ΓΙΑΝΝΗΣ Ι. ΠΑΣΣΑΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΡΙΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΡΙΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 7: ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΚΕΙΜΕΝΟ Οι αρχές και οι προϋποθέσεις του διαλόγου Ο Νεοέλληνας είναι συζητητικός. Έχει την τάση να εκφράζεται, να παρατηρεί και να σχολιάζει, να ρωτά και να ερευνά τα κάθε µορφής και λογής γεγονότα και συµβαίνοντα. Ωστόσο, παρά τις τάσεις του αυτές, σκοντάφτει στη συζήτηση, στο διάλογο. Αποδείχνεται πως δεν ξέρει να συζητεί. Για να γίνεται όµως καρποφόρος ο διάλογος, πρέπει να τηρούνται κατά την εξέλιξη και την πορεία του από τους συζητούντες ορισµένες προϋποθέσεις, που χωρίς την τήρηση βέβαια αυτών των βασικών προϋποθέσεων δεν µπορούµε να φτάσουµε σε καρποφόρο αποτέλεσµα. Η πρώτη βασική προϋπόθεση για την καλή πορεία και την πετυχηµένη έκβαση µιας συζήτησης, ενός διαλόγου, είναι η αυτοπειθαρχία των συζητούντων, κάτι για το οποίο δυστυχώς δεν µπορούµε να υπερηφανευόµαστε. Την έλλειψη αυτοπειθαρχίας µας την αποδίδουµε συνήθως, δικαιολογώντας τον εαυτό µας, στο µεσογειακό µας κλίµα. Ωστόσο, δε φταίει το ήρεµο, ήπιο, γλυκό και θαλπερό1 κλίµα µας, παρά φταίει η ελλιπής διαπαιδαγώγησή µας. Αφηνόµαστε στις στιγµιαίες αψιθυµικές2 καταστάσεις, χαρακτηριστικό γνώρισµα του πως µας λείπει ο έλεγχος του εαυτού µας. Η υποµονή επίσης είναι µια σπουδαία αρετή. «Μας την έπεµψε ο Θεός», λέγει ο Σολωµός, «κλει θησαυρούς εκείνη». Δυστυχώς δε µας διακρίνει αυτή η σπουδαία κοινωνική αρετή, που µπορεί να προωθήσει και να εξελίξει το 1 2 θαλπερός, -ή, -ό: Που θερµαίνει µε ήπιο τρόπο || (µτφ.) Που προσφέρει ζεστασιά και θαλπωρή. αψιθυµικός, -ή, -ό: Που θυµώνει εύκολα· ευέξαπτος. [1] ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ διάλογο προς καρποφόρο και παραγωγικό αποτέλεσµα. Ο Νεοέλληνας, κατά κανόνα σχεδόν, µπαίνει µέσα στη συζήτηση προτού να τελειώσει εκείνος που µιλά τον κύκλο των σκέψεων του. Διακόπτουµε απότοµα τον συζητητή µας, χωρίς να λαβαίνουµε υπόψη µας καθόλου τον ειρµό3 των λόγων του. Διακόπτουµε για να αντικρούσουµε κάτι που δεν έχει ακόµη εκφράσει ο συζητητής µας. Κάτι, που αυτός ο οποίος απότοµα παρεµβαίνει, νόµισε ότι θα έλεγε αυτό που σκέφτηκε αυτός. Μια άλλη προϋπόθεση της πετυχηµένης συζήτησης είναι να κρατά κανένας στάση αξιοπρεπή απέναντι στη γνώµη ή στις γνώµες των άλλων. Να προσέχει τα λεγόµενα του συνδιαλεγοµένου του, να σέβεται τις απόψεις των άλλων κι ακόµη περισσότερο να τις ανέχεται. Πράγµα που δυστυχώς δεν το συναντούµε συχνά στον νεοελληνικό διάλογο. Κι αυτή η στάση κατά τη συζήτηση προϋποθέτει αυτοέλεγχο και αυτοπειθαρχία, που δεν είναι ανάγκη να κοπιάσει κανένας και πολύ για να διαπιστώσει το πόσο αυτή η αρετή µάς λείπει. Μια άλλη, τέλος, βασική προϋπόθεση για να προκύψει ο διάλογος είναι η αποπροσωποποίησή του. Δυστυχώς, ο Νεοέλληνας δεν αποπροσωποποιεί σχεδόν ποτέ τις συζητήσεις του. Γι’ αυτό και στις συζητήσεις µας παρατηρεί κανένας, σχεδόν κατά κανόνα, να παρουσιάζεται τούτο το φαινόµενο: ύστερα από τις πρώτες φράσεις οι πολλοί χάνουµε το θέµα µας και στη θέση του τοποθετούµε τον εαυτό µας, οπότε η συζήτηση µεταβάλλεται σε διαφωνία, η οποία πάλι µετατρέπεται σε προσωπική διένεξη4. Δε συζητούµε λοιπόν γιατί δε µάθαµε ποτέ να ακούει ο ένας τον άλλον µε προσοχή και υποµονή. Σπάνια κρατούµε τη συζήτηση σε επίπεδο σοβαρότητας και ευπρέπειας. Συνήθως η συζήτηση εκφυλίζεται5 σε λογοµαχία κακού και θλιβερού είδους. Η διαλεκτική όµως δεν είναι όπλο φιλονικίας6 και 3 ειρµός, ο: Η αλληλουχία της σκέψης και του λόγου. διένεξη, η: Αντιπαράθεση µε µεγάλη ένταση. 5 εκφυλίζω: Στερώ από κπν ή κτ τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. 6 φιλονικία, η: Η ανταλλαγή ύβρεων ή κατηγοριών στη βάση µιας διαφωνίας. 4 [2] ΓΙΑΝΝΗΣ Ι. ΠΑΣΣΑΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΡΙΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ έριδας7, παρά µέθοδος, τρόπος, δρόµος να βρεθεί το σωστό µε την ανταλλαγή απόψεων. Ι.Ν. Ξηροτύρης, Ο διάλογος και η νεοελληνική πραγµατικότητα, Θεσσαλονίκη, 1976 (διασκευή) ΘΕΜΑΤΑ Α. Να γράψεις την περίληψη του κειµένου σε 100 έως 120 λέξεις. Μονάδες 25 Β1. «Η διαλεκτική όµως δεν είναι όπλο φιλονικίας και έριδας, παρά µέθοδος, τρόπος, δρόµος να βρεθεί το σωστό µε την ανταλλαγή απόψεων»: Σε µία παράγραφο 80 έως 100 λέξεων να αναλύσεις την άποψη αυτή. Μονάδες 10 Β2. Να δικαιολογήσεις τη χρήση του α’ πληθυντικού και γ’ ρηµατικού προσώπου στο κείµενο του Ι.Ν. Ξηροτύρη. Μονάδες 6 Β3. α) «τηρούνται», «καρποφόρο», «ήπιο», «προσωπική», «ευπρέπειας»: Να αντικαταστήσεις τις λέξεις αυτές του κειµένου µε αντίθετές τους. Μονάδες 5 β) «καρποφόρος», «µεσογειακό»: Με το β’ συνθετικό των λέξεων αυτών να γράψεις δύο νέες σύνθετες λέξεις που να το χρησιµοποιούν ως α’ και β’ συνθετικό αντίστοιχα. Μονάδες 4 Β4. α) «Για να γίνεται όµως καρποφόρος ο διάλογος, πρέπει να τηρούνται κατά την εξέλιξη του και την πορεία του από τους συζητούντες ορισµένες προϋποθέσεις»: να 7 έριδα, η: Φιλονικία. [3] ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ µετατρέψεις την παθητική σύνταξη σε ενεργητική. Γιατί, κατά τη γνώµη σου, ο συγγραφέας επέλεξε την παθητική; Μονάδες 6 β) «Την έλλειψη αυτοπειθαρχίας µας την αποδίδουµε συνήθως, δικαιολογώντας τον εαυτό µας, στο µεσογειακό µας κλίµα»: Να µετακινήσεις τα λεκτικά σύνολα πάνω στον συνταγµατικό άξονα, ώστε να τονίζεται ο σκοπός. Μονάδες 4 Γ. Με αφορµή την επικείµενη γενική συνέλευση της µαθητικής κοινότητας του σχολείου σου δηµοσιεύεις άρθρο στη σχολική εφηµερίδα (500 έως 600 λέξεων), στο οποίο αναλύεις τη σηµασία του διαλόγου στον ατοµικό και δηµόσιο βίο και καταγράφεις τις προϋποθέσεις, ώστε αυτός να είναι γόνιµος και εποικοδοµητικός. Μονάδες 40 [4]