκαιρίας, κ.τ.λ.).
57
Ενώ στα πλαίσια της Κοινωνικής Δικτύωσης, αναπτύσσονται συνεργασίες όπως:
o
o
o
o
o
o
o
o
o
Συνεργασία με ΟΑΕΔ, Σχολεία Δεύτερης ευκαιρίας, κοινωνικές υπηρεσίες δήμων.
Συνεργασία με πολιτιστικούς φορείς.
Συνεργασία με εργοδοτικούς φορείς.
Συνεργασία με ΕΚΚΕΕ, ΚΕΕ και άλλους εκπαιδευτικούς φορείς για προγράμματα κατάρτισης.
Συνεργασία με άλλα θεραπευτικά προγράμματα ΟΚΑΝΑ.
Συνεργασία με την Εκκλησία.
Συχνές δυσκολίες που συναντούμε είναι:
Η Ανεργία ή Υποαπασχόληση, που στα πλαίσια της Οικονομικής Κρίσης που βιώνουμε, έχει αυξηθεί,
ιδιαίτερα.
Χαμηλές εκπαιδευτικές – γνωστικές δεξιότητες, όπως π.χ. δεξιότητες ανάγνωσης, αναλφαβητισμός,
χαμηλό εκπαιδευτικό επίπεδο.
Μαθησιακές Δυσκολίες.
Η Σύνδεση, λοιπόν, του Επαγγελματικού με το Θεραπευτικό γίνεται εμφανής και άρα δεν είναι ή Θεραπεία
ή Εργασία, αλλά και Θεραπεία και Εργασία.
Αυτό διαπιστώνεται και στο έργο του Arie De Geus, σύμφωνα με τον οποίο, τα βασικά χαρακτηριστικά της
Ζωντανής, Υγιούς, με Μακροβιότητα Επιχείρησης είναι τα παρακάτω, τα οποία είναι κοινά με αυτά ενός
«Υγιούς», «Θεραπευμένου» Ατόμου. Συγκεκριμένα:
Η Ευαισθητοποίηση απέναντι στο Περιβάλλον, δηλαδή, Να Μαθαίνει & να Προσαρμόζεται. Η Συνεκτικότητα
και η Ταυτότητα, να δημιουργεί, δηλαδή, μια Κοινότητα & μια Προσωπικότητα.
Η Ανεκτικότητα, ο βαθμός, δηλαδή, Επίγνωσης που έχει κατακτήσει μια Εταιρεία σε σχέση με την Οικολογία.
Η ικανότητα να χτίζει Εποικοδομητικές Σχέσεις, με άλλες Οντότητες, μέσα και έξω από την ίδια.
Συντηρητική Χρηματοδότηση. Διαχειρίζεται αποδοτικά την Ανάπτυξη και Εξέλιξη της.
Τέλος, πρέπει να θυμόμαστε ότι η ζωή, από την αρχή που υπάρχει, επικράτησε στον Πλανήτη με
Συνεργασία, Συντροφικότητα και Δικτύωση (Capra,1975). Χρειάζεται, λοιπόν, να φτιάξουμε τα πλαίσια
εκείνα που θα αποτελέσουν νησίδες Αλληλεξάρτησης και Ανθρωπιάς, για να ανθίσουν οι δυνατότητες
αυτών των ανθρώπων, που όσοι έχουμε δουλέψει μαζί τους, όλα αυτά τα χρόνια, ξέρουμε ότι είναι πολλές
και είναι για να αξιοποιηθούν.
Σας ευχαριστώ πολύ.
58
2Η ΗΜΕΡΑ
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ
1ης ΕΝΟΤΗΤΑΣ
Το Επιχειρείν στην πράξη: Εμπόδια και ευκαιρίες στη δημιουργία Ατομικών και Κοινωνικών
επιχειρήσεων.
Συντονιστής: Παναγιώτης Κουτρουβίδης, Πρόεδρος Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ.
Κύριες και κύριοι καλημέρα σας,
σας καλωσορίζουμε και πάλι στην δεύτερη ήμερα του συνεδρίου μας.
Εάν την πρώτη ήμερα ακούσατε τους επισήμους, τους εταίρους τις Σύμπραξης και ακούσατε ανθρώπους
όπως είπαμε χθες από την «αιχμή του δόρατος» αυτής της πράξης, συμβούλους επιχειρηματικότητας και
συμβούλους καριέρας, σήμερα ξεκινάμε το πρωί την συνεδρίαση μας, μιλώντας στην πραγματικότητα για
τη «δύναμη κρούσης αυτού του έργου», για τους ανθρώπους δηλαδή που «μπήκαν στα βαθιά» για να
βοηθήσουν τους μελλοντικούς επιχειρηματίες μας.
Μια ομάδα ανθρώπων που έναν-έναν ξεχωριστά, θα έχω την ευκαιρία να τους παρουσιάσω λίγο αργότερα.
Ξεκινώντας όμως, θα συνδεθούμε λίγο
με τις χθεσινές ομιλίες, με έναν ακόμα σύμβουλο επιχειρηματικότητας τον κο Κωστή Σπανό.
Ο κος Σπανός ήρθε με μεγάλη διάθεση να βοηθήσει το έργο και να γνωρίσει έναν καινούργιο -για αυτόνπληθυσμό και θα έλεγα ότι το στόχο του έργου τον πήρε πάρα πολύ επάνω του. Είχε αγωνία για το εξέλιξή
του έργου, όλο το διάστημα, όχι μόνο για του ωφελούμενους τους οποίους παρακολούθησε, αλλά για την
επιτυχία του έργου γενικότερα. Μια αγωνία που νομίζω την διατηρεί ακόμα και σπεύδω ευθύς να του δώσω
τον λόγο.
«Ευαισθησία-Εμπιστοσύνη-Επιχειρηματικότητα».
Κωστής Σπανός, Σύμβουλος Επιχειρηματικότητας Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ
Κύριες και κύριοι καλημέρα σας
Είμαι ο Κωστής Σπανός. Μέχρι το ξεκίνημα αυτής της συνεργασίας με το ΚΕΘΕΑ δεν είχα πράγματι καμία
εμπειρία από την συγκεκριμένη κατηγορία των αυριανών επιχειρηματιών και έτσι είχα την αγωνιά να
γνωρίσω τους ανθρώπους, τα χαρακτηριστικά τους και να δω πως μπορώ να βοηθήσω ώστε να υπάρξει
αποτέλεσμα.
Η δική μου διαδρομή δεν είναι μόνο συμβουλευτική καθώς έχω αφιερώσει αρκετό χρόνο, στην ίδια την
επιχειρηματικότητα, σαν επιχειρηματίας με επιτυχημένα εγχειρήματα αλλά και με πτώσεις και με ένα
σημαντικό εύρος εμπειριών.
Το ζητούμενο μου στην συγκεκριμένη συνεργασία ήταν να μπορέσω να βοηθήσω να υπάρξει μετρήσιμο
αποτέλεσμα. Στην ομιλία μου έχω τρεις βασικές λέξεις για την ανάπτυξη της επιχειρηματικής δράσης, οι
οποίες είναι η λέξη ευαισθησία, η λέξη εμπιστοσύνη και η βέβαια η λέξη επιχειρηματικότητα που είναι η
κατάληξη της όλης προσπάθειας.
59
Αυτό το οποίο είδα αρχικά, μετά από τις πρώτες συζητήσεις με τους ωφελούμενους , είναι ότι υπήρχε
μια διαφορετική αφετηρία στους αυριανούς επιχειρηματίες , συγκρίνοντάς τους με άλλους ενδιαφερόμενους.
Η αφετηρία αυτή ήταν η ευαισθησία, την οποία τα περισσότερα παιδιά- δεν είναι καθολικό αυτό, αλλά
τα περισσότερα παιδιά-είχαν. Και την είχαν πολύ έντονα, αλλά την είχαν ωστόσο με αρνητικό πρόσημο.
Μια ευαισθησία, η οποία σήμαινε αδυναμία, ευπάθεια. Είχε χάσει την καθαρή της έννοια, άρα λοιπόν
βρισκόντουσαν σε μια θέση πνευματική και ψυχική, από την οποία έπρεπε να μετακινηθούν και αυτό
ήταν αναγκαίο. Γιατί οποιοσδήποτε επιχειρηματίας ξεκινάει την δραστηριότητα του, βρίσκεται σίγουρα σε
διαφορετική θέση από αυτή. Άρα λοιπόν χρειαζόταν να μετακινηθούν από το αρνητικό πρόσημο. Ταυτόχρονα
όμως να αξιοποιήσουμε την ευαισθησία αυτή, γιατί είναι εξαιρετικά χρήσιμη.
Η μετακίνηση αυτή έγινε μέσα από μια προσπάθεια ανάκλησης αυτού που λέμε «επιθυμία». Δηλαδή να
καταγραφούν «τα θέλω» και αυτό ήτανε το πρώτο βήμα. Το πρώτο βήμα που μας έδωσε την δυνατότητα να
αλλάξουμε την έννοια της ευαισθησίας, να δημιουργήσουμε άλλες συνάψεις-συνδέσεις και από ευαισθησία
με αρνητικό πρόσημο να γίνει η ευαισθησία με την θετική της έννοια. Να μεταμορφωθεί σε ικανότητα
-πρώτα από όλα- να αισθάνομαι και να αντιλαμβάνομαι το περιβάλλον, τα ερεθίσματα, και βέβαια το
επόμενο βήμα να μπορώ να αντιδρώ σε αυτά.
Η «επιθυμία», δημιουργήθηκε, αναδύθηκε μέσα από μια διαδικασία ερωτήσεων όπου οι συμμετέχοντες
ωφελούμενοι, ανακάλεσαν θετικές στιγμές και θετικά συναισθήματα, από την ζωή τους, ήταν αυτά τα οποία
βοήθησαν σε αυτή την αλλαγή του προσήμου. Ήταν πολύ σημαντικό αυτό το βήμα και από την θέση αυτή και
μετά αρχίσαμε να μπαίνουμε πια σε πιο ουσιαστική περιγραφή αυτού που θέλουμε να κάνουμε. Δηλαδή
η ευαισθησία να οδηγήσει σε μια τρίτη έννοια, που την χρησιμοποιούμε στην επιστήμη, την έννοια της
ακρίβειας και της πιστότητας.
Η ευαισθησία παραμένει, έχει πάρει το θετικό της πρόσημο αλλά μπορεί και περιγράφει πια μια μελλοντική
πραγματικότητα. Αρχίζει και ξεκαθαρίζει από το φαντασιακό προς το συγκεκριμένο. Αρχίζει και γίνεται γνώση
γιατί η ακρίβεια μας δίνει την δυνατότητα της γνώσης, να γνωρίζουμε αυτό το οποίο βλέπουμε και η γνώση
ουσιαστικά δημιουργεί. Φέρνει σε θέση μάλλον αφετηρίας, τους ωφελούμενους σε αυτό που θα ονομάσω
αφετηρία δράσης.
Γνωρίζω, ξέρω τι θέλω, ξέρω ότι δεν γνωρίζω, δηλαδή γνωρίζω και τις άγνοιες μου- που είναι πάρα πολύ
σημαντικό- και αρχίζω να βρίσκομαι σε ένα ταξίδι ,στην αφετηρία μιας δράσης.
Η πιστότητα είναι μια έννοια εξαιρετικά συγγενής με την πίστη και την εμπιστοσύνη και εδώ είναι η δεύτερη
μεγάλη ενότητα, του πως από την πιστότητα πια, αυτού που περιγράφουμε και τη γνώση αυτού του οποίου
θέλουμε, μπορούμε να δημιουργήσουμε σχέσεις εμπιστοσύνης με το εγχείρημα, με την προσπάθεια που
γίνεται, με την μεθοδολογία και με τους συμβούλους. Για να μπορέσουμε να βρεθούμε μέσα στην διαδικασία
της δράσης. Δηλαδή να ακολουθήσουμε αυτή την πορεία και να προσπαθούμε. Να βλέπουμε πια την
δυνατότατα, γιατί δρούμε.
Πολλοί ωφελούμενοι αποχώρισαν , δεν θέλησαν να μπούνε σε αυτό το κομμάτι της δράσης, πιστεύω όμως
ότι και σε αυτούς, έχει μείνει ο σπόρος και σε κάποια δεδομένα στιγμή, από αυτό το σημείο της γνώσης
σχετικά με αυτό που θέλουν να κάνουν, θα μπούνε στην δράση ο καθένας στον χρόνο του. Βρισκόμαστε
λοιπόν σε μια χρονική στιγμή όπου η νοητή μετακίνηση σε αυτό το βήμα του προχωρώ και επιχειρώ έχει γίνει
και φυσική μετακίνηση. Οι ωφελούμενοι συμμετέχουν, σχεδιάζουν, αναζητούν τους πόρους, αναζητούν
τους χώρους, αναζητούμε μαζί τις δυνατότητες, αρχίζουμε πια αυτό το συγκεκριμένο ζητούμενο να το
μορφοποιούμε. Με δραστηριότητα, με προσπάθεια, με τη συμμετοχή.
Εκεί έρχεται η στιγμή που μέσα από την άσκηση αυτή, την «προπόνηση», όπως λέω εγώ, αποκτάμε και την
εμπιστοσύνη στον εαυτό μας. Αντιλαμβανόμαστε ότι μπορούμε, μπορούμε να κουβαλάμε τις ευαισθησίες
μας, μπορούμε όμως και να εμπιστευόμαστε τον εαυτό μας και μια διαδικασία που ξεκινάει από την
εμπιστοσύνη στον εαυτό μας. Γιατί μπορούμε να κάνουμε πράγματα και μπορούμε να τα κάνουμε καλά και
να τα κάνουμε και διαφορετικά, με το δικό μας αποτύπωμα.
Η επόμενη φάση σε αυτό το πλαίσιο, στο πλαίσιο της εμπιστοσύνης, είναι η εμπιστοσύνη στις σχέσεις
60
και στις συνεργασίες. Εδώ αρχίζουν και χτίζονται σχέσεις συνεργατικές, στα πλαίσια των συνεταιριστικών
επιχειρήσεων, αλλά και σχέσεις συνεργασίας με άλλες επιχειρήσεις, συνεργάτες, έξω από την μελλούμενη
επιχείρηση για τις ατομικές προσπάθειες . Δηλαδή, το ευρύτερο πλαίσιο για την ατομική δραστηριοποίηση.
Η εμπιστοσύνη στον εαυτό μου, η θέση που έχω, με οδηγεί στο να αρχίζω να διερευνώ και να χτίζω αυτές
τις συνεργασίες, να εμπιστεύομαι τους άλλους, ουσιαστικά να βρίσκω και τις συμμαχίες που δημιουργούν
μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας.
Η επιχειρηματικότητα έχει να κάνει με την ανάληψη κινδύνου και χρειαζόμαστε τις πιθανότητες με το μέρος
μας για να πετύχουμε. Αυτές οι πιθανότητες λοιπόν, χτίζονται με τις συνεργασίες και με την πίστη στους
άλλους και στα συνεταιριστικά μοντέλα αλλά και στα ατομικά μοντέλα. Έχουμε τις πιθανότητες, έχουμε την
εμπιστοσύνη στον εαυτό μας. Στα πλαίσια αυτής της εμπιστοσύνης θα έπρεπε να κατακτήσουμε αυτό το
όποιο λέγεται πίστη. Πίστη στην ικανότητα μας ότι θα συμβούν τα πράγματα για να τολμήσουμε και αυτό
είναι μια καινούργια θέση και νοητική και ψυχική.
Δεν περνούν όλοι -και όχι μόνο γι΄ αυτήν την κατηγορία τον ωφελούμενων- προς αυτό το τόλμημα, έχει
συμβεί σε πολλές περιπτώσεις . Ένα σημαντικό κομμάτι όμως, από τους ωφελουμένους του «Επιχειρείν»
προχωρεί κάνει το τόλμημα μπαίνει στην διαδικασία, δημιουργείται η επιχείρηση με την μορφή του
καταστατικού με την μορφή του επιχειρηματικού πλάνου με όλη την τεχνογνωσία των ανθρώπων που
βρίσκονται εδώ στο πάνελ. Άνθρωποι οι οποίοι στις τελευταίες φάσεις πλέον υλοποίησης είχαν παρά πολύ
σημαντική συμμετοχή.
Και έτσι γίνεται το μεγάλο άλμα, το άλμα της πραγματοποίησης. Το πείσμα λοιπόν δικαιώνεται, η τόλμη
γίνεται τόλμημα, γίνεται εγχείρημα, γίνεται επιχειρηματικότητα και έχουμε παραδείγματα επιχειρήσεων
που οι ωφελούμενοι διέτρεξαν όλη την διαδρομή που προανέφερα και τη στιγμή αυτή βρίσκονται σε
λειτουργία. Επιχειρήσεις που έχουν σχέση με τους πελάτες τους, που αναπτύσσουν το αντικείμενο τους,
που βρίσκονται σε μια πορεία δράσης που συνοδεύεται - θα έλεγα- με όλη την ικανοποίηση της δημιουργίας.
Δημιουργία σχέσεων, πίστη συναλλαγών, δημιουργία για ανάπτυξη στο μέλλον.
Αυτό λοιπόν συμβαίνει, υπάρχουν παραδείγματα επιχειρήσεων που πλέον λειτουργούν, μέσα από αυτή την
διαδρομή, αυτών των μηνών και αυτό ειλικρινά με κάνει και εμένα πάρα πολύ χαρούμενο.
Θέλω να ευχαριστήσω όλα τα παιδιά ένα ξεχωριστά, αλλά και κάποια που σταμάτησαν την διαδρομή -και
μάθαμε και από αυτά. Ελπίζω να φάνηκα και εγώ αντάξιος της εμπιστοσύνης τους σε αυτό το σημαντικό
βήμα για την ζωή τους, το βήμα της επιχειρηματικότητας και το μοναδικό που έχω να κάνω πια είναι να
τους ευχηθώ καλή επιτυχία. Καλή επιτυχία σε μια καινούργια διαδρομή σαν επιχειρηματίες, σαν άνθρωποι
οι οποίοι θα εκφράσουν την δημιουργικότητα τους στον χώρο και στον στίβο της επιχειρηματικότητας.
Ευχαριστώ.
Συντονιστής
Ευχαριστούμε πολύ τον κο Σπανό, για την ενδιαφέρουσα τοποθέτηση του. Νομίζω με πολύ ενδιαφέροντα
τρόπο συνέδεσε συναισθηματικά στοιχεία της εξέλιξης και της ωρίμανσης ενός ανθρώπου στην πορεία
του προς την ίδρυση μιας επιχείρησης. Περνάω αμέσως στην «ομάδα κρούσης», την «ομάδα ειδικών
αποστολών». Είναι άνθρωποι που ο καθένας με τον τρόπο του ξεπέρασε τις απαιτήσεις της σύμβασης του,
μπήκαν μπροστά στην προσπάθεια μας και ξεκινώ με τον κο Παναγιώτη Ρέλλα, ο οποίος ήρθε στο έργο ως
νομικός σύμβουλος των μελλοντικών επιχειρηματιών και σήμερα νομίζω έχει κατακτήσει το προσωνύμιο
του «Δικηγόρου του Επιχειρείν». Ο Παναγιώτης χρειάστηκε, όχι απλώς να κάνει αυτό για το οποίο τον
φέραμε στην ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, δηλαδή να συμβουλέψει νομικά τα παιδιά που προσπαθούσαν να στήσουν την
μελλοντική τους δουλειά, αλλά τους εκπροσώπησε, μπήκε μπροστά, διαπραγματεύτηκε για αυτούς και τον
ευχαριστούμε πολύ για αυτό.
61
«Προσκόμματα από την κείμενη νομοθεσία για την Ανάπτυξη της Επιχειρηματικότητας
Απεξαρτημένων»
Παναγιώτης Ρέλλας, Νομικός – Σύμβουλος Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ
Καλημέρα σε όλους και ευχαριστώ πολύ για τα καλά σας λόγια. Εγώ όπως προλόγισε ο κος Κουτρουβίδης,
είμαι ο Παναγιώτης Ρέλλας, δικηγόρος και νομικός σύμβουλος των υπό ίδρυση επιχειρήσεων της ΑΣ
ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ.
Από το Γενάρη του 2014, του τρέχοντος έτους, παρέχω συμβουλευτική υποστήριξη σε νομικά ζητήματα
στους ωφελουμένους του προγράμματος. Παρότι το χρονικό διάστημα ήταν μικρό, το μεγάλο ενδιαφέρον
των ωφελουμένων για να δημιουργήσουν επιχειρήσεις και ο μεγάλος αριθμός περιπτώσεων και μάλιστα
διαφορετικών περιπτώσεων που κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε, παρέχουν την δυνατότητα για
συμπεράσματα και για διαπιστώσεις.
Αυτά θα σας παρουσιάσω σήμερα, εστιάζουν κυρίως στα νομικά εμπόδια που συναντήσαμε και τα οποία
αφορούν τα επιμέρους στάδια της έναρξης της επιχειρηματικής δραστηριότητας των απεξαρτημένων. Η
επιλογή της ανάδειξης των εμποδίων, δεν οφείλεται σε μια διάθεση άσκησης εύκολης κριτικής ή πολύ
περισσότερο σε κάποια διάθεση αρνητική, αλλά έχει να κάνει με την υποχρέωση που έχουμε, εμείς που
πήραμε μέρος σε αυτό το πρόγραμμα, να αναδείξουμε τις ατέλειες και τις ελλείψεις, ώστε από την πλευρά
μας να συνεισφέρουμε στην εξάλειψη των εμποδίων ένταξης των απεξαρτημένων στην αγορά εργασίας.
Συγκεκριμένα, θα αναφερθώ στους τέσσερις βασικούς τομείς που διαπιστώσαμε ότι υπάρχουν ελλείψεις,
ως προς την δυνατότητα δημιουργίας επιχειρήσεων από τους απεξαρτημένους.
Ο πρώτος τομέας, έχει να κάνει με την αδειοδότηση, δηλαδή με την χορήγηση αδειών από τους δήμους
για την ίδρυση και λειτουργία επιχειρήσεων. Ο δεύτερος τομέας, έχει να κάνει με την χρηματοδότηση
των ατομικών και κοινωνικών επιχειρήσεων. Ο τρίτος τομέας, έχει να κάνει με την ρύθμιση οφειλών που
κάποιοι από τους απεξαρτημένους έχουν απέναντι στο δημόσιο και των ασφαλιστικών ταμείων. Ο τέταρτος
τομέας, αφορά τους χώρους, την μεγάλη δυσκολία που είχαμε για να βρούμε τους καταλλήλους χώρους
όπου οι απεξαρτημένοι νέοι επιχειρηματίες θα εγκαθιστούσαν τις επιχειρήσεις τους. Ξεκινώντας λοιπόν
από το πρώτο τομέα, το τομέα της αδειοδότησης, δυστυχώς όπως ήταν αναμενόμενο, ήρθαμε αντιμέτωποι
με τις χρόνιες παθήσεις της δημόσιας διοίκησης, που μεταξύ άλλων είναι η πολυνομία, η αντιφατικότητα
των νόμων που πολλές φορές αλληλοακυρώνονται και η γραφειοκρατικές αγκυλώσεις. Το σύστημα των
αδειοδοτήσεων, χαρακτηρίζεται από την απαίτηση υποβολής, ενός μεγάλου αριθμού δικαιολογητικών. Τα
δικαιολογητικά αυτά πολλές φορές θα μπορούσαν να μην υποβληθούν, θα μπορούσαν κάποια από αυτά
να χορηγηθούν υπηρεσιακά, από τις υπηρεσίες δηλαδή, της ίδιας αρχής, τους δήμους ή θα μπορούσαν να
αντικατασταθούν από μια απλή υπεύθυνη δήλωση του αιτούντος. Ενδεικτικά να σας αναφέρω, ότι έπρεπε να
κατατεθούν δικαιολογητικά όπως υπεύθυνη δήλωση του διαχειριστή της πολυκατοικίας, όπου βρισκόταν το
ακίνητο που θα γίνονταν η νέα επιχείρηση από την οποία υπεύθυνη δήλωση να προκύπτει ότι ο κανονισμός
της πολυκατοικίας δεν απαγορεύει την συγκεκριμένη χρήση, σκαρίφημα από μηχανικό που να αποτυπώνει
την θέση του ακινήτου και πολλά άλλα- για να μην σας κουράζω- δικαιολογητικά, διαφορετικά σε κάθε
περίπτωση ανάλογα με τον τύπο της επιχείρησης που επρόκειτο να συσταθεί. Πέρα όμως από αυτά τα οποία
είναι συνήθη μεν- αλλά εξόχως γραφειοκρατικά και επιτρέψτε μου την φράση άχρηστα- διαπιστώσαμε
ένα συγκεκριμένο προαπαιτούμενο το οποίο αφορά τους απεξαρτημένους. Σε κάποιες συγκεκριμένες
κατηγορίες επιχειρήσεων απαιτήτω η προσκόμιση ποινικού μητρώου, από το οποίο ποινικό μητρώο να
προκύπτει, ότι δεν υπάρχει καταδίκη για χρήση ναρκωτικών ουσιών. Έχει σημασία να αναφερθούμε επίσηςγια να αξιολογήσουμε και το πνεύμα του νομοθέτη- ποια άλλα αδικήματα περιλαμβάνονταν στην ίδια
κατηγορία αποκλεισμού, Ή σοβαρού κολλήματος. Ήταν λοιπόν κακουργήματα, αδικήματα όπως η απάτη, η
εκβίαση και η προσβολή της γενετήσιας ελευθερίας. Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν ότι ο νομοθέτης εν ολίγης,
εντάσσει το αδίκημα της χρήσης ναρκωτικών ουσιών, στην ίδια κατηγορία με τα ποινικά αδικήματα βαριάς
παραβατικότητας και υψηλής ηθικής και κοινωνικής απαξίωσης. Κατά την εκτίμησή μου, αυτό επιβεβαιώνει
ότι αυτές οι διατάξεις, έχουν έρισμα σε κοινωνικές προκαταλήψεις και συντηρούν στερεότυπα που θέτουν
στο περιθώριο τους απεξαρτημένους.
62
Να επισημάνω, ποιες ήτανε αυτές οι επιχειρήσεις. Ήταν επιχειρήσεις που είχανε να κάνουν με τουριστικές
υπηρεσίες , η ίδρυση και λειτουργία ιδιωτικού γυμναστηρίου, οι σχολές εκμάθησης χορών, οι σχολές
εκμάθησηςαθλημάτων, πολεμικών τεχνών, αλλά ενδεχομένως και πολλές άλλες επιχειρήσεις που εμείς
δεν το γνωρίζουμε, γιατί δεν έτυχε να μας ζητήσει κάποιος ωφελούμενος να βρούμε τα δικαιολογητικά γι
αυτές . Άρα επισημαίνω ότι είναι πολύ πιθανόν, να υπάρχουν και πολλές άλλες επιχειρήσεις που έχουν ως
προαπαιτούμενο το ποινικό μητρώο. Για να είμαι ακριβής να σημειώσω, ότι η καταδίκη στο ποινικό μητρώο
είναι κόλλημα, εφόσον έχουν περάσει πέντε χρόνια. Για να μην σας κουράζω με νομικά, αυτό πρακτικά τι
σημαίνει, κάποιος που το τρέχων έτος, το 2014 τέλεσε το αδίκημα αυτό, σημαίνει ότι, η υπόθεσή του, μετά
από πολλές αναβολές θα δικαστεί, για παράδειγμα σε πρώτο βαθμό το 2018. Σε δεύτερο βαθμό το 2020, το
2020 το δικαστήριο, με την εφετειακή του απόφαση θα αναστείλει την ποινή για τρία ή πέντε χρόνια, αυτό
είναι στην κρίση του. Από εκεί και πέρα υπολογίζουμε άλλα πέντε χρόνια, άρα αμέσως αμέσως, έχουμε
φθάσει στο 2030.
Καταλήγοντας λοιπόν, διαπιστώνουμε ότι για δεκαπέντε χρόνια ο ωφελούμενος, ο απεξαρτημένος, δεν
μπορεί να κάνει έναρξη της συγκεκριμένης επιχείρισης που τον ενδιαφέρει, άρα είναι υποχρεωμένος να
μεταβάλλει ριζικά το επαγγελματικό του πλάνο, κάτι που δεν είναι καθόλου ασήμαντο. Βέβαια, θα μπορούσε
να πει κάποιος, μπορεί να κάνει κάτι ο νομοθέτης να το αλλάξει; Ναι, θεωρώ ότι μπορεί και μάλιστα, όπως
θα αναφέρω παρακάτω σε άλλη περίπτωση, το έχει κάνει.
Θα μπορούσε ο νομοθέτης να μην έχει αυτό το απόλυτο κόλλημα, ότι εάν υπάρχει καταδίκη απαγορεύεται η
χορήγηση άδειας, θα μπορούσε να είναι σχετικό. Θα μπορούσε ο νόμος να λέει ότι, ακόμα και αν υπάρχει
καταδίκη στο ποινικό μητρώο, εάν προσκομιστεί βεβαίωση απεξάρτησης από θεσμοθετημένο φορέα, τότε
αίρεται το κόλλημα και χορηγείται κανονικά η άδεια.
Αυτό και θα έδινε την δυνατότητα, από την μια πλευρά, να εντοπίσει ενδεχομένως, κάποιους που θεωρεί ότι
είναι επικίνδυνους για την τέλεση και νέων αξιόποινων πράξεων και από την άλλη όμως, θα απέφευγε τον
κοινωνικό στιγματισμό και τον αποκλεισμό όλων των άλλων που, επειδή πριν από δεκαπέντε χρόνια ή και
παραπάνω, τέλεσαν το αδίκημα αυτό.
Προς αυτήν την εκ διαμέτρου αντίθετη προσέγγιση και προς την σωστή κατεύθυνση, έχει κινηθεί ο
νομοθέτης, στο πρόγραμμα επιχορήγησης οχτακοσίων νέων ελεύθερων επαγγελματιών το πρόγραμμα
που υλοποιείται από τον ΟΑΕΔ και έχουμε κάνει χρήση και εμείς στην ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ. Στο πρόγραμμα
αυτό, πραγματικά, ο νομοθέτης ζητάει αυτήν την βεβαίωση απεξάρτησης, προκειμένου να ενταχθούν
ωφελούμενοι στο πρόγραμμα. Εδώ λοιπόν, είναι μια περίπτωση που αναδεικνύεται με ξεκάθαρο τρόπο η
αντιφατικότητα της νομοθεσίας, κάτι που σημείωσα και προηγούμενα. Αφενός μεν, έχουμε το πρόγραμμα
επιδότησης οχτακοσίων νέων ελεύθερων επαγγελματιών που δυνητικά επιχορηγεί τους απεξαρτημένους,
για να κάνουνε νέες επιχειρήσεις και από την άλλη, έχουμε τον νόμο που ρυθμίζει τις προϋποθέσεις και
δικαιολογητικά για την ίδρυση και λειτουργία επιχειρήσεων που πανηγυρικά εξαιρεί τους απεξαρτημένους,
τους πρώην χρήστες από την χορήγηση της άδειας. Είναι περίπτωση ξεκάθαρης αντιφατικότητας των νόμων
και αλληλοακύρωσης.
Επειδή μερικές φορές επίσης, λέμε ότι οι νόμοι που έχουμε είναι αναχρονιστικοί, ότι είναι παλιοί νόμοι,
να πω ότι αυτός ο συγκεκριμένος νόμος δεν είναι καθόλου παλιός, περιλαμβάνεται αυτή η διάταξη σε
προεδρικό διάταγμα του 2006 και μάλιστα μόλις το 2005, ένα χρόνο πριν η πολιτεία, είχε ενσωματώσει στο
εθνικό δίκαιο με σχετικό νόμο τις κοινοτικές οδηγίες, που προβλέπουν την ίση μεταχείριση χωρίς διακρίσεις
στον τομέα της απασχόλησης.
Διαπιστώνουμε δηλαδή, ότι τελικά η αντιφατικότητα των νόμων δεν έχει να κάνει με την χρονική απόκλιση
θέσπισής τους, αλλά έχει να κάνει με την έλλειψη στρατηγικών επιλογών και έχει να κάνει με την βιαστική
νομοθέτηση, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη πραγματικές ανάγκες. Να προσθέσω ακόμη για το πιστοποιητικό
αυτό, το αντίγραφο του ποινικού μητρώου που απαιτείται, ότι ακόμα και στην πρόσφατη απλοποίηση
της διαδικασίας έκδοσης αδειών μικρομεσαίων επιχειρήσεων, που έγινε από το Υπουργείο Διοικητικής
Μεταρρύθμισης, εξακολουθεί και προβλέπεται. Τέλος, να αναφέρω ότι, το ποινικό μητρώο, δεν απαιτείται
μόνο στην περίπτωση της επιχειρηματικότητας, όταν λοιπόν κάποιος θέλει να πάρει άδεια ίδρυσης και
λειτουργίας επιχείρησης, αλλά δημιουργεί πρόβλημα και στην πρόσληψη στο δημόσιο.
63
Είχαμε λοιπόν περίπτωση ωφελούμενου, ο οποίος είχε δώσει εξετάσεις στον ΑΣΕΠ για συγκεκριμένη
θέση, είχε πετύχει στις εξετάσεις και στην συνέχεια εκλήθει να προσκομίσει αντίγραφο ποινικού μητρώου
και τότε έλαβε γνώση, γιατί είχε καταδικαστεί ερήμην πριν από είκοσι χρόνια, έλαβε γνώση ότι έχει μια
καταδίκη και βεβαίως ακυρώθηκε η πρόσληψη του στο δημόσιο, ο συγκεκριμένος ωφελούμενος μάλιστα,
υπέβαλλε αίτημα απονομής χάριτος και προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, εκθέτοντας την ιδιαιτερότητα
της περίπτωσης του και παρά ταύτα, απορρίφθηκε. Άρα, αυτό το ξεχώρισα, ως ένα πολύ σημαντικό στοιχείο
που μπορεί πάνω σε αυτό να στοχεύσει ο χώρος της απεξάρτησης για να ζητήσει στοχευόμενες αλλαγές.
Ο δεύτερος τομέας που διαπιστώθηκαν ελλείψεις και δυσκολίες , είναι ο τομέας της χρηματοδότησης.
Θα χρειαστεί να κάνω την διάκριση, τον διαχωρισμό, μεταξύ των ωφελούμενων που επέλεξαν τις ατομικές
επιχειρήσεις, ή νομικά πρόσωπα πλην των Κοιν.Σ.Επ. και των ωφελούμενων, οι οποίοι, αυτοί πρώτοι είχαν
ως βασικό εργαλείο το χρηματοδοτικό πρόγραμμα, την επιχορήγηση του ΟΑΕΔ .
Για αυτό το λόγο, θα εστιάσω στον τομέα αυτό, στην χρηματοδότηση των Κοιν.Σ.Επ.. Διαπιστώσαμε
λοιπόν ότι ο ωφελούμενος απεξαρτημένος, που θα επιλέξει την Κοιν.Σ.Επ. επί της ουσίας, δεν έχει καμία
οικονομική βοήθεια, παρότι η νομοθετική πρόβλεψη είναι για το ακριβώς αντίθετο. Δηλαδή, στον νόμο
προβλέπεται, να έχουν χρηματοδότηση από το εθνικό ταμείο επιχειρηματικότητας και ανάπτυξης, από το
ταμείο κοινωνικής οικονομίας, από τα προγράμματα στήριξης ανεργίας του ΟΑΕΔ, από τα προγράμματα
στήριξης επιχειρηματικότητας.
Μέχρι σήμερα που μιλάμε, καμία επιχορήγηση δεν έχει δοθεί. Αλλά δεν ήταν μόνο αυτό. Οι Κοιν.Σ.Επ.
εξαιρέθηκαν και από δύο πολύ σημαντικά προγράμματα του ΟΑΕΔ, προγράμματα επιχορήγησης. Το πρώτο,
είναι αυτό που ήδη έχω αναφέρει, των οχτακοσίων νέων ελεύθερων επαγγελματιών ανέργων και το δεύτερο
είναι το ειδικό τριετές πρόγραμμα για την επιχορήγηση των εργοδοτών, προκειμένου να προσλάβουν νέους
εργαζόμενους.
Έχει ιδιαίτερη σημασία και φρόντισα να έχουμε στην κατοχή μας το έγγραφο του ΟΑΕΔ με το οποίο απαντά
σε σχετικό ερώτημα Κοιν.Σ.Επ. εκτός “Επιχειρείν”. Στο ερώτημα γιατί εξαιρούνται οι Κοιν.Σ.Επ. από αυτό
το πρόγραμμα, έχει ιδιαίτερη σημασία να δούμε το σκεπτικό στο έγγραφο του ΟΑΕΔ. Λέει λοιπόν, ότι
εξαιρούνται επειδή δεν μπορούν να επιχορηγούνται οι ασφαλιστικές εισφορές εργαζόμενων Κοιν.Σ.Επ.
που είναι είτε μέλη της διοικούσας επιτροπής, είτε ιδρυτικά μέλη. Αυτό πραγματικά, έρχεται σε πλήρη
ανακολουθία και καταστρατηγεί τον βασικό σκοπό ύπαρξης των Κοιν.Σ.Επ., ο οποίος είναι και νομοθετικά
κατοχυρωμένος.
Η Κοιν.Σ.Επ. έχει ακριβώς αυτόν τον σκοπό, να βρει δουλειά στα μέλη της. Για αυτό και το άρθρο, να μην σας
κουράζω, ο νόμος 49 σε δύο σημεία λέει, ότι τα μέλη μπορεί να είναι εργαζόμενοι, ότι το 35% των κερδών
πηγαίνουν στα μέλη εφόσον είναι εργαζόμενοι. Αυτός είναι ο σκοπός της Κοιν.Σ.Επ. Βλέπουμε λοιπόν,
ότι υπάρχουν υπηρεσίες που χειρίζονται τα προγράμματα, που αγνοούν τον σκοπό της Κοιν.Σ.Επ. και τις
βασικές αρχές της κοινωνικής επιχειρηματικότητας. Οι ιδρυτές της Κοιν.Σ.Επ. δεν είναι και δεν πρέπει να
αντιμετωπίζονται όπως οι κλασικοί εργοδότες, οι οποίοι έχουν ένα κεφάλαιο και θέλουν να επενδύσουνε
επιχειρηματικά και θα προσλάβουν για την επιχείρηση τους κάποιους τρίτους ως εργαζόμενους, δεν είναι
αυτός ο ρόλος της Κοιν.Σ.Επ. Οι Κοιν.Σ.Επ. είναι οι ίδιοι οι ιδρυτές, οι ιδρυτές είναι αυτοί που έχουνε μία
κεντρική ιδέα, πιστεύουνε ότι μπορεί να μετασχηματιστεί σε μία οικονομικά βιώσιμη επιχείρηση και οι
ίδιοι γίνονται εργαζόμενοι αυτής της επιχείρησης, δηλαδή στην Κοιν.Σ.Επ. η ιδιαιτερότητα είναι και αυτή
η διαφορά μεταξύ κοινωνικής επιχειρηματικότητας και κλασικής ανταγωνιστικής επιχειρηματικότητας ότι
ο εργοδότης, είναι ταυτόχρονα και εργαζόμενος στην ΚΟΙΝΣΕΠ. Άρα λοιπόν, βλέπουμε ότι αδίκως ο ΟΑΕΔ,
στην προκείμενη περίπτωση, εξαιρεί τα μέλη των Κοιν.Σ.Επ., δεν έχει κατανοηθεί ο σκοπός και ο ρόλος τους.
Να επιστρέψω στο θέμα της χρηματοδότησης. Το κενό χρηματοδότησης επίσης στις ΚΟΙΝΣΕΠ, δημιουργείται
και επειδή δεν έχει τεθεί σε εφαρμογή το στρατηγικό σχέδιο δράσης για την ανάπτυξη της κοινωνικής
επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα. Το σχέδιο αυτό προβλέπει πάρα πολλές δράσεις, προβλέπει την
κατάρτιση εργαζομένων Κοιν.Σ.Επ., προβλέπει την επιχορήγηση για την αγορά συνεταιριστικών μεριδίων,
προβλέπει την ανταλλαγή εργαζομένων Κοιν.Σ.Επ. ή την πρακτική εκμάθησή τους σε κοινωνικές επιχειρήσεις
του εξωτερικού.
64
Πριν από λίγες ημέρες νομίζω, στις 23/05 του 2014 ανακοινώθηκε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε το
στρατηγικό σχέδιο δράσης, αναμένονται πλέον τα επιχειρησιακά προγράμματα και οι νέες δράσεις. Πρέπει
όμως να πούμε πως, ενόψει αυτών των νέων δράσεων τα αρμόδια Υπουργεία και οι οργανισμοί, πρέπει να
έχουν πλέον προετοιμαστεί κατάλληλα ώστε το νέο σχέδιο δράσης να ισχυροποιήσει τις Κοιν.Σ.Επ. και να
μην είναι το κύκνειο άσμα τους γιατί πολλές Κοιν.Σ.Επ. έχουν είδη κλείσει λόγω ελλείψεως χρηματοδότησης
και οικονομικών πόρων.
Θα ήθελα να αναφερθώ στον τρίτο τομέα που διαπιστώθηκαν ελλείψεις και σημαντικές δυσκολίες ,
και αυτός είναι οι φορολογικές και ασφαλιστικές οφειλές ωφελουμένων. Υπάρχουν λοιπόν κάποιοι
ωφελούμενοι οι οποίοι έχουν οφειλές και αυτές οι οφειλές είναι τροχοπέδη. Δεν μπορούν να προχωρήσουν
την επιχειρηματική τους δραστηριότητα και σε μερικές περιπτώσεις δεν μπορούσαν να κάνουν έναρξη λόγω
αυτών τον οφειλών. Έπρεπε να γίνει ρύθμιση. Και εδώ λοιπόν πρέπει να μεριμνήσει η πολιτεία, να γίνει
ευνοϊκή ρύθμιση για όλες τις κοινωνικά ευπαθείς ομάδες, αν είναι δυνατόν με ολική η μερική απαλλαγή
οφειλών η με τμηματική καταβολή σε πολλές δόσεις. Γιατί ήδη οι υφιστάμενες ρυθμίσεις με λίγες δόσεις με
ποσά που καταβάλλονται προκαταβολικά, δεν είναι δυνατόν να αφορούν άτομα του δικού μας πληθυσμού.
Επίσης στον τομέα της φορολόγησης των Κοιν.Σ.Επ., είχαμε και εκεί μια δυσάρεστη εξέλιξη καθώς
καταργηθήκαν οι φοροαπαλλαγές στο τακτικό αποθεματικό και στο ποσό από τα κέρδη που προορίζετε
για επανεπένδυση. Θα ήθελα να φτάσω , τώρα, στον τελευταίο, τον τέταρτο τομέα προβλημάτων. Εκεί
έχουμε τα θέματα τον χώρων, όπου πραγματικά αποδείχτηκε κατά την διάρκεια του προγράμματος, ένα
από τα πλέον ακανθώδη ζητήματα. Δεν βρίσκαμε χώρους ή εάν βρίσκαμε τέτοιους που εκ πρώτης όψεως
φαίνονταν κατάλληλοι στην πορεία αποδεικνυόταν ότι δεν ήταν, είτε γιατί οι χώροι αυτοί, απαιτούσαν
για τη διαμόρφωση τους υψηλό κόστος -οπότε ήταν οικονομικά ασύμφοροι- είτε γιατί δεν πληρούσαν τις
πολεοδομικές προϋποθέσεις και είχαν υψηλό κόστος πολεοδομικής τακτοποίησης. Σε αυτό το θέμα υπήρξαν
κάποιες περιπτώσεις στις οποίες Δήμοι προθυμοποιήθηκαν να παραχωρήσουν χώρους, πάλι όμως και εκεί
κάποιοι χώροι ήταν ακατάλληλοι. Ένα άλλο ζήτημα που δημιουργήθηκε εκεί με τους Δήμους είναι ότι δεν
ήταν πρόθυμοι να δεσμευτούν για την χρονική διάρκεια της παραχώρησης, αντιθέτως έθεταν πολύ σύντομα
διαστήματα και επειδή αυτά έγιναν προ τον εκλογών κάποιοι έλεγαν «να δούμε ο καινούργιος δήμαρχος τι
θα πει», αυτό όμως ήταν σημαντικό αντικίνητρο.
Δεν είναι δυνατόν κάποιος να επενδύει σε έναν χώρο να αγοράζει τον εξοπλισμό, ή να κάνει έξοδα για την
διαμόρφωση του χώρου και να μην γνωρίζει, να μην είναι βέβαιος ότι μπορεί να παραμείνει σε αυτόν τον
χώρο για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Εδώ λοιπόν έχω να κάνω δυο προτάσεις. Η μια πρόταση είναι ότι θα μπορούσε με πρωτοβουλία της
Διεύθυνσης Κοινωνικής Οικονομίας του Υπουργείου Εργασίας να απευθύνει μια δημόσια πρόσκληση προς
φορείς όπως οι Δήμοι, οι Περιφέρειες, δημόσιους οργανισμούς, τους ιδιώτες, ή όποιον άλλον φορέα, να
προσφέρουν ακίνητα ανεκμετάλλευτα να δημιουργηθεί έτσι μια τράπεζα ακινήτων για Κοιν.Σ.Επ. και από
εκεί οι Κοιν.Σ.Επ. να μπορούν να βρίσκουν τα κατάλληλα ακίνητα, ανάλογα με τον σκοπό της κάθε μιας.
Επίσης, όσον αφορά τις μισθώσεις θα μπορούσε η πολιτεία έχοντας την διάθεση να βοηθήσει, να στηρίξει
τις νέες επιχειρήσεις των απεξαρτημένων και γενικότερα των ευπαθών κοινωνικών ομάδων να συμπεριλάβει
τις μισθώσεις αυτές στις προστατευμένες μισθώσεις. Ώστε να ισχύει άλλη χρονική διάρκεια για την μίσθωση
και όχι τριετία, γιατί μην ξεχνάμε έχει καταργηθεί η δωδεκαετία, σχετικά πρόσφατα- είναι μόλις τρία χρόνια
-πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Θα μπορούσε επίσης να τις εντάξει στις προστατευμένες μισθοδοσίες.
Συμπερασματικά από την εμπειρία από την συμβουλευτική υποστήριξη στο πρόγραμμα, έχω να πω ότι η
πολιτεία μπορεί να άρει τα εμπόδια που υπάρχουν με στοχευμένες όμως νομοθετικές παρεμβάσεις και
βελτιώσεις. Το πρώτο πράγμα κατά την γνώμη μου που είναι σημαντικό, να γίνει οριζόντια μεταρρύθμιση
και προσαρμογή το νομικό πλαίσιο σε όλα δηλαδή τα σταδία της δημιουργίας μιας επιχείρησης.
Στην αδειοδότηση, εκεί λοιπόν θέλουμε μείωση των δικαιολογητικών και απλούστευση της διαδικασίας
και βεβαία κατάργηση του ποινικού μητρώου ως προαπαιτούμενο η εξάρτηση του κολλήματος από την
προσκόμιση της βεβαίωσης απεξάρτησης από θεσμοθετημένο φορέα. Δεύτερον στην χρηματοδότηση, πρέπει
επιτέλους να αξιοποιηθούν τα χρηματοδοτικά εργαλεία που προβλέπει ο νόμος, πρέπει να αποδεσμευτούν
65
χρήματα από τα ταμεία κοινωνικής οικονομίας και εθνικού ταμείου επιχειρηματικότητας, διαφορετικά
πραγματικά οι Κοιν.Σ.Επ. δεν θα μπορέσουν να αντέξουν χωρίς την χρηματοδότηση αυτήν. Τρίτον, πρέπει
να γίνει, μια ευνοϊκή ρύθμιση για τις οφειλές τις φορολογικές και ασφαλιστικές και το τέταρτο που μόλις
ανέφερα μπορούν να γίνουν κάποιες τράπεζες ακινήτων των Κοιν.Σ.Επ. με πρωτοβουλία του Υπουργείου
Εργασίας του Τμήματος Κοινωνικής Οικονομίας ενώ θα μπορούσαν να ενταχτούν οι μισθώσεις αυτές στις
προστατευόμενες μισθώσεις.
Στο σημείο αυτό ολοκλήρωσα την ομιλία μου, θα ήθελα να ευχαριστήσω πρωτίστως τους ωφελουμένους για
την συνεργασία που είχαμε και κατά την οποία μου απέδειξαν, απέδειξαν σε όλους, ότι είναι ένα πολύ δυναμικό
κομμάτι της κοινωνίας, με ιδέες, όραμα και προοπτική, επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω τους υπεύθυνους
της πράξης που με εμπιστεύθηκαν και μου έδωσαν την ευκαιρία να γίνω και εγώ μέρος του έργου αυτού, να
συμμετέχω και να βοηθήσω και να συνεισφέρω με τις δικές μου δυνάμεις στην ευόδωσή του.
Θέλω να πιστεύω ότι το πρόγραμμα αυτό στήριξε ουσιαστικά τους ωφελουμένους στα πρώτα βήματα της
επιχειρηματικής τους πορείας, με την βοήθεια της ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, αλλά ταυτόχρονα τους προετοίμασε ώστε
να κάνουν όλα τα επόμενα βήματα και μετά το «Επιχειρείν». Ευχαριστώ πολύ.
Συντονιστή
Ευχαριστούμε θερμά τον κο Ρέλλα για την πολύ στοχευμένη και λεπτομερή εισήγηση του. Νομίζω ανέδειξε
περίτρανα τον παραλογισμό του κράτους και των διαδικασιών του, αλλά νομίζω δευτερογενώς, μας
τροφοδότησε με σοβαρά και σημαντικά στοιχεία, τα οποία έχουμε να τα αξιοποιήσουμε, θέματα που έχουμε
να συζητήσουμε για το τι μπορούμε να κάνουμε από εδώ και πέρα για να βελτιώσουμε αυτήν την κατάσταση
την οποία αντιμετωπίσαμε. Περνάμε στην επομένη ομιλήτρια, η οποία είναι η κα Ιωάννα Τουτουντζή. Η κα
Τουτουντζή ήρθε στο έργο για να υποστηρίξει χρηματοοικονομικά τους μελλοντικούς επιχειρηματίες, να
τους βρει λύσεις και να τους βοηθήσει, όπου χρειάζονταν.
Η κα Τουτουντζή συναντήθηκε μαζί μας σε μια πολύ ευχάριστη στιγμή της ζωής της καθώς περιμένει το
παιδάκι της, πράγμα που όχι μόνο δεν την εμπόδισε να βοηθήσει το έργο και να κάνει αυτά που χρειαζόταν,
αλλά νομίζω της έδωσε και περαιτέρω δύναμη.
«Συγχρηματοδοτούμενα Ευρωπαϊκά Προγράμματα Ενίσχυσης Απεξαρτημένων Ατόμων»
Ιωάννα Τουτουντζή, Χρηματοοικονομικός Σύμβουλος Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ
Μιας και ο κος Κουτρουβίδης, πριν, μίλησε για όλο το φάσμα των προβλημάτων που αντιμετώπισαν οι
ωφελούμενοι, εγώ θα αναλύσω λίγο περισσότερο το θέμα των συγχρηματοδοτούμενων Ευρωπαϊκών
προγραμμάτων, που ήτανε και είναι σε ισχύ από τότε που ξεκίνησε το πρόγραμμα μέχρι και σήμερα.
Δυστυχώς, τα προγράμματα που θα αναλυθούν είναι μόνο δύο, γιατί αυτά είναι και υφιστάμενα και αυτά
υπάρχουν στη διάθεσή μας, ενώ όντως, με βάση τις αναγγελίες που είχαν γίνει, περιμέναμε να είναι πολύ
περισσότερα.
Τα δύο προγράμματα που θα αναλύσω, αφορούν αφενός αυτούς που θέλουν να κάνουν μία δικιά τους
επιχείρηση, ένα νέο ξεκίνημα οποιασδήποτε μορφής, εκτός από ανώνυμες εταιρείες, και αφετέρου αυτούς
που θέλουν να εργαστούν σε κάποια εταιρεία και η εταιρεία αυτή μπορεί να ενισχυθεί λαμβάνοντας κάποιο
ποσό για τις ασφαλιστικές εισφορές. Δε θα μιλήσω καθόλου για τις περιπτώσεις των Κοιν.Σ.Επ., γιατί όπως
είπε και ο Παναγιώτης, δεν υπήρξε κανένα νεότερο πρόγραμμα που να τις αφορά.
Τα Ευρωπαϊκά συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα, και συγκεκριμένα αυτά που αφορούν άτομα
που ανήκουν σε ειδικές κοινωνικές ομάδες, ιδανικά, έχουν σαν στόχο την αντιμετώπιση του κοινωνικού
αποκλεισμού, την κοινωνικοοικονομική ενσωμάτωση των ατόμων αυτών, και την εξάλειψη των εμποδίων
ένταξης τους στην αγορά εργασίας, καθώς και την διασφάλιση των ίσων ευκαιριών.
Το πρώτο πρόγραμμα είναι το πρόγραμμα του ΟΑΕΔ που αφορά την ενίσχυση 800 νέων ελευθέρων
66
επαγγελματιών. Το πρόγραμμα αυτό, έχει βγει από το 2010, από όταν δηλαδή μπορούν και οι ενδιαφερόμενοι
να κάνουν τις αιτήσεις τους και είναι ανοιχτό μέχρι σήμερα. Εκτός από τα απεξαρτημένα άτομα, απευθύνεται
και σε άτομα με ειδικές ανάγκες, αλλά και σε αποφυλακισμένους. Οι 800 θέσεις αφορούν στο σύνολο των
ομάδων αυτών. Η διάρκεια του προγράμματος είναι 3 χρόνια, και το συνολικό ποσό της επιχορήγησης που
δίνεται είναι 28.000 ευρώ καταμερισμένο. Προφανώς, οι δικαιούχοι, εφόσον είναι πρόγραμμα του ΟΑΕΔ,
θα πρέπει να είναι άνεργοι Έλληνες υπήκοοι ή άτομα που έχουν την δυνατότητα, το δικαίωμα διαμονής στη
χώρα μας. Επιπλέον έχει αναδρομική ισχύ και άρα μετά από τον ένατο του 2009 μπορούν να συμμετέχουν
όσοι έχουν κάνει έναρξη και πληρούν τις υπόλοιπες προϋποθέσεις. Θα πρέπει, εφόσον απαιτείται να έχουν
άδεια άσκησης επαγγέλματος και να διαθέτουν ελληνικό ΑΦΜ.
Θα αναφερθώ περιληπτικά στη διαδικασία υπαγωγής, για να δούμε τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν,
λόγω αυτής της διαδικασίας, οι ωφελούμενοι. Ο ωφελούμενος, ο ενδιαφερόμενος, έρχεται σε επαφή με
τον εργασιακό σύμβουλο του ΟΑΕΔ. Κατόπιν συντάσσεται ένα επιχειρηματικό σχέδιο με τη βοήθεια των
συμβούλων στο συγκεκριμένο πρόγραμμα και κατατίθεται στον υπεύθυνο του ΟΑΕΔ. Και εδώ ξεκινάνε λίγο
τα δύσκολα. Θα πρέπει να γίνει έναρξη, η οποία προϋποθέτει βέβαια, να έχει βρεθεί ο χώρος και να έχει
υπογραφεί το μισθωτήριο και κατόπιν να γίνει ηλεκτρονική υποβολή μέσα από τον δικτυακό τόπο του ΟΑΕΔ.
Από την ημέρα της ηλεκτρονικής αίτησης, ο ΟΑΕΔ έχει την ευχέρεια μέσα σε ένα μήνα, οποιαδήποτε στιγμή,
από την επόμενη ημέρα αλλά μέχρι και τις 30 ημέρες, να κάνει έλεγχο στην επιχείρηση. Αυτό σημαίνει ότι η
επιχείρηση θα πρέπει να είναι σε πλήρη λειτουργία, να έχει βγει, αν απαιτείται, η προ έγκριση τουλάχιστον
της άδειας και θα πρέπει να έχει τιμολόγια, τουλάχιστον ίσα με την πρώτη δόση της επιχορήγησης που είναι
7.000 ευρώ. Εδώ, ο νόμος αφήνει ένα κενό, δεν αναφέρει μεικτής ή καθαρής αξίας, οπότε, όπως μας είπαν
και από τον ΟΑΕΔ, καλό θα είναι να είναι καθαρής. Άρα, μιλάμε για συν 23%. Και βέβαια, ο ωφελούμενος, ο
ενδιαφερόμενος δεν θα πρέπει να δουλεύει πουθενά αλλού, πέραν από την επιχείρηση αυτή.
Οι δόσεις είναι, όπως είπαμε, η πρώτη 7.000 ευρώ μετά τον έλεγχο και κάθε 6 μήνες μετά γίνεται αντίστοιχα
ένας ίδιος έλεγχος με 3.500 ευρώ. Τα λεφτά υποτίθεται ότι δίνονται ένα μήνα μετά από την θετική έκβαση
του ελέγχου, το οποίο βέβαια δεν τηρείται πάντα. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι συμμετέχοντες στο
πρόγραμμα είναι τα ακόλουθα. Καταρχήν, υπάρχει μία αδυναμία να βρεθεί το αρχικό κεφάλαιο των 7.000
ευρώ συν ΦΠΑ μέσα σε ένα μήνα και μάλιστα να αναλωθεί κιόλας, έτσι; Και αυτό γίνεται, εφόσον έχει κάνει
ήδη έναρξη χωρίς να έχει πάρει την αντίστοιχη έγκριση από το πρόγραμμα. Δηλαδή υπάρχει η πιθανότητα
κάποιος να μπει σε όλη αυτή τη διαδικασία, να νοικιάσει ένα χώρο, να μπει στα πρώτα έξοδα ενοικίων,
εγγυήσεων, να τον φτιάξει γιατί πρέπει να είναι σε πλήρη λειτουργία, να κόψει τα τιμολόγια των 7.000 και
μετά να έρθει ο ΟΑΕΔ και για κάποιο λόγο να πει ότι τελικά δεν μπορείς να ενταχθείς στο πρόγραμμα, οπότε,
όλα αυτά να έχουν πάει στράφι.
Συγκεκριμένα, σε αυτό το πρόγραμμα, αντιμετωπίζουμε το τελευταίο μήνα ένα ακόμη θέμα, το οποίο είναι
ότι από τις 800 θέσεις, έχουμε μόνο 5 υπολειπόμενες. Επομένως, έχουμε έναν ωφελούμενο, ο οποίος είναι
αυτή τη στιγμή στη διαδικασία έναρξης της επιχείρησης του και δεν ξέρουμε εάν μέχρι τη στιγμή που θα
καταφέρει να πάει ο ΟΑΕΔ στην επιχείρηση για να κάνει τον επιτόπιο έλεγχο, αυτές οι 5 θέσεις θα υπάρχουν
ακόμα. Σε αυτό το σημείο να πω, ότι τα προγράμματα αυτά δεν βγαίνουν μόνο για άτομα που ανήκουν
σε ευπαθείς ειδικές ομάδες. Βγαίνουν γενικά για ανέργους, όπως βγήκε ένα μέσα στο χειμώνα. Επειδή
από το 2010 μέχρι σήμερα έχουν υπάρξει πολλές αλλαγές στο οικονομικό περιβάλλον, οι όροι αυτοί που
εδώ αντιμετωπίζονται ως προβλήματα στα σημερινά προγράμματα δεν υπάρχουν. Δηλαδή δεν απαιτείται
έναρξη από πριν, αλλά πρώτα παίρνει ο ενδιαφερόμενος την προέγκριση και μετά του ζητάνε όλα αυτά
που απαιτούνται εδώ εκ των προτέρων. Και αυτό είναι όντως αδυναμία του προγράμματος, λόγω της
παλαιότητάς του, γιατί τότε, όλα τα προγράμματα, τα λειτουργούσαν έτσι.
Το δεύτερο πρόγραμμα που είναι σε ισχύ και αφορά την ενίσχυση των εργοδοτών για να προσλάβουν
2.300 ανέργους οι οποίοι ανήκουν σε αυτές τις ειδικές ομάδες, οι οποίες είναι ίδιες με το προηγούμενο
πρόγραμμα, είναι επίσης της ίδιας χρονιάς. Επίσης, τα δύο αυτά προγράμματα είναι στο ίδιο ΦΕΚ και τα
κονδύλια δεν έχουν εξαντληθεί ακόμη. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα αφορά επιχειρήσεις που απασχολούν
μέχρι 50 άτομα και η διάρκειά του είναι 3 χρόνια, δηλαδή η πρόσληψη είναι για τουλάχιστον 3 χρόνια,
συν 1 χρόνο, υποχρεωτική παράταση από την πλευρά του εργοδότη χωρία καμία ενίσχυση. Η διαδικασία
υπαγωγής του προγράμματος μοιάζει με την διαδικασία υπαγωγής γενικά στα προγράμματα ενίσχυσης
67
ασφαλιστικών εισφορών. Θα πρέπει ο ωφελούμενος να έχει κάρτα ανεργίας και να προβεί σε αντίστοιχες
αιτήσεις και αντίστοιχα, ενώ αφού ο εργοδότης κάνει τη σχετική αίτηση, θα πρέπει να γίνει ένας επιτόπιος
έλεγχος, προκειμένου να διασφαλιστούν ότι τηρούνται οι όροι. Κάποιοι βασικοί όροι είναι προφανώς να
λειτουργεί η επιχείρηση, να μην έχει μειωθεί το προσωπικό τους 6 τελευταίους μήνες- κάτι που είναι πολύ
δύσκολο πλέον για μία ελληνική επιχείρηση- και να μην έχει απολύσει προσωπικό τους τελευταίους μήνες.
Κατόπιν της έγκρισης από τον ΟΑΕΔ, μέσα σε 35 μέρες πρέπει να γίνει η πρόσληψη του υπαλλήλου και
μετά υπάρχει μία διαδικασία ηλεκτρονικής αίτησης, η οποία, οδηγεί στο τέλος κάθε τριμήνου, δηλαδή όταν
κατατίθενται οι αναλυτικές, οι ΑΠΔ, μέσα σε ένα μήνα να πάρει τα χρήματα. Αυτό βέβαια, ούτε αυτό ισχύει,
γιατί ο εργοδότης λαμβάνει την επιδότηση στο τέλος κάθε εξαμήνου. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να διαθέτει
τα χρήματα και ασφαλιστικές εισφορές και μισθούς εξαμήνου και μετά να πάρει την επιδότηση.
Λοιπόν, εν ολίγοις έχω πει και τα προβληματάκια και σε αυτό το πρόγραμμα. Προφανώς στα προγράμματα που
έχουνε βγει τα τελευταία χρόνια, και βγαίνουν συνέχεια τέτοια προγράμματα, δεν υπάρχει καμία δέσμευση
για παράταση του χρόνου παραμονής του εργαζόμενου στην επιχείρηση, πόσο μάλλον για ένα διάστημα 4
ετών, το οποίο είναι τόσο μακροπρόθεσμο πλέον που κανείς δεν ξέρει αν θα υπάρχει η επιχείρησή του και άρα
δεν μπορεί να δεσμευτεί ότι θα διατηρήσει το προσωπικό 4 χρόνια. Και ένα τελευταίο και αρκετά σημαντικό
είναι ότι το πρόγραμμα αυτό επιδοτεί μόνο τις εργοδοτικές εισφορές, ενώ τα καινούργια προγράμματα,
δίνουν κατά μέσο όρο γύρω στα 450 ευρώ, για τον νέο υπάλληλο, που είναι πολύ περισσότερα από τις
εργοδοτικές εισφορές του κατώτατου μισθού. Επειδή παράλληλα με αυτό το πρόγραμμα βγαίνουν και
καινούργια προγράμματα, που αφορούν γενικά ανέργους με ηλικιακά συνήθως κριτήρια, το συγκεκριμένο
καθίσταται εντελώς μη ανταγωνιστικό. Γιατί να διαλέξει κάποιος αυτό το πρόγραμμα και όχι ένα άλλο που
έχει πολύ καλύτερους όρους;
Να πούμε τώρα και κάτι θετικό. Έχουν ανακοινωθεί και 4 προγράμματα, τα οποία υπολογίζεται ότι θα
βγουν πριν το καλοκαίρι. Είναι και τα 4 προγράμματα του ΟΑΕΔ και αφορούν στα εξής. Το πρώτο, αφορά
επιχορήγηση επιχειρήσεων για την πρόσληψη ανέργων ηλικίας 25-66. Όπως βλέπουμε εδώ, έχουμε μία
επιδότηση 450 ευρώ το μήνα για 2.000 άτομα. Το δεύτερο πρόγραμμα αφορά στη δημιουργία θέσεων
σε μεγάλες επιχειρήσεις, επιχειρήσεις που απασχολούν πάνω από 50 άτομα και αντίστοιχα εκεί το ποσό
είναι 600 μηνιαίως. Το τρίτο είναι πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης για 12.5000 ανέργους και το
τέταρτο είναι πρόγραμμα επιχορήγησης επιχειρήσεων για την πρόσληψη 10.000 ωφελουμένων που έχουν
συμμετάσχει σε προγράμματα ΤοπΣΑ και ΤΟΠ-ΕΚΟ, όπως είναι το πρόγραμμα της ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ και θα
αφορά 10.000 ανέργους, με επιδότηση 18 και 15 ευρώ το ημερομίσθιο αντίστοιχα, ανάλογα με την ηλικία.
Εδώ θα κλείσω. Και εγώ θα ήθελα να ευχαριστήσω και τους ωφελούμενους αλλά και τους συνεργάτες.
Ήταν πολύτιμη εμπειρία για μένα, γιατί είναι σ’ ένα τεχνοκεντρικό επάγγελμα μου δώσατε μία νότα πιο
ανθρώπινη και πιστεύω, άσχετα με την παράταση του προγράμματος, ότι η συνεργασία μας θα συνεχιστεί.
Ευχαριστώ πάρα πολύ.
Συντονιστής
Ευχαριστούμε πάρα πολύ την κα Τουτουντζή. Νομίζω μετά από τις δύο αυτές τις εισηγήσεις, φαίνεται με
σαφήνεια πως ενώ αρχικά μοιάζει να υπάρχει ένα ευνοϊκό πεδίο, ώστε οι ωφελούμενοι μας να αποτολμήσουν
κάτι, έρχονται ρυθμίσεις, η πραγματικότητα και η αυστηρότητα των νόμων να τους αποτρέψει, να τους
δυσχεράνει πάρα πολύ σε αυτή τους την προσπάθεια.
Θα σας παρουσιάσω για λίγο, την επόμενη ομιλήτρια, είναι η κα Σίσση Καπλάνη, η οποία σε συνεργασία
με τη ΓΣΕΕ και τη ΓΣΕΒΕΕ, εταίρους της Σύμπραξης, ασχολήθηκε με το κομμάτι της δικτύωσης. Η κα Σίσση
Καπλάνη είναι παραγωγός ραδιοφωνικών εκπομπών επί πολλά χρόνια και ταυτόχρονα εκδότρια. Εδώ και
πολλά χρόνια επίσης η κα Καπλάνη σχετίζεται με το δικό μας χώρο- δεν είναι ένα καινούργιο πρόσωποτουλάχιστον για το ΚΕΘΕΑ, βοηθώντας απεξαρτημένους ανθρώπους σε διάφορα πεδία. Είναι τιμή μας και
χαρά μας που μπορέσαμε σε αυτή τη Σύμπραξη να καταφέρουμε να την πληρώσουμε για πράγματα που
κάνει εδώ και πολλά χρόνια.
68
«Περιπέτειες δικτύωσης: Χορηγίες παρά του μη έχοντος».
Σύσση Καπλάνη, Σύμβουλος Δικτύωσης Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ
Όταν η ανεργία στην Ελλάδα αφορά στο το ¼ του πληθυσμού, κυμαίνεται 26,5 ή 28%, όταν το κοινό που
καλείσαι να συνδράμεις ώστε να αποκατασταθεί επαγγελματικά, έχει το προηγούμενο του χρήστη ουσιών,
όταν ότι έχεις να προσφέρεις θα πρέπει να γίνει μόνο μέσα σε ένα χρόνο, ξεκινάς με πολλά στοιχήματα που
πρέπει να κερδηθούν.
Στο πλαίσιο της δράσης της Αναπτυξιακής Σύμπραξης ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ ανέλαβα τον τομέα της δικτύωσης τον
Ιούνιο του 2013.
«Η ανθρωπιά, είναι μία λέξη του καιρού μας, ένας όρος κοινόχρηστος, ένα νόμισμα που κυκλοφορεί σε όλα
τα χέρια, γιατί συμβαίνει η ανταλλακτική του αξία να είναι πολύ μεγάλη. Και με την ανθρωπιά, εννοούμε
φυσικά την συμπόνια την συμμετοχή με τον έναν και τον άλλον τρόπο. Το πάθος του γείτονα. Και όχι μόνο
του γείτονα, του κάθε ανθρώπου.
Λησμονούμε ωστόσο πως η ανθρωπιά είναι κυριότερα βούληση, εκτός από γνώση. Δεν είναι μόνο γνώση. Και
δεν είναι λόγος, είναι πράξη. Είναι ένας ολόκληρος εσωτερικός κόσμος στην τελείωσή του, που ακτινοβολεί
παντού. Η ανθρωπιά αποκλείει τη μισαλλοδοξία, την καταφρόνηση του άλλου ανθρώπου, είναι επιεικής
και ήπια. Περιέχει πολλή συγκατάβαση και πολλή κατανόηση. Η ιστορία, είναι γεμάτη από παραδείγματα
μεγάλων ανδρών, αλλά πολύ λίγους ανθρώπους έχει να παρουσιάσει.»
Σας διάβασα αποσπάσματα από το δοκίμιο του Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου που πριν λίγες μέρες, οι μαθητές
κλήθηκαν να γράψουν έκθεση βασισμένη σε αυτό. Κατανοώ απόλυτα τον προβληματισμό τους. Και με όσα
ζουν στις μέρες μας είναι πάρα πολύ φυσικό. Δεν σας κρύβω λοιπόν πως και εγώ, από τη στιγμή που
ανέλαβα, δεν είχα αμφιβολία πως η κοινωνική αλληλεγγύη, το περίσσευμα ανθρωπιάς έχουν ξανανθίσει
και θα έκαναν σχετικά εύκολο το έργο μου. Σε αυτό συντελούσε και το γεγονός ότι οι ωφελούμενοι, έχουν
πολλά προσόντα. Που και οι ίδιοι ακόμα αρκετές φορές δεν έχουν αποδεχθεί και παραδεχθεί. Το ζητούμενο
λοιπόν ήταν να γίνει το ταίριασμα και να βρεθούν οι περιπτώσεις εργοδοτών, που θα τους δώσουν την
ευκαιρία, θα αναγνωρίσουν την προσπάθεια και επίτευξη του πολύ σημαντικού, της απεξάρτησής τους, Και
θα συμπράξουν ουσιαστικά στην επιστροφή τους στην αγορά εργασίας.
Έτσι, με ενθουσιασμό, έστειλα περίπου 6.000 επιστολές. Ενημερωτικές της δράσεις της ΑΣ ΕΠΕΧΕΙΡΕΙΝ προς
μικρές, μεγαλύτερες και μεγάλες επιχειρήσεις. Ακολούθησαν αρκετά τηλεφωνήματα και άμεση επικοινωνία
για να παρουσιαστεί το περιεχόμενο και ο στόχος της προσπάθειας. Ελάχιστοι εμφανίστηκαν εξαρχής
αδιάφοροι προς το αίτημα. Αρκετοί θέλησαν να βοηθήσουν, όμως η οικονομική κρίση, δεν τους το επέτρεπε
ή σε περιπτώσεις πολυεθνικών, γνωστή εκ των προτέρων η θέση της κεντρικής δομής, σήμαινε ότι το αίτημα
θα είχε αρνητική απάντηση και από τη θυγατρική στην Ελλάδα. Υπήρξαν και εργοδότες, που είχαν να
καταθέσουν προηγούμενη κακή συνεργασία με πρώην χρήστες, η οποία a priori σήμαινε και τον αποκλεισμό
όλων από την αγορά εργασίας. Και αυτή η μορφή ρατσισμού, παρουσιάστηκε ως αιτία, ή αφορμή. Όταν
προέκυψε το θέμα μίας μικρής δανειοδότησης των νέων επιχειρήσεων των ωφελουμένων έτσι ώστε να
ξεκινήσουν και να διεκδικήσουν στη συνέχεια την επιδότηση του ΟΑΕΔ, η αίτηση, που θα συνοδευόταν
από αρκετά εχέγγυα, το επιχειρησιακό πλάνο, την εισήγηση του επιχειρησιακού χρηματοοικονομικού
νομικού συμβούλου, η απάντηση όλων των τραπεζών, ήταν αρνητική. Συνεταιριστικών και μη. Προηγείται η
εξασφάλιση και έπεται η καλή διάθεση συνεργασίας σε τέτοιες περιπτώσεις, άλλο τι διαφημίζουν!
Φυσικά και δεν έλειψαν και οι φωτεινές εξαιρέσεις. Επιχειρήσεις που άνοιξαν την πόρτα τους και δέχθηκαν
να δοκιμάσουν έναν ωφελούμενο, ή σε κάποιες άλλες περιπτώσεις άμεσα να τον προσλάβουν. Η Τοπική
Αυτοδιοίκηση, με τις όποιες δυνατότητες, έδειξε εξαρχής διάθεση συνεργασίας προς τη δράση «Επιχειρείν».
Ένας Δήμος προσέφερε χώρο για να χρησιμοποιηθεί ως έδρα κοινωνικής συνεταιριστικής επιχείρησης.
Βεβαίως, ο κος Παναγιώτης Ρέλλας γκρίνιαξε επ’ αυτού, αλλά ας είμαστε και αισιόδοξοι. Ας το δούμε θετικά.
Άλλος υποσχέθηκε να χρησιμοποιήσει στο μέλλον τις υπηρεσίες μιας Κοιν.Σ.Επ.. Άλλος, άνοιξε την αποθήκη
του με χρήσιμα αντικείμενα για κάποιες επιχειρήσεις. Και οι συζητήσεις που είναι αρκετές ευτυχώς, θα
συνεχιστούν και τώρα μετά τις εκλογές. Η Εκκλησία, τελικά μας παρέπεμψε στην ιστοσελίδα της, μέσω της
οποίας, ενοικιάζει ακίνητα από δωρεές, χωρίς καμία διευκόλυνση ή προνομιακή μεταχείριση.
69
Η σύσταση των πρώτων επιχειρήσεων, έφερε στο προσκήνιο το θέμα των χορηγιών, Οι χορηγία είναι ένας
σημαντικός κοινωνικός και πολιτιστικός θεσμός, που γεννήθηκε στην αρχαία Ελλάδα, θεσμοθετήθηκε
για πρώτη φορά στην Αθηναϊκή δημοκρατία του Κλεισθένη στα τέλη του 6ου π.Χ αιώνα. Στη χώρα μας,
ξαναεμφανίζεται ως εισαγόμενο προϊόν, από το δυτικό κόσμο, πριν από 15 χρόνια και για μια δεκαετία,
διότι μετά όλα τα σχετικά γραφεία, την τελευταία πενταετία, έχουν κλείσει. Χορηγοί, εν μέσω οικονομικής
κρίσης; Κι όμως. Όχι αναγκαστικά, όπως προέκυψε στην πράξη χορηγίες από επιχειρήσεις και το αρμόδιο
τμήμα εταιρικής κοινωνικής ευθύνης τους, όχι. Η ανταπόκριση ήταν μηδαμινή και αρκετές οι απαντήσεις
τύπου, τώρα εξετάζουμε τις χορηγίες του φθινοπώρου του 2012.
Αλλά υπήρξαν χορηγίες από ευαισθητοποιημένους συνανθρώπους μας, κάποιους συλλόγους που δεν
τρομάζουν να μοιραστούν τα λίγα. Και που θέλουν να προσφέρουν. Ευγενικά προσφερόμενοι και σε
εγρήγορση στα δύσκολα συμπολίτες μας, δήλωσαν παρόντες. Η μορφή των χορηγιών στις μέρες μας, μοιάζει
να έχει αλλάξει. Και ύφος και ήθος. Δεν είναι άμεση, είναι έμμεση. Δεν προέρχεται από τους πάμπλουτους ή
τις κραταιές επιχειρήσεις, αλλά τους ευαίσθητους και τους φωτισμένους αυτού του τόπου, που είναι πολλοί.
Με την ευγενική συμπαράστασή τους, είναι σίγουρο πως το τριπλό εξαρχής και πιθανώς χαμένο, όπως
έδειχνε στοίχημα, θα κερδηθεί.
Συντονιστής
Ευχαριστούμε πολύ την κα Σύσση Καπλανη. Ναι, είμαι φύσει και θέσει αισιόδοξος, για αυτό κάνω και αυτή
τη δουλειά. Θέλοντας να συνοψίσω, αν θέλετε, και να κλείσω τις εισηγήσεις αυτού του τραπεζιού, θα
έλεγα ότι, μπορέσαμε και επισημάναμε λοιπόν, που είναι τα προβλήματα. Και αυτό είναι κάτι που με τόσο
συνολικό τρόπο δεν το είχαμε κάνει μέχρι τώρα. Είδαμε τι μπορεί να δουλέψει και τι δε μπορεί να δουλέψει.
Άρα, έχουμε ένα μπούσουλα, για το που να κινηθούμε στο επόμενο διάστημα.
Ίσως το πιο αισιόδοξο μήνυμα. Εις πείσμα όλων αυτών των πραγμάτων που ακούσατε -και εύχομαι να μην
είστε σε κατάθλιψη- υπάρχουν ωφελούμενοι αυτού του προγράμματος που έχουν ανοίξει τις επιχειρήσεις
τους και υπάρχουν άλλοι σκοπεύουν να το κάνουν. Θα είμαστε μαζί τους. Αν υπάρχουν ερωτήσεις,
τοποθετήσεις ή σχόλια, πάνω σε αυτά που ακούσατε, πολύ ευχαρίστως, να σας δώσουμε το λόγο.
Ερωτήσεις κοινού
Καλημέρα σας. Καταρχάς πρέπει να σας συστηθώ γιατί είμαι κι εγώ σε έναν χώρο με τελείως ομοειδές
αντικείμενο. Λέγομαι Γιώργος Νικολόπουλος, είμαι αναπληρωτής καθηγητής εγκληματολογίας στο Πάντειο,
αλλά είμαι και Πρόεδρος μία Αναπτυξιακής Σύμπραξης με το όνομα «Επάνοδος» και απευθύνεται σε
αποφυλακισμένους.
Λοιπόν, είμαστε και εμείς ακριβώς στην ίδια κατάσταση με σας. Και πραγματικά ήρθα με πολύ όρεξη εδώ για
να σας γνωρίσω, για να συζητήσουμε και για να ακούσω και τις δικές σας εμπειρίες και χάρηκα πραγματικά
από όλες τις τοποθετήσεις όλων των συναδέλφων στα πάνελ.
Μία ερώτηση μόνο γιατί, ενδεχομένως δεν κατάλαβα καλά, εάν στα πλαίσια του δικού σας προγράμματος,
δημιουργήσατε μία Κοιν.Σ.Επ. εσείς, ή απλώς κάθε ωφελούμενος ή κάποιοι ωφελούμενοι, στράφηκαν
σε διαφορετικές πρωτοβουλίες. Εμείς, στο δικό μας πλαίσιο της δικιάς μας Αναπτυξιακής, ιδρύσαμε μία
Κοιν.Σ.Επ., η οποία ήδη κάνει τα πρώτα της βήματα, ελπίζω να τα κάνει ως το τέλος αυτά τα βήματα και
να μην μείνουμε μόνο στα πρώτα. Γιατί είμαι κατειλημμένος από τη ματαίωση. Και από την άλλη βέβαια,
κάποιοι άλλοι, στράφηκαν σε ατομικές πρωτοβουλίες ή σε προσπάθειες προώθησης και απασχόλησης στην
αγορά εργασίας.
Χάρηκα πάρα πολύ που άκουσα το συνάδελφο, τον κο Ρέλλα- λέω συνάδελφος, γιατί κι εγώ νομικός είμαιχάρηκα με την έννοια ότι συμμερίζομαι τις δικές του αγωνίες και τους δικούς του προβληματισμούς, ιδίως,
σε σχέση με το ποινικό μητρώο. Αν, οι ωφελούμενοι σας, είναι απεξαρτημένοι, αντιμετωπίζουν θέματα
70
ποινικού μητρώου, αντιλαμβάνεστε τι γίνεται με μας, που είναι αποφυλακισμένοι έτσι, είναι εξ’ ορισμού το
ποινικό μητρώο και δεν σας κρύβω πόσα διαβήματα έχω κάνει για το θέμα αυτό του ποινικού μητρώου, ειδικά
σε σχέση με το δημόσιο τομέα. Γιατί, και στην Κοιν.Σ.Επ εμείς, δεν αντιμετωπίσαμε θέμα ποινικού μητρώου
όπως και στον ιδιωτικό τομέα, το αντιμετωπίσαμε όμως στα πεντάμηνα με τα κοινωφελή προγράμματα των
Δήμων.
Όντως το ποινικό μητρώο είναι ένα τεράστιο θέμα γενικότερα, για την κοινωνική επανένταξη των ανθρώπων
που βγαίνουν από τις φυλακές. Θα ‘θελα λοιπόν να ρωτήσω για το θέμα της Κοιν.Σ.Επ, εάν ιδρύθηκε ή όχι
στο πλαίσιο του δικού σας προγράμματος κάποια Κοιν.Σ.Επ. Ευχαριστώ πάρα πολύ και καλή επιτυχία και
ευχαριστώ πολύ για την ενημέρωση.
Συντονιστής
Ευχαριστούμε πολύ για την ερώτηση. Θα σας απαντήσω εγώ για αυτό το θέμα. Τα είπαμε λίγο χθες, μάλλον
δεν ήσασταν. Εκπονήσαμε 22 business plan εκ των οποίων 5 είναι για κοινωνικές επιχειρήσεις, η μία έχει
ιδρυθεί ήδη, και έχουν ιδρυθεί και 2 εμπορικές- ατομικές επιχειρήσεις, ενώ υπάρχουν και 2-3 ακόμη που
άμεσα- ενδεχομένως αυτή την εβδομάδα ή την άλλη- θα έχουμε ενάρξεις. Επιλογή του προγράμματος και
κατεύθυνση του, ήταν να μην εμπλακεί κανείς από τους φορείς της ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ στην προσπάθεια αυτή.
Δηλαδή, να δώσουμε στους ωφελούμενους την δυνατότητα από μόνοι τους, να ιδρύσουν τις δικές τους
επιχειρήσεις και να μην συμμετάσχουμε ως φορείς ή ως μέλη στις επιχειρήσεις αυτές. Εμείς υπολογίζαμε
αρχικά περίπου 10, ενώ προέκυψαν 22 business plan. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι περίπου τα μισά από αυτά,
αργά κάποια, πιο γρήγορα κάποια άλλα, θα προχωρήσουν. Οι σύμβουλοι επιχειρηματικότητας υποστηρίζουν
ότι τα επιχειρηματικά αυτά σχέδια έχουν όλα τα εχέγγυα- παρόλα αυτά τα προβλήματα που ακούμε- να
προχωρήσουνε, ιδιαίτερα, είχαμε μετά τις χθεσινές διαβεβαιώσεις ότι μέχρι το Σεπτέμβριο θα έχουμε τα
χρηματοδοτικά εργαλεία για τις Κοιν.Σ.Επ ένταξης. Αυτό θα ήταν ένα πάρα πολύ μεγάλο πλεονέκτημα.
Σας ευχαριστώ που ήρθατε και είστε σήμερα εδώ.
71
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
Απολογισμός του Έργου: Προβλήματα και Προοπτικές
Συντονισμός: Βασίλης Γκιτάκος, Διευθυντής ΚΕΘΕΑ
Καλό μεσημέρι σε όλους, αυτή είναι η τελευταία συνάντηση της διημερίδας και όχι λιγότερο σημαντική από
τις υπόλοιπες, γιατί θα κάνουμε τον απολογισμό των όσων κάναμε και όσων μάθαμε, να εντοπίσουμε τις
δυσκολίες, τα προβλήματα και να δούμε τα επόμενα βήματα.
Αν γίνεται, θα ήθελα να συνδέσω το δικό μας τραπέζι με το προηγούμενο και να κρατήσω το σχόλιο του
κου Κουτρουβίδη, «να μην πάθουμε κατάθλιψη». Και ένας πολύ καλός τρόπος να μην πάθουμε κατάθλιψη,
είναι να βλέπουμε ότι ένα πρόγραμμα όπως η ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ έχει άμεσα αποτελέσματα. Λίγο πριν, στην
είσοδο του αμφιθεάτρου, ένας άνθρωπος που συμμετείχε, μου έδωσε την κάρτα της πρώτης κοινωνικής
επιχείρησης, με το χαρακτηριστικό όνομα «Σάρωθρον» γιατί θα ασχολείται με καθαρισμούς κτηρίων. Και
η δεύτερη σύνδεση που εγώ θα ήθελα να κάνω, είναι τα λόγια που ακόμα αντηχούν μέσα μου, της κας
Καπλάνη, όταν σχολίασε ότι η ανθρωπιά, η αλληλεγγύη, όπως μάθαμε να τη λέμε σήμερα, είναι πράξη
και βούληση. Και είναι ευκαιρία, μια και σε αδρές γραμμές θα συζητήσουμε τα επόμενα βήματα, ή θα
προσπαθήσουμε να τα συζητήσουμε, μια και ένα σχέδιο για να πραγματοποιηθεί είναι και πράξη είναι και
βούληση.
Να δώσω το λόγο ευθείς αμέσως, στον κο Κουτούζη από τη ΓΣΕΕ, ο οποίος ήταν, από όσο τουλάχιστον
γνωρίζω, ένας από τους πιο δραστήριους συμμετέχοντες στην Σύμπραξη. Κε Κουτούζη, έχετε το λόγο.
Μανώλης Κουτούζης, Αντιπρόεδρος ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, Υπεύθυνος του Τομέα Προγραμμάτων και
Ερευνών του ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ.
Αν προσπαθήσω να βάλω έτσι σε 2-3 σημεία τα αποτελέσματα, ή αν θέλετε έναν πρόχειρο απολογισμό,
της ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ κυρίως σε ότι αφορά του ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ, θα μπορούσα να χωρίσω αυτόν τον απολογισμό
σε δύο μέρη. Το πρώτο είναι το άμεσο και προφανές ενώ το δεύτερο μέρος ίσως είναι το περισσότερο
ενδιαφέρον μια και αποτυπώνει την λογική της συμμετοχής μας στην ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ.
Σε ότι αφορά το πρώτο, πρακτικό και το πιο άμεσο, το γεγονός ότι αρχικά είχαμε προγραμματίσει να
επιμορφωθούν 40 παιδιά από το πρόγραμμα και τελικά καταλήξαμε να επιμορφώσουμε 70, με υψηλό
ποσοστό παρακολούθησης, ικανοποίησης και επιτυχίας αρκετά μεγάλο. Το ποσοστό παρακολούθησης των
τμημάτων ή των ωρών αυτών, το οποίο ήταν εξαιρετικά ικανοποιητικό όπως και το αντίστοιχο ποσοστό
ικανοποίησης το οποίο προκύπτει από τις αξιολογήσεις των επιμορφούμενων. Αυτό από μόνο του δίνει ένα
πρώτο θετικό πρόσημο.
Το δεύτερο θετικό, είναι αυτό το οποίο ο οργανισμός αποκόμισε από αυτή την συνεργασία, ήταν μία
εξαιρετικά θετική εμπειρία των ανθρώπων του ΚΑΝΕΠ/ ΓΣΕΕ από την επαφή τους με τα παιδιά τα οποία
επιμορφώθηκαν από τον φορέα. Είναι βέβαια πιθανό σε ορισμένες φάσεις της υλοποίησης να μην
ήμασταν πάντα αποτελεσματικοί ιδιαίτερα στις αρχικές φάσεις του προγράμματος. Αλλά η υπομονή και
η διάθεση συνεργασίας που έδειξαν όλα τα παιδιά ήταν αυτή η οποία βοήθησε να ξεπεραστούν όλα
αυτά τα προβλήματα τα οποία ήταν κυρίως γραφειοκρατικά και τυπικά – διεκπεραιωτικά. Ήταν θα έλεγε
κανείς αναμενόμενο από τη στιγμή δεν υπήρχε προηγούμενη σχετική εμπειρία, ωστόσο η υπομονή και η
διάθεση συνεργασίας μας έκανε να ξεπεράσουμε αυτά τα προβλήματα. Αυτό όμως, αυτή η καλή διάθεση
72
δημιούργησε και μία στάση των ανθρώπων του ΚΑΝΕΠ της ΓΣΕΕ, απέναντι στο πρόγραμμα, απέναντι στην
Αναπτυξιακή Σύμπραξη, απέναντι στα ίδια τα παιδιά. Άνθρωποι οι οποίοι δεν είχαν έρθει σε επαφή με την
συγκεκριμένη ομάδα και ενδεχομένως στην αρχή να είχαν κάποια ερωτηματικά, αντιμετώπισαν τελικά το
συνολικό εγχείρημα με ενθουσιασμό και δέσμευση. Το δεύτερο αποτέλεσμα λοιπόν σχετίζεται με την θετική
εμπειρία του οργανισμού και των ανθρώπων του από το πρόγραμμα
Υπάρχει και κάτι συμπληρωματικό αλλά σημαντικό επίσης. Το γεγονός ότι βρεθήκαμε στο ίδιο τραπέζι, να
αντιμετωπίζουμε προβλήματα και να συζητάμε με ανθρώπους από διαφορετικούς φορείς και με διαφορετική
κουλτούρα. Εννοώ όλους τους κοινωνικούς εταίρους, την ΕΣΕΕ, τη ΓΣΕΒΕΕ και την ΓΣΕΕ, με τους οποίους
έχει παγιωθεί η συνεργασία και η καλή επικοινωνία. Οι κοινωνικοί εταίροι λοιπόν, βρεθήκαμε γύρω από το
ίδιο τραπέζι με τους ανθρώπους του ΚΕΘΕΑ, που σε προσωπικό επίπεδο αυτό είχε ξαναγίνει βέβαια, αλλά
θεσμικά δεν έχουμε ακόμα παγιώσει τη συνεργασία μας. Η ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ δημιούργησε τις προϋποθέσεις
ανάπτυξης ουσιαστικής επικοινωνίας με τους υπόλοιπους φορείς (ΚΕΘΕΑ, 18 ΑΝΩ, ΟΚΑΝΑ) με φορείς,
τους οποίους, κάτω από άλλες συνθήκες ενδεχομένως, απλώς να υπήρχε μια τυπική σχέση η οποία δεν θα
εξελισσόταν σε ουσιαστική συνεργασία σε πρακτικό επίπεδο.
Αυτά λοιπόν τα άμεσα αποτελέσματα, θεωρώ ότι είναι τα θετικά.
Στα «αρνητικά» μπορούν να αναφερθούν η αδυναμία που προαναφέρθηκε, ανταπόκρισης στα
γραφειοκρατικά ζητήματα, οι καθυστερήσεις σε κάποιες υποχρεώσεις (οικονομικές, διαχειριστικές). Ωστόσο
εκτιμώ ότι τα καταφέραμε τελικά σε ικανοποιητικό βαθμό.
Το βασικό θετικό το οποίο έχει προκύψει από αυτή την ιστορία, σχετίζεται με τις ιδέες που συζητήθηκαν
χθες, όπως η συλλογικότητα με την οποία οφείλουμε, να αντιμετωπίζουμε προβλήματα που έχουν
προκύψει πια κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσης και σχετίζονται με τις ευάλωτες ομάδες. Η συλλογικότητα
η οποία λείπει και θα πρέπει να αναπτυχθεί για να αντιμετωπιστούν τα ζητήματα του αποκλεισμού, της
περιθωριοποίησης, της φτώχειας, του ρατσισμού, του ιδιότυπου ρατσισμού, του κοινωνικού αποκλεισμού
γενικότερα. Η συλλογικότητα αυτή που έχει τη δυνατότητα να αμφισβητήσει τη λογιστική αντιμετώπιση των
προβλημάτων αυτών.
Το ζήτημα δεν είναι λογιστικό είναι βαθιά κοινωνικό θέμα. Απαιτεί ουσιαστικές παρεμβάσεις στο επίπεδο
πολιτικής. Η συμμετοχή του ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ στη συγκεκριμένη Αναπτυξιακή Σύμπραξη, αποτυπώνει και αυτή
τη διάθεση ή τη βούληση διαμόρφωσης νέων συλλογικοτήτων η οποίες θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν
προβλήματα τα οποία συνεχώς μεγαλώνουν, αυξάνονται και πολλαπλασιάζονται.
Αυτό είναι το μεγαλύτερο κέρδος, το οποίο έχει προκύψει, Η συμμετοχή μας είναι μία ευκαιρία, να
επαναπροσδιοριστούμε, να συνεργαστούμε, να δημιουργήσουμε ομάδες, που με διαφορετικό τρόπο, θα
αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που αναφέρθηκαν παραπάνω.
Καταληκτικά, ας θεωρηθεί ως ανοιχτή πρόσκληση-πρόκληση προς τους κοινωνικούς εταίρους, αλλά και τους
φορείς που συνεργαζόμαστε στα πλαίσια της Αναπτυξιακής Σύμπραξης, να (επαν)εξετάσουμε τους τρόπους
παρέμβασής να επανασχεδιάσουμε και τα προγράμματα και να συμβάλλουμε στον επαναπροσδιορισμό
των πολιτικών. Ειπώθηκε και στην χθεσινή συνεδρίαση ότι τα προγράμματα, για την αντιμετώπιση των
ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, είχαν σχεδιαστεί με διαφορετικά δεδομένα και παραδοχές για τις ευάλωτες
ομάδες, τους πιθανούς αποδέκτες των παρεμβάσεων Στόχος του ΚΑΝΕΠ/ΓΣΕΕ είναι να συμπράξει με άλλους
φορείς και εταίρους, σε επίπεδο πολιτικής πλέον για να επαναπροσδιοριστούν οι στόχοι από τους οποίους
θα προκύψουν και τα όποια νέα προγράμματα για την αντιμετώπιση των νέων ομάδων. Η αντιμετώπιση,
δεν μπορεί να είναι λογιστική.
Συντονιστής
Ευχαριστούμε πολύ κύριε Κουτούζη, από την παρέμβασή σας και την τοποθέτησή σας, κρατώ τις έννοιες
της συλλογικότητας όπως τις θέσατε και ότι ένα πρόβλημα όπως αυτό της ανεργίας, δεν αντιμετωπίζεται με
λογιστικούς τρόπους. Καθώς επίσης και την πρότασή σας, ότι χρειάζεται πια μια πολιτική παρέμβαση, τόσο
στο σχεδιασμό όσο και στη χάραξη μίας ευρύτερης πολιτικής. Και θα ήθελα να δώσω το λόγο στην κα ‘Άννα
Τσιμπουκλή από το ΚΕΘΕΑ.
73
Τσιμπουκλή Άννα, Υπεύθυνη Τομέα Εκπαίδευσης ΚΕΘΕΑ, Επιστημονική Υπεύθυνη έργου
Προσπαθώντας να κάνω μία αποτίμηση των 18 μηνών, που υλοποιείται αυτό το πρόγραμμα, καταλήγω στο
συμπέρασμα, ότι πάντα βρισκόμασταν- από την αρχή του προγράμματος μέχρι και σήμερα- απέναντι σε
διάφορα διλήμματα. Διλήμματα τα οποία μας βοηθούσαν και να μετασχηματιστούμε εμείς οι ίδιοι και να
αλλάξουμε τον τρόπο που προσεγγίζουμε τα πράγματα.
Καταρχήν, ένα μεγάλο δίλημμα, ήταν η ίδια η σύσταση της Αναπτυξιακής Σύμπραξης αναφορικά με την
επιλογή των εταίρων. Γιατί, τουλάχιστον από προηγούμενη εμπειρία που είχαμε στο ΚΕΘΕΑ, με ανάλογα
προγράμματα όπως αυτό της EQUAL, για όσους είσαστε με αυτά πιο εξοικειωμένοι, οι συμπράξεις οι
οποίες είχαν τότε δημιουργηθεί και στις οποίες συμμετείχαν πάρα πολύ εταίροι, και η ΓΣΕΕ αντίστοιχα και
το ΚΕΘΕΑ και ο ΟΚΑΝΑ, η ΕΡΤ και άλλοι, δεν λειτούργησαν ποτέ, ως ένα αληθινό δίκτυο συνεργασίας. Ήταν
σχεδόν πάντοτε, συμπράξεις όπου κάποιοι εταίροι δούλευαν και παρήγαγαν έργο και κάποιοι εταίροι,
κατανάλωναν απλά τα χρήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και έτσι, μέσα σε αυτές, αισθανόμασταν κι εμείς,
ότι προσβάλλουμε κατά μία έννοια τον εαυτό μας που συμμετέχουμε. Από την άλλη πλευρά ήμασταν πολύ
ευχαριστημένοι, γιατί τουλάχιστον είχαμε την εντιμότητα να υλοποιούμε αποδοτικά τα έργα.
Συνεπώς, χρειάστηκε πολλή σκέψη για το ποιοι θα είναι οι εταίροι αυτής της Αναπτυξιακής Σύμπραξης. Και
ακόμη και σήμερα, λειτουργούμε πάρα πολύ στο επίπεδο των προσώπων, δηλαδή, αν δεν έχεις προσεγγίσει
κάποια άτομα και δεν έχεις κάνει σχέση εμπιστοσύνης μαζί τους, είναι πολύ δύσκολο να προσεγγιστούν οι
αντίστοιχοι οργανισμοί. Για καλή μας τύχη, σε αντίθεση με αυτά που έλεγε ο φίλος μου ο Μανώλης, εγώ
είχα συνεργαστεί και μάλιστα πολύ στενά με τον κο Μανώλη Κουτούζη και την κα Γεωργία Μιχαλοπούλου.
Και αυτό ήταν ένα καλό έναυσμα για να τους εμπιστευτώ, να πάμε παραπέρα και να μπορώ να προτείνω με
σχετική ασφάλεια και στο δικό μου οργανισμό, αυτή τη συνεργασία.
Φυσικά με το 18ΑΝΩ, δεν τίθεται κανένα ζήτημα. Είμαστε θεωρώ αδελφά προγράμματα, με κοινούς στόχους,
με μία κοινή διαδρομή και με πολύ καλές συνεργασίες, το ίδιο και με τον ΟΚΑΝΑ. Θα ήταν τουλάχιστον
ρατσιστικό να αποκλείσουμε ανθρώπους, οι οποίοι θα ήθελαν να ωφεληθούν από αυτή τη Σύμπραξη, από
αυτές τις δυνατότητες που θα μπορούσε να τους προσφέρει αναφορικά με το θεραπευτικό πλαίσιο που
ανήκαν. Το πρώτο δίλημμα ήταν αυτό. Ποιοι είναι οι εταίροι που θα συμμετέχουν. Θα μπορούσαν να είναι
και πολλοί άλλοι. Αλλά έμπαινε το ερώτημα, αν άξιζε τον κόπο να καταναλώσουμε την ενέργειά μας και
να βάλουμε προσπάθεια, στην δημιουργία μία Σύμπραξης η οποία θα λειτουργούσε όπως πολλές άλλες
συμπράξεις, απλώς στο να απορροφήσει κονδύλια και όχι να παράξει αληθινό έργο.
Ένα δεύτερο μεγάλο δίλημμα, ήταν η υλοποίηση του ίδιου του προγράμματος που ήταν ένα καινούργιο
για εμάς και την εμπειρία μας - κάτι που δεν το είχαμε αποπειραθεί στο παρελθόν, παρότι όπως ξέρετε,
υπάρχουν στον ΚΕΘΕΑ, παραγωγικά εργαστήρια, για πάρα πολλά χρόνια και συμβουλευτικές υπηρεσίες για
την ένταξη στην αγορά εργασίας. Ωστόσο έμοιαζε παράτολμο στην εποχή της βαθειάς οικονομικής κρίσης,
να προτείνουμε στους ανθρώπους στο πλαίσιο του έργου να ξεκινήσουν μία δική τους επιχείρηση. Από την
άλλη βέβαια, φαινόταν περίπου σαν να ήταν και ο μόνος δρόμος.
Σε αυτή τη διαδικασία, υπήρχαν και υπάρχουν πάντα, τα γραφειοκρατικά, προσκόμματα, που αφορούν, τόσο
στο εσωτερικό των οργανισμών, όσο βέβαια και στο εξωτερικό περιβάλλον όπως στα σχετικά Υπουργεία,
τα οποία διαχειρίζονται τα έργα, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο. Ο κάθε ένας οργανισμός που
συμμετείχε, είχε διάφορες διοικητικές δυσκολίες για να λύσει ζητήματα που φαίνονταν φαινομενικά απλά.
Όπως για παράδειγμα μία προκήρυξη θέσης για να πάρουμε συνεργάτες και να ξεκινήσουμε το έργο
πιο γρήγορα. Υπήρχε δυσκολία στην ίδια τη διαχειριστική αρχή που άλλαξε, 2 ή 3 φορές ο χειριστής του
προγράμματος και έπρεπε ο νέος χειριστής να ενημερωθεί για την Σύμπραξη την οποία παρακολουθεί και δεν
ήταν η μόνη. Υπήρχαν προβλήματα στο επίπεδο των ίδιων των Υπουργείων, με αποτέλεσμα στην έναρξη του
έργου να χάσουμε 3 ή 4 μήνες προσπαθώντας απλώς να βρούμε κάποιους συμβούλους που θα εκπονούσαν
απλά τα business plans, και θα παρείχαν τις συμβουλευτικές υπηρεσίες στο πρόγραμμα. Και ταυτόχρονα
μία δυσκολία του Υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης να συνεργαστεί με το Υπουργείο Εργασίας, να
συνεννοηθούν, ότι δεν μπορεί το ένα με κάποιες εγκυκλίους που βγάζει να αναιρεί τις αποφάσεις του άλλου
για τις υλοποιήσεις των ΕΣΠΑ.
74
Υπήρξαν ακόμη πολλά άλλα μικρά και μεγάλα θέματα, που οδήγησαν σε καθυστέρηση του έργου και σε αυτό
αποδίδω και το θέμα της απώλειας ορισμένων ωφελούμενων που είχαμε στην Πράξη, γιατί οι άνθρωποι δεν
μπορούν να περιμένουν 4 και 5 μήνες, πότε θα λύσει το κάθε Υπουργείο και ο κάθε φορέας τα διοικητικά του
προβλήματα. Αυτό είναι μεγάλο λάθος.
Δεν μπορούν λοιπόν να υλοποιούνται έργα τέτοιου τύπου, τα οποία ζητούν ευελιξία από τους φορείς, από
τους συμμετέχοντες, αλλά δεν προσφέρουν καμία ευελιξία στον τρόπο της διοίκησής τους και στον τρόπο
αντιμετώπισης των δράσεων και των ανθρώπων που είναι μέσα σε αυτά. Γιατί όχι μόνο στην ομάδα των
απεξαρτημένων και των αποφυλακισμένων, αλλά και σε άλλες ομάδες, είναι παράλογο, να περιμένεις να
προσεγγίσεις ανθρώπους και παράλληλα, εσύ ο ίδιος μέσα από την γραφειοκρατία και τον παραλογισμό
της να τους αποδιώχνεις και να μην κάνεις τα προγράμματα ελκυστικά. Αυτό λοιπόν είναι ένα άλλο πεδίο
στο οποίο θα πρέπει να συγκεντρώσουμε και να αποστείλουμε τις προτάσεις μας.
Ένα άλλο θέμα και αυτό το παρατηρούμε πολλές φορές στην Ελλάδα, είναι η μεγάλη απόσταση ανάμεσα
στις πολιτικές αποφάσεις των Υπουργείων και στην πράξη. Είναι κόσμοι που δεν συναντώνται επί της
ουσίας. Όχι μόνο στο δικό μας το πεδίο, αλλά και σε πολλούς άλλους χώρους που γνωρίζω, όπως στη Δια
Βίου Εκπαίδευση, όπως έχουμε συζητήσει πάρα πολλές φορές με το Μανώλη, μπορεί η πολιτική απόφαση
να είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, όμως δεν υπάρχουν οι ενδιάμεσοι μηχανισμοί για να υλοποιηθεί αυτή
να γίνει πράξη και να έρθουν κοντά αυτοί οι διαφορετικοί κόσμοι.
Άρα έχουμε τους ανθρώπους, που από μόνοι τους αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και παλεύουν με ένα
γραφειοκρατικό τέρας και από την άλλη, έχουμε πολιτικές αποφάσεις, όπως είπα, μερικές φορές αρκετά
καλές, αλλά χωρίς τη δυνατότητα άμεσης υλοποίησης. Για αυτό βλέπετε και τον παραλογισμό με τα
χρηματοδοτικά εργαλεία. Το πρόγραμμα έχει ξεκινήσει εδώ και τρία χρόνια. Από τότε που έχει προκηρυχθεί
και μέχρι σήμερα, δεν έχουν αποφασίσει, πως θα χρηματοδοτήσουν τις Κοινωνικές Επιχειρήσεις, τις οποίες
η ίδια η πολιτεία τις προωθούσε ως μία πάρα πολύ καλή λύση απέναντι στην ανεργία και απέναντι στην
κρίση ιδιαίτερα για τις ευάλωτες ομάδες. Αυτό είναι ένα άλλο πεδίο που νομίζω ότι οφείλουμε και σαν
πολίτες μίας χώρας και σαν εργαζόμενοι και σαν φορείς, όχι μόνο να στεκόμαστε απέναντι, αλλά να θέτουμε
και τις δικές μας προτάσεις. Γιατί έτσι είναι ο μόνος τρόπος να διασφαλίσουμε την καλή μας λειτουργία , την
αξιοπρέπειά μας ώστε να μην υπακούμε απλώς, σε συγκεκριμένες εντολές, οι οποίες πολλές φορές είναι
και παράλογες και δυσκολεύουν την καθημερινότητα και την πραγματικότητά μας.
Τώρα, σε σχέση με την αξιοποίηση της δικής μας εμπειρία θα προσπαθήσω να επισημάνω τι θα κάναμε
καλύτερο, εάν μας δοθεί η δυνατότητα να υλοποιήσουμε ξανά παρόμοιο έργο έργο.
Νομίζω, σίγουρα, θα προσπαθούσαμε να έχουμε πολύ νωρίτερα όλους αυτούς τους συνεργάτες συμβούλους
επιχειρηματικότητας, οι οποίοι πρέπει να σημειώσω, ότι ήταν εξαιρετικοί. Ήρθαν όλοι, μέσα από ανοιχτές
διαδικασίες με ανοιχτές προκηρύξεις και επιμένω σε αυτό, γιατί είναι κάτι που λείπει πάρα πολύ στη δημόσια
διοίκηση και στο ευρύτερο δημόσιο στην Ελλάδα. Με πολύ καθαρές διαδικασίες επιλέχτηκαν επίσης και οι
υπεύθυνοι δικτύωσης και δημοσιότητας του έργου.
Είδαμε πάρα πολλούς ανθρώπους, καταναλώσαμε πάρα πολύ χρόνο για να τους επιλέξουμε και θεωρώ ότι
όντως επιλέξαμε τους καλύτερους με πολύ καθαρά και αξιοκρατικά κριτήρια . Και επιμένω σε αυτό, γιατί είναι
ένα παράδειγμα για τον τρόπο που θα έπρεπε να διοικούνται οι περισσότεροι φορείς, στη χώρα μας, κάτι
που δυστυχώς δεν συμβαίνει, ωστόσο νομίζω ότι αυτό θα έκανε τη διαφορά. Δεν μπορείς, να μην σέβεσαι το
στελεχιακό δυναμικό και να μην φροντίζεις να το επιλέγεις με το σωστό τρόπο. Επομένως συνοψίζοντας , θα
έπρεπε να είναι πολύ νωρίτερα μαζί μας, γιατί εργάστηκαν στην ουσία του έργου, έκαναν πολύ σημαντική
δουλειά, ξεχώρισαν ποιος μπορεί, και ποιος έχει τη διάθεση να προχωρήσει σε επιχειρηματικό σχέδιο και
ποιος θα ήθελε να προχωρήσει στην κατεύθυνση αναζήτησης μίας θέσης εργασίας, κάτι που σημειώνω
ως πολύ σημαντικό. Δεν σημαίνει ότι όλοι οι άνθρωποι είναι υποχρεωμένοι να κάνουν επιχειρήσεις. Άλλοι
άνθρωποι είναι ικανοί για τις επιχειρήσεις, άλλοι είναι πιο ικανοί για θέσεις εργασίας και χρειάζεσαι χρόνο,
ώστε σωστά να τους βοηθήσεις να αποφασίσουν σε ποια κατεύθυνση θα ήθελαν να κατευθυνθούν. Και
από εκεί και πέρα βέβαια, θα μπορούσαμε να παρέχουμε πολύ περισσότερα εργαλεία, ακόμα και στους
ηλεκτρονικούς υπολογιστές, στην πρόσβαση στο ίντερνετ κλπ.
75
Αυτή η συνεργασία που νομίζω ότι χτίστηκε ανάμεσα στους διαφορετικούς φορείς και θέλω να πιστεύω ότι
πια έχει ξεπεραστεί η σημασία που έχουν τα πρόσωπα, μπορεί να ανθίσει και να συνεχιστεί. Αυτό το μεγάλο
βήμα νομίζω ήδη έγινε. Οι ανοιχτές διαδικασίες, οι σχέσεις εμπιστοσύνης που χτίστηκαν, και μεταξύ μας και
με τους ανθρώπους που ήρθαν να ζητήσουνε στήριξη στο να ξεκινήσουν μια επιχείρηση. Οι νέοι συνεργάτες
που γνωρίσαμε, έστω και για λίγο, δημιουργούν μια βάση για μελλοντικές δράσεις και φυσικά ευκαιρίες
για το μέλλον, που σημαίνει , να επιχειρήσουμε ξανά αυτό το πρόγραμμα, βελτιωμένο, καλύτερο. Όχι μόνο
για την περιφέρεια της Αττικής που υλοποιείται σήμερα, αλλά και για τις άλλες περιφέρειες που το ΚΕΘΕΑ
έχει Θεραπευτικά προγράμματα, έχει ανθρώπους απεξαρτημένους, οι οποίοι ζητούν και αυτοί ανάλογη
υποστήριξη. Από την Κρήτη ήδη μας έχουν ζητήσει να τους βοηθήσουμε μέσω της τεχνογνωσίας μας, ώστε
να ξεκινήσουνε κάτι. Το ίδιο βέβαια και στη Μακεδονία και σε πολλές άλλες περιοχές.
Τέλος, κλείνοντας, θα ήθελα να σας πω ότι σε όλα τα χρόνια λειτουργίας του ΚΕΘΕΑ, υπήρξαν δύο πολύ
σημαντικοί άνθρωποι, που το βοήθησαν να αναπτυχθεί. Ο ένας είναι ο Bridger και ο άλλος είναι ο Edwards.
Και οι δύο, δυστυχώς δεν είναι εν ζωή, αλλά και οι δύο πάντα έλεγαν ότι, στη ζωή, όλη η ουσία είναι οι
σχέσεις. Δεν είναι τα χρήματα, δεν είναι τα άλλα προβλήματα. Είναι οι σχέσεις. Και αν δεν έχεις σχέσεις και
αν δεν έχεις φίλους, να μπορείς να μιλάς μαζί τους, να μοιράζεσαι, να μαλώνεις, να προβληματίζεσαι, δεν
μπορείς να πας παραπέρα. Και αυτή είναι και για μένα η μεγαλύτερη αξία και σε αυτό το πρόγραμμα και
η μεγαλύτερη αξία σε ότι κάνουμε. Ιδιαίτερα στη σημερινή εποχή. Και η κα Σύσση Καπλάνη στην εισήγησή
της το ανέδειξε πολύ καλά αυτό, σε σχέση με την ανθρωπιά. Υπάρχουν σχέσεις επιφανειακές και υπάρχουν
σχέσεις ουσιαστικές. Είδαμε τις επιφανειακές σχέσεις με την έναρξη του προγράμματος του Συνεδρίου, με
την παρουσία της πολιτικής ηγεσίας, η οποία έχει τη χαρά να φωτογραφίζεται, αλλά ποτέ να μην παραμένει
να δει τι πραγματικά έχει συμβεί, και πως μπορεί περαιτέρω να βοηθήσει. Βλέπουμε και τις σχέσεις με τους
εταίρους μας και με τους ανθρώπους που είμαστε σήμερα μαζί εδώ και πολλοί από αυτούς έχουν πάρει το
δρόμο τους στην εργασία και την επιχειρηματικότητα, αξιοποιώντας τις δικές τους δυνάμεις. Σας ευχαριστώ
πολύ.
Συντονιστής
Ευχαριστώ πολύ την κα Τσιμπουκλή. Νομίζω η κα Τσιμπουκλή τοποθέτησε με έναν πολύ χειροπιαστό τρόπο
τι σημαίνει να δουλεύεις σε μία συλλογικότητα, τι διλήμματα έχεις να αντιμετωπίσεις και περιέγραψε
εύστοχα-εν συντομία-τα προβλήματα που ξεκινούν από τη γραφειοκρατία, έως την μεγάλη απόσταση μιας
πολιτικής απόφασης και της πράξης, για μια καθημερινότητα που κάποιος άλλος ζει. Και αναμφίβολα, το
τελευταίο σημείο της τοποθέτησής της, που αφορούσε το κεφάλαιο των σχέσεων είναι πολύ σημαντικό και
νομίζω ότι είναι το μεγαλύτερο κέρδος από αυτή τη Σύμπραξη και τη συνεργασία μας μέσα σε αυτή.
Γιατί αν το ζητούμενο είναι η αλληλεγγύη, το άλλο είναι- κάτι που δεν έχουμε μάθει καλά να κάνουμε στον
τόπο μας- η συνεργασία και μάλιστα η ουσιαστική συνεργασία. Όχι μια επιφανειακή για τις ανάγκες των
ΜΜΕ. Το λόγο έχει η κα Γιατρά από το 18 ΑΝΩ.
Γιατρά Σπυριδούλα, Υπεύθυνη Συνοδευτικών Υποστηρικτικών Υπηρεσιών Α.Σ. ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ,
Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής – Μονάδα Απεξάρτησης 18 ΑΝΩ
Γεια σας, σε αυτό το τραπέζι μάλλον θα έπρεπε να είναι η κα Μάτσα και σε καμία περίπτωση δεν αισθάνομαι
ότι μπορώ εγώ να αντικαταστήσω την πρώην διευθύντρια μου, ωστόσο θα προσπαθήσω.
Αυτά που είπαν εδώ οι συνάδελφοί μου, σίγουρα αφορούν και εμάς, το 18ΑΝΩ. Θα προσπαθήσω να σας
αναπτύξω, ότι σημαντικό θυμάμαι , ότι έχω κρατήσει, και ότι μου έχει κάνει εντύπωση από αυτά που ζήσαμε
στο 18ΑΝΩ στο πλαίσιο του έργου.
Εγώ ειδικά, προερχόμενη από χώρο κλινικό, για πάρα πολλά χρόνια, έτυχε να πάω σε αυτό το τμήμα και είναι
εξαιρετικά δύσκολο για μένα, να μάθω και τι είναι αυτά τα πράγματα και αυτές οι δράσεις. Οι συνάδελφοι
βέβαια με βοήθησαν όσο γινόταν. Αυτό που άρχισα σιγά σιγά να αποκομίζω και μου έκανε πάρα πολύ μεγάλη
εντύπωση, ήταν το γέλιο και η χαρά των παιδιών, τα οποία πήγαιναν στις επιμορφώσεις, στις καταρτίσεις,
μάθαιναν και έπαιρναν πράγματα και μετά ήθελαν να τα κάνουν πράξη. Στην αρχή αυτό έπαιρνα.. Σιγά σιγά
μπαίνοντας στα πράγματα περισσότερο, άρχισα να αντιλαμβάνομαι περισσότερα και να συμβάλλω και εγώ
76
παραπάνω. Από τους υπολοίπους όμως ;
Πολιτική, γραφειοκρατία, Δημόσιες Υπηρεσίες; Ειδικότερα όταν ένα παιδί το οποίο χρειάστηκε μία μέρα να
το καλύψουμε λέγοντας ότι εσύ θα μπεις στο λεωφορείο να έρθεις και αν κάποιος σε πιάσει η ευθύνη είναι
δική μας. Γιατί όταν ο ΟΑΕΔ λέει ότι πρέπει να έχεις 7.000 για να προχωρήσεις, ενώ αυτοί οι ωφελούμενοι
δεν έχουν ούτε εισιτήριο, νομίζω αυτά αποτελούν εξωφρενικά πράγματα.
Το ΚΕΘΕΑ - συγχαρητήρια σε όλους σας- έδειξε μία απεριόριστη υπομονή, γιατί το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο
στο Δαφνί κλήθηκε να αλλάξει Διοικητή, κατά τη διάρκεια του προγράμματος, με ότι αυτό συνεπάγεται,
χωρίς να υπογράφει, χωρίς να βγάζει προκηρύξεις, χωρίς να βγάζει προσκλήσεις όταν χρειάστηκε. Το ΚΕΘΕΑ
βιαζόταν- δικαίως- και εμείς στη μέση, τι να κάνουμε;
Ο κος Κουτούζης Μανώλης, ο φίλος πια, μας εξυπηρέτησε πάρα πολύ, στις ανάγκες που είχαμε για να
καλύψουμε στα παιδιά. Γιατί η προτεραιότητά μας και η αγάπη μας είναι τα παιδιά.
Μιλάω πολύ προσωπικά, νομίζω το αντιλαμβάνεστε. Αυτό που μου έχει μείνει πιο πολύ από την εμπλοκή
μου στο έργο, είναι ότι θα ήθελα να το συνεχίσουμε, θα μου άρεσε, αν και με δυσκολεύει πάρα πολύ. Όπως
είπε και μία συνάδελφος, είναι σαν το χταπόδι, κόβουμε ένα πόδι, βγαίνουν άλλα. Γιατί είμαστε σε αυτό
το χώρο, για να δώσουμε σε αυτούς τους ανθρώπους κάτι. Και όταν δουλεύουμε κλινικά, λέει το παιδί
«ωραία, την κάναμε την ψυχοθεραπεία, τελειώσαμε». Τώρα τι θα κάνουμε; Που θα πάμε; Άρα πρέπει να
τους οδηγήσουμε σε μια κατεύθυνση.
Δεν ξέρω πως θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε γιατί εάν δείτε το Ψυχιατρικό νοσοκομείο στο Δαφνί,
κυνηγάνε να το κλείσουνε και η ψυχική υγεία υποχρηματοδοτείται στο 90% .
Έχω να σας πω ότι τα παιδιά αξίζουν. Δεν είναι καθόλου ευπαθής ομάδα. Κάποιοι άλλοι μάλλον, ίσως είναι
οι ευπαθείς ομάδες. Είναι πάρα πολύ καλά, χρήσιμα, ικανότατα άτομα , τα οποία θέλουν την ευκαιρία για
να την αξιοποιήσουν. Και τους δόθηκε η ευκαιρία και θα πάνε εξαιρετικά. Εγώ πιστεύω και είμαι σίγουρη γι’
αυτό. Σας ευχαριστώ.
Συντονιστής
Νομίζω η κα Γιατρά, έκανε την καλύτερη εισαγωγή για να ανοίξει μία συζήτηση, με το δικό της πολύ προσωπικό
λόγο, που μιλούσε για «παιδιά», όπως έχουμε μάθε να αποκαλούμε τους ανθρώπους που υποστηρίζουμε
στα προγράμματα και που προσωπικά, έχω μία δυσκολία να τους αποκαλέσω «ωφελούμενους». Ίσως δεν
κατανοώ ή δεν συμφωνώ αν θέλετε αρκετά με την έννοιά της.
Επομένως, η συζήτηση είναι ανοιχτή, σε όποιον θέλει να παρέμβει, να τοποθετηθεί, να σχολιάσει, να
ρωτήσει.
Συζήτηση
Από το κοινό
Μια μικρή έτσι σκέψη, Θα έπρεπε, να γίνει σαφές, ότι εμείς έχουμε τις καλύτερες προθέσεις και τις καλύτερες
σχέσεις εδώ, μεταξύ μας. Εάν αυτό το πράγμα, δεν μεταφραστεί, έστω και όχι σε όλη του την έκταση, σε μία
πολιτική η οποία θα το υποστηρίζει συνολικότερα , κινδυνεύουμε, αυτό που είπατε, όλο το πρόγραμμα να
είναι αποσπασματικό. Και επί της ουσίας, να δώσει κάποια ευκαιρία για κάποια χρόνια, για 2 ή 3 χρόνια, και
κάποια στιγμή, όταν θα κλείσει το πρόγραμμα να κλείσει και η πόρτα της ευκαιρίας.
Εάν αυτό το πρόγραμμα λοιπόν, δεν συνδυαστεί με προτάσεις πολιτικής, έστω επαναλαμβάνω να μην είναι μία
συνολική πολιτική για την αντιμετώπιση, γενικότερα της κοινωνικής ευπάθειας, θα είναι κάτι που θα πρέπει
να συζητάμε για μήνες για το πώς θα είναι. Αλλά μία συγκεκριμένη πολιτική, η οποία θα λέει για παράδειγμα,
ότι οι επιχειρήσεις, οι οποίες προκύπτουν από αυτά τα προγράμματα, μπορούν έχουν και «αυτά» τα οφέλη.
77
Ή εν πάση περιπτώσει, αυτό είναι που επιμένω και χθες και σήμερα, ότι εάν όλη αυτή η απόπειρα, δεν
υποστηριχθεί από μία πρόταση συνολικότερης πολιτικής, κινδυνεύει να έχει αποσπασματικό χαρακτήρα. Το
οποίο, εμείς θα το παρακολουθούμε και θα λέμε, κοίταξε να δεις, δεν πήγε καλά. Οι άνθρωποι όμως που θα
έχουν ωφεληθεί, δεν θα είναι απλώς η παρατήρηση μας, θα είναι σαν να τους λέει, εντάξει ξαναγύρνα πάλι
από την αρχή.
Γιώργος Νικολόπουλος
Αυτή είναι μία ιδέα που την κουβαλάω κι εγώ καιρό μέσα μου. Ότι εν πάση περιπτώσει, καλό είναι όλες οι
Αναπτυξιακές Συμπράξεις, που δεν είμαστε και πολλές από ότι κατάλαβα, στο χώρο αυτόν των λεγόμενων
ευπαθών ομάδων, εντός εισαγωγικών φυσικά, να συντονιστούμε και μεταξύ μας. Τώρα πια που το πρόγραμμα
έχει προχωρήσει, τελειώνει, να συντονιστούμε μεταξύ μας και βεβαίως για μελλοντικές συνεργασίες, αλλά
και για ένα είδος απολογισμού του προγράμματος, με την μορφή υπομνημάτων.
Και όχι μόνο υπομνημάτων σε έγγραφη μορφή, αλλά ζωντανών παραστάσεων σε πολιτικές ηγεσίες, σε
ανώτερα διοικητικά στελέχη. Εγώ θα έλεγα, και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, γιατί όχι; Αφού από εκεί τελικά
ξεκινούν και μάλιστα είχα την ευκαιρία, είχα επαφές με ανθρώπους από την Επιτροπή στην Ελλάδα και
να τους πω το τι γίνεται. Έμειναν έκπληκτοι. Μου έλεγαν, εμείς στέλνουμε ένα σωρό λεφτά στην Ελλάδα.
Γιατί μου παραπονιέσαι ότι δεν έχεις λεφτά να κάνεις πράγματα. Θέλω να πω, ότι ίσως και αυτοί πρέπει να
ενημερωθούν και μήπως οι παρεμβάσεις έξω, καμία φορά, να αποδειχτούν κάπως πιο ωφέλιμες και πιο
αποτελεσματικές.
Εν πάση περιπτώσει, εγώ καταθέτω την ιδέα για την συνεργασία μας, ίσως κάνουμε μία πλατφόρμα, κάπως
άτυπη ίσως και να δούμε παρακάτω. Να δούμε τελικά τι πρέπει να κάνουμε και να προχωρήσουμε κάποια
πράγματα. Ευχαριστώ πολύ και πάλι συγχαρητήρια για το έργο σας .
Παναγιώτης Κουτρουβίδης
Θα ήθελα λίγο να «αλλάξω καπέλο». Να μιλήσω δηλαδή, όχι ως Πρόεδρος της Αναπτυξιακής, αλλά ως
στέλεχος του ΚΕΘΕΑ, και να καταθέσω μερικές σκέψεις, που έχω κάνει αυτό το διάστημα με την ουσιαστική
ολοκλήρωση του προγράμματος.
Εργάζομαι στο ΚΕΘΕΑ τα τελευταία 24 χρόνια, εκ των οποίων τα τελευταία 5 στο τμήμα που σχεδιάζει
και υλοποιεί ευρωπαϊκά και συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα, ΕΣΠΑ κτλ. Αυτό που ζούμε τώρα
και αυτό που συζητάμε, έχει ξαναγίνει. Και έχει ξαναγίνει κατά κόρον. Δηλαδή, να δίνονται πάρα πολλά
λεφτά, σε προγράμματα – κυρίως το έχουμε ζήσει με τις καταρτίσεις- όπου δεν νομίζω, ότι πάνω από το
10% των ανθρώπων, που συμμετέχουνε σε αυτές, παίρνουνε τα εφόδια εκείνα που χρειάζονται για να τα
χρησιμοποιήσουν για να βρούνε μία δουλειά. Είναι λεφτά που «πέφτουν στο κενό». Συντηρούν απλώς τους
ανθρώπους για ένα μικρό διάστημα. Συνεχίζοντας τον προβληματισμό και του κου Θανάση Τζιούμπα από
χθες και του κου Βασίλη Γκιτάκου σήμερα, σχετικά με τον όρο ωφελούμενος, νομίζω αυτό που πρέπει να
βρίσκεται στη σκέψη μας και στην προσπάθειά μας πάντα- επειδή παίρνουμε αυτά τα προγράμματα και τα
υλοποιούμε και καλά κάνουμε και έτσι πρέπει να συνεχίσουμε να κάνουμε- είναι, με την ευκαιρία της επαφής
μας με αυτούς τους ανθρώπους, από ωφελούμενους, όπως τους λέμε, με την αρνητική σηματοδότηση
που έχει η λέξη αυτή, να πάρουμε την ευκαιρία, να τους ενδυναμώσουμε και να τους προετοιμάσουμε να
σταθούν στα πόδια τους και να κάνουν κάτι δικό τους, πέρα και μετά από αυτό (πρόγραμμα ). Νομίζω ότι
σε αυτό το πρόγραμμα, κάτι τέτοιο προσπαθήσαμε να κάνουμε. Οπότε, αυτό μας αφήνει έτσι ένα καλό
συναίσθημα επί των αρχών. Γιατί πραγματικά είναι λυπηρό, να έχεις ανθρώπους και να τους συντηρείς με
την ελπίδα ότι, «θα κάνεις 400 ώρες, θα πάρεις 2.000 €, όταν τα φας, περίμενε εκεί 2-3 μήνες, άντε πάλι τα
ίδια, και ξανά και ξανά». Αυτό είναι λυπηρό φαινόμενο.
Προσπαθήσαμε να αξιοποιούμε το χρόνο και τη σχέση μαζί τους για να μπορέσουμε να τους βοηθήσουμε
να οδηγηθούν σε μία κατάσταση αυτοδυναμίας και στην διεκδίκηση μίας καλύτερης ζωής. Το δεύτερο, είναι
ότι, μετά από τις μικρές ή μεγάλες επιτυχίες του προγράμματος, όπως και αν το βλέπει κάποιος, θα έχουμε
78
μία επίθεση ενδιαφέροντος-και έχει ήδη ξεκινήσει- από ανθρώπους που δεν είναι στην ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ
και ζητούν υπηρεσίες και πρέπει να σκεφτούμε πως θα ανταποκριθούμε σε αυτό. Να ανταποκριθούμε σε
αιτήματα ενδιαφέροντος, για ανθρώπους που θέλουν να ρισκάρουν στο πεδίο της επιχειρηματικότητας,
που είναι ένα νέο πεδίο για τους οργανισμούς θεραπείας. Εμείς «τσαλαβουτήσαμε» λίγο, περίπου 2 χρόνια,
αλλά νομίζω θα μονιμοποιηθεί και σαν φαινόμενο και σαν ενδιαφέρον. Και οι άνθρωποι, θα ζητούν βοήθεια
σε αυτή την κατεύθυνση. Βλέποντας τα ελπιδοφόρα φαινόμενα επιχειρήσεων που εγώ νομίζω, ότι θα πάνε
καλά. Άρα πρέπει να σκεφτούμε τι θα κάνουμε σε σχέση με αυτό.
Ένα τρίτο, πιο προχωρημένο σημείο, είναι νομίζω ότι, οι θεραπευτικοί οργανισμοί, το ΚΕΘΕΑ σίγουρα γιατί
είναι νομίζω ίσως και πιο ευέλικτο, θα πρέπει να σκεφτεί, αν το ίδιο θα εμπλακεί σε τέτοιες διαδικασίες,
βλέποντάς τες σαν διαδικασίες επανένταξης δηλαδή συμμετοχής και του ιδίου σε προσπάθειες κοινωνικών
επιχειρήσεων, σε άλλο πνεύμα από αυτό, που όπως ακούσαμε χθες έχουνε δημιουργηθεί.
Δε λέω ότι είναι εύκολες απαντήσεις αυτές, το να αναπτυχθείς προς τέτοιες κατευθύνσεις, ωστόσο νομίζω
θα πρέπει να αρχίσουμε να το συζητάμε και να το σκεφτόμαστε.
Και ένα τελευταίο, έχω ένα πολύ μεγάλο παράπονο, όχι ως προς κάποιον, αλλά στο ότι, μέχρι σήμερα, δεν
έχουμε στην πραγματικότητα καταφέρει κάτι από αυτά που σημειώνουμε , που ίσως είναι απλά, μοιάζουν
απλά, να μπούνε ίσως σε μία Υπουργική απόφαση ας πούμε, και οι άνθρωποι να διευκολυνθούν. Υπάρχει ένα
χάος νομοθετικό, δεν έχουμε καταφέρει, σε συνεννόηση οι θεραπευτικοί οργανισμοί μεταξύ μας- γιατί νομίζω
συμφωνούμε- να τα αναδείξουμε και να ληφθούν μερικές πολιτικές αποφάσεις. Δεν τα έχουμε καταφέρει!
Αυτό είναι έτσι, μεγάλο έλλειμμα. Δεν ξέρω αν θα τα καταφέρουμε. Η εισήγηση του κου Παναγιώτη Ρέλλα,
και της κας Ιωάννας Τουτουντζή, έδωσαν στοιχεία για να φτιάξεις ένα εξαιρετικά λεπτομερές υπόμνημα
και να πεις, αυτά πρέπει να γίνουν. Και στη συνέχεια να σημειώσω ξανά αυτό που λέει ο κος Μανώλης
Κουτούζης. Ας πούμε, κάνεις ένα τέτοιο έργο. Προβλέψτε κάποιες εξαιρέσεις-ρυθμίσεις για αυτούς τους
ανθρώπους, δώστε κάτι παραπάνω. Δεν είναι κάτι σημαντικό να συνταχθεί μία απόφαση, δεν νομίζω ότι
έχει κανένα κόστος. Χανόμαστε πάντα στον κυκεώνα, και στο δαιδαλώδες σύστημα διακυβέρνησης αυτού
του τόπου. Νομίζω εκεί πάσχουμε. Ίσως τώρα πια, να τα καταφέρουμε λίγο καλύτερα, ξέροντας τι είναι αυτό
που πρέπει συγκεκριμένα να ζητήσουμε. Ευχαριστώ πολύ.
Συντονιστής
Κάποιος άλλος που θα ήθελε το λόγο;
Ερώτηση κοινού
Να σας συγχαρώ για τη διοργάνωση και για την προσπάθεια. Οι ερωτήσεις είναι πολύ συγκεκριμένες. Ο
σχεδιασμός του προγράμματος έγινε όταν ξεκίνησε η κρίση; Όταν είχαμε, δηλαδή, ήδη το μνημόνιο, ή έχει
γίνει από το 2007, γιατί αυτό είναι ένα κενό. Μιλάω για τον κο Κύριο Κουτούζη, αναφέρατε κάποια στιγμή
ότι από το 2007 έγινε ο πρώτος σχεδιασμός. Αυτό είναι ένα ερώτημα γιατί, αν έγινε το 2007, δεν ευθύνεστε
εσείς για τις οποιεσδήποτε αλλαγές έγιναν μετέπειτα. Αν όμως έγινε με το μνημόνιο, από το 2010 και μετά,
ήταν βασική αρχή να προβλεφθούν αυτές οι δεσμεύσεις.
Σε ότι αφορά στο θέμα των δυσκολιών που βρήκατε στη ΓΣΕΕ, το είπατε πάρα πολύ όμορφα. Αυτές δεν νομίζω ότι
είναι δυσκολίες και προβληματισμοί στη ΓΣΕΕ, στο Υπουργείο Υγείας είναι μεγαλύτερες. Ο τρόπος αντιμετώπισης,
όλων των ανθρώπων, πλην των εργαζομένων, του Υπουργείου Υγείας και των παιδιών τους, είναι τελείως ότι,
όλοι οι υπόλοιποι είναι ευάλωτες ομάδες. Οπότε, μην αγχώνεστε ιδιαίτερα σε αυτό το κομμάτι. Σε ότι αφορά
τώρα το θέμα που αναφέρατε, συμφωνώ μαζί σας, δεν είναι το θέμα για τα παιδιά. Η ορολογία, η χρήση και
μόνο της λέξεως παιδί, δηλώνει ότι εσύ είσαι μεγάλος. Οπότε βάζεις ήδη μία απόσταση. Η σχέση του εσύ είσαι
ευάλωτος και εσύ δεν είσαι ευάλωτος, δηλώνει δεύτερη απόσταση. Μάλλον πρέπει να κάνουμε πιο mainstream
το λόγο μας και να δούμε τους εαυτούς μας σαν εν δυνάμει ευάλωτους, που θα θέλαμε να μην μας χαρακτήριζαν
διαφορετικά. Το λέω, γιατί συμφωνώ απόλυτα μαζί σας, λογικά θα πρέπει να αρχίσουμε και εμείς οι ίδιοι, ως
θεραπευτές ή ως θεραπευόμενοι, να βρούμε μία ορολογία που να είναι πιο δυναμική και πιο εξωστρεφής, ώστε
να δηλώνει αυτό που ψάχνουμε να βρούμε και την διαφορετικότητά μας και τη δυναμική μας.
79
Δεν είναι τόσο πολύ ερωτήσεις, είναι περισσότερο παρατηρήσεις επί των πραγμάτων. Θα ήθελα όμως
πραγματικά να ρωτήσω πως σκέφτεστε τον σχεδιασμό, τον επανασχεδιασμό και οι 4. Και εσείς κύριε
Γκιτάκο, αλλά περισσότερο οι πιο επιτελικοί συνεργάτες που ήταν από τη ΓΣΕΕ. Πραγματικά θα ήθελα
τον επανασχεδιασμό, διότι έχουμε συγκεκριμένες δεσμεύσεις προεκλογικές, συγκεκριμένα μνημόνια που
έρχονται, συγκεκριμένες φορολογικές καταιγίδες και πραγματικά βρισκόμαστε σε μία πραγματικότητα.
Υπάρχουν πάρα πολλά αντίστοιχα προβλήματα, η ομάδα μεγαλώνει. Η λογική του κράτους είναι πραγματικά
να συντηρεί και όχι να βοηθάει, οπότε θα με ενδιέφερε. Ευχαριστώ πολύ.
Μανώλης Κουτούζης
Να απαντήσω κατ’ αρχάς γρήγορα, και για το σχεδιασμό, είναι μία ευκαιρία να το συζητήσουμε και εδώ,
ανοιχτά. Λοιπόν. Αυτό που είπα και χθες και σήμερα, δηλαδή τα προγράμματα, τα μεγάλα προγράμματα,
το ΕΣΠΑ ολόκληρο, είχε σχεδιαστεί πριν την κρίση. Άρα, όταν βγαίνουν οι προκηρύξεις μέσα στο ΕΣΠΑ,
είναι προφανές ότι ακόμη ακολουθούν τις δεσμεύσεις και τις πρακτικές που ακόμη υπήρχαν πριν την κρίση.
Αυτό είπα. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα, σχεδιάστηκε κατά τη διάρκεια, θα έλεγα της κρίσης. Η προκήρυξη
βγήκε το 2011. Άρα ήμασταν, αλλά όπως φαντάζομαι ξέρετε, οι προκηρύξεις είναι πάρα πολύ συγκεκριμένες
και προβλέπουν πάρα πολύ συγκεκριμένα πράγματα. Αυτό λέω ότι ακολουθεί τις δεσμεύσεις ενός
προγράμματος που είχε σχεδιαστεί το 2006 ας πούμε. Αυτό λέω. Και θα έχει ενδιαφέρον και οι συνάδελφοι
εδώ από τους θεραπευτικούς οργανισμούς, είναι ασφαλώς πιο έτοιμοι να σας απαντήσουν, θα έχει
ενδιαφέρον, τι σχεδιάζεται τώρα πια, για το επόμενο ΕΣΠΑ, το οποίο θα ξεκινήσει το ‘15 ας πούμε, ‘14 - ‘15
και τι δυνατότητες παρεμβάσεων έχουμε εκεί. Εκεί, πράγματι θα έχει ένα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Τώρα
για αυτό που είπατε για τη ΓΣΕΕ, ναι, πράγματι, απλώς το λέω με χαρά, ότι μέσα σε ένα διάστημα, το οποίο
δεν ήταν παραπάνω από δύο μέρες ας πούμε, ξαφνικά έβλεπες ανθρώπους να αντιμετωπίζονται αλλιώς
μεταξύ τους. Η επικοινωνία να είναι πολύ πιο όμορφη και ανθρώπινη. Και αυτό το λέω έτσι, με χαρά. Είναι
προφανές ότι, τα στερεότυπα υπάρχουν, οι προκαταλήψεις υπάρχουν, αλλά ήταν τόσο εύκολο, αυτό ήταν
το καλό, τόσο εύκολο να φύγουν. Και αυτό οφείλεται κυρίως στο τρόπο που μας αντιμετώπισαν εμάς και
έτσι απλώς το κατέθεσα ως σκέψη. Τώρα, για το σχεδιασμό τον επόμενο, οι ιδέες που έπεσαν εδώ, σήμερα,
τώρα. Δηλαδή, το να βρεθούμε με άλλες Αναπτυξιακές, και να καθίσουμε στο τραπέζι να κωδικοποιήσουμε
ζητήματα και προβλήματα που έχουν προκύψει, επιπλέον που τα παιδιά μας τα λένε, όχι στα χαρτιά, αλλά
πως είναι η πραγματικότητα. Και αυτό το πράγμα να αποτελέσει, ένα πρόπλασμα αρχικά, παρέμβασης και
στη συνέχεια κατάθεσης συγκεκριμένων προτάσεων στα πλαίσια, της επόμενης προγραμματικής περιόδου,
νομίζω αυτό θα είχε, πραγματικά μεγάλη αξία και θα ήταν πραγματικά εξαιρετικό. Δηλαδή, νομίζω ότι ο
επόμενος σχεδιασμός θα πρέπει να ξεκινήσει από μία ανάλυση δυνατών και αδύνατων σημείων, από μία
ανάλυση του περιβάλλοντος, δυνατών και αδύνατων σημείων, όπως έχουν προκύψει αυτή τη στιγμή και όχι
θεωρητικά. Και από εκεί και πέρα να δούμε στρατηγικά πως μπορούμε αυτό το πράγμα να το αξιοποιήσουμε
αυτό που είπατε. Είμαστε ακόμη στην κρίση, παρά τα όσα λέγονται, η κρίση είναι εδώ, πράγματι έρχονται
καινούργια πράγματα, και να δούμε τις δυνατότητες παρέμβασης που έχουμε ενώ ισχύουν αυτά που είπατε.
Δηλαδή στην επόμενη προγραμματική περίοδο, αυτά με κάποιο τρόπο να τα κεφαλαιοποιήσουμε.
Άννα Τσιμπουκλή
Όταν σχεδιάσαμε αυτό το πρόγραμμα στο ΚΕΘΕΑ, ο σχεδιασμός προέκυψε μέσα από την ανάγκη που
δήλωναν τα θεραπευτικά προγράμματα του ΚΕΘΕΑ, σχετικά με το γεγονός ότι δεν μπορούσαν τα μέλη τους
να βρουν εργασία. Κάτι που ήταν πάντα ένα δύσκολο πεδίο, αλλά την εποχή της κρίσης, ήταν ακόμη πιο
έντονο.
Η εργασία ήταν κυρίως «μαύρη» και αδήλωτη, αλλά πολλές φορές δεν μπορούσαν ούτε με αυτό τον τρόπο
να εργαστούν. Για εμάς αυτό ερχόταν ως μία πραγματική ανάγκη των ίδιων των μελών και έτσι γεννήθηκε η
σκέψη ότι, αφού δεν υπάρχουν θέσεις εργασίας, τι άλλο μπορεί να υπάρξει, ώστε να μπορεί κανείς πάνω
σε αυτό να επενδύσει και να χτίσει ένα πρόγραμμα;
Βέβαια, όπως είπε και ο κος Κουτύζης πριν, οι προδιαγραφές για το πρόγραμμα ήταν δοσμένες, μέσω του
Υπουργείου. Δεν νομίζω ότι ποτέ οι φορείς, καλούνται εκ των προτέρων να συμμετέχουν στο σχεδιασμό των
80
ΕΣΠΑ. Όχι, τα βρίσκουν έτοιμα και προσπαθούν να προσαρμοστούν. Θεωρητικά υπάρχει τέτοια δυνατότητα
αλλά στην πράξη δεν έχει γίνει. Τουλάχιστον αναφορικά με τους δικούς μας οργανισμούς.
Από εκεί και πέρα βέβαια, έχοντας αυτή την εμπειρία, μπορούμε να κάνουμε μία προσπάθεια να παρέμβουμε,
πριν φτάσουν τα πράγματα να προκηρυχθούν τα επόμενα προγράμματα. Πάντως, η εμπειρία μέχρι σήμερα
είναι ότι κάποιος έδινε προδιαγραφές «εκ των άνω», όπως γίνονται πολλά πράγματα στην Ελλάδα και με
βάση τι σου δίνεται, προσπαθείς να προσαρμοστείς και να αξιοποιήσεις τις δυνατότητες.
Οπότε και στον επόμενο σχεδιασμό, θα γίνει αυτή η προσπάθεια, με το ενδεχόμενο να συνδιαμορφώσουμε
τις απαιτήσεις των έργων και παράλληλα όμως, να δούμε και ποια είναι η πραγματική ανάγκη σήμερα,
έχοντας αυτή την εμπειρία από τις ανάγκες των ανθρώπων σήμερα. Και ένα πολύ μικρό σχόλιο, γιατί
και εμένα δεν μου αρέσει ο όρος ωφελούμενος. Είναι όρος των προγραμμάτων, όρος, πελατειακός και
παθητικός, δηλαδή κάποιος ωφελείται από κάποιον άλλον, κάτι που στην πραγματική ζωή αυτό είναι λίγο
σπάνιο. Ο σωστός όρος είναι συμμέτοχος, γιατί οι άνθρωποι συμμετέχουν στα πράγματα και αυτό είναι που
προσπαθούμε. Για αυτό και στα θεραπευτικά προγράμματα του ΚΕΘΕΑ, μιλάμε για μέλη, συμμετέχοντες,
καθώς συμμετέχουν ως μέλη σε μία ομάδα. Λοιπόν, δεν θα έλεγα και τον όρο που συνηθίζουμε «παιδιά»,
γιατί αυτό δημιουργεί μία άλλη παρανόηση, σαν να υπάρχει κάποιος που κανονίζει και κατευθύνει τα
παιδιά,. Οι άνθρωποι είναι συμμέτοχοι, εάν και οι ίδιοι το θέλουν. Εάν δεν θέλουν, νομίζω δεν μπορείς να
κάνεις τίποτα. Δεν μπορείς και δεν είναι σωστό να κάνεις τα πράγματα δίχως τη συμμετοχή των ανθρώπων.
Μανώλης Κουτούζης
Σε ότι μας αφορά, η ΓΣΕΕ συμμετέχει στις διεργασίες για το επόμενο ΕΣΠΑ, ζητείται η γνώμη μας, παρά βέβαια
μαζί με πολλών άλλων. Σε αυτά τα οποία εμείς έχουμε καταθέσει ως προτάσεις για το επόμενο, υπάρχει,
με εξαιρετικά σαφή τρόπο, η πρόταση, αυτή που είπα και χθες και σήμερα. Ότι πλέον τα προγράμματα που
απευθύνονται σε ομάδες, σε εισαγωγικά ευάλωτες και το είπα και χθες, ο όρος αποκτά άλλη σημασία πια,
άλλο περιεχόμενο. Οι άνθρωποι που είναι σε αυτές τις ομάδες, είναι πολλοί περισσότεροι πια. Η πρόταση
πλέον είναι, όλα αυτά τα προγράμματα θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους τις νέες πραγματικότητες και ο
οποιοσδήποτε σχεδιασμός θα πρέπει να γίνει με συμμετοχή, ανάλογα βέβαια για ποια ομάδα μιλάμε, των
άμεσα ενδιαφερόμενων για να μπορέσει το πρόγραμμα τελικά να έχει και μια ουσιαστική προστιθέμενη
αξία και να μην είναι απλώς ένα πρόγραμμα το όποιο, με τη λογική των καταρτίσεων. Άρα, στο βαθμό
που μπορούμε να συμμετέχουμε και να έχουμε έναν λόγο στον σχεδιασμό της επόμενης προγραμματικής
περιόδου, αυτά έχουν ήδη κατατεθεί και βέβαια θα είναι μέσα στην διαπραγμάτευση. Βέβαια, στις εποχές
τις συγκεκριμένες, οι δυνατότητες να παρέμβεις ουσιαστικά, στο επίπεδο της εθνικής πολιτικής είναι αρκετά
περιορισμένες με δεδομένο ότι, όπως το ξέρουμε όλοι, ένα μεγάλο μέρος γενικά της εθνικής πολιτικής και
στο συγκεκριμένο πεδίο, όπως είπαμε και προηγουμένως, καθορίζεται σε επίπεδα ευρωπαϊκά, άλλωστε και
το ΕΣΠΑ ευρωπαϊκά χρήματα είναι, άρα θα πρέπει να λαμβάνει κανείς υπόψη του και αυτές τις ισορροπίες.
Πάντως στο βαθμό που εμάς μας άφορα, δεν είναι πια απλή πρόθεση, έχει κατατεθεί αυτό ως, αν μπορεί να
το πει κανείς, θέση των κοινωνικών εταίρων απέναντι στα συγκριμένα ζητήματα.
Συντονιστής
Βρίσκομαι στη θέση του διευθυντή ΚΕΘΕΑ τους τελευταίους επτά μήνες. Τον προηγούμενο καιρό και όταν
ξεκίνησε η ΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ είχα την ευθύνη για ένα από τα προγράμματα του ΚΕΘΕΑ, το ΚΕΘΕΑ ΝΟΣΤΟΣ. Η
μεγάλη αγωνία μου και των υπολοίπων συνεργατών μου, ήταν η φάση της κοινωνικής επανένταξης, γιατί
είχαμε μπει για τα καλά στην κρίση -δεν ξέρω εάν έχουμε βγει κιόλας - και η έννοια μας ήταν, ότι ωραία…
αυτός ο άνθρωπος έκανε μεγάλο κύκλο τα κατάφερε, έχει κάνει αλλαγές στην ζωή του, τώρα τι έχουμε;
Αυτός ήταν ο φόβος μας, και η αγωνία μας γινόταν φόβος, ότι μπορεί να είχαμε παρά πολλές υποτροπές.
Δεν μιλάμε για απλή διακοπή από την θεραπεία, το Dropout, μιλάμε για μια υπότροπη για Relaps δηλαδή,
για το φαινόμενο ένας άνθρωπος να έχει ολοκληρώσει ένα μεγάλο κομμάτι της θεραπείας του και ξαφνικά
να τα παρατάει. Το περιγράφω εδώ σύντομα και σε αδρές γραμμές.
Παρατηρήσαμε λοιπόν με έκπληξη ότι οι υποτροπές μειώθηκαν και δεν είχαμε κάποια λογική εξήγηση για
αυτό, η βιβλιογραφία δεν μας έδινε απαντήσεις. Ζητήσαμε λοιπόν από τούς ανθρώπους που συμμετείχαν
81
στην φάση της κοινωνικής επανένταξης -μιλώ για μια επανένταξη που μαζί με το follow-up αριθμούσε
γύρω στα ογδόντα άτομα και δεν ήτανε ένα μικρό δείγμα-να μας πουν, τι είναι αυτό που τους κρατάει, πώς
εξηγούν ότι δεν έχουμε υποτροπές.
Και μάθαμε από αυτούς ότι ήταν ο λόγος ήταν το «μαζί», ότι σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες μπορούσαν
να είναι μαζί και μάθαμε και άλλα εξαιρετικά πράγματα. Μάθαμε ότι είχαν βρει τρόπους να μοιράζονται τα
μεροκάματα, είχαν κάνει μεταξύ τους μια κατανομή, ώστε να μπορεί ο καθένας να έχει κάποια μεροκάματα
και κανείς να μην μένει άνεργος για πολύ μεγάλο διάστημα.
Δεν είναι η λύση σε όλα αυτό που λέω, απλώς αν θέλω να προσθέσω κάτι σε όσα είπε προηγουμένως η κα
Άννα Τσιμπουκλή, είναι αυτή η έννοια του «μαζί» και να επαναλάβω τη δέσμευση για την ζωή, καθώς το να
ζει κάποιος είναι πολύ σημαντικό, είναι ένα μεγάλο δώρο.
Για να επανέλθω, σχετικά με το σχεδιασμό του επόμενου «Επιχειρείν», ποια μπορεί να είναι τα επόμενα
βήματα. Για μας και δυστυχώς θα μιλήσω πάλι για το ΚΕΘΕΑ, η φάση της κοινωνικής επανένταξης, η οποία
είναι μια πολύ σημαντική φάση στην διαδικασία απεξάρτησης ενός ανθρώπου, αποτελεί και στρατηγική μας
επιλογή.
Μάλλον αποτελεί στρατηγική επιλογή να την υποστηρίξουμε και αυτό προσπαθούμε να το κάνουμε με
κάθε τρόπο. Ένας από τους τρόπους που επινοήσαμε τα τελευταία χρόνια ήταν μια δράση όπως είναι το
«Επιχειρείν». Αυτό έχει να κάνει -και συνδέετε άμεσα και με την προσέγγισή μας- τι σημαίνει εξάρτηση,
απεξάρτηση ,με το μέλημα μας να επιστρέψουν οι άνθρωποι αυτοί ως ενεργοί πολίτες. Δεν μας ενδιαφέρει
να διατηρηθούν σε μια κατάσταση μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας. Μας νοιάζει να πάρουν την ζωή στα
χέρια τους και να της δώσουν το νόημα που εκείνοι νομίζουν.
Όσον αφορά με μεγαλύτερη λεπτομέρεια ποιος είναι ο στρατηγικός σχεδιασμός, δεν το ξέρω αυτήν την
στιγμή γιατί θα ήταν κάπως αλαζονικό να πούμε ότι το ξέρουμε. Θεωρώ, ότι ένα καλό βήμα είναι οι
συνεργασίες που ήδη αναπτύχθηκαν εδώ μαζί με τους άλλους φορείς να διευρυνθούν, και αυτό μπορεί να
γίνει άμεσα, όπως και το να συναντηθούν οι δυο Κοιν.Σ.Επ., οι οποίες υπάρχουν, επίσης είναι σημαντικό.
Επίσης θεωρώ σημαντική και μια παρέμβαση σε ένα νομικό επίπεδο, εάν θέλουμε να ήμαστε λίγο πρακτικοί.
Άκουσα και προηγουμένως και δυστυχώς δεν άκουσα όλη την εισήγηση σας κύριε Ρέλλα, είχατε κάποια
σημεία πολύ συγκεκριμένα, τα οποία μπορούν να πάρουν την μορφή υπομνήματος. Υποθέτω, η εμπειρία
που έχει συσσωρευτεί από την Αναπτυξιακή Σύμπραξη, πραγματικά μπορεί να οδηγήσει σε ένα υπόμνημα.
Και μπορούμε να αναλάβουμε να προωθήσουμε σε Επίσημα Όργανα του κράτους αυτές τις θέσεις, ώστε να
μείνει και κάτι πρακτικό από αυτή μας τη συνάντηση.
Θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους εσάς, που βρεθήκατε σήμερα εδώ. Να ευχαριστήσω όλους όσους
συμμετείχαν σε αυτή τη Σύμπραξη, γιατί νομίζω δεν είναι εύκολο και σίγουρα δεν είναι τυχαίο, τόσο
διαφορετικοί οργανισμοί, να βρίσκονται και να παράγουν ένα αποτέλεσμα, ή τουλάχιστον δεν είμαστε
μαθημένοι. Δεν θα ήθελα να ξεχάσω και θα μου επιτρέψετε να το κάνω, να ευχαριστήσω τους άμεσους
συνεργάτες μου, δηλαδή την κα Άννα Τσιμπουκλή, τον κο Παναγιώτη Κουτρουβίδη και όλη την υπόλοιπη
ομάδα. Γιατί ανέλαβαν ένα δύσκολο έργο, που έχει διαρκέσει πολύ καιρό και υπήρξε ιδιαίτερα πρωτότυπο,
αλλά και ιδιαίτερα σημαντικό για το ΚΕΘΕΑ. Πιθανώς μας ανοίγει και έναν διάλογο εντός του ΚΕΘΕΑ, για
καινούργια πράγματα.
Σας ευχαριστώ και σας ευχαριστώ όλους σας. Καλό μεσημέρι.
82
83
Εταίροι
που συμμετέχουν στην
Α.Σ. «ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ»
Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων
(ΚΕΘΕΑ)
Συντονιστής εταίρος
Σορβόλου 24, 11 636, Μετς, Αθήνα
τηλ.: 210.92.41.993-6, fax: 210.92.41.986
e-mail: [email protected], www.kethea.gr
Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής
ΕΚΚΕΕ Μονάδας Απεξάρτησης
18 ΑΝΩ
Μαυρομιχάλη 122, 11 472, Αθήνα
τηλ.: 210.36.22.217, fax: 210.36.22.201
e-mail: [email protected], www.18ano.gr
Οργανισμός Κατά των Ναρκωτικών
(OKANA)
Αβέρωφ 21, 10 433, Αθήνα
τηλ.: 210.88.98.200, fax: 210.82.53.760
e-mail: [email protected], www.okana.gr
84
Κέντρο Ανάπτυξης
Εκπαιδευτικής Πολιτικής ΓΣΕΕ
(ΚΑΝΕΠ ΓΣΕΕ)
3ης Σεπτεμβρίου, 10 432, Αθήνα
τηλ.: 210.52.18.700, fax: 210.52.18.754
e-mail: [email protected]
www.kanep-gsee.gr
Κέντρο Επαγγελματικής
Κατάρτισης ΓΣΕΒΕΕ
(ΚΕΚ ΓΣΕΒΕΕ)
Αριστοτέλους 46, 10 433, Αθήνα
τηλ.: 210.85.44.666, fax: 210.85.43.636
e-mail: [email protected]
www.kekgsevee.gr
Ινστιτούτο Εμπορίου
και Υπηρεσιών Εθνικής
Συνομοσπονδίας Ελληνικού
Εμπορίου (ΙΝΕΜΥ ΕΣΕΕ)
Πετράκη 16, 105 63, Αθήνα
τηλ.: 210.32.59.170, fax: 210.32.59.229
e-mail: [email protected], www.esee.gr

μεγέθυνσης της τοπικής οικονομίας

Κατασκευή μουσικών οργάνων Μπεντίρ & Νταούλι

Weekly teuxos279_Gitakou.indd

Stylus Magazine Indesign Template

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ 5ου ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΜΕ ΘΕΜΑ

Διαχείριση Χρόνου - Κέντρα Διά Βίου Μάθησης

Α - Βιοτεχνικό Επιμελητήριο Αθηνών

Αθήνα 2013 - Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα

ΕΔΩ

Δομές Κοινωνικής Υποστήριξης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, στην

εντυπο συνεδριου - GAIA ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ

Ετήσια Έκθεση 2011 - Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και

εδώ - Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα