TIM ZA IZRADU STRATEGIJE Milovan Bjelica, dipl. ecc . načelnik opštine Sokolac dr Marijana Kapović, koordinatorica Tima za izradu Strategije razvoja opštine Sokolac SARADNICI Mitar Prţulj, dipl. ecc Sneţana Boţić, prof. Slobodan Ećimović, dipl. ecc Milisav Tomović, mr ind. pedagogije Mirjana Tomović, dipl. ing. dr Milomir Amović, dipl.ing. Danko Vuĉetić, dipl. ing. Ljubomir Erić, dipl. politikolog Milan Bašević, dipl. ecc Nemanja Todorović, mr ekonomije Dejan Kovaĉević, mr ekonomije Dušan M. Damjanović, dipl. pravnik Dragan Cvijetić, dipl. ecc Nenad Samardţija, dipl. ecc Brane Ţ. Vitomir, dipl. ing. maš. ZAHVALJUJEMO SE NA SUGESTIJAMA DOSTAVLJENIM OD STRANE PREDSTAVNIKA INSTITUCIJA OPŠTINE SOKOLAC Ljiljana Koprivica Damjanović, dipl. ecc Borjanka Krsmanović, dipl. pravnik Bojana Abazović, dipl. ecc AnĊa Luĉić, dipl. ecc Milada Biljić, mr farmacije Radica Ćeranić, neuropsihijatar dr Jadranka Stanišić Mirko Pandurević, ing. saobraćaja Snjeţana Bašević, dipl. pedagog Ţarko Kovaĉević, prof. Milorad Šolaja, dipl. ecc Biljana Kosorić, prof. pedagogije i psihologije Nada Mlinar, dipl. ecc Mirjana Bakmaz, dipl. pravnik dr Samojko Petrić Zdravka Curović, student prava Jovana Soldar, pedagog Mladenka Pandurević, dipl. ecc Bojana Maĉar, student Slaviša Pandurević, dipl. ing. poljoprivrede Boris Banduka, protojerej Stojanka Krsmanović, dipl. ing. Poljoprivrede Milomir Rajić, dipl. ing. građevine Brane Grujić, dipl. ecc Vera Mijatović, dipl. ecc Slaviša Kneţević, ing. poljoprivrede dr Andrijana Škiljević Zoran Kosorić, dipl. ecc Miodrag Dupljanin, dipl. ecc Milivoje Bajagić, dipl. ing. Tamara Jakšić, dipl. turizmolog dr Vedrana Kravić dr Milorad Šupić Branimir Đurković, dipl. politikolog Velemir Elez, dipl. politikolog Brane Gajević, dipl.politikolog Nenad Koprivica, dipl. ecc Mladen Vidaković, jerej Zlatko Bogdanović, jerej Nenad Krsmanović, dipl. ing. poljoprivrede Dejan Elez, prof. Jelena Dundić, dipl. ecc Mile Borovina, dipl. ing. mašinstva Slobodan Kovaĉević, prof. Poštovani sugraĊani, Pojam odrţivog razvoja je bio i ostao kljuĉna parola našeg vremena. Promjene u društvu odvijaju se veoma brzo, a odgovorna lokalna vlast mora biti u svakom trenutku spremna da reaguje na socijalne, društveno ekonomske i organizacione zahtjeve sredine. Sam pojam odrţivog razvoja je veoma sloţen i višedimenzionalan, a mi ga u ovom dokumentu koristimo kao jednostavnu ideju vodilju ĉiji je smisao – osigurati bolji kvalitet ţivota za svakog pojedinca, kako danas, tako i za buduće generacije. Nakon preuzimanja duţnosti naĉelnika opštine Sokolac koju su mi povjerili graĊani na lokalnim izborima 2012. godine, odmah sam preduzeo neophodne korake na transformaciji našeg predizbornog programa u zvaniĉan, detaljno razraĊen i konkretan strateški dokument koji će biti svojevrsni vodiĉ i obaveza za sve aktere lokalne zajednice u ostvarivanju gore navedenog, zajedniĉkog cilja. Naša vizija u odreĊenoj mjeri kompatibilna je sa vizijom i ciljevima strategije donešene od strane prethodne lokalne vlasti. MeĊutim, u konceptualnom pristupu postoje znaĉajne razlike. Naša je strategija zasnovana na precizno utvrĊenoj metodologiji izrade, jasno definisanim strateškim ciljevima i detaljno razraĊenim operativnim ciljevima sa posebnim naglaskom na monitoring i evaluaciju njene realizacije. Naša lokalna zajednica nalazi se u teškoj situaciji, a njeno ozdravljenje, rast i razvoj nisu kratkoroĉni, već dugoroĉni ciljevi. Zbog toga naš cilj prilikom donošenja ove strategije nije bio izrada dokumenta koji je suštinski i realno neprimjenjiv već naprotiv, postavljanje ĉvrstih temelja budućeg djelovanja svih aktera – lokalnih vlasti, javnih ustanova, privrednih društava, udruţenja graĊana i pojedinaca. Samo zajedniĉkim naporima moţemo doći do ostvarenja zajedniĉkog interesa: da naša opština bude ekološki oĉuvan prostor s razvijenom infrastrukturom, konkurentnom privredom i dobrim ţivotnim standardom. S ciljem da ova strategija bude zajedniĉki rezultat našeg znanja, iskustva i ţelje za boljim ţivotom, pozivam sve graĊane, privredne subjekte, ustanove i udruţenja da predlaganjem i realizacijom kvalitetnih projekata daju doprinos izradi i implementaciji ove strategije.. U Sokocu, marta 2013.godine Milovan Bjelica načelnik opštine Sokolac U skladu sa odredbama Zakona o lokalnoj samoupravi, koja obavezuje sve lokalne zajednice, ukljuĉujući i gradove, da imaju svoju strategiju razvoja; uvaţavajući neophodnost ovakvog dokumenta radi efikasnijeg, kvalitetnijeg i ravnomjernijeg razvoja cjeline opštine Sokolac; drţeći se principa i strateških prioriteta iz brojnih strateških dokumenata koji su usvojili Vlada Republike Srpske i Skupštine opštine Sokolac; poštujući vaţeće evropske i meĊunarodne strategije, konvencije i deklaracije, kojima je pristupila, ili koje uvaţava Republika Srpska; u aktivnoj saradnji sa akterima razvoja opštine Sokolac, organima i organizacijama grada i opština, kao i sa graĊanima, opština Sokolac utvrĊuje svoju: STRATEGIJU RAZVOJA koja će biti osnovna vodilja opštinske uprave, u saradnji sa upravama opština Grada Istoĉno Sarajevo, i koja će uspostaviti sistem odgovornosti nadleţnih aktera za realizaciju strateških prioriteta do 2020.godine. SADRŢAJ I 1 2 UVOD ................................................................................................................ 9 METODOLOGIJA RADA ............................................................................... 11 USKLAĐENOST SA HIJERARHIJSKI NADREĐENIM STRATEGIJAMA 13 II IZVOD IZ SOCIO-EKONOMSKE ANALIZE ....................................... 14 1 GEOGRAFSKI POLOŢAJ I PRIRODNE KARAKTERISTIKE ..................... 15 2 ŠUME I ŠUMSKO ZEMLJIŠTE ...................................................................... 16 2.1 Zakonska regulativa u oblasti šumarstva .......................................................... 17 2.2 Raznovrsnost interesne grupe za oblast šumarstva ........................................... 17 2.3 Stanje divljaĉi i korišćenje nedrvnih proizvoda ................................................ 18 3 DEMOGRAFSKE KARAKTERISTIKE I KRETANJA .................................. 20 4 PREGLED STANJA I KRETANJA U LOKALNOJ EKONOMIJI ................. 21 4.1 Broj i struktura privrednih društava .................................................................. 21 4.2 Drvna industrija ................................................................................................ 22 4.3 Tekstilna industrija ........................................................................................... 28 4.4 Metalska industrija ............................................................................................ 31 4.5 Prehrambena industrija ..................................................................................... 32 4.6 GraĊevina.......................................................................................................... 33 4.7 Industrijska zona PODROMANIJA .................................................................. 34 4.8 Zanatstvo, trgovina i preduzetništvo ................................................................. 36 5 POLJOPRIVREDA I NJENI POTENCIJALI .................................................. 40 5.1 Stoĉarska proizvodnja ....................................................................................... 42 5.2 Proizvodnja meda ............................................................................................. 45 6 TURIZAM I NJEGOVI POTENCIJALI .......................................................... 46 7 PREGLED STANJA I KRETANJA NA TRŢIŠTU RADA ............................. 49 8 PREGLED STANJA I KRETANJA U OBLASTI DRUŠTVENOG RAZVOJA ........................................................................................................ 51 8.1 Obrazovanje ...................................................................................................... 51 8.1.1 Predškolsko obrazovanje i vaspitanje ............................................................... 51 8.1.2 Osnovno obrazovanje........................................................................................ 52 8.1.3 Srednje obrazovanje ......................................................................................... 53 8.1.4 Visoko obrazovanje ........................................................................................... 54 8.2 Kultura .............................................................................................................. 54 8.2.1 Ustanova za kulturu .......................................................................................... 54 8.2.2 Dom kulture ...................................................................................................... 55 8.2.3. Kulturno umjetničko društvo „Luča“ ............................................................... 55 8.2.4 Pozorište i bioskop ............................................................................................ 56 8.2.5 Narodna biblioteka ........................................................................................... 56 8.3 Sport ................................................................................................................. 57 8.4 8.4.1 8.4.2 8.4.3 8.5 8.6 8.7 8.8 8.9 9 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 9.6 9.7 9.8 10 11 11.1 11.2 11.3 11.4 11.5 11.6 11.7 11.8 12 III 1 1.1 1.2 2 2.1 IV 1 2 3 Zdravstvena zaštita ........................................................................................... 58 Analiza stanja u oblasti psihijatrije .................................................................. 59 Centar za mentalno zdravlje Sokolac ................................................................ 60 Zavod za forenzičku psihijatriju Sokolac .......................................................... 60 Socijalna zaštita ................................................................................................ 62 Stanovanje......................................................................................................... 64 Civilno društvo – nevladine organizacije .......................................................... 64 Informisanje ...................................................................................................... 64 Finansije i osiguranje ........................................................................................ 64 STANJE JAVNE INFRASTRUKTURE I JAVNIH USLUGA ........................ 65 Saobraćaj .......................................................................................................... 65 Aerodrom Sarajevo – lokacija Sokolac ............................................................. 67 Energetska infrastruktura .................................................................................. 68 Komunalna infrastruktura ................................................................................. 68 Toplovod ........................................................................................................... 69 Stanje javne rasvjete ......................................................................................... 70 Telekomunikacije.............................................................................................. 70 Termovalorizatori / kogeneratori ...................................................................... 70 STANJE ŢIVOTNE SREDINE ........................................................................ 73 LOKALNA SAMOUPRAVA .......................................................................... 74 Odjeljenje za opštu upravu ................................................................................ 74 Odjeljenje za privredu i finansije ...................................................................... 74 Odjeljenje za prostorno ureĊenje ...................................................................... 74 Odjeljenje za lokalni razvoj .............................................................................. 75 Odjeljenje komunalne policije .......................................................................... 75 Struĉna sluţba ................................................................................................... 75 RukovoĊenje opštinskom administrativnom sluţbom ....................................... 76 Analiza budţeta opštine Sokolac ...................................................................... 79 SWOT ANALIZA OPŠTINE SOKOLAC........................................................ 80 STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE ....................................................... 81 VIZIJA I STRATEŠKI CILJEVI RAZVOJA ................................................... 82 Vizija ................................................................................................................ 82 Ciljevi dugoroĉnog razvoja ............................................................................... 82 MONITORING I EVALUACIJA STRATEGIJE ............................................. 94 Aţuriranje Strategije ......................................................................................... 95 PRILOZI ...................................................................................................... 102 Prilog 1. Prikaz uvoza iverastih ploĉa ............................................................ 103 Prilog 2. Kratki prijedlozi projekata ............................................................... 104 Prilog 3. Akcioni plan za 2013.godinu ........................................................... 169 9 I UVOD Odrţivi razvoj je pojam sa kojim se sve ĉešće susrećemo u današnjem društvu. Postoji nekoliko definicija i koncepata o tome šta je to odrţivi razvoj i kako ga okarakterisati, pa ćemo ovom prilikom dati jednu koja je najšire prihvaćena. Po toj definiciji, odrţivi razvoj je „razvoj kojim se ide u susret potrebama sadašnjosti, tako da se ne ugrožava mogućnost budućih generacija da zadovolje svoje sopstvene potrebe“. Odrţivi razvoj se moţe vezati za sve aspekte i oblasti jednog društva, ali i lokalne zajednice jer predstavlja sve ono što je društveno prihvatljivo, odnosno, sve što doprinosi društvenoj integraciji zajednice. TakoĊe, predstavlja i podrazumijeva sve parametre koji omogućavaju trajan ekonomski rast i razvoj, te ukljuĉuje i sve ono što kontinuirano osigurava da se mjere ekonomskog i društvenog razvoja usklaĊuju sa ekološko-prostornim kapacitetima u dugoroĉno projektovanom vremenskom periodu. Na kraju podrazumijeva i sve ono što je politiĉki korektno i prihvatljivo, odnosno o ĉemu se moţe dogovarati i odluĉivati u okviru postojećih politiĉkih okolnosti. Prema Metodologiji za integrisano planiranje lokalnog razvoja u Bosni i Hercegovini koja je izraĊena u okviru UNDP Projekta integrisanog lokalnog razvoja (ILDP), vodeći principi na kojima se zasniva integrisano planiranje lokalnog razvoja su odrţivost i socijalna ukljuĉenost. Princip odrţivosti zasniva se na ideji da prirodni i ljudski sistemi moraju da budu regenerativni (obnovljivi) i uravnoteţeni da bi trajali. Princip odrţivosti podrazumijeva integrisanost najvaţnijih ekonomskih, društvenih i aspekata ţivotne sredine: ekonomske zahtjeve za dinamiĉnom i sa aspekta ţivotne sredine efikasnom i odrţivom ekonomijom, koja obezbjeĊuje prosperitet i prilike za sve, u kojoj socijalne troškove i troškove zaštite okoline snose oni koji ih prouzrokuju; društvene zahtjeve za obezbjeĊenje boljih socijalnih uslova, ekonomskih, socijalnih i kulturnih prava za sve slojeve i grupe, ukljuĉujući princip ravnopravnosti polova; zahtjeve ţivotne sredine da se ţivotno vaţni prirodni resursi koriste tako da zadovoljavanje sadašnjih potreba ne ugroţava mogućnosti budućih generacija da zadovolje svoje potrebe. Poštujući princip socijalne ukljuĉenosti u prvi plan se stavlja zahtjev za društvenom integracijom i usklaĊenošću, podrazumijevajući takvo planiranje u kojem se iskazuje posebna osjetljivost za potrebe i interese socijalno ranjivih/marginalizovanih grupa. Ostvarivanjem ovog principa doprinosi se ujednaĉavanju šansi u razvoju i povećanju društvene praviĉnosti. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 10 Strategija razvoja je opšti strateški plan razvoja opštine koji daje smjernice i podsticaje za budući razvoj. Poštujući navedenu Metodologiju i principe integrisanog planiranja lokalnog razvoja, ona definiše odrţivi razvoj kao ciljno orijentisan, dugoroĉan, sveobuhvatan i sinergijski proces koji utiĉe na sve aspekte ţivota (ekonomski, socijalni, ekološki i institucionalni). Strategija je orijentisana na stvaranje odrţivog modela koji na kvalitetan naĉin zadovoljava društveno-ekonomske potrebe i interese graĊana, a istovremeno eliminiše, ili znaĉajno umanjuje, uticaje koji predstavljaju pretnju ili štetu po ţivotnu sredinu i prirodne resurse. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 11 МЕТОDOLOGIJA RADA 1 Dokument Strategija razvoja opštine Sokolac izraĊen je korišćenjem participativnog pristupa koji podrazumijeva da se u proces ukljuĉe sve zainteresovane strane. Ukljuĉenjem šire zajednice (javnog, privatnog i NVO sektora) obezbjeĊuje se poboljšanje kvaliteta donesenih odluka, a odgovornost za implementaciju se povećava. Drugaĉije reĉeno, ovaj pristup omogućava: Širu bazu znanja koja omogućava donošenje kvalitetnijih odluka Podršku za donesene odluke Kolektivno vlasništvo nad problemima i rezultatima Formiranje budućih partnerstava u implementaciji projekata. Kreiranje strateške politike zahtijeva skup strateških alata kojima se osigurava najbolja upotreba raspoloţivih resursa te postizanje sinergije i dopunskih efekata pojedinaĉnih mjera. To obuhvata temeljne analize i rasprave o brojnim opcijama politike razvoja sa kojima se donosioci odluka suoĉavaju. Na izradi ovog dokumenta radio je selektivno i paţljivo kreiran tim struĉnjaka sa iskustvom u oblasti pisanja strategija u društvenim, prirodnim i tehniĉkim naukama. Tim je kontinuirano ostvarivao punu saradnju i imao podršku odgovornih rukovodilaca i zaposlenih u opštinskoj upravi. Imajući u vidu definiciju lokalnog ekonomskog razvoja kao procesa u kojem partneri iz javnog, privatnog i nevladinog sektora rade zajedno kako bi stvorili bolje uslove za ekonomski rast i zapošljavanje, projektni tim je uspostavio niz koraka - faza u izradi i usvajanju Strategije prema kojem se, nakon izrade prvog nacrta strategije u kojem uĉestvuju, rukovodioci lokalne vlasti i zaposleni u opštinskoj upravi, isti dostavlja na mišljenje, prijedloge, primjedbe i sugestije svim resornim/relevantnim ustanovama, sluţbama i udruţenjima graĊana, a zatim nakon okonĉanja rada na konaĉnom tekstu, isti stavlja na uvid široj javnosti putem javne rasprave koju organizuje lokalna vlast. Na taj naĉin svi relevantni subjekti imaju mogućnost da uĉestvuju u donošenju Strategije, te da zajedniĉki kreiraju finalni dokument. Kada je rijeĉ o samoj metodologiji izrade teksta Strategije, u skladu sa standardizovanom metodologijom planiranja, pri njenoj izradi poštovan je strateški, taktiĉki i operativni nivo planiranja. Prvi nivo planiranja – strateški ciljevi predstavlja stratešku platformu sa vizijom i ciljevima dugoroĉnog razvoja zajednice. Drugi nivo predstavlja razradu strateških ciljeva kroz odgovarajuće operativne ciljeve, dok treći nivo predstavlja operacionalizaciju strateških i operativnih ciljeva putem projekata ekonomskog i društvenog razvoja, te unapređivanja STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 12 životne sredine. Osim toga, izraĊen je Akcioni plan za prvu godinu i ono što je posebno vaţno – predviĊen je sistem monitoringa i evaluacije implementacije Strategije. Osim organske unutrašnje meĊuzavisnosti, gdje drugi nivo proizlazi iz prvog, a treći iz drugog (i prvog), projektni tim je nastojao uskladiti sa prostornim planiranjem, sa jedne strane i sa hijerarhijski nadreĊenim strategijama i planovima, sa druge strane. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 13 USKLAĐENOST STRATEGIJAMA 2 SA HIJERARHIJSKI NADREĐENIM Imajući u vidu ĉinjenicu da lokalni nivo predstavlja najbitniji operativni nivo, postojanje sveobuhvatne koncepcije razvoja treba da podrţava lokalne napore za brţi i efikasniji razvoj. Integrisanjem vlastitog plana razvoja u cjelokupan okvir razvoja podrazumijeva efikasno korišćenje sinergijskih efekata, a istovremeno izbjegavanje kolizije s mjerama od entitetskog, pa ĉak i šireg znaĉaja. Na taj naĉin se definiše koncepcija razvoja usklaĊena sa planiranom politikom razvoja na višim nivoima. S druge strane ukoliko se neplanski finansiraju pojedini programi i projekti ili razvoj odreĊenih sektora, rezultat je neplanski utrošak sredstava ili rasipanje istih. Iz tog razloga se prilikom izrade ove Strategije vodilo raĉuna da se usklade opštinski planovi razvoja sa razvojnim planovima i strategijama donesenim od strane institucija vlasti Republike Srpske, Bosne i Hercegovine kao i najrelevantnijih meĊunarodnih organizacija na teritoriji BiH, kao što su: Strategija razvoja poljoprivrede Republike Srpske do 2015. godine, Strategija razvoja lokalne samouprave u Republici Srpskoj za period do 2015. godine, Strategija razvoja obrazovanja Republike Srpske za period 2010. do 2014. godine, Strategija razvoja kulture Republike Srpske za period 2010. do 2015. godine, Strategija nauĉnog i tehnološkog razvoja Republike Srpske za period 2012. do 2016. godine, Razvojna strategija Bosne i Hercegovine, period 2010- 2014. godine, Akcioni plan Programa UNDP-a za BiH 2010. – 2014. godine, Sektorska strategija razvoja industrije Republike Srpske za period 2009-2013. godine, Strategija razvoja malih i srednjih preduzeća za period 2011-2013. godine, Strategija razvoja šumarstva do 2020. godine. U vrijeme izrade ove Strategije nije bio dovršen rad na izradi Strategije razvoja Republike Srpske za period 2012. - 2016. godine. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 15 1 GEOGRAFSKI POLOŢAJ I PRIRODNE KARAKTERISTIKE Opština Sokolac (u daljem tekstu: Opština), spada u red srednje razvijenih opština1 i smještena je u istoĉnom dijelu Republike Srpske izmeĊu opština Rogatica, Han Pijesak, Pale i Stari Grad, a sjevernim dijelom graniĉi sa opštinom Olovo u Federaciji BiH. Ovo je brdsko-planinsko podruĉje, sa relativno visokim stepenom šumovitosti. Dominiraju ĉetinarske vrste drveća (bijeli bor, crni bor, smrĉa i jela), a od listopadnih su najzastupljeniji hrast, bukva, grab i drugo. Obiluje brdsko-planinskim pašnjacima ĉija je osnovna karakteristika bogatstvo travnom vegetacijom i vrlo brza reproduktivnost u postojećim klimatskim uslovima. Klima je planinskog karaktera, sa prosjeĉnom godišnjom temperaturom od 6.5°S (period 1951-1990). Prosjeĉna koliĉina godišnjih padavina iznosi 813 mm. Neposredno iznad Opštine nalazi se uzvišenje Puhovac koje je znaĉajno po tome što je to podruĉje na kojem se nalazi razvoĊe rijeka Praĉa, Drina, Bioštica i Bosna. Prirodni uslovi pogodni su za razvoj stoĉarstva, uzgoj ţitarica i ĉuvenog romanijskog krompira. Sokolac je znaĉajna saobraćajna raskrsnica magistralnih puteva od Sarajeva prema Jadranskom moru, Beogradu, Uţicu, Banjoj Luci i Bijeljini. Opština raspolaţe mreţom od oko 500 km regionalnih i lokalnih puteva. Nosioci privrednog razvoja su privredna društva: drvne, tekstilne, prehrambene i graĊevinske industrije te šumarstva i poljoprivrede. U posljednje vrijeme u ekspanziji je mala privreda, gdje su zastupljena privatna privredna društva preteţno u oblasti trgovine, zanatstva i ugostiteljstva. Privredni razvoj opštine uspješno prati razvoj komunalnih i usluţnih djelatnosti. 1 Ĉlan 43. stav 3 Zakona o Vladi Republike Srpske „Sluţbeni glasnik Republike Srpske“ broj 118/08; Ĉlan 67. Zakona o lokalnoj samoupravi „Sluţbeni glasnik Republike Srpske“ broj 101/04, 42/05, 118/05 i taĉka IV Odluke o kriterijumima za ocjenu razvijenosti opština Republike Srpske „Sluţbeni glasnik Republike Srpske“ broj 62/10 i 78/11) STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 16 2 ŠUME I ŠUMSKO ZEMLJIŠTE Kada je rijeĉ o šumarstvu, moramo imati na umu da je kvalitetno planiranje i racionalno korišćenje prirodnih resursa jedna od osnovnih pretpostavki privrednog napretka i blagostanja jedne zemlje. Jedna od komparativnih prednosti Opštine su prirodni resursi koji bi trebali biti generator privrednog razvoja. Opština raspolaţe sa 38.013 ha šuma i šumskog zemljišta. Na jednog stanovnika Opštine otpada oko 2,53 ha šumskog zemljišta. Od ukupne koliĉine drţavne šume zauzimaju 36.023 ha ili 94,76%, a privatne 1.990 ha ili 5,24%. Zalihe sveukupne drvne mase procjenjuju se na oko 8.482.000 m3, a ukupni godišnji zapreminski prirast sveukupne drvne mase iznosi 276.000 m3 ili 8,2m3/ha. Planirani godišnji obim sjeĉa na podruĉju Opštine u drţavnim šumama zadnjih godina je bio oko 90.000 m3, dok je planirani obim sjeĉa u 2012. godini 94.183 m3. Dominantni uzgojni oblik u drţavnim šumama ĉine šume generativnog porijekla, sa oko 69%, dok na šumske kulture otpada svega 8%. U okviru vještaĉki podignutih sastojina, dominantne vrste drveća su bijeli i crni bor, te smrĉa, koje uĉestvuju u fondu šumskih kultura sa oko 95%. Tabela 1. Pregled stanja drţavnih i privatnih šuma na podruĉju Opštine KATEGORIJA ŠUMA POVRŠINA [ha] Visoke šume sa prirodnom obnovom 28.772 Visoke degradirane šume Šumske kulture Izdanaĉke šume Ukupna površina pod šumama STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 227 2.657 6.572 38.228 VRSTA DRVEĆA SVEUKUPNE GODIŠNJE DRVNE ZALIHE [m3] GODIŠNJI OBIM SJEĈA [m3] Ĉetinari 175.539 143.996 Lišćari 14.937 12.677 156.673 Ukupno 190.476 Ĉetinari - - Lišćari 325 224 Ukupno 325 224 Ĉetinari 6.345 4.468 Lišćari 376 259 Ukupno 6.721 4.727 Ĉetinari - - Lišćari 6.385 4.188 Ukupno 6.385 4.188 Ĉetinari 181.884 148.464 Lišćari 22.023 17.348 Ukupno 203.907 165.812 17 Proizvodni potencijali šuma se obiĉno analiziraju preko osnovnih indikatora proizvodnosti kao što su: veliĉina zapremine, zapreminski prirast, efekti proizvodnje, procenat prirasta i drugo. UporeĊivanjem ovih potencijala, vidljivo je da prosjeĉna zapremina drvne mase u šumsko privrednom podruĉju „Romanijsko“ iznosi oko 252 m3/ha i veća je od prosjeka na nivou Javnog preduzeća „Šume Republike Srpske“ za 12 m3/ha. TakoĊe prosjeĉni zapreminski prirast iznosi oko 8,2 m3/ha i veći je za oko 1,3 m3/ha od prosjeĉnog, na nivou JP „Šume Republike Srpske“. Potencijali šuma Opštine prevazilaze nivo na kome se trenutno nalazi korišćenje i upotreba tih potencijala u Republici Srpskoj. Zakonska regulativa u oblasti šumarstva 2.1 Strategija razvoja šumarstva Republike Srpske utvrĊuje osnove za voĊenje politike upravljanja i gazdovanja šumama za period od 2011. do 2012. godine. Vrijeme donošenje ovog dokumenta obiljeţile su krupne promjene na lokalnom, drţavnom, regionalnom i globalnom planu, meĊu kojima su najvaţnije: novi Zakon o šumama („Sluţbeni glasnik Republike Srpske“ broj 075/08), organizaciona transformacija JP „Šume Republike Srpske“, pojaĉavaju se zahtjevi za sirovinom od strane drvopreraĊivaĉa, kontinuirano smanjenje površina pod šumama, globalne prijetnje domaćem šumarstvu usljed smanjene potraţnje uzrokovane globalnom ekonomskom krizom. Raznovrsnost interesne grupe za oblast šumarstva 2.2 Ovu interesnu grupu ĉine: pojedinci, grupe ljudi i privredna društva koja su na odreĊeni naĉin povezana sa šumarstvom na teritoriji Opštine, kao što su: vlasnici drţavnih šuma i šumskog zemljišta (Vlada Republike Srpske, Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede), korisnici drţavnih šuma (JP "Šume Republike Srpske", Šumsko gazdinstvo „Romanija“ Sokolac), vlasnici privatnih šuma, Srednjoškolski centar „Vasilije Ostroški“ Sokolac, mala privredna društva za proizvodnju i promet šumskih drvnih sortimenata, proizvoĊaĉi ekološki zdrave hrane, poljoprivredni proizvoĊaĉi, sakupljaĉi ostalih šumskih proizvoda, korisnici zdravstvenih i rekreacionih funkcija šuma, turistiĉke organizacije, korisnici lovnih i ribolovnih podruĉja i nevladine organizacije. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 18 Stanje divljaĉi i korišćenje nedrvnih proizvoda 2.3 ŠG "Romanija" Sokolac na podruĉju Opštine raspolaţe sa dva uzorna lovišta i oko 80 km ribolovnih rijeka i potoka, te postoje svi uslovi za razvoj lova, ribolova i turizma. ŠG "Romanija" Sokolac, gazduje jednim posebnim lovištem "Romanija", površine oko 12.772 ha. Postoji i jedno privredno-sportsko lovište "Glasinac", površine oko 62.136 ha. Na lovnoproduktivnim površinama Opštine mogu se uzgajati i koristiti sljedeće vrste divljaĉi: srneća divljaĉ, divokoze, medvjedi, vuk, divlje svinje, zec, lisica, vidre i ostale sitne krznašice. U ribolovnim rijekama i potocima naše lokalne zajednice ţive i mogu se sportski loviti sljedeće vrste slatkovodnih, salmonidnih vrsta plemenite ribe: potoĉna pastrmka, lipljen, mladica, klen, mrena, rijeĉni rak i dr. Ostali (nedrvni) proizvodi šuma su takoĊe, jedan od resursa koji su usljed neznanja ili nezainteresovanosti neadekvatno iskorišćeni. Sporedni šumski proizvodi i ljekobilje, kojima obiluje ovo podruĉje, nekada su predstavljali znaĉajan izvor zarade lokalnog stanovništva. Postojanje tradicije lijeĉenja ljekovitim biljem još od vremena ĉuvenog Jove Travara sa Romanije, predstavlja svojevrstan brend i reklamu koji se mora iskoristiti. Pod sporednim šumskim proizvodima se podrazumijevaju: Proizvodi koji sluţe kao hrana za ljude: šumski plodovi, jestivo bilje, korjenje i podzemne stabljike, gljive, pĉelinji med i dr; Proizvodi koji sluţe kao lijek: cvijet, list, stabljika, podzemna stabljika, korijen, kore ljekovitog drveća, grmlja i bilja za koje ne postoji zabrana branja i sakupljanja, lišaji, mahovina i dr; Proizvodi za potrebe stoĉarstva: trava, ţir, lišće, lisnik i dr; Proizvodi za razne industrijske i druge svrhe i potrebe: smola, liko, trska, treset, humus, glina, šumska zemlja, pijesak, šljunak, kamen, gule, panjevina, granjevina iza ĉišćenja, šiblje za pleter, grane za vijence, grane za metle, bršljan, boţićna drvca, iglice i ĉešeri za destilaciju eteriĉnih ulja i smola, ĉešeri za ukras, mahovina, kora drveća i dr. Brţi razvoj u ovoj oblasti trenutno ograniĉava niz faktora kao što su: spontan i stihijski, time i iracionalan pristup ovom korišćenju ovih resursa sa ekološkog i ekonomskog aspekta, neorganizovano trţište, nedovoljan broj struĉnjaka iz ove oblasti koji bi mogli dati dobru podršku proizvoĊaĉima na terenu i nedovoljan broj objekata za prihvat, skladištenje i pakovanje. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 19 Da bi prevazišli probleme u ovoj oblasti neophodno je preduzeti sljedeće mjere: planski i sistematski obuĉavati proizvoĊaĉe i sakupljaĉe ljekovitog i aromatiĉnog bilja, inicirati plantaţnu proizvodnju ljekovitog i aromatiĉnog bilja u skladu sa prirodnim uslovima, proizvodnju, sakupljanje i izvoz, podrţati podsticajnim mjerama na nivou Opštine, permanentno informisati sakupljaĉe i proizvoĊaĉe o aktuelnim podsticajnim mjerama na nivou Republike Srpske, certifikovati institucije za podršku proizvoĊaĉima i sakupljaĉima, uspostaviti sistem otkupljivanja izmeĊu zadruge i sakupljaĉa ljekovitog i aromatiĉnog bilja i uspostaviti saradnju i sa ino partnerima radi unapreĊenja tehnologija i marketinga. *** Romanijsko područje obiluje biodiverzitetski bogatim šumama i potreban je strateški pristup analizi ovih potencijala, i definisanju strateških ciljeva u budućnosti, po kojima će se planski koristiti sporedni šumski proizvodi u skladu sa principima odrţivog gazdovanja šumama. Potrebno je animirati stanovništvo da se bavi uzgojem i sakupljanjem ljekovitog bilja, a sa druge strane obezbijediti odreĎene podsticaje za bavljenje ovom djelatnošću. Način za prevazilaţenje navedenih problema je trţišno povezivanje i subvencionisanje izgradnje preraĎivačkih kapaciteta (sušara i pakirnica), s ciljem ostvarivanja većih prihoda lokalnog stanovništva. TakoĎe, potrebno je potencirati mogućnost plantaţne proizvodnje onih ljekovitih biljaka kojima odgovara ovo podneblje. Sve aktivnosti koje se budu sprovodile u ovoj oblasti trebaju biti sinhronizovane sa planovima gazdovanja šumama ŠG „Romanija“ Sokolac uz stručnu pomoć zaposlenih u gazdinstvu i JP „Šume Republike Srpske“. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 20 3 DEMOGRAFSKE KARATKTERISTIKE I KRETANJA Sa površinom od 689 km2 Sokolac spada meĊu veće opštine u Republici Srpskoj. Sastoji se od 12 mjesnih zajednica sa 95 naseljenih mjesta, u kojima ţivi oko 15.500 stanovnika, sa gustinom naseljenosti od oko 22,4 stanovnika/km2, a od toga je desetak hiljada u sjedištu Opštine. Najveća seoska naselja su Podromanija, Kaljina, Sokolovići i Kneţina. Tabela 2. Broj stanovništva prema ranijim popisima 1948. god. 14.857 1953. god. 16.156 1961. god. 17.498 1971. god. 17.053 1981. god. 15.281 1991. god. 14.833 Prema popisu iz 1991. godine Sokolac je imao 14.833 stanovnika od toga: - Srba Muslimana Hrvata Jugoslovena Ostalih 10.187 4.480 22 84 60 ili ili ili ili ili 68,6% 30,2% 0,1% 0,6% 0,5% Kod demografskih kretanja, procijenjeni broj stanovnika, za Opštinu, krajem 2008. godine iznosio je 17.061 stanovnik. Demografska statistika roĊenih u odnosu na umrle za period 2008-2011 je u negativnom saldu za 101 lice, odnosno roĊeno je 410, a umrlo je 511. Upravo iz ovih razloga, a ne zaboravljajući ĉinjenicu negativnog migracionog salda od 2008. godine do danas, Opština mora posvetiti paţnju povećanju nataliteta, te zaustavljanja trenda odlaska mladih ljudi. Kod školske djece izraţena je tendencija smanjenja upisa u osnovnu školu. Broj razvedenih brakova sa maloljetnom djecom je 29 za period 2008-2011. *** Potrebno je zaustaviti negativan demografski trend stimulisati povratka mladih i obrazovanih ljudi, podizati nataliteta te zaustaviti odlazak stanovništva iz ruralnih dijelova Opštine. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 21 4 PREGLED STANJA I KRETANJA U LOKALNOJ EKONOMIJI Broj i struktura privrednih društava 4.1 Predmet i svrha Strategije je sistematska analiza dosadašnjeg razvoja i stanja privrede Opštine te definisanje osnovnih ciljeva i pravca razvoja privrede na putu ka modernom društvu i razvijenoj ekonomiji. To je istovremeno put pridruţivanja i prikljuĉivanja Evropskoj uniji na kome bi Opština, kao sastavni dio Republike Srpske, trebala aktivirati sve svoje prirodne, ljudske, materijalne i geostrategijske potencijale. U tabelama ispod dajemo prikaz broja privrednih subjekata (sa brojem zaposlenih): po strukturi, po sektorima te broj samostalnih radnji (i broj zaposlenih) po djelatnostima, zakljuĉno sa 31.12.2011. godine2. Tabela 3. Broj privrednih subjekata i broj zaposlenih po strukturi Broj i struktura privrednih subjekata i broj zaposlenih radnika Broj subjekata 10 Broj zaposlenih 620 1. Akcionarska društva 2. Društva sa ograniĉenom odgovornošću 97 741 3. Drţavni organi, ustanove i institucije 21 871 4. Poljoprivredna gazdinstva 691 х 5. Samostalna djelatnost 259 306 Tabela 4. Broj privrednih subjekata i broj zaposlenih po sektorima 2 1. Broj privrednih društava i zaposlenih po sektorima DrvopreraĊivaĉka industrija 25 256 2. Industrija tekstila, koţe, obuće 1 63 3. Prehrambena industrija 4 41 4. Poljoprivreda 3 х 5. GraĊevinarstvo 4 302 6. Metalna i elektro industrija 1 11 7. Turizam i trgovina 32 425 8. Ostalo 44 808 Broj subjekata Broj zaposlenih Ova Strategija je raĊena krajem 2012. godine, samim tim je bilo nemoguće obezbijediti odreĊene relevantne podatke iz 2012. godine obzirom da oni, po zakonima Republike Srpske, moraju biti gotovi tek krajem marta 2013 godine. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 22 Tabela 5. Broj samostalnih radnji i broj zaposlenih po djelatnostima 1. 2. 3. 4. 5. Broj samostalnih radnji i broj zaposlenih prema djelatnostima Zanatske radnje Trgovaĉke radnje Ugostiteljske radnje Javni prevoz Ostalo Broj subjekata 110 71 56 14 8 Broj zaposlenih 130 85 66 17 8 Privredna društva Opštine su na dan 31.12.2011. godine imala ostvareni izvoz u vrijednosti od 10.815.200,88 KM, a uvoz u vrijednosti od 4.361.982,20 KM. 4.2 Drvna industrija Drvna industrija ima poseban i strateški znaĉaj za Opštinu. Oblast šumarstva i drvne industrije ĉine veoma znaĉajnu reprocjelinu i predstavljaju jedan od najvećih potencijala privrede i ekonomije Opštine i kao takva bitan faktor za zapošljavanje, te zadrţavanje stanovništva u Opštini. Zakljuĉno sa 31.12.2011. godine broj privrednih subjekata u Opštini, sektor drvoprerada, je bio 25 pri ĉemu je broj zaposlenih radnika u naprijed navedenom sektoru bio 256 (na teritoriji Opštine posluje još 39 radnji ĉija je djelatnost iz oblasti drvne industrije ali kako prema zakonu nisu obavezni da dostave izvještaj APIF-u nisu bili predmet ove analize). Kao jedan od indikatora stanja, a radi potreba analize, dajemo prikaz broja zaposlenih na dan 31.12.2011. godine u samo nekim drvopreraĊivaĉkim privrednim društvima Opštine, kao što su: - „Nova Romanija“ а.d. Sokolac............................................ 110 „Ĉajević komerc“ d.о.о. Sokolac .......................................... 35 „Krem - komerc“ d.о.о. Sokolac .......................................... 22 „Dolovi“ d.о.о. Sokolac ........................................................ 13 „Srednje trans“ d.о.о. Sokolac............................................... 10 „Novi komerc“ d.о.о. Sokolac................................................. 9 „Stolarija Podromanija“ d.о.о. Sokolac .................................. 8 „Ţarson“ d.о.о. Sokolac .......................................................... 7 „BORŢUNO“ d.о.о. Sokolac .................................................. 4 „N – DIABLO“ d.о.о. Sokolac............................................... 4 Ukupan broj zaposlenih, u gore navedenih deset privrednih subjekata je bio 222, što implicira da je u ostalih 15 privrednih subjekata ovog resora bilo zaposleno 34 odnosno, u prosjeku, 2,67 radnika po privrednom subjektu. Situacija u 2012. godini se nije popravila dapaĉe, negativni trendovi uzrokovani ekonomskom krizom, smanjenim zahtjevima trţišta, te smanjenjem direktnih stranih ulaganja su doveli do smanjenja broja radnika i u ovoj grani. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 23 Obzirom na prirodu tehnoloških procesa u ovoj grani industrije, broj od 2,67 radnika, po privrednom subjektu, upućuje da je sektor drvne industrije u Opštini, obiljeţen kapacitetima za primarnu preradu drveta, a što je uostalom opštepoznata ĉinjenica ţiteljima iste. Evidentno je da proizvodi drvopreraĊivaĉkog sektora Opštine imaju vrlo malo ugraĊene dodane vrijednosti. Ovo znaĉi da se na trţištu uglavnom konkuriše sa izvoznim proizvodima niskog stepena obrade, niske dodane vrijednosti, ĉesto zasnovani na nedovoljno produktivnom korišćenju postojećih prirodnih resursa. Generalno gledano privredna društva, ovog sektora u Opštini, se mogu okarakterisati kao mala privredna društva. Da bi došlo do razvoja malih i srednjih privrednih društava (preduzeća) potrebno je da se mala odnosno, srednja privredna društva kao kooperanti poveţu sa jednim većim sistemom koji bi posluţio kao zamajac razvoja tih istih malih odnosno srednjih privrednih društava. Ukoliko bi jedan takav sistem djelovao na teritoriji Opštine isti bi mogao da bude i generator cjelokupnog razvoja pa bi stvaranje takvog/takvih privrednih sistema trebalo biti strateško opredjeljenje Opštine. Razvoj drvne industrije se zasniva na korišćenju domaćih prirodnih resursa i ista je izvozno orjentisana. Spada u rijetke grane privrede Opštine ali i Republike Srpske, koje ostvaruju suficit u robnoj razmjeni sa svijetom. I pored ostvarenih suficita, a u cilju poboljšanja stanja ţelimo istaći da su, prema podacima Uprave za indirektno oporezivanje BiH (u daljem tekstu: UIO) u proteklom periodu3, privredna društva iz Republike Srpske uvezla proizvoda/roba iz Odjeljka IX, Tarifna glava 444, u vrijednosti oko 170.000.000 KM. Analizirajući gore navedene podatke, kao jedan od proizvoda koji bi mogao biti zanimljiv sa stanovišta industrije Opštine (prevashodno mislimo za privredno društvo „Nova Romanija“ a.d. Sokolac), se mogu oznaĉiti tarifni brojevi tarifne glave „4410 xxxx xx“ odnosno: Ploče iverice, ploče sa usmjerenim vlaknima (OSB) i slične ploče (npr. wafer ploče) od drveta i od ostalih drvenastih materijala, neaglomerisane ili aglomerisane smolama ili ostalim organskim vezivnim materijalima5. Prema podacima UIO za 3,5, godine (vidi footnote 3), privredna društva iz Republike Srpske su uvezla roba koje su obuhvaćene ovom tarifnom glavom u vrijednosti od 52.097.182,96 KM. Vaţno je istaći da na teritoriji BiH, trenutno, ne postoji privredno društvo koje se bavi proizvodnjom bilo kakve iverice. Ranije su postojali pogoni za proizvodnju tanke iverice („Maglić“ a.d. Foĉa) ali je i to ugašeno. U prilogu 01, ove Strategije, je dat pregled uvezenih koliĉina i vrijednosti tarifnih brojeva ove tarifne glave po godinama. TakoĊe, u gore navedenom periodu, privredna društva iz Republike Srpske uvezla su i proizvode, tarifne glave „4406 xxxx xx“ (Drveni željeznički ili tramvajski pragovi;) [vidi: 3 4 5 Misli se na period koji obuhvata 2009., 2010., 2011. i prvih 6 mjeseci 2012. godine. Podaci se mogu pronaći na sajtu Ministarstva industrije, energetike i rudarstva Republike Srpske. Spisak tarifnih glava se moţe pronaći u dokumentu: Carinska tarifa BiH, a koji se moţe preuzeti sa sajta Uprave za indirektno oporezivanje BiH, kao i sa sajta Ministarstva industrije, energetike i rudarstva Republike Srpske.. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 24 footnot 4], u vrijednosti od oko 6.500.000 KM. To je poraţavajuća ĉinjenica obzirom na tehnologiju potrebnu za proizvodnju ovog proizvoda. Smatramo da bi pokretanje proizvodnje drvenih željezničkih ili tramvajskih pragova, od strane nekog proizvoĊaĉa, koji ima sjedište na teritoriji Opštine, imalo smisla obzirom na potrebe trţišta Republike Srpske odnosno BiH, te druge indikatore koji govore da potraţnja za ovim proizvodom na evropskom trţištu raste. Svojevremeno je došlo do rasta proizvodnje betonskih pragova jer su drveni ţeljezniĉki pragovi, radi povećanja vijeka trajanja, bili impregnirani „A kreozotnim uljem“ koje se pokazalo kao kancerogeno. Sa razvojem tehnologije i upotrebom „B kreozotnog ulja“ odnosno „C kreozotnog ulja“, kao sredstva za impregnaciju drvenih ţeljezniĉkih pragova, isti su postali ekološki prihvatljivi, te radi pozitivnih karakteristika ponovo raste njihova upotreba u svim zemljama Evrope sem u Danskoj i Nizozemskoj. Neke od prednosti drvenih nad betonskim ţeljezniĉkim pragovima su: prilikom proizvodnje cementa se stvaraju ogromne koliĉine CO2 dok drveni prag dolazi iz obnovljivog izvora, t.j. drveta. Zatim, drveni prag se obavezno stavlja blizu naselja jer nivo buke koji proizvodi voz koji prolazi preko drvenih pragova je manji za oko 30% nego kod upotrebe betonskih ţeljezniĉkih pragova. Razvojem pojedinaĉnih elemenata privrede, te njihovim planskim objedinjavanjem dolazi se do razvoja privrede u cjelini. Jedan od osnovnih elemenata privrede su menadţmenti odnosno rukovodeći organi pojedinaĉnih privrednih društava. Agencija za razvoj malih i srednjih preduzeća Republike Srpske, krajem oktobra 2011. godine, je na osnovu istraţivanja, objavila „Profil prosjeĉnog privrednika u Republici Srpskoj“. Prenosimo samo neke karakteristike koji oslikavaju profil prosjeĉnog privrednika u Republici Srpskoj, a to su: 55 godina, muškarac, srednja struĉna sprema, oţenjen, dvoje djece, ne govori nijedan strani jezik, ne koristi redovno raĉunar, ne ide na dodatne obuke, firmu vodi "reaktivno", a ne "proaktivno" i rast firme mu nije prioritet. Krajem ’90 godina prošlog vijeka koncept klastera6 je postao centralna ideja u konkurentnosti i ekonomskom razvoju, i kao takav široko prihvaćen u politici ekonomskog razvoja tranzicijskih zemalja. MeĊutim, trebalo bi istaći da su se, kako u širem regionu tako i kod nas, u principu, ovakve incijative zadrţale na nivou „kafanskih klastera“. Obzirom na 6 Eng. Cluster – je grupa privrednih društava i organizacija koja meĊusobnim umreţavanjem i kontaktima poboljšava svoj nastup na trţištu i postiţe konkurentsku prednost tj. stvara višak vrijednosti – dobit.. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 25 doba u kojem ţivimo ne treba puno elaborirati da se do veoma korisnih informacija, u vezi lakšeg i kvalitetnijeg poslovanja, moţe doći preko interneta ukoliko je zainteresovani: „informatiĉki pismen“, poznaje bar jedan strani jezik, vodi firmu proaktivno, ulaţe u intelektualnu nadogradnju kako sebe tako i svojih radnika te ima za cilj da razvija svoju firmu. U ekonomskoj utakmici opstaje onaj koji se razvija, dok svaka stagnacija tj. nerazvijanje vodi u tavorenje i gašenje. Pod „korisnim informacijama“, koje su spomenute u prethodnom paragrafu, se misli i na saznanja o postojanju mogućnosti da se izraĊenim kvalitetnim projektima aplicira za dobijanje raznih vrsta pomoći (novĉanih, edukativnih i sl.) iz predpristupnih fondova Evropske unije, meĊunarodnih organizacija i donatora, te subvencija koje daje Vlada Republike Srpske7. Pokretanje projekta na nivou Opštine koji bi pokazao privrednicima da je ulaganje u znanje višestruko korisno kako za njih same tako i za cjelokupnu zajednicu bi zasigurno mnogo pridonijelo ostvarivanju vizije ove Strategije. Generalno gledano u utvrĊivanju strategije i revitalizacije drvne industrije Opštine vaţnu ulogu imaju sledeće karakteristike: korišćenje samoobnovljive i prostorno raspoloţive domaće sirovine na većem dijelu Opštine; veoma duga tradicija u preradi drveta; trajna izvozna usmjerenost; dugoroĉna tendencija porasta potraţnje proizvoda svih faza prerade drveta; mogućnost visokog stepena zapošljavanja u manjim mjestima Opštine, gdje je to ĉesto i jedini izvor prihoda stanovnika; relativno ekološki prihvatljiva djelatnost. Potrebno je uskladiti proizvodni program šumarstva s privrednim društvima industrijske prerade drveta koja su u funkciji razvoja drvne industrije, a takoĊe i utvrditi meĊusobno djelovanje ovih grana u budućnosti: posmatrati šumarstvo i industrijsku preradu drveta kao lanac, osigurati dugoroĉno i pouzdano snabdijevanje izvozno orjentisanih proizvoĊaĉa finalnih proizvoda sa dovoljnim koliĉinama sirovine, prodaju šumskih sortimenata vršiti u funkciji izvoza finalnih proizvoda. Dugoroĉni cilj razvoja drvopreraĊivaĉke proizvodnje je stvaranje odrţivog i ekonomski efikasnog sektora drvne industrije, koji će biti konkurentan na evropskom i svjetskom trţištu i time doprinositi razvoju privrede, unapreĊenju sektora šumarstva i zaštiti ţivotne sredine u Opštini. 7 Krajem 2012. godine je Ministarstvo industrije, energetike i rudarstva dodijelilo 20.000.000 KM projektima izvozno orjentisanih privrednih društava. Sa podruĉja opštine Sokolac pet privrednih društava je prošlo na konkursu. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 26 Da bi se postigao dugoroĉni cilj neophodno je ostvariti specifiĉne ciljeve: promijeniti postojeću industrijsku strukturu u sektoru u korist finalne proizvodnje i izvoza finalnih proizvoda, povećati uĉešće finalnih proizvoda na izvoznom i domaćem trţištu a potom raditi na povećanju njihove konkurentnosti, povećati zaposlenost, osigurati zadrţavanje stanovništva na teritoriji Opštine. Iz gore navedenog, vezano za drvopreraĊivaĉki sektor, nameće se logiĉan zakljuĉak da bi Opština, u granicama svojih mogućnosti, morala da ulaţe napore za pokretanje novog ili razvijanje već postojećeg drvopreraĊivaĉkog sistema sa većim stepenom finalizovane proizvodnje kao što je proizvodnja iverica, koja se nameće kao najlogiĉnija posljedica svega do sad napisanog. Bez bilo kakvog prejudiciranja, svjesni svih trenutnih problema privrednog društva „Nova Romanija“ a.d. Sokolac (zastarjelost opreme - 20 godina nije upotrebljavana i predviĊena za kasaciju, te poslovanje sa gubicima i sl.), a u duhu prikazanog presjeka stanja i obzirom na ĉinjenice, kao što su: - pristup sirovini, tradicija u proizvodnji iverica (proizvoda sa dodanom vrijednosti, te kadar 8), mogućnost organizovanja mreţe kooperanata drvopreraĊivaĉkog sektora, koliĉine i vrijednosti uvezenih „iverica“ od strane privrednih društava iz Republike Srpske, nepostojanje finalne proizvodnje ovog tipa na teritoriji BiH, strukturu vlasništva (Vlada Republike Srpske 100% vlasnik), oblik organizovanja privrednog društava, posebno naglašavamo: „već postojeću infrastrukturu potrebnu za pokretanje proizvodnje iverica (planski izgraĊeni ĉvrsti objekti, voda, kanalizacija, struja – trafostanice i dr.), mišljenja smo da bi pokretanje proizvodnje iverica u privrednom društvu „Nova Romanija“ a.d. Sokolac bilo mnogo brţe i jeftinije, nego da se ovakva proizvodnja pokreće bilo gdje drugo na teritoriji Republike Srpske. TakoĊe, pokretanje proizvodnje ovog proizvoda bi bilo u skladu sa dokumentom koga je izradila razvojna agencija „Eda“ (naziv dokumenta: „Analiza proizvoda koji se uvoze i mogućnosti proizvodnje istih u Republici Srpskoj“), a koga je Vlada Republike Srpske usvojila decembra 2010. godine. Dokument je ovaj proizvod oznaĉio kao deficitaran te bi pokretanje proizvodnje ovog, i sliĉnih proizvoda, u mnogome uticalo na smanjenje negativnog odnosa uvoz/izvoz u Republiku Srpsku. 8 Postoji kadar, sa ranije steĉenim znanjima, koji bi mogao dati svoj doprinos što lakšem i jednostavnijem pokretanju proizvodnje i uvoĊenju novih radnika u proizvodnju. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 27 Domaćinski pristup rukovoĊenju i revitalizaciji privrednog društva „Nova Romanija“ a.d. Sokolac, mogao bi da predstavlja zamajac za ovu granu industrije u Opštini koji bi onda mogao da podstakne razvoj ostalih malih i srednjih privrednih društava. Drvni otpad Pored razvoja drvopreraĊivaĉkog sektora na teritoriji Opštine paţnju bi trebalo usmjeriti i prema svojevrsnom zaokruţivanju procesa, odnosno iskorišćenju šumskog otpada, otpada drvne industrije te niskokvalitetnog drveta. Drvni otpad, uslovno govoreći Opštine, se iskorištava i danas. Dio drvnog otpada se iskorištava u privatnim sušanama privrednih društava drvopreraĊivaĉkog sektora Opštine, a dio se koristi za dobijanje toplotne energije u JP „Nova toplana“ Sokolac (oko 1.000 paketa drvnog otpada je preuzeto od privatnih preduzetnika za grejnu sezonu 2012-2013). Pored toga što se postavlja pitanje energetske efikasnosti trenutno raspoloţivih tehnologija za dobijanje toplotne energije na teritoriji Opštine, ovo bi trebalo posmatrati i sa aspekta zaštite ţivotne sredine odnosno razvoja turizma u koje Opština polaţe velike nade (vidi poglavlje Turizam i njegovi potencijali). Danas u svijetu postoje tehnologije kako što su termovalorizatori odnosno kogeneratori koje su više namjenske. Narodna skupština Republike Srpske je na zasjedanju 17.10.2012. godine usvojila Nacrt Zakona o obnovljivim izvorima (koji tretiraju i tehnologije termovalorizatora/kogeneratora). Stupanje na snagu Zakona o obnovljivim izvorima (u daljem tekstu ovog poglavlja: Zakon) se oĉekuje u februaru 2013. godine. Zakon ne predviĊa davanje podsticaja za proizvodnju toplotne energije u termovalorizatorskim/kogeneratorskim postrojenjima već samo podsticanje proizvodnje elektriĉne energije u istima9. Treba napomenuti da se oĉekuje da će u Zakonu biti ostavljena mogućnost Vladi Republike Srpske da naknadno donese podzakonske akte kojima bi se takoĊe vršilo podsticanje proizvodnje toplotne energije dobijene ovom tehnologijom. Zakonom će biti omogućeno pokretanje, kogeneracijskih postrojenja do 250 KWe bez koncesija, dok će za postrojenja preko 250 KWe biti potrebna koncesija. Poĉetkom 2011. godine, na tehnološkom forumu odrţanom u sklopu skupa o budućnosti energije (WFES - World Future Energy Summit) u Abu Dhabiu najavljen je porast svjetske potraţnje za energijom i od 25% do 2030. godine. Na istom Forumu je istaknuto je da je rast ekonomije odnosno rast populacije usko vezan za rast potraţnje za energijom - posebno ĉistom/zelenom energijom. U uvodu ovog poglavlja smo istakli da Opština treba da teţi modernom društvu i razvijenoj ekonomiji što je istovremeno put pridruţivanja i prikljuĉivanja Evropskoj uniji tako da su direktive donesene od strane Evropskog parlamenta, iako još nismo ĉlanica Evropske unije, 9 Radi širine primjene termovalorizatora tj. kogeneratora o pojedinostima te tehnologije biće više reĉeno u poglavlju STANjE JAVNE INFRASTRUKTURE I JAVNIH USLUGA ove Strategije. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 28 vrlo bitne za usmjeravanje razvoja Opštine u pravcu koji je kompatibilan stremljenjima Evropske unije. S tim u vezi istiĉemo da je Evropski parlament donio direktive koje omogućavaju provoĊenje energetske politike koja ima za cilj da se do 2020. godine u Evropskoj uniji smanji potrošnja energije za 20%, smanji emisija stakleniĉkih gasova za 20%, i da od ukupno potrošene energije 20% bude energija dobijena iz obnovljivih izvora. Evropski parlament i Vijeće donijeli su dvije direktive u kojima su drţavama ĉlanicama date mjere i smjernice za korištenje kogeneracije i obnovljivih izvora energije, a to su: Direktiva 2004/8/EZ od 11. februara 2004., i Direktiva 2009/28/EZ od 23. april 2009. godine. Uzimajući u obzir resurse kojima raspolaţe Opština (biomasa 10), te prognoze i razmišljanja govornika na samitu WFES-a, zatim tendencije u Evropskoj uniji pokretanje ovakvih postrojenja u Opštini bi omogućilo: dodatno zapošljavanje, priliv novĉanih sredstava od prodaje proizvedene elektriĉne energije, uštedu novĉanih sredstava koja se sada izdvajaju za energente koji se koriste za proizvodnju toplotne energije, povećavanje energetske nezavisnosti, što bi vodilo boljoj privrednoj situaciji, a samim tim pronatalitetnoj politici i pozitivnim migracijama stanovništva gledano iz ugla Opštine. Ostali nedrvni šumski proizvodi Pored tipiĉnog drvopreraĊivaĉkog sektora zaista je neophodno usmjeriti snage ka podsticanju razvoja malih i srednjih privrednih društava koja bi se bazirala na ostalim (nedrvnim) šumskih proizvodima kao što su: - divlje ljekovito bilje i ĉajevi; gljive; plodovi divljih voćarica; med i medovina; ribarstvo; uzgoj divljaĉi, itd. O ovim privrednim djelatnostima više će biti reĉeno u poglavlju Poljoprivreda. 4.3 Tekstilna industrija Tekstilna industrija u Opštini nije zastupljena kao drvna ali je od strane lokalnih vlasti prepoznata kao jedna od industrijskih grana na kojoj bi se mogao/trebao bazirati razvoj Opštine. Mislimo da ima smisla razmišljati o pokretanju novih ali i širenju i razvijanju postojećih proizvodnih pogona tekstilne industrije radi razloga koje ćemo navesti u daljem tekstu. Privredna društva iz Republike Srpske su u protekle 3,5 godine (vidi Footnota 3) uvezla robe koja se po Carinskoj tarifi BiH svrstava u ODJELjAK XI (tj. Tekstil i proizvodi od tekstila) u vrijednosti od 622.878.961,59 KM. 10 (biomasa – šumska drvna masa, ogrevno drvo i šumski ostatak, te drvni otpad iz drvopreraĊivaĉke industrije) STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 29 Odjeljak Glava Tabela 6. Uvoz tekstila i proizvoda od tekstila 11 XI 50 XI 51 XI 52 XI 53 XI 54 Ostala biljna tekstilna vlakna; predivo od hartije i tkanine od prediva od hartije Vještaĉki ili sintetiĉki filamenti 55 Vještaĉka ili sintetiĉka vlakna, sjeĉena XI 11 12 XI 56 XI 57 XI 58 XI 59 XI 60 XI 61 XI 62 XI 63 Naziv glave Svila Vuna, fina ili gruba ţivotinjska dlaka; predivo i tkanine od konjske dlake Pamuk Vata, filc i netkani materijal; specijalna prediva; konopci i kablovi i proizvodi od njih Tepisi i ostali tekstilni podni pokrivaĉi Specijalne tkanine; tekstilni proizvodi dobijeni tafting postupkom; ĉipke; tapiserije; pozamanterija; vez Tekstilni materijali, impregnisani, premazani, prevuĉeni, prekriveni ili laminirani; tekstilni proizvodi pogodni za tehniĉke svrhe Pleteni ili kukiĉani materijali Odjeća i pribor za odjeću, pleteni ili kukiĉani Odjeća i pribor za odjeću, osim pletenih i kukiĉanih proizvoda Ostali gotovi tekstilni proizvodi; setovi; iznošena dotrajala odjeća i dotrajali tekstilni proizvodi; krpe Koliĉina [KG]12 Vrijednost [KM] 13.524,41 808.505,05 245.935,83 7.717.322,25 21.680.853,14 136.933.738,70 117.827,20 1.903.707,89 3.368.777,57 49.988.490,35 12.814.630,96 71.749.849,60 5.128.504,59 30.838.663,72 1.836.295,05 10.381.575,14 986.053,15 19.558.427,89 2.710.461,66 45.938.830,59 1.721.555,68 38.114.366,14 4.453.840,05 71.215.999,91 6.208.531,94 108.394.632,75 5.320.378,33 29.334.851,61 UKUPNO: 622.878.961,59 Podaci o uvezenoj robi iz ovog Odjeljka, po tarifnim glavama, se mogu pronaći na sajtu Ministarstva industrije, energetike i rudarstva Republike Srpske. Univerzalna statistiĉka jedinica je kilogram tako da su vrijednosti uvezene robe date u [KG]. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 30 Mora se uzeti u obzir da je tekstilna industrija u Republici Srpskoj oblast u kojoj je proizvodnja bazirana na lon‐poslovima (usluge šivenja, krojenja, dorade...) za inostrane partnere tako da se odreĊeni podaci iz Tabele 6 trebaju uzeti sa rezervom. Isto tako, treba reći, da je u Republiku Srpsku uvezeno robe, iz ovog ODJELJKA, koju mi nismo u mogućnosti proizvoditi i biti konkurentni, obzirom na kapacitete, raspoloţivu tehnologiju i znanje. MeĊutim, privredna društva su u Republiku Srpsku, u gore navedenom periodu, uvezla u vrijednosti od oko 1.500.000 KM robe tarifne glave 5105xxxx xx (tj. Vuna, ĉešljana ili u pramenovima itd.). Prema informacijama do kojih smo došli, ţitelji Opštine vunu, dobijenu striţenjem svojih ovaca, vrlo malo koriste za vlastite potrebe a ostalo uglavnom bacaju. Na teritoriji Opštine posluje privredno društvo „FATES“ a.d. Sokolac koje je jedno od najznaĉajnijih društava (kako Opštine tako i Republike Srpske) u oblasti tekstila, koţe i obuće. Zapošljavaju ukupno 63 radnika i imaju vlastiti proizvodni program proizvodnje tepiha. Za izradu tepiha, kao sirovinu koriste domaću vunu. Svoje proizvode plasiraju na domaće trţište, a manji dio izvoze u Makedoniju i Srbiju. AD „Fates“ tradicionalno otkupljuje vunu od ţitelja Opštine, a u u 2012. godini su otkupili 104.149 kg vune, iz ĉega, na bazi statistiĉkih podataka o broju ovaca iz 2008. godine od 30.000 komada (tabela 10), proizilazi da se cca 40 tona vune (istog ili pribliţno istog kvaliteta) otkupilo i sa podruĉja susjednih opština. Organizovani otkup vune je na tragu filozofije razvoja malih i srednjih preduzeća (sinergija jednog „većeg“ i više manjih). Takva sinergija je moguća uz razgovore lokalnih vlasti i, u ovom sluĉaju, FATES-a. Npr. ukoliko postojeće pasmine ovaca, koje sada uzgajaju ţitelji Opštine, gledano s aspekta kvaliteta vune, ne odgovaraju proizvodnim potrebama FATES-a, Opština Sokolac, kao jedinica lokalne uprave, bi trebala da se angaţuje na usklaĊivanju raspoloţivih resursa sa proizvodnim potrebama FATES-a. Ukoliko iz nekih razloga nije moguća ovakva saradnja trebalo bi organizovati „zadrugu“ koja bi na najbolji naĉin spojila ponudu i potraţnju za ovim proizvodom, a koja evidentno postoji (vidi Tabela 6, glava 51). Problematika sa kojom se suoĉava ovo privredno društvo je: nedostatak sredstava za proširenje proizvodnje i nedostatak sredstava za obnovu mašinskog parka; obaveze po osnovu reprograma za ranije obaveze; problem naplate potraţivanja za robe plasirane na domaćem trţištu; da bi plasirali svoje proizvode primorani su da daju razne bonitete trţišnim centrima; nedostatak radne snage iz oblasti tekstila (tkanje i dizajn). Prijedlozi za rješavanje problematike kako privrednog društva „FATES“ a.d. Sokolac konkretno, tako i tekstilne industrije u širem smislu: - Podsticati privredna društva koja razvijaju vlastite proizvode i investiraju u novu opremu bez obzira da li proizvode plasiraju na domaće ili inostrano trţište, a ne samo izvoznike (u prethodnom periodu „FATES“ nije bio korisnik subvencija za podsticaj izvoza koje je dodjeljivalo Ministarstvo industrije, energetike i rudarstva Republike Srpske). STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 31 - - Pošto „FATES“-u nedostaje odreĊena kvalifikovana radna snaga (tkanje i dizajn), a obzirom na potrebe i kapacitete istog moţda je najprihvatljivija opcija subvencionisanje prekvalifikacije radnika u traţena zanimanja. Insistirati da se zadrţi podrška tekstilnoj industriji datoj Zakonom o izmjenama i dopunama Zakona o doprinosima (Sluţbeni glasnik Republike Srpske broj 1/11) prema kome osnovica doprinosa za zaposlene iznosi 25% prosjeĉne mjeseĉne bruto plate u Republici Srpskoj. Prestiţna BCG (The Boston Consulting Group) predviĊa da će se, do 2020. godine, iz Kine u Ameriku vratiti oko 5 miliona radnih mjesta. Glavni faktori, kako se navodi, za ovakva predviĊanja su: stalni rast cijene rada u Kini u zadnjih par godina, veća produktivnost domaćih (u ovom sluĉaju ameriĉkih) radnika, povećanje troškova transporta i sl. Isto tako predviĊaju da neće doći do velikih promjena, sa aspekta radnih mjesta, u industrijama koje su radno intenzivne i zahtijevaju visoku produktivnost, kao što su tekstilna, zatim industrija odjeće te TV industrija i sl. Pošto je cijena rada znatno niţa kod nas nego u razvijenim zemljama zapada, te obzirom na cijene transporta kao i na ĉinjenicu da je oblast tekstila radno intenzivna, nisko akumulativna, sa zaposlenom uglavnom nekvalifikovanom ţenskom radnom snagom moglo bi doći do povećanja interesa stranih investitora (misli se na evropske investitore) u tekstilnu industriju Republike Srpske. 4.4 Metalska industrija Tvornica leţaja „UNIS“ Sokolac, do poĉetka rata, bila je jedna od najmodernijih fabrika za proizvodnju valjkastih leţajeva u Evropi. Zapošljavala je oko 250 radnika za rad u 3 smjene uz proizvodne kapacitete od 5 miliona valjkastih leţajeva godišnje. Maksimalni kapacitet dostignut je 1988 godine sa ostvarenom proizvodnjom od oko 4.3 miliona leţajeva. Cjelokupna proizvodnja bila je namjenjena za izvoz, a Tvornica se nalazila na I-A listi dobavljaĉa Njemaĉke industrije automobila Volkswagen. U toku rata oprema u fabrici je bila konzervirana i u potpunosti oĉuvana, a u prvim poratnim godinama pojedini pogoni su bili pokrenuti i stavljeni u funkciju. U proteklih desetak godina (od 1999 godine) Tvornica je nemarnim odnosom menadţmenta i nadleţnog ministarstva u potpunosti devastirana, oprema rasprodata i uništena tako da i nema pouzdanih podataka šta je još od opreme ostalo u fabrici niti u kom je pravnom statusu ova fabrika. Obzirom da je pored UNIS-a i Švedske firme SKF, udio u investiciji (zemljište i infrastruktura) imala i Opština Sokolac, te da sam objekat ima preko 6.000 kvadratnih metara zatvorenog prostora, interes Opštine je da se sprijeĉi dalje propadanje ovog objekta i da se pokuša ovaj prostor staviti u funkciju. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 32 4.5 Prehrambena industrija Prema APIF-u13 privredna društva, iz oblasti prehrambene industrije, koja su predala završne raĉune za 2010. i 2011. godinu su: Tabela 7. Privredna društva iz preh.ind. sa predatim završnim raĉunima Naziv privrednog subjekta Preteţna djelatnost privrednog subjekta 1. „Duga-Komerc“ d.o.o. Sokolac 2. „Elpo“ d.o.o. Sokolac 3. „Matpan“ d.o.o. Sokolac Proizvodnja ostalih prehrambenih proizvoda Proizvodnja makarona, rezanaca,kuskusa i sliĉnih proizvoda od brašna Proizvodnja hljeba; svjeţih peciva i kolaĉa 4. „Soko-Promet“ d.o.o. Sokolac Proizvodnja hljeba; svjeţih peciva i kolaĉa Ukupan broj zaposlenih u ovom sektoru je na kraju 2010. godine bio 61 radnik, a na kraju 2011. godine je bio 41 radnik. Da bi se priĉalo o prehrambenoj industriji Opštine potrebno je osvrnuti se na prehrambenu industriju Republike Srpske, odnosno BiH pa i šire. Kao glavni problem se navodi nepostojanje adekvatnih kontrola, roba koje se uvoze na teritoriju BiH, odnosno Republike Srpske, jer ne postoje adekvatne laboratorije (tehniĉki i kadrovski opremljene) u kojima bi se vršilo ispitivanje tih roba tj. kontrola usaglašenosti kvaliteta. Moţe se reći da je trţište BiH širom otvoreno za sve vrste roba jer se kontrola na granici uglavnom obavlja organoleptiĉki. Obzirom da okolne zemlje, za razliku od BiH, imaju laboratorije, BiH, odnosno Republika Srpska, se nalazila/nalazi i na udaru „vancarinskih barijera“ radi kojih sva privreda BiH, odnosno Republike Srpske trpi, a posebno prehrambena industrija. U BiH postoji problem i manjka certifikovanih akreditacijskih tijela. Polovinom 2012. godine Hrvatska je imala oko 300 certifikovanih akreditacijskih tijela, Srbija oko 400, a BiH samo 44. Opšte je poznato da Hrvatska 01.07.2013. godine ulazi u Evropsku uniju14. Tada prestaje da vaţi CEFTA15 sporazum (vezano za Hrvatsku) i na snagu stupa Sporazum o stabilizaciji i pridruţivanju. Radi ovoga će najviše biti pogoĊena prehrambena industrija BiH, odnosno Republike Srpske, a posebno industrija (oznaĉena kao riziĉna grupa) koja se bavi: ţivim ţivotinjama, mesom i drugim klaoniĉkim proizvodima, ribama, ljuskarima i mekušcima, te mlijekom i mlijeĉnim proizvodima, preraĊevinama od mesa i riba i sl. 13 14 15 Agencija za posredniĉke, informatiĉke i finansijske usluge Republike Srpske. U ukupnom izvozu iz BiH Hrvatska uĉestvuje sa 16,35%. Centralnoevropski ugovor o slobodnoj trgovini – CEFTA. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 33 S druge strane za oĉekivati je da će se i Hrvatska, radi svoje nekonkurentnosti sa prehrambenim industrijama Evrope te gubitkom trţišta CEFTA sporazuma, suoĉiti sa ozbiljnim problemima. Radi carina na hrvatsku robu, ista će na podruĉju zemalja CEFTA sporazuma biti skuplja (pojedini proizvodi i do 18%) te se procjenjuje da bi Hrvatska mogla na godišnjem nivou da gubi oko 200 miliona KM. Ukoliko bi ostalo ovakvo stanje, mnogi hrvatski privrednici su najavili preseljenje svojih privrednih društava u zemlje CEFTA sporazuma koje će, ako do njega i doĊe, biti po ekonomskoj logici (BiH se nameće kao jedno od logiĉnih rješenja). Ako pogledamo preteţne djelatnosti privrednih društava Opštine, iz oblasti prehrambene industrije, moţe se vidjeti da ista ne spadaju u riziĉnu grupu tako da ova privredna društva neće trpiti veliku štetu radi ulaska Hrvatske u EU. MeĊutim, Opština obzirom na dobru sirovinsku osnovu i velike mogućnosti za proizvodnju ekološki ĉiste i organske hrane te izgraĊenu industrijsku zonu Podromanija bi mogla da bude interesantna za pokretanje ove/ovakvih industrija. U cilju privlaĉenja stranog kapitala (prvenstveno se misli na hrvatski) predstavnici Opštine, privrednici i lokalna vlast, bi zajedniĉkim naporima trebali da promovišu potencijal Opštine za investicije ovog tipa. Radi zaštite svoje prehrambene industrije Vlada Hrvatske je s Evropskom komisijom dogovorila otpoĉinjanje pregovora sa svakom ĉlanicom CEFTA-e o zadrţavanju nultih ili najniţih carina za hrvatske proizvode. Bez obzira na ishod bilateralnih pregovora izmeĊu BiH i Hrvatske, Republika Srpska će morati predano raditi na formiranju laboratorija i sertifikovanih akreditovanih tijela jer je to proces koji se neminovno mora dešavati na putu BiH, odnosno Republike Srpske ka Evropskoj uniji, te bi pravovremeno angaţovanje16 na ovakvim projektima moglo da donese benefite Opštini u budućnosti. Ovdje dolazi do izraţaja maksima da je pravi put ulaska jedne drţave u Evropsku uniju put kada u EU prvo ulaze privredna društva, a tek onda drţava u kojoj posluju ta privredna društva. 4.6 GraĊevina Na teritoriji Opštine posluju ĉetiri privredna društva preteţne djelatnosti iz podruĉja GraĊevina, koja su APIF-u predala završne raĉune 31.12.2011. godine. To su: „Katerpilar“ d.o.o. Sokolac, „Indposting“ d.o.o. Sokolac, AD „Romanija putevi“ Sokolac i „Rajak-vob“ d.o.o. Sokolac. 16 Certifikovana akreditovana tijela po strukturi vlasništva mogu biti privatna. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 34 Tabela 8. Privredna društva iz graĊevine sa predatim završnim raĉunima Naziv privrednog društva AD „Romanija putevi“ Sokolac „Rajak-vob“ d.o.o. Sokolac. „Indposting“ d.o.o. Sokolac „Katerpilar“ d.o.o. Sokolac Dobitak Radnici 2010 2011 2010 2011 39.122 72.065 266 294 6.074 4.305 6 5 2.474 3.291 1 1 Gubitak u iznosu 17.2450 Gubitak u iznosu 19.523 4 1,7 U Tabeli 8, nije navedeno privredno društvo AD „Romasok“ Sokolac jer je naziv preteţne djelatnosti istog iz podruĉja A, odnosno Usluţne djelatnosti u šumarstvu i iskorišćavanju šuma. Privredno društvo AD „Romanijaputevi“ Sokolac je društvo koje ima regionalni znaĉaj. Redovna djelatnost je odrţavanje i ĉišćenje magistralnih i regionalnih puteva sarajevskoromanijske regije. Trenutno zapošljava oko 400 radnika od ĉega 15 diplomiranih inţenjera raznih struka. Obzirom da posjeduje vlastitu laboratoriju za ispitivanje kvaliteta asfalta i zemljišta, uspjeli su da nedostatak investicija na ovim prostorima nadomjeste probojem na inostrana trţišta kao što je npr. crnogorsko trţište. Društvo izmiruje sve obaveze, a kao put izlaska iz sloţenih ekonomskih i politiĉkih uslova rada vide ulaganje u prosperitetne ideje kao što je izgradnja velikog garaţno-magacinskog i servisnog prostora ĉijim će završetkom biti stvoreni znatno bolji uslovi za rad i odrţavanje mehanizacije koja je dostigla visoke standarde. Vrijednost ove investicije procjenjuje se na oko dva miliona konvertibilnih maraka. Pored gore navedenog treba istaći i uspješan završetak asfaltne baze u Podromaniji. Vrijednost ovog pogona je bila oko tri miliona konvertibilnih maraka, a kapacitet mu je 120 tona asfalta dnevno. Kao posljedicu ulaganja u nove ideje oĉekuje se razvojna ekspanzija. 4.7 Industrijska zona PODROMANIJA Kako je privreda u Republici Srpskoj znatno oslabljena, ekonomski razvoj oslanja se na strana ulaganja. Vaţan preduslov za privlaĉenje direktnih stranih i domaćih investicija u lokalnu zajednicu jeste odreĊivanje prostora pogodnog za industrijsku izgradnju, kao i uspostavljanja modela upravljanja tim prostorom. Industrijske zone bi mogli definisati kao planirani ili organizovani dio zemljišta koji je podjeljen transportnim mreţama, sa ili bez izgraĊenih objekata i parcela pogodnih za industrijske aktivnosti. Nju ĉine nekretnine (zemljište, zgrade i druge nepokretnosti locirane STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 35 na odreĊenom mestu), kao i prava i obaveze u vezi sa nekretninama (vlasništvo, pravo korišćenja). U naporima da stvori konkurentne uslove za nove investitore, opštinska uprava treba da razvija pozitivnu poslovnu klimu obezbjeĊujući, pored razliĉitih oblika finansijskih olakšica, infrastrukturno opremljeno zemljište spremno za industrijsku izgradnju. Ulaganje u putnu infrastrukturu, komunalno opremanje zona, povoljna cijena zemljišta, kao i reformisana opštinska administracija, uĉiniće lokalnu zajednicu privlaĉnom za investitore. Industrijske zone su obiĉno strateški pozicionirane u neposrednoj blizini vaţnih saobraćajnica, autoputa, ţeljeznice, aerodroma i rijeka. Shodno naprijed reĉenom, kada je u pitanju razvoj poslovne infrastrukture, Opština ima dobre preduslove za razvoj poslovne zone uz magistralni put (Sarajevo – Rogatica) u Podromaniji, površine 15 ha, što sa već postojećom poslovnom zonom ĉini površinu od 43 ha. Obzirom da u bliţem okruţenju nema razvijenih poslovnih zona, to bi u ovom sluĉaju bila konkurentska prednost za Opštinu. Kako osnivanje poslovnih/industrijskih zona treba da proistekne iz potrebe tako i proširenje istih treba da proistekne iz potrebe odnosno da postoje zainteresovani investitori. Prednosti industrijskih zona Promocija poţeljnih grana privrede i stimulisanje zapošljavanja na nacionalnom i lokalnom nivou; Pruţa mogućnost ravnomjernog regionalnog razvoja podsticanjem proizvodnje i zapošljavanja u manjim nerazvijenim mestima; UvoĊenje raznovrsnosti u ekonomsku osnovu kao i unapreĊivanje kvaliteta i produktivnosti; Stimulisanje osnivanja kompanija u odreĊenoj regiji smanjivanjem kapitalnih troškova i lakšeg pokretanja proizvodnje; UvoĊenje trţišnih principa prilikom ulaganja u javnu infrastrukturu, tj. planska infrastruktura prilagoĊena potrebama industrije; Moţe osnaţiti efikasniju upotrebu resursa kreiranjem industrijske zone u okolini većih industrija. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 36 Zanatstvo, trgovina i preduzetništvo 4.8 Poseban znaĉaj za razvoj Opštine treba da ima razvoj preduzetništva i malog biznisa. Uvodni dio Zakon o zanatsko-preduzetniĉkoj djelatnosti (“Sluţbeni glasnik Republike Srpske”, 117/11) pokriva ovu oblast i sa njim se ureĊuju uslovi, poĉetak, naĉini i prestanak obavljanja zanatsko-preduzetniĉke djelatnosti, obrazovanje i osposobljavanje preduzetnika (sticanje majstorskog zvanja), organizovanje preduzetnika i voĊenje registra preduzetnika. Poslovima zanatsko-preduzetniĉke djelatnosti, u smislu ovog zakona, smatra se svaka privredna djelatnost utvrĊena vaţećom klasifikacijom djelatnosti koju fiziĉko lice obavlja proizvodnjom, prometom i pruţanjem usluga na trţištu, radi sticanja dobiti i za ĉije obavljanje nije potreban drugi oblik organizovanja. Poseban oblik preduzetniĉke djelatnosti predstavlja zanatska djelatnost koja obuhvata zanatsku proizvodnju, pruţanje zanatskih usluga, stare, umjetniĉke zanate i domaću radinost. Jedna od mogućih podjela zanata je na tradicionalne i ostale zanate. Danas pod pojmom tradicionalnih zanata podrazumijevamo stare zanate i domaću radinost dok su umjetniĉki zanati u bliskoj vezi sa tradicionalnim s tom razlikom da je njihov razvoj vezan za gradske sredine, da imaju odreĊenu umjetniĉku vrijednost i da inspiraciju mogu da nalaze i u tradiciji. Starim zanatima, u smislu gore navedenog zakona, smatraju se djelatnosti izrade i dorade predmeta preteţno ruĉnim radom, pod uslovima i na naĉin kojim se ĉuva i odraţava izraz tradicionalnog narodnog stvaralaštva, znanja i vještina. Umjetniĉkim zanatima, u smislu gore navedenog zakona, smatraju se djelatnosti oblikovanja plemenitih materijala, kamena, metala, tekstila, stakla i drugih materijala, pri ĉijoj izradi dolazi do izraţaja liĉni ukus i vještina proizvoĊaĉa po zamisli ili nacrtu stvaraoca ili drugog lica. Domaća radinost, u smislu gore navedenog zakona, jeste djelatnost izrade, dorade i oplemenjivanja predmeta kod kojih preovladava ruĉni rad i koji imaju estetsko obiljeţje narodne umjetnosti. U vaţećem Pravilniku o djelatnostima koje se smatraju starim i umjetniĉkim zanatima i domaćom radinosti (“Sluţbeni glasnik Republike Srpske”, broj 70/12), detaljno su prikazani poslovi navedene grupe zanata. Ovim pravilnikom propisuju se djelatnosti koja se smatraju starim i umjetniĉkim zanatom i domaćom radinosti, postupak za sticanje statusa starog zanata, umjetniĉkog zanata i voĊenje evidencije o izdatim rješenjima o steĉenom statusu. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 37 Trenutna situacija Prema evidenciji Odjeljenja za privredu i društvene djelatnosti na podruĉju Opštine 31.12.2010. godine bilo je registrovano 275 radnji, u istom periodu 2011. godine je bilo registrovano 259 radnji, dok je zakljuĉno sa 14.12.2012. godine broj preduzetniĉkih radnji opao na 214. Što se tiĉe njihove strukture, ona se moţe sagledati u sljedećoj tabeli: Tabela 9. Struktura preduzetniĉkih radnji RED. BR. DJELATNOST 2010 2011 14.12.2011. 1. Zanatske radnje17 116 110 89 2. Trgovine 76 71 55 3. Ugostiteljske radnje (kafe bar, kafane, bife) 58 56 57 4. Javni prevoz 17 14 6 5. Ostali 8 8 7 275 259 214 Ukupno: Grafikon 1. Broj samostalnih radnji 140 120 116 110 100 80 89 76 71 60 40 58 56 17 14 17 Trgovina 57 55 Ugostiteljske radnje Javni prevoz Ostali 20 0 Zanatske radnje 8 31.12.2010 8 31.12.2011 7 6 14.12.2012 Starim zanatima se bavi samo jedna zanatska radnja na teritoriji Opštine STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 38 Na osnovu podataka navedenih u tabeli odnosno prikazu na Grafikonu 1 vidi se da je za obuhvaćeni period došlo do opadanja broja tj. zatvaranja svih vrsta radnji sem radnji iz oblasti ugostiteljskog sektora. Ĉak se ni za radnje ugostiteljskog sektora ne moţe govoriti o povećanju broja istih nego samo o kontinuitetu broja radnji. Mogućnosti Što se tiĉe ugostiteljskih objekata na teritoriji Opštine jasno je da je oţivljavanje ovog sektora usko vezano za poboljšanje i povećavanje turistiĉke ponude te široke potrošnje. Zakon dopušta da se zanatska djelatnost moţe obavljati kao: osnovna, dopunska ili dodatna. U cilju povoljnije klime za razvoj zanatske djelatnosti u julu mjesecu 2012. godine na snagu su stupili sljedeći pravilnici: - Pravilnik o djelatnostima za ĉije obavljanje nije potreban poslovni prostor („Sluţbeni glasnik Republike Srpske“ broj 063/12), Pravilnik o djelatnostima koje se mogu obavljati sezonski („Sluţbeni glasnik Republike Srpske“ broj 063/12), Pravilnik o djelatnostima koje se mogu obavljati u stambenom prostoru („Sluţbeni glasnik Republike Srpske“ broj 063/12). Svima je poznato da se odreĊeni dio poslova, koji se svrstavaju u poslove iz ove oblasti, obavlja mimo zakonskih tokova tako da ni Republika Srpska a ni Opština nemaju korist. Donošenjem ovih pravilnika se nastoji omogućiti što jednostavnije i što jeftinije legalizovanje i pokretanje poslova koje isti tretiraju. Sigurno je da postoje pojedinci koji su imali namjeru prijaviti ovakve djelatnosti i steći odreĊene benefite ali im to nije bilo isplativo. Sada imaju zakonsku mogućnost da bez velikih troškova (kao npr. troškovi za: poslovne prostore, komunalije i sl.) mogu registrovati svoju djelatnost. Razvoj starih, umjetniĉkih zanata te domaće radinosti mogao bi da doprinese boljoj, odnosno unikatnijoj turistiĉkoj ponudi Sokolaĉkog kraja. O ovome će biti više reĉeno u odjeljku Turizam ali ćemo ovdje samo spomenuti da je Muzej Republike Srpske izvršio istraţivanja i septembra 2012. godine, je izašla publikacija „Stari zanati u Republici Srpskoj“ autora Vladimira Đukanovića. Publikacija je nastala kao plod terenskih istraţivanja i istom je ocijenjeno da sljedeći stari zanati imaju dugu tradiciju te da mogu biti interesantni za trţište i mogu upotpuniti turistiĉku ponudu: - Kovaĉki zanat; Kazandţijski zanat; Ćurĉijski zanat (izrada odjevnih predmeta od štavljenih janjećih ili ovĉijih koţa sa vunom okrenutom unutra); Ćumurdţijski zanat (pravljenje i prodaja ćumura – paljenjem drveta, gorenje i haĊenje drveta u procesu koji traje 10-12 dana); Baĉvarski zanat; STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 39 - Domaća radinost (misli se prevashodno na ţenski rad tj. Izradu odjevnih i ukrasnih predmeta tkanjem, pletenjem i vezom).. *** Strateški izazovi su stvaranje pozitivnog imidţa Opštine, dobre poslovne klime za razvoj malih i srednjih privrednih društava kroz različite vrste investicija, olakšica i podsticaja. Neophodno je podsticati konkurentnost i sve što je inovativno, pomagati privredne subjekte koji idu brţe, pomagati obrazovanje i usavršavanje, uvaţavati interese malih privrednika te podsticati odrţavanje institucionalnog dijaloga izmeĎu vlasti (lokalnih, entitetskih i drţavnih) i malih privrednika u cilju olakšavanja njihovog poslovanja.. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 40 5 POLJOPRIVREDA I NJENI POTENCIJALI Opština predstavlja većim dijelom ruralno podruĉje, a kao takvo ima veliki potencijal za razvoj poljoprivrede. Poljoprivredno zemljište na teritoriji Opštine zauzima ukupnu površinu od 32.834 ha, od ĉega se pod livadama i pašnjacima nalazi 28.232 ha, a pod oranicama i voćnjacima 4.602 ha. Veoma mali broj poljoprivrednih površina se obraĊuje, a najveći dio registrovanih poljoprivrednih gazdinstava proizvodi samo za sopstvene potrebe i nemaju komercijalni karakter. Privredni subjekti koji trenutno egzistiraju na teritoriji Opštine su registrovani za razliĉite poljoprivredne djelatnosti kao što su: gajenje povrća, cvijeća i ukrasnog bilja, uzgoj goveda, proizvodnja mlijeka itd. U ranijem periodu je, na podruĉju Opštine, funkcionisao Centar za unapreĊenje poljoprivrede u brdsko – planinskom podruĉju, koji je posjedovao savremene kapacitete za proizvodnju bezvirusnog sjemena krompira. U Centru su korištene savremene tehnologije proizvodnje bezvirusnog sjemenskog materijala putem primjene tehnike kulture tkiva i kulture meristema. U okviru Centra su bili izgraĊeni potrebni objekti i infrastruktura za primjenu tehnologije proizvodnje “virus free” sjemenskog materijala. U realizaciji ovog projekta su uĉestvovali UNDP i FAO. Najveći dio, gore navedenih, kapaciteta je u proteklih nekoliko godina devastiran, a u 2010. godini je pokrenut postupak steĉaja nad Centrom. MeĊutim, kako u Republici Srpskoj, odnosno BiH ne postoji nijedan ovakav centar, a imajući u vidu znaĉaj ovog projekta za privredni, ekonomski i društveni razvoj šire regije, krajem 2012. godine obezbjeĊeni su svi neophodni zakonski i finansijski preduslovi za ponovno pokretanje Centra. Rad Centra će se odvijati uz punu podršku i saradnju drţavnih i entitetskih vlasti i FAO meĊunarodne organizacije, a njegovom reaktivacijom postiţe se:: 1. Vraćanje prvobitne funkcije Centra (Centar raspolaţe sa laboratorijskim prostorom za proizvodnju ”virus free” sjemenskog krompira, komorama rasta koje mogu primiti 10.000 inicijalnih biljaka, stakleniĉkim prostorom od 510 m2 i kapaciteta 24.000 biljaka u jednom turnusu). Izgradnjom mreţanika površine 8.000 m2 moguće je obezbjediti proizvodnju 750.000 gomolja superelitne kategorije. Ovako proizvedena koliĉina sjemenskog materijala moţe zasijati 18 ha i proizvesti godišnje 360 tona elitnog sjemena krompira). 2. Povećanje poljoprivredne proizvodnje u brdsko-planinskim podruĉjima (sarajevskoromanijska regija) gdje bi se stanovništvo uz proizvodnju sjemenskog i merkantilnog krompira bavilo i proizvodnjom krmnog bilja, jarih ţita i stoĉarstvom, a kao struĉni servis bi sluţio Centar. 3. Obuke, obrazovanje i nauĉno-istraţivaĉki rad u okviru studija na univerzitetima i visokim školama u Republici Srpskoj i regionu, ali i za realizaciju nauĉnih i inovacionih projekata. Kao što je već navedeno, osim proizvodnje krompira, stvorili bi se preduslovi i za proizvodnju nekih sorti strnih ţita, kojima odgovaraju prirodni uslovi naše Opštine. U STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 41 Republici Srpskoj trenutno postoji samo Poljoprivredni institut Republike Srpske koji je stacioniran u Banjoj Luci koji se izmeĊu ostalog bavi i proizvodnjom odreĊenih sorti strnih ţita. Prema informacijama od strane menadţmenta Instituta, njihovi kapaciteti pokrivaju svega 5% od ukupnih potreba trţišta Republike Srpske za raznim sortama strnih ţita. U oblasti ratarstva u Opštini dominiraju proizvodnja krompira i razliĉitih ţitarica (jeĉam, zob i pšenica), ali gledajući postojeće stanje, ne moţe se oĉekivati napredak u ovoj oblasti bez dodatnih ulaganja i podsticaja. Razvoj ratarstva je vezan i za razvoj stoĉarstva, kroz obezbjeĊivanje stoĉne hrane. Da bi se unaprijedilo stanje poljoprivrede potrebno je obezbjeĊivati dodatne subvencije i podsticaje, ali i savremene uslove za proizvodnju. Tu se prije svega misli na proizvodnju kvalitetnog sjemena (krompira), odreĊenih sorti ţita i plasteniĉku proizvodnju povrća. U fazi investicionih ulaganja treba maksimalno podrţati izgradnju plastenika koji bi kasnije bili samoodrţivi jer plasteniĉka proizvodnja povrća na godišnjem nivou, obezbjeĊuje znaĉajno najveći profit, u odnosu na brojne vidove proizvodnje hrane. Treba razmisliti i o proizvodnji odreĊenih vrsta voćkarica kojima naše podneblje odgovara. U današnje vrijeme je sve aktuelnija proizvodnja Aronije (Aronia melanocarpa) biljke (voćkarice) izuzetno ljekovitih svojstava za koju postoji trţište i kod nas i u regionu. Za ovakve i ostale investicije u poljoprivredu, mogu se povući odreĊena podsticajna sredstva na entitetskom nivou18, ali i sredstva koja dodjeljuju ostale Agencije 19 i fondovi. U narednom periodu je potrebno vršiti stalnu edukaciju lokalnog stanovništva o aktuelnim pozivima i podsticajima za koje već ispunjavaju uslove u oblasti poljoprivredne proizvodnje, jer najĉešće zbog neinformisanosti poljoprivrednici Opštine vrlo rijetko apliciraju za njih. Osim aronije, proizvodnja malina u svjeţem i zamrznutom stanju ima dobru perspektivu, naroĉito kada se govori o izvozu. ProizvoĊaĉi malina u BiH izvezli su u 2012-oj godini 122 tone svjeţe maline u vrijednosti od oko 740.000 KM, što je više za 320 odsto nego u 2011oj godini20. Svjeţa i smrznuta malina uglavnom je izvoţena u zemlje EU – Njemaĉku, Sloveniju, Švedsku, kao i u Hrvatsku. Na izvoznim trţištima cijena svjeţe maline raste a smrznute opada, što bi trebalo opredijeliti potencijalne proizvoĊaĉe za veći izvoz svjeţe maline, jer ova vrsta proizvodnje izmeĊu ostalog donosi i relativno brzo vraćanje uloţenih sredstava i daje mogućnost zapošljavanja seoskog stanovništva. Opština moţe pomoći pri podizanju novih nasada malina kroz kapitalna ulaganja, odnosno odreĊenim podsticajima. Proizvodnja malina se moţe stimulisati i u vidu podsticaja proizvodnje po hektaru što bi bilo u skladu sa zahtjevima EU (prema EU BiH je duţna uvesti sistem podrške poljoprivrednoj proizvodnji po hektaru traţi do 2017. godine). Pravilnik o uslovima i naĉinu ostvarivanja novĉanih podsticaja za razvoj poljoprivrede i sela u 2013.godini (www.vladars.net) Gradska razvojna agencija Istoĉno Sarajevo (http://www.rais.rs.ba) 20 Prema podacima Sektora privrede Spoljnotrgovinske komore BiH 18 19 STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 42 Analizom stanja u poljoprivredi evidentirane su sljedeće poteškoće: manje od jedne trećine su komercijalni poljoprivredni proizvoĊaĉi, male površine pod voćem i usjevima, nepovoljna starosna struktura (staro stanovništvo), zastarjela mehanizacija, nedostatak preciznih podataka o broju gazdinstava, neaţurirani statistiĉki podaci, usitnjeni posjedi, slaba organizovanost – udruţivanje poljoprivrednih proizvoĊaĉa, nedostatak brenda i neinstitucionalizovan otkup. Lokalna vlast dalji razvoj poljoprivrede vidi u usmeravanju resursa na podsticaje u ovoj oblasti. Potrebno je osnovati zadrugu21 koja će aktivno djelovati i okupljati zainteresovane poljoprivrednike za proizvodnju, koja će biti mjesto gdje će se vršiti stalne edukacije i razmjena znanja i iskustava, ali i mjesto gdje će se vršiti organizovani otkup poljoprivrednih proizvoda, ĉajeva i ljekovitog bilja od lokalnog stanovništva. U cilju boljeg organizovanja individualnih poljoprivrednih proizvoĊaĉa potrebno je formirati udruţenje koje bi partnerskim odnosom sa lokalnom vlašću radilo na unapreĊenju poljoprivredne proizvodnje i podsticanju proizvoĊaĉe da koriste sve povoljnosti u ovoj oblasti. Veliku ulogu ima i stalna edukacija o dostupnim sredstvima i podsticajima u oblasti poljoprivrede koja su u dosadašnjem periodu sporadiĉno korištena od strane malih poljoprivrednih proizvoĊaĉa iz Opštine. Razvoj poljoprivrede Opštine će se postići ostvarivanjem sljedećih ciljeva: 5.1 institucionalna podrška (povezivanje) poljoprivrednih proizvoĊaĉa (zadruge, edukacija), infrastruktura (seoski putevi, navodnjavanje, odvodnjavanje), razvoj organske proizvodnje hrane22 i standardizacija autohtonih proizvoda sa geografskim porijeklom i specifiĉnim kvalitetom, stakleniĉka i plasteniĉka proizvodnja, formiranje centra za kompletnu logistiku poljoprivredi u cilju usmjeravanja na vrstu proizvodnje do marketinga i plasmana na trţištu, podrška formiranju udruţenja i asocijacija proizvoĊaĉa, proizvodnja voća, posebno jabuĉastog i sitnog voća, za stonu potrošnju, preradu i izvoz i proizvodnja, sakupljanje i prerada ljekovitog bilja. Stoĉarska proizvodnja Kao grana poljoprivrede, stoĉarstvo je veoma vaţno za budući razvoj Opštine. Osnov za razvoj stoĉarstva je i posjedovanje zemljišta u vlasništvu. Poljoprivrednici u Opštini posjeduju 23.526 ha ili 71% od ukupnog poljoprivrednog zemljišta. 21 22 U skladu sa Zakonom o poljoprivrednim zadrugama Sl. Glasnik Republike Srpske broj 073/08, 106/09 i 078/11. U skladu sa Zakonom o organskoj proizvodnji hrane Sl. Glasnik Republike Srpske broj 075/04 i 071/09. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 43 Tabela 10. Pregled stoĉnog fonda koji se nalazi u individualnom sektoru Godina Konji Goveda Krave Ovce Svinje Perad 1990. 1.280 10.820 5.800 54.000 1.200 14.000 2008. 500 3.500 2.800 30.000 500 10.000 Tabela 11. Otkup mlijeka od individualnih proizvoĊaĉa 1990. god. 4.500 - 5.000 litara mlijeka dnevno 2008. god. 4.100 litara mlijeka dnevno Na podruĉju Opštine ne postoji ni jedan pravni subjekt koji se bavi stoĉarstvom i sve se zasniva na individualnim domaćinstvima. „Mljekara“ d.o.o. Sokolac posjeduje kapacitete za preradu 5.000 litara mlijeka dnevno, ali su kapaciteti neiskorišteni, jer se ovo privredno društvo uglavnom bavi otkupom mlijeka za druge, odnosno ne bavi se njegovom preradom. Da bi se poboljšalo ovo stanje neophodno je uspostaviti organizovan otkup mlijeka, a kroz javno-privatno partnerstvo unaprijediti rad postojećih pogona i planirati proširenje proizvodnje. Romanija je, u prijeratnom periodu, bila poznata po visokom kvalitetu mlijeka i mlijeĉnih proizvoda individualnih proizvoĊaĉa. Naţalost, danas ova regija nenudi nikakve proizvode sa dodanom vrijednošću osim sirovog mlijeka. Uz projektni pristup i pomoć entitetskih i lokalnih vlasti moguće je razviti proizvodnju brendiranog – dimljenog romanijskog kajmaka kojeg u slobodnoj prodaji gotovo da i nema. Razlog za to je što se iskljuĉivo proizvodi za vlastite potrebe i za pojedinaĉne kupce po porudţbini, odnosno nema organizovane proizvodnje i plasmana. Da bi se domaći proizvod mogao plasirati na trţište, potrebno ga je brendirati i zaštititi geografsko porijeklo. Zbog toga će se planirati odreĊeni podsticaji, kako bi se domaći proizvoĊaĉi prije svega obuĉili o procesu brendiranja kajmaka i drugih proizvoda (primjer sa Zlatibora), nakon ĉega bi se moglo ozbiljnije pristupiti pokretanju proizvodnje, ĉime bi se povećalo i samozapošljavanje uz podršku lokalne vlasti. Paralelno sa razvojem proizvodnje mlijeka i mlijeĉnih proizvoda, potrebno je razvijati stoĉarstvo kao karakteristiĉnu poljoprivrednu granu ovih prostora. Razvoj stoĉarske proizvodnje na bazi raspoloţivih agroekoloških potencijala je uslovljeno proizvodnošću ţivotinja i njihovim brojnim stanjem. Radi toga je nuţno izvršiti obiljeţavanje svih ţivotinja, formiranje proizvodno trţnih farmi, te poslovno povezivanje proizvoĊaĉa mlijeka i mesa sa preduzetnicima koji se bave otkupom ovih proizvoda. Prva organizaciono-tehniĉka mjera u govedarstvu, pored markiranja grla, je formiranje novih odnosno revitalizacija postojeće farme krava, koja će po svojoj graĊevinsko-tehnološkoj koncepciji i funkcionalnosti, postati trajna jedinica za trţnu proizvodnju kvalitetnog mlijeka po kriterijumima evropskih standarda. Razvoj farmi krava neminovno vuĉe za sobom i razvoj STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 44 proizvodnje dovoljnih koliĉina kabaste hrane na oranicama u okviru same farme, pa bi osnivanje novih ili revitalizacije postojeće farme krava zahtijevalo i intenziviranje proizvodnje kabaste hrane. Trenutna situacija u Opštini je takva da preraĊivaĉki kapaciteti mesa ne rade. U 2009. godini na podruĉju Opštine uzgojeno 21.500 jagnjadi, što je ravno proizvodnji od 376 tona jagnjećeg mesa. Ovĉarska proizvodnja je takoĊe, znaĉajna grana stoĉarstva na romanijskom podruĉju, ali opet, mahom za potrebe individualnih domaćinstava. Eksploatacija ovaca uglavnom sluţi za proizvodnju mesa i djelimiĉno mlijeka. U prethodnom dijelu 23 je ukazano na potrebu uvezivanja lokalnog stanovništva i privrednog društva „FATES“ a.d. Sokolac, zbog mogućnosti otkupljivanja vune kao jednog od dodatnih vidova zarade. Ţivinarstvo je grana stoĉarstva koja je nije znaĉajno razvijena u Opštini. Od svih vrsta domaćih ţivotinja, ţivinarstvo posjeduje superiorno najveću reproduktivnu sposobnost, što je pored ostalih prednosti ĉini vrlo profitabilnom granom, sa izuzetno brzim obrtom kapitala (u biološkoj proizvodnji), logiĉno u odnosu na druge vidove proizvodnje putem domaćih ţivotinja. Meso peradi je danas, a sigurno i u perspektivi, jedan od najjeftinijih izvora (pored ribe) animalnog proteina, visokih biotinskih performansi, pa će taj proizvod i dalje zadrţati svojevrsnu socijalnu komponentu u ishrani naše populacije. Iz tog razloga je potrebno usmjeriti razvoj stoĉarstva Opštine i u pravcu osnivanja mini ţivinarskih farmi koje će se baviti proizvodnjom jaja i mesa za potrebe stanovništva. 23 Vidi Poglavlje o tekstilnoj industriji. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 45 5.2 Proizvodnja meda Romanijski med je postao prepoznatljiv zahvaljujući individualnom radu pojedinih medara sa ovih prostora. Kada je rijeĉ o razvoju ove proizvodnje, treba uoĉiti da postoje znaĉajni uslovi, koji nisu dovoljno iskorišćeni. U tom pravcu, potrebno je preduzeti niz koraka na implementaciji programa koji će proizvodnju meda i proizvoda od meda podići na viši nivo, te omogućiti efikasnu marketinšku prezentaciju, a samim tim i kvalitetnije finansijske efekte za sve proizvoĊaĉe. U 2009. godini pĉelari su sa svojih 2.500 pĉelinjih društava proizveli 35.000 kg meda. Udruţenje pĉelara “Glasinac“ se bavi organizovanom proizvodnjom meda i ostalih pĉelinjih proizvoda. U perspektivi, pĉelarstvo je grana kojoj treba posvetiti posebnu paţnju, prvenstveno zbog toga što se veliki broj populacije, uz adekvatnu edukaciju, moţe baviti ovom proizvodnjom i tako sticati dohodak. *** Postoje neiskorišteni potencijali za razvoj ratarstva, povrtlartsva i stočarstva kroz jedna organizovan i planski pristup. Podsticanje proizvodnje i stvaranje strukture komercijalnih gazdinstava koja će odgovarati potrebama moderne trţišne ekonomije nameće se kao jedan od strateških ciljeva u razvoju Opštine. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 46 6 TURIZAM I NJEGOVI POTENCIJALI Turizam je djelatnost sa najvećom stopom rasta u svijetu. U poslednjih dvadeset godina stopa rasta turizma je dva puta veća od stope rasta bruto društvenog proizvoda24. Posebna je vrijednost turizma u podsticaju manje razvijenih podruĉja kao što je opština Sokolac. Turizam je izvoz kod kuće. Pri tome, prodaje se ono što se ni na koji drugi naĉin ne bi moglo prodati (priroda, istorijski spomenici, kultura, domaća kuhinja, zabava i dr.). Robe i usluge se ne otpremaju u inostranstvo, po njih dolaze kupci iz inostranstva. Tu je upravo posebna vrijednost i poseban ekonomski znaĉaj turizma za razvoj manje razvijenih opština. Turizam je jedna od privrednih grana koja, ukoliko se uloţi dovoljno truda, moţe biti pokretaĉ privrednog razvoja Opštine. Zahvaljujući oĉuvanoj ţivotnoj sredini i prirodnim karakteristikama, podruĉje Opštine ima veoma dobar potencijal za razvoj lovnog, ribolovnog, seoskog, planinskog, eko i etno turizma.. Do sada je preduzeto veoma malo aktivnosti u pogledu razvoja turizma i to mahom od strane Planinarsko skijaškog društva „Glasinac“. Ove aktivnosti su bile usmjerene uglavnom ka ureĊenju planinarskih puteva, staza, izvora i prilaza planinskim vrhovima Romanije. Jedna od najinteresantnijih je staza koja vodi od Crvenih Stijena do pećine Starine Novaka. U cilju promocije turizma Opštine, JP “Info centar“ Sokolac je u julu 2010. godine izdao je publikaciju „Vodiĉ kroz opštinu Sokolac – Znamenitosti zaviĉaja“ gdje je predstavio sve mogućnosti i kapacitete Opštine. U toku 2012. godine Opština je osnovala i turistiĉku organizaciju. MeĊutim, da bi se turistiĉki resursi Opštine stavili u funkciju, neophodno je realizovati brojne aktivnosti u budućnosti, a neke od njih su izgradnja razliĉito kategorisanih smještajnih kapaciteta (naroĉito za seoski turizam), neophodne infrastrukture, zatim stalna promociju turizma Opštine putem sajta turistiĉke organizacije i promotivnog materijala, edukacija lokalnog stanovništva o prednostima i mogućnostima koje pruţa seoski turizam, uslovima za kategorizaciju seoskih domaćinstava itd. Da bi ruralni/seoski turizam zaţivio na ovom podruĉju treba formirati asocijaciju seoskih domaćinstava koja pruţaju turistiĉke usluge, uvoditi mjere stimulacije investiranja, te agresivnije promovisati ruralni turizam Opštine. Snaţniji razvoj seoskog turizma mogao bi 24 Strategija razvoja turizma Republike Srpske 2011-2020 (www.vladars.net) STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 47 se ostvariti po modelu etnosela, visokog kvaliteta turistiĉkog proizvoda i turistiĉkih usluga (Romanijsko etnoselo). TakoĊe, je potrebno izgraditi jedan zajedniĉki kapacitet tj. prodajno mjesto na atraktivnoj lokaciji (npr: Romanijsku kuću - kolibu na Romaniji) gdje bi se prodavali poljoprivredni proizvodi kao i suveniri, s tim što je veoma bitno da se kreira sopstveni suvenir koji će biti prepoznatljiv i kolekcionarski zanimljiv turistima. Romanijska kuća, pored postojećeg restorana „Romanija“, koji je takoĊe izgraĊen u etno stilu, treba da bude poĉetna konstrukcija izgradnje etno sela na platou Ravne Romanije. Izgradnjom etno sela, napravio bi se kvalitetan turistiĉko – ugostiteljski kompleks kao preduslov za razvoj razliĉitih vrsta turizma ove regije. U saradnji sa, gore pomenutim, planinarskim društvom potrebno je urediti još planinarskih staza, staza za planinski biciklizam, podrţati planinarsku manifestaciju na Romaniji, pokrenuti projekat izgradnje planinarskog doma u blizini Crvenih Stijena. Promocija naših planina kao destinacija zimskog i ljetnjeg turizma se nameće kao neophodnost jer je u Strategiji razvoja turizma Republike Srpske, kao kljuĉni element razvoja sportskoavanturistiĉkog turizma prepoznata planina Romanija što treba iskoristiti i privući investicije u skladu sa strateškim ciljevima. Neophodno je izvršiti rekonstrukciju i adaptaciju hotela „Romanija“, odnosno pokušati pronaći investitore, koji bi zajedno u saradnji sa lokalnom vlastima izvršili neophodna ulaganja. Adaptacijom i rekonstrukcijom hotela, obezbijedili bi se potrebni smještajni kapaciteti, koji bi istovremeno sluţili i pripremama sportista. Hotel “Karavan“ u Podromaniji, takoĊe raspolaţe izuzetno dobrim smještajnim kapacitetima: restoranom, salama i kuhinjom i kao takav predstavlja potencijal na ĉije kvalitetne usluge se moţe raĉunati. Prepoznate prepreke razvoju turizma Opštine su: - neizgraĊenost infrastrukture – u prvom redu saobraćajnica, nepostojanje pratećih turistiĉkih sadrţaja – hotelski ili drugi vidovi smještaja, informacioni punktovi, trgovaĉki sadrţaji, nedovoljno razvijena svijest o znaĉaju oĉuvanja kulturno-istorijskog nasljeĊa kod lokalnog stanovništva, neuvezanost takozvanog aktivnog ambijenta, manifestacija i nematerijalne komponente kulturnog i istorijskog nasljeĊa, slaba prohodnost i dostupnost destinacijama tokom zimskog dijela godine i slab marketing. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 48 Niz objekata ugostiteljskog tipa (Etno - galerija “Ognjište“ u Bjelosavljevićima, Etno kompleks “Kum” u Kazanima i Eko - rekreativni centar u selu Kusaĉe koji je u izgradnji) uraĊeni po visokim standardima ugostiteljske ponude u Opštini predstavljaju relevantne pokazatelje postojanja resursa spremnih da zadovolje potrebe razvoja tranzitnog turizma ovog podneblja. *** Razvoj turizma Opštine je jedna od mogućnosti smanjenja nezaposlenosti i siromaštva, te pokretanja privrednog razvoja i investicionih ulaganja. Potencijali za seoski, etno, planinarski, sportski i vjerski turizam postoj. Realizacijom planiranih aktivnosti iz ove oblasti moţe se zaokruţiti jedna kvalitetna etno-kulturno-istorijska turistička ponuda romanijske regije koja je veliki turistički potencijal Grada Istočnog Sarajeva i Republike Srpske. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 49 7 PREGLED STANJA I KRETANJA NA TRŢIŠTU RADA Poĉev od 2004. godine, Zavod za zapošljavanje Republike Srpske svakodnevno biljeţi porast broja nezaposlenih lica. Za period od osam godina broj nezaposlenih lica (razliĉitih obrazovnih profila) se povećao sa 1.367 na 2.231.. Tabela 12: Broj nezaposlenih za period 2004-2011. godina Godina 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Broj nezaposlenih 1367 1547 2206 2014 1991 2167 2121 2231 Prema kvalifikacionoj strukturi prikazanoj na Grafikon 2, broj nezaposlenih lica varira u zavisnosti od stepena obrazovanja. Polukvalifikovani radnici i lica sa trogodišnjim visokim obrazovanjem lakše pronalaze zaposlenje. U Opštini nema nezaposlenih evidentiranih magistra i doktora nauka.. Grafikon 2. Broj nezaposlenih lica po stepenu obrazovanja 900 800 700 600 500 400 2008 300 2009 200 2010 100 2011 0 Master 300 ECTC VSS 240 ECTS VSS 180 ECTS VŠS VKV SSS KV PK – NSS NKV STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 50 Broj zaposlenih lica takoĊe biljeţi negativan trend (vidi Grafikon 3). Broj zaposlenih u akcionarskim društvima se konstantno smanjuje, dok se u dioniĉarskim društvima broj zaposlenih lica povećavao do 2007-e godine od kada ima negativan trend. Javna, drţavna preduzeća i radnje neznatno povećavaju broj zaposlenih, odnosno imaju pozitivan trend25. Grafikon 3. Broj zaposlenih lica 1400 А.Д. A.D. 1200 Д.О.О. D.O.O. 1000 800 Јавна Javnaи iдржавна drţavna предузећа preduzeća 600 Радње Radnje 400 Zadrugeи iудружења Задруге udruţenja 200 Ustanoveиiоргани organi Установе uprave управе 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 25 Većina podataka je dobijena od APIF-a, kome su navedeni oblici organizovanja dostavili završne raĉune, a odreĊeni broj podataka dobijen je direktnim putem. Imajući u vidu ĉinjenicu da neka preduzeća, ustanove i organi ne dostavljaju završne raĉune APIF-u, kao što su AD “Telekom Srpske” RJ Sokolac, “Pošte Srpske” a.d RJ Sokolac, banke, osiguravajuća društva, te ustanove i organi uprave koji završne raĉune podnose nadleţnim ministarstvima, oni nisu ukljuĉeni u ovu analizu. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 51 8 PREGLED STANJA I KRETANJA U OBLASTI DRUŠTVENOG RAZVOJA 8.1 Obrazovanje Obrazovanje je osnovno ljudsko pravo zagarantovano Ustavom Republike Srpske i Ustavom BiH. Ostvarenje ovog prava je od presudnog znaĉaja za razvoj društva u cjelini, pa time i lokalne zajednice. Kljuĉan element prava na obrazovanje je obavezno, besplatno, osnovno obrazovanje. Savremene tendencije u svijetu idu ka uvoĊenju elementa obaveznosti u sistem srednjeg obrazovanja, te je u tom smislu neophodno povećati broj stanovnika koji ima završena oba nivoa obrazovanja i smanjiti broj djece koja napuštaju osnovno, obavezno obrazovanje. U Opštini, djelatnost obrazovanja ostvaruje se kroz predškolsko, osnovno, srednje i visoko obrazovanje. 8.1.1 Predškolsko obrazovanje i vaspitanje Na podruĉju Oštine egzistira Javna ustanova za predškolsko vaspitanje i obrazovanje. Kapacitet ove ustanove je 146 djece. Prije rata ustanovu je pohaĊalo 120 polaznika, a u posljednjih 15 godina primjetan je trend opadanja broja djece. Razlozi su višestruki, a meĊu najznaĉajnije izdvajaju se negativna stopa prirodnog priraštaja (pad nataliteta), pad ţivotnog standarda porodica i odlazak šestogodišnjaka u sistem reformisanog osnovnog obrazovanja (prelazak na devetogodišnje obrazovanje). Predškolsko vaspitanje i obrazovanje trenutno pohaĊa 46 djece i to u tri grupe: a) jasliĉka koja broji 11 djece, b) mlaĊa koja broji 17 djece, i v) starija koja broji 18 djece. Troškovi ishrane na godišnjem nivou za 10-oro djece iznose 2.500,00 KM. U Ustanovi je zaposleno 12 radnika i to: profesor pedagogije i psihologije sa visokim obrazovanjem (direktorica), vaspitaĉica sa višim obrazovanjem (vaspitaĉica u starijoj grupi), pet medicinskih sestara sa srednjim obrazovanjem (vaspitaĉice u jasliĉkoj i mlaĊoj grupi), raĉunovodstveni tehniĉar sa srednjim obrazovanjem, dva KV kuvara, dva NK higijeniĉara i jedan volonter. Najveći problem, u radu Ustanove, predstavlja nedostatak kvalifikovanog kadra, odnosno nepostojanje zadovoljavajuće vrste i nivoa obrazovanja kod zaposlenih. Naime, Zakonom o predškolskom vaspitanju i obrazovanju („Sluţbeni glasnik Republike Srpske“ br. 119/08 i 1/12) predviĊa se da svi vaspitaĉi u predškolskim ustanovama moraju posjedovati odgovarajući nivo visokog obrazovanja, a krajnji rok za to je 26.12.2014. godine. Osim toga, u Ministarstvu prosvjete i kulture Republike Srpske je u proceduri donošenje Pravilnika o vrsti struĉne spreme zaposlenih u predškolskim ustanovama kojim će biti propisani bliţi uslovi u pogledu vrste visokog obrazovanja, no ono što je sigurno jeste da će to biti vaspitaĉko zvanje. U tom smislu, Ustanova se već sada suoĉava sa velikim problemom nemogućnosti dodatnog obrazovanja pet zaposlenih medicinskih sestara jer iste već sada ne mogu zadovoljiti niti jedan od uslova propisanih u pogledu vrste i nivoa struĉne STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 52 spreme. Dakle, trenutno samo jedan zaposleni ispunjava sve navedene uslove za rad u Ustanovi, dok za jednu vaspitaĉicu (sa višim obrazovanjem) još uvijek nije kasno za sticanje visokog obrazovanja; ostale zaposlene ne mogu ispuniti propisane uslove do isteka roka. Drugi problemi odnose se na nedostatak didaktiĉkog materijala i bolje i ljepše vanjsko ureĊenje, te zamjenu preostalog dijela krova na objektu. Obaveza pribavljanja didaktiĉkog materijala leţi na Ministarstvu prosvjete i kulture Republike Srpske, a ovaj organ to opet, moţe uĉiniti samo ukoliko raspolaţe sa dovoljno sredstava za sve predškolske ustanove u Republici Srpskoj, što trenutno nije sluĉaj. 8.1.2 Osnovno obrazovanje U prijeratnom periodu na podruĉju Opštine izvodila se nastava u jednoj centralnoj školi u Sokocu i devet podruĉnih škola od kojih su ĉetiri bile osmorazredne sa ukupno 1.652 uĉenika. Danas se nastavni proces u osnovnom obrazovanju izvodi u tri objekta centralne škole i u dvije podruĉne škole - u Kneţini i na Ravnoj Romaniji. Tabela 13. Broj upisanih Ċaka (2007-2012) 2007/08 2008/09 2009/10 2010/11 2011/12 2012/13 1.151 1.102 1.062 1.006 974 945 Kao što se moţe vidjeti iz tabele, primjetan je drastiĉan pad broja upisane djece iz godine u godinu. Razlozi su pad nataliteta koji je problem generalno u cijeloj Bosni i Hercegovini i Republici Srpskoj (u posljednjih pet godina Republika Srpska je siromašnija za 14.060 osnovaca), kao i migracije stanovništva, odnosno odlazak mladih iz manjih, nerazvijenih opština u veće gradove. Posledice su brojne i veoma negativne, a one koje će se prvo osjetiti jeste smanjenje potrebe za nastavnim kadrom, tj. smanjenje broja radnih mjesta u školi. U školi je zaposleno ukupno 87 radnika i to: 52 radnika sa visokim obrazovanjem, 17 radnika sa višim obrazovanjem, 3 radnika sa srednjim obrazovanjem, 2 KV radnika i 13 PK radnika. U pogledu strukture nastavnog kadra uoĉen je problem sa nedostatkom nastavnika fizike. Podruĉne škole u Kutima i Donjim Drapnićima su u funkcionalnom stanju, ali naţalost, nisu aktivne jer ne postoji potreba za organizovanjem nastave u njima. Kada je u pitanju centralna škola, postoje problemi u pogledu infrastrukture i opreme u školi. U pogledu ispunjenosti uslova propisanih Zakonom o srednjem obrazovanju i vaspitanju („Sluţbeni glasnik Republike Srpske“ br. 74/08, 106/09 i 104/11) te Uredbom o pedagoškim standardima i normativima za osnovno obrazovanje i vaspitanje („Sluţbeni glasnik Republike Srpske“ br. 51/11), objekat škole ne zadovoljava propisane standarde u pogledu same zgrade objekta, fiskulturne sale, biblioteke sa ĉitaonicom niti u pogledu prostorija za produţeni boravak. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 53 Ministarstvo prosvjete i kulture je u toku 2009. i 2010. godine izgradilo nekoliko novih osnovnih škola, te izvršilo sanaciju i rekonstrukciju nekoliko škola i fiskulturnih sala, a sredstva za ove namjene izdvajana su iz Razvojnog programa Republike Srpske. S obzirom da je srednje obrazovanje u nadleţnosti Republike Srpske, u cilju sanacije i rekonstrukcije, kao i opremanja škola, Opština bi trebala uputiti zahtjev ministarstvu kako bi se moglo planirati izdvajanje materijalno-finansijskih sredstava za ove namjene. Nastava se odvija po vaţećem Nastavnom planu i programu Republike Srpske za devetogodišnje osnovno obrazovanje. Nastavni plan i program pretrpio je promjene uvoĊenjem zajedniĉkih jezgara, naroĉito u nastavnim sadrţajima istorije i srpskog jezika. Uvedeni su savremeni oblici rada u nastavi (interaktivni oblik rada) i nove metode te nastava iz informatike i engleskog jezika od trećeg razreda osnovne škole. U svrhu ostvarivanja savremenih oblika nastave i usavršavanja vaspitno-obrazovnog procesa, neophodno je povremeno obnavljati nastavnu opremu i uĉila, obnavljati fond knjiga za lektiru i na druge naĉine obezbjeĊivati materijalno – finansijsku podršku kako bi se nastava u školi odvijala u skladu sa savremenim tendencijama i standardima u osnovnom obrazovanju. 8.1.3 Srednje obrazovanje Prva srednjoškolska ustanova u Sokocu poĉela je sa radom 1961. godine kada je osnovana Gimnazija. Do 2012. godine, srednja škola je radila pod imenom Srednja škola Sokolac, a na osnovu Odluke Vlade Republike Srpske od 05.07.2012. godine promijenila je naziv u Srednjoškolski centar „Vasilije Ostroški“ Sokolac. Ova ustanova obuhvata sljedeće struke: a) gimnaziju - opšti smjer, Šumarstvo i obradu drveta – smjer šumarski tehniĉar i smjer tehniĉar za obradu drveta. Tabela 14. Broj Ċaka upisanih u SŠC „Vasilije Ostroški“Sokolac (2007-2012) Struka 2007/08 2008/09 2009/10 2010/11 2011/12 2012/13 Gimnazija 445 445 464 436 435 405 Šumarstvo i obrada drveta 129 189 159 184 192 171 UKUPNO 574 634 623 620 627 576 U SŠC je ukupno zaposleno 66 radnika i to: 51 zaposleni sa visokim obrazovanjem, 3 sa višim obrazovanjem, 7 sa srednjim obrazovanjem i 5 NK radnika. Uzrokovana opštom recesijom, padom proizvodnje, gašenjem proizvodnih pogona i radnih mjesta na teritoriji Opštine u posljednjih nekoliko godina sve je oĉiglednija pojava viška kadrova sa srednjim obrazovanjem šumarske struke. Zbog toga se nameće pitanje reforme, odnosno izmjene nastavnog plana i programa koji se obrazuje u SŠC na naĉin da se šumarstvo zamijeni nekim deficitarnim zanatima u Opštini, kao što su automehaniĉari, STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 54 vodoinstalateri i drugi. Da bi se to uĉinilo, neophodno je prikupiti podatke o deficitarnim zanimanjima u Opštini, a zatim zahtjev za izmjenom uputiti nadleţnom resornom ministarstvu. 8.1.4 Visoko obrazovanje Na teritoriji Opštine od 2007. godine radi Visoka škola za usluţni biznis. Ova visokoškolska ustanova u privatnom vlasništvu nudi studentima sljedeće trogodišnje i ĉetvorogodišnje, licencirane studijske programe: menadţment u sportu, turizmu, javnoj upravi, poslovnoj informatici, bezbjednosti, preduzetniĉkoj ekonomiji (biznisu) i poslovnim finansijama, diplomirani politikolog – smjer nacionalna bezbjednost i diplomirani pravnik, smjer upravni poslovi. Škola je prva, samostalna visokoškolska ustanova u istoriji Opštine. Osim osnovnog cilja obrazovanja u Školi, a to je - da studentima omogući sticanje znanja, vještina i kompetencija za rad u atraktivnim i savremenim profesijama, da ih pripremi za samostalan rad u struci i da im omogući da postanu konkurentni na trţištu rada, Škola igra znaĉajnu ulogu u razvoju Opštine. Naime, umjesto da mladi odlaze u velike gradove i u susjedne drţave odakle se ĉesto, voĊeni boljim uslovima ţivota i većim mogućnostima za zaposlenje nikada ne vrate, Škola im kroz atraktivne i relativno kratke programe visokog obrazovanja omogućava da steknu kvalitetno visoko obrazovanje. Kako je Strategijom razvoja Škole planirano povezivanje sa privrednim subjektima u Opštini i obavljanje struĉne prakse studenata, Škola će studentima na taj naĉin omogućiti upoznavanje sa svijetom rada, sticanje iskustva i vještina i lakše zapošljavanje u Opštini nakon završetka studija. Zakljuĉivanjem sporazuma o saradnji sa univerzitetima iz Republike Srpske, Škola je studentima koji to ţele omogućila nastavak studija na drugom ciklusu na univerzitima sa kojima ostvaruje saradnju. 8.2 8.2.1 Kultura Ustanova za kulturu Ustanova za kulturu „Pero Kosorić“ Sokolac u skladu sa svojom poslovnom politikom zasnovanom na principu intra, inter i multikulturalnosti, predstavlja instituciju kulture maksimalno otvorenu za plasiranje kulturnog proizvoda nastalog na podruĉju lokalne zajednice i šire, uz stvaranje kreativnog prostora za uĉešće drugih i drugaĉijih kulturnih grupa i stvaralaca iz razliĉitih oblika umjetnosti. Po principu zaštite i promovisanja tradicionalnih vrijednosti i kulturoloških specifiĉnosti podneblja, Ustanova je otvorena za ostvarivanje konstruktivnih partnerskih odnosa sa institucijama, organizacijama i udruţenjima koji se bave kulturnom djelatnošću u sklopu izrade i prezentacije zajedniĉkih proizvoda kulture (OO SPKD ''Prosvjeta'' Sokolac, Udruţenje potomaka i poštovalaca solunskih dobrovoljaca 1912.-1918. godine, SUBNOR-OO Sokolac, Knjiţevni klub ''Romanija'' Sokolac, UG ''Aurora'' Sokolac, KUD ''Romanijska luĉa'' i sl.). U okviru STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 55 djelatnosti Ustanove, već 15 godina se tradicionalno organizuju i obiljeţavaju sljedeće manifestacije: 1. „Dani Svetosavlja“ – (januar) 2. „Proljećne sveĉanosti“ (objedinjene dvije komplementarne manifestacije - aprilmaj), 3. „Gospojinske veĉeri kulture“ – (od 10. do 28 .avgusta), 4. „Dani ostvarivanja djeĉijih prava i ţelja“ (proširena manifestacija "Nedjelja djeteta" - oktobar – novembar), 5. "Nikoljdanske sveĉanosti“ (18. i 19. decembar) i 6. "Dani djeĉije radosti" (kraj decembra – prva polovina januara naredne godine). 8.2.2 Dom kulture Prostorno-tehniĉki resursi nekadašnjeg Doma kulture u Sokocu uništeni su u poţaru drastiĉnih razmjera, nastalom na susjednim objektima Zanatskog centra, u noći izmeĊu 30. i 31. jula 2011. godine. Kao posljedica ovog nesrećnog dogaĊaja, onemogućeno je funkcionisanje ne samo Ustanove za kulturu, nego i drugih ustanova (osnovne i srednje škole) kao i niza udruţenja koji su se, u pogledu realizacije svojih programskih aktivnosti, oslanjali na Ustanovu. Ove ustanove i udruţenja graĊana su, naime uništeni prostor Doma kulture koristili kao mjesto za javno prezentovanje svojih kulturnih proizvoda (akademije, priredbe, edukativne radionice, kreativne art-radionice, performanse, godišnje nastupe, koncerte i priredbe, knjiţevne susrete, pjesniĉke veĉeri i sl.) Struĉna komisija za utvrĊivanje stanja statiĉnosti objekta Doma kulture je, nakon izvršenog pregleda, zakljuĉila je da zidine objekta nisu oštećene i da bi se u tom smislu postojeći objekat (koji je više od ĉetrdeset godina sluţio svojoj svrsi) mogao rekonstruisati, sanirati i revitalizovati. U cilju stvaranja uslova za osposobljavanje višenamjenskog aktivnog radnog prostora za rad sekcija, kreativnih radionica i odrţavanje javnih kulturnih dogaĊaja sa manjim brojem posjetilaca, saniran je ulazni dio objekta (prostor na spratu), iznad koga je uraĊen krovni pokrivaĉ i izvršene su odreĊene izmjene zateĉenog ambijenta. Time su već uraĊeni konkretni pomaci u svrhu revitalizacije prostora Doma kulture. 8.2.3 Kulturno umjetniĉko društvo „Luĉa“ Kulturno umjetniĉko društvo „Luĉa“ je osnovano 1974. godine i trenutno broji oko 300 ĉlanova, uglavnom mladih od 7 do 30 godina. Društvo se sastoji od folklorne, muziĉke i pjevaĉke sekcije. Folklorna sekcija je podjeljena u 4 grupe i to: prvi, drugi (pripremni), djeĉiji ansambl i sekcija veterana. U društvu djeluje orkestar koji je najbrojniji na ovim prostorima. Ĉlanovi ovog društva uĉestvuju na mnogim vaţnim meĊunarodnim smotrama i festivalima u zemlji i inostranstvu (Srbija, Njemaĉka, Grĉka, Poljska), gdje predstavljaju opštinu Sokolac u najboljem svijetlu i gdje se njihov rad i zalaganje uvijek ocjenjuje STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 56 najvećim ocjenama. U organizaciji društva svake godine se na podruĉju opštine dešavaju dvije izuzetno znaĉajne kulturne manifestacije: 1. Godišnji koncert povodom slave društva Sv. Simeona Mirotoĉivog (26. februar); 2. Festival folklora u oviru Ilindanskih sveĉanosti (2. avgust). Ĉlanovi KUD „Romnanijska Luĉa“ su takoĊe uĉesnici svih kulturnih dešavanjima koja se organizuju u toku godine na podruĉju opštine Sokolac. 8.2.4 Pozorište i bioskop U skladu sa globalnim Godišnjim programom rada Ustanove definisanim 1998. godine, jedna od programskih oblasti djelovanja Ustanove je razvoj pozorišne djelatnosti. Na osnovu višegodišnjeg kontinuiranog rada na razvoju ove oblasti, u sklopu Ustanove djeluju Dramsko-recitatorska i Pozorišna sekcija, koje su u proteklom periodu promovisale rezultate svoga rada kroz znaĉajan broj javnih nastupa u Opštini i šire, ukljuĉujući i nastupe na festivalima djeĉijeg stvaralaštva u BiH. Oslanjajući se na ĉinjenicu da na podruĉju Opštine postoji znaĉajan potencijal koji se ogleda u mladim, talentovanim ljudima zainteresovanim za pozorišni kreativni izraz, Ustanova je 2000. godine, u saradnji sa Ljubom Boţovićom, profesorom glume na Muziĉkoj akademiji u Univerziteta u Istoĉnom Sarajevu, formirala Dramski studio. Iako u ogromnim problemima zbog nedostatka finansijskih sredstava i prostornih uslova za rad, Dramsko-recitatorska i Pozorišna radionica i dalje aktivno rade zahvaljujući uĉešću radnika Ustanove sa svojim kreativnim sposobnostima, iskustvu i izgraĊenim vještinama u implementaciji projekata u partnerstvu sa OCD/NVO u lokalnoj zajednici (UG ''Aurora'' i Udruţenje za pomoć licima sa posebnim potrebama ''Podrška'' Sokolac). Rekonstrukcijom i revitalizacijom izgorjelog objekta Doma kulture, stvorili bi se i uslovi za otvaranje bioskopa u Sokocu. Obzirom da je od posljedica poţara samo (djelimiĉno) saniran ulazni dio objekta, kino-dvorana, ĉiji je krovni pokrivaĉ potpuno izgorio u poţaru trenutno je potpuno van funkcije. 8.2.5 Narodna biblioteka Narodna biblioteka Sokolac osnovana je 1949. godine. Ima šest zaposlenih radnika, tri sa višim obrazovanjem, dva sa srednjim obrazovanjem i jednog NK radnik. Biblioteka je smještena na prostoru od 126 m2 i posjeduje 26.000 monografskih publikacija, 587 serijskih publikacija, 503 knjige iz zaviĉajne zbirke i 107 serijskih publikacija. Knjiţni fond biblioteke koristi 1.134 lica. Biblioteka se finansira iz budţeta Vlade RS i budţeta Opštine. Problemi u radu Narodne biblioteke uslovljeni su nedostatkom finansijskih sredstava, odnosno izdvajanja u budţetima za ovu namjenu. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 57 8.3 Sport Programska koncepcija rada, razvoja i realizacije planova i programa aktivnosti sporta i fiziĉke kulture Opštine odvija se po godišnjim programima u skladu sa zakonskim propisima i podzakonskim aktima, a zasniva se na realizaciji fiziĉke kulture i sporta u svim segmentima. Sport na našem podruĉju ima dugogodišnju tradiciju. Poĉeci su vezani za tridesete godine prošlog vijeka sa manje ili više uspjeha i perioda u kojima su osporavani i podrţavani, da bi danas izrasli u jednu stabilnu i brojnu sportsku porodicu koju ĉini 18 sportskih organizacija. U cilju potpunijeg ostvarivanja interesa i potreba sporta, kao i teţnje ka što kvalitetnijem i racionalnijem obavljanju osnovne djelatnosti klubova i razvoja sportske djelatnosti uopšte, osnovano je Sportsko društvo "Glasinac" u koje su udruţeni sljedeći sportski klubovi: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. Atletski klub „Glasinac“ Omladinski fudbalski klub “Glasinac-2011“ Fudbalski klub „Sokolac“ Odbojkaški klub „Glasinac“ Košarkaški klub “Glasinac“ Rukometni klub “Glasinac“ Smuĉarski klub “Glasinac“ Šahovski klub “Glasinac“ Futsal klub „Glasinac-Sokolac“ Dţudo klub „Sokolac“ Karate klub “Glasinac“ Karate klub “Omladinac“ Bokserski klub “Glasinac“ Stonoteniski klub „Glasinac“ Streljaĉki klub „Glasinac“ Planinarsko-skijaško društvo “Glasinac“ Udruţenje sportskih ribolovaca „Bioštica“ Udruţenje lovaca „Romanija“ U Opštini se redovno sprovode tehniĉke, struĉne i organizacione pripreme za odrţavanje tradicionalnih sportskih manifestacija povodom znaĉajnih datuma i praznika, kao i utakmice redovnih sistema takmiĉenja sportskih klubova koji se zvaniĉno takmiĉe po kalendaru granskog sportskog saveza. U decembru svake godine vrši se analiza pojedinaĉnih rezultata sportista, sportskih radnika i sportskih klubova, a u svrhu izbora najboljih sportista Opštine, dok se zvaniĉno manifestacija proglašenja najboljih obavlja u januaru. Na teritoriji Opštine izgraĊen je novi sportski centar na lokalitetu "Bara" gdje je, osim već uraĊenog, planirano i izgradnja otvorenih sportskih terena za odbojku, košarku i rukomet, odnosno mali fudbal kao i izgradnja bazena. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 58 Od 2011.godine putem Sportskog društva realizovale su se aktivnosti vezane za rad sportske dvorane u Sokocu. Odlukom Naĉelnika Opštine, broj: 02-080-50-od 19.07.2011.godine, na sportsku dvoranu prenijeto je i pravo korištenja, upravljanja, odrţavanja i ĉuvanja otvorenih sportskih terena (rukometno igralište ili igralište za mali nogomet, kao i igralište izgraĊeno u naselju „Bara“). *** U oblasti obrazovanja, kulture i sporta u Opštini postoji pristojna infrastrukturna (sa izuzetkom prostora Doma kulture), kadrovska i tehnička osnova, ali je u svim ovim oblastima neophodna rekonstrukcija, sanacija, modernizacija i opremanje. Nastavne planove i programe treba prilagoditi potrebama Opštine, kadrovsku strukturu uskladiti, a objekat Doma kulture što prije osposobiti. 8.4 Zdravstvena zaštita Na podruĉju Opštine egzistiraju dvije zdravstvene institucije: Dom Zdravlja, kao nosilac primarne zdravstvene i Psihijatrijska klinika kao nosilac sekundarne zdravstvene zaštite. U Domu zdravlja Sokolac, kvalifikaciona struktura zaposlenih je sljedeća: 2 doktora medicine, 11 doktora specijalista (neuropsihijatar, dr medicine rada, pedijatar, dr opšte medicine, dr porodiĉne medicine, epidemiolog, dr interne medicine, dr fizikalne medicine i ginekolog), 4 doktora na specijalizaciji (psihijatar, radiolog, dr stomatologije, biohemiĉar), 1 socijalni radnik, 2 fizioterapeuta tehniĉara, 50 medicinskih radnika i 24 nemedicinska radnika. Imajući u vidu broj stanovnika koje Ustanova zdravstveno zbrinjava (13.836 stanovnika), deficitaran je slijedeći kadar: najmanje 2 ginekologa, 4 babice (dosadašnje babice su se ili penzionisale ili su pred penziju), tranfuziolog ili tranf.tehniĉar, anesteziolog kao i anestetiĉar. Prostor kojim raspolaţe Dom zdravlja, sastoji se iz 2.500 m2 korisnog prostora rasporeĊenog u 4 poslovna objekta, sa 8 ambulanti porodiĉne medicine, CMZ, CBR, konsultativno specijalistiĉkim sluţbama iz ginekologije i pedijatrije sa potrebnom dijagnostikom ( LAB i RTG dijagnostika). STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 59 Potrebno je preduzeti niz koraka na ponovnom oţivljavanju porodilišta u cilju podizanja stope nataliteta. Treba pomenuti potrebu za prilagoĊavanjem stare zgrade (rekonstrukcija postojećih prostorija, mokrih ĉvorova i dr.) savremenim funkcijama ali u granicama mogućnosti. Oprema koju poseduje Dom zdravlja je na nivou kritiĉnog minimuma funkcionalnosti, stara je preko 30 godina, ĉesto se kvari, a mnogi od aparata nedostaju. Sredstva koja dobija su nedovoljna za finansiranje osnovnih materijalnih troškova, pa ustanova nema mogućnosti nabavku modernije opreme. Neophodno je napraviti kvalitetnu analizu rada „Doma zdravlja“ i utvrditi aktuelne probleme, koji se moraju riješiti u što kraćem roku. Da bi Dom zdravlja i porodilište mogli normalno funkcionisati potrebno je nabaviti ultrazvuĉni aparat sa tri standardne sonde za praćenje i voĊenje patoloških i normalnih trudnoća, kao i rano otkrivanje pojedinih ginekoloških oboljenja, sterilizator, ginekološki i poroĊajni sto, CTG (aparat za praćenje srĉanih tonova ploda u kasnoj fazi trudnoće), aspirator, višenamjenski operacioni sto sa aparatom za anesteziju i dr. TakoĊer, neophodno je osavremeniti laboratoriju, jer nalazi koji se dobijaju u postojećoj laboratoriji, u velikoj mjeri odstupaju od nalaza koji se dobijaju u savremenijim laboratorijama. Na teritoriji Opštine egzistiraju dvije stomatološke ambulante, 3 apoteke i jedna pedijatrijska ambulanta. 8.4.1 Analiza stanja u oblasti psihijatrije Psihijatrijska klinika Sokolac osnovana je u cilju kvalitetnog zbrinjavanja hroniĉnih duševnih bolesnika sa kapacitetom od 130 kreveta. Sadašnji kapacitet je 200 kreveta, a dnevno u bolnici boravi 150 pacijenata. Odlukom Vlade Republike Srpske, bolnica je registrovana kao sastavni dio Kliniĉkog centra Istoĉno Sarajevo. Psihijatrijska klinika u Sokocu je zdravstvena ustanova sekundarnog i tercijarnog nivoa. Zbrinjava mentalno oboljela lica sa podruĉja cijele Republike Srpske. Namijenjena je za lijeĉenje, rehabilitaciju, resocijalizaciju i zaštitu lica, oboljelih od više vrsta mentalnih poremećaja. Klinika posjeduje Odjeljenje za forenziĉku psihijatriju, što je ĉini jedinom ustanovom ovog tipa na podruĉju Republike Srpske. Na klinici se primjenjuju i mjere ĉuvanja i lijeĉenja sudskih pacijenata. Ova psihijatrijska ustanova locirana je u neposrednoj blizini grada, na udaljenosti od 2 km i njen je lokalitet zadovoljavajući. Klinika je paviljonskog tipa gradnje, novih objekata nema. Od 16 objekata u funkciji je samo 9 objekata, dok su ostali objekti dotrajali, stari, neuslovni i van funkcije. Rad je organizovan kroz šest odjeljenja i Radnu terapiju. Tehniĉka opremljenost ustanove nije na zavidnom nivou. Zapošljava 147 radnika: 79 medicinskih radnika, 9 zdravstvenih saradnika i 59 nemedicinskih radnika. Menadţment Psihijatrijske klinike u Sokocu će nastojati da stvori bolje uslove za povećanje kvaliteta postojećih i izgradnju novih smještajnih, dijagnostiĉkih i terapeutskih kapaciteta. Nastojaćemo da STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 60 uvedemo nove zdravstvene usluge, uz povećanje njihovog obima, na nivou potreba savremene specijalizovane bolnice. 8.4.2. Centar za mentalno zdravlje Sokolac Prema vaţećoj legislativi26 Centar za zaštitu mentalnog zdravlja ima propisane normative opreme te potrebne kadrovske kapacitete kao preduslov za poĉinjanje sa radom. Iako je situacija u sklopu kompletnog zdravstvenog sistema prvenstveno finansijski, veoma loša, napori novog rukovodstva te entuzijazam uposlenih, doveo je do ispunjenja minimalno potrebnih uslova propisanih Zakonom, pa je Centar za mentalno zdravlje operativan u sklopu raspoloţivih kapaciteta te mogućnosti sa kojima Dom zdravlja raspolaţe. UsklaĊujući druge aktivnosti koje se nameću kao potreba pozivom na dugogodišnji rad na ovom polju te novonastala situacija vezana za uspostavu forenziĉkog centra na lokalitetu Podromanije, dodatno daje kredibilitet te predviĊa povećanu traţnju za usugama ovog centra, što sa postojećim kapacitetima neće biti moguće servisirati u potrebnom obimu. Raspoloţiva ambulanta koja je u upotrebi trenutno za potrebe Centra za mentalno zdravlje je u sklopu stare zgrade Doma zdravlja te raspolaţe nivoom opreme koja, iako zadovoljava postavljene normative Zakonskog okvira, je dotrajala te u upotrebi više decenija. Trenutni prostorni kapaciteti su minimum uslova za operativnost samo dijagnostiĉke ambulante ali nema mogućnosti za zadovoljenjem podrţavajućih sluţbi, te rasta potreba za uslugama sa otvaranjem forenziĉkog centra. Raspoloţivi objekat u vlasništvu DZ Sokolac koji se nalazi u neposrednoj blizini stare zgrade, je prema planiranju uprave DZ, smatrana kao dobra lokacija u kom bi se trebao uspostaviti Centar za mentalno zdravlje. Da bi Centar mogao poĉeti sa radom u punom kapacitetu, neophodno je izvršiti djelimiĉnu rekonstrukciju prostorija namjenjenih za uspostavu Centra za mentalno zdravlje, te adekvatno opremanje prema standardima. Detaljnija analiza potreba Centra zajedno sa predraĉunom troškova će biti prikazana u projektnom prijedlogu. Kadrovski, Centar za mentalno zdravlje raspolaţe sa sljedećim:: 8.4.3. Specijalista psihijatar – jedan uposleni Diplomirani socijalni radnik – jedan uposleni Viša medicinska sestra sa završenom obukom za CMZ – jedan uposlenik Medicinska sestra sa završenom obukom za CMZ – jedan uposlenik Diplomirani psiholog – jedan uposlenik. Zavod za forenziĉku psihijatriju Sokolac Zavod za forenziĉku psihijatriju Sokolac je jedina ustanova ovog tipa u Republici Srpskoj (Bosni i Hercegovini). Zvaniĉnim otvaranjem Zavoda će i zdravstveni i pravosudni sistemi u oba entiteta i Distriktu Brĉko profitirati, jer će biti osiguran adekvatan psihijatrijski tretman 26 Službeni Glasnik Republike Srpske br. 121, čl. 36. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 61 za osobe kojima su u kriviĉnom postupku izreĉene mjere bezbjednosti, u skladu sa Evropskom konvencijom o ljudskim pravima. Zavod za forenziĉku psihijatriju Sokolac, koji je po Sporazumu iz 2009. godine zajedniĉki projekat Vlade Republike Srpske, Vlade Federacije Bosne i Hercegovine, Vijeća ministara Bosne i Hercegovine i Distrikta Brĉko bi prema potpisanom memorandumu trebao funkcionisati za potrebe drţave, a procjena je da projektovani smještaj bude sa 200 kreveta. TakoĊer je predviĊeno da Zavod bude 70 posto zdravstvena, a 30 posto zatvorska ustanova, a korisnici će imati i svakodnevni ljekarski tretman. Do sada je završen projekat sanacije i rekonstrukcije objekta Zavoda, a u toku je realizacija projekta opremanja Zavoda medicinskom i nemedicinskom opremom. Oba projekta su finansirana donacijom Vlade Švajcarske. U saradnji sa Ministarstvom zdravlja i socijalne zaštite Vlade RS, vode se aktivnosti na obezbjeĊenju poĉetka rada ove Ustanove za šta je potrebno obezbjediti još oko 1.000.000 KM. Kada se obave sve zapoĉete procedure nabavke i uvedu u funkciju nabavljena oprema, obezbijede neophodna finansijska sredstva i izvrši izbor potrebnih ljudskih resursa, Zavod će poĉeti sa radom, a oĉekivanja su da to bude tokom 2013. godine. *** Opremljenost Doma zdravlja Opštine, a posebno u oblasti laboratorijske dijagnostike je jedan od krucijalnih problema na kojem treba intenzivno raditi u budućem periodu. Nedostatak ulaganja od poratnog perioda pa do danas je dovelo do toga da je stanovništvo sve više prinuĎeno potraţiti medicinsku pomoć u Istočnom Sarajevu i Sarajevu. Nepostojanje porodilišta se takoĎe nameće kao jedan od problema koji treba riješiti u narednom periodu jer u odreĎenoj mjeri doprinosi negativnom prirodnom priraštaju. Pokretanje Zavoda za forenzičku psihijatriju i rekonstrukcija objekta za potrebe Centra za mentalno zdravlje će biti od vitalnog značaja za opštinu Sokolac pa je potrebno uloţiti napore u njihovu realizaciju. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 62 8.5 Socijalna zaštita Socijalna zaštita je stanovnika Opštine se ostvaruje kroz Centar za socijalni rad (CSR) Sokolac koji svojom djelatnošću pokriva više oblasti i to: oblast socijalnog rada, oblast socijalne, porodiĉne i djeĉije zaštite, te zdravstvenog osiguranja korisnika socijalne zaštite. U 2012. godini donesen je novi Zakon o socijalnoj zaštiti,koji je stupio na snagu 05.05.2012. godine, a primjenjuje se od 01. juna 2012. godine. Zakonom je ureĊen sistem socijalne zaštite, nosioci, korisnici i prava korisnika socijalne zaštite, postupak i uslovi za ostvarivanje prava, djelatnost ustanova socijalne zaštite, samostalno obavljanje poslova u oblasti socijalne zaštite, finansiranje, nadzor i druga pitanja. Prava u socijalnoj zaštiti po ovom zakonu su: novĉana pomoć, dodatak za pomoć i njegu drugog lica, podrška u izjednaĉavanju mogućnosti djece i omladine sa smetnjama u razvoju, smještaj u ustanovu, zbrinjavanje u hraniteljsku porodicu, pomoć i njega u kući, dnevno zbrinjavanje, jednokratna novĉana pomoć i savjetovanje. Navedeni Zakon, kao jedno od prava iz ove oblasti, navodi i pravo na dnevni centar za osobe sa invaliditetom kao i pravo na dnevno zbrinjavanje o ĉemu bi više trebalo povesti raĉuna zbog ĉinjenice da se ova vrsta prava trenutno ne ostvaruje u Opštini zbog nepostojanja dnevnog centra. Socijalna zaštita utvrĊena ovim zakonom finansira se iz javnih prihoda koji se obezbjeĊuju u budţetu Republike i jedinica lokalne samouprave. Prava iz socijalne zaštite:novĉana pomoć, dodatak za pomoć i njegu drugog lica i zdravstveno osiguranje za korisnike ovih prava se finansiraju: 50% iznosa iz budţeta Opštine i 50% iznosa iz budţeta Republike (ranijim Zakonom su se finansirala samo iz budţeta Opštine). Finansiranje prava na podršku u izjednaĉavanju mogućnosti djece i omladine sa smetnjama u razvoju finansira se iz budţeta Republike. U Centru za socijalni rad Sokolac je zaposleno šest radnika i kadrovska struktura ove institucije je na zadovoljavajućem nivou. U tabeli 15. je prikazan broj korisnika prava u socijalnoj zaštiti u 2010., 2011. i 2012. godini kao i predviĊena sredstva za 2013. godinu, namjenjena za ove kategorije stanovništva. Evidentno je da su u odnosu na 2010. I 2011. godinu povećani nominalni mjeseĉni iznosi za korisnike prava na novĉanu pomoć i dodatak za pomoć i njegu drugog lica, pa samim tim i predviĊena sredstva za 2013. godinu. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 63 Tabela 15. Broj korisnika prava u socijalnoj zaštiti PredviĊena sredstva Isplaćena sredstva Broj korisnika 2010 2011 2012 Vrsta prava 2010 Novĉana pomoć 42 32 32 21.971,00 17.619,00 19.680,00 59.710,00 Dodatak za pomoć i njegu drugog lica 212 237 250 102.293,00 98.340,70 215.440,00 291.240,00 Pomoć za osposobljavanje za rad djece i omladine 3 3 2 13.016,00 13.623,00 15.000,00 15.000,00 Smještaj u ustanovu socijalne zaštite 11 13 10 65.043,12 67.669,36 77.025,00 88.935,00 Zdravstveno osiguranje korisnika 7 7 7 3.875,38 3.892,60 7.800,00 7.920,00 Jednokratne novĉane pomoći 95 95 93 10.791,14 15.238,79 7.000,00 8.500,00 Pomoć u kući 4 4 2 6.187,00 5.700,00 3.600,00 5.400,00 Ukupno: 374 378 396 223.177,14 222.083,45 345.545,00 476.705,00 2011 2012 2013 UnapreĊenje socijalne zaštite na podruĉju Opštine se moţe postići kroz:: provoĊenje Programa rada Centra za socijalni rad Sokolac saĉinjenog na osnovu analize socijalnog stanja graĊana obezbjeĊivanje stabilnih i stalnih izvora sredstava za ostvarivanje svrhe i ciljeva socijalne zaštite graĊana tako da se propiše obavezan procenat izdvajanja, iz budţeta Opštine saradnju i udruţivanje sa drugim opštinama oko zajedniĉkih ciljeva, interesa, programa i projekata u oblasti socijalne zaštite *** Ukupno stanje sektora socijalne zaštite Opštine karakteriše povećanje broja lica koja su u stanju socijalne potrebe. Problemi kao što su siromaštvo, nasilje u porodici i nezaposlenost imaju povećan trend što se itekako odraţava negativno na budţet Centra za socijalni rad, pa je u tom smislu potrebno preduzimati mjere koje će dovesti do poboljšanje situacije u oblasti socijalne zaštite Opštine. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 64 8.6 Stanovanje Podruĉje Opštine je slabo naseljeno i postoje razlike u veliĉini naselja. Sokolac je naselje gradskog karaktera. Uţi dio grada odgovara uţoj urbanoj zoni koju karakterišu objekti kolektivnog stanovanja, poslovnih i centralnih gradskih sadrţaja. Zona šireg urbanog podruĉja uglavnom je prepoznatljiva po gušćem ili rjeĊe organizovanim individualnim stanovanjem sa već formiranim prigradskim naseljima i pripadajućim privrednim kapacitetima. Veće naseljeno mjesto je Podromanija sa nizom zaselaka koji se nadovezuju jedan na drugi, razbijenog su tipa kao i sva ostala seoska naselja. Podromanija ima tendenciju ubrzanog razvoja privrednih kapaciteta. U poslijeratnom periodu, zbog ekonomskih i drugih poteškoća, gradnja novih objekata kolektivnog stanovanja je priliĉno oteţana. 8.7 Civilno društvo – nevladine organizacije Prema podacima iz 2012. godine, na podruĉju Opštine osnovana su 44, a aktivno je ukupno 28 udruţenja graĊana (iz oblasti kulture šest, tri humanitarnog karaktera, tri omladinske organizacije, osam strukovnih udruţenja, te ostala udruţenja). Civilno društvo Opštine je potrebno podstaći na aktivnije djelovanje u oblastima definisanim statutima udruţenja. Obzirom da se zaštita ţivotne sredine, razvoj turizma, kultura i mnoge druge oblasti dobrim dijelom oslanjaju na rad nevladinog sektora, potrebno je razvijati partnerski odnos izmeĊu lokalne vlasti i ovog sektora u cilju zajedniĉkog rješavanja problema u navedenim oblastima.. 8.8 Informisanje JP “Info centar” Sokolac, je osnovano i zapoĉelo sa radom u 2009. godini. Preteţna djelatnost ovog javnog preduzeća je radio televizijska. Teritorija Opštine je medijski pokrivena vlastitim sredstvima informisanja i velikim brojem elektronskih i štampanih medija, te ostalih naĉina informisanja graĊana, što doprinosi demokratizaciji društva i javnosti rada lokalne uprave. Informisanje graĊana se vrši i periodiĉnim izdavanjem lokalnih novina „SIN“. 8.9 Finansije i osiguranje Finansijske usluge vezane za poslove platnog prometa, plasman sredstava, štednju i obradu podataka za potrebe graĊana, privrednih i drugih subjekata pruţaju banke i ostale finansijske organizacije. U oblasti finansija na teritoriji Opštine posluju: banke, mikro-kreditne organizacije i osiguravajuća društva. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 65 9 9.6 STANJE JAVNE INFRASTRUKTURE I JAVNIH USLUGA Saobraćaj Komunikacijska povezanost Opštine sa susjednim opštinama, regijom i većim urbanim sredinama je jedan od preduslova njenog uspješnijeg i brţeg razvoja. Svi strateški ciljevi koji se odnose na razvoj ostalih privrednih grana (industrije, poljoprivrede, turizma i dr.) u mnogome su uslovljeni i ograniĉeni razvojem saobraćajne infrastrukture i komunikacijskom povezanošću sa širom regijom i većim urbanim centrima. Iz tih razloga od kljuĉnog znaĉaja kako za Opštinu Sokolac, tako i za širu regiju je rekonstrukcija i modernizacija magistralnih puteva Sarajevo – Sokolac - Han Pijesak – Vlasenica - Zvornik i Sarajevo – Podromanija – Rogatica – Višegrad - Vardište. Prema studijama27 koje su raĊene za potrebe Bosne i Hercegovine i širih Balkanskih prostora ovi putni pravci su definisani kao dio putne mreţe koja uvezuje Pan-Evropske koridore koji prolaze Balkanskim prostorima. Obzirom da su ostali putni pravci iz pomenutih Studija (a koji se odnose na Republiku Srpsku), već izgraĊeni ili su u fazi gradnje (slika 1), to je u narednom periodu potrebno izvršiti pritisak na Vladu i resorno ministarstvo da se i ovi putni pravci uvrste u prioritete gradnje. Slika 1. Pan-Evropski koridori i rute na osnovnoj putnoj mreţi - Regionalna Balkanska Infrastrukturna Studija transort, REBIS. 27 Studija za Transport Master Plan u Bosni i Hercegovini, JICA, Ministarstvo civilnih poslova i komunikacija BiH, Ministarstvo prometa i komunikacija Federacije BiH, Ministarstvo saobraćaja i veza Republike Srpske, Sarajevo, mart 2001. i Regionalna Balkanska Infrastrukturna Studija transport, REBIS transport Joint Venture, juli 2003, Evropska Komisija, CARDS Program. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 66 TakoĊe, zbog velike frekvencije saobraćaja na putnoj dionici Ljubogošta-Podromanija preko planinskog prevoja Romanija, nadleţno Odjeljenje Grada Istoĉno Sarajevo je pokrenulo inicijativu oko izgradnje treće trake puta sa jedne i druge strane Romanije u ukupnoj duţini cca 14 km, ĉija bi se izgradnja uglavnom finansirala iz budţeta Republike Srpske i Javnog preduzeća ''Putevi'' Republike Srpske. Napominjemo da na ovoj dionici puta dolazi ĉesto i do povremenih obustava saobraćaja u zimskom periodu, zbog velikog broja teretnih vozila i dolazaka turista iz pravca Srbije na Jahorinu. Ujedno ovaj put je ušao u plan izgradnje ''Brzih puteva'' u Republici Srpskoj i nastavak pravca tih puteva iz Srbije na relaciji Ĉaĉak – Uţice – Višegrad – Rogatica – Podromanija – Istoĉno Sarajevo. Sa stanovništva bezbjednosti saobraćaja, prema raspoloţivim podacima, od ukupnog broja saobraćajnih nezgoda u RS na podruĉju koje pokriva Centar javne bezbjednosti Istoĉno Sarajevo u 2012. godini dogodile su se 728 saobraćajne nezgode ili 10,40% od ukupnog broja u Republici Srpskoj. Od tog broja više od polovine ili taĉnije 62% su se desile na dionici puta Ljubogošta – Podromanija. Prema podacima Agencije za bezbjednost saobraćaja procjenjuje se da se svaka treća saobraćajna nezgoda vezuje za stanje i uslove na putu. Prema Strategiji bezbjednosti saobraćaja Republike Srpske 2013 – 2022. godina, na globalnom nivou, potrebno je da Vlade entiteta i organi nadleţni za puteve postave ciljeve kako bi ''eliminisali puteve visokog rizika'' do 2020. godine. Na redovnim sjednicama Skupštine Grada Istoĉno Sarajevo u dva navrata je donesena Odluka o odrţavanju posebne tematske sjednice po ovom pitanju, a ostvareni su i kontakti sa resornim Ministarstvom u Banja Luci. Odrţavanje tematske sjednice je planirano u 2013. godini, na kojoj će se razmatrati navedeni problem. Smatramo da je i te kako potrebno ući u realizaciju izgradnje treće trake preko Romanije na ĉemu će se intenzivno raditi u budućnosti zajedno sa Gradom Istoĉno Sarajevo. Stanje ulica u širem centru Opštine je nezadovoljavajuće zbog znaĉajnih oštećenja asfaltnog kolovoznog zastora, udarnih rupa i nesaniranih prekopa u gradskoj zoni odnosno ulicama prvog i drugog reda. U sklopu gradske uliĉne mreţe poseban problem predstavlja nedostatak namjenskih površina za parkiranje motornih vozila, neureĊenost parking prostora, neispravna svjetlosna signalizacija, kao i potreba sanacije i asfaltiranja uliĉne mreţe na podruĉju šireg dijela grada. Na podruĉju Opštine ima 45 km magistralnih puteva, duţina regionalnih puteva je 28 km, a lokalni putevi povezuju sva naseljena mjesta u ukupnoj duţini 300 km. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 67 9.7 Aerodrom Sarajevo – lokacija Sokolac U BiH trenutno postoje 4 aerodroma. Dva aerodroma imaju internacionalnu ulogu (Sarajevo i Banjaluka), a dva lokalni karakter (Mostar i Tuzla). Vazdušna luka sa najvećim kapacitetom je Sarajevski aerodrom sa oko 250.000 putnika na godišnjem nivou, prema mjerenju iz 2000. godine. Prema predviĊanjima japanske agencije JICA za razvoj vazdušnog saobraćaja, broj putnika u BiH će u 2020. godini narasti ĉak na 1.550.000 godišnje. Pošto je aerodrom na Butmiru najveći i najznaĉajniji aerodrom internacionalnog karaktera u BiH, on se mora prilagoditi i adaptirati da prihvata veći broj putnika, a samim tim i objekti na aerodromu moraju zadovoljiti takav povećan protok putnika u bliskoj budućnosti. Lokacija Sarajevskog aerodroma ĉesto predstavlja problem pri slijetanju i polijetanju aviona, pa zbog toga i zbog velikog broja maglovitih dana u toku godine u Sarajevskoj kotlini, moraju da slijeću na druge okolne aerodrome. Veliki problem je i velika buka aviona koja ometa ţivot stanovnika u naseljima Dobrinja i Butmir. Pošto je trenutna lokacija Aerodroma Sarajevo praktiĉno u središtu Grada, ne postoji mogućnost dogradnje ili proširivanja postojećeg aerodroma, nego se traţe adekvatne lokacije van grada Sarajeva. Već duţi niz godina struĉnjaci razmatraju dvije lokacije: Visoko i Sokolac. Obje lokacije su relativno blizu Grada, imaju povoljniji reljef, manje maglovitih dana i izolovanost od buke. Lokacija predviĊenog aerodroma na Glasinaĉkom polju je udaljena 38 kilometara od Sarajeva ili 45 minuta voţnje automobilom. 1995. godine je Vlada Republike Srpske bila investitor za projekat „Polijetno-slijetne staze Aerodroma Sokolac“, a firma „Putevi“ Beograd izvršila sva neophodna mjerenja i izradila Projekat pod nazivom „Polijetno-slijetna staza Aerodroma Sokolac“. Ovaj projekat piste posjeduje Vlada RS i Opština Sokolac. Po ovom Projektu predviĊa se aerodrom na Glasinaĉkom polju, juţno od Sokoca, izmeĊu rjeĉice Rešetnice i puta Podromanija - Rogatica. Nadmorska visina aerodroma je 866,5 metara, a referentna temperatura je 25,2 °C. Poloţaj PSS omogućava prilaţenje iz oba smjera. Zbog nadmorske visine u uslovima oštrije kontinentalne klime sa dosta padavina treba oĉekivati oteţano odrţavanje manevarskih površina u uslovima zimske eksploatacije. U skladu sa standardima i preporukama ICAO koje donose uprave civilnog vazduhoplovstva pojedinih zemalja, koriste se savremeni naĉini odrţavanja i zimskog eksploatisanja manevarskih površina. U saradnji sa Arhitektonsko-graĊevinskim fakultetom u Banjaluci i prof. dr Emirom Fejzićem, Nemanja Kovaĉević, diplomirani arhitekta, je izradio projekat „Aerodrom Sarajevo – lokacija Sokolac“ koji obuhvata objekte koji bi sluţili putniĉkom aerodromu kapaciteta jednog internacionalnog aerodroma , odgovarajuće rulne staze, spojne staze, parking prostore za avione i sve saobraćajnice u kompleksu. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 68 Ovaj projekat sadrţi i razraĊuje: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Idejno rješenje kompleksa, Objekat terminala i garaţe, Zgradu kontrolnog tornja, Kargo terminal i garaţu, Postrojenja za gorivo, garaţe i administracija, Zgradu tehniĉkog kompleksa (aerodromske sluţbe), Hangari, Hotel i dr. Ideja o aerodromu na Sokocu je stara isto tako nekoliko decenija. Pominjao se kao vojni aerodrom u Luburić polju, kao teretni i kao putniĉki aerodrom šireg internacionalnog znaĉaja. Planiranje izgradnje treće trake preko prevoja Romanija bi definitivno stvorila preduslove da se Glasinaĉko polje istakne u prvi plan kao lokacija za izgradnju glavnog internacionalnog aerodroma za BiH.. 9.8 Energetska infrastruktura Elektroenergetske objekte na podruĉju Opštine ĉine objekti snabdijevanja i distribucije elektriĉne energije: dalekovodi, transformatorske stanice i niskonaponska mreţa. U Javnom preduzeću „Elektrodistribucija“ Republike Srpske, Radna jedinica Sokolac registrovano je 6.222 potrošaĉa koji su razvrstani po grupama potrošnje: velepotrošnja (visoko naponska predaja) 34 potrošaĉa, opšta potrošnja (zanatstvo) 518 potrošaĉa i domaćinstvo 5.670 potrošaĉa. 9.9 Komunalna infrastruktura Vodosnabdijevanje i kanalizacija Snabdijevanje Opštine vodom za piće vrši se sa sljedećih izvorišta: Bioštica, Geruša i Krţulj, a njima upravlja JP „Vrelo Bioštica“ Sokolac – u steĉaju. Pored ovih javnih vodovoda isto preduzeće upravlja i vodovodom u MZ Kneţina (Ketenovići) i MZ Kaljina (Banja Luĉica). Ukupan broj korisnika je 4.639, od toga domaćinstava 4.342 i subjekata u privredi 297. Osnovni nedostaci vodovodnog sistema: su neureĊenost zona izvorišta i pojaseva zaštite, veliki procenat gubitka vode, nedovoljna propustna moć distributivne mreţe, veliki broj neispravnih vodomjera, neadekvatna i neefikasna naplata dugova za utrošenu vodu. Širi centar Opštine ima separatni sistem fekalne i kišne kanalizacije. Fekalna kanalizacija je uglavnom izgraĊena na dijelu uţeg urbanog podruĉja, dok šire prigradsko podruĉje još uvijek posjeduje veći broj septiĉkih jama. Kišna kanalizacija je uraĊena djelimiĉno na uţem urbanom podruĉju, ali je uglavnom zapušena zbog neredovnog odrţavanja i nedostatka sredstava potrebnih za njeno odrţavanje. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 69 U naseljima Brezjak i Majdani raĊen je sistem lokalnog kanalisanja fekalne kanalizacije sa neposrednom odvodnjom do iza samog naselja i ispuštanjem u iskopanu jamu što nije trajno rješenje i ugroţava okolinu. Neki korisnici navedenih lokaliteta nisu prikljuĉeni na izgraĊenu mreţu nego ispuštaju fekalije u lokalne vodotoke ĉime ugroţavaju okolinu naroĉito u ljetnom periodu. Kanalizacioni sistem Opštine nema postrojenje za preĉišćavanje otpadnih voda nego se te vode direktno ispuštaju u vodotok rijeke Rešetnice. Postojeća kanalizaciona mreţa je nedovoljnog kapaciteta, a neki dijelovi su graĊeni i dograĊivani bez planske i projektno-tehniĉke dokumentacije, pa u svim tim radovima ne postoje dovoljno jasni podaci o veliĉini obuhvata, stanju mreţe, njenim kapacitetima kao i drugim bitnim parametrima. Rekonstrukcija vodovodne i kanalizacione mreţe je planirana projektom „“ ĉija je vrijednost, a period implementacije 2013 – 2017. Godina. Projekat je od krucijalnog znaĉaja za Opštinu i njene stanovnike, a njegovom implementacijom će se uspostaviti moderna vodovodno – kanalizaciona mreţa i trajno riješiti ovaj problem sa kojim se već duţe vrijeme suoĉavaju stanovnici Opštine. 9.10 Toplovod Toplovodom upravlja JP „Nova toplana“ a.d. Sokolac. Izvršena je sanacija sekundarne toplovodne mreţe uţeg dijela Sokoca sa osposobljavanjem prikljuĉnih instalacija za pojedine stambene objekte koji su spojeni sa toplovodnom mreţom. TakoĊe, izvedeni su radovi na primarnom toplovodu koji su kotlovnicu u krugu „Nove Romanije“ povezali sa sekundarnom gradskom toplovodnom mreţom. Kao sirovina za grijanje sluţi pilota, sjeĉka i ostali drvni otpad. Odlukom Vlade Republike Srpske objekat kotlovnice sa pratećim objektima u krugu privrednog društva „Nova Romanija“ a.d. Sokolac prenesen je Opštini na korišćenje. Sastavni dijelovi sekundarne mreţe su reviziona okna sa instaliranim ventilima za prikljuĉne linije, same sekundarne toplovodne linije i podstanice. Na mreţu toplovoda prikljuĉeno je 26.918 m² stambenog prostora i 8.361 m² poslovnog prostora što ukupno iznosi cca 35.000 m² površine. Primarni zadatak u poboljšanju stanja toplovodne mreţe je rekonstrukcija i neophodna adaptacija, jer je u 2010. godini veliki broj graĊana ostao bez grijanja tokom zimskog perioda. Potrebno je obezbijediti neophodne koliĉine sirovine, kako bi se omogućilo nesmetano grijanje u svim stambenim i poslovnim objektima koji su prikljuĉeni na toplovodnu mreţu. Sirovinu treba obezbijediti u saradnji sa lokalnim šumskim gazdinstvom (ogrevno drvo), drvopreraĊivaĉima (piljevina i okorci), kao i angaţovanjem desetak ljudi na prikupljanju šumskog otpada. Dugoroĉno rješenje za Opštinu Sokolac moţe da bude izgradnja nove energane na biomasu koja bi bila kombinovanog tipa (proizvodnja toplotne energije za grijanje grada i proizvodnja elektriĉne energije za trţište), a koja bi za gorivo mogla da koristi drvnu STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 70 biomasu (šumski otpad i otpad iz drvne industrije) koji se trenutno ne koristi ili koristi u vrlo malim koliĉinama. 9.11 Stanje javne rasvjete Javna rasvjeta u Opštini nije na zadovoljavajućem nivou. Na glavnim i sporednim ulicama javna rasvjeta je priliĉno stara, sa prevaziĊenim svjetiljkama koje troše mnogo elektriĉne energije. Odrţavanje javne rasvjete je loše, pa su lokalne vlasti prepoznale znaĉaj revitalizacije uliĉne rasvjete ali primjenom štedljivih sijalica ĉime bi se postigle znaĉajne uštede u duţem periodu. 9.12 Telekomunikacije U oblasti telekomunikacija i poštanskog saobraćaja na podruĉju Opštine egistiraju „Pošte Srpske“ Radna jedinica Sokolac i „Telekom Republike Srpske“ a.d. Banja Luka, Radna jedinica Sokolac. 9.13 Termovalorizatori / kogeneratori U poglavlju Drvna industrije–Drvni otpad ove Strategije su spomenuti termovalorizatori/kogeneratori. Obzirom na višenamjensku primjenu ovih postrojenja te njihovu povezanost sa toplovodom, energetskom i komunalnom infrastrukturom u gore navedenom poglavlju su samo spomenuti a ovdje će biti više rijeĉi o njima. Eksperti firme „CGE Engineering“ su 21.12.2012. godine u Banja Luci su odrţali prezentaciju ove tehnologije koja je u upotrebi već 10 godina u postrojenju „Milano-Silla2“ u Milanu – Italija. Dole se navodi pregled nekih karakteristika termovalorizatora: - - - U termovalorizatoru je moguće spaliti: o tvrdi gradski otpad, o talog (perkolat), o drvni otpad, o bolniĉki otpad, o industrijski otpad (u principu svaki otpad sem radioaktivnog). Proizvodi termovalorizatora: o termiĉka energija za daljinsko grijanje (centralno grijanje), o elektriĉna energija, o para za industrijsku upotrebu. Emisija gasova u atmosferu. Ovdje dolazi do zanimljivog fenomena a to je da atmosfera oko postrojenja tokom rada istog postaje ĉistija (fenomen primijećen u gradskim zonama). Obzirom na tehnologiju, vrijednosti hemijskih elemenata koji se ispuštaju u atmosferu su daleko ispod zakonima dozvoljenih vrijednosti propisanih STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 71 - Direktivom 2000/76/CE (kontrolisane vrijednosti: NOx; SO2; HCI; CO; прашина и NH3). Otpad iz postrojenja: o pepeo (jedino se on odlaţe i on iznosi 2,5% od spaljene koliĉine), o prašina (se moţe iskoristiti kao mineralno Ċubrivo za plastenike), o šljaka , o (bitno je spomenuti da komunalnog otpada nema odnosno 0,00%). Energetski balans i masa Od jednog kilograma otpada se dobija: 0,75 kWh elektriĉne energije; 1,30 kWh termiĉke energije, 0,025 kg (ili 2,5%) pepela, 0,010 kg (ili 1%) prašine, 0,156 kg (ili 15,6%) šljake (vidi footnote 28) i 0,00 kg (ili 0%) komunalnog otpada. Problemska rješenja i prednosti termovalorizatora: - odsustvo deponija, odsustvo nelegalnog odlaganja otpada, oĉuvanje ţivotne sredine, dobijanje energije, unapreĊivanje know-how, isplativost investicija, povećavanje broja visoko specijalizovanih poslova. Po zakonima Republike Srpske za termovalorizatorska postrojenja preko 250 KWe će biti potrebna koncesija. Italijanska firma „CGE Engineering“ ima politiku da za veća postrojenja ide na koncesiju i njihova ulaganja su oko 30%, te ukoliko drţavna, a u ovom sluĉaju municipalna vlast izrazi namjeru za izgradnju ovakvog postrojenja oni šalju svoje eksperte, da sagledaju cjelokupnu situaciju i izrade studiju izvodljivosti pri ĉemu Opština ne bi imala nikakvih finansijskih obaveza. Ako se strategijski posmatra Republika Srpska te se npr. u Banjoj Luci, kao najvećem gradu, napravi ovakvo jedno postrojenje ekonomska logika (sa stanovišta isplativosti transporta otpada) govori da se još jedno mora napraviti u istoĉnom dijelu Republike Srpske. Na teritoriji Opštine djeluju: JP „Vrelo Bioštica“ Sokolac – u steĉaju, zatim JP „Nova toplana“ a.d. Sokolac i JP “Romanijski boţur“ Sokolac. Vidljivo je da se ova javna preduzeća suoĉavaju sa brojnim problemima od steĉaja do neisplaćenih plata radnicima i sl. Kao moguće rješenje problema moţda bi trebalo razmišljati u pravcu spajanja ovih javnih preduzeća u jedno. Spajanjem te reorganizacijom radnih mjesta bi se smanjili troškovi i povećala njihova efikasnost. Pod pretpostavkom da u budućnosti doĊe do realizacije kapitalnog projekta izgradnje termovalorizatorskog postrojenja u Opštini, koje bi imalo regionalni znaĉaj, upravljanje takvim postrojenjem bi zahtijevalo organizovanu upravljaĉku strukturu sa izgraĊenom STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 72 potrebnom infrastrukturom. Obzirom na djelatnosti, gore spomenutih, javnih preduzeća, postojeću infrastrukturu istih, te zakone Republike Srpske, objedinjeno javno preduzeće bi bilo u stanju da odgovori tom zahtjevnom projektu. *** Potrebno je izvršiti sanaciju i rekonstrukciju putne mreţe kako u uţem dijelu Opštine tako i u njenim rubnim dijelovima. TakoĎe, potrebno je riješiti problem grijanja kao i problem nedostatka sredstava za ulaganje u vodovodnu i kanalizacionu infrastrukturu. Ono što se nameće kao problem jeste rješavanje problema kvalitetnog gradskog grijanja koje je u prilično lošem stanju i neophodna su značajna ulaganja u rekonstrukciju, ali naglašavamo i neophodnost ulaganja u vodovodnu i kanalizacionu infrastrukturu, te boljeg upravljanja otpadnim vodama. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 73 10 STANJE ŢIVOTNE SREDINE Zbog relativno slabe razvijenosti privrede Opštine nema mnogo zagaĊivaĉa vazduha, zemljišta i voda, izuzev otpadnih voda ĉiji je izvor ne regulisana kanalizaciona mreţa. Opština ne posjeduje stanice za kontrolu kvaliteta vazduha i monitoringa kvaliteta zemljišta. U 2011. godini usvojen je lokalni ekološki akcioni plan (LEAP28) kojim su definisani problemi i prioriteti u ovoj oblasti, te dati prijedlozi za poboljšanje trenutnog stanja. Prema ovom Planu problemi sa kojima se suoĉava stanovništvo Opštine su: loš kvalitet vodovodne mreţe u gradu i seoskim podruĉjima, nedovoljno vodosnabdijevanje pitkom vodom, neadekvatna zaštita zone izvorišta na podruĉju Opštine, neureĊena korita rijeka i potoka (posebno rijeke Rešetnice), nekontrolisano odlaganje svih vrsta otpada, divlje deponije, nedovoljno razvijena svijest graĊana po pitanju odlaganja otpada i dr. Kada su u pitanju zelene i rekreativne površine, problemi su sljedeći: nedovoljno ureĊene gradske zelene površine, nedostatak korpi za odlaganje smeća i loš odnos graĊana prema opštoj ĉistoći Opštine. Na teritoriji Opštine veliki problem predstavljaju divlje deponije nastale kako rezultat odlaganja otpada od strane graĊana na mjestima koja nisu za to predviĊena kao što su: vodotoci i njihove obale, pojas magistralnog, regionalnih i lokalnih puteva, podruĉja oko izvorišta, u šumama i na poljoprivrednim zemljištima 29. Odrţavanje zelenih i drugih javnih površina kao i ĉvrstog otpada iz gradskog naselja vrši JP “Romanijski boţur“ Sokolac ĉije usluge nisu na zadovoljavajućem nivou. Otpad sa teritorije Opštine se odvozi na deponiju Rudine (opština Rogatica) uz novĉanu naknadu u iznosu od 41.603,52 KM (podatak iz 2009. godine) koju Opština plaća Javnom komunalnom preduzeću „Komrad“ AD Rogatica. Navedena deponija je neureĊena, odnosno ne vrši se evidentiranje, razvrstavanje i tretman otpada.. *** Stanje ţivotne sredine Opštine nije na zadovoljavajućem nivou. Potrebno je uloţiti napore u aktiviranju nevladinih organizacija sa ekološkim predznakom po pitanju čišćenja divljih deponija, korita rijeka i potoka i podizanju ekološkog nivoa svijesti graĎana putem edukacije. Neophodno je započeti implementaciju LEAP-a kojim su identifikovani prioriteti u oblasti zaštite ţivotne sredine.. 28 29 LEAP - Local Environmental Action Plan Kao moguće rješenje ovog problema pogledaj poglavlje Termovalorizatori/kogeneratori STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 74 11 LOKALNA SAMOUPRAVA Rad Administrativne sluţbe Opštine organizovan je u okviru struĉne sluţbe i pet odjeljenja: 1. 2. 3. 4. 5. 11.6 Odjeljenje za opštu upravu Odjeljenje za privredu i finansije Odjeljenje za prostorno ureĊenje Odjeljenje za lokalni razvoj i Odjeljenje komunalne policije Odjeljenje za opštu upravu Odjeljenje za opštu upravu vrši struĉne poslove koji se odnose na poslove prijemne kancelarije, poslove graĊanskih stanja, matiĉne knjige, drţavljanstvo, liĉno ime, boraĉkoinvalidska zaštita, arhiva, ovjera potpisa, prepisa i rukopisa, izdavanje uvjerenja iz javnih registara, pruţanje pravne pomoći ,zajedniĉki poslovi koji se odnose na daktilografe, poslove ĉišćenja, fiziĉko obezbjeĊenje objekta i sl., priprema odluke i druge akte iz svoje nadleţnosti, te druge poslove organa uprave koji nisu u nadleţnosti drugih odjeljenja.. 11.2 Odjeljenje za privredu i finansije Odjeljenje za privredu i finansije je definisano kroz dvije organizacione jedinice - Odsjek za privredu i Odsjek za finansije i budţet. Odsjek za privredu vrši struĉne i upravne poslove koji se odnose na studijske i analitiĉke poslove iz oblasti privrede i društvenih djelatnosti, privatnog preduzetništva, nauke i kulture, zdravstva i informisanja, oblasti obrazovanja, vaspitanja, omladinskog organizovanja, nevladinih organizacija, sporta i fiziĉke kulture, kao i druge poslove koji mu se stave u nadleţnost. Odsjek za finansije i budţet vrši struĉne i druge poslove koji se odnose na praćenje ostvarivanja politike finansiranja u Opštini, priprema nacrt budţeta, završni raĉun, prati prihode izvršenja i rashode budţeta, vrši kontrolu pravilnosti i zakonitosti korištenja budţetskih sredstava, finansijsko, materijalno i raĉunovodstveno poslovanje opštinske Administrativne sluţbe, fondova i drugih organa koji se finansiraju iz budţeta Opštine, izraĊuje izvještaje i informacije iz ove oblasti i dostavlja ih na uvid nadleţnim organima, kao i druge poslove koji mu se stave u nadleţnost.. 11.3 Odjeljenje za prostorno ureĊenje Odjeljenje za prostorno ureĊenje i stambeno-komunalne poslove, obavlja struĉne i upravne poslove koji se odnosi na primjenu i izradu prostorno-planske dokumentacije, izdavanje lokacijskih uslova i odobrenja za graĊenje, tehniĉki pregledi i upotrebne dozvole izgraĊenih objekata, vrši se kontrola projektno-tehniĉke dokumentacije za invidualne stambene i stambeno-poslovne objekte bruto graĊevinske površine do 400 m2 (u skladu sa Zakonom o STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 75 ureĊenju prostora i graĊenju „Sl.glasnik RS“broj 55/10), nadzor u oblasti graĊenja, ureĊenje, odrţavanja i zaštita ţivotne sredine. Osim navedenog, ovo Odjeljenje vrši poslove koji se odnose na primjenu zakona i propisa iz stambene oblasti, prati, kontroliše zakonit obraĉun u postupku privatizacije stanova i evidentira otkupljene i neotkupljene stanove, te vodi postupak oko osnivanja i upis osnivanja zajednica etaţnih vlasnika zgrada u skladu sa Zakonom o odrţavanju zgrada („Sl. Glasnik RS“ broj 101/11) i Zakonom o privatizaciji drţavnih stanova („Sl. Glasnik RS“ broj 118/11). Odjeljenje vrši poslove koji se odnose na primjenu zakona i propisa iz komunalne oblasti zajedniĉka komunalna potrošnja, organizacija obavljanja komunalnih djelatnosti od posebnog javnog interesa u skladu sa Zakonom o komunalnim djelatnostima („Sl. Glasnik RS“ broj 124/11). Pored prethodno pomenutog, Odjeljenje vrši i izradu programa odrţavanja saobraćajnica, lokalnih i nekategorisanih puteva kako u ljetnom tako i u zimskom periodu. 11.4 Odjeljenje za lokalni razvoj Odjeljenje za lokalni razvoj vrši struĉne i upravne poslove koji se odnose na lokalni razvoj i planiranje lokalnog razvoja u oblastima poljoprivrede, vodoprivrede, prostornog planiranja, ekologije i zaštite ţivotne sredine, turizma, ugostiteljstva, zanatstva i trgovine. TakoĊe, izraĊuje projekte za svaku navedenu oblast, uspostavlja saradnju sa višim nivoima vlasti u Republici Srpskoj i BiH, meĊunarodnim organizacijama i fondovima i obavlja druge poslove koji mu se stave u nadleţnost. 11.5 Odjeljenje komunalne policije Одјељење комуналне полиције обавља све послове из надлежности Комуналне полиције одређене Законом о комуналној полицији („Службени гласник Републике Српске„ број:85/03), и одлукама Скупштине општине Соколац. 11.6 Struĉna sluţba Struĉna sluţba Skupštine opštine i Kabinet Naĉelnika Opštine obezbjeĊuju struĉno i racionalno obavljanje poslova organa i funkcionera Opštine. Struĉna sluţba Skupštine opštine obavlja struĉne, organizacione i druge poslove za potrebe Skupštine opštine,komisija,savjeta i odbora Skupštine opštine, pruţa struĉnu pomoć odbornicima u izvršavanju njihovih odborniĉkih duţnosti, vrši struĉne i administrativnotehniĉke poslove za potrebe klubova odbornika Skupštine opštine,priprema materijale za sjednice skupštine i njenih radnih tijela, stara se o njihovoj dostavi odbornicima odnosno ĉlanovima radnih tijela i drugim licima koji se pozivaju na sjednice,obavlja organizacione i tehniĉke poslove u vezi sa odrţavanjem sjednica Skupštine opštine i njenih radnih tijela,obavlja i druge poslove vezane za rad Skupštine opštine. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 76 Kabinet Naĉelnika Opštine obavlja struĉne,organizacione i druge poslove za potrebe Naĉelnika opštine, priprema nacrte i prijedloge akata koje donosi Naĉelnik Opštine, struĉno pomaţe Naĉelniku u vršenju njegovih duţnosti u upravljanju ljudskim resursima i rješavanju prispjelih predmeta i stara se o urednom dostavljanju svih akata koje donosi Naĉelnik Opštine, prati i informiše Naĉelnika o izvršavanju svih akata koje donosi Skupština Opštine i Naĉelnik Opštine. Obavlja savjetodavnu funkciju, u smislu savjetovanja Naĉelnika i Zamjenika Naĉelnika iz oblasti razvoja opštine, ekonomskih pitanja, boraĉko-invalidske zaštite, povratka, javnih nabavki i interne revizije. Obavlja organizacione i administrativno-tehniĉke poslove za potrebe Naĉelnika i Zamjenika Naĉelnika , usklaĊuje rad kabineta sa drugim organizacionim dijelovima u Opštinskoj administrativnoj sluţbi i nadleţnim drţavnim organima, vrši poslove u vezi sa ocjenom usaglašenosti sa Zakonom akata preduzeća i ustanova na koje Naĉelnik Opštine daje saglasnost, priprema i organizuje radne sastanke za potrebe Naĉelnika Opštine i protokolarne prijeme,organizuje saradnju Naĉelnika Opštine sa sredstvima informisanja, uĉestvuje u pripremi saradnje Opštine sa drugim gradovima i opštinama, organizuje javne nastupe ovlaštenih radnika Opštine, poslove u vezi sa predstavkama upućenim Naĉelniku Opštine,poslovi tehniĉkog sekretara za potrebe Naĉelnika i Zamjenika Naĉelnika Opštine, vrši dopunu novim i aţuriranje postojećih sadrţaja WEB stranice Opštine Sokolac, obavlja i druge poslove po nalogu Naĉelnika Opštine. 11.7 RukovoĊenje opštinskom administrativnom sluţbom Radom opštinske administrativne sluţbe, u skladu sa Zakonom, Statutom i Odlukom o organizaciji opštinske uprave, rukovodi Naĉelnik Opštine ili lice koje on ovlasti. Naĉelnik Opštine ima zamjenika koji obavlja poslove koje mu povjeri Naĉelnik Opštine i zamjenjuje ga u sluĉaju njegove odsutnosti ili sprijeĉenosti. Naĉelnik Opštine donosi rješenje o rasporeĊivanju radnika na poslove i radne zadatke. Radom Odjeljenja rukovode naĉelnici Odjeljenja. Radom Odsjeka rukovodi šef Odsjeka. Naĉelnik odjeljenja, po posebnom ovlaštenju Naĉelnika Opštine,donosi i potpisuje akte iz djelokruga rada Odjeljenja. Jedan od strateških ciljeva razvoja Opštine jeste uspostavljanje moderne lokalne samouprave. Modernu lokalnu samoupravu je moguće organizovati ukoliko se ona postavi kao trţišno orijentisana, odnosno uprava na temeljima trţišnog poslovanja. To podrazumijeva da ona: - ispunjava zakonske zadatke, radi na zadovoljstvo graĊana – korisnika usluga, radi efektivno što znaĉi da postiţe relevantne ciljeve, radi ekonomiĉno, što znaĉi da poslove obavlja uz racionalno korišćenje resursa, brine o zadovoljstvu zaposlenih, ima takav raspored sluţbenika da je pravi ĉovjek na pravom mjestu. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 77 Najsigurniji, ali ne i najjednostavniji naĉin uspostave moderne lokalne uprave jeste uspostava sistema upravljanja kvalitetom u skladu sa zahtjevom norme ISO 9001:2000. Ovaj standard podrazumijeva lokalnu upravu koja u svom radu zadovoljava sljedeće kriterijume:: Usmjerenost na kupca – korisnika usluga Svaka organizacija, pa i organi uprave i samouprave, zavisi od kupca – korisnika svojih usluga. Zato organizacija mora razumjeti sadašnje i buduće potrebe kupaca. Organizacija mora predvidjeti zahtjeve kupca i nastojati nadmašiti njihova išĉekivanja. Ovaj nimalo jednostavan zadatak moguće je ostvariti samo ako sve probleme i potrebe sagleda oĉima onih kojima su usluge potrebne, dakle iz ugla graĊanina koji nešto oĉekuje, treba ili traţi od lokalne uprave. Liderstvo Poslovodstvo uspostavlja jedinstvo svrhe i usmjerenosti organizacije. U tom cilju saradnici moraju biti ukljuĉeni u ostvarivanje svrhe organizacije. To znaĉi da rukovodstvo u sluĉaju lokalne uprave, tj. rukovodioci odjeljenja, sektora ili drugih organizacionih jedinica, te zamjenici na ĉelu s naĉelnikom Opštine bi rješavali ţivotna pitanja graĊana, s tim da u taj proces ukljuĉe sve sluţbenike. Ukljuĉenost sluţbenika Zaposlenici su najvaţniji dio svake organizacije. Da bi se što potpunije koristile njihove sposobnosti, oni se moraju ukljuĉiti u aktivnosti i procese. Samo na taj naĉin moţe se oĉekivati uspjeh. Procesni pristup Ţeljeni rezultat se ostvaruje mnogo uspješnije kada se resursima i aktivnostima upravlja kao procesima. Procesnim pristupom se osigurava da je od ulaza do izlaza (npr. kod zahtjeva za urbanistiĉku saglasnost) markiran nosilac procesa koji odgovara za cijeli proces, zatim odgovornosti, zadatke i obaveze nosioca postupka, pisarnice, itd. Jednostavno reĉeno, da se zna se ko, šta, kada, kako i zašto radi. Sistemski pristup upravljanju Većina lokalnih samouprava iskorištava samo dio svojih potencijala. Napori nisu usklaĊeni, javljaju se brojni konflikti i nerazumijevanja, naĉelnici su pri tome preopterećeni jer pokušavaju kontrolisati i motivisati ljude koji sve manje dijele zajedniĉku ideju i sve teţe liĉne interese podreĊuju zajedniĉkim. Zbog svega toga rezultati u radu uprave najĉešće nisu onakvi kakvi bi trebalo da budu. Kako bi se otklonio uzrok ovih problema i osigurala produktivnost i kvaliteta koja će graĊane trajno uĉiniti zadovoljnima, potrebno je nauĉiti STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 78 sagledavati organizacionu strukturu lokalne samouprave i upravljati njome kao sistemom meĊuzavisnih komponenti usmjerenih zajedniĉkom cilju. Stalno poboljšanje Stalno poboljšavanje mora biti trajni cilj lokalne vlasti. Ne treba se zadovoljiti onim što je uĉinjeno, već se uvijek trebaju traţiti novi naĉini poboljšanja kvaliteta. To je sistem upravljanja kvalitetom. U tu svrhu postoji šema tzv. PDCA aktivnosti: planiraj (P -plan) izvrši (D - do) provjeri (C – check) i djeluj (A - action) Kao što se vidi iz navedenog, prvo je potrebno planirati šta uraditi, zatim to uraditi, provjeriti kako je uraĊeno i da li je ostvaren plan. Na kraju izvesti zakljuĉke i djelovati, ĉime se ulazi u novi krug, a krugovi se ponavljaju - do uspostavljanja kontinuiranog sistema poboljšanja kvaliteta rada lokalne uprave. Odluĉivanje na osnovu ĉinjenica Efektivne odluke treba da se temelje na analizi podataka i informacija. Zbog toga je neophodno stalno prikupljati i obraĊivati podatke i informacije koje su neophodne za donošenje efektivnih odluka. Naţalost, ĉesto je prisutna praksa donošenja odluka bez elementarnih ĉinjenica o tome na koga se odluke odnose (npr. socijalna pomoć, broj osoba, potrebna sredstva, itd). *** Strateški cilj i izazov za opštinu Sokolac jeste modernizacija lokalne samouprave, te razvijanje tijesne saradnje sa civilnim sektorom, preduzetnicima i mladima, te njihovo stavljanje u funkciju razvoja i prosperiteta Opštine. TakoĎe je potrebno uloţiti dodatni napor u edukaciju onih zaposlenih u administrativnoj sluţbi Opštine, koji će biti direktno povezani sa izradom projektnih prijedloga iz različitih oblasti. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 79 Analiza budţeta opštine Sokolac 11.8 Budţet Opštine predstavlja procjenu godišnjih prihoda, pomoći i finansiranja i procjenu godišnjih rashoda. Naţalost, budţet Opštine još uvijek nema razvojnu komponentu i socijalnog je karaktera. U budućnosti treba nastojati da se koliko je god moguće ukljuĉi razvojna komponenta u planiranje budţeta, te da se u što većoj mjeri koriste grantovi, fondovi i druga dostupna sredstva za odrţivi razvoj opština. Budţet Opštine je nedovoljan da podmiri tekuće potrebe i potrebe koje su vezane za razvoj Opštine. Tabela 16. Prikaz budţeta Opštine za period 2008-2011. godina 2006 2007 2008 2009 2010 2011 3.876.788 4.236.951 4.926.395 4.921.843 5.686.298 5.220.760 Tabela 17. Struktura budţeta za period 2009-2011. godina Vrsta priliva Grantovi Neporeski prihodi Prodaja stalnih sredstava Priliv od domaćih zaduţivanja 2009 227.336 959.881 45.830 1.500.000 2010 252.885 1.306.973 18.470 500.000 2011 306.650 1.294.139 115.711 0 *** Potrebno je kreirati sistem kontinuiranog praćenja i planiranja sredstava u budţetu Opštine namijenjenih što potpunijoj realizaciji strateških ciljeva predviĎenih ovim dokumentom. Uspostavljanje efikasnog i odrţivog mehanizma za upravljanje razvojem lokalne zajednice je jedan od osnovnih preduslova za uspješnu implementaciju Strategije. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 80 12 SWОТ ANALIZA OPŠTINE SOKOLAC SNAGE povoljan geografski poloţaj blizina Sarajeva i Istoĉnog Sarajeva kao velikog trţišta u BiH rast budţetskih prihoda aktivan odnos rukovodstva opštine prema razvojnim problemima spremnost i odluĉnost rukovodstva opštine za podsticaj lokalnog razvoja raspoloţivost prirodnim i prostornim bogatstvima, prirodnim obnovljivim resursima postojanje uslova za proizvodnju zdrave hrane tradicija, znanje i iskustvo u oblasti drvopreraĊivaĉke, mesne, tekstilne, koţarske i metalne industrije, poljoprivrede i stoĉarstva i hotelijerstva opštinsko izdvajanje stipendija oĉuvana ţivotna sredina relativno jeftina radna snaga razvijen lokalni informativni sistem postojanje idealnih prirodnih uslova za razvoj turizma postojanje kadrovskih uslova za otvaranje porodilišta i veći stepen zdravstvene zaštite raspoloţivost znaĉajnim površinama poljoprivrednog zemljišta postojanje kadrovskih resursa razvijen NVO sektor ŠANSE korišćenje javno-privatnog partnerstva proaktivan pristup sredstvima domaćih i stranih fondova i institucija razvoj turizma dovršetak privatizacije drţavnog sektora donošenje novog prostornog plana opštine Sokolac u sluţbi razvoja pokretanje dijela predratnih proizvodnih kapaciteta bolja saradnja sa nevladinim sektorom razvoj poljoprivrednog sektora i zdrave hrane otvaranje novih MSP i veći broj preduzetnika modernizacija i proširenje lokalne putne mreţe finalizacija drvnih i poljoprivrednih proizvoda povećanje stope nataliteta STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC SLABOSTI usitnjenost poljoprivrednih posjeda i slaba zainteresovanost za poljoprivrednu proizvodnju nedostatak struĉnjaka za pripremu i realizaciju razvojnih projekata neaţurna prostorno - planska dokumentacija nedovoljno izgraĊena komunalna infrastruktura nedovoljno izgraĊena turistiĉka infrastruktura nizak obim industrijske proizvodnje nizak stepen obrade drveta nisko profitabilna privredna struktura pasivan liĉni i društveni odnos prema preduzetništvu nerazvijenost partnerstva izmeĊu javnog i privatnog sektor neusklaĊena ponuda radne snage nezaposlenost odlazak mladih i sposobnih kadrova nizak nivo upotrebe informaciono-komunikacionih tehnologija loša opremljenost javnih ustanova iz oblasti zdravstva, školstva i socijalne zaštite nizak prirodni priraštaj nedostatak porodilišta PRIJETNJE nepostojanje institucija za certifikovanje poljoprivrednih proizvoda od strane EU prestanak finansiranja lokalnih zajednica od strane viših nivoa vlasti manji broj dostupnih grantova iz domaćih i stranih fondova preveliko zapošljavanje u opštinsku upravu bez odgovarajućeg kadrovskog jaĉanja globalna ekonomska kriza destimulativan ambijent za poslovne inicijative neorganizovana domaća proizvodnja i visok stepen sive ekonomije prisustvo zastarjelih tehnologija neusklaĊenost obrazovnog sistema sa zahtjevima trţišta nekontrolisan uvoz roba i gušenje domaće proizvodnje nezadovoljavajući rad kontrolnih mehanizama. 82 1 1.1 VIZIJA I STRATEŠKI CILJEVI RAZVOJA Vizija Vizija ove Strategije jeste da Opština postane jedna od najrazvijenijih opština u Republici Srpskoj odnosno u BiH sa razvijenom privredom i poljoprivredom, visokom stopom zaposlenosti i odgovarajućim ţivotnim standardom, razvijenim turizmom i intenzivnim kulturnim i sportskim dešavanjima, dobrom zdravstvenom i socijalnom zaštitom, kvalitetnim obrazovanim sistemom, optimalnom komunalnom strukturom, ekološki ĉista i sa minimalnom ali efikasnom i transparentnom, modernom lokalnom samoupravom kao servisom njenih graĊana. 1.2 Ciljevi dugoroĉnog razvoja Za ostvarenje vizije potrebno je jasno definisati strateške ciljeve koji istovremenom predstavljaju i stratešku platformu i smjernice za upravljanje lokalnom zajednicom. Razvoj je moguće ostvariti dobro zacrtanim ciljevima, kontinuiranim naporima za njihovo ostvarivanje i adekvatnim monitoringom realizacije. Definisani strateški ciljevi, uvaţavajući realne materijalne, kadrovske, finansijske i druge uslove lokalne vlasti naglašavaju urgentna podruĉja, tj. oblasti u kojima je potreba efikasnog upravljanja i intervencije najveća. Uzimajući u obzir njihov naĉelni, tj. univerzalni karakter, u okviru Strategije su, prema prioritetu, prepoznati sljedeći ciljevi: RAZVOJ PRIVREDE I PREDUZETNIŠTVA RAZVOJ INFRASTRUKTURE IZGRADNjA MODERNE LOKALNE SAMOUPRAVE UNAPREĐENjE OPŠTEG ŢIVOTNOG STANDARDA GRAĐANA OČUVANA ŢIVOTNA SREDINA STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 83 STRATEŠKI CILJ 1 Razvijena privreda i preduzetništvo Opština ima optimalan geografski poloţaj i potrebne preduslove za pokretanje i izgradnju snaţne privrede i preduzetništva. Obzirom da je veoma bogata šumom ima sve preduslove za snaţan drvopreraĊivaĉki sektor, sa većim stepenom finalizacije proizvoda. Oĉuvani prirodni resursi, raznovrsnost prirodnih uslova ĉine ovo podruĉje idealnim za razvoj seoskog/ruralnog turizma, ali i planinskog, avanturistiĉkog, sportskog i dr. TakoĊe postoje svi potrebni preduslovi za razvijenu poljoprivrednu proizvodnju organske hrane za koju sve više postoji trţište. Blizina Sarajeva ĉini podruĉje Opštine privlaĉnim za investicije u razliĉitim oblastima. Opština je bogata prirodnim resursima koji nisu iskorišćeni na adekvatan naĉin. Velike površine zemljišta se ne obraĊuju, poljoprivredna domaćinstva proizvode hranu ali samo za sopstvene potrebe i nisu komercijalnog karaktera. Koraci koje je potrebno preduzeti u funkciji realizacije ovog strateškog cilja će ukljuĉivati podršku u izgradnji snaţne preduzetniĉke infrastrukture, podsticanje individualnih poljoprivrednih proizvoĊaĉa na plansku proizvodnju u skladu sa zahtjevima trţišta, te njihovo organizovanje i uvezivanje, osnaţivanje drvne industrije sa povećanjem stepena finalizacije proizvoda, podsticanje razvoja turizma i ulaganje u promociju turistiĉkih potencijala Opštine. Realizacija ovog strateškog cilja će biti omogućena ostvarivanjem sljedećih OPERATIVNIH CILJEVA: OC 1: IzgraĊena snaţna preduzetniĉka infrastruktura OC 2: Razvijena drvopreraĊivaĉka industrija uz visok stepen finalizacije OC 3: Razvijena i organizovana poljoprivredna i stoĉarska proizvodnja OC 4: Privlaĉna turistiĉka ponuda Da bi se što detaljnije razradio prethodno definisani strateški cilj uraĊena je objedinjena SWOT analiza za pojedine sektore: privreda i preduzetništvo poljoprivreda i ruralni razvoj turizam STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 84 SWOT ANALIZA: Privreda i preduzetništvo SNAGE Povoljan geostrateški poloţaj Povoljni uslovi za razvoj drvne industrije Otvorenost prema ino investicijama, Postojanje uslova za razvoj MSP Relativno jeftina radna snaga Postojanje velikog broja banaka i osiguravajućih društava Dobra koordinacija nivoa vlasti Spremnost lokalne vlasti na saradnju SLABOSTI ŠANSE Korištenje javno – privatnog partnerstva za razvoj Vezivanje malih biznisa za velike Korištenje razliĉitih modaliteta finansiranja razvojnih projekata Aktivno korišćenje predpristupnih fondova EU Pokretanje dijela postojećih i novih industrijskih kapaciteta Razvoj MSP STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC Minimalna industrijska proizvodnja Neorganizovanost privatnog sektora Slabi efekti privatizacije Nezastupljenost finalne proizvodnje u drvnoj industriji Visoka stopa nezaposlenosti Nedovoljan broj struĉnih kadrova Nedostatak finansijskih ulaganja u oblasti preduzetništva Nedostatak baze podataka o privrednim resursima PRIJETNJE Visoke i promjenjive kamatne stope na kreditna sredstva za razvoj privrede Svjetska ekonomska kriza Negativne posljedice privatizacije Prisustvo sive ekonomije Pravna nesigurnost (ĉeste izmjene i neusklaĊenost propisa) Nestabilno i nedovoljno ispitano trţište Odliv kadrova 85 SWOT ANALIZA: Poljoprivreda i ruralni razvoj SNAGE SLABOSTI Prirodna bogatstva (šume, šumski plodovi i ljekovito bilje, voda i drugo) Postojanje uslova za razvoj proizvodnje zdrave hrane Relativno jeftina radna snaga Kvalitetno poljoprivredno zemljište Mogućnost razvoja stoĉarstva NezagaĊena ţivotna sredina Povoljni klimatski uslovi za odreĊene poljoprivredne kulture Povoljni uslovi za plasteniĉku i stakleniĉku proizvodnju Povoljni uslovi za pĉelarstvo ŠANSE Razvoj poljoprivrednog sektora i zdrave hrane Kapital, znanje i iskustvo naših ljudi u širem regionu Partnerski odnosi lokalne zajednice prema poljoprivrednim proizvoĊaĉima Brendiranje domaćih proizvoda Davanje neobraĊenog poljoprivrednog zemljišta pod koncesije Davanje podsticaja ѕa poljoprivredu Osnivanje razvojne agencije za planiranje i pomaganje graĊanima i privrednicima Plasteniĉka i stakleniĉka proizvodnja Povlaĉenje sredstava iz domaćih i inostranih fondova Neorganizovana distribucija poljoprivrednih proizvoda Nepostojanje otkupnih stanica Nepostojanje zadruge Nepostojanje lokalne mljekare NeureĊen sistem otkupljivanja poljoprivrednih proizvoda od strane lokalnih preduzetnika Loše stanje poljskih puteva Slaba informisanost o dostupnim podsticajima za oblast poljoprivrede, stoĉarstva i dr. Nedostatak osnovnog kapitala domaćinstava za pokretanje mini proizvodnje Nepovoljna starosna struktura Neplanska proizvodnja Zastarjela mehanizacija PRIJETNJE Nemotivisanost stanovništva za bavljenje poljoprivredom Nestabilno i nedovoljno ispitano trţište Nesiguran plasman i otkup poljoprivrednih proizvoda Nedovoljni podsticaji za poljoprivredni i ruralni razvoj Zavisnost poljoprivrede od vremenskih uslova Svjetska ekonomska kriza Liberalizacija uvoza poljoprivrednih proizvoda Nezainteresovanost lokalnih preduzetnika za otkup proizvoda od poljoprivrednih proizvoĊaĉa STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 86 SWOT ANALIZA: Turizam SNAGE Povoljan strateški i geografski poloţaj Prirodna bogatstva (šume, šumski plodovi i ljekovito bilje, voda i drugo) Raznolikost prirodnih turistiĉkih vrijednosti Postojanje resursa za sve vrste turizma (eko, etno, kulturnog itd.) i arheoloških nalazišta, Oĉuvanost ţivotne sredine Bogato kulturno-istorijsko nasljeĊe Zdrava hrana i tradicionalna kuhinja Blizina turistiĉkih centara (Višegrad, Sarajevo, Jahorina) ŠANSE Razvoj seoskog, eko i etno turizma Osnivanje Romanijske kuće Osnivanje etno sela Brendiranje domaćih proizvoda Renoviranje hotela „Romanija“ Povećanja smještajnih kapaciteta na selima kroz mini projekte opremanja i registracije domaćinstava Promocija turistiĉkih potencijala opštine kroz uvezivanje turistiĉke organizacije i NVO sektora STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC SLABOSTI Nepostojanje potrebnih smještajnih kapaciteta za turiste Minimalna aktivnost NVO sektora Nepostojanje plana razvoja turizma opštine Sokolac Minimalna ulaganja u turistiĉku infrastrukturu Nedostatak svijesti o znaĉaju i mogućnostima turistiĉke privrede Nedovoljno prepoznatljiv turistiĉki proizvod Nedostatak hotela visoke kategorije sa većim smještajnim kapacitetima PRIJETNJE Turistiĉka konkurencija Izraţen interes za svjetske turistiĉke destinacije Nepredvidivi unutrašnji razvojni procesi, naroĉito politiĉka situacija Nerazumijevanje uloge turizma u ekonomskom socijalnom i prostornom razvoju Nedovoljna zaštićenost turistiĉkih prostora od individualne gradnje 87 STRATEŠKI CILJ 2 Razvoj infrastrukture Infrastrukturna ulaganja su finansijski najzahtjevnija. Investiranje u osnovnu infrastrukturu podrazumijeva sveobuhvatno podizanje infrastrukturnih kapaciteta. Infrastrukturni projekti se ne sprovode izolovano, bez unapreĊenja ostalih elemenata privrednog okruţenja, a zahtijevaju dugoroĉno finansijsko planiranje. IzgraĊena infrastruktura obuhvata, ne samo trošak izgradnje, već i znaĉajan trošak za odrţavanje. Teško je utvrditi listu prioriteta kada se radi o ulaganjima u osnovnu infrastrukturu (vodovodna i kanalizaciona mreţa, toplovod, putevi, uliĉna rasvjeta), naroĉito u uslovima kada se suoĉavamo sa zapuštenom infrastrukturom i dugogodišnjim neulaganjem. Obzirom da stanje infrastrukture Opštine nije zadovoljavajuće, definisaće se prioriteti u ovoj oblasti putem sljedećih operativnih ciljeva: OPERATIVNI CILJEVI: OC 1: Donošenje kompletne prostorno-planske dokumentacije OC 2: UnapreĊenje sistema vodosnabdijevanja i kanalizacije OC 3: Modernizacija putne infrastrukture OC 4: Rekonstrukcija i proširenje toplovodne mreţe OC 5: Rekonstrukcija gradske uliĉne rasvjete SWOT ANALIZA: Razvoj infrastrukture SNAGE Razvijena lokalna putna mreţa Postojanje dobre elektro-energetske infrastrukture Izvorišta vodosnabdijevanja dovoljna Otvorenost prema INO - investicijama SLABOSTI ŠANSE Sanacija postojeće i izgradnja potrebne kanalizacione mreţe Zaštita izvorišnih zona Donošenje novog Urbanistiĉkog plana Bolje odrţavanje i dogradnja lokalne putne mreţe Rješavanje sistema grijanja Nepostojanje Urbanistiĉkog plana Loši poljski i lokalni putevi Nema sanitarne zaštite izvorišta Nerazvijena i zastarjela infrastruktura Nerentabilan sistem gradske rasvjete Mali kapacitet kanalizacione mreţe PRIJETNJE Nemotivisanost donatora za investicije Nedostatak sredstava Svjetska ekonomska kriza Dalje zagaĊenje izvorišta STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 88 STRATEŠKI CILJ 3 Izgradnja moderne lokalne samouprave Savremena, moderna lokalna samouprava poĉiva na sljedećim principima: pravna sigurnost, otvorenost, odgovornost, efektivnost i efikasnost, javnost i transparentnost. Modernu lokalnu samoupravu moguće je organizovati ukoliko se ona postavi kao trţišno orijentisana, odnosno uprava na temeljima trţišnog poslovanja. U svrhu realizacije standarda ISO 9001:2000 definisani su sljedeći operativni ciljevi: OPERATIVNI CILJEVI: OC 1: Efikasna lokalna samouprava OC 2: Efektivna lokalna samouprava OC 3: Ekonomiĉna lokalna samouprava SWOT ANALIZA: Izgradnja moderne lokalne samouprave SNAGE Opredjeljenost za reformu Povoljna polna i starosna struktura IzraĊena veb stranica Saradnja sa svim nivoima vlasti, meĊunarodnim organizacijama i NVO sektorom Saradnja sa Savezom opština i gradova Republike Srpske Transparentnost procedura (javne nabavke, dodjela graĊevinskog zemljišta, zakup poslovnih prostora) Profesionalan odnos prema strankama (graĊani i pravna lica) SLABOSTI ŠANSE Korištenje drţavnih i nedrţavnih fondova, grantova i drugih izvora sredstava za reformu lokalne uprave Uspostava trajnog dijaloga i kooperacije sa javnim, privatnim i NVO sektorom Uspostava što više usluga pomoću euprave (izvodi iz m.k., uvjerenja, upiti) Kontinuirano struĉno osposobljavanje i usavršavanje kadrova STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC Neriješeni imovinsko-pravni odnosi Neaţurirane evidencije (katastar i druge) Nedostatak kadrova Loša i zastarjela informatiĉka oprema Neuvezanost sluţbi (nepostojanje baze podataka i intra-mreţe) Slaba informatiĉka pismenost kadra Nepostojanje sistema praćenja napredovanja sluţbenika (nema sistema nagraĊivanja/kaţnjavanja, nema „norme“) Slaba ukljuĉenost socijalnih partnera (graĊana/privrednika/NVO) u odluĉivanje Nepostojanje svijesti o regionalnim i meĊunarodnim standardima u radu uprave PRIJETNJE Loš mehanizam sankcionisanja nepoštovanja odluka opštine Opstrukcije odreĊenog broja graĊana/privatnih preduzetnika kojima odgovara slaba i neefikasna opštinska vlast Manjak finansijskih sredstava Nezainteresovanost zaposlenih za obuku i usvajanje novih vještina Zastarjela infrastruktura i oprema 89 STRATEŠKI CILJ 4 UnapreĊenje opšteg ţivotnog standarda graĊana Ţivotni standard graĊana je sloţen i višedimenzionalan pojam koji predstavlja ukupnost uslova ţivota i rada stanovništva odreĊenog podruĉja ili šire u odreĊenom vremenskom periodu. Za potrebe izrade ove Strategije, pod ţivotnim standardom obuhvaćeni su svi aspekti ţivota stanovnika Opštine koji njihov svakodnevni ţivot ĉine manje ili više kvalitetnim. Kako će graĊani neke opštine ţivjeti i kako će se osjećati u svojoj sredini, zavisi od niza faktora meĊu kojima su, na prvom mjestu, zarade i primanja, dobra zdravstvena prevencija i adekvatna zdravstvena zaštita koju pokriva obavezno zdravstveno osiguranje, socijalna zaštita, visok nivo kvaliteta i dostupnost svih nivoa obrazovanja, kulturni sadrţaji, razvijen sportski ţivot u opštini, ureĊena omladinska politika i kultura stanovanja, kao i zadovoljavajuća infrastruktura u opštini (putevi, objekti, elektro-mreţa, termoakumulaciona mreţa i sliĉno). Odrţivi razvoj opštine mora ukljuĉivati obezbjeĊenje visokog nivoa kvaliteta usluga u navedenim oblastima kao i obezbjeĊivanje uslova za povratak mladih struĉnjaka, pozitivne migracije (ka opštini), vraćanje mladih na selo i porast nataliteta. U prethodnim poglavljima izvršena je analiza stanja u ovim oblastima, a na osnovu rezultata analize, definisani su sljedeći operativni ciljevi u ovoj oblasti koji predstavljaju prioritete opštine u narednih sedam godina. OPERATIVNI CILJEVI: OC 1: UnapreĊenje zdravstvene zaštite OC 2: UnapreĊenje socijalne zaštite OC 3: UnapreĊenje obrazovanja, kulture i sporta OC 4: Povratak mladih i razvoj omladinske politike Za potrebe detaljnijeg pregleda trenutne situacije uraĊene su objedinjene SWOT analize za sljedeće oblasti: zdravstvena i socijalna zaštita, obrazovanje, kultura i sport i povratak mladih i razvoj omladinske politike STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 90 SWOT ANALIZA: UnapreĊenje zdravstvene i socijalne zaštite SNAGE Formirani timovi porodiĉne medicine Plansko ulaganje u kapacitete i opremu Kontinuirana edukacija kadrova u zdravstvu Aktivan Centar za socijalni rad Kontinuirana pomoć socijalno ugroţenim kategorijama Kadrovska osposobljenost zdravstvenih i socijalnih ustanova Spremnost opštinske vlasti i lokalne zajednice da unaprijedi i zdravstvenu socijalnu zaštitu ŠANSE Pomoć donatora Uĉešće u raznim projektima Saradnja sa Ministarstvom zdravlja i Fondom zdravstvenog osiguranja Povećanje kvaliteta i kvantiteta zdravstvenih usluga Koordinirano djelovanje svih društvenih faktora u pomoći socijalno ugroţenim Zainteresovanost roditelja za podršku djece sa poteškoćama u razvoju Povećanje stope nataliteta kroz fond „Majka i dijete“ Osnivanje i razvoj novih specijalistiĉkih odjeljenja STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC SLABOSTI Nedovoljna motivisanost zaposlenih Nedovoljna finansijska sredstva Loša opremljenost ustanova Visoka stopa mortaliteta Pad nataliteta Minimalna opštinska sredstva za socijalnu zaštitu (4%-6%) Nepostojanje infrastrukturnih i tehniĉkih kapaciteta posebno u pogledu ultrazvuĉne i laboratorijske dijagnostike Slaba preventivna zaštita ţena Podruĉne ambulante van funkcije PRIJETNJE „Odliv mozgova“ (Vrain Drain) Povećanje broja porodica sa disfunkcionalitetom Nedostatak prostornih i tehniĉkih uslova Sve više starog stanovništva Povećana stopa alkoholizma i narkomanije Sve više stanovnika u stanju socijalne potrebe na koju institucije ne mogu adekvatno finansijski odgovoriti Nestabilnost farmaceutskog trţišta Manji broj osiguranika Neizvjesnost u finansiranju projekata iz socijalne zaštite 91 SWOT ANALIZA: UnapreĊenje obrazovanja, kulture i sporta SNAGE Mlad i struĉan kadar zainteresovan za stalno uĉenje i usavršavanje UvoĊenje novih i savremenih metoda u nastavi i uĉenju Omladina zainteresovana za kulturu i sport Aktivna udruţenja i klubovi Tradicija u oblasti sporta i kulture, Razvijen NVO sektor Spremnost lokalne samouprave za saradnju Znaĉajan broj registrovanih sportskih klubova na podruĉju Opštine, kao i interesovanje mladih za sport Znaĉajni dosadašnji uspjesi i rezultati Dobri uslovi za treninge i takmiĉenja u pogledu sportske infrastrukture Struĉni kadar, sportski treneri SLABOSTI ŠANSE Pomoć lokalne zajednice u rješavanju postojećih materijalnih problema UvoĊenje novih obrazovnih profila u skladu sa planom razvoja opštine i potrebama lokalne privrede NagraĊivanje uĉenika sa dobrim uspjehom Stipendiranje deficitarnih profila sa visokim obrazovanjem Donošenje posebnih programa koji se tiĉu najugroţenijeg dijela stanovništva Uĉešće u pozivima i projektima Uspješno sportsko predstavljanje opštine na meĊunarodnoj SCene Organizacija sportskih takmiĉenja u Sokocu Kompletiranje sportskog centra izgradnjom bazena Korištenje sportske dvorane za uĉenike srednje škole, zainteresovane grupe graĊana Organizacija manifestacija kulturno zabavnog i drugog sadrţaja Razvoj marketing menadţmenta Nedovoljna opremljenost škola Nedostatak kvalifikovanog kadra u predškolskom vaspitanju Nepostojanje kancelarije za mlade Pojava „bijele kuge“ Migracije omladine, struĉnjaka i intelektualaca ka urbanim sredinama Slaba razvijenost menadţmenta sportskih klubova Nedostatak baze podataka o ĉlanstvu u sportskim klubovima Slabo informisanje javnosti o radu klubova i rezultatima Loša komunikacija izmeĊu sportskih klubova i profesora fiziĉkog vaspitanja Nedovoljno povlaĉenje sredstava iz budţeta RS Nedostatak Pravilnika o vrednovanju sportskih rezultata i nagraĊivanju sportista Nedostatak rasvjete na pojedinim otvorenim sportskim terenima Nedostatak teretane u okviru sportske dvorane PRIJETNJE Socijalno nezadovoljstvo Pad ţivotnog standarda graĊana Demotivisanost mladih za promjene NeusklaĊenost obrazovnog sistema sa zahtjevima trţišta Smanjivanje broja radnih mjesta u školama zbog smanjenja broja djece Zapostavljenost kulture i sporta u odnosu na druge oblasti Ograniĉena sredstva za realizaciju kulturnih i sportskih manifestacija Prestanak treniranja sportista kad bi trebali da postiţu znaĉajnije rezultate Odlazak mladih sportista u druge sportske klubove Upotreba stimulativnih sredstava, doping u sportu Rad teretana bez nadzora struĉnog lica STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 92 SWOT ANALIZA: Povratak mladih i razvoj omladinske politike SNAGE SLABOSTI Prirodni preduslovi za privredni razvoj opštine Postojanje više visokoškolskih ustanova na teritoriji grada Istoĉno Sarajevo koji nude mogućnost obrazovanja Dostupne škole za informatiĉke kurseve i kurseve stranih jezika Kursevi stranih jezika u organizaciji Zavoda za zapošljavanje RS Visok potencijal za razvoj turizma Postojanje visoke škole na teritoriji opštine koja nudi studijske programe koji razvijaju preduzetniĉki duh i vještine ŠANSE Projekti USAID-a, UNDP-ja i drugih domaćih i meĊunarodnih nevladinih organizacija namijenjenih povratku mladih u ruralna podruĉja Niţe kamatne stope na kredite za stambeno zbrinjavanje mladih braĉnih parova, na poljoprivredne kredite i kredite za MSP Omladinska politika RS i zadaci svih nivoa vlasti u njenoj realizaciji Strategija razvoja opštine Otvaranje Centra za unapreĊenje poljoprivrede brdsko-planinskog podruĉja Sokolac Proširenje industrijske zone i mogućnosti zapošljavanja STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC Nedostatak finansijskih sredstava za sistemsko rješavanje pitanja povratka mladih Loša informisanost šire javnosti o postojanju programa i o aktivnostima omladinskih organizacija, opštinske uprave, meĊunarodnih i domaćih NVO Visok procenat neobrazovanog stanovništva Visoka stopa nezaposlenosti u opštini Manjak društvenih i kulturnih zbivanja u opštini Pasivnost/apatija mladih ljudi i nezainteresovanost za ţivot na selu Visoke kamatne stope na kredite za otpoĉinjanje sopstvenog biznisa Zastarjela tehnika i tehnologija postojećih proizvodnih kapaciteta u opštini Nezainteresovanost poslodavaca za promjene i zapošljavanje prema stvarnim kompetencijama radnika PRIJETNJE Ekonomska kriza i manjak radnih mjesta Socijalno nezadovoljstvo usljed nezaposlenosti i loše ekonomske situacije domaćinstava „Odliv mozgova“ (Vrain Drain) Povećanje broja porodica sa disfunkcionalitetom Pad nataliteta („Bijela kuga“) Nedovoljan priliv stranih investicija Loši rezultati privatizacije Usporen rast i razvoj privrede i poljoprivrede 93 STRATEŠKI CILJ 5 Oĉuvana ţivotna sredina Postojeće stanje u oblasti ţivotne sredine je djelimiĉno rezultat opštih društvenih i ekonomskih okolnosti bez ĉije prethodne promjene nije bilo moguće rješavanje problema u ovoj oblasti. Nivo ekonomske razvijenosti, karakter privredne strukture i posledice tranzicionih mera opšte su okolnosti koje snaţno utiĉu na stanje u oblasti ţivotne sredine. Osnovni problemi su divlje deponije i upravljanje otpadom (upravljanje komunalnim otpadom, upravljanje otpadnim vodama), nekoordinisane aktivnosti, nesprovoĊenje propisa, i nizak nivo znanja o problemima u oblasti ţivotne sredine itd. Stvaranje pretpostavki za intenzivnije ukljuĉivanje organizacija civilnog društva u procese donošenja odluka u oblasti ţivotne sredine i od znaĉaja za ovu oblast podrazumijeva njihovo institucionalno jaĉanje. Realizacija ovog strateškog cilja će biti omogućena kroz sljedeće operativne operativne ciljeve: OPERATIVNI CILЈEVI OC 1: Institucionalno jaĉanje civilnog sektora OC 2: Poboljšanje stanja ţivotne sredine na podruĉju opštine SWOT ANALIZA: Oĉuvana ţivotna sredina SNAGE Oĉuvana ţivotna sredina (malo zagaĊivaĉa) Prirodna bogatstva (šume, šumski plodovi i ljekovito bilje, voda i drugo) Razvijen NVO sektor sa ekološkim predznakom ŠANSE Sanacija divljih deponija Korišćenje fondova za zaštitu ţivotne sredine Zaštita izvorišta pijaće vode Mogućnost odrţivog iskorištavanja prirodnih resursa Jaĉanje civilnog sektora SLABOSTI Postojanje divljih deponija Neracionalna iskorištenost prirodnih resursa Nedovoljna zaštita ţivotne sredine Slaba aktivnost NVO sektora sa eko predznakom PRIJETNJE Dalje zagaĊenje izvorišta Povećanje broja divljih deponija Nekontrolisano korištenje prirodnih resursa Nedostatak finansijskih sredstava za sistemsko rješavanje problema. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 94 2 MONITORING I EVALUACIJA STRETEGIJE Strategija razvoja opštine Sokolac 2013 - 2020. godine sastoji se od niza projekata i programa koji su u funkciji realizacije postavljenih strateških i operativnih ciljeva, odnosno dostizanja definisane vizije razvoja Opštine. MeĊutim programi i projekti, sami po sebi nisu garant da će ovako uraĊen strateški plan biti u potpunosti ostvaren. Uspješnost realizacije strateškog plana velikim dijelom zavisi i od naĉina provoĊenja i upravljanja projektima. Nije rijedak sluĉaj da kvalitetan projekat, usljed loše implementacije ili neplanskog utroška sredstava pokaţe loš rezultat, a nekada i potpuni neuspjeh. Zbog toga je potrebno posvetiti posebnu paţnju izradi kvalitetnog sistema monitoringa projekata koji se budu realizovali u okviru Strategije. Monitoring i evaluacija Strategije odnose se na podršku, praćenje i kontrolu svih segmenata njene realizacije. Aktivnosti permanentnog prikupljanja i analiziranja podataka o efikasnosti i kvalitetu sprovoĊenja planiranih projekata, će se sprovoditi u okviru ovog segmenta u cilju definisanja ostvarenih rezultata. Za vrijeme vaţenja Strategije periodiĉno će se analizirati svi aspekti njene implementacije o ĉemu će se saĉinjavati izvještaji. Evaluacija predstavlja objektivnu procjenu Strategije u periodu implementacije i ukazuje na potrebu eventualnih izmjena, u skladu sa nekim novonastalim okolnostima. Stvarni rezultati razvoja, koji proizilaze iz implementacije integrisane Strategije lokalnog razvoja, mogu biti vidljivi i mjerljivi samo ukoliko Opština Sokolac bude sistemski sprovodila praćenje i vrednovanje realizacije Strategije. Osnovni razlog primjene monitoringa i evaluacije Strategije je efikasna i transparentna realizacija planiranih aktivnosti predviĊenih putem stalnog sagledavanja efekata implementacije Strategije. Glavni ciljevi su: - efikasnost - provjera efikasnosti korišćenja raspoloţivih resursa, odgovornost – provjerava se do koje su mjere strateški i operativni ciljevi ostvareni, - implementacija - praćenje i vrednovanje daje informacije koje omogućuju dobru i efikasnu realizaciju i upravljanje, stvaranje novog znanja - povećanje razumijevanja o tome šta, kako i u kojim uslovima funkcioniše i kako poboljšati efekte razliĉitih programa i projekata. - Skupština opštine Sokolac će razmatrati i usvajati periodiĉne izvještaje o realizaciji Strategije, te putem Administrativne sluţbe Opštine Sokolac ukazivati na nedostatke, davati prijedloge i sugestije u cilju efikasnijeg sprovoĊenja Strategije. Osim zaposlenih u sluţbama Opštine, a u svrhu odrţivosti cijelog procesa, u monitoring i evaluaciju mogu se po potrebi ukljuĉiti i ĉlanovi uţeg ekspertskog tima, koji su radili na izradi Strategije. Ukljuĉivanje više razliĉitih aktera u proces monitoringa i evaluacije Strategije proizilazi iz ĉinjenice da je provoĊenje i upravljanje predloţenim projektima, STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 95 najvećim dijelom, u nadleţnosti javnog sektora, ali je neophodna i pomoć angaţovanog ekspertskog tima. MeĊutim, za dostizanje usvojene vizije razvoja Opštine do 2020. godine, neophodan je zajedniĉki rad i kreativan napor svih aktera razvoja, ukljuĉujući privatni sektor, NVO i graĊana. 2.1 Aţuriranje strategije Strategija je fleksibilan radni dokument koji će se periodiĉno aţurirati radi prilagoĊavanja novonastaloj situaciji. Preispitivanje i aţuriranje komponenti Strategije izvodi se tako da se najĉešće vizija razvoja ne mijenja tokom odabranog strateškog perioda, strateški ciljevi se preispituju i ukoliko se ukaţe potreba, periodiĉno revidiraju, dok se ostale komponente (operativni ciljevi, planirani programi i projekti) aţuriraju na godišnjem nivou. Za prvu godinu implementacije Strategije uraĊen je Akcioni plan, u skladu sa budţetom opštine i ostalim predviĊenim sredstvima. Uloge i odgovornosti za implementaciju Strategije Osnovna uloga i odgovornost u procesu implementacije Strategije (2013-2020) Uloga Nadleţnost Koordinacija implementacije Strategije razvoja Naĉelnik Opštine UtvrĊivanje nadleţnosti opštinskih odjeljenja pripremu projektnih prijedloga i implementaciju projekata iz Akcionog plana za period 2013-2020. godinu UtvrĊivanje nadleţnosti opštinskih odjeljenja pripremu projektnih prijedloga i implementaciju projekata iz Akcionog plana za 2013. godinu Naĉelnik Opštine naĉelnici odjeljenja Odjeljenje za opštu upravu; Odjeljenje za privredu i finansije; Odjeljenje za prostorno ureĊenje; Odjeljenje za lokalni razvoj i Odjeljenje komunalne policije. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 96 Osnovna uloga i odgovornost u procesu implementacije Strategije (2013-2020) Uloga Nadleţnost Razrada prijedloga projekata Odjeljenje za opštu upravu; Odjeljenje za privredu i finansije; Odjeljenje za prostorno ureĊenje; Odjeljenje za lokalni razvoj i Odjeljenje komunalne policije. Praćenje potencijalnih izvora finansiranja projekata Odjeljenje za opštu upravu; Odjeljenje za privredu i finansije; Odjeljenje za prostorno ureĊenje; Odjeljenje za lokalni razvoj i Odjeljenje komunalne policije. Procedura javnih nabavki Komisija za javne nabavke Monitoring implementacije Strategije i izvještavanje Naĉelnik opštine, Skupština opštine, Odjeljenje za opštu upravu; Odjeljenje za privredu i finansije; Odjeljenje za prostorno ureĊenje; Odjeljenje za lokalni razvoj i Odjeljenje komunalne policije Razrada i usvajanje Akcionih za naredne godine implementacije Strategije Naĉelnik opštine, Skupština opštine, Odjeljenje za opštu upravu; Odjeljenje za privredu i finansije; Odjeljenje za prostorno ureĊenje; Odjeljenje za lokalni razvoj i Odjeljenje komunalne policije Definisanje kljuĉnih potreba za izgradnjom kapaciteta osoblja ukljuĉenog u implementaciju Strategije Naĉelnik Opštine i naĉelnici odjeljenja STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 97 TABELARNI PRIKAZ STRATEŠKIH CILJEVA STRATEŠKI CILJ 1: RAZVOJ PRIVREDE I PREDUZETNIŠTVA OPERATIVNI CILJEVI Programi/Projekti Registar projekata privrede opštine Sokolac "Zapoĉni svoj posao" SC 1: RAZVOJ PRIVREDE I PREDUZETNIŠTVA OC 1: IzgraĊena snaţna preduzetniĉka infrastruktura Analiza potreba privrednika i investitora za kvalifikovanom radnom snagom. Izrada studije izvodljivosti o potencijalima obnovljivih izvora energije na podruĉju opštine Sokolac. Osnivanje centra za obuku i prekvalifikaciju OC 2: Razvijena drvopreraĊivaĉka industrija uz visok stepen finalizacije proizvoda Revitalizacija privrednog društva Nova Romanija a.d. Sokolac Analitiĉki prikaz uvoza u Republiku Srpsku proizvoda iz oblasti poljoprivrede i stoĉarstva Registar slobodnih prostora na teritoriji opštine Sokolac Osnivanje udruţenja poljoprivrednih proizvoĊaĉa Osnivanje Zadruge Podsticaj razvoju stakleniĉke i plasteniĉke proizvodnje Program unapreĊenja poljoprivredne proizvodnje OC 3: Razvijena i organizovana poljoprivredna i stoĉarska proizvodnja Revitalizacija Centra za unapreĊenje Poljoprivrede u brdsko – planinskom podruĉju Osnivanje/revitalizacija farme krava u Podromaniji Osnivanje poljoprivredne savjetodavne sluţbe Organizovanje radionice o sakupljanju sporednih šumskih proizvoda Osnivanje etno sela na Romaniji "Romanijska kuća" Izrada sajta Turistiĉke organizacije Sokolac OC 4: Privlaĉna turistiĉka ponuda Promocija turistiĉkih potencijala opštine Sokolac Seoski turizam - mogućnost samozapošljavanja UreĊivanje trim staze na podruĉju Talina Obuka o procesu brendiranja domaćih proizvoda Izrada suvenira Romanijske regije STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 98 STRATEŠKI CILJ 2: RAZVOJ INFRASTRUKTURE OPERATIVNI CILJEVI SC 2: RAZVOJ INFRASTRUKTURE OC 1: Donošenje kompletne prostorno-planske dokumentacije OC 2: UnapreĊenje sistema vodosnabdijevanja i kanalizacije Programi/Projekti Izrada i usvajanje urbanistiĉkog plana za period do 2030. godine Izrada plansko - urbanistiĉke dokumentacije za proširenje industrijske zone Projekat snabdijevanja vodom i kanalizacije u Opštini Sokolac Izgradnja novih i proširenje i rekonstrukcija postojećih saobraćajnica OC 3: Modernizacija putne infrastrukture Izgradnja treće trake puta na dionici Ljubogošta Podromanija Izgradnja aerodroma Sarajevo – lokacija Sokolac OC 4: Rekonstrukcija i proširenje toplovodne mreţe Rekonstrukcija gradske toplane OC 5: Rekonstrukcija uliĉne rasvjete Novi sistem javne rasvjete (LED rasvjeta) STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 99 STRATEŠKI CILJ 3: IZGRADNJA MODERNE LOKALNE SAMOUPRAVE SC 3: IZGRADNjA MODERNE LOKALNE SAMOUPRAVE OPERATIVNI CILJEVI Programi/Projekti UvoĊenje E-uprave („E-Government) Obuka administrativnih sluţbenika i funkcionera OC 1: Efikasna lokalna samouprava UvoĊenje sistema ocjenjivanja/napredovanja sluţbenika UvoĊenje elektronske pisarnice Efikasnija registracija zanatskih i preduzetniĉkih radnji OC2: Efektivna lokalna samouprava Formiranje Kancelarije za lokalni razvoj Ukljuĉivanje graĊana/privrednih subjekata /NVO sektora u procese odluĉivanja OC3: Ekonomiĉna lokalna samouprava Racionalizacija unutrašnjih organizacionih jedinica i radnih mjesta Reforma sistema naplate taksa, poreza i drugih prihoda opštine STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 100 STRATEŠKI CILJ 4: UNAPREĐENJE OPŠTEG ŢIVOTNOG STANDARDA GRAĐANA OPERATIVNI CILJEVI Programi/Projekti Pokretanje Zavoda za forenziĉku psihijatriju Rekonstrukcija prostorija za uspostavu Centra za mentalno zdravlje SC 4: UNAPREĐENjE OPŠTEG ŢIVOTNOG STANDARDA GRAĐANA Nabavka ultrazvuĉnog aparata OC 1: UnapreĊenje zdravstvene zaštite Nabavka pokretnog mamografa Praćenje, analiza i distribucija informacija o zdravstvenom stanju stanovništva Nabavka opreme i osavremenjivanje laboratorije Osnivanje Fondacije "Majka i dijete" Tehniĉko, kadrovsko, materijalno i funkcionalno osposobljavanje porodilišta OC2: UnapreĊenje socijalne zaštite Povećanje budţeta Centra za socijalni rad Poboljšanje socijalnog poloţaja stanovništva u stanju posebnih potreba ObezbjeĊivanje kadra za rad u predškolskoj ustanovi Sanacija i rekonstrukcija Doma Kulture OC3: UnapreĊenje obrazovanja, kulture i sporta Sanacija i rekonstrukcija zgrade i fiskulturne sale Osnovne škole UvoĊenje novih nastavnih planova i programa u SŠC „Vasilije Ostroški“ Stipendiranje deficitarnih zanimanja "Ja imam ideju" OC4: Povratak mladih i razvoj omladinske politike ObezbjeĊivanje uslova za povratak mladih, obrazovanih kadrova u opštinu Podrška povratku mladih na selo Realizacija ciljeva Omladinske politike Republike Srpske STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 101 STRATEŠKI CILJ 5: OĈUVANA ŢIVOTNA SREDINA SC 5: OĈUVANA ŢIVOTNA SREDINA OPERATIVNI CILJEVI Programi/Projekti Organizovanje radionice "Izrada projektnih prijedloga" OC 1: Institucionalno jaĉanje civilnog sektora Sufinansiranje osnivanja novih Udruţenja na teritoriji opštine Sufinansiranje radionica o vaţnosti oĉuvanja ţivotne sredine OC 2: Poboljšanje stanja ţivotne sredine Implementacija LEAP-a Identifikacija i sanacija divljih deponija STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 103 PRILOG 1 4410 xxxx xx - Ploĉe iverice, ploĉe sa usmjerenim vlaknima (OSB) i sliĉne ploĉe (npr. wafer ploĉe) od drveta i od ostalih drvenastih materijala, neaglomerisane ili aglomerisane smolama ili ostalim organskim vezivnim materijalima Statis poda za godinu 2009. 2010. Ukupno за 3,5 godine Prvih 6 mjeseci 2012. године 2011. Tarifni br. Koliĉ. [kg] Vrijed. [KM] Koliĉ. [kg] Vrijed. [KM] Koliĉ. [kg] Vrijed. [KM] Koliĉ. [kg] Vrijed. [KM] Koliĉ. [kg] Vrijed. [KM] 4410 1110 10.702.16 2,76 4.083.49 4,59 13.477. 517,72 5.131.32 0,57 12.902. 111,93 6.130.90 7,68 5.276.140 ,27 2.487.47 1,26 42.357. 932,68 17.833.1 94,10 4410 1130 10.713.16 9,28 6.984.82 8,17 10.948. 814,24 6.647.06 8,75 10.661. 971,57 7.766.60 6,50 5.596.157 ,04 4.087.39 9,94 37.920. 112,13 25.485.9 03,36 4410 1150 908.600,5 2 1.067.07 1,86 980.95 1,89 1.210.57 5,80 873.60 1,54 1.190.62 2,59 317.987,7 5 436.349, 42 3.081.1 41,70 3.904.61 9,67 0 0 808.18 9,07 394.334, 98 1.131.7 78,04 457.709, 37 435.685,0 0 188.081, 22 2.375.6 52,11 1.040.12 5,57 0 322.31 3,70 293.039, 66 433.04 9,22 427.533, 78 209.788,9 2 183.501, 62 965.15 1,84 904.075, 06 0 0 15.346, 69 15.166,6 1 0 0 0 0 15.346, 69 15.166,6 1 0 0 54.050, 00 17.039,1 5 5.426,0 0 2.145,85 1.120,00 4.502,90 60.596, 00 23.687,9 0 3.182.726 ,86 1.496.77 9,26 1.330.2 85,80 399.818, 33 1.669.2 51,76 642.564, 57 909.107,1 0 351.248, 53 7.091.3 71,52 2.890.41 0,69 25.506.65 9,42 13.632.1 73,88 27.937. 469,11 14.108.3 63,85 27.677. 190,06 16.618.0 90,34 12.745.98 6,08 7.738.55 4,89 93.867. 304,67 52.097.1 82,96 4410 1190 4410 1210 4410 1290 4410 1900 4410 9000 Напомена: Iako je u dokumentu „Carinska tarifa BiH 2012“ kao jedinica mjere za ovu tarifnu glavu [m3], vrijednosti u donjoj tabeli su date u kilogramima (jer je ta jedinica korištena kao statistiĉki podatak). TakoĊe u dijagramu nisu prikazane vrijednosti za 2012. godinu jer su to podaci samo za prvih 6 mjeseci 2012 pa se kao poloviĉni ne mogu uporeĊivati sa podacima za ĉitavu godinu. Grafiĉki prikaz uvoza iverastih ploĉa Koliĉina u (kg) Vrijednost u (km) STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 104 PRILOG 2 Naziv projekta SC 1 "Zapoĉni svoj posao" OC 1 Kratak opis: U cilju smanjenja nezaposlenosti na podruĉju opštine, te poboljšanju ţivotnog standarda stanovnika, neophodno je pruţiti pomoć (konsalting) postojećim malim i srednjim preduzećima, o naĉinima i mogućnostima povlaĉenja dostupnih podsticajnih sredstava i proširenju postojećih kapaciteta. TakoĊe se ţele stimulisati stanovnici Opštine Sokolac, (posebno mladi ljudi) da se samozapošljavaju, kroz kreiranje i razvoj poslovnih ideja, za koje će imati neophodnu podršku kroz sve faze osnivanja malih preduzeća. U okviru ovog projekta će se sprovoditi slijedeće aktivnosti: Adaptacija prostora za potrebe kancelarije pri Opštini Opremanje prostora potrebnom tehniĉkom opremom Osposobljavanje struĉnog lica za rad na navedenoj problematici Izrada plana i programa rada. Ciljna grupa: Mladi nezaposleni ljudi Uĉenici srednjih škola NVO sektor Oĉekivani rezultati Osnivanje novih malih preduzeća Povećan broj zaposlenih Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: 4000,00 КМ 12 mjeseci Nosioci aktivnosti: Партнери Opština Sokolac Srednjoškolski centar Javna preduzeća opštine Sokolac USAID, FIRMA, FARMA ostali strani partneri STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 105 Naziv projekta SC 1 Analiza potreba privrednika i investitora za kvalifikovanom radnom snagom OC 1 Kratak opis: Jedan od problema sa kojima se suoĉavaju lokalne zajednice u Republici Srpskoj jeste nedostatak odreĊenih zanimanja odnosno obrazovnih profila. Osim visokoobrazovanih kadrova kao npr. diplomirani inţenjer arhitekture, profesor fizike, diplomirani defektolog, vaspitaĉ u predškolskoj ustanovi i sl., evidentan je deficit keramiĉara, obućara, autolimara, frizera i drugioh zanata koji će biti ustanovljeni nakon implementacije projekta. Ovim projektom će se utvrditi ĉinjeniĉno stanje u pogledu potreba trţišta, te u skladu sa tim dati prijedlog za korekciju nastavnih planova u srednjoškolskom centru, ali i izvršiti prekvalifikacija/dokvalifikacija zaposlenih lica. Ciljna grupa: Lokalni privrednici Investitori Nezaposlena lica Oĉekivani rezultati Detaljna analiza postojećih kadrova (zaposlenih i nezaposlenih). Definisanje potreba postojećih i budućih investitora za odreĊenim obrazovnim profilima. UtvrĊeni potrebni obrazovni profili putem dokvalifikacije ili prekvalifikacije. Stvaranje novih radnih mjesta za odreĊena zanimanja u skladu sa zahtjevima investitora. Poboljšanje postojećih nastavnih planova u srednješkolskom obrazovanju, te uvrštavanje novih (potrebnih) kadrova koji će moći naći zaposlenje na podruĉju opštine Sokolac. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: 10.000,00 КМ 5 mjeseci Nosioci aktivnosti: Партнери Opština Sokolac Srednjoškolski centar Javna preduzeća Privatni sektor Srednjoškolski centar Entitetska ministarstva NVO STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 106 Naziv projekta SC 1 Izrada studije izvodljivosti o potencijalima obnovljivih izvora energije na podruĉju opštine Sokolac OC 1 Kratak opis: Uzimajući u obzir ĉinjenice kao što su: evropski podtsicaji razvoju tehnologija za dobijanje zelene energije (a što je prepoznato i od strane Republike Srpske), raspoloţivosti biomasom opštine Sokolac, te povoljnim geografskim poloţajem potrebno je uraditi Studiju izvodljivosti pokretanja jednog takvog postrojenja na teritoriji opštine. Studijom bi se utvrdila opravdanost i vrijednost ulaganja. NAPOMENA: Ukoliko bi se predstavnici lokalne samouprave zvaniĉno obratili italijanskoj firmi “CGE Engineering” ista ima praksu da pošalje svoje stuĉnjake da o svom trošku naprave Studiju izvodljivosti kao osnov za njihovo finansijsko uĉešće u projektu. Ciljna grupa: Lokalna zajednica Privrednici Oĉekivani rezultati UraĊena analiza prirodnih uslova opštine Sokolac te potencijala za uvoĊenje i korištenje obnovljivih izvora energije. Definisani prioriteti u budućnosti na bazi kojih će se izraditi Strategija primjene obnovljivih izvora energije Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Nema troškova 5 mjeseci Nosioci aktivnosti: Partneri Vlada Republike Srpske Opština Sokolac JP „Šume Republike Srpske“ a.d Sokolac “CGE Engineering” Italija STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 107 Naziv projekta SC 1 Osnivanje centra za obuku i prekvalifikaciju OC 1 Kratak opis: Projekat bi bio realizovan u saradnji više institucija i to Ministarstva prosvjete i kulture, Srednje škole Sokolac, Zavoda za zapošljavanje RS i opštine Sokolac. U skladu sa zahtjevima trţišta za odreĊenim obrazovnim profilima, promjenom zanimanja ili sticanjem viših kvalifikacija znaĉajno se povećavaju šanse za posao. Centar bi bio mehanizam kojim bi se olakšalo zapošljavanje putem prekvalifikacija i dokvalifikacija u procesima zapošljavanja kroz osposobljavanje i obuku. Realizacijom tog projekta daće se doprinos razvoju neformalnog sektora obrazovanja. Ciljna grupa: Svi zainteresovani za kvalifikaciju i dokvalifikaciju Oĉekivani rezultati Definisanje deficitarnih obrazovnih profila Omogućavanje prekvalifikacije i dokvalifikacije Pruţanje savjetodavne pomoći pri izboru nove karijere Praćenje potreba za odreĊenim profilima Smanjenje opšte nezaposlenosti Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: 10.000,00 КМ 5 mjeseci Nosioci aktivnosti: Partneri Srednjoškolski centar Sokolac Ministarstvo prosvjete i kulture RS, FIRMA STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 108 Naziv projekta SC 1 Registar projekata privrede opštine Sokolac OC 2 Kratak opis: Da bi bilo koji projekat, iz oblasti privrede, bio oznaĉen kao kvalitetan za opštinu Sokolac potrebno je da isti proistekne iz realne situacije koja vlada u opštini. Pravovremena razrada projekta i kvalitetna prezentacija istog daje prednost tako pripremljenom projektu nad ostlim projektima koje razmatraju inostrani ili domaći donatori, odnosno investitori. U razgovorima sa investitorima koji su zainteresovani za investiranje u veći broj projekata tako pripremljen registar bi bio od velikog znaĉaja. Ciljna grupa: Privrednici opštine Sokolac Oĉekivani rezultati Veći priliv usmjerenih investicija, donacija, povoljnih i bespovratnih kredita za razvoj privrednog ambijenta opštine. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Nema dodatnih izdvajanja iz budţeta Opštine Kontinuirano Nosioci aktivnosti: Partneri Odjeljenje za privredu Opštine Sokolac Lokalni privrednici STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 109 Naziv projekta SC 1 Revitalizacija privrednog društva Nova romanija a.d. Sokolac OC 2 Kratak opis: Privredno društvo Nova romanija posjeduje infrastrukturu koja karakteriše velika privredna društva, pa je zbog toga Strategijom razvoja Opštine Sokolac prepoznato kao jedan od mogućih generatora razvoja Opštine. Imajući u vidu trenutnu situaciju u kojoj se nalazi ovo privredno društvo, potrebno je uloţiti dodatne napore u vidu projekata koji će privući potencijalne investitore, a u cilju oţivljavanja Nove Romanije. Ciljna grupa: Republika Srpska a prevashodno lokalna zajednica i njeni ţitelji. Oĉekivani rezultati Generator privrednog oporavka lokalne zajednice, smanjenje nezaposlenosti, povećanje široke potrošnje Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Prema projektu U skladu sa dinamikom investiranja Nosioci aktivnosti: Partneri Vlada Republike Srpske u saradnji sa lokalnom zajednicom Investitori STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 110 Naziv projekta SC 1 Analitiĉki prikaz uvoza u Republiku Srpsku proizvoda iz oblasti poljoprivrede i stoĉarstva OC 2 Kratak opis: Za pokretanje planske proizvodnje odreĊenih kultura u skladu sa zahtijevima trţišta Republike Srpske i šire, neophodno je imati analizu uvezenih koliĉina i vrijednosti proizvoda koji se mogu proizvoditi na teritoriji opštine te planirati podsticaje za razvoj poljoprivrede i stoĉarstva. Ciljna grupa: Ţitelji lokane zajednice Oĉekivani rezultati Planska proizvodnja odreĊenih poljoprivrednih kultura u skladu sa zahtijevima trţišta i planski razvoj stoĉarstva. Povećanje zaposlenosti i ţivotnog standarda u lokalnoj zajednici. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Prema projektu Kontinuirano Nosioci aktivnosti: Partneri Lokalna vlast UIO BiH Opština Sokolac STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 111 Naziv projekta SC 1 Registar slobodnih prostora na teritoriji opštine Sokolac OC 2 Kratak opis: U cilju boljeg informisanja potencijalnih investitora tj. boljeg povezivanja ponude i potraţnje za prostorima koji mogu posluţiti za obavljanje djelatnosti koja donosi profit potrebno je obezbijediti redovno aţuriran registar istih. Ciljna grupa: Investitori Oĉekivani rezultati Povećan broj investicija, bolja iskorištenost prostora koji ne donose ili donose vrlo malo profita Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Prema projektu Kontinuirano Nosioci aktivnosti: Partneri Organi lokalne vlasti Ministarstvo industrije, energetike i rudarstva Opština Sokolac STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 112 Naziv projekta SC 1 Osnivanje Udruţenja poljoprivrednih proizvoĊaĉa OC 3 Kratak opis: Udruţivanjem poljoprivrednih proizvoĊaĉa stvorili bi se preduslovi za zajedniĉko nastupanje prema velikim kupcima kao i prema dobavljaĉima ĉime bi se postigli bolji uslovi poslovanja, jer se zbog usitnjenosti ne moţe zajedniĉki djelovati. Na ovaj naĉin će se lakše postići jedinstveni stavovi sa kojima će udrţenje kao pravno lice moći pregovarati sa lokalnom upravom i nadleţnim ministarstvima. Ciljna grupa: Stanovnici Opštine Poljoprivredni proizvoĊaĉi Oĉekivani rezultati Zajedniĉko djelovanje na opštinskom i regionalnom nivou Povezivanje sa drugim udruţenjima Postizanje kontinuieta i kvaliteta proizvodnje poljoprivrednih proizvoda Bolji uslovi kod nabavke proizvoda i sirovina za samu proizvodnju Lakše dobijanje podsticaja za razvoj poljoprivrede Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: 1.000,00 КМ Kontinuelno Nosioci aktivnosti: Partneri Opština Sokolac Poljoprivredni proizvoĊaĉi Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 113 Naziv projekta SC 1 Osnivanje Zadruge OC 3 Kratak opis: Osnivanjem Zadruge će se riješiti mnogobrojna pitanja u oblasti poljoprivredne proizvodnje. Zadruga će biti mjesto na kojem će se sakupljati poljoprivredni proizvoĊaĉi, razmjenjivati znanja i iskustva, ali takoĊe će se vršiti sakupljanje i otkup odreĊenih proizvoda od strane lokalnog stanovništa. Aktivan rad Zadruge će sigurno biti nezamjenjiv za seosko stanovništvo koje se izmeĊu ostalog bavi i sakupljanjem ljekovitog bilja u sezoni. S obzirom na trenutno stanje u oblasti poljoprivrede i trţištu poljoprivrednih proizvoda proizvoĊaĉi sa podruĉja opštine Sokolac nisu dovoljno konkuretni i sposobni da samostalno nastupaju na trţištu. Organizovanje kroz zadruge je neophodno radi zajedniĉkog nastupa na trţištu. Ciljna grupa: Poljoprivredni proizvoĊaĉi Lokalno stanovništvo Poljoprivredna udruţenja Oĉekivani rezultati Sitni poljoprivredni proizvoĊaĉi bi vremenom prešli iz kategorije egzistencijalnih u komercijalne proizvoĊaĉe, ojaĉani u skladu sa standardima EU i diverzifikacija ţivotnih uslova na selu kroz poljoprivredne i nepoljoprivredne aktivnosti. Pristup trţištu za sitne proizvoĊaĉe bi bio mnogo jednostavniji, pristup odreĊenim finansijskim uslugama, obukama i podsticajima bi bio bolji. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: 20.000,00 КМ Kontinuelno Nosioci aktivnosti: Partneri Odjeljenje za privredu Poljoprivredni proizvoĊaĉi Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Agencija ѕa pruţanje struĉnih usluga u poljoprivredi Strani fondovi STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 114 Naziv projekta SC 1 Podsticaj razvoju stakleniĉke i plasteniĉke proizvodnje OC 3 Kratak opis: Cilj je pruţanje pomoći zainteresovanom stanovništvu u pronalasku sredstava za podizanje staklenika ili plastenika. Potrebno je stalno edukovati i usmjeravati stanovnike na postojeća i dostupna im sredstva za ovu granu poljoprivrede. TakoĊe je cilj i da Opština uĉestvuje u planskoj proizvodnji odreĊenih vrsta voća ili povrća (u skladu sa prethodno analiziranim potrebama trţišta), kroz davanje jednokratnih iznosa za proširenje postojećih kapaciteta ili pak konsultativne pomoći. Ciljna grupa: Poljoprivredna gazdinstva na opštini Sokolac Poljoprivredni proizvoĊaĉi Udruţenja poljoprivrednika na opštini Oĉekivani rezultati Porast zaposlenosti Porast prihoda Intenziviranje poljoprivredne proizvodnje Razvoj sela Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: U skladu sa budţetom Opštine Kontinuelno Nosioci aktivnosti: Partneri Odjeljenje za privredu Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, Poljoprivredna gazdinstva, zadruge i udruţenja, strani fondovi. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 115 Naziv projekta SC 1 Program unapreĊenja poljoprivredne proizvodnje OC 3 Kratak opis: Program unapreĊenja poljoprivredne proizvodnje ima za cilj da razvije i unaprijedi poljoprivrednu proizvodnju na podruĉju opštine Sokolac. Ideja je da se daju podsticaj poljoprivrednim proizvoĊaĉima u cilju proširivanja postojećih kapaciteta, te da se poveća broj trţišno orijentisanih domaćinstava. Obzirom da Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srpske u skladu Pravilnikom daje podsticaje za poljoprivrednu proizvodnju, Opština će pruţiti potrebnu pomoć u prikupljanju potrebne dokumentacije u cilju ostvarivanja podsticaja. Ciljna grupa: Poljoprivredna gazdinstva na Opštini Sokolac Poljoprivredni proizvoĊaĉi Udruţenja poljoprivrednika na opštini Zadruge Oĉekivani rezultati Porast zaposlenosti Porast prihoda Intenziviranje poljoprivredne proizvodnje Razvoj sela Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: U skladu sa budţetom Opštine Kontinuelno Nosioci aktivnosti: Partneri Opština Sokolac Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, Poljoprivredna gazdinstva, zadruge i udruţenja STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 116 Naziv projekta SC 1 Revitalizacija Centra za unapreĊenje poljoprivrede u brdsko – planinskom podruĉju OC 3 Kratak opis: Projektom bi se ponovo pokrenula proizvodnja sjemenskog krompira i nekih sorti strnih ţita, a prema poznatoj metodologiji koja se primjenjivala i ranije. Blizina Poljoprivrednog fakulteta u Istoĉnom Sarajevu jeste prednost koju ćemo iskoristiti u pogledu pruţanja potrebnih konsultacija i usluga od strane njihovih eksperata, a Centar će biti i nauĉno istraţivaĉka baza za potrebe osoblja Univerziteta u Republici Srpskoj. U poĉetnoj fazi realizacije, plasman će se vršiti na teritoriji RS/BiH, a kasnije i u regionu. Ciljna grupa: Poljoprivredni proizvoĊaĉi i udruţenja na opštini i šire Poljoprivredne zadruge Opština Sokolac Univerzitet u Istoĉnom Sarajevu, Univerzitet u Banja Luci i dr. Oĉekivani rezultati Otvaranje novih radnih mjesta Poboljšanje ekonomskih i socijalnih efekata na podruĉju opštine Smanjenje uvoza bezvirusnog sjemena krompira Smanjenje uvoza sorti strnih ţita Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: 4.000 000,00 КМ 5 godina Nosioci aktivnosti: Partneri Opština Sokolac Univerzitet u Istoĉnom Sarajevu (Poljoprivredni fakultet) FAO sredstva Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 117 Naziv projekta SC 1 Osnivanje/revitalizacija farme krava u Podromaniji OC 3 Kratak opis: Projekat podrazumijeva osnivanje odnosno revitalizaciju farme muznih krava, ĉija će namjena pored zapošljavanja biti i razvoj stoĉarstva na podruĉju opštine. Planirani obim proizvodnje je 200 muznih krava za koje je potrebno adaptirati postojeće kapacitete i infrastrukturu. TakoĊe je potrebno izvršiti nabavku mašinskog prstena, neophodnog za proizvodnju kabaste hrane za ishranu grla. Proizvedeno mlijeko će biti plasirano na trţište putem lokalnih i regionalnih mljekara. Znaĉajno je istaći da će farma biti u vlasništvu Opštine. Projektom će se aplicirati za sredstva više razliĉitih donatora. Ciljna grupa: Poljoprivredni proizvoĊaĉi/stoĉari Lokalno stanovništvo Lokalna zajednica Oĉekivani rezultati Zaposleno 10 ljudi Razvijenije stoĉarstvo (proizvodnja mlijeka i mesa) Smanjenje nezaposlenosti Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: 922.485,00 EURO 2 godine Nosioci aktivnosti: Partneri Opština Sokolac Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede RS USAID, FIRMA, FARMA, Vlada Velike Britanije STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 118 Naziv projekta SC 1 Osnivanje poljoprivredne savjetodavne sluţbe OC 3 Kratak opis: Poljoprivredna savjetodavna sluţba, će djelovati pri Administrativnoj sluţbi opštine Sokolac, vršiće analizu uvoza poljoprivrednih proizvoda te u skladu sa tim pruţati struĉnu pomoć u planskoj proizvodnji povrća i voća, potrebama primjene zaštite biljaka, posredovati u uspostavljanju saradnje sa preraĊivaĉima i javnim sektorom (institucijama), te u realizaciji podsticajnih mjera i drugih programa finansiranih od strane razliĉitih organizacija. Ciljna grupa: Stanovnici Opštine Poljoprivredni proizvoĊaĉi Oĉekivani rezultati Razvoj seoskih i ruralnih podruĉja Planska proizvodnja povrća, ţitarica i dr. Pristup novim znanjima i tehnologijama UnapreĊenje poljoprivredne proizvodnje Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: 40 000,00 КМ 1 godina Nosioci aktivnosti: Partneri Opština Sokolac Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 119 Naziv projekta SC 1 Organizovanje radionice o sakupljanju sporednih šumskih proizvoda OC 3 Kratak opis: Projektom će se okupiti zainteresovane strane (stanovništvo i NVO sektor) i edukovati o slijedećim temama: Potencijali sporednih šumskih proizvoda (gljive, ljekovito bilje, divlje voćarice) na podruĉju opštine Sokolac Vrijeme i naĉin sakupljanja odreĊenih biljnih vrsta/gljiva Naĉin sušenja i skladištenja Mogućnosti otkupljivanja putem zadruge Opštine Sokolac Ciljna grupa: Poljoprivredni proizvoĊaĉi Lokalno stanovništvo NVO sektor Oĉekivani rezultati Povećana zainteresovanost stanovništva za sakupljanje sporednih šumskih proizvoda Povećan broj ljudi koji na ovaj naĉin obezbjeĊuju sopstvena primanja Definisanje potencijala opštine Sokolac za sakupljanje sporednih šumskih proizvoda Uvrštavanje ovih informacija u turistiĉku ponudu opštine - planinski turizam Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: 5000,00 КМ Kontinuelno Nosioci aktivnosti: Partneri Odjeljenje za privredu Poljoprivredni proizvoĊaĉi Udruţenje poljoprivrednih proizvoĊaĉa, edukatori/eksperti Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede JP "Šume Republike Srpske" Šumarski fakultet Banja Luka ŠG "Romanija" Sokolac Domaći i strani donatori STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 120 Naziv projekta SC 1 Osnivanje etno sela na Romaniji OC 4 Kratak opis: Cilj projekta je pokretanje turizma na romanijskom podruĉju. Imajući u vidu prirodne karakteristike i potencijale, potrebno je napraviti dobru polaznu osnovu za razvoj eko i etno turizma realizacijom ovog projekta. Obzirom na svjetske trendove, te seoski turizam kao sve prisutniji vid djelatnosti, izgradnjom etno sela na Ravnoj Romaniji bi se privuklo i lokalno stanovništvo koje stanuje u neposrednoj blizini za osposobljavanje svojih domaćinstava i obezbjeĊivanje smještajnih kapaciteta, a u svrhu bavljenja seoskim turizmom. Imajući u vidu kompleksnost ovog projekta, nepophodno ga je realizovati u nekoliko etapa: odabir lokacije rješavanje pitanja infrastrukture podizanje nekoliko eko-etno kuća sa pratećim sadrţajima opremanje eko kuća za smještaj turista reklamiranje etno sela Ciljna grupa: Stanovnici opštine Sokolac Potencijalni domaći i strani turisti Škole i školska omladina Oĉekivani rezultati Promocija turizma na podruĉju opštine Sokolac. Privlaĉenje stranih investicija Promocija kulturnih vrijednosti Privlaĉenje domaćih i stranih turista Promocija domaćih proizvoda i rukotvorina Zapošljavanje odreĊenog broja ljudi Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Prema projektu 7 mjeseci Nosioci aktivnosti: Partneri Opština Sokolac NVO sektor Ministarstva (entitetska i drţavna) JICA, USAID, ostali strani fondovi STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 121 Naziv projekta SC 1 "Romanijska kuća" OC 4 Kratak opis: Romanijska kuća jeste dio turistiĉke ponude Romanijske regije u okviru koje bi se znaĉajno doprinjelo razvoju turizma opštine Sokolac. Projektom je predviĊen odabir napovoljnije lokacije za podizanje drvenog objekta u kojem bi se izloţile rukotvorine sa ovog podruĉja, te tipiĉni domaći proizvodi kao što je domaća rakija i kajmak. TakoĊe bi se predstavio istorijat regije te turistiĉke zanimljivosti podruĉja. Romanijska kuća bi bila povezana sa sajtom turistiĉke organizacije. Tu bi se pored prethodno pomenutih proizvoda našli i domaći ĉajevi, sušeni plodovi divljih voćkarica te ostale ljekovite biljka. Na ovaj naĉin bi uvezali Turistiĉku organizaciju opštine, NVO sektor i stanovništvo zainteresovano za turizam. U okviru projekta bi se sprovele slijedeće aktivnosti: Izrada projektne dokumentacije "Romanijske kuće" sa predraĉunom troškova; Odabir lokaliteta; Nabavka potrebne opreme (rashladnih vetrina); Prikupljanje potrebnih informacija o istorijatu koje će se slikom predstaviti; Prikupljanje rukotvorina, starih alata i oruĊa sa regije; Promocija "Romanijske kuće" preko sajta Turistiĉke organizacije i medijska promocija ovog projekta. Ciljna grupa: Stanovnici opštine Sokolac Potencijalni domaći i strani turisti Oĉekivani rezultati Osnivanje Romanijske kuće; Promocija etno turizma Romanijske regije; Uvezivanje i aktiviranje NVO sektora; Uvezivanje sa turistiĉkom organizacijom; Dolazak turista na ovu destinaciju; Privlaĉenje stranih investicija za razvoj planinskog, etno i seoskog turizma; Zaposlenje odreĊenog broja stanovnika (stalno ili povremeno) Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Prema projektu 5 mjeseci Nosioci aktivnosti: Partneri Opština Sokolac Ministarstvo trgovine i turizma RS Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede RS, Ministarstvo spoljne trgovine i ekonomskih odnosa BiH (JICA, UNDP, USAID) STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 122 Naziv projekta SC 1 Izrada sajta Turistiĉke organizacije Sokolac OC 4 Kratak opis: Cilj projekta je da se napravi prvi korak u promovisanju turizma ovog podruĉja. Kvalitetno uraĊen sajt turistiĉke organizacije će biti osnova za animiranje stanovništva o prednostima bavljenja prvenstveno seoskim, zatim eko, etno i planinskim turizmom, imajući u vidu prirodne karakteristike opštine. Osim toga, sajt treba biti ureĊen tako da potencijalni turisti mogu naći sve potrebne informacije o turizmu ovog podruĉja, zanimljivostima koje mogu vidjeti, smještajnim kapacitetima, prirodnim karakteristikama i dr. Ciljna grupa: Stanovnici opštine Sokolac Potencijalni turisti Oĉekivani rezultati UraĊen sajt turistiĉke organizacije opštine Sokolac koji će sluţiti za promociju turizma ovog podruĉja. Uvezivanje sa Turistiĉkom organizacijom Republike Srpske, te ostalim Udruţenjima i organizacijama. Stvaranje osnove za buduće privlaĉenje investicija. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: 10 000,00 КМ Kontinuelno Nosioci aktivnosti: Partneri Opština Sokolac Ministarstvo trgovine i turizma Turistiĉka organizacija RS STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 123 Naziv projekta SC 1 Promocija turistiĉkih potencijala Opštine Sokolac OC 4 Kratak opis: Da bi opština Sokolac bila prepoznata kao zanimljiva turistiĉka destinacija, potrebno je kreirati promotivni materijal (srpsku i englesku verziju) koji će se distribuirati širom BiH (svim turistiĉkim organizacijama), a u cilju reklamiranja. U tu svrhu je potrebno sprovesti slijedeće aktivnosti: Prikupljanje postojećih informacija o turistiĉkim potencijalima opštine Sokolac (prirodni resursi, vjerski turizam, mogućnosti eko i etno turizma, seoski turizam) Prevod teksta na engleski jezik Tehniĉka priprema lifleta i promotivnih letaka za štampu Štampanje odreĊenog tiraţa u zavisnosti od raspoloţivih sredstava Distribuirati materijal svim turistiĉkim organizacijama u BiH Ciljna grupa: Stanovnici opštine Sokolac Potencijalni domaći i strani turisti Turistiĉke organizacije u Republici Srpskoj Oĉekivani rezultati Izrada promotivnog materijala koji će biti distribuiran širom RS. Uvezivanje sa ostalim Turistiĉkim organizacijama u bliţem regionu u cilju povlaĉenja sredstava iz inostranih fondova za razvoj regionalnog turizma. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: 8 000,00 КМ godišnje 2013. - 2020.godine Nosioci aktivnosti: Partneri Opština Sokolac Turistiĉka organizacija Sokolac NVO sektor Ministarstvo trgovine i turizma RS TORS STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 124 Naziv projekta SC 1 Seoski turizam - mogućnost samozapošljavanja OC 4 Kratak opis: UvoĊenje seoskog turizma kao vida turistiĉke djelatnosti sve više dobija na znaĉaju. Opština Sokolac (naroĉito ruralni dijelovi) imaju potrebne prirodne preduslove za razvoj ove privredne grane. Cilj je da se edukacijom i podrškom za opremanje potrebnih smještajnih kapaciteta privuĉe seosko stanovništvo za bavljenje seoskim turizmom. Svako registrovano domaćinstvo treba biti kategorisano prema Pravilniku Ministarstva trgovine i turizma Republike Srpske, te promovisano putem sajta turistiĉke organizacije Sokolac. Na ovaj naĉin će se napraviti prvi korak u saĉinjavanju turistiĉke ponude Opštine Sokolac u koju će biti uvrštena sva seoska domaćinstva koja su registrovana i kategorisana. Sajt Turistiĉke organizacije će biti osnova za njihovu promociju i predstavljanje turistima. Ciljna grupa: Stanovnici opštine Sokolac Potencijalni turisti NVO sektor Oĉekivani rezultati Razvoj seoskog turizma Povećanje prihoda seoskog stanovništva Promocija turistiĉkih potencijala opštine Sokolac Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Prema projektu 2013. – 2020.godine Nosioci aktivnosti: Partneri Opština Sokolac NVO sektor Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, Ministarstvo trgovine i turizma JICA, USAID, UNDP, Ambasade u BiH STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 125 Naziv projekta SC 1 UreĊivanje trim staze na podruĉju Talina OC 4 Kratak opis: Trim staza je staza ili put koji se koristi za šetnju, biciklizam ili neke druge aktivnosti. Trim staza je izuzetno korisna i podesna za masovnu aktivnost, jer se lako odrţava, a izrada i obnavljanje sprava ne traţe puno vremena i sredstava. Podruĉje Talina je veoma pogodno za rekreaciju i predstavlja mjesto okupljanja stanovnika zainteresovanih za rekreaciju. Cilj ovog projekta je da djeci, sportistima, turistima, penzionerima i radnim ljudima naše Opštine da mogućnost da koriste jedan prirodni ali i savremeno ureĊeni ambijent za fiziĉko vjeţbanje u cilju rekreacije, odmora i odrţavanja dobre fiziĉke kondicije potrebne za svakodnevne poslove i druge aktivnosti, kao i za sportsko usavršavanje ne samo pojedinaca već i ekipa, što moţe samo da obogati turistiĉku ponudu Sokoca. Ciljna grupa: Stanovnici opštine Sokolac Turisti Oĉekivani rezultati SreĊivanje podruĉja Talina i prilagoĊavanje potrebama lokalnog stanovništva i turista. Proširenje turistiĉke ponude opštine Sokolac Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: 20.000,00 КМ 3 mjeseca Nosioci aktivnosti: Partneri Naĉelnik opštine sa struĉnim sluţbama Turistiĉka organizacija opštine Sokolac JP „Srpske šume“ Ministarstvo za trgovinu i turizam RS, Fond za zaštitu ţivotne sredine i energetsku efikasnost RS STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 126 Naziv projekta SC 1 Obuka o procesu brendiranja domaćih proizvoda OC 4 Kratak opis: Obzirom da Strategija razvoja Opštine podrazumijeva razvoj poljoprivrede i turizma, te proizvodnju brendiranih domaćih proizvoda (kao što je dimljeni kajmak), neophodno je stvoriti preduslove i osoposobiti kadrove za sam prioces brendiranja i certifikacije svakog od proizvoda. Proces brendiranja domaćih proizvoda jeste prva i nezaobilazna faza u razvoju turizma, poljoprivrede ali i drugih privrednih djelatnosti. Steĉena znanja će biti prenešena na zainteresovane strane kroz organizovane obuke i radionice. Projektom će se izvršiti obuka predstavnika razliĉitih sektora kao npr. poljoprivredni proizvoĊaĉi, predstavnici Udruţenja poljoprivrednih proizvoĊaĉa, zainteresovani stanovnici za seoski turizam, predstavnici Opštine i dr., na naĉin da steknu potrebna znanja o cjelokupnom procesu brendiranja domaćih proizvoda, potrebnim uslovima i zakonskom regulativnom koja reguliše ovu oblast. Time će se napraviti prvi korak u definisanju proizvoda romanijske regije koji će proći ovaj proces i nakon brendiranja postati prepoznatljivi. Ciljna grupa: Stanovnici zainteresovani za seoski turizam Mala i srednja preduzeća Turistiĉka organizacija opštine Sokolac Turistiĉka organizacija Republike Srpske NVO sektor Oĉekivani rezultati Uspješan proces brendiranja i certifikacije domaćih proizvoda. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: 3500,00 КМ 1 mjesec Nosioci aktivnosti: Partneri Odjeljenje za privredu Ministarstvo trgovine i turizma Republike Srpske Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srpske STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 127 Naziv projekta SC 1 Izrada suvenira Romanijske regije OC 4 Kratak opis: Razvoj turizma romanijske regije zahtijeva veliki broj kontinuelnih aktivnosti koje će se sprovoditi u narednom periodu. Da bi turistiĉka ponuda neke regije bila prepoznatljiva neophodno je izmeĊu ostalog kreirati suvenir koji će biti "zaštitni znak" datog podruĉja. Kreiranjem i proizvodnjom "Romanijskog" suvenira postaćemo prepoznatljivi kao turistiĉka destinacija, a time ćemo vršiti i stalan marketing, jer je opštepoznata ĉinjenica da turisti kupuju suvenire kao uspomenu na destinacije gdje su bili. Kreiranje suvenira i njegova izrada će biti znaĉajan iskorak u razvoju turizma Opštine i isti i bio dostupan turistima na više prodajnih mjesta (turistiĉka organizacija, Romanijska kuća, etno selo i dr.). Ciljna grupa: Stanovnici opštine Sokolac Domaći i strani turisti Oĉekivani rezultati Stalna promocija podruĉja Sokoca kao turistiĉke destinacije Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: 15.000,00 КМ kontinuelno Nosioci aktivnosti: Partneri Odjeljenje za privredu Ministarstvo trgovine i turizma TORS Turistiĉka organizacija Sokolac STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 128 Naziv projekta SC 2 Izrada i usvajanje Urbanistiĉkog plana za period do 2030. godine OC 1 Kratak opis: Razvoj podruĉja opštine Sokolac se mora odvijati u skladu sa Urbanistiĉkim planom kojim će se definisati osnovni ciljevi, pravci i instrumenti razvoja urbanog podruĉja opštine. U dosadašnjem periodu, opština Sokolac je posjedovala urbanistiĉki plan ĉiji je rok vaţenja istekao. Projektom bi se uradila potrebna priprema, izrada i usvajanje Urbanistiĉkog plana kao kao vaţnog prostorno - planskog dokumenta kojim bi se utvrdila naĉela i ciljevi prostornog razvoja urbanog dijela opštine, organizacija prostora, njegova zaštita i korišćenje. Urbanistiĉki plan urbanog podruĉja opštine Sokolac biće usvojen za period od 2013. do 2030. godine. Ciljna grupa: Stanovnici opštine, a naroĉito urbanog podruĉja Mala i srednja preduzeća i svi privredni subjekti Potencijali i postojeći investitori stambenih, poslovnih i drugih objekata Oĉekivani rezultati Da bi se stekli potrebni uslovi za projektovanje u prvoj fazi, a onda i izgradnju objekata u narednim fazama, Urbanistiĉkim planom će se definisati granice ovog podruĉja te izvršiti ureĊenje gradskog graĊevinskog zemljišta. Ovim će se steći potrebni uslovi za izgradnju objekata u skladu sa planom, a time će se definisati izgled Opštine Sokolac. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Prema projektu 2 godine Nosioci aktivnosti: Partneri Odjeljenje za prostorno ureĊenje i stambeno – komunalne poslove Vlada RS Savjeti mjesnih zajednica u urbanom podruĉju STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 129 Naziv projekta SC 2 Projekat snabdijevanja vodom i kanalizacije u Opštini Sokolac OC 2 Kratak opis: Putem gradskog vodovodnog sistema se snabdijeva oko 12.000 stanovnika u urbanim i seoskim naseljima. Sistem vodosnabdijevanja Sokoca bazira se na zahvatanju vode na izvorištima Bioštice, Krţulja i Geruše. Voda se sa ovih izvorišta transportuje prema gradu snabdijevajući vodom i naselja koja se nalaze na trasama dovodnih cjevovoda. Moţe se reći da su ovo tri odvojena podsistema, meĊutim u svakom trenutku se mogu spojiti i u jedinstven sistem jer su fiziĉki odvojeni samo putem zatvaraĉa.Kanalizacioni sistem Sokoca nije riješen na zadovoljavajući naĉin i ne odgovara trenutnim potrebama naselja. Broj ljudi prikljuĉenih na kanalizacionu mreţu je 7.016 dok ostali koriste septiĉke jame. Postojeći sistem prikupljanja otpadnih voda je separatni, prostorno i po kapacitetu ograniĉen. Poseban problem predstavljaju otpadne vode od tekstilne, prehrambene i drvne industrije, koje se bez ikakvog prethodnog tretmana ispuštaju u rijeku Rešetnicu, koja ponire i direktno utiĉe na zagaĊenje podzemlja slivnog podruĉja rijeke Praĉe. (sliv rijeke Drine). Glavni cilj projekta je smanjenje neobraĉunatih koliĉina vode u vodovodnom sistemu, smanjenje troškova pogona i odrţavanja sistema te povećanje broja korisnika i njihovo kontinuirano snabdijevanje kvalitetnom pitkom vodom, kao i poboljšanje sanitacione situacije u Sokocu kroz proširenje obuhvata sistema i smanjivanje broja septiĉkih jama u upotrebi. TakoĊe, oĉekuje se da će realizacijom ovog doći do znaĉajnog poboljšanja zdrastvenog stanja stanovnika opštine i doprinjeti brţem ispunjavanju uslova koji se u budućnosti traţe zakonodavstvom EU u oblasti zaštite ţivotne sredine. Projekat će se implementirati kroz ĉetiri komponente, a za 2013. Godinu je planirana implementacija prve komponente. Ciljna grupa: Stanovnici Opštine Sokolac Oĉekivani rezultati Poboljšanje sistema vodosnabdijevanja Uspostavljanje kvalitetnije sistema kanalizacije na podruĉju Opštine Povećanje broja prikljuĉenog stanovništva sa trenutnih 12.000 stanovnika na 16.400 u 2023. godini.TakoĊe, kroz investiciju u sistem kanalizacije, planira se povećanje broja prikljuĉenog stanovništva sa trenutnih 7.000 na 11.000 u 2023. godini. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Prema Projektu do 2023. godine Nosioci aktivnosti: Partneri Opština Sokolac Evropska Investiciona Banka, Grant IPA, Ministarstvo finansija RS STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 130 Naziv projekta SC 2 Izrada plansko - urbanistiĉke dokumentacije za proširenje industrijske zone OC 1 Kratak opis: Industrijske zone su izuzetno efikasan naĉin za privlaĉenje investicija, uz uslov da su infrastrukturno opremljene (pristupni putevi, voda, struja, kanalizacija). Neophodno je proširiti postojeću industrijsku zonu rješavanjem imovinsko-pravnih odnosa i izgradnjom potrebne infrastrukture. U cilju razvoja i mogućnosti apliciranja za sredstva domaćih i stranih fondacija i investitora potrebno je sagledati postojeću infrastrukturu te u skladu sa dostupnim sredstvima i vizijom razvoja Opštine, izraditi potrebnu dokumentaciju za proširenje postojeće industrijske zone u Podromaniji. Ciljna grupa: Investitori Stanovnici opštine Sokolac Privrednici opštine Sokolac Oĉekivani rezultati Porast zaposlenosti Nove investicije Nova radna mjesta Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Prema projektu 12 mjeseci Nosioci aktivnosti: Partneri Opština Sokolac Komunalna preduzeća Elektro-distribucija Telekom Vlada RS Inostrani fondovi STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 131 Naziv projekta SC 2 Izgradnja novih - proširenje i rekonstrukcija postojećih saobraćajnica OC 3 Kratak opis: Komunikacijska povezanost Opštine sa susjednim opštinama, regijom i većim urbanim sredinama je jedan od preduslova njenog uspješnijeg i brţeg razvoja. Svi strateški ciljevi koji se odnose na razvoj ostalih privrednih grana (industrije, poljoprivrede, turizma i dr.) u mnogome su uslovljeni i ograniĉeni razvojem saobraćajne infrastrukture i komunikacijskom povezanošću sa širom regijom i većim urbanim centrima. Iz tih razloga od kljuĉnog znaĉaja kako za Opštinu Sokolac, tako i za širu regiju je rekonstrukcija i modernizacija magistralnih puteva Sarajevo-Sokolac-HanPijesak-Vlasenica-Zvornik i Sarajevo-Podromanija-RogaticaVišegrad-Vardište. Dio postojećih ulica u urbanom podruĉju Sokoca, ali i šire ne zadovoljava standarde, te je neophodno izvršiti rekonstrukciju i proširenje istih. Pored toga odreĊeni broj ulica predviĊenih planskim aktima nije izgraĊen i potrebno ih je izgraditi. Ovaj projekat treba da se planskim pristupom detaljno razraĊuje svake godine i implementira u skladu sa raspoloţivim sredstvima. Ciljna grupa: GraĊani opštine Sokolac Svi uĉesnici u saobraćaju Oĉekivani rezultati Poboljšan kvalitet ţivota stanovništva Brţe i sigurnije putovanje Veća saobraćajna prohodnost Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: prema projektu kontinuirano Nosioci aktivnosti: Partneri Opština Sokolac Vlada RS Kreditna sredstva STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 132 Naziv projekta SC 2 Izgradnja treće trake puta na dionici Ljubogošta Podromanija OC 3 Kratak opis: Zbog velike frekvencije saobraćaja na putnoj dionici Ljubogošta-Podromanija preko planinskog prevoja Romanija, nadleţno Odjeljenje Grada Istoĉno Sarajevo je pokrenulo inicijativu oko izgradnje treće trake puta sa jedne i druge strane Romanije u ukupnoj duţini cca 14 km. Ujedno ovaj put je ušao u plan izgradnje ''Brzih puteva'' u Republici Srpskoj i nastavak pravca tih puteva iz Srbije na relaciji Ĉaĉak – Uţice – Višegrad – Rogatica – Podromanija – Istoĉno Sarajevo. Ciljna grupa: Stanovnici opštine, a naroĉito urbanog podruĉja Mala i srednja preduzeća i svi privredni subjekti Potencijali i postojeći investitori stambenih, poslovnih i drugih objekata Oĉekivani rezultati Eliminisanje povremenih obustava saobraćaja u zimskom periodu, Povećanje frekvencije saobraćaja Bolje ovezivanje Opštine Sokolac sa regionom Veća bezbjednost uĉesnika u saobraćaju Smanjenje/eliminisanje puteva visokog rizika Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: prema projektu do 2020. godine Nosioci aktivnosti: Partneri Opština Sokolac Grad Istoĉno Sarajevo Vlada Republike Srpske i Javnog preduzeća ''Putevi'' Republike Srpske. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 133 Naziv projekta SC 2 Izgradnja aerodroma Sarajevo - lokacija Sokolac OC 3 Kratak opis: Lokacija aerodroma na Glasinaĉkom polju je udaljena 38 kilometara od Sarajeva ili 45 minuta voţnje automobilom. 1995. godine je Vlada Republike Srpske bila investitor za projekat „Polijetno-slijetne staze Aerodroma Sokolac“, a firma „Putevi“ Beograd izvršila sva neophodna mjerenja i izradila Projekat pod nazivom „Polijetno-slijetna staza Aerodroma Sokolac“. Ovaj projekat piste posjeduje Vlada RS i Opština Sokolac. Po ovom Projektu predviĊa se aerodrom na Glasinaĉkom polju, juţno od Sokoca, izmeĊu rjeĉice Rešetnice i puta Podromanija - Rogatica. Projekat aerodroma obuhvata i objekte koji bi sluţili putniĉkom aerodromu kapaciteta jednog internacionalnog aerodroma , odgovarajuće rulne staze, spojne staze, parking prostore za avione i sve saobraćajnice u kompleksu. Ciljna grupa: Domaći i strani turisti Poslovni Partneri Stanovništvo Oĉekivani rezultati Otvaranje Opštine prema stranim investicijama Uspješnija promocija turizma Veća dostupnost za sve vrste posjeta (privatnih/poslovnih/turistiĉkih) Smanjena nezaposlenost Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: prema projektu do 2020. godine Nosioci aktivnosti: Partneri Drţavne, entitetske i opštinske vlasti Drţavne, entitetske vlasti Strani investitori STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 134 Naziv projekta SC 2 Rekonstrukcija gradske toplane OC 4 Kratak opis: Projekat obuhvata sanaciju kotlovskih postrojenja i kompletnu sanacija objekta gradske toplane. Budući da je objekat toplane sa kotlovskim postrojenjima izgraĊen prije 30 godina potrebno je sanirati krov toplane i sanitarne ĉvorove. Pored ovoga uradiće se i sanacija kotlovskih postrojenja, koja će uz već izvršenu preinaku kotla povećati stepen iskorišćenja kotlovnice. Ciljna grupa: Stanovnici Sokoca Oĉekivani rezultati Poboljšanje kvaliteta isporuke toplovodne energije Povećanje ekonomiĉnosti rada postrojenja Smanjenje troškova proizvodnje toplotne energije Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Prema projektu 2 godine Nosioci aktivnosti: Partneri Opština Sokolac Toplana Sokolac Ministarstvo industrije, energetike i rudarstva Ministarstvo za prostorno ureĊenje, graĊevinarstvo i ekologiju Fondovi Evropske unije STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 135 Naziv projekta SC 2 Novi sistem javne rasvjete (LED rasvjeta) OC 4 Kratak opis: Projekat će u prvoj fazi imati karakter pilot projekta koji će se finansirati sredstvima Opštine. Cilj je da se u dvije ulice postavi novi sistem javne rasvjete sa LED sijalicama, te da se odreĊeno vrijeme vrše mjerenja potrošnje elektriĉne energije i utvrde uštede u odreĊenom vremenskom periodu. Ukoliko se ovakav sistem javne rasvjete pokaţe kao ekonomski isplativ, Opština će nastaviti sa postavljanjem LED sistema rasvjete u preostalim ulicama Sokoca. Ciljna grupa: Stanovnici Sokoca Oĉekivani rezultati Veća pokrivenost javnom rasvjetom Veći kvalitet osvjetljenja Povećane uštede elektriĉne energije Obnovljen sistem javne rasvjete na podruĉju Opštine Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Prema projektu 2 godine Nosioci aktivnosti: Partneri Opština Sokolac GL LED Novi Grad STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 136 Naziv projekta SC 3 UvoĊenje E-uprave („E-Government) OC 1 Kratak opis: Agencija za informaciono društvo Republike Srpske je 2008. godine objavila dokument „Primjena IT-a u organima lokalne uprave RS – Polazna razmatranja”, kojim se definišu planovi za unapreĊenje informacionih tehnologija prikupljanjem podataka, unapreĊenjem web-prezentacija opština, obukom sluţbenika, razvojem strateških i operativnih rješenja itd.Ministarstvo za upravu i lokalnu samoupravu RS-a nema nadleţnost da se bavi pitanjima upotrebe informaciono-komunikacionih tehnologija u opštinama, ali je od 2010. godine ponovo pokrenulo projekat „Centralni sistemi za elektronsku obradu podataka i ĉuvanje drugog primjerka matiĉnih knjiga”, ĉija je implementacija u toku. Vlada Republike Srpske je krajem juna 2011. donijela zakljuĉak kojim se svim institucijama Republike Srpske, ukljuĉujući i jedinice lokalne samouprave, „preporuĉuje da se prilikom izrade i odrţavanja web prezentacija pridrţavaju smjernica sadrţanih u dokumentu Agencije za informaciono društvo: Preporuke za izradu i odrţavanje veb prezentacija institucija Republike Srpske” Cilj projekta je da se da stvori bolji, stimulativni ambijent za ţivot ljudi u nerazvijenim opštinama kakva je Sokolac i da se privuku investitori. U okviru projekta, definisaće se i realizovati neophodni preduslovi za uspostavljanje E-uprave, utvrditi i kreirati prioritetne elektronske usluge i iste staviti na raspolaganje graĊanima i pravnim licima kroz portal i šalter za prijem elektronske dokumentacije. UvoĊenjem E-uprave omogućiće se svim korisnicima (graĊanima, privrednim subjektima, organizacijama i dr.) da poslove pred organima lokalne samouprave završavaju jednostavnije, brţe i jeftinije. GraĊanima će biti omogućeno da usluge za koje je to pogodno koriste posredstvom interneta i svog liĉnog raĉunara, drugog kućnog ili mobilnog ureĊaja. Kreiranje E-uprave i savremenog, modernog veb portala opštine stvoriće se potpuno nova slika opštine u regionu i van granica BiH koja će stranim i domaćim investitorima, meĊunarodnim organizacijama i drugim donatorima biti pokazatelj napretka opštine i garant sigurnog, efikasnog i organizovanog poslovnog okruţenja. Ciljna grupa: Direktni: zaposleni u administrativnoj sluţbi opštine; Indirektni: svi graĊani, privredni subjekti i organizacije civilnog društva, institucije i organizacije na lokalnom, regionalnom i nacionalnom nivou, zvaniĉnici, partnerske lokalne samouprave. Oĉekivani rezultati Ustanovljen Sistem za upravljanje dokumentacijom- (DMS); Ustanovljena E-uprava (veb-portal); Izgradnja postojećih IT kapaciteta – nabavka novog hardvera i instalacija novog softvera, ukljuĉujući i postavljanje internet “kioska” na teritoriji grada i u selima; Pojaĉano uĉešće graĊana u radu lokalne uprave – prisustvo na internet forumima, povećan broj graĊanskih inicijativa, itd. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: 320.800 КМ 12 mjeseci Nosioci aktivnosti: Partneri Opštinska administrativna sluţba NVO sektor Ministarstvo uprave i lokalne samouprave RS Agencija za informaciono društvo RS, NVO STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 137 Naziv projekta SC 3 Obuka administrativnih sluţbenika i funkcionera OC 2 Kratak opis: Projekat ima za cilj osigurati sistemski i kontinuiran pristup jaĉanju kapaciteta imenovanih lica i zaposlenih sluţbenika u organima lokalne uprave, te tako doprinijeti sveukupnom razvoju lokalne samouprave i boljem kvalitetu usluga za graĊane. Projekat će se provoditi na osnovu prethodne detaljne analize polne i obrazovne strukture, strukture po radno-pravnom statusu, nivoa poznavanja stranih jezika i nivoa informatiĉke pismenosti svih zaposlenih u opštinskoj administrativnoj sluţbi. Projektom će se omogućiti: efikasno, racionalno, transparentno i profesionalno poslovanje opštinske uprave dovoĊenje ocjenjivanja i vrednovanja rada zaposlenih u organima opštine u odgovarajuću vezu sa obukom koju pohaĊaju; primjena steĉenih znanja i vještina u svakodnevnom radu i omogućavanje njihovog prenosa na ostale zaposlene; puna primjena i poštivanje moralnog i etiĉkog kodeksa za sve zaposlene i izabrane zvaniĉnike u organima lokalne samouprave. Obuka će se odrţavati u razliĉitim oblastima kao što su: prostorno ureĊenje, geodetskokatastarski i imovinsko-pravni poslovi, privreda i unapreĊenje poslovnog okruţenja, planiranje i implementacija lokalnog razvoja, zaštita ţivotne sredine, komunalni poslovi, budţet i finansije i dr. Svaka obuka obuhvataće one sluţbenike koji su neposredno ukljuĉeni u rad u odreĊenoj oblasti. Ciljna grupa: Funkcioneri opštine (naĉelnik, zamjenik naĉelnika, predsjednik SO, potpredsjednik SO). Zaposleni u administrativnoj sluţbi opštine Oĉekivani rezultati izgraĊena efikasna i profesionalna lokalna samouprava, u skladu sa standardima modernog upravljanja u javnom sektoru, unapreĊen sistem korisniĉke orijentacije i povećano zadovoljstvo graĊana i ostalih korisnika usluga opštinske uprave, efikasno, kontinuirano i profesionalno provoĊenje reformskih procesa i svakodnevna upućenost u raspoloţivost i uslove korištenja razliĉitih fondova, grantova i drugih izvora sredstava namijenjenih razvoju lokalne samouprave. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Zavisiće od broja obuka i njihovog ponavljanja 18 mjeseci Nosioci aktivnosti: Partneri Opštinska administrativna sluţba Edukatori – treneri partnerskih organizacija Ministarstvo uprave i lokalne samouprave RS Agencija za informaciono društvo RS, Agencija za drţavnu upravu RS, Savez opština i gradova RS. STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 138 Naziv projekta SC 3 UvoĊenje sistema ocjenjivanja/napredovanja sluţbenika OC 3 Kratak opis: Projekat je neposredno vezan za projekat Profesionalne obuke i usavršavanja funkcionera i sluţbenika (SC3, OC2) jer struĉno usavršavanje sluţbenika predstavlja uslov i osnov odnosno imperativ za njihovo dalje napredovanje u sluţbi i profesionani razvoj, odnosno za struĉno i kvalitetno vršenje sve sloţenijih i zahtjevnijih poslova iz nadleţnosti i djelokruga organa opštinske uprave. Sadrţina projekta jeste da se implementacijom odredaba pozitivnopravnih propisa, u prvom redu Zakona o lokalnoj samoupravi („Sluţbeni glasnik Republike Srpske“ br. 101/04, 42/05 i 118/05) i Pravila o ocjeni rada sluţbenika jedinice lokalne samouprave („Sluţbeni glasnik Republike Srpske“ br. 37/05) uspostave procedure ocjenjivanja i napredovanja sluţbenika. Svrha ocjenjivanja jeste da se podstaknu sluţbenici na efikasno izvršavanje poslova i zadataka i da se utvrdi njihov doprinos obavljanju poslova opštine te da se kroz zakonom i standardima propisane oblike i naĉine napredovanja nagrade najbolji, upute na dodatno usavršavanje oni koji su pokazali nedovoljno dobre rezultate ili da se preduzmu odgovarajuce mjere protiv sluţbenika kojih je radni uĉinak ispod granica oĉekivanog. Ciljna grupa: Sluţbenici u administrativnoj sluţbi Opštine Oĉekivani rezultati Efikasni, ljubazni, kompetentni i zadovoljni sluţbenici posvećeni ostvarivanju zacrtanih ciljeva, misije i vizije moderne lokalne samouprave. Uspostavljen sistem napredovanja prema rezultatima rada, liĉnom zalaganju i trudu. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Nema troškova 6 mjeseci Nosioci aktivnosti: Partneri Funkcioneri opštine Skupština opštine Opštinska administrativna sluţba Ministarstvo uprave i lokalne samouprave RS STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 139 Naziv projekta SC 3 UvoĊenje elektronske pisarnice OC 1 Kratak opis: Današnje kancelarijsko poslovanje temelji se na brzom i efikasnom poslovanju, a sistem elektronske pisarnice moţe u znatnoj meri pojednostaviti rad zaposlenih. Umjesto dosadašnjih knjiga protokola, koristi se jednostavan program u koji se uĉitavaju sve vrste ulaznih i izlaznih dokumenata, pošte, faks poruka, elektronske pošte i sliĉno. Podaci o odreĊenoj vrsti dokumenta moţe unositi radnik na na centralnoj pisarnici, rukovodilac organizacione jedinice kao i sluţbenici po odjeljenjima. Na taj naĉin se moţe pratiti kretanje predmeta po opštini, a po potrebi se mogu obraĊivati podaci o broju primljenih predmeta u toku godine, vrsti, broju riješenih predmeta i sliĉno, što direktno omogućava praćenje efikasnosti rada opštinske uprave. Elektronska pisarnica omogućava jednostavno, pregledno i prilagodljivo rješenje za biljeţenje i distribuciju primljene i izdate pošte, odnosno dokumenata. Praksa je pokazala da uvoĊenje ovog sistema rasterećuje rad na odreĊenim radnim mjestima i do 60%., a brzina davanja kontrolisanih informacija iz sistema je neuporedivo brţa. Pravni okvir za uspostavu:Zakon o elektronskom poslovanju Republike Srpske („Sluţbeni glasnik RS-a”, broj: 59/09) i Zakon o elektronskom dokumentu Republike Srpske („Sluţbeni glasnik RS-a”, broj: 110/08) Ciljna grupa: Zaposleni u administrativnoj sluţbi Opštine Oĉekivani rezultati Optimizacija, automatizacija i pojednostavljenje poslovanja sluţbenika, efikasniji rad uprave. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Cijena softvera i obuke sluţbenika utvrdiće se putem najpovoljnije ponude 3 mjeseca Nosioci aktivnosti: Partneri Opštinska administrativna sluţba Ministarstvo uprave i lokalne samouprave RS, Agencija za informaciono društvo RS Digital Archive Solutions, Banja Luka ili neka druga firma koja proizvodi ovaj softver STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 140 Naziv projekta SC 3 Efikasnija registracija zanatskih i preduzetniĉkih radnji OC 2 Kratak opis: Odjeljenje za privredu i finansije je u fazi uvoĊenja procedure brze registracije zanatskih i preduzetniĉkih radnji radi stvaranja povoljnijeg poslovnog ambijenta i neposrednog doprinosa i podsticaja za razvoj preduzetništva. Brza registracija znaĉi da se za jedan dan prikupe podaci i izvrši registracija kod Poreske uprave i drugih nadleţnih ustanova. Ciljna grupa: Budući preduzetnici i svi zainteresovani za registraciju zanatskih i preduzetniĉkih radnji Oĉekivani rezultati Skraćenje procesa registracije zanatskih i preduzetniĉkih radnji Smanjenje troškova procesa registracije Podizanje nivoa kvaliteta pruţanja usluga graĊanima. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Nema troškova Kontinuirano Nosioci aktivnosti: Partneri Odjeljenje za finansije, privredu i društvene djelatnosti Poreska uprava Osnovni sud STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 141 Naziv projekta SC 3 Formiranje Kancelarije za lokalni razvoj OC 2 Kratak opis: Kancelarija ima za osnovni cilj da se na jednom mjestu obezbijedi administrativna podrška novim i postojećim investitorima radi rješavanja njihovih zahtjeva. U okviru svojih nadleţnosti, Kancelarija vrši kreiranje baza podataka sa svim relevantnim socio – ekonomskim indikatorima za opštinu, ostvaruje permanentan kontakt sa republiĉkim i drţavnim institucijama, drţavnim i regionalnim razvojnim agencijama, lokalnim preduzetnicima, graĊanima i ostalima, priprema i implementira projekte i znaĉajno doprinosi unapreĊenju poslovnog ambijenta i socio – ekonomskom razvoju Opštine. Poseban segment aktivnosti Kancelarije je vezan za oblast poljoprivrede i obuhvata: izradu programa i planova iz oblasti poljoprivrede, donošenje rješenja o prenamjeni poljoprivrednog zemljišta u graĊevinsko, propisivanje uslova i izdavanje saglasnosti za izgradnju seoskih vodovoda, pomoć proizvoĊaĉima pri registraciji poljoprivrednih gazdinstava, pruţanje informacija o regresima i drţavnim stimulacijama, kao i pomoć u prikupljanju dokumentacije i popunjavanju zahtjeva za ostvarivanje prava. Ciljna grupa: Administrativna sluţba opštine Sokolac Oĉekivani rezultati Privlaĉenje investicija u opštinu, iznalaţenje izvora finansiranja, realizacija projekata u oblasti privrednog razvoja, poljoprivrede, infrastrukture i sl. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Troškovi postoje ukoliko se zaposli dodatno osoblje 6 mjeseci Nosioci aktivnosti: Partneri Opštinska administrativna sluţba Ministarstvo uprave i lokalne samouprave RS, Savez opština i gradova RS STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 142 Naziv projekta SC 3 Ukljuĉivanje graĊana/privrednih subjekata/NVO sektora u procese odluĉivanja OC 2 Kratak opis: Odredbom ĉlana 98 Zakona o lokalnoj samoupravi propisano je da su oblici neposrednog uĉešća graĊana u lok.samoupravi: referendum, zbor graĊana, graĊanska inicijativa, mjesna zajednica, paneli graĊana, šeme prijedloga, sati graĊana u skupštinama opština i drugi oblici koji nisu zabranjeni zakonom. Neki od drugih oblika koji nisu propisani ali mogu biti izraz ove participacije jesu: organizovanje foruma, tematskih foruma, tribina o specifiĉnim problemima i pitanjima vezanim za poloţaj lica sa posebnim potrebama, lica u stanju socijalne potrebe, ţena, omladine, invalida, djece, penzionera, privrednih foruma i sliĉno. Zatim, ukljuĉivanje graĊana i NVO sektora moţe imati i formu ukljuĉivanja mladih u rad skupštine opštine, angaţovanje volontera, dok ukljuĉivanje privrednih subjekata moţe imati formu konsultovanja, okruglih stolova i savjetovanja na temu donošenja novih ili izmjene postojećih propisa, rekonstrukcije prostornog plana, korištenja opštinskog zemljišta, investicionih ulaganja i sliĉno. Da bi se graĊanska participacija u odluĉivanju podigla na zadovoljavajući nivo, opštinska administrativna sluţba mora odigrati kljuĉnu ulogu promocijom znaĉaja većeg uĉešća relevantnih subjekata u procesima odluĉivanja i to putem veb stranice opštine, brošura, biltena, anketa, upitnika, panoa, svakodnevne saradnje sa medijima, oglasne table i sliĉno. Ciljna grupa: Administrativna sluţba opštine GraĊani (fiziĉka lica) Privredna društva NVO sektor Oĉekivani rezultati Zaţivljavanje mehanizama neposredne i tijesne povezanosti, konstruktivnog rada i meĊusobnog konsultovanja i uvaţavanja izmeĊu predstavnika opštinske vlasti i graĊana opštine, privrednika i nevladinih organizacija Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Nema troškova Kontinuirano Nosioci aktivnosti: Partneri Opštinska administrativna sluţba Radio Romanija, Javni servis Radio Televizije RS, druge RTV kuće, nevladine organizacije/udruţenja graĊana STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 143 Naziv projekta SC 3 Racionalizacija unutrašnjih organizacionih jedinica i radnih mjesta OC 3 Kratak opis: Unutrašnja organizacija opštinske uprave sastoji se od struĉne sluţbe, odjeljenja i odsjeka. Projekat će se sastojati u ukidanju, spajanju, odnosno pripajanju odjeljenja, osnivanju novih odjeljenja, tj. kancelarija i reorganizaciji radnih mjesta na naĉin koji će obezbijediti veću ekonomiĉnost i efikasnost rada opštinske uprave. Projekat će se provoditi putem izmjena i dopuna Pravilnika o organizaciji poslova i sistematizaciji radnih mjesta, internim konkursima i javnim konkursima. Ciljna grupa: Administrativna sluţba opštine Oĉekivani rezultati Smanjenje finansijskih izdataka za poslovanje administrativne sluţbe, ukljuĉujući materijalne troškove (nabavku opreme i kancelarijskog materijala, troškovi telefona), revidirana i reorganizovana radna mjesta sa adekvatnim opisom poslova i radnih zadataka koji odgovaraju potrebama lokalne zajednice Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Nema troškova 60 dana Nosioci aktivnosti: Partneri Opštinska administrativna sluţba interno STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 144 Naziv projekta SC 3 Reforma sistema naplate taksa, poreza i drugih prihoda opštine OC 3 Kratak opis: Nivo uĉešća lokalnih jedinica u javnim (republiĉkim) rashodima nesrazmjerno je nizak, ako se usporedi sa aktuelnim nadleţnostima, a posebno sa onim što graĊani oĉekuju i traţe od lokalne uprave. U takvim okolnostima poboljšanje kvaliteta usluga graĊanima i razvoj u cjelini ne mogu da se pojave u prioritetnim aktivnostima lokalnih jedinica. Pri ovakvom stanju u oblasti finansiranja lokalnih jedinica funkcionalna decentaralizacija praktiĉno nije moguća bez bitnog povećanja obima prihoda koji pripadaju opštinama i udjela lokalne samouprave. Ovi komplementarni ciljevi podrazumijevaju da se bitno smanji finansijska zavisnost lokalnih jedinica od hijerarhijski viših nivoa, poveća finansijska izvjesnost i obezbijedi stabilno finansiranje lokalnih jedinica u skladu sa aktuelnim i perspektivnim nadleţnostima. Da bi finansiranje bilo stabilno i odrţivo i da bi lokalne jedinice mogle da vrše efikasno finansijsko planiranje, neophodno je da nivo finansijske zavisnosti opština od viših nivoa vlasti bude što je moguće manji, a finansijska izvjesnost znatno poboljšana. Ovo se moţe postići povećanjem obima prihoda koji pripadaju lokalnim jedinicama i to prije svega povećanjem njihovih vlastitih prihoda. Ciljna grupa: GraĊani Privredna društva Udruţenja Oĉekivani rezultati Razvijen i testiran novi integralni model raspodjele javnih prihoda; usklaĊen sa modelom funkcionalne decentralizacije, sa posebno razraĊenim i testiranim sistemom vlastitih prihoda lokalnih jedinica; razraĊena i usvojena normativna rješenja koja omogućavaju primjenu modela; praktiĉno realizovan novi model; unaprijeĊen naĉin ubiranja vlastitih prihoda lokalnih jedinica; rast udjela lokalne samouprave u ukupnim javnim rashodima srazmjerno raspodjeli nadleţnosti; povećan ukupan nivo finansijske odgovornosti za ubiranje javnih prihoda, kao i nivo finansijske discipline. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: U skladu sa budţetom do 2015. godine Nosioci aktivnosti: Partneri Opština Sokolac Ministarstvo uprave i lokalne samouprave RS Ministarstvo finansija RS Narodna Skupština RS Poreska uprava RS STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 145 Naziv projekta SC 4 Rekonstrukcija prostorija za uspostavu Centra za mentalno zdravlje OC 1 Kratak opis: Raspoloţivi objekat za potrebe Centra za mentalno zdravlje (vlasništvo Doma zdravlja Sokolac) koji se nalazi u neposrednoj blizini stare zgrade je prema planiranju uprave DZ, definisan kao dobra lokacija u kom bi se trebao uspostaviti Centar za mentalno zdravlje sa kapacitetima koji bi adekvatno bili na usluzi kako stanovništu regije koju pokriva, tako i većim dijelom za potrebe Forenziĉkog centra sa kojim saradnja će biti neminovno uspostavljena. Da bi se objekat stavio u funkciju potrebna je djelimiĉna rekonstrukcija prostorija namjenjenih za uspostavu Centra, te adekvatno opremanje prema standardima. U tu svrhu angaţovano je nekoliko struĉnjaka iz razliĉitih oblasti koji su uvidom u stanje objekta te dokumentovano dali predmjere radova koji su potrebni, a pozivom na ove relevantne ĉinjenice, izgraĊuje se i finansijska konstrukcija. TakoĊe je izvršena adekvatna obuka kadrova, te obezbjeĊenje relevantnog kadrovskog kapaciteta za potrebe ove sluţbe. Predmjer radova je razvrsta po segmentima implementacije i ukljuĉuje grube graĊevinske radove, zidarsko-fasaderske radove, vodoinstalatersko izolatorske poslove, elektroinstalacione radove, postavljanje nove stolarije, podopokrivaĉke radove i izradu portala. Detaljniji prikaz se nalazi u razraĊenom prijedlogu projekta. Ciljna grupa: Republika Srpska, Opština Sokolac i njeni ţitelji Oĉekivani rezultati Smanjenje nezaposlenosti, preraspodjela viška medicinskih radnika sa podruĉja Opštine, povećanje investicija u oblasti zdravstvene zaštite. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: 59.982,76КМ (sa PDV-om) 2014.godina Nosioci aktivnosti: Partneri Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite RS, Opština Sokolac, Dom zdravlja Sokolac JICA, donatorska sredstva STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 146 Naziv projekta SC 4 Pokretanje Zavoda za fornziĉku psihijatriju OC 1 Kratak opis: Zavod za forenziĉku psihijatriju Sokolac je jedina ustanova ovog tipa u Republici Srpskoj (Bosni i Hercegovini). Zvaniĉnim otvaranjem Zavoda će i zdravstveni i pravosudni sistemi u oba entiteta i Distriktu Brĉko profitirati, jer će biti osiguran adekvatan psihijatrijski tretman za osobe kojima su u kriviĉnom postupku izreĉene mjere bezbjednosti, u skladu sa Evrooskom konvencijom o ljudskim pravima. Zavod za forenziĉku psihijatriju Sokolac, koji je po Sporazumu iz 2009. godine zajedniĉki projekat Vlade Republike Srpske, Vlade Federacije Bosne i Hercegovine, Vijeća ministara Bosne i Hercegovine i Distrikta Brĉko bi prema potpisanom memorandumu trebao funkcionisati za potrebe drţave, a procjena je da projektovani smještaj bude sa 200 kreveta. TakoĊer je predviĊeno da Zavod bude 70 posto zdravstvena, a 30 posto zatvorska ustanova, a korisnici će imati i svakodnevni ljekarski tretman. Do sada je završen projekat sanacije i rekonstrukcije objekta Zavoda, a u toku je relizacija projekta opremanja Zavoda medicinskom i nemedicinskom opremom. Oba projekta su finansirana donacijom Vlade Švajcarske. U saradnji sa Ministrstvom zdravlja i socijalne zaštite Vlade RS, vode se aktivnosti na obezbjeĊenju poĉetka rada ove Ustanove za šta je potrebno obezbijediti još oko 1.000.000 KM. Ciljna grupa: Republika Srpska, Opština Sokolac i njeni ţitelji Oĉekivani rezultati Smanjenje nezaposlenosti, preraspodjela viška medicinskih radnika sa podruĉja Opštine, povećanje investicija u oblasti zdravstvene zaštite. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Prema predraĉunu 2014.godina Nosioci aktivnosti: Partneri Vlada RS, Vlada FBiH, Brĉko Distrikt, Vijeće Ministara BiH, Opština Sokolac STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC Vlada Švajcarske 147 Naziv projekta SC 4 Nabavka ultrazvuĉnog aparata OC 1 Kratak opis: Ultrazvuĉni aparat koji bi sluţio pregledu ţena i trudnica i mogao bi pokriti potrebe ţena i trudnica za ultrazvuĉnim pregledima na podruĉju Opštine, ali i regije. Ovaj ultrazvuĉni aparat treba imati tri standardne sonde za praćenje i voĊenje patoloških i normalnih trudnoća, kao i rano otkrivanje pojedinih ginekoloških oboljenja. Ciljna grupa: Trudnice i ţene sa podruĉja Opštine i regiona Oĉekivani rezultati Prevencija i rana dijagnostika razliĉitih anomalija, bolesti, karcinoma u cilju pravovremenog sprijeĉavanja širenja bolesti i izlijeĉenja Kvalitetan nadzor nad cijelim tokom trudnoće Smanjenje broja malignih oboljenja kod ţena Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Prema predraĉunu 2014.godina Nosioci aktivnosti: Partneri Fond za zdravstveno osiguranje RS Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite RS Opštinska uprava Sokolac MeĊunarodne organizacije (USAID) i druge STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 148 Naziv projekta SC 4 Nabavka pokretnog mamografa – instrumenta za rano otkrivanje raka dojke OC 1 Kratak opis: Nabavka pokretnog mamografa omogućila bi preventivne specijalistiĉke ljekarske preglede za ţene sa Opštine. Te na podruĉju seoskih mjesnih zajednica. Ciljna grupa: Ţene i djevojke sa podruĉja opštine Sokolac Oĉekivani rezultati Projekt ima za cilj podizanje svijesti ţena sa ruralnog podruĉja o vaţnosti preventivnog djelovanja za zdravstvenoj zaštiti, o mogućnostima za preglede bez odlaska u druge gradove i opštine. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Prema predraĉunu 2020. godina Nosioci aktivnosti: Partneri Fond za zdravstveno osiguranje RS Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite RS, Opštinska uprava Sokolac MeĊunarodne organizacije (UNICEF, UN WOMEN) i udruţenja graĊana STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 149 Naziv projekta SC 4 Praćenje, analiza i distribucija informacija o zdravstvenom stanju stanovništva OC 1 Kratak opis: Prikupljanje, obrada i analiza podataka zdravstvene statistike u periodu od rata (1992. godine) pa dalje: utvrĊivanje vodećih uzroĉnika i kretanja smrtnosti i morbiditeta stanovništva, uĉestalosti odreĊenih bolesti i polne i starosne strukture koja je najugroţenija. Analiza prikupljenih podataka i izrada plana prevencije i sprjeĉavanja uzroĉnika bolesti; izrada plana unapreĊenja zdravstvene zaštite posebno pogoĊenih kategorija stanovništva Ciljna grupa: Stanovništvo Opštine Oĉekivani rezultati Detaljna i sveobuhvatna analiza zdravstvenog stanja stanovništva opštine Sokolac sa predlogom mjera prevencije i zaštite. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: 20.000,00 КМ 12 mjeseci Nosioci aktivnosti: Partneri Dom zdravlja Sokolac Psihijatrijska klinika Sokolac Administrativna sluţba opštine MeĊunarodne organizacije i udruţenja graĊana Republiĉki zavod za statistiku RS Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite Fond zdravstvenog osiguranja RS STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 150 Naziv projekta SC 4 Nabavka opreme i osavremenjivanje laboratorije u Domu zdravlja OC 1 Kratak opis: Nabavka laboratorijske opreme neophodne za pruţanje primarne zdravstvene zaštite. Realizacija ovog projekta se treba vršiti u tijesnoj saradnji sa zaposlenima u Domu zdravlja koji imaju najbolji uvid u trenutno stanje i opremljenost laboratorije. Na bazi analize stanja se moţe izvršiti procjena vrijednosti projekta odnosno oĉekivanih troškova. Ciljna grupa: GraĊani – korisnici zdravstvene zaštite, posebno djeca, ţene i stara lica. Oĉekivani rezultati Funkcionalna laboratorija opremljena za standardne vrste analiza. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Prema predraĉunu Do 2020. godine Nosioci aktivnosti: Partneri Fond za zdravstveno osiguranje RS Ministarstvo zdravlja RS Opština Sokolac USAID ili druge meĊunarodne organizacije STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 151 Naziv projekta SC 4 Osnivanje fondacije "Majka i dijete" OC 1 Kratak opis: Jedna od mjera podrške povećanju nataliteta na podruĉju opštine Sokolac biće i donošenje programa podrške povećanju nataliteta. Ovim programom će se napraviti veza izmeĊu lokalnih preduzetnika i opštine Sokolac, a putem reklamiranja njihove djelatnosti i firmi na sajtu opštine. Zauzvrat će preduzetnici odvajati odreĊena sredstva za fondaciju "Majka i dijete". Ovim će sve nezaposlene majke sa podruĉja naše opštine sa troje ili više djece uzrasta od roĊenja do završetka srednje škole imati novĉani podsticaj od opštine. Ciljna grupa: Stanovnici opštine Sokolac Oĉekivani rezultati Povećanje nataliteta opštine Sokolac Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: U skladu sa budţetom Opštine kontinuirano Nosioci aktivnosti: Partneri Odjeljenje za finansije, privredu i društvene djelatnosti Ministarstvo porodice, omladine i sporta Privrednici opštine Sokolac Udruţenje porodica sa 4 i više djece STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 152 Naziv projekta SC 4 Tehniĉko, kadrovsko, materijalno i funkcionalno osposobljavanje porodilišta OC 1 Kratak opis: Opremanje i otvaranje porodiljskog odjeljenja u Domu zdravlja Sokolac je od presudnog znaĉaja za porast nataliteta u opštini i obezbjeĊivanje normalnih uslova za poroĊaj „kod kuće“, bez potrebe porodilja da putuju u bolnicu Kasindo ili u neki drugi grad ili opštinu radi poroĊaja. Pod kadrovskim osposobljavanjem se podrazumijeva prijem u radni odnos ginekologa i babica, u toku ili nakon oţivljavanja porodilišta. Pod materijalnim i funkcionalnim opremanjem se podrazumijeva nabavka: instrumentorijuma, sterilizatora, ginekološkog i poroĊajnog stola, CTG (aparat za praćenje srĉanih tonova ploda u kasnoj fazi trudnoće), aspirator, višenamjenski operacioni sto sa aparatom za anesteziju. Ciljna grupa: Ţene u opštini Sokolac Oĉekivani rezultati Savremeno, opremljeno i kadrovski osigurano porodiljsko odjeljenje Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Prema projektu do 2020. godine Nosioci aktivnosti: Partneri Ministarstvo zdravlja RS Fond za zdravstveno osiguranje RS Opština Sokolac Strane vlade (donatori) Strane i domaće meĊunarodne organizacije STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 153 Naziv projekta SC 4 Povećanje budţeta Centra za socijalni rad OC 2 Kratak opis: OdreĊivanjem taĉnog procentualnog uĉešća u budţetu Opštine za potrebe Centra za socijalni rad obezbijediće se sigurna i kontinuirana finansijska (materijalna) osnova za funkcionisanje ove ustanove. ObezbjeĊivanjem drugih izvora prihoda za rad ustanove kao što su sredstva iz projekata meĊunarodnih i domaćih nevladinih organizacija, fondova i grantova poboljšali bi se opšti uslovi rada, opremljenost Centra i proširio dijapazon razliĉitih pomoći koje Centar nudi stanovništvu. Ciljna grupa: Centar za socijalni rad i njeni korisnici. Oĉekivani rezultati ObezbijeĊeni materijalni uslovi za rad Centra za socijalni rad Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: 607 839,00 КМ trajno Nosioci aktivnosti: Partneri Opštinska uprava Sokolac Centar za socijalni rad STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 154 Naziv projekta SC 4 Poboljšanje socijalnog poloţaja stanovništva u stanju posebnih potreba OC 2 Kratak opis: Starija lica, osobe sa invaliditetom, nezaposleni, jednoroditeljske i porodice sa problemima u funkcionisanju, ţrtve nasilja, interno raseljena i izbjegla lica, romi, porodice palijativnih i psihijatrijskih bolesnika/ca i druge marginalizovane grupe spadaju u grupu stanovništva koja zahtjiva posebnu zaštitu i brigu društva. U uslovima opšte krize, nezaposlenosti i siromaštva, pripadnici ove grupe stanovništva najteţe su pogoĊeni jer je njihova ionako loša materijalna i socijalna situacija dodatno pogoršana svim ovim faktorima. Zbog toga im je neophodno pruţiti dodatnu materijalnu potporu, profesionalnu pomoć i osjećaj da nisu zaboravljeni i prepušteni samima sebi. Ciljna grupa: Stanovništvo sa posebnim potrebama Oĉekivani rezultati Povećanja materijalna davanja i pomoć licima u stanju posebne potrebe i njihovim porodicama. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Vrijednost dodatnih izdvajanja za pomoć trajno Nosioci aktivnosti: Partneri Centar za socijalni rad Opštinska uprava Sokolac Ministarstvo rada i boraĉko-invalidske zaštite MeĊunarodne organizacije (USAID) i druge STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 155 Naziv projekta SC 4 ObezbjeĊivanje kadra za rad u predškolskoj ustanovi OC 3 Kratak opis: Zakon o predškolskom vaspitanju i obrazovanju („Sluţbeni glasnik Republike Srpske“ br. 119/08 i 1/12) predviĊa se da svi vaspitaĉi u predškolskim ustanovama moraju posjedovati odgovarajući nivo visokog obrazovanja, a krajnji rok za to je 26.12.2014. godine. U tom smislu, Ustanova se već sada suoĉava sa velikim problemom nemogućnosti dodatnog obrazovanja pet medicinskih sestara koje trenutno rade u ustanovi jer iste već sada ne mogu zadovoljiti niti jedan od uslova propisanih u pogledu vrste i nivoa struĉne spreme. Dakle, trenutno samo jedan zaposleni ispunjava sve navedene uslove za rad u Ustanovi. Projektom bi se omogućilo doškolovavanje, odnosno prekvalifikacija pedagoškog kadra kojeg ima za Zavodu za zapošljavanje (nastavnici razredne nastave isl.) za rad u predškolskim ustanova. „Prekvalifikacija“ podrazumijeva upis na studijske programe za predškolsko vaspitanje, polaganje razlike ispita i sticanje kvalifikacije „vaspitaĉ u predškolskim ustanovama“ i to sve prije gore navednog zakonskog roka kako ustanova ne bi bila zatvorena zbog neispunjavanja kadrovskih uslova. Ciljna grupa: Budući vaspitaĉi/vaspitaĉice iz predškolske ustanove Oĉekivani rezultati ObezbijeĊen kadar u propisanom broju za rad ustanove. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Prema troškovima školarine do 2014.godine Nosioci aktivnosti: Partneri Visokoškolske ustanove GraĊani Opština Sokolac STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 156 Naziv projekta SC 4 Sanacija i rekonstrukcija Doma kulture OC 3 Kratak opis: Prostorno-tehniĉki resursi nekadašnjeg Doma kulture u Sokocu uništeni su u poţaru drastiĉnih razmjera, nastalom na susjednim objektima Zanatskog centra, u noći izmeĊu 30. i 31.jula 2011. godine. Kao posljedica ovog nesrećnog dogaĊaja, došlo je do onemogućavanja funkcionisanja ne samo Ustanove za kulturu, nego i drugih ustanova (osnovne i srednje škole) kao i niza uduţenja iz oblasti OCD/NVO koji su se, u pogledu realizacije svojih programskih aktivnosti, oslanjali na Ustanovu. Oţivljavanje pozorišta i bioskopa u opštini takoĊe zavisi neposredno od ovog projekta jer bi se njegovom realizacijom obezbijedili osnovni preduslovi za pozorišne aktivnosti i rad bioskopske sale. Budţetom projekta je predviĊenazamjena instalacija i stolarije, fasada, oprema i namještaj, bez krovne konstrukcije i izrade glavnog projekta. Ciljna grupa: GraĊani (naroĉito djeca i omladina) Oĉekivani rezultati Funkcionalna i savremeno opremljena zgrada Doma kulture. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Prema projektu do 2015. godine Nosioci aktivnosti: Partneri Ministarstvo prosvjete i kulture RS Opština Sokolac Donatori MeĊunarodne organizacije STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 157 Naziv projekta SC 4 Sanacija i rekonstrukcija zgrade i fiskulturne sale Osnovne škole OC 3 Kratak opis: U pogledu ispunjenosti uslova propisanih Zakonom o srednjem obrazovanju i vaspitanju („Sluţbeni glasnik Republike Srpske“ br. 74/08, 106/09 i 104/11) te Uredbom o pedagoškim standardima i normativima za osnovno obrazovanje i vaspitanje („Sluţbeni glasnik Republike Srpske“ br. 51/11), objekat škole ne zadovoljava propisane standarde u pogledu zgrade objekta, filskuturne sale, biblioteke sa ĉitaonicom niti u pogledu prostorija za produţeni boravak. Projekat bi omogućio sanaciju objekata i njihovo prilagoĊavanje propisanim uslovima. Ciljna grupa: Osnovna škola Sokolac Oĉekivani rezultati Saniran i rekonstruisan objekat škole i filskuturne sale, osposobljen za izvoĊenje svih oblika nastave propisane nastavnim planom i programom. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Prema projektu do 2020. godine Nosioci aktivnosti: Partneri Ministarstvo prosvjete i kulture RS Opština Sokolac Razvojni fond RS MeĊunarodne organizacije STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 158 Naziv projekta SC 4 UvoĊenje novih nastavnih planova i programa u SŠC „Vasilije Ostroški“ OC 3 Kratak opis: Uzrokovana opštom recesijom, padom proizvodnje, gašenjem proizvodnih pogona i radnih mjesta na teritoriji opštine Sokolac u posljednjih nekoliko godina sve je oĉiglednija pojava viška kadrova sa srednjim obrazovanjem šumarske struke. Zbog toga je neophodno izmijeniti obrazovni profil koji se obrazuje u SŠC na naĉin da se šumarstvo zamijeni deficitarnim zanatima u opštini, kao što su automehaniĉari, vodoinstalateri, keramiĉari i drugi. U okviru projekta neophodno je prikupiti podatke o deficitarnim zanimanjima u opštini. Ciljna grupa: Mladi od 14 do 19 godina. Oĉekivani rezultati Školovan deficitaran kadar koji ima mogućnost za zaposlenje u opštini. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: / do 2020. godine Nosioci aktivnosti: Partneri Ministarstvo prosvjete i kulture RS SŠC „Vasilije Ostroški“ Sokolac Zavod za zapošljavanje RS STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 159 Naziv projekta SC 4 Stipendiranje deficitarnih zanimanja OC 3 Kratak opis: Umjesto dosadašnjeg sistema stipendiranja studenata sa prebivalištem u opštini bez obzira na vrstu i nivo studija te studijski program, projekat uvodi stipendiranje deficitarnih zanimanja (npr. diplomirani inţenjer arhitekture, profesor fizike, diplomirani defektolog, diplomirani inţenjer prehrambene tehnologije, vaspitaĉ u predškolskoj ustanovi i sl.) kako bi se u opštini obezbijedio mlad, visokoobrazovani kadar neophodan za redovno funkcionisanje razliĉitih resora privrede, poljoprivrede, društvenih oblasti, medicine i sliĉno. Ugovorom koji potpisuje sa opštinom, student se obavezuje da će, po završetku studija raditi isti onaj period koliki je stipendiran. Stipendije za ove namjene moraju biti u iznosima većim od sadašnjih (trenutni iznos stipendija je 100,00KM) kako bi se mladi ljudi motivisali za apliciranje i potpisivanje ovih ugovora. Ciljna grupa: Studenti sa prebivalištem u opštini koji studiraju na programima za obavljanje zanimanja koja su deficitarna u opštini. Oĉekivani rezultati Ojaĉani kadrovski potencijali lokalne uprave, javnih ustanova, javnih preduzeća, privrednih subjekata na teritoriji opštine i povratak mladih u opštinu. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: U skladu sa budţetom Opštine do 2020. godine Nosioci aktivnosti: Partneri Opština Sokolac Zavod za zapošljavanje RS Republiĉki statistiĉki zavod RS visokoškolske ustanove STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 160 Naziv projekta SC 4 "Ja imam ideju" OC 4 Kratak opis: Organizacija takmiĉenja srednjoškolaca za izradu najbolje poslovne ideje. Na ovaj naĉin će se mladima dati prilika da uĉestvuju u prepoznavanju potreba opštine Sokolac za novim idejama, motivisaće se za buduće aktivnije uĉešće u radu lokalne zajednice kroz samozapošljavanje i osmišljavanje kreativnih poslovnih ideja. Aktivnosti: Takmiĉenje u srednjoj školi pod nazivom "Ja imam ideju" Razvoj malih biznis planova kroz rad u grupama Analiza ekonomske odrţivosti i isplativosti predloţenih ideja Izbor najbolje poslovne ideje uz svojevrsnu promociju na lokalnim medijima i nagraĊivanje. Ciljna grupa: Omladina Uĉenici srednjih škola NVO sektor Oĉekivani rezultati Organizovano takmiĉenje za najbolju poslovnu ideju IzraĊeni mini biznis planovi zajedno sa ekonomskom odrţivosti za najbolje ideje NagraĊene najbolje ideje Ideje prezentovane lokalnoj zajednici i promovisane preko lokalnih medija. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: 10.000,00 КМ 5 mjeseci Nosioci aktivnosti: Partneri Opština Sokolac Srednjoškolski centar Srednjoškolski centar Ministarstvo prosvjete i kulture RS NVO sektor STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 161 Naziv projekta SC 4 ObezbjeĊivanje uslova za povratak mladih i obrazovanih kadrova u opštinu OC 4 Kratak opis: Negativna demografska kretanja i migracije stanovništva sa teritorije opštine uslovljene su, posljednjih 20 godina, u najvećoj mjeri ratnim zbivanjima na podruĉju regije, nemogućnošću sticanja obrazovanja i zaposlenja, neadekvatnim uslovima ţivota i slabom industrijskom, privrednom, kulturnom i drugom razvijenošću opštine. Za opstanak opštine kao urbane sredine u kojoj se raĊaju novi naraštaji i obnavlja populacija, neophodno je obezbijediti adekvatne uslove ţivota koji će opredijeliti mlade ljude koji su davno otišli sa ovih krajeva u potrazi za boljim ţivotom, da se ponovo vrate u svoj kraj. Ciljna grupa: Mladi, obrazovani stanovnici koji su, migracijama izazvanim ratnim dešavanjima, siromaštvom i nepostojanjem uslova za obrazovanje i/ili zaposlenje odselili u veće gradove ili druge drţave Oĉekivani rezultati ObezbijeĊeni uslovi za povratak mladih (i njihovih porodica) u opštinu: riješeno stambeno pitanje, adekvatno zaposlenje i plata, obezbijeĊena mogućnost daljeg obrazovanja i intelektualnog napredovanja. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: U skladu sa raspoloţivim sredstvima do 2020. godine Nosioci aktivnosti: Partneri Opština Sokolac Ministarstvo porodice, omladine i sporta RS domaći NVO meĊunarodne organizacije Ministarstvo prosvjete i kulture RS Ministarstvo nauke i tehnologije RS Ministarstvo rada i boraĉko-invalidske zaštite RS Ministarstvo zdravlja RS Zavod za zapošljavanje RS STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 162 Naziv projekta SC 4 Podrška povratku mladih na selo OC 4 Kratak opis: Stanovništvo u selima koja pripadaju opštini Sokolac prosjeĉno je veoma staro. Iz sela su otišli mladi ljudi, veoma je mali broj djece i mladih braĉnih parova. Natalitet je u stalnom opadanju, ukljuĉujući i broj školske djece. Da bi se mladi ljudi stimulisali za povratak na selo gdje će, ukoliko već nisu, zasnovati svoju porodicu i graditi svoj ţivotni prostor, potrebno je omogućiti im uslove za zaposlenje ili otpoĉinjanje sopstvenog biznisa. Jedan od primjera bi bio davanje podsticajnih sredstava ili dugoroĉnih, povoljnih kredita za otvaranje malih, porodiĉnih preduzeća u prehrambenoj industriji, poljoprivredi, elektroprivredi i sliĉno koja ne zagaĊuju okolinu ili za bavljenje poljoprivredom ili stoĉarstvom. Projekat ima i svoju infrastrukturnu i socijalnu dimenziju: kako bi se omogućio normalan ţivot mladih koji se vraćaju u selo, mora se obezbijediti funkcionalna i savremena putna, vodovodna, kanalizaciona i elektriĉna mreţa, kao i pristup adekvatnoj zdravstvenoj i socijalnoj zaštiti. Ciljna grupa: Mladi sa podruĉja opštine Sokolac Oĉekivani rezultati Oţivljavanje sela, razvoj poljoprivrede, stoĉarstva i drugih grana privrede na selu, razvoj MSP na selu, porast nataliteta i proizvodnja i prodaja zdrave hrane. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: U skladu sa raspoloţivim sredstvima do 2020. godine Nosioci aktivnosti: Partneri Opština Sokolac Ministarstvo uprave i lokalne samouprave RS MeĊunarodne organizacije (USAID) i domaći NVO Omladinski savjet RS Ministarstvo porodice, omladine i sporta RS STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 163 Naziv projekta SC 4 Realizacija ciljeva Omladinske politike RS OC 4 Kratak opis: Na teritoriji Opštine registrovane su tri omladinske organizacije. Projekat ima za cilj aktivno usmjeravanje i razvoj aktivnosti ovih organizacija na ostvarenje ciljeva zacrtanih Omladinskom politikom RS kroz: unapreĊenje poloţaja omladine u opštini, implementaciju razliĉitih programa intelektualnog razvoja i obrazovanja mladih, obuke, seminare i treninge namijenjene sticanju dodatnih znanja, vještina i kompetencija radi lakšeg zaposlenja, edukacija mladih o štetnosti delikventnog ponašanja, alkoholizma, narkomanije i nasilniĉkog ponašanja, širenje volonterskog duha i uĉešće mladih u donošenju odluka od znaĉaja za njihov poloţaj u organima lokalne samouprave. Aktivnost omladinskih organizacija kroz projekat će se podrţati materijalno, tehniĉki i na svaki drugi naĉin koji će omogućiti razvoj omladinskog sektora u opštini. Ciljna grupa: Omladinske organizacije Oĉekivani rezultati Razvoj omladinske politike u opštini u skladu sa strateškim dokumentom Omladinske politike RS preko omladinskih organizacija. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: U skladu sa dostupnim sredstvima i budţetom Opštine do 2020. godine Nosioci aktivnosti: Partneri Omladinske organizacije Opštinska uprava Omladinski komunikativni centar Omladinski savjet RS Ministarstvo porodice, omladine i sporta RS STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 164 Naziv projekta SC 5 Organizovanje radionice "Izrada projektnih prijedloga" OC 1 Kratak opis: Cilj projekta jeste okupljanje predstavnika lokalne samouprave i NVO sektora i odrţavanje obuke kako napisati prijedlog projekta kojim bi se mogla povući odreĊena sredstva (entitetska i drţavna). Imajući u vidu ĉinjenicu da je na podruĉju opštine Sokolac registrovano oko 20 nevladinih organizacija, od kojih je svega nekoliko aktivno, neophodno je izvršiti stimulaciju i podstaći lokalnu zajednicu i NVO sektor da samostalno sa projektima konkurišu za odreĊena sredstva. Time bi unaprijedili, ne samo rad udruţenja, nego i stanje na podruĉju opštine. Implementacija projekata bi se vršila na teritoriji opštine Sokolac što bi predstavljalo višestruku korist za sve stanovnike. Ciljna grupa: Predstavnici lokalne samouprave Predstavnici nevladinog sektora Oĉekivani rezultati Osposobljen odreĊen broj predstavnika udruţenja i lokalne samouprave za izradu prijedloga projekata Povećan broj projekata sa podruĉja opštine Sokolac Aktivnije uĉešće u radu lokalne samouprave Bolja saradnja izmeĊu NVO sektora i opštine Sokolac Poboljšano stanje odreĊenih segmenata društva, kroz implementaciju uspješnih projekata. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: 5.000,00 КМ Kontinuelno Nosioci aktivnosti: Partneri Odjeljenje za privredu STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Poljoprivredna gazdinstva, zadruge i udruţenja 165 Naziv projekta SC 5 Sufinansiranje osnivanja novih Udruţenja na teritoriji Opštine OC 3 Kratak opis: Na podruĉju Opštine postoje Udruţenja graĊana, registrovana u razliĉitim oblastima (što je definisano njihovim statutima). MeĊutim, uvidom u broj realizovanih projekata od strane civilnog sektora u proteklom periodu, utvrĊeno je da je većina registrovanih Udruţenja neaktivna, a kao takva ne doprinose sopstvenoj afirmaciji, a ni razvoju Opštine. Da bi se stimulisali stanovnici da aktivnije djeluju u ovoj oblasti, Opština Sokolac je ponudila pomoć u sufinansiranju osnivanja novih Udruţenja graĊana, a prvenstveno onih koja će se baviti razvojem turizma, poljoprivrede, afirmaciji mladih i zaštiti ţivotne sredine. Civilni sektor predstavlja veoma znaĉajnu kariku u razvoju svakog društva, pa je to razlog zašto je odluĉeno da se u skladu sa mogućnostima doprinese osnivanju novih Udruţenja i motivisanju već postojećih za aktivnije djelovanje. Ciljna grupa: Stanovnici opštine Sokolac Civilni sektor Oĉekivani rezultati Osnivanje novih Udruţenja Povećanje broja projekata kojim će se aplicirati sa podruĉja Opštine Poboljšanje stanja u razliĉitim oblastima djelovanja civilnog sektora Bolja komunikacija izmeĊu lokalne vlasti i civilnog sektora Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: 300 KM po novoosnovanom Udruţenju Kontinuelno Nosioci aktivnosti: Partneri Opština Sokolac Udruţenja na podruĉju Opštine STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 166 Naziv projekta Sufinansiranje radionica o vaţnosti oĉuvanja ţivotne sredine SC 5 OC 1 i OC 2 Kratak opis: Vaţnost ţivotne sredine i njenog oĉuvanja jeste jedan od prioriteta savremenog društva. Da bi se mogle preduzeti konkretne aktivnosti, potrebno je vršiti stalnu edukaciju graĊana i mladih o ovom problemu. Projekat će obuhvatiti adekvatan broj radionica sa razliĉitim kategorijama uĉesnika, ali sa jednim ciljem - podizanje nivoa svijesti graĊana o vaţnosti oĉuvanja ţivotne sredine mjesta u kojem ţive. Ciljna grupa: GraĊani opštine Sokolac Oĉekivani rezultati Bolja saradnja izmeĊu NVO sektora i opštine Sokolac Poboljšano stanje ţivotne sredine Veći broj projekata usmjerenih na rješavanje problematike u ovoj oblasti. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: 2.000,00 КМ po radionici Kontinuelno Nosioci aktivnosti: Partneri Odjeljenje za privredu NVO sektor opštine Sokolac Fond za zaštitu ţivotne sredine i energetsku efikasnost RS i druge institucije STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 167 Naziv projekta SC 5 Implementacija LEAP-a OC 3 Kratak opis: Lokalni ekološki akcioni plan je dokument koji je opština Sokolac izradila u saradnji sa Regionalni centrom za okoliš za BiH. Ovim dokumentom je izvršena analiza svih aspekata trenutnog stanja ţivotne sredine, identifikacija problema u ovoj oblasti te mogućnosti unapreĊenja postojećeg stanj uz definisane prioritete. Ciljevi ovog plana su: Identifikovati najvaţnije prirodne resurse u smislu dugoroĉnog ekonomskog razvoja opštine Sokolac; Ojaĉati kapacitete opštinskih organa vlasti u upravljanju problemima u oblasti ţivotne sredine; Integrisati politiku zaštite ţivotne sredine u sve sektorske politike; Podići nivo svijesti i odgovornosti javnosti o zaštiti ţivotne sredine; Pojaĉati uĉešće javnosti u rješavanju ekoloških problema; Razviti javnu svijest o vrijednosti ţivotne sredine i prirodnih resursa; Uspostaviti osnovu za povezivanje sa sliĉnim programima većih ili manjih administrativno politiĉkih zajednica, naroĉito sa Nacionalnim akcionim planom zaštite ţivotne sredine (NEAP-om); Stvoriti organizacioni preduslov za aktivno djelovanje na unapreĊenju i oĉuvanju ţivotne sredine kao bitnom segmentu odrţivog razvoja date sredine; Poboljšati informisanje javnosti i pristup informacijama o ţivotnoj sredini; Poboljšati transparentnost i kvalitet procesa donošenja odluka o ţivotnoj sredini. Ciljna grupa: Stanovnici opštine Sokolac NVO sektor Oĉekivani rezultati Poboljšanje stanja ţivotne sredine u svim identifikovim prioritetnim oblastima; Povezivanje civilnog sektora Opštine sa civilnim sektorom na regionalnom nivou i šire; Povećanje broja projekata u oblasti zaštite ţivotne sredine. Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: Obzirom da se radi o više oblasti, svaka od njih će zahtijevati projekte sa razliĉitim budţetima. Kontinuelno Nosioci aktivnosti: Partneri Opština Sokolac NVO sektor na podrĉju opštine Domaći i inostrani fondovi STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC 168 Naziv projekta SC 5 Identifikacija i sanacija divljih deponija OC 3 Kratak opis: Projektom će se izvršiti identifikacija svih divljih deponija na podruĉju opštine Sokolac, a zatim će se zajedno sa ekološkim nevladinim organizacijama, uĉenicima osnovnih i srednjih škola vršiti sanacija i ĉišćenje ovih prostora. Aktivnosti koje će se sprovesti su slijedeće: Identifikacija lokacija divljih deponija Izrada mini projektnih prijedloga za sanaciju Ĉišćenje i sanacija smeća sa izdvojenih lokaliteta Transport do regionalne deponije Ciljna grupa: Stanovnici opštine Sokolac Oĉekivani rezultati Kompletnija evidencija o broju i lokacijama divljih deponija na podruĉju opštine Smanjen broj divljih deponija Smanjenje zagaĊenosti zemljišta Smanjenje zagaĊenosti voda Ĉistija ţivotna sredina-Podizanje ekološke svijesti stanovništa Postavljanje znakova kojim bi se ukazalo na zabranu bacanja smeća na nedozvoljenim mjestima Procijenjena vrijednost projekta: Trajanje projekta: 25.000,00 КМ 4 mjeseca Nosioci aktivnosti: Partneri Odjeljenje za privredu STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE SOKOLAC Ministarstvo za prostorno ureĊenje, graĊevinarstvo i ekologiju RS Fond za zaštitu ţivotne sredine i energetsku efikasnost RS 169 PRILOG 3 A k c i o n i p l a n z a 2 0 1 3 . g o d i nu Projekat Veza sa strat. op. ciljem Trajanje Nosioci implementacije Finansijeri Vrijednost projekta RAZVOJ PRIVREDE I PREDUZETNIŠTVA Izrada studije izvodljivosti o potencijalima obnovljivih izvora energije na podruĉju opštine Sokolac SC 1 OC 1 Do kraja 2013. godine Opština Sokolac Osnivanje Udruţenja poljoprivrednih proizvoĊaĉa SC 1 OC 3 Jun, 2013 Opština Sokolac Opština Sokolac 1000.00 КМ 20.000,00 КМ Osnivanje Zadruge Podsticaj razvoju stakleniĉke i plasteniĉke proizvodnje Revitalizacija Centra za unapreĊenje poljoprivrede u brdsko – planinskom podruĉju Osnivanje/revitalizacija farme krava u Podromaniji Nema troškova SC 1 OC 3 Do kraja 2013. godine Opština Sokolac Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Agencija ѕa pruţanje struĉnih usluga u poljoprivredi Strani fondovi SC 1 OC 3 Do kraja 2013. godine Opština Sokolac Poljoprivredni proizvoĊaĉi Udruţenje poljoprivrednika Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, USAID, strani fondovi 25.000,00 КМ Prva faza, decembar 2013. Opština Sokolac Poljoprivredni fakultet Istoĉno Sarajevo Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede RS FAO sredstva Ukupan budţet 4.000 000,00 KM (budţet za prvu fazu će biti definisan prema projektu) Opština Sokolac Sredstva Vlade Velike Britanije Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede RS Ukupan budţet 922.485,00 Eura (budţet za prvu fazu će biti definisan prema projektu) SC 1 OC 3 SC 1 OC 3 Prva faza, decembar 2013. СТРАТЕГИЈА РАЗВОЈА ОПШТИНЕ СОКОЛАЦ 170 A k c i o n i p l a n z a 2 0 1 3 . g o d i nu Projekat Veza sa strat. op. ciljem Trajanje Nosioci implementacije Finansijeri Izrada sajta Turistiĉke organizacije Sokolac SC 1 OC 4 Mart, 2013 Opština Sokolac Opština Sokolac UreĊivanje trim staze na podruĉju Talina SC 1 OC 4 Do kraja 2013. godine Opština Sokolac Fond za zaštitu ţivotne sredine i energetsku efikasnost 20.000, 00 КМ Opština Sokolac Opština Sokolac, Evropska Investiciona Banka, Grant IPA, Ministarstvo finansija Republike Srpske 645.000,00 Eura Opština Sokolac GL LED Novi Grad Opština Sokolac 704.000,00 КМ Vrijednost projekta RAZVOJ INFRASTRUKTURE Projekat snabdijevanja vodom i kanalizacije u Opštini Sokolac SC 2 OC 2 Do kraja 2013. godine I komponenta Novi sistem javne rasvjete (LED rasvjeta) SC 2 OC 2 Do kraja 2013. godine Pilot projekat IZGRADNJA MODERNE LOKALNE SAMOUPRAVE UvoĊenje sistema ocjenjivanja/napredovanja sluţbenika SC 3 OC 3 Do kraja 2013. godine Opština Sokolac Opština Sokolac Nema troškova Efikasnija registracija zanatskih i preduzetniĉkih radnji SC 3 OC 2 Do kraja 2013. godine Opština Sokolac Opština Sokolac Nema troškova Ukljuĉivanje graĊana/privrednih subjekata/NVO sektora u procese odluĉivanja SC 3 OC 2 Do kraja 2013. godine Opština Sokolac Opština Sokolac Nema troškova Osnivanje fondacije "Majka i dijete" SC 4 OC 1 Januar – Decembar, 2013. Opština Sokolac Opština Sokolac Povećanje budţeta Centra za socijalni rad SC 4 OC 2 Januar – Decembar, 2013. Opština Sokolac Opština Sokolac ObezbjeĊivanje kadra za rad u predškolskoj ustanovi SC 4 OC 3 Januar – Decembar, 2013. Opština Sokolac Opština Sokolac СТРАТЕГИЈА РАЗВОЈА ОПШТИНЕ СОКОЛАЦ 607 839,00 КМ 171 A k c i o n i p l a n z a 2 0 1 3 . g o d i nu Projekat Veza sa strat. op. ciljem Trajanje Nosioci implementacije Finansijeri Vrijednost projekta Organizovanje radionice "Izrada projektnih prijedloga" SC 5 OC 1 Do kraja 2013. godine Opština Sokolac NVO sektor Opština Sokolac Entitetska ministarstva 5.000,00 КМ Sufinansiranje osnivanja novih Udruţenja na teritoriji Opštine SC 5 OC 3 Do kraja 2013. godine Opština Sokolac NVO sektor Opština Sokolac 300,00 КМ /po Udruţenju Fond za zaštitu ţivotne sredine i energetsku efikasnost 25.000,00 КМ OĈUVANA ŢIVOTNA SREDINA Identifikacija i sanacija divljih deponija SC 5 OC 3 Do kraja 2013. godine Opština Sokolac NVO sektor UNAPREĐENJE ŢIVOTNOG STANDARDA GRAĐANA Pokretanje Zavoda za forenziĉku psihijatriju SC 4 OC 1 Rekonstrukcija Zavoda za mentalno zdravlje SC 4 OC 1 2 godine Vlada Republike Srpske, Vlada Federacije Bosne i Hercegovine, Vijeće ministara Bosne i Hercegovine i Distrikta Brĉko Opština Sokolac Vlada Švajcarske 2.150.000,00 КМ 1 godina Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske, Opština Sokolac, Dom zdravlja Sokolac JICA, ostali donatori 59982,76 КМ СТРАТЕГИЈА РАЗВОЈА ОПШТИНЕ СОКОЛАЦ IZDAVAĈ Opština Sokolac UREDNIK: dr Marijana Kapović DIZAJN KORICA I TEHNIĈKO UREĐENJE: Dragan Renovica ŠTAMPA: Štamparija Sokolac TIRAŢ: 1000 primjeraka The OSCE Mission to Bosnia and Herzegovina supported development prosecc of the Sokolac Municipal Development Strategy Misija OSCE-a u Bosni i Hercegovini je podržala proces izrade Strategije razvoja opštine Sokolac
© Copyright 2024 Paperzz
