ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ, Επιμϋλεια: Λιϊπη Μαρύα ΞΕΝΟΦΩΝΣΟ «ΕΛΛΗΝΙΚΑ»: ΕΡΜΗΝΕΤΣΙΚΕ ΕΡΩΣΗΕΙ - ΑΠΑΝΣΗΕΙ ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β.Ι, 22-32 1. Ποιεσ οδηγύεσ/εντολϋσ ϋδωςε ο Λύςανδροσ ςτουσ Λακεδαιμονύουσ και ποια η ςκοπιμότητα τησ καθεμιϊσ; Σύμφωνα με τον Ξενοφώντα, ο Λύςανδροσ , την επόμενη νύχτα (από την ϊφιξη των Αθηναύων ςτουσ Αιγόσ ποταμούσ), όταν ξημϋρωνε διϋταξε τα πληρώματϊ του αφού γευματύςουν («ἀριςτοποιηςαμϋνουσ»), να επιβιβαςτούν ςτα πλούα («εἰςβαύνειν») και τουσ προειδοπούηςε να μην κινηθεύ κανεύσ από τη θϋςη του ούτε να ανοιχτεύ ςτο πϋλαγοσ(«μηδεύσ κινόςοιτο ἐκ τῆσ τϊξεωσ μηδϋ ἀνϊξοιτο»). Τϋλοσ, ϋδωςε εντολό ςτα πιο γρόγορα από τα πλούα του να ακολουθούν τουσ Αθηναύουσ («ἔπεςθαι Ἀθηναύοισ»), να τουσ καταςκοπεύουν και αφού τουσ καταςκοπεύςουν , να γυρύςουν πύςω και να τον ενημερώςουν («ἀποπλεῖν καύ αὐτῶ ἐξαγγεῖλαι») για τισ κινόςεισ των Αθηναύων. Η ςκοπιμότητα τησ προετοιμαςύασ του ςτόλου των Σπαρτιατών ςαν να επρόκειτο να ναυμαχόςουν ςχετύζεται με την ετοιμότητα του Λύςανδρου για δρϊςη. Μπορεύ δηλαδό ο ύδιοσ να μην επιδύωκε για λόγουσ τακτικόσ την ϊμεςη ςύγκρουςη με τουσ Αθηναύουσ, όμωσ αυτό δεν απϋκλειε την ϊμεςη εκδόλωςη κϊποιασ επύθεςησ από αυτούσ. Ακόμα, επειδό η τόρηςη του ςχεδύου απαιτούςε κϊποιο χρονικό διϊςτημα, ζότηςε από τουσ δικούσ του , προσ το παρόν, ςτϊςη αναμονόσ. Τϋλοσ, η καταςκοπεύα και η ςυλλογό πληροφοριών ςτόχευαν ςτην όςο το δυνατόν καλύτερη οργϊνωςη του ςχεδύου του. Ο Λύςανδροσ, λοιπόν, για τϋςςερισ ημϋρεσ παρακολουθούςε τισ κινόςεισ των Αθηναύων. Εφϊρμοςε την τακτικό τησ αναβολόσ για τϋςςερισ ημϋρεσ, αφού δεν όθελε να ναυμαχόςει με τουσ Αθηναύουσ, αλλϊ να αιχμαλωτύςει τον αθηναώκό ςτόλο χωρύσ ναυμαχύα εκμεταλλευόμενοσ τα λϊθη των Αθηναύων. 2. Παρατηρώντασ κανεύσ τισ κινόςεισ/ ενϋργειεσ των δύο αντιπϊλων από ϊποψη τακτικόσ και ςχεδιαςμού, εύκολα διαπιςτώνει ότι διαφϋρουν. Πώσ το εξηγεύσ αυτό; Οι κινόςεισ των δύο αντιπϊλων διαφϋρουν από ϊποψη τακτικόσ και ςχεδιαςμού. Στισ προθϋςεισ των Αθηναύων διαφαύνεται η επιθυμύα τουσ για ϊμεςη και αποφαςιςτικόσ ςημαςύασ εμπλοκό, γιατύ εύναι βϋβαιοι για τη νύκη τουσ, που θα τουσ δώςει την ικανοπούηςη για την καταςτροφό τησ Λαμψϊκου, αλλϊ και θα τερματύςει ευνοώκϊ γι’ αυτούσ τον πόλεμο. Αντύθετα ο Λύςανδροσ αποφεύγει προσ το παρόν τη ςύγκρουςη, γιατύ ςτο νου του ϋχει ϊλλο ςτρατηγικό ςχϋδιο, που ςυνύςταται ςτην καταςκοπεύα του αντιπϊλου, ώςτε να ςυλλϋξει χρόςιμεσ πληροφορύεσ για τισ κινόςεισ και τισ αδυναμύεσ του και να τισ αξιοποιόςει καταλλόλωσ. Διαπιςτώνουμε, λοιπόν, ότι οι Αθηναύοι κινούνται παρορμητικϊ και με διϊθεςη υπεροψύασ, ενώ ο Λύςανδροσ νηφϊλια, προγραμματιςμϋνα και με ορθολογικό εκτύμηςη των δεδομϋνων. 1 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ, Επιμϋλεια: Λιϊπη Μαρύα ΞΕΝΟΦΩΝΣΟ «ΕΛΛΗΝΙΚΑ»: ΕΡΜΗΝΕΤΣΙΚΕ ΕΡΩΣΗΕΙ - ΑΠΑΝΣΗΕΙ 3. Αξιοποιώντασ τισ πληροφορύεσ του αποςπϊςματοσ, να χαρακτηρύςεισ τουσ Αθηναύουσ και τον Λύςανδρο. Τουσ Αθηναύουσ μπορούμε να τουσ χαρακτηρύςουμε ωσ αλαζόνεσ και υπερόπτεσ, αφού δεν υπολόγιζαν την πονηριϊ του Λύςανδρου. Έτςι, γεμϊτοι αυτοπεπούθηςη, εξαιτύασ τησ προηγούμενησ νύκησ τουσ ςτισ Αργινούςεσ (καλοκαύρι 406 π.Χ.), πύςτευαν ότι ο Λύςανδροσ όταν δειλόσ και δεν πόραν κανϋνα μϋτρο αςφαλεύασ, επειδό ακριβώσ εύχαν υποτιμόςει τουσ αντιπϊλουσ τουσ. Το βϊροσ τησ ευθύνησ βϋβαια βαραύνει τουσ ςτρατηγούσ των Αθηναύων οι οπούοι αποδεύχθηκαν ανεύθυνοι και επιπόλαιοι. Τον Λύςανδρο μπορούμε να τον χαρακτηρύςουμε ωσ πανϋξυπνο, πονηρό, διορατικό, υπεύθυνο, υπομονετικό και ικανότατο ναύαρχο. Ο Λύςανδροσ γνώριζε ότι οι Αθηναύοι όταν ιςχυρότεροι ςτο ναυτικό και ϋτςι δεν παραςύρθηκε από αυτούσ να ναυμαχόςει ςτο ανοικτό πϋλαγοσ. Έτςι, ςυνϋλαβε ϋςτειλε ταχύπλοα πλούα για να καταςκοπεύςουν τισ κινόςεισ των Αθηναύων, ώςτε να βρει την κατϊλληλη ευκαιρύα να αιχμαλωτύςει τον αθηναώκό ςτόλο. 4. Α) Ποια ςυμβουλό ϋδωςε ο Αλκιβιϊδησ ςτουσ Αθηναύουσ ςτρατηγούσ και ςε ποια δεδομϋνα τη ςτόριξε; Β) Πώσ αντϋδραςαν οι Αθηναύοι ςτρατηγού και γιατύ; Α) Ο ϋμπειροσ και διορατικόσ Αλκιβιϊδησ, παρατηρώντασ τισ θϋςεισ και τισ κινόςεισ των δύο αντιπϊλων από τον πύργο του, διαπιςτώνει ότι οι Αθηναύοι μειονεκτούςαν ωσ προσ τη θϋςη ςε ςχϋςη με τον αντύπαλο, γιατύ δε βρύςκονταν ςε λιμϊνι και κοντϊ ςε καμιϊ πόλη και κατϊ ςυνϋπεια αναγκϊζονταν να βγαύνουν ςτη ςτεριϊ για ανεφοδιαςμό. («Ἀλκιβιάδησ δὲ κατιδὼν ἐκ τῶν τειχῶν τοὺσ μὲν Ἀθηναίουσ ἐν αἰγιαλῷ ὁρμοῦντασ καὶ πρὸσ οὐδεμιᾷ πόλει, τὰ δ’ ἐπιτήδεια ἐκ Σηςτοῦ μετιόντασ πεντεκαίδεκα ςταδίουσ ἀπὸ τῶν νεῶν»).Από την ϊλλη μεριϊ, παρατηρεύ ότι ο αντύπαλοσ πλεονεκτούςε, γιατύ βριςκόταν ςε λιμϊνι και κοντϊ ςε πόλη, με αποτϋλεςμα τον εύκολο ανεφοδιαςμό του («τοὺσ δὲ πολεμίουσ ἐν λιμένι καὶ πρὸσ πόλει ἔχοντασ πάντα»). Με την παρϋμβαςό του αυτό υποδεικνύει ςτουσ Αθηναύουσ ςτρατηγούσ ότι δεν ϋχουν αγκυροβολόςει ςε κατϊλληλο μϋροσ και προςπαθεύ να τουσ πεύςει να φύγουν από τουσ Αιγόσ ποταμούσ και να μετακινηθούν ςτη Σηςτό («οὐκ ἐν καλῷ ἔφη αὐτοὺσ ὁρμεῖν, ἀλλὰ μεθορμίςαι εἰσ Σηςτὸν παρῄνει πρόσ τε λιμένα καὶ πρὸσ πόλιν») Το βαςικό του επιχεύρημα για την ευόδωςη αυτόσ τησ προςπϊθειασ εύναι το: «οὗ ὄντεσ ναυμαχήςετε, ἔφη, ὅταν βούληςθε». Β) Αυτϋσ οι πολύ λογικϋσ και εύςτοχεσ υποδεύξεισ δεν ϋγιναν αποδεκτϋσ από τουσ Αθηναύουσ ςτρατηγούσ. Αυτού μϊλιςτα με ύφοσ αλαζονικό και προςβλητικό τον διϋταξαν να φύγει γιατύ αυτού όταν ςτρατηγού και όχι εκεύνοσ. («ἀπιέναι αὐτὸν ἐκέλευςαν· αὐτοὶ γὰρ νῦν ςτρατηγεῖν, οὐκ ἐκεῖνον. καὶ ὁ μὲν ᾤχετο») Οι λόγοι που ϋπαιξαν καθοριςτικό ρόλο ςτη ςτϊςη των Αθηναύων ςτρατηγών ποικύλουν. Οι Αθηναύοι ςτρατηγού δε δϋχτηκαν τισ ςυμβουλϋσ του Αλκιβιϊδη γιατύ όταν εγωιςτϋσ και τον 2 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ, Επιμϋλεια: Λιϊπη Μαρύα ΞΕΝΟΦΩΝΣΟ «ΕΛΛΗΝΙΚΑ»: ΕΡΜΗΝΕΤΣΙΚΕ ΕΡΩΣΗΕΙ - ΑΠΑΝΣΗΕΙ ζόλευαν καθώσ δεν όθελαν να καρπωθεύ ο Αλκιβιϊδησ τισ πιθανϋσ επιτυχύεσ του αθηναώκού ςτόλου. Ακόμα όταν διψαςμϋνοι για επιτυχύεσ, αφού οι ύδιοι δεν εύχαν καμύα επιτυχύα ςτο ενεργητικό τουσ αλλϊ όταν και ϊπειροι και γι’ αυτό δεν μπορούςαν να κατανοόςουν τισ ςυμβουλϋσ του Αλκιβιϊδη, ούτε το πανϋξυπνο ςχϋδιο του Λύςανδρου. 5. Να δώςεισ ϋνα ςύντομο χαρακτηριςμό για τον Αλκιβιϊδη και τουσ Αθηναύουσ ςτρατηγούσ. Ο Αλκιβιϊδησ ωσ ςτρατηγόσ όταν ικανότατοσ, εύςτροφοσ, ϋμπειροσ και διορατικόσ, όπωσ φαύνεται ςτο απόςπαςμα μασ. Οι παρατηρόςεισ, οι επιςημϊνςεισ και οι υποδεύξεισ του προσ τουσ Αθηναύουσ ςτρατηγούσ επιβεβαιώνουν τουσ χαρακτηριςμούσ αυτούσ. Τουσ Αθηναύουσ ςτρατηγούσ μπορούμε να τουσ χαρακτηρύςουμε ϊπειρουσ, εγωιςτϋσ, αλαζόνεσ, αφελεύσ και απερύςκεπτουσ γιατύ αγνόηςαν τισ ςυμβουλϋσ του Αλκιβιϊδη που όταν ςωςτϋσ και γιατύ υποτύμηςαν τον Λύςανδρο και δεν κατανόηςαν το ςχϋδιό του. 6. Α) Ποια εντολό ϋδωςε ο Λύςανδροσ ςτουσ καταςκόπουσ του πριν από τη ςύγκρουςη ςτουσ Αιγόσ ποταμούσ και πώσ αντϋδραςαν αυτού; Β) Ποια όταν η ςκοπιμότητα αυτόσ τησ εντολόσ; Α) Ο Λύςανδροσ διαπύςτωςε ότι οι Αθηναύοι για τϋςςερισ ημϋρεσ αποβιβϊζονταν από τα πλούα τουσ και διαςκορπύζονταν ςτη χερςόνηςο για αναζότηςη εφοδύων. Έτςι, την πϋμπτη ημϋρα ϋδωςε εντολό ςτουσ καταςκόπουσ του να ςηκώςουν μια αςπύδα ςτο μϋςο τησ διαδρομόσ κατϊ την επιςτροφό τουσ ς’ αυτόν(«ἀποπλέοντασ τοὔμπαλιν παρ’ αὐτὸν ἆραι ἀςπίδα κατὰ μέςον τὸν πλοῦν»), αν ϋβλεπαν ότι οι Αθηναύοι ακολουθούςαν την ύδια τακτικό. Οι κατϊςκοποι εκτϋλεςαν την εντολό αυτό ςύμφωνα με τισ οδηγύεσ του Λύςανδρου. Β) Ο Λύςανδροσ όθελε να ςυλλϋξει επαρκεύσ πληροφορύεσ για την τακτικό των Αθηναύων και να τουσ αιφνιδιϊςει, ώςτε να εύναι αποτελεςματικό η επύθεςό του ςε τόπο και χρόνο που θα επϋλεγε ο ύδιοσ. Και αυτό ακριβώσ ϋγινε. 7. Α) Σε ποια ενϋργεια προχώρηςε ο Κόνωνασ μετϊ τη ςυντριβό των Αθηναύων και για ποιο λόγο; Β) Πώσ χαρακτηρύζεισ τον Κόνωνα από την ενϋργειϊ του αυτό; Α) Την ξαφνικό επύθεςη του ςτόλου του Λύςανδρου πρώτοσ αντιλόφθηκε ο Αθηναύοσ ςτρατηγόσ Κόνωνασ, ο οπούοσ δεν εύχε απομακρυνθεύ πολύ από τα πλούα. Η αντύδραςη του Κόνωνα όταν ϊμεςη. Διϋταξε να επιβιβαςτούν το ςυντομότερο δυνατόν ςτα πλούα για να ςωθούν («Κόνων δὲ ἰδὼν τὸν ἐπίπλουν, ἐςήμηνεν εἰσ τὰσ ναῦσ βοηθεῖν κατὰ κράτοσ»).Αυτό όμωσ δεν μπορούςε να ςυμβεύ, αφού οι ςτρατιώτεσ όταν διαςκορπιςμϋνοι ςε διϊφορα ςημεύα τησ ξηρϊσ και ϋτςι τα πλούα όταν ςχεδόν ϊδεια. Μόνο επτϊ πλούα μαζύ με το πλούο του Κόνωνα και την Πϊραλο κατόρθωςαν να γλιτώςουν. 3 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ, Επιμϋλεια: Λιϊπη Μαρύα ΞΕΝΟΦΩΝΣΟ «ΕΛΛΗΝΙΚΑ»: ΕΡΜΗΝΕΤΣΙΚΕ ΕΡΩΣΗΕΙ - ΑΠΑΝΣΗΕΙ Παρϊ τισ ςυνθόκεσ ςύγχυςησ και πανικού που επικρατούςαν ςτο ςτρατόπεδο των Αθηναύων, ο Κόνωνασ βρόκε το κουρϊγιο και την ψυχραιμύα να προβεύ ςε μια παρϊτολμη ενϋργεια. Πόγε και πόρε τα μεγϊλα ιςτύα του ςτόλου του Λύςανδρου από την Αβαρνύδα (το ακρωτόρι τησ Λαμψϊκου), για να μην μπορϋςει αυτόσ να τον καταδιώξει(« καταςχὼν ἐπὶ τὴν Ἀβαρνίδα τὴν Λαμψάκου ἄκραν ἔλαβεν αὐτόθεν τὰ μεγάλα τῶν Λυςάνδρου νεῶν ἱςτία»). Χωρύσ αυτϊ τα πανιϊ όταν αδύνατο τα πλούα του Λύςανδρου να κινηθούν ςτο ανοιχτό πϋλαγοσ. Μόνο ϋτςι θα μπορούςε να πλεύςει ανεμπόδιςτα ςτην Κύπρο. Η Πϊραλοσ πόγε προσ την Αθόνα για να αναγγεύλει τα δυςϊρεςτα γεγονότα. Β) Τον Κόνωνα μπορούμε να τον χαρακτηρύςουμε ωσ προνοητικό, ευφυό, τολμηρό, γενναύο, θαρραλϋο και ψύχραιμο γιατύ αυτόσ πρώτοσ εύδε την επύθεςη του Λύςανδρου και προςπϊθηςε να ςώςει όςα περιςςότερα πλούα μπορούςε και γιατύ αφαύρεςε τα μεγϊλα πανιϊ του Λύςανδρου, για να μην μπορεύ να τον καταδιώξει, καθώσ αυτόσ ϋφευγε για την Κύπρο. 8. Να καταγρϊψεισ τισ ενϋργειεσ ςτισ οπούεσ προϋβη ο Λύςανδροσ ύςτερα από την περύλαμπρη νύκη του ςτουσ Αιγόσ ποταμούσ. Ο Λύςανδροσ, ο αδιαφιλονύκητοσ νικητόσ ςτουσ Αιγόσ ποταμούσ επϋςτρεψε ςτη Λϊμψακο μεταφϋροντασ εκεύ τα πλούα, τουσ αιχμαλώτουσ και όλα τα λϊφυρα του πολϋμου. Την ύδια μϋρα ϋςτειλε ςτη Σπϊρτη το Μιλόςιο πειρατό Θεόπομπο για να γνωςτοποιόςει τα γεγονότα και ςυγκϊλεςε τουσ ςυμμϊχουσ για να αποφαςύςουν για την τύχη των αιχμαλώτων. Ύςτερα από την καταδύκη ςε θϊνατο των Αθηναύων αιχμαλώτων ο ύδιοσ προςωπικϊ κατϋςφαξε τον Φιλοκλό. 9. Ποιεσ κατηγορύεσ διατυπώνονταν εναντύον των Αθηναύων ςτο πολεμικό ςυμβούλιο από τουσ πρώην ςυμμϊχουσ των Αθηναύων και τώρα των Λακεδαιμονύων; Οι Αθηναύοι ςτη διϊρκεια του πολϋμου ςυμπεριφϋρθηκαν ςκληρϊ, κατϊ την πϊγια τακτικό τουσ, ςε όςεσ πόλεισ όταν ουδϋτερεσ ό αποςτατούςαν από την αθηναώκό ςυμμαχύα. Στο πολεμικό ςυμβούλιο οι τωρινού ςύμμαχοι των Σπαρτιατών (και πρώην των Αθηναύων) κατηγορούςαν τουσ Αθηναύουσ για όςεσ παρανομύεσ εύχαν διαπρϊξει ςτο παρελθόν. Πρϊγματι οι Αθηναύοι εύχαν φερθεύ πολύ ςκληρϊ (ςκότωςαν τουσ εφόβουσ και τουσ ϊντρεσ, υποδούλωςαν τα γυναικόπαιδα, κατϋςτηςαν τισ περιοχϋσ αποικύεσ τουσ, ϋκαψαν πόλεισ...) εναντύον των κατούκων τησ Μόλου, τησ Αύγινασ κ.ϊ. («ἅ τε ἤδη παρενενομήκεςαν») Ακόμα πριν από τη ναυμαχύα ςτουσ Αιγόσ ποταμούσ ο ςτρατηγόσ Φιλοκλόσ πρότεινε ςτην εκκληςύα του δόμου να κόψουν το δεξύ χϋρι των Πελοποννηςύων που θα αιχμαλώτιζαν. Στην πρόταςη αυτό του Φιλοκλό αντϋδραςε μόνο ο ςτρατηγόσ Αδεύμαντοσ («ἃ ἐψηφιςμένοι ἦςαν ποιεῖν, εἰ κρατήςειαν τῇ ναυμαχίᾳ, τὴν δεξιὰν χεῖρα ἀποκόπτειν τῶν ζωγρηθέντων πάντων»). 4 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ, Επιμϋλεια: Λιϊπη Μαρύα ΞΕΝΟΦΩΝΣΟ «ΕΛΛΗΝΙΚΑ»: ΕΡΜΗΝΕΤΣΙΚΕ ΕΡΩΣΗΕΙ - ΑΠΑΝΣΗΕΙ Τϋλοσ, τούσ κατηγορούςαν γιατύ εύχαν πετϊξει ςτη θϊλαςςα τουσ ϊνδρεσ δύο πλούων (το ϋνα από την Κόρινθο και το ϊλλο από την Άνδρο) («καὶ ὅτι λαβόντεσ δύο τριήρεισ, Κορινθίαν καὶ Ἀνδρίαν, τοὺσ ἄνδρασ ἐξ αὐτῶν πάντασ κατακρημνίςειαν») 10. Ποια απόφαςη πόραν ο Λύςανδροσ και οι ςύμμαχού του για τουσ αιχμαλώτουσ και για ποιο λόγο; Η απόφαςη που πόραν ο Λύςανδροσ και οι ςύμμαχού του για τουσ αιχμαλώτουσ δεν όταν ενιαύα. Απ’ αυτούσ καταδικϊςτηκαν ςε θϊνατο και εκτελϋςτηκαν μόνο οι Αθηναύοι (εκτόσ από τον Αδεύμαντο), («ἔδοξεν ἀποκτεῖναι τῶν αἰχμαλώτων ὅςοι ἦςαν Ἀθηναῖοι πλὴν Ἀδειμάντου») γιατύ θεωρόθηκαν εγκληματύεσ πολϋμου, αφού εύχαν παραβιϊςει ϊγραφουσ νόμουσ με πανελλόνια ιςχύ για την τύχη των ομόρων και αιχμαλώτων. Οι ϊλλοι αιχμϊλωτοι (μιςθοφόροι) αφϋθηκαν να επιςτρϋψουν ςτισ πόλεισ τουσ. 11.Γιατύ εξαύρεςαν τον ςτρατηγό Αδεύμαντο από την εκτϋλεςη; Τον ςτρατηγό Αδεύμαντο δεν τον ςκότωςαν γιατύ όταν ο μόνοσ που αντϋδραςε ςτην απόφαςη τησ εκκληςύασ του δόμου για ακρωτηριαςμό των Πελοποννηςύων αιχμαλώτων, αν οι Αθηναύοι νικούςαν ςτη ναυμαχύα («ὅτι μόνοσ ἐπελάβετο ἐν τῇ ἐκκληςίᾳ τοῦ περὶ τῆσ ἀποτομῆσ τῶν χειρῶν ψηφίςματοσ»). Όταν όμωσ ο Αδεύμαντοσ επϋςτρεψε ςτην Αθόνα, κατηγορόθηκε ωσ προδότησ («ᾐτιάθη μέντοι ὑπό τινων προδοῦναι τὰσ ναῦσ»). Το πιθανότερο εύναι ότι ο Αδεύμαντοσ δεν όταν προδότησ, αφού ο Λύςανδροσ μπορούςε να πληροφορηθεύ ό,τι όθελε από τουσ καταςκόπουσ του. 12. Ο Λύςανδροσ και οι ςύμμαχού του κατηγόρηςαν τουσ Αθηναύουσ ωσ εγκληματύεσ πολϋμου, επειδό ςτο παρελθόν εύχαν παραβιϊςει ϊγραφουσ νόμουσ για την τύχη ομόρων και αιχμαλώτων. Γι’ αυτό θα περύμενε κανεύσ να μη θανατώςουν τουσ Αθηναύουσ αιχμαλώτουσ, κϊτι που τελικϊ δεν ϋκαναν. Πώσ εξηγεύσ αυτό τη διϊςταςη ανϊμεςα ςτα ϋργα και ςτα λόγια τουσ; Εύναι πρϊγματι αντιφατικό η ςτϊςη του Λύςανδρου και των ςυμμϊχων του, καθώσ από τη μια θεωρούν τουσ Αθηναύουσ εγκληματύεσ πολϋμου, επειδό παραβύαςαν ϊγραφουσ νόμουσ ςχετικϊ με τη τύχη των αιχμαλώτων, κι από την ϊλλη ο τρόποσ που οι ύδιοι μεταχειρύζονται τουσ Αθηναύουσ αιχμαλώτουσ παραβιϊζει εξύςου τουσ νόμουσ αυτούσ. Όμωσ ο πόλεμοσ εξαγριώνει τόςο πολύ τον ϊνθρωπο, τον φθεύρει τόςο πολύ ηθικϊ που τον μετατρϋπει ςε θηρύο και τον οδηγεύ ςε ωμότητεσ και απϊνθρωπεσ ενϋργειεσ, όπωσ αυτϋσ που αναφϋρει ο Ξενοφώντασ. 5 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ, Επιμϋλεια: Λιϊπη Μαρύα ΞΕΝΟΦΩΝΣΟ «ΕΛΛΗΝΙΚΑ»: ΕΡΜΗΝΕΤΣΙΚΕ ΕΡΩΣΗΕΙ - ΑΠΑΝΣΗΕΙ ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β.ΙΙ, 16-23 13. Ο ιςτορικόσ με τη φρϊςη «τοιούτων ὄντων» (=ενώ τα πρϊγματα βρύςκονταν ςε τϋτοια κατϊςταςη) ςυνοψύζει την κατϊςταςη που επικρατεύ ςτην Αθόνα ύςτερα από τη ςυντριβό των Αθηναύων ςτουσ Αιγόσ ποταμούσ. Μπορεύσ να δώςεισ μια γενικό κατϊςταςη τησ εικόνασ αυτόσ; Η Αθόνα ϋχει εγκαταλειφθεύ από τουσ ςυμμϊχουσ τησ και εύναι αποκλειςμϋνη από ςτεριϊ και από θϊλαςςα. Μαςτύζεται από την πεύνα και τα τρόφιμα τελειώνουν. Έτςι, ζητϊει ςυνθηκολόγηςη με τη Σπϊρτη υπό όρουσ. 14. Ο Θηραμϋνησ ζότηςε και πϋτυχε να ςταλεύ ωσ πρεςβευτόσ ςτη Σπϊρτη προκειμϋνου να διερευνόςει τισ προθϋςεισ των Λακεδαιμονύων. Όμωσ, δεν επϋςτρεψε ςτην Αθόνα ςτο εύλογο χρονικό διϊςτημα, αλλϊ χρονοτρύβηςε κοντϊ ςτο Λύςανδρο. Α) Για ποιο λόγο χρονοτρύβηςε; Β) Πώσ δικαιολόγηςε τη χρονοτριβό του; Βρύςκεισ πειςτικϋσ τισ δικαιολογύεσ του; Α) Ο Θηραμϋνησ χρονοτρύβηςε (διϋτριβε), και μϊλιςτα ςκόπιμα, γιατύ ϋλπιζε ότι με την πϊροδο του χρόνου θα επιδεινωθεύ η κατϊςταςη ςτην Αθόνα και οι Αθηναύοι θα εξαντληθούν από την πεύνα, οπότε θα αποδεχτούν χωρύσ αντύδραςη οποιαδόποτε πρόταςη για ειρόνη. Μια τϋτοια εξϋλιξη τον ευνοούςε ιδιαύτερα, αφού ϊνοιγε το δρόμο για την ικανοπούηςη των προςωπικών του φιλοδοξιών και ςυμφερόντων. Β) Μετϊ από τϋςςερισ μόνεσ δικαιολόγηςε την καθυςτϋρηςό του ωσ εξόσ: Ο Λύςανδροσ τον κρατούςε αιχμϊλωτο (κατϋχοι). Η δικαιολογύα αυτό δε φαύνεται καθόλου πειςτικό, αφού ο πανούργοσ Σπαρτιϊτησ δεν εύχε να κερδύςει τύποτα από μια τϋτοια ενϋργεια, τη ςτιγμό μϊλιςτα που ϋχει το «πϊνω χϋρι» ςτισ εξελύξεισ. Ο Λύςανδροσ τον ϋςτειλε ςτη Σπϊρτη, επειδό αρμόδιοι για τα θϋματα που όθελε να ςυζητόςει όταν οι ϋφοροι. Η δικαιολογύα αυτό ανταποκρύνεται ςτην πραγματικότητα, αφού οι ϋφοροι όταν εκεύνοι που διαμόρφωναν την εξωτερικό πολιτικό. Όμωσ, δεν εύναι πειςτικό, γιατύ το διϊςτημα που αυτόσ απουςύαζε από την Αθόνα όταν αρκετϊ μεγϊλο. 6 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ, Επιμϋλεια: Λιϊπη Μαρύα ΞΕΝΟΦΩΝΣΟ «ΕΛΛΗΝΙΚΑ»: ΕΡΜΗΝΕΤΣΙΚΕ ΕΡΩΣΗΕΙ - ΑΠΑΝΣΗΕΙ 15. Να χαρακτηρύςετε το όθοσ του Θηραμϋνη με βϊςη τισ παραγρϊφουσ 16-17. Η κατϊςταςη ςτην Αθόνα εύναι δραματικό, αφού ο κλοιόσ τησ πολιορκύασ ςφύγγει όλο και περιςςότερο. Σ’ αυτό τη δύςκολη ςτιγμό για την πόλη τησ Αθόνασ ο ολιγαρχικόσ Θηραμϋνησ εξαπατϊ και πεύθει τουσ ςυμπολύτεσ του να τον ςτεύλουν ωσ πρεςβευτό ςτο Λύςανδρο, για να μϊθει τϊχα τισ διαθϋςεισ του και να εξακριβώςει γιατύ οι Λακεδαιμόνιοι όταν ανϋνδοτοι ςτο ζότημα τησ ειρόνησ, αν δεν κατεδαφύζονταν τα μακρϊ τεύχη. («τοιούτων δὲ ὄντων Θηραμένησ εἶπεν ἐν ἐκκληςίᾳ ὅτι εἰ βούλονται αὐτὸν πέμψαι παρὰ Λύςανδρον, εἰδὼσ ἥξει Λακεδαιμονίουσ πότερον ἐξανδραποδίςαςθαι τὴν πόλιν βουλόμενοι ἀντέχουςι περὶ τῶν τειχῶν ἢ πίςτεωσ ἕνεκα »).Σκόπιμα, λοιπόν, καθυςτερεύ τισ διαπραγματεύςεισ πϊνω από τρεισ μόνεσ, ώςτε οι Αθηναύοι εξαντλημϋνοι τελεύωσ από την πεύνα να δεχθούν τουσ βαρεύσ όρουσ τησ Σπϊρτησ. («πεμφθεὶσ δὲ διέτριβε παρὰ Λυςάνδρῳ τρεῖσ μῆνασ καὶ πλείω, ἐπιτηρῶν ὁπότε Ἀθηναῖοι ἔμελλον διὰ τὸ ἐπιλελοιπέναι τὸν ςῖτον ἅπαντα ὅ τι τισ λέγοι ὁμολογήςειν»). Και ενώ η επιςτροφό του φϊνταζε λυτρωτικό για τουσ πολιορκημϋνουσ, αυτόσ εξακολουθεύ να τηρεύ την ύδια παραπλανητικό τακτικό, και χωρύσ ηθικούσ ενδοιαςμούσ δικαιολογεύ την αργοπορύα του με αςύςτολα ψεύδη. Επιπλϋον τουσ πεύθει να τον εκλϋξουν πϊλι ωσ πρεςβευτό και μϊλιςτα με απόλυτη πληρεξουςιότητα. Έτςι, ο Θηραμϋνησ ςτισ παραγρϊφουσ 16-17 παρουςιϊζεται ιδιαύτερα φιλόδοξοσ και καιροςκόποσ καθώσ προςπϊθηςε να εκμεταλλευτεύ τη δεινό θϋςη ςτην οπούα εύχε βρεθεύ η Αθόνα μετϊ την όττα τησ ςτουσ Αιγόσ ποταμούσ. Επύςησ, φαύνεται αδύςτακτοσ και ϊνθρωποσ χωρύσ ηθικούσ φραγμούσ, αφού δε διςτϊζει να χρηςιμοποιόςει οποιοδόποτε μϋςο, αδιαφορώντασ για την τύχη τησ πατρύδασ και των ςυμπολιτών του προκειμϋνου να ικανοποιόςει την προςωπικό του επιδύωξη, που δεν εύναι ϊλλη από την ανϊδειξό του ςτον πολιτικό ςτύβο. Τϋλοσ, εύναι διπρόςωποσ και υποκριτόσ γιατύ ϊλλα υποςχϋθηκε ςτουσ Αθηναύουσ και ϊλλα διϋπραξε ωσ απεςταλμϋνοσ ςτο Λύςανδρο αλλϊ και γιατύ ψεύδεται ςχετικϊ με το λόγο για τον οπούο παρϋμεινε για τρεισ μόνεσ κοντϊ ςτο Λύςανδρο. 16. Συνδυαςτικό ερώτηςη: Να εξηγόςετε τη διαφορϊ που παρουςιϊζει η ςτϊςη του Θηραμϋνη ςτο μεταφραςμϋνο απόςπαςμα (§ 15) ςε ςχϋςη με τη ςτϊςη του ςτο πρωτότυπο (Βιβλύο 2, κεφϊλαιο 2, §§ 16-17). Στο μεταφραςμϋνο απόςπαςμα ο Θηραμϋνησ παρουςιϊζεται ωσ μετριοπαθόσ ολιγαρχικόσ που δε θεωρεύ ςωςτό να προβαύνουν οι Τριϊκοντα ςε αθρόεσ εκκαθαρύςεισ των πολιτών. Κϊνοντασ μϊλιςτα και αυτοκριτικό ομολογεύ ότι ςτο παρελθόν και οι ύδιοι εύχαν ακολουθόςει φιλολαώκό πολιτικό για να εύναι αρεςτού. Γι’ αυτό και ςε ςχϋςη με τον ακραύο ομοώδεϊτη του Κριτύα φαύνεται πιο ςυμβιβαςτικόσ, αφού ειςηγεύται μια πιο όπια πολιτικό. Όμωσ παρουςιϊζεται και φιλόπατρισ καθώσ μια τϋτοια πολιτικό εξυπηρετεύ μακροπρόθεςμα τα ςυμφϋροντα τησ πόλησ του. 7 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ, Επιμϋλεια: Λιϊπη Μαρύα ΞΕΝΟΦΩΝΣΟ «ΕΛΛΗΝΙΚΑ»: ΕΡΜΗΝΕΤΣΙΚΕ ΕΡΩΣΗΕΙ - ΑΠΑΝΣΗΕΙ Η ςτϊςη βϋβαια αυτό του Θηραμϋνη εύναι εντελώσ αναντύςτοιχη με τη ςτϊςη που εύχε τηρόςει ςτο απόςπαςμα από το πρωτότυπο, όπου ενεργούςε ωσ προδότησ εφόςον πρόταςςε το προςωπικό ςυμφϋρον ϋναντι του ςυμφϋροντοσ τησ πόλησ του. Ακόμα, ςκεπτόμενοι ότι με τη ςτϊςη που τόρηςε οδόγηςε πολλούσ ςυμπολύτεσ του ςτο θϊνατο λόγω τησ ϋλλειψησ των απαραύτητων, θα μπορούςαμε να τον χαρακτηρύςουμε και ωσ ϋναν αδύςτακτο και ανόθικο ϊνθρωπο. Τϋλοσ, διαφαύνεται και ωσ καιροςκόποσ, αφού εκμεταλλεύεται τη δυςχερϋςτατη θϋςη ςτην οπούα ϋχουν περιϋλθει οι Αθηναύοι. Η διαφορϊ ςτισ δύο αυτϋσ ςυμπεριφορϋσ μπορεύ να ερμηνευτεύ αν λϊβουμε υπόψη μασ ότι ςτο πρωτότυπο απόςπαςμα η επιθυμύα του Θηραμϋνη όταν να επιτύχει τη ςυνθηκολόγηςη των Αθηναύων με τουσ δικούσ του όρουσ ενώ ςτο μεταφραςμϋνο απόςπαςμα η μϋριμνα του όταν να θεμελιώςει ϋνα ιςχυρό ολιγαρχικό καθεςτώσ ςτην Αθόνα με την ανοχό των Αθηναύων και όχι με ακραύεσ πολιτικϋσ πρακτικϋσ. 17. Χαρακτηρύζεται η παρϊγραφοσ 16 από ευλυγιςύα του λόγου; Η ευλυγιςύα του λόγου φαύνεται ςε όλο το απόςπαςμα από το πλόθοσ των ρηματικών τύπων. Οι μιςϋσ περύπου λϋξεισ τησ παραγρϊφου (αν εξαιρεθούν ϊρθρα, ςύνδεςμοι και προθϋςεισ) εύναι ρηματικού τύποι. 18. Ο Λύςανδροσ, ο πανύςχυροσ και ικανότατοσ Σπαρτιϊτησ ςτρατηγόσ, προϋβη ςε ενημϋρωςη των εφόρων για τισ επαφϋσ που εύχε με το Θηραμϋνη. Πώσ δικαιολογεύσ την ενϋργειϊ του αυτό; Η ενϋργεια του Λύςανδρου να ενημερώςει τουσ εφόρουσ για τισ επαφϋσ που εύχε με το Θηραμϋνη δικαιολογεύται ωσ εξόσ: Τα θϋματα για ειρόνη και πόλεμο υπϊγονταν ςτην αρμοδιότητα των εφόρων και όχι ςτη δικό του δικαιοδοςύα. Ήθελε να δεύξει ςεβαςμό και υπακοό ςτον παντοδύναμο θεςμό τησ πατρύδασ του Φοβόθηκε την αντύδραςό τουσ, καθώσ ςυζότηςε με το Θηραμϋνη ϋνα θϋμα για το οπούο δεν όταν αρμόδιοσ Ήθελε να τουσ κατατοπύςει ώςτε να χειριςτούν το θϋμα ανϊλογα ςτη ςυνϋλευςη των ςυμμϊχων 19. Πότε οι Λακεδαιμόνιοι ϋκαναν ςυνϋλευςη ςτη Σπϊρτη; Γιατύ η ατμόςφαιρα τησ ςυνϋλευςησ αυτόσ όταν βαριϊ για τουσ Αθηναύουσ; Οι Λακεδαιμόνιοι κϊλεςαν τουσ ςυμμϊχουσ τουσ ςε ςυνϋλευςη ςτη Σπϊρτη, όταν ο Θηραμϋνησ και οι ςυμπρεςβευτϋσ του ανακούνωςαν ότι εύχαν ϋρθει ςτη Σπϊρτη απόλυτα εξουςιοδοτημϋνοι να διαπραγματευτούν τουσ όρουσ τησ ειρόνησ. Η ατμόςφαιρα τησ ςυνϋλευςησ δεν όταν καθόλου ευχϊριςτη για τουσ Αθηναύουσ, καθώσ πολλού ςύμμαχοι τησ Σπϊρτησ, με επικεφαλόσ τουσ Κορινθύουσ και τουσ Θηβαύουσ, τϊχθηκαν υπϋρ του αφανιςμού τησ Αθόνασ. 8 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ, Επιμϋλεια: Λιϊπη Μαρύα ΞΕΝΟΦΩΝΣΟ «ΕΛΛΗΝΙΚΑ»: ΕΡΜΗΝΕΤΣΙΚΕ ΕΡΩΣΗΕΙ - ΑΠΑΝΣΗΕΙ 20. Ποιοσ όταν ο ρόλοσ των Αθηναύων ολιγαρχικών την περύοδο αυτό; Να δικαιολογόςεισ την απϊντηςό ςου με ςτοιχεύα του κειμϋνου. Οι Αθηναύοι ολιγαρχικού την περύοδο αυτό φϋρονται προδοτικϊ απϋναντι ςτην πατρύδα τουσ, καθώσ προςφϋρουν τισ υπηρεςύεσ τουσ ςτην αντύπαλό τησ, τη Σπϊρτη. Παραδεύγματα αποτελούν η ςυμπεριφορϊ του Θηραμϋνη (το ότι όταν ολιγαρχικόσ αποτϋλεςε ϋναν από τουσ βαςικούσ λόγουσ που οι ϋφοροι τον δϋχτηκαν «με ανοιχτϋσ αγκϊλεσ») και ο ρόλοσ του Αριςτοτϋλη (ο Λύςανδροσ του αναθϋτει εμπιςτευτικό αποςτολό…) 21. Να εξηγόςετε τη ςτϊςη που κρατούν ςτη ςυνϋλευςη οι Κορύνθιοι και οι Θηβαύοι. Στο ςυμμαχικό ςυνϋδριο τησ Σπϊρτησ το κλύμα όταν από την αρχό κιόλασ βαρύ και αρνητικό για τουσ Αθηναύουσ καθώσ πολλού ςύμμαχοι τησ Σπϊρτησ, κυρύωσ οι Κορύνθιοι και οι Θηβαύοι, δε δϋχονται τισ προτϊςεισ ςυνθηκολόγηςησ και προτεύνουν επύμονα την ολοκληρωτικό καταςτροφό τησ Αθόνασ και τον εξανδραποδιςμό των κατούκων τησ («ἐπεὶ δ’ ἧκον, ἐκκληςίαν ἐποίηςαν, ἐν ᾗ ἀντέλεγον Κορίνθιοι καὶ Θηβαῖοι μάλιςτα, πολλοὶ δὲ καὶ ἄλλοι τῶν Ἑλλήνων, μὴ ςπένδεςθαι Ἀθηναίοισ, ἀλλ’ ἐξαιρεῖν. ») Η ςτϊςη των Κορινθύων όταν δικαιολογημϋνη καθώσ οι Κορύνθιοι ανϋκαθεν όταν ϊςπονδοσ εχθρόσ τησ Αθόνασ εξαιτύασ και του οικονομικού ανταγωνιςμού αλλϊ και τησ πολιτειακόσ διαφορϊσ. Εύναι απαραύτητο να ςημειωθεύ ότι η Κόρινθοσ όταν η δεύτερη μεγαλύτερη ολιγαρχικό δύναμη μετϊ τη Σπϊρτη. Άλλωςτε η γειτνύαςη με την Αθόνα και τα ςυγκρουόμενα ςυμφϋροντϊ τουσ όξυναν τον ανταγωνιςμό αφού η Κόρινθοσ, όπωσ και η Αθόνα, όταν κυρύωσ ναυτικό δύναμη και ςυνεπώσ εύχε δημιουργηθεύ μεγϊλοσ εμπορικόσ και οικονομικόσ ανταγωνιςμόσ ανϊμεςα ςτισ δύο πόλεισ. Όμωσ, και οι Θηβαύοι εύχαν λόγουσ να προτιμούν τον αφανιςμό τησ Αθόνασ. Η ϋχθρα των Θηβαύων ϋχει τισ ρύζεσ τησ ςτην περύοδο των Περςικών πολϋμων κατϊ τη διϊρκεια των οπούων οι Θηβαύοι «εμόδιςαν» και εύχαν επικριθεύ από τουσ Αθηναύουσ για την ενϋργειϊ τουσ αυτό. Αλλϊ και ςτον Πελοποννηςιακό πόλεμο εύχαν ςυνταχθεύ με τη Σπϊρτη και κατϋςτηςαν την οχυρωμϋνη πόλη τουσ ορμητόριο για τουσ Λακεδαιμονύουσ εναντύον τησ Αθόνασ. Επιπλϋον η Θόβα πϊντα φοβόταν την αύξηςη τησ δύναμησ τησ Αθόνασ και την επεκτατικό τησ πολιτικό, αφού ϊλλωςτε οι δύο πόλεισ δεν απεύχαν πολύ λύγο λόγω τησ γεωγραφικόσ τουσ θϋςησ. Συνεπώσ ευνόητο όταν οι Κορύνθιοι και οι Θηβαύοι να διϊκεινται δυςμενώσ απϋναντι ςτο μεγϊλο αντύπαλό τουσ και να ζητούν, μετϊ τη ςυντριβό του, τη ςκληρό τιμωρύα του. 22. Στην πρόταςη που διατύπωςαν ςτη ςυνϋλευςη οι Κορύνθιοι και οι Θηβαύοι για την τύχη τησ Αθόνασ υπϊρχει μια αντύθεςη. Να επιςημανθεύ και να δικαιολογηθεύ ο λειτουργικόσ τησ ρόλοσ. Η αντύθεςη εύναι: μό ςπένδεςθαι Ἀθηναίοισ, ἀλλ’ ἐξαιρεῖν. 9 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ, Επιμϋλεια: Λιϊπη Μαρύα ΞΕΝΟΦΩΝΣΟ «ΕΛΛΗΝΙΚΑ»: ΕΡΜΗΝΕΤΣΙΚΕ ΕΡΩΣΗΕΙ - ΑΠΑΝΣΗΕΙ Η αντύθεςη δύνει ςτο λόγο ζωντϊνια και ςαφόνεια. Εξωτερικεύει τα πραγματικϊ αιςθόματα που ϋτρεφαν οι Κορύνθιοι και οι Θηβαύοι για τουσ Αθηναύουσ. Δεύχνει το βύαιο και ςφοδρό τρόπο αντύδραςησ και ςυμπεριφορϊσ τουσ. 23. Οι Κορύνθιοι και οι Θηβαύοι, κυρύωσ, εύχαν προτεύνει ςτο ςυνϋδριο των Πελοποννηςύων ςυμμϊχων ςτη Σπϊρτη τον αφανιςμό τησ Αθόνασ. Ποια η ςτϊςη των Λακεδαιμονύων απϋναντι ςτην πρόταςη αυτό και πώσ την αξιολογεύτε; Παρϊ τη γενικότερη απαύτηςη των ςυμμϊχων, κυρύωσ των Κορινθύων και των Θηβαύων, για ολοκληρωτικό καταςτροφό τησ Αθόνασ, οι Λακεδαιμόνιοι αρνούνται να την υποδουλώςουν και αποφαςύζουν να ςυνϊψουν ειρόνη («Λακεδαιμόνιοι δὲ οὐκ ἔφαςαν πόλιν Ἑλληνίδα ἀνδραποδιεῖν, ἀλλ’ ἐποιοῦντο εἰρήνην»). Οι Λακεδαιμόνιοι ανϋκαθεν όταν ο μεγϊλοσ αντύπαλοσ τησ Αθόνασ εξαιτύασ του ανταγωνιςμού αλλϊ και τησ πολιτειακόσ τουσ διαφορϊσ. Θα ανϋμενε, λοιπόν, κανεύσ η Σπϊρτη να όταν ιδιαύτερα εκδικητικό μετϊ τη νύκη τησ ςτουσ Αιγόσ ποταμούσ. Όμωσ, ϋδειξε τη γενναιοψυχύα τησ απϋναντι ςτουσ Αθηναύουσ, γιατύ ςεβϊςτηκε τισ υπηρεςύεσ που προςϋφεραν ςε όλη την Ελλϊδα ςτη διϊρκεια των Περςικών πολϋμων παύζοντασ πρωταγωνιςτικό ρόλο ςτην απόκρουςη των Περςών και τη διατόρηςη τησ ελευθερύασ των Ελλόνων(«μέγα ἀγαθὸν εἰργαςμένην ἐν τοῖσ μεγίςτοισ κινδύνοισ γενομένοισ τῇ Ἑλλάδι»). Αυτό η ςτϊςη τουσ δεύχνει τον ςεβαςμό προσ τον αντύπαλο, τη μεγαλοψυχύα, την αξιοπρϋπεια, τη φιλοπατρύα καθώσ και την ϋλλειψη μνηςικακύασ. Εντούτοισ, αξύζει να ςημειωθεύ ότι οι Λακεδαιμόνιοι δεν παύουν να ενεργούν προσ το ςυμφϋρον τησ ςυμμαχύασ τουσ, αφού με τουσ βαρεύσ για την Αθόνα όρουσ ειρόνησ, η Αθόνα αποδυναμώνεται. 24. Συνδυαςτικό ερώτηςη (με μεταφραςμϋνη παρϊγραφο 14): Έχοντασ υπόψη ςασ την υποδοχό που επιφύλαξαν οι Αθηναύοι ςτην πρεςβεύα τουσ, να αναφϋρετε γιατύ διαψεύςτηκαν ςτην πορεύα οι ελπύδεσ τουσ. Ο Ξενοφώντασ ςτην § 21 μϊσ περιγρϊφει τουσ Αθηναύουσ γεμϊτουσ απελπιςύα και αγωνύα να περιμϋνουν τουσ πρϋςβεισ, για να ακούςουν τουσ όρουσ τησ ειρόνησ(«Θηραμένησ δὲ καὶ οἱ ςὺν αὐτῷ πρέςβεισ ἐπανέφερον ταῦτα εἰσ τὰσ Ἀθήνασ. εἰςιόντασ δ’ αὐτοὺσ ὄχλοσ περιεχεῖτο πολύσ, φοβούμενοι μὴ ἄπρακτοι ἥκοιεν»). Η πεύνα τούσ εύχε αποδεκατύςει και δεν υπόρχαν πια ϊλλα περιθώρια για αναβολό καθώσ προεύχε η επιβύωςη(«οὐ γὰρ ἔτι ἐνεχώρει μέλλειν διὰ τὸ πλῆθοσ τῶν ἀπολλυμένων τῷ λιμῷ.»). Έτςι, ςυγκαλούν την εκκληςύα του δόμου και παρϊ τισ αντιρρόςεισ που διατυπώθηκαν, αποφαςύζουν να δεχτούν την ειρόνη. Πϊντωσ, την ώρα τησ κατεδϊφιςησ των τειχών , το κλύμα παύρνει πανηγυρικό χαρακτόρα , καθώσ πύςτευαν πωσ θα αρχύςει η περύοδοσ τησ ςωτηρύασ και τησ ελευθερύασ τουσ. Όμωσ οι προςδοκύεσ τουσ λύγο καιρό αργότερα διαψεύδονται καθώσ ςτην εξουςύα τησ Αθόνασ ανϋρχονται οι Τριϊκοντα τύραννοι. Ανϊμεςϊ τουσ φυςικϊ βρύςκεται και ο ολιγαρχικόσ Θηραμϋνησ, ο 10 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ, Επιμϋλεια: Λιϊπη Μαρύα ΞΕΝΟΦΩΝΣΟ «ΕΛΛΗΝΙΚΑ»: ΕΡΜΗΝΕΤΣΙΚΕ ΕΡΩΣΗΕΙ - ΑΠΑΝΣΗΕΙ οπούοσ εύχε αποςταλεύ ωσ πρϋςβησ ςτην Σπϊρτη για τη διαπραγμϊτευςη των όρων. Οι Τριϊκοντα τύραννοι, λοιπόν, ενώ αρχικϊ εκλϋχτηκαν με τον όρο να ςυντϊξουν νόμουσ, αθετούν τη δϋςμευςό τουσ και αρχύζουν να αυθαιρετούν. Πιο ςυγκεκριμϋνα, πεύθουν το Λύςανδρο να ςτεύλει με φρουρϊ κατοχόσ η οπούα θα τουσ βοηθούςε ςτην εδραύωςη τησ ολιγαρχύασ. Οι τύραννοι ςυμπεριφϋρονται με δουλικότητα ςτον αρμοςτό τησ φρουρϊσ, Καλλύβιο, για να επιδοκιμϊζουν τισ ενϋργειϋσ τουσ με τη δύναμη των όπλων. Έτςι αρχύζουν τισ διώξεισ, τισ εκκαθαρύςεισ, χωρύσ διϊκριςη, όλων των πολιτικών αντιπϊλων ςυλλαμβϊνοντασ πλούςιουσ και φτωχούσ, δημοκρϊτεσ και μετριοπαθεύσ ολιγαρχικούσ και τουσ θανατώνουν χωρύσ δύκη. Για την Αθόνα, λοιπόν, μετϊ το γκρϋμιςμα των τειχών δεν ϊρχιςε μια περύοδοσ ελευθερύασ, αλλϊ μια περύοδοσ τρομοκρατύασ, ηθικόσ απαξύασ, βύασ και προπαγϊνδασ. 25. Οι όροι τησ ειρόνησ Α) Ποιοι όταν οι όροι; Β) Οι ρηματικού τύποι που δηλώνουν τουσ όρουσ βρύςκονται ϊλλοι ςτον ενεςτώτα και ϊλλοι ςτον αόριςτο. Ποια εύναι η ςημαςύα αυτόσ τησ διαφορϊσ; Γ) Ποιοσ εύναι ο ςτόχοσ καθενόσ από τουσ όρουσ; Δ) Ποιον όρο θεωρεύ κύριο ο Ξενοφών και ποιοι όροι αποτελούν προώπόθεςη για τον κύριο όρο; Α) Οι όροι τησ ειρόνησ ςύμφωνα με το κεύμενο του Ξενοφώντοσ εύναι: Να κατεδαφύςουν οι Αθηναύοι τα Μακρϊ Τεύχη και τα τεύχη του Πειραιϊ (καθελόντασ : μετοχό αορύςτου) Να παραδώςουν τα πλούα εκτόσ από δώδεκα (παραδόντασ: μετοχό αορύςτου) Να φϋρουν πύςω ςτην Αθόνα τουσ πολιτικούσ εξόριςτουσ ολιγαρχικούσ (καθϋντασ: μετοχό αορύςτου) Να θεωρούν οι Αθηναύοι τουσ ύδιουσ εχθρούσ και φύλουσ με τουσ Σπαρτιϊτεσ (νομύζοντασ: μετοχό ενεςτώτα) Να ακολουθούν οι Αθηναύοι τουσ Λακεδαιμόνιουσ ςε ςτεριϊ και θϊλαςςα, όπου αυτού τουσ οδηγούν (ἔπεςθαι: απαρϋμφατο ενεςτώτα) Β) Οι ρηματικού τύποι που περιλαμβϊνουν τουσ τρεισ πρώτουσ όρουσ (καθελόντασ, παραδόντασ, καθϋντασ) βρύςκονται ςε χρόνο αόριςτο, γιατύ οι όροι αυτού πρϋπει να εφαρμοςτούν αμϋςωσ μετϊ την ημερομηνύα υπογραφόσ τησ ςυνθόκησ, ενώ η μετοχό νομύζοντασ και το απαρϋμφατο ἔπεςθαι βρύςκονται ςε χρόνο ενεςτώτα γιατύ δηλώνουν εξακολουθητικό εφαρμογό του νόμου ςτο παρόν και ςτο μϋλλον. 11 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ, Επιμϋλεια: Λιϊπη Μαρύα ΞΕΝΟΦΩΝΣΟ «ΕΛΛΗΝΙΚΑ»: ΕΡΜΗΝΕΤΣΙΚΕ ΕΡΩΣΗΕΙ - ΑΠΑΝΣΗΕΙ Γ) Η κατεδϊφιςη των τειχών και η παρϊδοςη των πλούων εύχε ωσ ςτόχο την αποδυνϊμωςη και την ταπεύνωςη του ϊλλοτε υπερόφανου αθηναώκού λαού για τα τεύχη, που τον προϊςπιζαν απύ τουσ εχθρούσ, και για το ςτόλο, που εξαςφϊλιζε τα κυριαρχικϊ του δικαιώματα. Ο επαναπατριςμόσ των εξορύςτων ολιγαρχικών εύχε ωσ ςτόχο να δημιουργόςει ϋνα φιλοςπαρτιατικό πυρόνα μϋςα ςτην Αθόνα. Ο ςτόχοσ του τελευταύου και βαςικότερου όρου όταν να ταπεινώςει ακόμα περιςςότερο τουσ Αθηναύουσ, καθώσ υποχρεώνοντϊσ τουσ να ακολουθούν τουσ Λακεδαιμονύουσ παντού τούσ αφαιρούςε κϊθε δυνατότητα να απαλλαγούν από τη ςπαρτιατικό κυριαρχύα. Δ) Κατϊ τον ιςτορικό, κύριοσ όροσ ςε ςυνϊρτηςη με τη μετοχό νομύζοντασ εύναι το απαρϋμφατο ἔπεςθαι. Οι τρεισ μετοχϋσ καθελόντασ, παραδόντασ, καθϋντασ αποτελούν την προώπόθεςη για τον κύριο όρο και εκφρϊζουν το προτερόχρονο. 26. Οι Αθηναύοι αποδϋχτηκαν τουσ όρουσ των Λακεδαιμονύων; Ποιοι παρϊγοντεσ ϋπαιξαν καθοριςτικό ρόλο ςτην τελικό τουσ απόφαςη; Οι Αθηναύοι αποδϋχτηκαν τουσ όρουσ των Λακεδαιμονύων για ειρόνη (ἔδοξε δϋχεςθαι τόν εἰρόνην), παρ’ όλο που κατϊ τη διϊρκεια τησ ςυζότηςησ ςτην εκκληςύα του δόμου εκφρϊςτηκαν αντικρουόμενεσ απόψεισ και επικρϊτηςε ϋνταςη. Οι δύςκολεσ ςυνθόκεσ διαβύωςόσ τουσ και ο ύπουλοσ και προδοτικόσ ρόλοσ του Θηραμϋνη φαύνεται πωσ ϋπαιξαν καθοριςτικό ρόλο ςτην τελικό τουσ απόφαςη. 27. Για ποιο λόγο οι Έλληνεσ γκρϋμιζαν τα αθηναώκϊ τεύχη με μεγϊλο ενθουςιαςμό; Οι εξελύξεισ επαλόθευςαν τισ προςδοκύεσ τουσ; Οι Έλληνεσ γκρϋμιζαν τα τεύχη με μεγϊλο ενθουςιαςμό, γιατύ νόμιζαν ότι εκεύνη την ημϋρα ϊρχιζε η ελευθερύα για την Ελλϊδα. Δυςτυχώσ, οι προςδοκύεσ των Ελλόνων για «καλύτερεσ μϋρεσ» διαψεύςτηκαν, καθώσ τα δεινϊ τουσ δεν εύχαν τϋλοσ. Η τυραννικό ςυμπεριφορϊ τησ Σπϊρτησ και η ενεργόσ ανϊμειξη των Περςών ςτα εςωτερικϊ μασ, θα οδηγόςουν ςε νϋεσ περιπϋτειεσ τον Ελληνιςμό. 12 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ, Επιμϋλεια: Λιϊπη Μαρύα ΞΕΝΟΦΩΝΣΟ «ΕΛΛΗΝΙΚΑ»: ΕΡΜΗΝΕΤΣΙΚΕ ΕΡΩΣΗΕΙ - ΑΠΑΝΣΗΕΙ ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Β.ΙΙΙ, 50-56 28. ἡ βουλὴ δήλη ἐγένετο εὐμενῶσ ἐπιθορυβήςαςα: Πώσ αντϋδραςε ο Κριτύασ ς’ αυτό τη ςτϊςη τησ Βουλόσ και γιατύ; Όταν οι βουλευτϋσ/δικαςτϋσ ϋδειξαν την αθωωτικό τουσ διϊθεςη για τον Θηραμϋνη, ο Κριτύασ επενϋβη ωμϊ και απροκϊλυπτα για να εκβιϊςει και να ανατρϋψει τη δικαςτικό απόφαςη. Αξύζει να ςημειωθεύ ότι ο Κριτύασ επιδύωκε με κϊθε τρόπο την καταδύκη και την εκτϋλεςη του Θηραμϋνη. Αρχικϊ οι Τριϊκοντα εύχαν επιβϊλει ςτουσ βουλευτϋσ/δικαςτϋσ τη φανερό ψηφοφορύα (κατόργηςαν δηλαδό την παρϊδοςη τησ μυςτικόσ ψηφοφορύασ). Σαν να μην ϋφτανε αυτό, ο Κριτύασ χρηςιμοποιεύ ωμό τρομοκρατύα με τουσ νεαρούσ μαχαιροφόρουσ που μπόκαν μϋςα ςτο Βουλευτόριο, ςτϊθηκαν ςτο κιγκλύδωμα και κρατούςαν τα εγχειρύδια, ώςτε να βλϋπουν οι βουλευτϋσ (καὶ ἐπιςτῆναι ἐκέλευςε τοὺσ τὰ ἐγχειρίδια ἔχοντασ φανερῶσ τῇ βουλῇ ἐπὶ τοῖσ δρυφάκτοισ). Έτςι, ο Κριτύασ χρηςιμοποιώντασ παρακρατικούσ μηχανιςμούσ προκειμϋνου να τρομοκρατόςει τουσ βουλευτϋσ παραβιϊζει κϊθε ϋννοια ηθικόσ και δικαύου. 29. Ο Κριτύασ παρουςιϊζεται ωσ προςτϊτησ των δικαςτών. Να επιςημϊνεισ ςημεύα απ’ όπου ςυνϊγεται αυτό το ςυμπϋραςμα και να κρύνεισ τα λόγια του (εύναι ειλικρινϋσ το ενδιαφϋρον του προσ αυτούσ;) Ο Κριτύασ υποςτηρύζει αδιϊντροπα ότι οι δικαςτϋσ ϋχουν παραςυρθεύ από την απολογύα του Θηραμϋνη («ἐξαπατωμένουσ») και ότι ο ύδιοσ, ωσ ηγϋτησ, δεν μπορεύ να επιτρϋψει κϊτι τϋτοιο. Άλλωςτε και «οἵδε οἱ ἐφεςτηκότεσ» , οι νεαρού με τα εγχειρύδια, λϋνε ότι δε θα επιτρϋψουν να παραςυρθούν ούτε οι δικαςτϋσ ούτε ο Κριτύασ «ἡμῖν». O Kριτύασ, λοιπόν, εμφανύζεται ωσ προςτϊτησ των δικαςτών, που θϋλει να τουσ προφυλϊξει από τη διϊπραξη μιασ δικαςτικόσ πλϊνησ, καθώσ παραςύρθηκαν και εξαπατόθηκαν από το λόγο του Θηραμϋνη. Έτςι δεν τουσ αφόνει να εκφρϊςουν ελεύθερα τη βούληςό τουσ επικαλούμενοσ μϊλιςτα και τη ςιωπηλό μαρτυρύα των νεαρών που εύναι αντύθετοι με την αθώωςη του Θηραμϋνη. Το ενδιαφϋρον του Κριτύα για τουσ δικαςτϋσ μόνο ωσ ειλικρινϋσ δε θα μπορούςε να χαρακτηριςτεύ, αφού προςπαθεύ να τουσ τρομοκρατόςει και να τουσ εκβιϊςει ψυχολογικϊ με την παρουςύα των παρακρατικών. Τϋλοσ, τουσ περιορύζει ςε ρόλο τυπικό καθώσ η δύκη εύναι προκαταςκευαςμϋνη και ςκηνοθετημϋνη (δύκη-παρωδύα). 30. Α) Τι γνωρύζεισ για τον κατϊλογο των τριςχιλύων; Β) Ποια εύναι η ςημαντικότερη αυθαιρεςύα του Κριτύα και γιατύ; Α) Τον κατϊλογο των τριςχιλύων τον εύχαν ςυντϊξει οι ύδιοι οι Τριϊκοντα. 13 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ, Επιμϋλεια: Λιϊπη Μαρύα ΞΕΝΟΦΩΝΣΟ «ΕΛΛΗΝΙΚΑ»: ΕΡΜΗΝΕΤΣΙΚΕ ΕΡΩΣΗΕΙ - ΑΠΑΝΣΗΕΙ Ο κατϊλογοσ εύχε περιλϊβει τρεισ χιλιϊδεσ ονόματα πολιτών μόνο, των οπαδών των ολιγαρχικών. Αν κϊποιοσ από τουσ «εντόσ του καταλόγου» εύχε κατηγορηθεύ, δύκαια ό ϊδικα, για ανατρεπτικϋσ ενϋργειεσ, για να καταδικαςτεύ ςε θϊνατο ϋπρεπε να το αποφαςύςουν οι πεντακόςιοι βουλευτϋσ, δηλαδό δεν επιτρεπόταν να καταδικαςτούν χωρύσ την ϋγκριςη τησ Βουλόσ. Για τουσ «εκτόσ του καταλόγου» αποφϊςιζαν μόνο οι Τριϊκοντα. Τουσ απλούσ πολύτεσ μπορούςε να τουσ ςκοτώςει οποιοςδόποτε από τουσ Τριϊκοντα και τα όργανϊ τουσ με την κατηγορύα ότι εύναι επικύνδυνοι για το καθεςτώσ. Β) Η ςημαντικότερη αυθαιρεςύα του Κριτύα εύναι η διαγραφό του Θηραμϋνη από τον κατϊλογο των τριςχιλύων, που οι ύδιοι οι Τριϊκοντα ςυνϋταξαν, προεξοφλώντασ ϋτςι τη θανατικό του καταδύκη χωρύσ την απόφαςη τησ Βουλόσ. Το γεγονόσ αυτό πιςτοποιεύ ότι καταλύεται κϊθε ϋννοια νομιμότητασ, αφού οι τύραννοι δεν ςϋβονται ούτε τισ δικϋσ τουσ αποφϊςεισ. Ο νόμοσ γύνεται παιχνύδι ό «εγχειρύδιον» ςτα χϋρια του ιςχυρού τησ ςτιγμόσ. Ο νόμοσ γι’ αυτούσ δεν εύναι δεςμευτικόσ ούτε ςτόριγμα και εγγύηςη τησ πολιτικόσ ζωόσ αλλϊ μϋςο τρομοκρατύασ. Τϋλοσ ο Κριτύασ για να αποκλεύςει κϊθε περιθώριο για αμφιςβότηςη τησ απόφαςόσ του και να προςδώςει κύροσ ς’ αυτόν επικαλεύται και την ομόφωνη γνώμη των υπολούπων τριϊκοντα τυρϊννων. 31. Τι δεύχνει/φανερώνει η διαγραφό του Θηραμϋνη από τον κατϊλογο των τριςχιλύων; Καταλύεται κϊθε ϋννοια νομιμότητασ, αφού οι τύραννοι δε ςϋβονται ούτε τισ δικϋσ του αποφϊςεισ Ο Θηραμϋνησ ϋχει κιόλασ καταδικαςτεύ ςε θϊνατο όχι με την απόφαςη των δικαςτών αλλϊ με τισ αυθαύρετεσ ενϋργειεσ των Τριϊκοντα, τισ οπούεσ υποκινεύ και κατευθύνει ο Κριτύασ για λόγουσ ιδεολογικούσ αλλϊ και αντεκδύκηςησ Η Βουλό υπόρξε απλώσ θεατόσ των εξελύξεων και ςυνεργόσ μιασ ϊδικησ και παρϊλογησ καταδύκησ 32. Ποιεσ εύναι ςυνολικϊ οι αυθαιρεςύεσ του Κριτύα την ώρα τησ δύκησ; Διακόπτει παρϊνομα τη δύκη Προςκαλεύ μϋςα ςτη Βουλό τουσ νεαρούσ μαχαιροφόρουσ Παρουςιϊζεται ωσ δόθεν προςτϊτησ των δικαςτών από ενδεχόμενη δικαςτικό πλϊνη Διαγρϊφει τον Θηραμϋνη από τον κατϊλογο των τριςχιλύων Εξαναγκϊζει τουσ τριϊκοντα και τουσ βουλευτϋσ να ςυνεργόςουν ςτην καταδύκη του Θηραμϋνη 33. Να ςχολιϊςετε τη φρϊςη: «ἀκούςασ ταῦτα ὁ Θηραμένησ ἀνεπήδηςεν ἐπὶ τὴν ἑςτίαν καὶ εἶπεν· Ἐγὼ δ’, ἔφη, ὦ ἄνδρεσ, ἱκετεύω…» 14 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ, Επιμϋλεια: Λιϊπη Μαρύα ΞΕΝΟΦΩΝΣΟ «ΕΛΛΗΝΙΚΑ»: ΕΡΜΗΝΕΤΣΙΚΕ ΕΡΩΣΗΕΙ - ΑΠΑΝΣΗΕΙ Ο βωμόσ ό η εςτύα όταν ςυνόθωσ λύθινη καταςκευό μϋςα ςτο ςπύτι ό ςε δημόςιουσ χώρουσ, όπου λατρεύονταν αντύςτοιχα οι θεότητεσ τησ οικογϋνειασ και τησ πόλησ. Σ’ αυτόν επϊνω τελούνταν οι θυςύεσ. Σε βωμό, ιερό ό ναό κατϋφευγε κανεύσ, όταν κινδύνευε η ζωό του ζητώντασ προςταςύα από τουσ θεούσ, γιατύ η παραβύαςη του αςύλου θεωρούνταν βαρύτατη αςϋβεια που μόλυνε όλη την πόλη. Ο ςεβαςμόσ προσ τον ικϋτη όταν ύψιςτο πολιτικό καθόκον. Και αυτό τη θρηςκευτικό και πολιτικό ςχϋςη επιβεβαιώνει και το γεγονόσ ότι ςτην Αγορϊ τησ Αθόνασ, που όταν κατεξοχόν πολιτικό κϋντρο, υπόρχαν πολλού βωμού, ιερϊ και ναού. Τϋλοσ, αξύζει να ςημειωθεύ ότι ο ςεβαςμόσ για τουσ «ικϋτεσ» εύναι παςύγνωςτοσ και από την ιςτορύα και από τη λογοτεχνύα (κυρύωσ από την τραγωδύα). Έτςι και ο Θηραμϋνησ, όταν κατϊλαβε ότι κινδύνευε η ζωό του, αναπόδηςε ωσ ικϋτησ ςτο βωμό τησ βουλόσ, πϊνω ςτον οπούο ορκύζονταν οι βουλευτϋσ ότι θα εκδικϊςουν τισ υποθϋςεισ με γνώμονα το δύκαιο και την ηθικό. Η προαύςθηςό του όμωσ τελικϊ δεν θα τον ςώςει ο βωμόσ θα αποδειχθεύ αληθινό. 34. Ο Θηραμϋνησ, παρ’ όλο που πϋφτει ικϋτησ ςτο βωμό τησ Βουλόσ, ξϋρει πολύ καλϊ πωσ η ενϋργειϊ του αυτό δεν πρόκειται να τον γλιτώςει. Τι, κατϊ τη γνώμη ςου, τον ϋχει κϊνει να πιςτεύει αυτό; Ο Θηραμϋνησ εύχε επύγνωςη ότι η καταφυγό του ςτο βωμό δεν αποτελούςε αςπύδα προςταςύασ, καθώσ όξερε καλϊ πόςο αδύςτακτοσ, ςκληρόσ και κυνικόσ όταν ο Κριτύασ, προκειμϋνου να θωρακύςει την τυραννύα από οποιαδόποτε φωνό διαμαρτυρύασ. Η μύα αυθαιρεςύα διαδϋχεται την ϊλλη. Προκειμϋνου να εξοντώςει τον μϋχρι πριν από λύγο ομοώδεϊτη του Θηραμϋνη, ϋχει καταλύςει κϊθε ϋννοια νομιμότητασ, ϋχει καταςτρατηγόςει ακόμα και τισ δικϋσ του αποφϊςεισ, ϋχει ςπεύρει τον τρόμο και τον φόβο…Όλεσ αυτϋσ οι ενϋργειεσ ϋχουν πεύςει τον Θηραμϋνη ότι ο Κριτύασ δεν πρόκειται να ςεβαςτεύ ούτε τα ιερϊ. 35. Α) Ποιο μόνυμα ςτϋλνει ο Θηραμϋνησ ςτουσ βουλευτϋσ; Β) Πιςτεύεισ ότι με τισ ςυνθόκεσ που επικρατούςαν όταν δυνατόν αυτό να βρει απόχηςη; Α) Ο Θηραμϋνησ ςτϋλνει ςτουσ βουλευτϋσ το μόνυμα ότι πρϋπει να αντιςταθούν ςτισ αυθαιρεςύεσ των τυρϊννων, διαφορετικϊ τουσ περιμϋνει η ύδια τύχη («θαυμάζω, εἰ μὴ βοηθήςετε ὑμῖν αὐτοῖσ, καὶ ταῦτα γιγνώςκοντεσ ὅτι οὐδὲν τὸ ἐμὸν ὄνομα εὐεξαλειπτότερον ἢ τὸ ὑμῶν ἑκάςτου»). Πιο ςυγκεκριμϋνα, διατυπώνει μια θερμότατη παρϊκληςη: να μην παραχωρόςουν ςτον Κριτύα το δικαύωμα να διαγρϊφει κατϊ βούληςη και ανεξϋλεγκτα από τον κατϊλογο των τριςχιλύων όποιον όθελε, αλλϊ να δικϊζεται ο καθϋνασ ςύμφωνα με τουσ νόμουσ που οι ύδιοι οι τριϊκοντα ςυνϋταξαν. Ο Θηραμϋνησ προειδοποιεύ τουσ βουλευτϋσ ότι αν μεύνουν απαθεύσ ςε τόςο ωμό καταπϊτηςη και του νόμου και του αςύλου, ςύγουρα κϊποιοι από αυτούσ θα ϋχουν την ύδια τύχη μ’ αυτόν. Εύκολα θα μπορούςε να εξαλειφθεύ το όνομα οποιουδόποτε από τον κατϊλογο των τριςχιλύων και να θανατωθεύ με εντολό των τριϊκοντα, χωρύσ την πολυτϋλεια ϋςτω και τησ «ςτημϋνησ» δύκησ. Γι’ αυτό ο Θηραμϋνησ απορεύ που οι δικαςτϋσ δεν βοηθϊνε τον εαυτό τουσ». 15 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ, Επιμϋλεια: Λιϊπη Μαρύα ΞΕΝΟΦΩΝΣΟ «ΕΛΛΗΝΙΚΑ»: ΕΡΜΗΝΕΤΣΙΚΕ ΕΡΩΣΗΕΙ - ΑΠΑΝΣΗΕΙ Β) Οι βουλευτϋσ ζούςαν και αποφϊςιζαν ςε κλύμα τρομοκρατύασ. Η παρουςύα των παρακρατικών /μαχαιροφόρων όταν αρκετό για να καταλϊβουν ότι ϋπρεπε να αποφαςύζουν ςύμφωνα με τισ επιθυμύεσ και επιδιώξεισ του Κριτύα. Διαφορετικϊ, τουσ περύμενε ο θϊνατοσ. 36. Ποιοι όταν οι ϋνδεκα; Αξιωματούχοι ϋνασ από κϊθε φυλό μαζύ με τον γραμματϋα, προώςτϊμενοι του «δεςμωτηρύου», αρμόδιοι για τισ θανατικϋσ εκτελϋςεισ. 37. Συνδυαςτικό ερώτηςη: Γιατύ χαρακτηρύζονται οι Τριϊκοντα «ἀδικώτατοι» και «ἀςεβϋςτατοι»; (Να ληφθεύ υπόψη και το μεταφραςμϋνο κεύμενο: Βιβλύο 2, κεφϊλαιο 4, § , ςχ. βιβλύο ςελ. 95 ) Διϊ ςτόματοσ Θηραμϋνη, ο Ξενοφώντασ χαρακτηρύζει τουσ Τριϊκοντα «ἀδικωτϊτουσ» και «ἀςεβεςτϊτουσ». Οι δύο αυτού χαρακτηριςμού εύναι απόλυτα δικαιολογημϋνοι, αν λϊβει κανεύσ υπόψη ότι δεν τηρούν ούτε τον ανθρώπινο ούτε το θεύο νόμο. Η καταπϊτηςη των ανθρώπινων νόμων εύναι εμφανόσ ςτη δύκη του Θηραμϋνη. Η αδικύα των τυρϊννων, και ειδικϊ του Κριτύα, εύναι αςύςτολη. Η δύκη και καταδύκη του Θηραμϋνη εύναι προκαταςκευαςμϋνη. Πρόκειται για μια ςυνωμοςύα που ςτοχεύει ξεκϊθαρα ςτην εξόντωςη του. Πιο ςυγκεκριμϋνα, ο Κριτύασ δε διςτϊζει να διακόψει παρϊνομα τη δύκη και να προςκαλϋςει νεαρούσ μαχαιροφόρουσ ώςτε να τρομοκρατόςει τουσ βουλευτϋσ («καὶ γὰρ οἵδε οἱ ἐφεςτηκότεσ οὔ φαςιν ἡμῖν ἐπιτρέψειν…»). Στη ςυνϋχεια καταπατϊ κϊθε ϋννοια νομιμότητασ διαγρϊφοντασ ο ύδιοσ το όνομα του Θηραμϋνη από των κατϊλογο των «τριςχιλύων», με παρϊλληλη καταδύκη του ςε θϊνατο («ἐγὼ οὖν, ἔφη, Θηραμένην τουτονὶ ἐξαλείφω ἐκ τοῦ καταλόγου, ςυνδοκοῦν ἅπαςιν ἡμῖν. καὶ τοῦτον, ἔφη, ἡμεῖσ θανατοῦμεν.») Έτςι καταλύεται η νόμιμη λειτουργύα τησ βουλόσ, τησ οπούασ η ϋγκριςη όταν απαραύτητη για την καταδύκη ατόμων που όταν εγγεγραμμϋνοι ςτον κατϊλογο. Από την ϊλλη, οι Τριϊκοντα δεύχνουν προφανϋςτατη αςϋβεια προσ το θεύο. Πιο ςυγκεκριμϋνα, όταν ο Θηραμϋνησ ακούει την καταδύκη του ςε θϊνατο, προςπϋφτει ικϋτησ ςτο βωμό που υπόρχε ςτη βουλό («ἀκούςασ ταῦτα ὁ Θηραμένησ ἀνεπήδηςεν ἐπὶ τὴν ἑςτίαν»). Εύναι ςύγουροσ όμωσ ότι αυτό η ικεςύα δε θα τον προςτατϋψει, όπωσ και πραγματικϊ ϋγινε. Ο εντολοδόχοσ των τριϊκοντα κόρυκασ φώναξε τουσ ϋντεκα, το εκτελεςτικό τουσ όργανο, για να ςυλλϊβουν τον Θηραμϋνη και με την εντολό του Κριτύα να τον εκτελϋςουν. Όμωσ, ςύμφωνα με τουσ ϊγραφουσ νόμουσ τησ εποχόσ, η παραβύαςη του αςύλου θεωρούνταν μεγϊλη αςϋβεια. Οι ικϋτεσ προςτατεύονταν από τουσ θεούσ, επομϋνωσ κϊθε πρϊξη εναντύον τουσ αποτελούςε ύβρη που μόλυνε ολόκληρη την κοινωνύα. Η τόρηςη των θεςμών τησ ευςϋβειασ «αποτελούςε ςε κϊθε περύπτωςη πολιτικό καθόκον». Τϋλοσ, και ςτο μεταφραςμϋνο απόςπαςμα φαύνεται η ςκληρότητα και αδικύα του καθεςτώτοσ των Τριϊκοντα. Ο Ξενοφώντασ αναφϋρει πρϊξεισ που παραβιϊζουν κατϊφωρα τα ανθρώπινα δικαιώματα, εύναι αντιδημοκρατικϋσ, ανόθικεσ και ακραύεσ. Ειδικότερα απαγορεύουν ςε όςουσ δεν εύναι γραμμϋνοι ςτον κατϊλογο των «τριςχιλύων» να μπαύνουν ςτην πόλη, δημεύουν τισ περιουςύεσ πολλών από αυτούσ, 16 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ, Επιμϋλεια: Λιϊπη Μαρύα ΞΕΝΟΦΩΝΣΟ «ΕΛΛΗΝΙΚΑ»: ΕΡΜΗΝΕΤΣΙΚΕ ΕΡΩΣΗΕΙ - ΑΠΑΝΣΗΕΙ εκτελούν πολιτικούσ αντιπϊλουσ και αναγκϊζουν πολλούσ Αθηναύουσ πολύτεσ ςε αυτοεξορύα ςτον Πειραιϊ και ςε γειτονικϋσ πόλεισ, όπωσ εύναι τα Μϋγαρα και η Θόβα. 38. Ποια ςτϊςη τόρηςε η Βουλό την ώρα τησ ςύλληψησ του Θηραμϋνη και για ποιο λόγο; Όταν οι Έντεκα αποςπούςαν με βύα τον Θηραμϋνη από τον βωμό, η Βουλό δεν αντϋδραςε καθόλου αλλϊ παρακολουθούςε παθητικϊ τα όςα ςυνϋβαιναν. Δεν ϋκανε καμύα κύνηςη να εμποδύςει αυτό που ςυνϋβαινε παρόλο που όταν ϊδικο αφού παραβιαζόταν το θρηςκευτικό ϊςυλο. Η ςτϊςη αυτό ωςτόςο όταν αναμενόμενη, από τη ςτιγμό που ο Κριτύασ την εύχε απειλόςει απροκϊλυπτα τοποθετώντασ ςειρϊ από ενόπλουσ μϋςα ςτο δικαςτόριο(«ἡ δὲ βουλὴ ἡςυχίαν εἶχεν, ὁρῶςα καὶ τοὺσ ἐπὶ τοῖσ δρυφάκτοισ ὁμοίουσ Σατύρῳ καὶ τὸ ἔμπροςθεν τοῦ βουλευτηρίου πλῆρεσ τῶν φρουρῶν, καὶ οὐκ ἀγνοοῦντεσ ὅτι ἐγχειρίδια ἔχοντεσ παρῆςαν»). Η Βουλό όταν επόμενο να βιώςει αιςθόματα φόβου που την ϋκαναν να μην αντιδρϊςει αφού η παρουςύα των νεαρών παρακρατικών λειτουργούςε εκβιαςτικϊ. Δε θα πρϋπει βϋβαια να αποκλεύςουμε και την περύπτωςη κϊποιοι βουλευτϋσ να μην αντϋδραςαν, επειδό ςυμφωνούςαν με τη θανατικό καταδύκη του Θηραμϋνη. Εξϊλλου οι βουλευτϋσ όταν πρόςωπα τησ αρεςκεύασ των Τριϊκοντα και ϊρα κϊποιοι απ’ αυτούσ τυφλϊ και πειθόνια όργανα του Κριτύα. 39. Ο ύδιοσ ο Θηραμϋνησ από την πλευρϊ του πώσ αντϋδραςε μπροςτϊ ςτο θϊνατο; Επειδό φώναζε ο Θηραμϋνησ, καταγγϋλλοντασ την παρανομύα και την αςϋβεια των διωκτών του, μϋςα ςτην αγορϊ, ο Σϊτυροσ τον απεύληςε ότι θα τον χτυπόςει («αν δεν ςωπϊςεισ, θα κλϊψεισ»), ενώ τον ϋςερνε για εκτϋλεςη. Η απϊντηςη του Θηραμϋνη ςτον Σϊτυρο(« Ἂν δὲ ςιωπῶ, οὐκ ἄρ’, ἔφη, οἰμώξομαι;») και η τελευταύα του φρϊςη Κριτίᾳ τοῦτ’ ἔςτω τῷ καλῷ δεύχνουν το «παιγνιώδεσ » του χαρακτόρα του. Από την πλευρϊ του, λοιπόν, ο Θηραμϋνησ επϋδειξε πρωτοφανϋσ θϊρροσ μπροςτϊ ςτον επερχόμενο θϊνατο και δεν δεύλιαςε καθόλου. Διατόρηςε ωσ και την τελευταύα ςτιγμό την ψυχραιμύα του, την αυτοκυριαρχύα και την διαύγεια του πνεύματόσ, αφού ευχόθηκε και με παιγνιώδη διϊθεςη υγεύα ςτον Κριτύα. Ωσ προςωπικότητα μϊσ θυμύζει τον Σωκρϊτη. 17
© Copyright 2024 Paperzz
