Κακοποίηση ηλικιωµένων Ένα θέµα το οποίο άρχισε να γίνεται γνωστό στα µέσα της δεκαετίας του ’70, όταν έγιναν οι πρώτες αναφορές για «κακοποίηση παππούδων». Ενώ η παιδική κακοποίηση ήταν το πρώτο είδος κακοποίησης που έλαβε προσοχή από τις αρχές της δεκαετίας του ΄60 και η ενδοοικογενειακή βία στις αρχές της δεκαετίας του ΄70, κανένα περιστατικό κακοποίησης γερόντων δεν είχε περιγραφεί πριν το 1975. Η παραβίαση της προσωπικότητας των ατόµων τρίτης ηλικίας, λαµβάνει ακόµα και σήµερα τη λιγότερη προσοχή, συγκριτικά µε τις υπόλοιπες µορφές ενδοοικογενειακής βίας. Ίσως ο λόγος να είναι το γεγονός πως οι δυσκολίες των ηλικιωµένων υποβαθµίζονται γενικότερα µε συνέπεια οι άνθρωποι αυτοί να παραµελούνται σε κάθε τοµέα (οικονοµικό, ιατρικό, κοινωνικό). Ακόµα κι αν δίνουµε ελάχιστη προσοχή οφείλουµε να γνωρίζουµε πως η κακοποίηση, αποτελεί πρόβληµα. Αποτελεί ασθένεια, πρωτίστως εκείνου που τη πραγµατοποιεί, δηλαδή του θύτη και κατόπιν εκείνου που τη δέχεται, δηλαδή του θύµατος. Όταν το θύµα δεν µιλά, η κατάσταση τείνει να αποκρύπτεται, εξαπλώνεται και χρονίζει. Γίνεται ένα πρόβληµα µε ανοχή στο χρόνο. Θύµα και θύτης εγκλωβίζονται στην αρρώστια της βίας. Το θύµα µαθαίνει να αντέχει τη κακοποίηση που δέχεται από το δράστη, εξαρτηµένος από µια σχέση που στηρίζεται στη παραβίαση της προσωπικότητάς του. ντροπής που Η κακοποίηση γεννά έντονα συναισθήµατα εγκλωβίζουν τους εµπλεκόµενους στην φόβου και κακοποίηση σε επαναλαµβανόµενες πράξεις βίας. Η κακοµεταχείριση των ηλικιωµένων περιλαµβάνει τη σωµατική, τη συναισθηµατική / ψυχολογική κακοποίηση, τη σεξουαλική, την οικονοµική ή υλική εκµετάλλευση, καθώς επίσης και την παραµέληση. • Σωµατική κακοποίηση Σωµατική κακοποίηση, υπάρχει όταν διαπράττονται πράξεις βίας στο σώµα του ηλικιωµένου, όπως χτυπήµατα, σπρώξιµο ή οτιδήποτε άλλο µπορεί να δηµιουργήσει σωµατικό τραύµα, πόνο ή οποιαδήποτε σωµατική απώλεια ή βλάβη. Επίσης, όταν υπάρχει αναγκαστική πρόσληψη τροφής, πρόκληση πόνου και παρεµπόδιση από την ανακούφιση του πόνου. Η σωµατική κακοποίηση αφήνει ορατές πληγές, µώλωπες ή σπασµένα κόκαλα στο ήδη ευερέθιστο, από το πέρασµα του χρόνου, σώµα του ηλικιωµένου. • Ψυχολογική κακοποίηση Η ψυχολογική κακοποίηση, γενικά αναφέρεται στην επιβολή της ψυχικής οδύνης και περιλαµβάνει πράξεις που προκαλούν φόβο βίας, αποµόνωσης ή στέρησης ή αισθήµατα ντροπής και αδυναµίας. Η ψυχική οδύνη µπορεί να συµβαίνει µε λεκτική ή µη λεκτική επίθεση, συναισθηµατική παραµέληση ή εκβιασµό, αποµόνωση, εξευτελισµό, ταλαιπωρία, χειρισµό, απειλές. • Σεξουαλική κακοποίηση Σεξουαλική κακοποίηση είναι ο οποιοσδήποτε εξαναγκασµός ενός ηλικιωµένου, να πάρει µέρος σε µη ηθεληµένη σεξουαλική πράξη. • Οικονοµική εκµετάλλευση Με τον όρο οικονοµική εκµετάλλευση εννοούµε την αυθαίρετη χρήση των χρηµάτων του ηλικιωµένου ή ακόµα και τη κλοπή των οικονοµικών του αποταµιεύσεων, της περιουσίας ή όλων των υλικών υπαρχόντων του. Οι ηλικιωµένοι πολύ συχνά, πέφτουνε θύµατα οικονοµικής κοροϊδίας, καθώς οι φροντιστές και µέλη του άµεσου οικογενειακού τους περιβάλλοντος κάνουν κατάχρηση της ευθύνης τους για τα χρήµατα των ηλικιωµένων, µε συνέπεια να τα χρησιµοποιούν για την κάλυψη των δικών τους αναγκών. • Παραµέληση Με τον όρο παραµέληση εννοούµε την αποτυχία του φροντιστή να παρέχει βασική φροντίδα σε έναν ασθενή, προκειµένου να ικανοποιούνται επαρκώς οι βασικές του ανάγκες, που εξασφαλίζουν ένα καλό επίπεδο διαβίωσης. Οι πιθανοί λόγοι για τους οποίους οι ηλικιωµένοι δε µιλούν, είναι ό,τι : α) µπορεί να αρνούνται να παραδεχτούν το πρόβληµά τους, β) µπορεί να φοβούνται τις αρνητικές επιπτώσεις από τους δράστες για την αποκάλυψη, ή γ) µπορεί να έχουν λανθασµένες πεποιθήσεις ότι οι ίδιοι ευθύνονται για τη κατάσταση τους Η κακοποίηση της τρίτης ηλικίας πολλές φορές είναι ένα κυκλικό φαινόµενο, µε γονείς και παιδιά να κακοποιούν ο ένας τον άλλον κατά τη διάρκεια της ζωής τους. «Όταν ήµουν νεαρός, ζούσα µε τη γιαγιά µου και πολλές φορές µε χτυπούσε δυνατά. Τώρα που είµαι άντρας και η γιαγιά ζει µαζί µου, κάνω στη γιαγιά µου, ότι έκανε εκείνη σε εµένα», εξηγεί ο ενήλικας πια εγγονός. Οι ενήλικες που έχουν πληγωθεί από τους γονείς τους όταν ήταν παιδιά και δεν έχουν ακόµα διαχειριστεί τα τραύµατά τους, βρίσκονται υπό τον έλεγχο δυσάρεστων συναισθηµάτων από τις εµπειρίες του παρελθόντος και διακατέχονται από την επιθυµία να ξεσπάσουν το θυµό τους και να εκδικηθούν για όσα υπέµειναν ως παιδιά. Γεγονός που πραγµατοποιείται όταν ο γονέας είναι ανήµπορος και τα παιδιά έχουν τη φροντίδα τους. Γι’αυτό στις κοινωνίες όπου οι ηλικιωµένοι ζουν µε την οικογένεια (παιδιά, εγγόνια), η κακοποίηση είναι ένα θέµα έντονο. Οι συνέπειες της κακοποίησης στους ηλικιωµένους είναι η παρουσία υψηλών ποσοστών κατάθλιψης και έντονης ψυχολογικής πίεσης. Επίσης, οι ηλικιωµένοι που κακοποιούνται ζουν λιγότερο, συγκριτικά µε τα άτοµα που δεν είναι κακοποιηµένα. Η δυναµική κάθε οικογένειας όπως και κάθε κοινωνίας, γίνεται ορατή από τη συµπεριφορά προς τα µέλη που χρήζουν προσοχής και βοήθειας. Όταν οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας γίνονται µια αποκλεισµένη οµάδα, στην οποία δεν παρέχεται προστασία από τη βία τότε, µιλάµε για δυσλειτουργικές οικογένειες και κοινωνίες, όπου η αξία του κάθε ανθρώπου και ιδιαίτερα ενός ανθρώπου τρίτης ηλικίας εκµηδενίζεται εξαιτίας της ανηµπόριας και της ανεπάρκειας. Κάθε γέροντας έχει τη δική του αξία ως άνθρωπος. Κάθε ένας από εµάς µπορεί να θυµώνει και να εκνευρίζεται µε τους ηλικιωµένους. Ωστόσο έχει υποχρέωση να µην προβαίνει σε βιαιότητες απέναντί του. Έχει υποχρέωση να προστατεύει τον κάθε ηλικιωµένο και να συµπεριφέρεται µε σεβασµό απέναντί του. Το συναίσθηµα του θυµού οφείλει ο καθένας να το διαχειριστεί µόνος του και όχι να το «πετά» επάνω στους γέροντες. ∆εδοµένου ότι οι ηλικιωµένοι οδεύουν προς το τέλος της ζωής τους, η χρήση της βίας «κόβει» ακόµα περισσότερα χρόνια και καταστρέφει την ποιότητα των τελευταίων χρόνων της ζωής τους. Γι’αυτό οφείλουµε να µην αφαιρούµε περισσότερη ζωή από τους ηλικιωµένους.