Δομές Κοινωνικής Υποστήριξης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, στην Ελλάδα Σίμος Δανιηλίδης, Δήμαρχος Συκεών Πρόεδρος Επιτροπής Κοινωνικής Πολιτικής Αλληλεγγύης και Απασχόλησης της Κεντρικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων Ελλάδος Κοινωνική Πολιτική & Τοπική Αυτοδιοίκηση Ο Ευρωπαϊκός Χάρτης Τοπικής Αυτονομίας, παρά το γεγονός ότι αποτελεί νόμο του ελληνικού κράτους από το 1989 (Ν.1850), εξακολουθεί να μην δεσμεύει την κεντρική κυβέρνηση ως προς την υποχρέωση που έχει να τηρήσει τις αρχές της εγγύτητας και της επικουρικότητας στην άσκηση αρμοδιοτήτων, στη λήψη αποφάσεων, στην εξυπηρέτηση των πολιτών. Σε πολλές χώρες της Ευρώπης ήδη από τις δεκαετίες του ’60 και ’70 έχουν εφαρμοστεί αποκεντρωμένα, αυτοδιοικητικά μοντέλα άσκησης κοινωνικής πολιτικής. Στον Ελλαδικό χώρο, τόσο από τα πρώτα χρόνια της διαμόρφωσης της Δημοκρατίας ως πολιτικού συστήματος, κατά τους κλασικούς χρόνους, όσο και κατά τον 17ο, 18ο και 19ο αιώνα με τη συγκρότηση των Ελληνικών Κοινοτήτων. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας «των Ελλήνων οι κοινότητες» εφάρμοζαν στην πράξη κοινωνική πολιτική σε τοπικό επίπεδο και διαχειρίζονται τοπικά τα ζητήματα που αφορούσαν στην εκπαίδευση, στην πρόνοια και στην απασχόληση – επιχειρηματικότητα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι συνεταιρισμοί στα Αμπελάκια στη Θεσσαλία, η Μακεδονική πόλη του Μελένικου με το Καταστατικό κοινοτικής διοίκησης «Κοινόν Μελενίκου» που εκδόθηκε στα 813 καθώς και αυτό των Μυκονίων, στις Κυκλάδες, ήδη από το 1649. Κοινωνική Πολιτική & Τοπική Αυτοδιοίκηση Στο σύγχρονο ελληνικό κράτος παρατηρείται μια ασυνεχώς αυξανόμενη συμμετοχή της Αυτοδιοίκησης στην άσκηση Κοινωνικής Πολιτικής. Χαρακτηριστική είναι η σύγκριση των αρμοδιοτήτων των ΟΤΑ, όπως αυτές ορίζονται στον Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων του 1995 (ΠΔ 410/95) και σε αυτόν του 2006 (Ν.3463/2006). Μέσα σε 12 έτη παρατηρείται μία ισχυρή μεγέθυνση και διαφοροποίηση, τόσο σε εύρος, όσο και σε εξειδίκευση υπηρεσιών, η οποία έχει ήδη τα στοιχεία της ωρίμανσης, ώστε να μπορέσει να καταγραφεί και θεσμικά. Κοινωνική Πολιτική & Τοπική Αυτοδιοίκηση Ανάπτυξη Προγραμμάτων και Δράσεων Κοινωνικής Πολιτικής από την Τοπική Αυτοδιοίκηση:  Προληπτικής ιατρικής, αγωγής - προαγωγής υγείας  Πρόληψης εξαρτήσεων  Κοινωνικής ευαισθητοποίησης παιδιών και νέων  Παιδικής προστασίας  Κατασκηνωτικά προγράμματα  Εξορμήσεις αιμοδοσίας  Ενίσχυσης απόρων και οικονομικά αδυνάτων, είτε οργανωμένα με λειτουργία τραπεζών αλληλεγγύης, είτε κατά περίπτωση με τη χορήγηση βοηθημάτων σε χρήμα ή σε είδος  Στήριξης μονογονεϊκών οικογενειών  Προώθησης της γυναικείας απασχόλησης  υποστήριξης προσφύγων και παλιννοστούντων  Ανοιχτής και Κλειστής Περίθαλψης ηλικιωμένων  Κοινωνικής, πολιτιστικής και επαγγελματικής ένταξης ή επανένταξης ατόμων με ειδικές ανάγκες, απεξαρτημένων και αποφυλακισμένων  Ενίσχυσης εθελοντικών πρωτοβουλιών πολιτών σε θέματα πρόληψης, περιβάλλοντος, πολιτιστικής κληρονομιάς και ανάπτυξης. Δομές Υποστήριξης Γ΄Ηλικίας Τα Κέντρα Ανοιχτής Προστασίας Ηλικιωμένων (Κ.Α.Π.Η.) αποτελούν Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου των Δήμων, τις λειτουργικές και δαπάνες μισθοδοσίας, των οποίων έχουν αναλάβει οι Δήμοι. Τα 688 περίπου Κ.Α.Π.Η που λειτουργούν σε όλη τη χώρα, έχουν τους εξής στόχους:    Πρόληψη βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών προβλημάτων των ηλικιωμένων, ώστε να παραμείνουν αυτόνομα, ισότιμα και ενεργά μέλη του κοινωνικού συνόλου. Διαφώτιση και Συνεργασία του κοινωνικού συνόλου και των ειδικών φορέων σχετικά με τα προβλήματα και τις ανάγκες των ηλικιωμένων. Έρευνα θεμάτων σχετικά με τους ηλικιωμένους. Δομές Υποστήριξης Γ΄Ηλικίας Το πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι» εφαρμόζεται σε όλη τη χώρα και κατά προτεραιότητα σε απομακρυσμένες, ορεινές και νησιώτικες περιοχές. Προσφέρει σημαντικές υπηρεσίες σε ηλικιωμένους και άτομα με αναπηρίες, μη επαρκώς εξυπηρετούμενα, που διαβιούν μοναχικά και τα εισοδήματά τους δεν τους επιτρέπει να εξασφαλίσουν τις υπηρεσίες και μέσα εξυπηρέτησης. Συγκεκριμένα παρέχονται υπηρεσίες οικογενειακής βοηθητικής φροντίδας, ιατρική παρακολούθηση, νοσηλευτική φροντίδα και φυσικοθεραπεία, διευκόλυνση για συμμετοχή σε πολιτιστικές εκδηλώσεις κλπ. Τα προγράμματα «Βοήθεια στο Σπίτι» στελεχώνονται με Κοινωνικούς Λειτουργούς, Νοσηλευτές-τριες και Οικογενειακούς Βοηθούς. Οι Μονάδες Κοινωνικής Μέριμνας παρέχουν ταυτόσημες υπηρεσίες με το πρόγραμμα «Βοήθεια στο σπίτι» και στελεχόνται με τις ίδιες ειδικότητες. Σύμφωνα με πρόσφατη καταγραφή της ΚΕΔΚΕ λειτουργούν 881 δομές «Βοήθεια στο Σπίτι» και 183 Μονάδες Κοινωνικής Μέριμνας σε όλη τη χώρα, οι οποίες εξυπηρετούν 100.000 άτομα και στις οποίες εργάζονται 4.273 εργαζόμενοι. Δομές Υποστήριξης Γ΄Ηλικίας Τα Κέντρα Ημερήσιας Φροντίδας Ηλικιωμένων (Κ.Η.Φ.Η.) αποσκοπούν στην παραμονή των ηλικιωμένων ατόμων στο οικείο φυσικό και κοινωνικό τους περιβάλλον, στη διατήρηση της συνοχής της οικογένειας, στην εναρμόνιση της οικογενειακής και εργασιακής ζωής των μελών της οικογένειας με ηλικιωμένο μέλος, στην αποφυγή της ιδρυματικής περίθαλψης και του κοινωνικού αποκλεισμού, στην εξασφάλιση αξιοπρεπούς διαβίωσης και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων αλλά και των άλλων μελών της οικογένειας. Τα ΚΗΦΗ διέπονται από τις αναγνωρισμένες ειδικές αρχές, που αναφέρονται στους ηλικιωμένους. Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στη διασφάλιση των παρακάτω δικαιωμάτων:    Αξιοπρεπή διαβίωση ηλικιωμένων στο οικείο φυσικό και κοινωνικό τους περιβάλλον Υποστήριξη της αυτονομίας, της κοινωνικής συμμετοχής και της αυτάρκειας τους Υπηρεσίες κοινωνικής φροντίδας και εξασφάλιση της υγείας και ποιοτικής διαβίωσης Σύμφωνα με πρόσφατη καταγραφή της ΚΕΔΚΕ λειτουργούν 61 ΚΗΦΗ σε όλη τη χώρα, τα οποία εξυπηρετούν περίπου 1.000 ηλικιωμένους και απασχολούν 269 εργαζόμενους. Δομές Παιδικής Προστασίας Το 2001 οι Κρατικοί Παιδικοί Σταθμοί μεταφέρθηκαν στους O.T.A., Η μεταφορά τους σηματοδότησε της αναζωογόνηση και την αναβάθμιση της λειτουργίας τους. Οι τοπικές κοινωνίες απέκτησαν τη δυνατότητα να παρεμβαίνουν και να λύνουν άμεσα τα προβλήματά τους, ενώ με το προηγούμενο καθεστώς ακόμη και για καθημερινά ζητήματα χρειαζόταν απόφαση Υπουργού. Επίσης οι Δημοτικές Επιχειρήσεις λειτουργούν δομές παιδικής προστασίας σε καθεστώς Ιδιωτικού Δικαίου οι οποίες χρηματοδοτήθηκαν από το Β΄ και το Γ΄ ΚΠΣ.       Τη παροχή προσχολικής αγωγή σύμφωνα με τα πλέον σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα Την άμβλυνση των διαφορών που τυχόν προκύπτουν και οφείλονται σε σωματική ή νοητική μειονεξία, πολιτισμικούς, θρησκευτικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς λόγους παράγοντες Την σωματική, νοητική και συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών Την προώθηση της ομαλής μετάβασης από το οικογενειακό, στο προσχολικό περιβάλλον, στην ομαλή ένταξη στο Δημοτικό Σχολείο και γενικότερα την κοινωνικοποίηση τους. Τη στήριξη των γονιών στην κατανόηση θεμάτων της σύγχρονης παιδαγωγικής. Τη διευκόλυνση των εργαζόμενων γονέων Δομές Παιδικής Προστασίας Τα Κέντρα Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιών λειτουργούν από Δημοτικές Επιχειρήσεις και εξυπηρετούν παιδιά ηλικίας 6 - 12 χρόνων, τα οποία απασχολούνται εκτός σχολικού ωραρίου με οργανωμένες ατομικές ή ομαδικές δραστηριότητες. Τα ΚΔΑΠ διασυνδέονται και συνεργάζονται με τα σχολεία και συμβάλλουν στην εναρμόνιση του επαγγελματικού και οικογενειακού βίου και στη αύξηση της απασχόλησης. Σύμφωνα με πρόσφατη καταγραφή της ΚΕΔΚΕ σε όλη τη χώρα λειτουργούν 241 ΚΔΑΠ τα οποία εξυπηρετούν 6.880 παιδιά και στα οποία απασχολούνται 1.040 άτομα. Δομές Παιδικής Προστασίας Τα Κέντρα Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιών με Αναπηρία (ΚΔΑΠ-ΜΕΑ) είναι οι μονάδες που απασχολούν παιδιά με αναπηρία δυναμικότητας 20 – 25 ατόμων. Στις μονάδες αυτές εντάσσονται και έφηβοι με Νοητική Υστέρηση και Κινητική Αναπηρία. Οι Μονάδες αυτές διασυνδέονται με τις εκπαιδευτικές μονάδες ειδικής αγωγής, τις κοινωνικές υπηρεσίες των Ο.Τ.Α και των Νομ/κών Αυτ/σεων, τους φορείς και τις υπηρεσίες στήριξης ΑΜΕΑ καθώς και με τις υπηρεσίες υγείας της περιοχής τους. Σκοπός των Κέντρων Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιών με Αναπηρία είναι η:  Δημιουργική απασχόληση των παιδιών μέσω προγραμμάτων έκφρασης και ψυχαγωγίας  Άσκηση λόγου  Ανάπτυξη ατομικών και κοινωνικών δεξιοτήτων  Άθληση και Σωματική αγωγή  Συμμετοχή των παιδιών σε προγράμματα προ-επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης  Παροχή υποστηρικτικών υπηρεσιών για τα παιδιά και το οικογενειακό- συγγενικό τους περιβάλλον Δομές Παιδικής Προστασίας Σύμφωνα με πρόσφατη καταγραφή της ΚΕΔΚΕ σε όλη τη χώρα λειτουργούν 41 ΚΔΑΠ ΜΕΑ, τα οποία εξυπηρετούν 1.043 παιδιά και στα οποία απασχολούνται 260 άτομα. Εκτός από τα ΚΔΑΠ ΜΕΑ μερικοί Δήμοι λειτουργούν Δομές Κοινωνικής Στήριξης ΑΜΕΑ, οι οποίες περιλαμβάνουν επαγγελματικά εργαστήρια, διαμερίσματα ανεξάρτητης Διαβίωσης και δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου. Κοινωνική Υποστήριξη Ευπαθών Κοινωνικά Ομάδων Τα Συμβουλευτικά Κέντρα και Κέντρα Συνοδευτικών Υποστηρικτικών Υπηρεσιών αντιπροσωπεύουν μία πλειάδα κοινωνικών δομών των ΟΤΑ σε όλη τη χώρα για την υποστήριξη και προώθηση της εργασίας και της κοινωνικής ένταξης. Παρέχουν τις υπηρεσίες τους στο σύνολο των δημοτών με έμφαση στα άτομα ευπαθών κοινωνικά ομάδων, όπως είναι: Άνεργοι, Μονογονεϊκές Οικογένειες, Μετανάστες και Παλιννοστούντες, Άτομα εξαρτημένα από ουσίες, Άτομα με Ειδικές Ανάγκες, Άστεγοι, ανασφάλιστοι πολίτες κ.λ.π. Τα Συμβουλευτικοί Σταθμοί είναι στελεχωμένοι από κοινωνικούς λειτουργούς, Συμβούλους απασχόλησης, ψυχολόγους και νομικούς και παρέχουν τις εξής υπηρεσίες::  Υποστήριξη στην εύρεση εργασίας  Συμβουλευτική υποστήριξη, πληροφόρηση και παρέμβαση σε κρίσιμες περιστάσεις  Στήριξη απόρων πολιτών  Ψυχοκοινωνική Υποστήριξη  Νομική πληροφόρηση  Στήριξη για την επίλυση κοινωνιοπρονοιακών θεμάτων  Δημοτική Τράπεζα Αίματος  Ευαισθητοποίηση της κοινότητας και δράσεις καταπολέμησης του κοινωνικού ρατσισμού Κοινωνική Υποστήριξη Ευπαθών Κοινωνικά Ομάδων Τα Κέντρα Πρόληψης Εξαρτησιογόνων Ουσιών, αποτελούν Δομές που λειτουργούν με την Συνεργασία των Δήμων και του Οργανισμού Κατά των Ναρκωτικών, με στόχο την υλοποίηση προγραμμάτων πρόληψης της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών στη κοινότητα. Ειδικότερα τα Κέντρα Πρόληψης στελεχωμένα με εξειδικευμένο προσωπικό παρέχουν τα εξής:  Ενημέρωση για τις εξαρτησιογόνες ουσίες και τις συνέπειες της χρήσης τους  Κατανόηση και αντιμετώπιση των αιτιών που συνδέονται με τη χρήση ναρκωτικών ουσιών  Ενίσχυση και Ενημέρωση Γονέων και Εκπαιδευτικών  Ανάπτυξη Προγραμμάτων αγωγής υγείας και ευαισθητοποίησης Σχολικών Κοινοτήτων  Οργάνωση Δημιουργικών Εργαστηρίων αξιοποίησης ελεύθερου χρόνου των Νέων  Οργάνωση και εκπαίδευση εθελοντών για τη πρόληψη Σήμερα λειτουργούν στην χώρα 72 Κέντρα Πρόληψης και καλύπτουν το σύνολο σχεδόν της Ελληνικής Επικράτειας. Νέα Αρχιτεκτονική Δημόσιας Διοίκησης Η απόφαση της κυβέρνησης να προωθήσει άμεσα τη διοικητική αναδιάρθρωση της χώρας στο πλαίσιο μιας νέας αρχιτεκτονικής για τη δημόσια διοίκηση και αυτοδιοίκηση, καθιστά τα ζητήματα των αρμοδιοτήτων της αυτοδιοίκησης και της ενίσχυσης του ρόλου των δήμων, πρώτα στην ατζέντα της δημόσιας διαβούλευσης. Ο νέος διοικητικός χάρτης της χώρας πρέπει να σηματοδοτείται από τους ισχυρούς και οικονομικά αυτοδύναμους δήμους. Μια νέα αυτοδιοίκηση με αρμοδιότητες, πόρους, ισχυρούς δήμους, σε ένα νέο διοικητικό χάρτη της χώρας είναι η απαίτηση των καιρών. Η παγκόσμια οικονομική κρίση αλλάζει τις προτεραιότητες σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, δημιουργεί νέα δεδομένα. Οι τοπικές αρχές θα έχουν να αντιμετωπίσουν ολοένα και περισσότερο οξυμένα κοινωνικά προβλήματα, με έμφαση στην προσπάθεια επίτευξης της κοινωνικής και εδαφικής συνοχής. Η Ελληνική Τοπική Αυτοδιοίκηση θα διεκδικήσει και θα αναλάβει το μερίδιο που της αναλογεί. Σας Ευχαριστώ για τη προσοχή σας!