61 16ο ΚΕΙΜΕΝΟ Λυσίασ, Κατὰ Φίλωνοσ δοκιµασίασ 2425 Τί ἂν οὖν βουληθέντεσ ὑµεῖσ τοῦτον δοκιµάσαιτε; πότερον ὡσ οὐχ ἡµαρτηκότα; ἀλλὰ τὰ µέγιστα περὶ τὴν πατρίδα ἠδίκηκεν· ἀλλ' ὡσ ἔσται βελτίων; τοιγάρτοι πρότερον βελτίων γενόµενοσ περὶ τὴν πόλιν ὕστερον βουλεύειν ἀξιούτω, φανερόν τι ἀγαθὸν ὥσπερ τότε κακὸν ποιήσασ. σωφρονέστερον γάρ ἐστιν ὕστερον πᾶσι τῶν ἔργων τὰσ χάριτασ ἀποδιδόναι· δεινὸν γὰρ ἔµοιγε δοκεῖ εἶναι, εἰ ἐξ ὧν µὲν ἤδη ἡµάρτηκε µηδέποτε τιµωρηθήσεται, ἐξ ὧν δὲ µέλλει εὖ ποιήσειν ἤδη τετιµήσεται. ἀλλ' ἄρα ἵνα βελτίουσ ὦσιν οἱ πολῖται ὁρῶντεσ ἅπαντασ ὁµοίωσ τιµωµένουσ, διὰ τοῦτο δοκιµαστέοσ ἐστίν; ἀλλὰ κίνδυνοσ καὶ τοὺσ χρηστούσ, ἐὰν αἰσθάνωνται ὁµοίωσ τοὺσ πονηροὺσ τιµωµένουσ, παύσεσθαι τῶν χρηστῶν ἐπιτηδευµάτων. δοκιµάζω = εγκρίνω το αίτηµα κάποιου να θέσει υποψηφιότητα για βουλευτήσ, εγκρίνω την υποψηφιότητα – την εκλογή, συναινώ στην εκλογή, συγκατανεύω, συγκατατίθεµαι, αποδέχοµαι, συµφωνώ. Σοφοκλής Απ. Μητρούσιας: Θεματογραφία 62 1. Να µεταφράσετε το κείµενο. Μονάδεσ 20 2. Να γράψετε τουσ ζητούµενουσ γραµµατικούσ τύπουσ του κειµένου: πατρίδα: τη γενική ενικού και τη δοτική πληθυντικού χάριτασ: την αιτιατική και την κλητική ενικού βελτίουσ: τον ίδιο τύπο στουσ άλλουσ βαθµούσ κακόν: τα παραθετικά του επιθέτου στον ίδιο τύπο µε βαθµό κατώτερο του θε τικού ὑµεῖσ: την κλητική ενικού του θηλυκού του β΄ προσώπου και την αιτιατική πληθυντικού του γ΄ προσώπου βουληθέντεσ: τη γενική πληθυντικού του αρσενικού και το γ΄ πληθυντικό πρό σωπο τησ προστακτικήσ στον ίδιο χρόνο ἀξιούτω: το απαρέµφατο και την αιτιατική ενικού του ουδετέρου τησ µετοχήσ του ενεστώτα στον ίδιο χρόνο ἀποδιδόναι: το β΄ πληθυντικό πρόσωπο τησ οριστικήσ και τησ προστακτικήσ του β΄ αορίστου στην ίδια φωνή ὁρῶντεσ: το β΄ ενικό πρόσωπο του µέσου παρατατικού και την ονοµαστική ενι κού του ουδετέρου τησ µετοχήσ του ενεργητικού παρακειµένου αἰσθάνωνται: το β΄ ενικό πρόσωπο τησ οριστικήσ του β΄ αορίστου και το απα ρέµφατο του παρακειµένου. Μονάδεσ 10 3. Να αναγνωρίσετε τη συντακτική λειτουργία των επόµενων λέξεων του κει µένου και να αναφέρετε τον όρο που καθεµία προσδιορίζει: βουληθέντεσ, τὰ µέγιστα, ἔµοιγε, διὰ τοῦτο, τιµωµένουσ. Μονάδεσ 5 4. Επιλέξτε όποιον συνδυασµό προτιµάτε από την επόµενη οµάδα ερωτήσεων, αρκεί να αθροίζονται πέντε µονάδεσ. 4α. Να αναγνωρίσετε πλήρωσ συντακτικά την πρόταση «εἰ µηδέποτε τιµωρηθήσεται». (Μονάδα 1) 4β. Να επισηµάνετε τι δηλώνει το ρηµατικό επίθετο «διὰ τοῦτο δοκιµαστέοσ ἐστίν;» καθώσ και το είδοσ τησ σύνταξησ και τησ σηµασίασ τησ. (Μονάδεσ 2) 4γ. Αφού εξηγήσετε τη µορφή του συντακτικού φαινοµένου στον εµπρόθετο όρο «ἐξ ὧν (µέν)», να αναγνωρίσετε τη συντακτική λειτουργία τησ εισαγόµενησ µε αυτό πρότασησ και να την επαναδιατυπώσετε µε παθητική σύνταξη. (Μονά δεσ 3) 4δ. Αφού αναγνωρίσετε το είδοσ του υποθετικού λόγου «κίνδυνοσ καὶ τοὺσ χρηστούσ, ἐὰν αἰσθάνωνται …. ἐπιτηδευµάτων.», να τον µετατρέψετε σε απλή σκέψη του οµιλητή και να επαναδιατυπώσετε τη περίοδο α) συµπτύσσοντασ την υποθετική πρόταση σε αντίστοιχη µετοχή και β) εξαρτώντασ την από τη φράση «ὁ διώκων ἔλεγεν». (Μονάδεσ 4) 4ε. Αφού αναγνωρίσετε το είδοσ και τη συντακτική λειτουργία του απαρεµφά του «εὖ ποιήσειν», να αιτιολογήσετε τον χρόνο του. (Μονάδεσ 2) Μονάδεσ 5 ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΙ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!!! Σοφοκλής Απ. Μητρούσιας: Θεματογραφία 63 Απαντήσεισ 16ου κειµένου (Λυσίασ, Κατὰ Φίλωνοσ δοκιµασίασ 2425) 1. Για ποιον λόγο, λοιπόν, θέλετε να συγκατανεύσετε στο αίτηµά του να χριστεί υποψήφιοσ βουλευτήσ; Ποιο από τα δυο, γιατί τάχα δεν έχει διαπράξει σοβαρά παραπτώµατα; Αντίθετα µάλιστα, προέβη σε άδικεσ ενέργειεσ σε βάροσ τησ πατρίδασ· αλλά µήπωσ γιατί θα γίνει καλύτεροσ; Ασ γίνει όµωσ προηγουµέ νωσ καλύτεροσ για την πόλη και ύστερα ασ έχει την αξίωση να γίνει βουλευτήσ, αφού προηγουµένωσ κάνει κάποιο ολοφάνερο καλό, όπωσ τότε που είχε κάνει κακό. ∆ιότι, είναι πιο λογικό να εκδηλώνετε έµπρακτα την ευγνωµοσύνη σε όλουσ µετά από τη διάπραξη των έργων· γιατί, µου φαίνεται φοβερό, αν, για όσεσ ηθικέσ παρεκτροπέσ, στισ οποίεσ µέχρι τώρα έχει υποπέσει, δεν πρόκειται ποτέ να τιµωρηθεί, ενώ για τισ ευεργεσίεσ που σκοπεύει µελλοντικά να κάνει, θα έχει ήδη πριν την ώρα του τιµηθεί. Αλλά, µήπωσ για να γίνουν καλύτεροι οι πολίτεσ, καθώσ βλέπουν ότι όλοι ανεξαίρετα τιµώνται µε τον ίδιο τρόπο, για αυτόν τον λόγο πρέπει να εγκριθεί η εκλογή του; Ελλοχεύει όµωσ ο κίνδυνοσ, ακόµα και οι ενάρετοι, αν διαπιστώσουν ότι τιµώνται µε παρόµοιο τρόπο οι δειλοί, να σταµατήσουν τισ αγαθοεργίεσ τουσ. 2. πατρίδα: πατρίδοσ, πατρίσι(ν) χάριτασ: χάριν, χάρι βελτίουσ: ἀγαθοί, βέλτιστοι κακόν: ἧττον κακόν, ἥκιστα κακὸν ὑµεῖσ: (ὦ) αὕτη, σφᾶσ βουληθέντεσ: βουληθέντων, βουληθέντων βουληθήτωσαν ἀξιούτω: ἀξιοῦν, ἀξιοῦν ἀποδιδόναι: ἀπέδοτε, ἀπόδοτε ὁρῶντεσ: ἑωρῶ, ὀπωπὸσ ἑορακὸσ ἑωρακόσ αἰσθάνωνται: ᾔσθου, ᾐσθῆσθαι. 3. βουληθέντεσ: συνηµµένη στο υποκείµενο «ὑµεῖσ» επιρρηµατική, αιτιολογική µετοχή, ωσ επιρρηµατικόσ προσδιορισµόσ τησ αιτίασ στο «ἂν δοκιµάσαιτε» τὰ µέγιστα: ουσιαστικοποιηµένοσ επιθετικόσ προσδιορισµόσ (< «τὰσ µεγίστασ ἀδικίασ»), σύστοιχο αντικείµενο στο «ἠδίκηκεν» ἔµοιγε: δοτική προσωπική του κρίνοντοσ προσώπου ή τησ αναφοράσ στο «δοκεῖ» διὰ τοῦτο: επιρρηµατικόσ, εµπρόθετοσ προσδιορισµόσ του σκοπού στο «δοκιµαστέοσ ἐστὶν» τιµωµένουσ: εξαρτώµενη από το «αἰσθάνωνται» κατηγορηµατική µετοχή, ανα φερόµενη στο αντικείµενο «τοὺσ πονηρούσ». 4α. • Αναγνώριση δευτερεύουσασ πρότασησ εἰ µηδέποτε τιµωρηθήσεται: δευτερεύουσα ονοµατική, αιτιολογική πρόταση, ωσ υποκείµενο στην ψυχικού πάθουσ έκφραση «δεινὸν εἶναι». Εισάγεται µε το «εἰ», γιατί εκφράζει υποθετική, αµφισβητούµενη αιτιολο γία και εκφέρεται µε οριστική µέλλοντα («τιµωρηθήσεται»), γιατί δηλώνει το πραγµατικό στο µέλλον. 4β. • Τι δηλώνει το ρηµατικό επίθετο δοκιµαστέοσ ἐστίν: το ρηµατικό επίθετο δηλώνει ότι πρέπει ή είναι ανάγκη να γίνει αυτό που σηµαίνει το ρήµα («δοκιµάζω» = συγκατανεύω στο αίτηµα έ γκρισησ υποψηφιότητασ βουλευτή), από το οποίο παράγεται. Σοφοκλής Απ. Μητρούσιας: Θεματογραφία 64 Είδοσ σχηµατιζόµενησ σύνταξησ Η σύνταξη που σχηµατίζει το ρηµατικό επίθετο είναι προσωπική, εφόσον απαρτίζεται από α) την ονοµαστική του ρηµατικού επιθέτου («δοκιµαστέοσ») σε θέση κατηγορουµένου β) το ρήµα «ἐστίν», γ) το εννοούµενο υποκείµενο («οὗτοσ» = Φίλων) και δ) την εννοούµενη δοτική προσωπική του ενεργούντοσ προσώπου («ὑµῖν»). • Σηµασία προσωπικήσ σύνταξησ Η προσωπική σύνταξη είναι παθητικήσ σηµασίασ και µε αυτήν εξαίρεται το υποκείµενο («οὗτοσ» = Φίλων) που πρέπει ή είναι ανάγκη να πάθει κάτι («δοκιµαστέοσ ἐστίν»). Το ρηµατικό επίθετο («δοκιµαστέοσ») µαζί µε το «ἐστὶν» αποτελούν περίφραση που ισοδυναµεί µε το «δεῖ + απαρέµφατο («δοκιµασθῆναι») παθητικήσ διάθεσησ», ήτοι: διὰ τοῦτο δεῖ ὑφ’ ὑµῶν τοῦτον (= Φίλωνα) δοκιµασθῆναι; 4γ. • Μορφή του συντακτικού φαινοµένου ἐξ ὧν: στον εµπρόθετο όρο παρατηρείται το φαινόµενο τησ αναφορικήσ έλξησ, καθώσ η δεικτική αντωνυµία («τούτων»), στην οποία αναφερόταν η αναφορική («ἅ»), παραλείφθηκε και η αναφορική τέθηκε στην πτώση τησ και την υποκα τέστησε και συντακτικά. Αναλυτικότερα: ἐκ τούτων, ἅ > ἐξ ὧν • Συντακτική λειτουργία πρότασησ ἐξ ὧν µὲν ἤδη ἡµάρτηκε: αναφορική προσδιοριστική πρόταση ωσ εµπρόθετοσ προσδιορισµόσ τησ αιτίασ στο «τιµωρηθήσεται». • Επαναδιατύπωση τησ πρότασησ µε παθητική σύνταξη ἐκ τούτων µέν, ἃ ἤδη τούτῳ ὑπὸ τούτου – Φίλωνι ὑπὸ Φίλωνοσ ἡµάρτηται. 4δ. • Αναγνώριση υποθετικού λόγου υπόθεση: ἐὰν αἰσθάνωνται ὁµοίωσ τοὺσ πονηροὺσ τιµωµένουσ, απόδοση: κίνδυνοσ (ενν. «ἐστὶν») καὶ τοὺσ χρηστοὺσ παύσεσθαι τῶν χρηστῶν ἐπιτηδευµάτων. Ο σχηµατιζόµενοσ υποθετικόσ λόγοσ δηλώνει την αόριστη επανάληψη στο παρόν ή στο µέλλον. • Σχηµατισµόσ υποθετικού λόγου τησ απλήσ σκέψησ του οµιλητή υπόθεση: εἰ αἰσθάνοιντο ὁµοίωσ τοὺσ πονηροὺσ τιµωµένουσ, απόδοση: κίνδυνοσ (ενν. «εἴη ἂν ἐστὶν») καὶ τοὺσ χρηστοὺσ παύσεσθαι τῶν χρηστῶν ἐπιτηδευµάτων. • Σύµπτυξη τησ υποθετικήσ πρότασησ σε µετοχή κίνδυνοσ (ενν. «ἐστὶν») καὶ τοὺσ χρηστούσ, αἰσθανοµένουσ ὁµοίωσ τοὺσ πονηροὺσ τιµωµένουσ, παύσεσθαι τῶν χρηστῶν ἐπιτηδευµάτων. • Τροπή του ευθέοσ λόγου σε πλάγιο 1η µορφή, ειδικό απαρέµφατο ὁ διώκων ἔλεγεν κίνδυνοσ (ενν. «εἶναι») καὶ τοὺσ χρηστούσ, εἰ αἰσθάνοιντο ὁµοίωσ τοὺσ πονηροὺσ τιµωµένουσ, παύσεσθαι τῶν χρηστῶν ἐπιτηδευµάτων. 2η µορφή, ειδική πρόταση ὁ διώκων ἔλεγεν ὅτι κίνδυνοσ (ενν. «εἴη») καὶ τοὺσ χρηστούσ, εἰ αἰσθάνοιντο ὁµοίωσ τοὺσ πονηροὺσ τιµωµένουσ, παύσεσθαι τῶν χρηστῶν ἐπιτηδευµάτων. 4ε. • Αναγνώριση είδουσ και συντακτικήσ λειτουργίασ απαρεµφάτου εὖ ποιήσειν: τελικό ωσ αντικείµενο στο ρήµα «µέλλει». • Αιτιολόγηση του χρόνου Το απαρέµφατο «εὖ ποιήσειν» βρίσκεται σε χρόνο µέλλοντα, παρότι τελικό, γιατί εξαρτάται από το ρήµα «µέλλει» που έχει µελλοντική σηµασία. • Σοφοκλής Απ. Μητρούσιας: Θεματογραφία