RADNI MATERIJAL POLITIKA LOKALNOG RAZVOJA UVODNI PRISTUP Lokalni razvoj je jedno od najvažnijih pitanja u vršenju uloge lokalnih vlasti, jer građani u svojoj lokalnoj zajednici stvaraju uslove za život, rad, zapošljavanje, stambenu izgradnju obrazovanje i zdravstvenu i socijalnu zaštitu. Jedinice lokalne samouprave (općine/opštine i gradovi) su u okviru svoje autonomije, ustanovljene Ustavom i Zakonom, odgovorne za lokalni, ekonomski i infrastrukturni razvoj. (Član 3. tačka 1 Evropska povelja o lokalnoj samoupravi). Takođe su odgovorne za prostorno planiranje i upravljanje prirodnim dobrima, bogatstvima u okviru svoje nadležnosti. Jedinice lokalne samouprave su, prema Evropskoj povelji o lokalnoj samouopravi, nosioci inicijative za ekonomski, infrastrukturni, kulturni i socijalni razvoj. Prema članu 4. tačka 2. Evropske povelje o lokalnoj samoupravi, lokalne vlasti u granicama zakona imaju puno diskreciono pravo “da provode svoje inicijative u vezi sa svim stvarima koje nisu isključene iz njihove nadležnosti, niti stavljene u nadležnost neke druge vlasti” . U okviru svoje nadležnosti općine/opštine i gradovi donose srednjoročne planove ekonomskog, socijalnog i infrastrukturnog razvoja. Osim toga jedinice lokalne samouprave donose i planove razvoja za pojedine djelatnosti, posebno u pogledu razvoja obrazovanja, zdrastvene zaštite i komunalnih usluga. Planove lokalnog razvoja predlažu općinski/opštinski načelnici i gradonačelnici, a usvajaju općinska/opštinska i gradska vijeća. GLAVNI ELEMENTI POLITIKE LOKALNOG RAZVOJA Politika lokalnog razvoja obuhvata sve oblasti u kojima jedinice lokalne samouprave (općina/opština i grad) imaju Zakonom i Satutom utvrđene nadležnosti. Najvažnije elemente politike lokalnog razvoja čine: I POLITIKA LOKALNOG EKONOMSKOG RAZVOJA Politika lokalnog ekonomskog razvoja obuhvata one aktivnosti lokalnih vlasti koje stvaraju uslove za privredni razvoj i poduzetništvo. To podrazumjeva: 1. Podizanje privrednih kapacitata (ulaganje u proizvodne kapacitete kroz podsticanje malog i srednjeg poduzetništva. Općine/opštine i gradovi svojim planovima prostornog uređenja uspostavljaju industrijske zone i daju potporu malom poduzetništvu). 2. Zapošljavanje mladih putem razvoja poduzetništva i poticajnih mjera finansiranja zapošljavanja. (Općine/opštine i gradovi mogu iz budžeta i drugih izvora osigurati povoljne kredite za otvaranje individualnog poduzetništva). RADNI MATERIJAL 3. Formiranje općinskih agencija za lokalni, ekonomski i infrastrukturni razvoj. (Ove agencije postoje u jednom broju općina/opština u Bosni i Hercegovini. Njihov rad je nužno uspostaviti u svim jedinicama lokalne samouprave). 4. Obrazovanje lokalnih poduzetničkih centara za razvoj privatnog biznisa. (Jedan broj općina/opština imaju Centre za podršku privatnom poduzetništvu. Nužno je uspostaviti mrežu ovih centara u svim jedinicama lokalne samouprave). II POLITIKA RAZVOJA KOMUNALNE INFRASTRUKTURE Komunalna infrastruktura je pretpostavka za življenje ljudi i razvijanje privrednih aktivnosti u lokalnoj zajednici. Opština/općina i grad razvijaju sljedeće infrastrukturne kapacitete: 1. Izgradnja sistema snadbijavanja vodom; 2. Izgradnja kanalizacionog sistema; 3. Izgradnja sistema snadbijevanja energentima: električne energija i plin; 4. Izgradnja lokalnih cesta i organizacija lokalnog saobraćaja; 5. Izgradnja sistema zagrijavanja u gradskim naseljima; 6. Izgradnja sistema odvoza i prerade krutog otpada. Jedinice lokalne samouprave, unutar aktivnosti općinskog/opštinskog vijeća/skupštine usvajaju planove kapitalnih investicija za izgradnju komunalne infrastrukture. III POLITIKA PROSTORNOG PLANIRANJA I STAMBENE IZGRADNJE: Izrada i usvajanje prostornog plana za područje općine/opštine i grada; Izrada i usvajanje urbanističkih planova gradova i općinskih/opštinskih centara; Izrada regulacionih planova za gradske četvrti i naseljena mjesta; Uređenje građevinskog zemljišta za potrebe stambene izgradnje i privrednih industrijskih zona; 5. Donošenje srednjoročnih i godišnjih planova stambene izgradnje; 6. Donošenje planova uređenja naselja, posebno u aspektu zaštite čovjekove okoline. 1. 2. 3. 4. RADNI MATERIJAL IV POLITIKA RAZVOJA RURALNIH PODRUČJA: 1. Općine/opštine i gradovi donose planove proizvodnje hrane na svom području; 2. Općine/opštine usvajaju srednjoročne i godišnje planove podsticanja proizvodnje hrane; 3. Općina/opština i gradovi stvaraju uslove za razvoj zadrugarstva u oblasti proizvodnje hrane. V POLITIKA RAZVOJA DRUŠTVENIH DJELATNOSTI: 1. Donošenje posebnih planova predškolskog odgoja i osnovnog obrazovanja (općine/opštine i gradovi imaju nezamjenjljivu ulogu u razvoju predškolskog odgoja i osnovnog obrazovanja); 2. Donošenje planova izgradnje domova zdravlja i ambulanti u mjesnim područjima. Općine/opštine i gradovi u Bosni i Hercegovini su osnovni nosioci razvoja primarne zdrastvene zaštite; 3. Donošenje planova izgradnje biblioteka i muzeja; 4. Donošenje planova izgradnje kulturnih centara; 5. Donošenje planova izgradnje sportskih kapaciteta (sportski centri); 6. Donošenje planova izgradnje ustanova za brigu o starim licima i osobama sa posebnim potrebama; 7. Donošenja planova izgradnje rekreacionih centara (parkovi, izletišta i kupališta); 8. Donošenje planova razvoja turizma. (Sve jedinice lokalne samouprave imaju ulogu u razvijanju turističkih zajednica za pružanja usluga turistima). VI POLITIKA ZAŠTITE ČOVJEKOVE OKOLINE Očuvanje prirodne okoline, kao uslova za zdravo življenje spada u odgovornost jedninica lokalne samouprave. Najvažnije aktivnosti jednice lokalne samouprave u zaštiti čovjekove okoline čini: 1. Donošenje posebnih planova upravljanja komunalnim okolinskim sistemima, koji bitno utiču na kvalitet zaštite čovjekove okoline; 2. Usvajanje planova koji sadrže institucionalne mjere i aktivnosti za zaštitu čovjekove okoline; 3. Donošenje programa edukacije omladine i stanovništva u oblasti zaštite čovjekove okoline. RADNI MATERIJAL IDEJE ZA UNAPRIJEĐENJE SISTEMSKE PODRŠKE LOKALNOG, EKONOMSKOG I INFRASTRUKTURNOG RAZVOJA Aktivnosti institucija lokalne samouprave: Vijeća/Skupština, općinskih/opštinskih načelnika i uprave u polju lokalnog, ekonomskog i infrastrukturnog razvoja čine bit ustavno – zakonske uloge općina/opština i gradova u zadovoljavanju potreba i interesa građana u njihovim lokalnim zajednicama. Prema stanovištu Svjetske banke, lokalni razvoj podrazumjeva sve aktivnosti koje imaju za cilj da izgrade kapacitete lokalne zajednice da unaprijedi svoju ekonomsku budućnosti i kvalitet života za građane. Ubrzanje lokalnog razvoja jeste izazov i obaveza lokalnih vlasti u BiH, koje za tu oblast nemaju ni eksplicitno definisane nadležnosti, ni odgovarajuće finansijske pretpostavke. U svojim sadašnjim budžetima općine/opštine i gradovi u Bosni i Hercegovini izdvajaju, mada nedovoljna, finansijska sredstva, prvenstveno za lokalni ekonomski infrastrukturni razvoj. To uspijevaju pretežno srednje razvijene i razvijene općine. Nerazvijene i izrazito nerazvijene općine ne uspijevaju ni projektovati, ni finansirati kapitalne projekte kao što su: tehnološki centri za zapošljavanje omladine, vodoopskrbni kapaciteti, uređenje građevinskog zemljišta, kanalizacioni sistemi i prečušćavanje otpadnih voda, lokalne ceste, brze ceste za povezivanje sa gradovima i općinama/opštinama u susjedstvu. Podsticanje ekonomskog i infrastrukturnog razvoja izrazito nerazvijenih općina/opština pretpostavlja formiranje na entitetskom nivou fondova za razvoj izrazito nerazvijenih općina. Radi se o tome da izostaje institucionalna, zakonska i finansijska podrška entitetskih vlasti naraslim potrebama građana u polju lokalnog razvoja, prvenstveno ekonomskog i infrastrukturnog. Nužno je imati u vidu da općinama/opštinama nije dostupan finansijski kapital u bankama, koji bi se u vidu kredita mogao plasirati za razvoj lokalnih zajednica. Takođe treba naglašavati potrebe da se na nivou entiteta obrazuju zavodi za razvoj lokalnih zajednica sa ciljem pružanja stručne pomoći u planiranju i projektovanju lokalnog, ekonomskog i infrastrukturnog razvoja. Postoje historijski primjeri zemalja koje su, nakon ratnih razaranja, svoj ekonosmki preporod ostvarile primjenom modela ubrzanog lokalnog, ekonomskog i infrastrukturnog razvoja. Veoma prepoznatljiv primjer je ostvarenje uloge općinskih/opštinskih i gradskih vlasti u podsticanju lokalnog, ekonomskog i infrastrukturnog razvoja nakon II Svjetskog rata u Saveznoj Republici Njemačkoj, u vrijeme kada je savezni kancelar Zapadne Njemačke bio Konrad Adenauer.