Οδηγός Eργαλείων και Δεξιοτήτων για τα Wiki Authors: Jennifer Ziegler Florence Devouard Frédérique Frossard Théo Bondolfi Το έργο WIKI-Skills έχει χρηματοδοτηθεί με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.Αυτή η έκδοση εκφράζει τις απόψεις του συγγραφέα και μόνο, και η Επιτροπή δεν φέρει με κανένα τρόπο ευθύνη για τη χρήση των πληροφοριών που περιέχονται σε αυτό. 1 Authors: Ynternet.org Schweiz www.ynternet.org Jennifer Ziegler Florence Devouard die Berater® Österreich www.dieberater.com Frédérique Frossard Théo Bondolfi Ellinogermaniki Agogi Griechenland www.ea.gr Editor: Jennifer Ziegler University of Barcelona Spanien www.futurelearning.org Publisher: die Berater® Unternehmensberatungs GmbH HES-SO Schweiz www.hes-so.ch ISBN: 978-3-902847-24-9 CESGA Spanien www.cesga.es Wikimedia Sverige Schweden www.wikimedia.se MAC-Team Belgien www.mac-team.eu You are free: to Share — to copy, distribute and transmit the work to Remix — to adapt the work to make commercial use of the work Under the following conditions: Attribution - You must attribute the work in the manner specified by the author or licensor (but not in any way that suggests that they endorse you or your use of the work), in this case: Ziegler, J. / F. Devouard / F. Frossard / T. Bondolfi (2013): Wiki Tools und Skills Guidelines Share Alike — If you alter, transform, or build upon this work, you may distribute the resulting work only under the same or similar license to this one. With the understanding that: Waiver - Any of the above conditions can be waived if you get permission from the copyright holder. Public Domain - Where the work or any of its elements is in the public domain under applicable law, that status is in no way affected by the license. Other Rights - In no way are any of the following rights affected by the license: • Your fair dealing or fair use rights, or other applicable copyright exceptions and limitations; • The author's moral rights; • Rights other persons may have either in the work itself or in how the work is used, such as publicity or privacy rights. 2 Περιεχόμενα Οδηγός Eργαλείων και Δεξιοτήτων για τα Wiki 1. Εισαγωγή.................................................................................................................................................. 4 2. H Κουλτούρα Wiki .................................................................................................................................... 4 2.1. Ο “Wiki Way” .......................................................................................................................................... 5 2.2. WikiSkills – Το έργο ............................................................................................................................... 6 2.3. Πώς λειτουργούν τα wikis ...................................................................................................................... 7 3. Αξιοποιώντας τα Wikis στην Εκπαίδευση............................................................................................. 8 3.1. Οι διαφορετικοί τύποι πληροφορίας ...................................................................................................... 8 3.2. Η κουλτούρα Wiki και το Copyright ........................................................................................................ 9 3.3. Μαθαίνω για να αλλάξω – Αλλάζω για να μάθω ................................................................................... 11 3.4. Ικανότητες Κλειδιά WikiSkills ................................................................................................................ 11 4. Η εκπαίδευση WikiSkills ....................................................................................................................... 13 4.1. Εκπαιδευτική προσέγγιση WikiSkills ................................................................................................... 13 4.2. Γενικό πρόγραμμα εκπαίδευσης .......................................................................................................... 14 4.2.1. Προαπαιτούμενα .............................................................................................................................. 14 4.2.2. Βασικές γνώσεις Wiki....................................................................................................................... 15 4.2.3. Διδάσκοντας με wikis ....................................................................................................................... 16 4.2.4. Προχωρώντας παραπέρα ................................................................................................................ 17 4.3. Καλές πρακτικές WikiSkills .................................................................................................................. 18 4.3.1. Συλλογική παρακολούθηση ............................................................................................................. 18 4.3.2. Οδηγός Wiki για τη φωτογραφία ...................................................................................................... 20 4.3.3. Συλλογική λήψη σημειώσεων .......................................................................................................... 22 5. Τι ακολουθεί? Wikinomy! ...................................................................................................................... 24 6. Χρήσιμοι Σύνδεσμοι και Υλικό ............................................................................................................. 25 3 1. Εισαγωγή Τα τηλέφωνα, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, οι φορητές συσκευές είναι απαραίτητα εργαλεία για τη διαχείριση της οικονομίας, των μεταφορών, καθώς και του τομέα της κατάρτισης! Το Διαδίκτυο είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια σειρά ψηφίων 1 και 0·πρόκειται για ένα πολύπλοκο ανθρώπινο σύστημα με τους δικούς του μηχανισμούς, κώδικες και ζώνες επιρροής. Η διάχυση αυτού του περιβάλλοντος στη ζωή μας είναι τόσο σημαντική που το Διαδίκτυο έχει αποτελέσει το έδαφος αναπαραγωγής για τη σημαντική μετάβαση από τον Homo Sapiens στον Homo Numericus. Με μια πρώτη ματιά, αυτή η μετάβαση φαίνεται χαοτική, ανεξέλεγκτη, απρόβλεπτη και απολύτως διάχυτη, ειδικά σε περιβάλλοντα wiki. Πίσω όμως από αυτή την φαινομενική έλλειψη τάξης, το κινούμενο χάος, την τεχνολογία της μεγάλη έκρηξης, μπορεί να πρόκειται για νέα θεμέλια που δημιουργούνται, με πολύ 1 συγκεκριμένες ιδιότητες. Και οι εφαρμογές τους παραμένουν σε μεγάλο βαθμό άγνωστες. Αυτή η γρήγορη ανάπτυξη μπορεί μερικές φορές να φοβίζει ή απλά να αποθαρρύνει. Γιατί να ανανεώνει κανείς τις δεξιότητές του αν η τεχνολογία του σήμερα είναι απαρχαιομένη αύριο; Ποιος δεν έχει νιώσει αβοήθητος ή λίγο ανόητος μπροστά στην υπολογιστή του; Ποιος δεν έχει χάσει ποτέ σημαντικά αρχεία; Θεώρησε ότι ένα μήνυμα στάλθηκε από κάποιον άνθρωπο, ενώ είχε σταλεί από αυτοματοποιημένο πρόγραμμα; Ποιος δεν χάθηκε ανάμεσα σε πολλαπλές εκδόσεις ενός αρχείου που ανταλλάσσεται ανάμεσα σε συνεργάτες; Ποιος δεν ένιωσε απαρχαιωμένος και εκτός εποχής; Ή μήπως να δούμε όλα τα παραπάνω ως μια πρόκληση; Η πρόκληση της ανάπτυξης περισσότερων κοινωνικών δεξιοτήτων, δεξιοτήτων γραφής και κριτικής σκέψης, η πρόκληση της δημιουργίας περισσότερων ευκαιριών ώστε να επιτύχουμε στο έργο μας, να το δούμε να υιοθετείται από την ευρύτερη κοινότητα, η πρόκληση της μετακίνησης «έξω από το κουτί» στις επαγγελματικές μας πρακτικές. Η πρόβλεψη των εξελίξεων και των μεταβολών είναι μια 2 στρατηγική δεξιότητα που κάθε ένας χρειάζεται να αποκτήσει. Και αυτή είναι η προσωπική μας πρόκληση και ελπίδα… να σας εντάξουμε στην κουλτούρα του wiki. 2. H Κουλτούρα Wiki Η ανάπτυξη ψηφιακών εργαλείων δεν αποτελεί απλά μια επανάσταση που μπορούμε να παρακολουθούμε από μακριά, αλλά περισσότερο μια κατάσταση που σχετίζεται με τις κοινωνικές δεξιότητες. Στην πραγματικότητα, αντιμετωπίζουμε πολύπλοκες και ταχέως μεταβαλλόμενες συνήθειες στον πολιτισμό μας. Όποιο εργαλείο ψηφιακής επικοινωνίας και αν χρησιμοποιείτε, υπάρχουν πέντε βασικές ιδιότητες που καθορίζουν τη λειτουργία της ροής της πληροφορίας στην ψηφιακής της μορφή: 1. Ταχύτητα: η μεταφορά της ψηφιακής πληροφορίας πραγματοποιείται μέσω του ηλεκτρισμού με ταχύτητα σχεδόν 270.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο, κοντά στην ταχύτητα του φωτός. 2. Αποκέντρωση: η αποκέντρωση μειώνει ή εξαλείφει την τρωτότητα των συστημάτων πληροφοριών. Κανείς δεν μπορεί να έχει τον έλεγχο, καθώς όλοι οι κόμβοι είναι πιθανά κέντρα, που καταλήγουν σε χιλιάδες πληροφοριακά συστήματα. Κανείς δεν μπορεί να έχει τον έλεγχο, καθώς όλοι οι κόμβοι αποτελούν πιθανά κέντρα, που καταλήγουν σε μεγάλους κόμβους σε όλο τον κόσμο. 3. Η πολυμέρεια: Η ψηφιακή επικοινωνία όχι μόνο μας επιτρέπει να κάνουμε τηλεδιασκέψεις αλλά ταυτόχρονα εικονικές κοινότητες με χιλιάδες, ή ακόμη με εκατομμύρια συμμετέχοντες, μπορούν να 1 2 http://netizen3.org/index.php/Num%C3%A9rique_:_cinqui%C3%A8me_%C3%A9l%C3%A9ment_%3F http://netizen3.org/index.php/Soci%C3%A9t%C3%A9_en_m%C3%A9tamorphose 4 συμμετέχουν ο καθένας με τον δικό του τρόπο. 4. Συμμετρία: όλοι είναι στο ίδιο επίπεδο, αντίθετα με την ασύμμετρη επικοινωνία μέσων όπως το έντυπο, το ραδιόφωνο και η τηλεόραση όπου υπάρχει ένας «δημιουργός» και πολλοί «καταναλωτές» της πληροφορίας. 5. Η ασυγχρονικότητα: κάθε ένας μπορεί να έχει το δικό του ρυθμό. Αυτή είναι η μόνη ιδιότητα που δεν παραμένει αμετάβλητη: μπορούμε να επιλέξουμε αν θα την αξιοποιήσουμε ή όχι. Αυτές οι πέντε ιδιότητες είναι το κλειδί για να κατανοήσουμε τον ψηφιακό κόσμο. 3 Το διαδίκτυο είναι ένα νέο περιβάλλον που μας επιτρέπει να κινούμαστε από το να είμαστε παθητικοί καταναλωτές σε ενεργούς συν-δημιουργούς της πληροφορίας και των υπηρεσιών. Κάθε ένας μπορεί να προσφέρει ανατροφοδότηση για προϊόντα, να αξιολογήσει μια υπηρεσία, να δημοσιεύσει ένα κείμενο χωρίς να παρεμβάλλεται κάποιος άλλος κλπ. Δεν είμαστε πλέον χωριστά, είμαστε συνδεδεμένοι και έχουμε τη δυνατότητα να συμβάλλουμε. 2.1. Ο “Wiki Way” Στο ξεκίνημα της εποχής των τεχνολογιών της πληροφορίας, οι υπολογιστές και το διαδίκτυο θεωρήθηκαν εργαλεία που αφορούσαν μια μειονότητα ανθρώπων, που η εργασία τους ήταν να δουλεύουν με υπολογιστές. Σήμερα φαίνεται ότι το διαδίκτυο και οι υπολογιστές έχουν αγγίξει κάθε χώρα, κάθε πόλη, κάθε άνθρωπο στον κόσμο. Ή μήπως το διαδίκτυο είναι μια νέα πηγή ανισότητας; Οικονομικό χάσμα Το πιο προφανές κενό είναι το οικονομικό χάσμα. Έχει φανεί σε παγκόσμιο επίπεδο, πράγμα που εμφανίζει τεράστιες ανισότητες στην πρόσβαση, ανάμεσα στις χώρες. Τα θύματα του ψηφιακού χάσματος είναι πολλά, και περιλαμβάνουν: • Ανθρώπους που δεν μπορούν να αγοράσουν τον απαραίτητο εξοπλισμό • Ανθρώπου που ζουν μακριά από τα αστικά κέντρα και δεν έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο •Ηλικιωμένους, που δεν έχουν ακόμη προσαρμοστεί με τα νέα ψηφιακά συστήματα επικοινωνίας. Γεωπολιτικά όρια Ο καθαρά οικονομικός παράγοντας δεν εξηγεί μια κακή σύνδεση στο διαδίκτυο για μερικές χώρες ή περιοχές: μερικές χώρες ή πολιτικοί εσκεμμένα περιορίζουν την πρόσβαση ώστε να περιορίσουν την ελευθερία των πολιτών τους και στη μάθηση και την έκφρασή τους. Πολιτισμικό χάσμα Ως πολιτισμικό χάσμα ορίζεται η διαφορά ανάμεσα στον παλιό και το νέο τρόπο σκέψης, μια συνθήκη που προκύπτει από την εμφάνιση νέων πρακτικών. Σε κάθε τύπου οργανισμό, οι ιεραρχίες μπορεί να νιώσουν ότι απειλούνται από την πανταχού παρούσα αρχή των ψηφιακών μέσων. Μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να αντιδρούν αρνητικά – και στην πραγματικότητα να απορρίπτουν –πηγές που είναι διαθέσιμες στο διαδίκτυο. Παράδειγμα: Σε ένα μεγάλο αριθμό ακαδημαϊκών μαθημάτων, η Wikipedia απορρίπτεται a priori ως μια αξιόπιστη πηγή αναφορών, αντικατοπτρίζοντας τη δυσπιστία στη σοφία του πλήθους, όπως εξηγείται σε ένα άρθρο που ονομάζεται "Πολιτισμικό Χάσμα". Ο κόσμος των επιχειρήσεων εμφανίζει επίσης αρνητικές αντιδράσεις και απόρριψη, ιδιαίτερα σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, που θεωρούνται ότι συμβάλλουν στην απώλεια παραγωγικότητας, παρά στο ότι παρέχουν στρατηγικές προοπτικές. Αυτά τα εμπόδια συχνά οδηγούν στο φόβο της απώλειας ελέγχου της πληροφορίας. Εκπαιδευτικό χάσμα Οι χρήστες συχνά βλέπουν τη χρήση των υπολογιστών ως ένα τεχνικό εμπόδιο. Δεν είναι ασυνήθες να ακούμε «Παρακολουθώ ένα μάθημα για το Word ώστε να μάθω να δουλεύω με υπολογιστές». Κάτι τέτοιο αποκαλύπτει την έλλειψη μια ευρύτερης οπτικής για το Διαδίκτυο ως ένα οικοσύστημα, που περιέχει εκτός από εργαλεία, και φορείςσυμμέτοχους. Χάσμα γενεών Η σύγκρουση ανάμεσα σε αυτούς για τους οποίους το διαδίκτυο είναι κάτι φυσικό και αυτούς που δεν αισθάνονται άνετα με την οθόνη είναι μια ακριβής απεικόνιση της σημερινής κοινωνίας. Πρόκειται για την αρχή του ψηφιακού χάσματος ανάμεσα στους ψηφιακούς μετανάστες και τους ψηφιακούς αυτόχθονες. Πέρα από τα θέματα τεχνικών χειρισμών, υπάρχει σύγκρουση γενεών στον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον κόσμο, τα πιστεύω και τις πρακτικές μας. 3 http://netizen3.org/index.php/Num%C3%A9rique_:_cinqui%C3%A8me_%C3%A9l%C3%A9ment_%3F 5 Υπάρχουν διάφοροι τύποι πλατφορμών που μας επιτρέπουν να γίνουμε συμμέτοχοι. Το wiki είναι μόνο μια από αυτές τις πλατφόρμες.4 › Η ευκολία με την οποία μπορούν να δημιουργηθούν και να ανανεωθούν σελίδες. Γενικά, δεν υπάρχει ανασκόπηση πριν κάποια μετατροπή γίνει αποδεκτή. Πολλά wikis είναι επίσης ανοικτά στο κοινό και μια εξαιρετική προσπάθεια γίνεται για να μειωθούν τα εμπόδια στη συμμετοχή όσων περισσότερων, τόσο στο τεχνικό όσο και στο κοινωνικό επίπεδο. Σύμφωνα με το “Wiki Way”, “Η ανοιχτή επεξεργασία έχει μερικές σημαντικές και ευφυείς επιδράσεις στην χρήση των wiki. Επιτρέποντας σε καθημερινούς χρήστες να δημιουργούν και να επεξεργάζονται κάθε σελίδα ενός ιστότοπου [...] ενθαρρύνουν την δημοκρατική χρήση του Δικτύου και προωθούν τη δημιουργία περιεχομένου από χρήστες που δεν είναι τεχνικοί.” (Ward Cunningham) › Η εμπιστοσύνη στους ανθρώπους και στη διαδικασία είναι ένα μείζον χαρακτηριστικό του “Wiki Way”. Έχει παρατηρηθεί ότι στις περισσότερες περιπτώσεις, όταν δίνεται στους συντάκτες η ελευθερία να ορίσουν την κατεύθυνση ενός έργου και έχουν αναπτύξει μια αίσθηση κυριότητας, έχουν την τάση να αυτόοργανώνονται για να υποστηρίξουν την ανάπτυξη του έργου με ένα θετικό και με νόημα τρόπο αντί να αφήσουν τα πάντα στο χάος. › Διαφάνεια ως μια κεντρική αρχή ηγεσίας. Κάθε ενέργεια που πραγματοποιείται από ένα συντάκτη είναι ορατή σε όλους τους άλλους συντάκτες. Καταγράφεται και παραμένει προσβάσιμη στο ιστορικό του wiki. Αυτή η διαφάνεια επιτρέπει σε κάθε συντάκτη να γνωρίζει τι συμβαίνει, σε παγκόσμιο επίπεδο ή σε ένα τοπικό επίπεδο, μια κατάσταση που προωθεί την αίσθηση της κυριότητας και της εμπιστοσύνης. › Συνεργασία ως ένας αποτελεσματικός τρόπος μάθησης. Τα παραδοσιακά περιβάλλοντα μάθησης συχνά χαρακτηρίζονται από διαδικασίες μονόδρομης μεταφοράς της γνώσης κατά την οποία ο δάσκαλος, ως η μόνη πηγή γνώσης, αναθέτει μια μαθησιακή δραστηριότητα που πραγματοποιείται αυτόνομα από τους μαθητές. Τέτοιες διαδικασίες στερούν από τη μάθηση την κοινωνική της διάσταση. Οι συνεργατικές στρατηγικές μάθησης μπορούν να ενισχύσουν την κοινωνική διάσταση της μάθησης, δημιουργώντας συνθήκες μάθησης που οδηγούν στην διάδραση ομάδων. 2.2. WikiSkills – Το έργο Το WikiSkills είναι ένα Ευρωπαϊκό έργο που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με στόχο να αναλύσει και να εφαρμόσει τα πλεονεκτήματα της αξιοποίησης κουλτούρας- wiki στο εκπαιδευτικό πλαίσιο. Τα παραδοσιακά μαθησιακά περιβάλλοντα συχνά χαρακτηρίζονται από μονόδρομες διαδικασίες μεταφοράς της γνώσης κατά τις οποίες ο δάσκαλος, ως μόνη πηγή γνώσης, αναθέτει μαθησιακές δραστηριότητες που πραγματοποιούνται αυτόνομα από τους μαθητές. Μέσω του WikiSkills συμμετέχοντες από διαφορετικούς τομείς της εκπαίδευσης, κουλτούρες και ηλικίες (σχολεία, πανεπιστήμια, επαγγελματική εκπαίδευση και εκπαίδευση ενηλίκων) μαθαίνουν πώς να αξιοποιούν τα wikis για την κοινωνική και επαγγελματική τους ανάπτυξη. Το έργο ανέπτυξε, εφάρμοσε και αξιολόγησε ένα καινοτόμο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που επικεντρώνει στο πώς μπορούμε να έχουμε την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των περιβαλλόντων wiki σε εκπαιδευτικό πλαίσιο, έτσι ώστε να επιτυγχάνονται υψηλοί μαθησιακοί στόχοι και να αναπτύσσεται μια κοινότητα που μαθαίνει, μέσα στην Ευρώπη. Μέσω αυτού, το WikiSkills προωθεί καινοτόμες παιδαγωγικές προσεγγίσεις ώστε να αναπτύσσεται η 4 The Wiki Way: Quick Collaboration on the Web, Authors: Bo Leuf & Ward Cunningham 6 WikiSkills... ...δίνει ευκαιρίες για δραστηριότητες συνεργατικής μάθησης με νόημα ...προωθεί τον ψηφιακό γραμματισμό, καθώς και τις κοινωνικές δεξιότητες, τις δεξιότητες γραφής και της κριτικής δημιουργικότητα, σκέψης η ανταγωνιστικότητα, η απασχολησιμότητα και το επιχειρηματικό πνεύμα, η ισότητα, η ...αναπτύσσει μια βιώσιμη εικονική συμμετοχή κοινότητα πρακτικής κοινωνική σύγκλιση και η ενεργός του πολίτη.ανάμεσα στις χώρες που συμμετέχουν στο έργο ...ενεργοποιεί εκπαιδευτικές κοινότητες να συμμετέχουν στην πραγματική κοινωνία της πληροφορίας ...ενδυναμώνει τη συμπεριφορά του πολίτη, την κοινωνική σύγκλιση, την απασχολησιμότητα και την κατανόηση της κουλτούρας. 2.3. Πώς λειτουργούν τα wikis Υπάρχει ένα απλό κουμπί που αποτελεί την καρδιά του wiki: το κουμπί επεξεργασία! Απλά επιλέγεις το συγκεκριμένο και βλέπεις τι συμβαίνει! Επεξεργάζεσαι και μετά απλά αποθηκεύεις! Αυτό ήταν όλο! Όπως τα emails ή τα blogs, τα wikis είναι πολύ απλά στη χρήση. Ένα wiki δίνει τη δυνατότητα της διαδικτυακής-ομαδικής συνεργασία και της ασύγχρονης 5 συνεργασίας. Με τα wikis μια ομάδα ανθρώπων μπορεί να επεξεργαστεί ένα κείμενο συλλογικά. Αυτό το κείμενο μπορεί να το βλέπει και να το αλλάζει όποιος θέλει να συμμετέχει και έχει κάτι να πει για το συγκεκριμένο θέμα. Όλοι γνωρίζουμε την Wikipedia, αλλά τα wikis δεν είναι μόνο για εγκυκλοπαίδειες. Τα wikis είναι κάτι πέρα 6 από αυτό! Τα wikis μπορούν να χρησιμοποιηθούν με πολλούς διαφορετικούς σκοπούς Παραδείγματα περιλαμβάνουν δικτυακούς τόπους, εταιρικά intranets, συστήματα διαχείρισης γνώσης, και 7 κράτηση σημειώσεων. 1. Συν-συγγραφή: > > > Τεχνική Τεκμηρίωση Q&A (Ερωτήσεις και Απαντήσεις) Αιτήσεις επιχορήγησης 2. Συναντήσεις: > > > Ορισμός ημερήσιας διάταξης Καταγραφή των ονομάτων των συμμετεχόντων Συγγραφή αναφορών 3. Καταιγισμός ιδεών & κοινότητες πρακτικής 5 Davies, Jonathan. "Wiki brainstorming and problems with wiki based collaboration." Report on a project submitted for the degree of Information Processing in the Department of Computer Science at the University of York. Retrieved April 20 (2004): 2009. 6 Kane, Gerald C., and Robert G. Fichman. "The Shoemaker's Children: Using Wikis for Information Systems Teaching, Research, and Publication." MIS quarterly 33.1 (2009): 1-17. 7 http://wikiindex.org/Welcome / http://www.xwiki.org/xwiki/bin/view/References/WebHome 7 > > Συγκέντρωση και δημοσιοποίηση καλών πρακτικών Συζητήσεις 4. Διαχείριση έργου > > Κατάλογος εργασιών Στάδια ολοκλήρωσης Ένας αριθμός πλατφορμών wiki είναι διαθέσιμος – MediaWiki, DokuWiki, XWiki για να αναφέρουμε μερικά – και κάθε πλατφόρμα wiki υποστηρίζει μια ελαφρώς διαφορετική γκάμα χαρακτηριστικών που υποστηρίζουν 8 τη συνεργασία. Όλες έχουν κοινά χαρακτηριστικά. 3. Αξιοποιώντας τα Wikis στην Εκπαίδευση Λόγω της απλότητάς τους, τα wikis ταιριάζουν σε πολλούς τύπους εκπαιδευτικών χρήσεων. Η πιο σημαντική παιδαγωγική προοπτική των wikis είναι ότι τα wikis μπορούν ταυτόχρονα να αξιοποιηθούν είτε ως εργαλείο για το δάσκαλο είτε ως εργαλείο μάθησης, όταν επιθυμούμαι εύκολη συνεργατική παραγωγή. Ας ξεκινήσουμε αρχικά ξεκαθαρίζοντας μερικά σημεία που αξίζει να σκεφτούμε πριν χρησιμοποιήσουμε το wiki σε ένα εκπαιδευτικό πλαίσιο. 3.1. Οι διαφορετικοί τύποι πληροφορίας Η πληροφορία ορίζεται από το περιεχόμενό της, το νόημά της. Υπάρχουν τρεις τύποι πληροφορίας, τα γεγονότα, τα έργα και οι διαδικασίες: Το γεγονός είναι ένα κομμάτι πληροφορίας που είναι ξεκάθαρο και δεν μπορεί εύκολα να αμφισβητηθεί. Για παράδειγμα, μια ανακοίνωση: "νέος εκπαιδευτικός κύκλος ξεκινά αύριο" ή ένας αριθμός, όπως ο αριθμός κινητών τηλεφώνων που πουλήθηκαν σε μια χώρα, ή μια χρονολογία "1995: η χρονιά που δημιουργήθηκε το λογισμικό wiki" Οι διαδικασίες είναι πληροφορίες που παράγονται και δημοσιοποιούνται όχι λόγο της εσωτερικής τους αξίας, αλλά λόγω της χρησιμότητάς τους. Πρόκειται για διαδικασίες, μεθόδους, εγχειρίδια χρήσης, και πληροφορίες που εξυπηρετούν άλλους σκοπούς. Η πληροφορία φυσικά μπορεί να συνδυάζει δύο ή ακόμη και τρείς τύπους περιεχομένου. "Πουλάω των υπολογιστή μου (πρόκειται για ένα γεγονός), που σίγουρα θα κάνει κάποιον χαρούμενο γιατί είναι ένας καλό υπολογιστής. Και για να τον αγοράσετε θα πρέπει να με καλέσετε ανάμεσα στις 9πμ. και 9μμ. στο σπίτι (αυτή είναι μια διαδικαστική πληροφορία). " Τα έργα περιλαμβάνουν έργα τέχνης και απόψεις, αυτοσχεδιασμούς και ευρύτερα, οτιδήποτε δεν είναι γεγονός ή διαδικασία. Τα έργα μπορεί να είναι πρωτότυπα και να αντιπροσωπεύουν το αποτέλεσμα, την ανάμειξη και την προσαρμογή παλιότερων εργασιών, με μια πινελιά καινοτομίας, διαφοροποίησης, που 8 Web-based platform, Collection of pages with hyperlinks, Editable pages, History of page preserved, Recent changes log Kane, Gerald C., and Robert G. Fichman. "The Shoemaker's Children: Using Wikis for Information Systems Teaching, Research, and Publication." MIS quarterly 33.1 (2009): 1-17. 8 αποτελεί και τη φύση της δημιουργικότητας. 9 "Τα γεγονότα είναι ιερά, αλλά τα σχόλια είναι ελέυθερα." (Beaumarchais) Ανάλογα με τον τύπο της πληροφορίας που σκοπεύουνε να εντάξουμε σε μια πλατφόρμα wiki, οι συγγραφείς και οι αναγνώστες του wiki θα αισθανθούν διαφορετικά, σχετικά με τα δικαιώματα που συνδέονται με το περιεχόμενο. Θυμόμαστε ότι τα γεγονότα δεν μπορούν να προστατευθούν (τα γεγονότα ανήκουν στον καθένα), ενώ είναι μερικώς σημαντικό να αποδίδουμε τις «διαδικασίες» στους δημιουργούς τους (δημιουργικά κείμενα). Επίσης, θα είναι ευκολότερο για πολλούς συγγραφείς να συνεργαστούν σε πληροφορίες που αποτελούν γεγονότα ή διαδικασίες, καθώς διατηρούν μικρή συναισθηματική αξία, ενώ θα είναι συχνά ιδιαίτερα επίπονο για έναν δημιουργό ενός πρωτότυπου έργου να δει το κείμενό του να μεταβάλλεται από άλλους συγγραφείς. Έτσι, τα περισσότερα wikis περιέχουν πληροφορίες γεγονότων και διαδικασιών. 3.2. Η κουλτούρα Wiki και το Copyright Το Copyright αποτελεί μια νομική προσέγγιση, που έχει θεσπιστεί από τις περισσότερες κυβερνήσει, και δίνει στο δημιουργό ενός πρωτότυπου έργου τα αποκλειστικά του δικαιώματα, συνήθως για ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα. Γενικά, πρόκειται για το "δικαίωμα αντιγραφής", αλλά ταυτόχρονα δίνει το copyright στον κάτοχο το δικαίωμα να αναφέρεται στο έργο, να καθορίζει ποιος μπορεί να προσαρμόσει το έργο σε άλλες μορφές, ποιος μπορεί να εκτελέσει το έργο, ποιος μπορεί να έχει οικονομικά κέρδη από αυτό, καθώς και άλλα σχετικά δικαιώματα. Στην περίπτωση μια συν-συγγραφής σε ένα wiki, δημιουργούνται συγκεκριμένες προκλήσεις καθώς το έργο που έχει γίνει από έναν χρήστη, θα προσαρμοστεί στη συνέχεια από άλλους. Όταν οι συμμετέχοντες σε ένα wiki είναι μέλη του προσωπικού ενός και μόνο οργανισμού, το θέμα γενικά επιλύεται αρκετά εύκολα. Ένα copyright, ή χαρακτηριστικά του, μπορεί να αποδοθούν ή να μεταφερθούν από ένα μέλος σε ένα άλλο. Στην περίπτωση μιας επιχείρησης και του προσωπικού της, το copyright του έργου συνήθως μεταφέρεται στην ίδια την εταιρία, και οι συμμετέχοντες λαμβάνουν το μισθό τους σε αντάλλαγμα της εργασίας που προσφέρουν. Παρόλα αυτά, όταν οι συμμετέχοντες ανήκουν σε διαφορετικούς οργανισμούς, όταν είναι εργαζόμενοι της κυβέρνησης, ή όταν μερικοί από αυτούς είναι εθελοντές, η αυτόματη μεταφορά του copyright δεν είναι τόσο εύκολη. > > Για παράδειγμα, όταν ένα wiki επεξεργάζεται και από δασκάλους και από μαθητές ενός σχολείου, ποιος πρέπει να είναι ο ιδιοκτήτης τους περιεχομένου; Οι δάσκαλοι; Οι μαθητές; Το σχολείο Για παράδειγμα, όταν μια εταιρία εκπαίδευσης δημιουργεί ένα δημόσιο wiki, με περιεχόμενο που έχει παραχθεί από το προσωπικό της εταιρίας και από το γενικό κοινό, ποιος είναι ο ιδιοκτήτης του περιεχομένου Αυτά τα θέματα χρειάζεται να αντιμετωπισθούν, από τον ιδιοκτήτη του wiki, πριν οι χρήστες αρχίσουν να δημιουργούν περιεχόμενο, έτσι ώστε να αποφευχθούν μελλοντικές παρεξηγήσεις. Κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει σε τρία βήματα. Βήμα 1: Αποφάσισε πώς θα χρησιμοποιηθεί το περιεχόμενο Αν το wiki σας είναι επιτυχημένο, πέρα από τον αρχικό του εκπαιδευτικό σκοπό, είναι πιθανό να αποτελέσει αντικείμενο παραγωγής καλού περιεχομένου που έχει ενδιαφέρον για πολλούς χρήστες. Ως ιδιοκτήτης του wiki, αποφασίστε από πριν πώς θα θέλατε να επαναχρησιμοποιηθεί το περιεχόμενο από άλλους. Θα θέλατε να είναι ιδιωτικό ή προσβάσιμο από όλους; Θέλετε να επιτρέψετε στον αναγνώστη να αντιγράφει το κείμενο; Θα επιτρέπατε στον καθένα να αντιγράφει και να πουλά το περιεχόμενό σας; > 9 Στα περισσότερα wikis ιδιωτικών επιχειρήσεων, το περιεχόμενο είναι ιδιωτικό, και έχει τα πνευματικά http://netizen3.org/index.php/Les_diff%C3%A9rents_types_d%27informations 9 > > δικαιώματα η εταιρία. Κανείς δεν μπορεί να έχει πρόσβαση, να το διαβάσει, να το αλλάξει, να το αναπαράγει χωρίς τη σαφή συμφωνία της εταιρίας Σε πολλούς δικτυακούς τόπους wiki, το περιεχόμενο είναι ελεύθερο γι να το διαβάσει κανείς και να το απολαύσει, αλλά ο αναγνώστης δεν έχει το δικαίωμα να το αντιγράψει και πολύ περισσότερο να το πουλήσει Σε άλλα wikis βέβαια, ο καθένας μπορεί να διαβάσει, να αλλάξει και να επαναχρησιμοποιήσει το περιεχόμενο για εμπορικούς σκοπούς Η επιλογή είναι στην πραγματικότητα δική σας. Αλλά να θυμάστε να κάνετε αυτή την επιλογή από την αρχή του wiki! Βήμα 2: ξεκαθαρίστε την άδεια δημοσιοποίησης Αν καμία συγκεκριμένη απόφαση δεν έχει παρθεί, εξ αρχής, όλο το περιεχόμενο που παράγεται θεωρείται προστατευμένο (κανένα δικαίωμα να διαβαστεί, να μεταβληθεί και να επαναχρησιμοποιηθεί χωρίς σαφή συγκατάθεση). Έτσι, το να μη θέτουμε συγκεκριμένη άδεια χρήσης για το περιεχόμενό μας έχει ως αποτέλεσμα να φτάνει στους παραλήπτες σαν να είχαμε ορίσει περιορισμένη άδεια χρήσης. Στις περισσότερες περιπτώσει δημόσιων wikis, ο ιδιοκτήτης του wiki μπορεί, κατά την έναρξη του wiki (πριν οι συγγραφείς ξεκινήσουν να συμμετέχουν με περιεχόμενο), να αποφασίσει να κρατήσει τα δικαιώματα, επιλέγοντας μιας πιο επιτρεπτική άδεια χρήσης. Οι συγγραφείς μπορούν να πάρουν μια συνειδητή απόφαση να συμμετέχουν και να δημοσιεύσουν περιεχόμενο αν συμφωνούν με αυτούς τους όρους. Για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να χρησιμοποιεί και να επαναχρησιμοποιεί το περιεχόμενο, αλλά όχι να το αλλάζει. Ή κάποιος μπορεί να το διαβάζει αλλά όχι να το επαναχρησιμοποιεί. Σημειώστε ότι αν ένα wiki είναι δημόσιο και επεξεργάσιμο από τον καθένα, η επιλογή της άδεια χρήσης που δεν επιτρέπει τις αλλαγές στο περιεχόμενο είναι ξεκάθαρα μη παραγωγική. Σημειώστε επίσης ότι όταν ένα wiki είναι ανοικτό στην επεξεργασία από κοινό εθελοντών, το κοινό είναι λιγότερο πιθανό να συμμετέχει αν ο μόνος ιδιοκτήτης του περιεχόμενου είναι αποκλειστικά μια ιδιωτική επιχείρηση. Έτσι, ως ιδιοκτήτης ενός wiki, αξίζει να σκεφτείτε προσεκτικά από πριν ποια άδεια χρήσης θα επιλέξετε για τους συμμετέχοντες σε αυτό. Ρωτείστε τον εαυτό σας – μπορεί η άδεια χρήσης να διατυπωθεί με τέτοιο τρόπο ώστε οι όροι χρήσης να προστατεύουν την ακεραιότητα του συγγραφέα ενώ ταυτόχρονα να ενθαρρύνουν την επαναχρησιμοποίηση και τη διάχυση; Ενθαρρύνουν τη δημιουργία κοινότητας; Τυπικά οι άδειες χρήσεις των wikis αποτελούν Creative Commons άδειες καθώς είναι σαφής και επιτρέπουν την επιλογή των δικαιωμάτων που επιτρέπονται και αυτών που δεν επιτρέπονται. Τα περισσότερα δημόσια και ανοιχτά σε επεξεργασία wikis είναι είτε CC-BY-SA (content can be modified and redistributed freely – το περιεχόμενο μπορεί να αλλαχθεί και να αναδιανεμηθεί ελεύθερα) ή CC-BY-NC (content can be modified, reused but not for commercial purposes – το περιεχόμενο μπορεί να αλλαχθεί, να επαναχρησιμοποιηθεί αλλά όχι για εμπορικούς σκοπούς). Βήμα 3: Δημιούργησε όρους χρήσης Από τη στιγμή που μια άδεια χρήσης για τη δημοσιοποίηση έχει επιλεγεί, οι όροι χρήσης χρειάζεται να δημιουργηθούν έτσι ώστε όλοι οι συγγραφείς να γνωρίζουν πλήρως τι κάνουν, τι δικαιώματα έχουν και τι δεν έχουν. Φροντίστε να εξασφαλίσετεε ότι η κατάσταση είναι ξεκάθαρη σε όλους. Οι όροι χρήσης είναι επίσης απαραίτητοι για τους αναγνώστες, έτσι ώστε όλοι τους να γνωρίζουν τι επιτρέπεται να κάνουν ή δεν επιτρέπεται να κάνουν με το περιεχόμενο. 10 3.3. Μαθαίνω για να αλλάξω – Αλλάζω για να μάθω Τα wikis εμπεριέχουν την ιδέα ενός δυνητικά συλλογικού, δημοκρατικού, ανοιχτού και δυναμικού σχεδιασμού. Έτσι, η μάθηση μέσω wikis λειτουργεί διαφορετικά και σε αντίθεση με την τυπική εκπαίδευση. Αφήνοντας τους μαθητές να αλληλεπιδράσουν με ένα wiki, υπάρχει η προοπτική να κάνει την εκπαίδευση και τη μάθηση περισσότερο ελκυστική και βιώσιμη! Ο παρακάτω πίνακας δείχνει διαφορετικά χαρακτηριστικά της τυπικής εκπαίδευσης, της βιώσιμης εκπαίδευσης και της βιώσιμης εκπαίδευσης μέσω wikis. Τυπική Εκπαίδευση Βιώσιμη Εκπαίδευση... Βιώσιμη εκπαίδευση με wikis Ο καθηγητής έχει τον έλεγχο του μαθήματος Η δημιουργία του εαυτού στο πρόγραμμα σπουδών Συν-δημιουργία του μαθήματος Καθορισμένη γνώση Αναγνώριση της αβεβαιότητας Αναγνώριση της πολυπλοκότητας των διαφορετικών οπτικών και των μονοπατιών γνώσης Η διάνοια Η αξία της διαίσθησης και των συναισθημάτων Η αξία της ενσυναίσθησης και της αποδοχής Εκπαίδευση Μάθηση Παγκόσμια γνώση Τα περιεχόμενα Η διεργασία Οι διεργασία και οι συμμετέχοντες Ορισμένα μαθησιακά στυλ Πολλαπλά μαθησιακά στυλ Εξελίσσοντας τα μαθησιακά στυλ Παθητική καθοδήγηση Συμμετοχική και κριτική αναζήτηση Είμαστε τολμηροί και έτοιμοι να δεχθούμε διορθώσεις Μη κριτική μάθηση Στοχαστική μάθηση Ευέλικτη μάθηση Επιλογή και αποκλεισμός Κοινωνική ενσωμάτωση Φήμη αντί εξουσίας/δύναμης Ειδικότητες Γενικοί γνώστες ανάμεσα στους δασκάλους και τους μαθητές Κανείς δεν ξέρει τα πάντα, αλλά όλοι γνωρίζουν κάτι Ατομικότητα Κοινότητα Κοινότητα Wiki Απομόνωση του οργανισμού Κοινωνική και κοινοτική συμμετοχή Υποχρεωτική συλλογικότητα Αρχές Διεπιστημονικότητα Συνδεδεμένοι κλάδοι Εργαλειακές αξίες Μια νέα αίσθηση ενσωμάτωσης της κοινωνικής και οικολογικής ηθικής και ευθύνης Καλωσορίζοντας και τηρώντας τις αξίες όλων των συμμετεχόντων Αξίες ανταγωνιστικότητας Αξίες συνεργασίας Αξίες μοιράσματος Πίνακας 1: Από την τυπική εκπαίδευση στην βιώσιμη εκπαίδευση με wikis 3.4. Ικανότητες Κλειδιά WikiSkills Καθώς η μάθηση με wikis διαφέρει πολύ από την τυπική μάθηση, πολλές διαφορετικές ικανότητες αναπτύσσονται με την αξιοποίηση των wikis στην εκπαίδευση. Με τα wikis, τα σχολεία, τα πανεπιστήμια ή οι οργανισμοί όχι μόνο μπορούν να αναπτύξουν μεγάλες δεξαμενές γνώσης που μπορούν να ανακληθούν, να εμπλουτισθούν και να επεξεργαστούν από τον καθένα, αλλά ταυτόχρονα προωθούν δεξιότητες όπως ο ψηφιακός γραμματισμός, καθώς και κοινωνικές δεξιότητες, δεξιότητες γραφής και κριτικής σκέψης. Συμπερασματικά, η σχετική αξιοποίηση των wikis σε εκπαιδευτικά πλαίσια επιτρέπει την ανάπτυξη ενός συνόλου Ικανοτήτων Κλειδιών Wiki, οι οποίες παρουσιάζονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα. 11 Ικανότητες Κλειδιά Wiki (KWC) Δημιουργικότητα και Καινοτομία Περιγραφή - Επεξεργασία, βελτίωση, ανάλυση και αξιολόγηση των ιδεών - Ανάπτυξη και επικοινωνία νέων ιδεών σε άλλους αποτελεσματικά - Είναι ανοικτός και ανταποκρίνεται σε νέες και διαφορετικές προσεγγίσεις, - Βλέπει την αποτυχία ως μια ευκαιρία μάθησης. Κριτική σκέψη, επίλυση προβλημάτων και λήψη αποφάσεων Μαθαίνω πώς να μαθαίνω Επικοινωνία - Εξετάζει, αναλύει και αξιολογεί ιδέες, επιχειρήματα και απόψεις και τις συγκρίνει με εναλλακτικές - Παρουσιάζει επιχειρήματα. - Αυτό-διαχείριση και κριτικός συλλογισμός στη διεργασία μάθησης, τα αντικείμενα και τους σκοπούς. - Εκφράζει με σαφήνεια και έχοντας συναίσθηση του κοινού και του σκοπού, - Γράφει, διαβάζει και κατανοεί τη μητρική γλώσσα, - Γράφει, διαβάζει και κατανοεί σε δεύτερη γλώσσα, - Παρακολουθεί τη διεργασία συγγραφής (από το στάδιο του σχεδιασμού μέχρι την τελική διόρθωση) - Διαμορφώνει επιχειρήματα με ένα πειστικό τρόπο. Συνεργασία - Αλληλεπιδρά αποτελεσματικά με άλλους, - Μελετά τη συμβολή των άλλων συγγραφέων με υπομονή και ειλικρίνεια, - Εργάζεται αποτελεσματικά σε διαφορετικές ομάδες, σεβόμενος τις πολιτισμικές και κοινωνικές διαφορές, - Καθοδηγεί και ηγείται (ρόλος δασκάλου), - Εντοπίζει που και πώς θα συμβάλλει, και πώς να αξιοποιεί δυνατότητες για ένα κοινό στόχο. Γραμματισμός της πληροφορίας - Εντοπίζει και αξιολογεί πληροφορίες κριτικά και αποτελεσματικά, - Διαχειρίζεται πληροφορίες από μια ποικιλία πηγών, - Εφαρμόζει θεμελιώδη κατανόηση ηθικών και νομικών ζητημάτων, - Γνωρίζει πώς να αξιοποιεί πληροφορίες δημιουργώντας ή χρησιμοποιώντας τη δομή που έχει δημιουργηθεί σε ένα περιβάλλον wiki. Γραμματισμός ΤΠΕ Citizenship, τοπική και παγκόσμια Ζωή και καριέρα - Αξιοποιεί και αξιολογεί εργαλεία ΤΠΕ κριτικά και με πληρότητα. - Επιδεικνύει αλληλεγγύη προσφέροντας στην τοπική και ευρύτερη κοινότητα, - Συμβάλλει στη δημιουργία κοινών αγαθών. - Προσαρμόζεται στην αλλαγή, λειτουργεί με διαφορετικούς ρόλους και ευθύνες, - Είναι ευέλικτος, αξιοποιεί αποτελεσματικά την ανατροφοδότηση και διαπραγματεύεται διαφορετικές απόψεις και πιστεύω ώστε να εντοπίσει αξιοποιήσιμες λύσεις. Προσωπική και κοινωνική ευθύνη - Δείχνει ενδιαφέρον και σεβασμό στους άλλους, Έχει τη διάθεση να ξεπεράσει στερεότυπα και προκαταλήψεις, Είναι ανοιχτός στο συμβιβασμό, Είναι ευαισθητοποιημένος στις πολιτισμικές διαφορές, Αντιστέκεται στα στερεότυπα και έχει θετική στάση απέναντι στην διαπολιτισμική επικοινωνία. Πίνακας 2: Οι Ικανότητες Κλειδιά Wiki 12 Παράδειγμα από την εκπαίδευση WikiSkills στο γραμματισμό ΤΠΕ και στον πληροφοριακό γραμματισμό: > Ένας συμμετέχοντας του Εργαστηρίου WikiSkills ανέφερε ότι, όσο ήταν μια απλή «αναγνώστρια» της Wikipedia, φοβόταν αρκετά μήπως κάνει λάθη και μήπως δεν κατανοεί την προσέγγιση του wiki. Παρόλα αυτά, οι φόβοι της εξαλείφτηκαν όταν προσπάθησε να επεξεργαστεί άρθρο της wikipedia, καθώς αντιλήφθηκε πόσο απλό ήταν. > Συνεργασία: Με το εργαλείο "ether pad", μερικοί συμμετέχοντες της εκπαίδευσης WikiSkills κρατούσαν αυθόρμητα σημειώσεις. Από τη στιγμή που ένας εκπαιδευόμενος ήταν απασχολημένος προσθέτοντας περιεχόμενο στο pad, οι άλλοι συμμετέχοντες αναλάμβαναν να βελτιώσουν τις σημειώσεις του. Αυτή η συνεργασία αναπτύχθηκε γρήγορα και αυτόματα. > Δημιουργικότητα και καινοτομία. Μια ομάδα του εργαστηρίου WikiSkills συζητούσε τρόπους για να αξιοποιήσει wiki στη διαχείριση έργου. Χρησιμοποίησαν wiki για να στήσουν τη δομή και απλά είδαν τις ιδέες των άλλων συμμετεχόντων, νέες ιδέες προέκυψαν που μπορεί να μην είχαν προκύψει αν ο καθένας δούλευε μόνος του και όχι συλλογικά. Το άλλο πλεονέκτημα του wiki ήταν ότι οι συμμετέχοντες μπορούσαν να δουλεύουν μαζί ακόμη και μετά το εργαστήριο, καθώς ήταν από διαφορετικές πόλεις και το wiki τους επέτρεπε να συνεργάζονται εύκολα. 4. Η εκπαίδευση WikiSkills Η εκπαίδευση WikiSkills αναπτύχθηκε από τους Ευρωπαϊκούς εταίρους έχοντας εμπειρία στην εκπαίδευση είτε στις τεχνολογίες της πληροφορίας και τα wikis. Με αυτό το ιδανικό μείγμα τεχνογνωσίας δημιουργήθηκε ένα καινοτόμο πρόγραμμα εκπαίδευσης που δεν επικεντρώνει μόνο στην τεχνική γνώση σχετικά με τα wikis, αλλά πολύ περισσότερο στην παιδαγωγική χρήση και τις ικανότητες που αναπτύσσονται κατά τη χρήση των wikis. 4.1. Εκπαιδευτική προσέγγιση WikiSkills Το έργο WikiSkills έχει ως στόχο να εκπαιδεύσει δασκάλους και εκπαιδευτές από διαφορετικούς τομείς εκπαίδευσης (βασική εκπαίδευση, ανώτερη εκπαίδευση, επαγγελματική και εκπαίδευση ενηλίκων) έτσι ώστε να μπορέσουν να μάθουν πώς να αξιοποιούν τα wikis στο εκπαιδευτικό τους πλαίσιο. Μαθαίνουν σχετικά με τις διαφορετικές εκπαιδευτικές χρήσεις των wikis, και δημιουργούν μαθησιακά σενάρια βασισμένα σε wiki, που μπορούν να εφαρμόσουν στους μαθητές τους. Η εκπαίδευση WikiSkills επικεντρώνει τόσο σε τεχνικά (πχ. Πώς δημιουργείται ένα περιβάλλον wiki) όσο και παιδαγωγικά χαρακτηριστικά (πχ. πώς δημιουργούνται εφικτά σενάρια που βασίζονται σε wiki). Τεχνική Εκπαίδευση Οι εκπαιδευτικές συναντήσεις περιλαμβάνουν μια σύντομη εισαγωγική ενότητα για να διασφαλισθεί ένα ελάχιστο επίπεδο ψηφιακού γραμματισμού για όλους τους συμμετέχοντες. Αυτή η εκπαιδευτική ενότητα περιλαμβάνει περιεχόμενο σχετικά με τη βασική χρήση των λειτουργικών συστημάτων, την πλοήγηση στο δίκτυο, τις βασικές δεξιότητες χρήσης ηλεκτρονικής αλληλογραφίας και τις βασικές γνώσεις για επεξεργαστές κειμένου, καθώς και στήσιμο και χρήση επεκτάσεων όπως «εξαγωγή σε μορφή wiki» και «δημοσίευση wiki». Επιπρόσθετα, η ενότητα περιλαμβάνει θεωρητικές και πρακτικές προσεγγίσεις σχετικά με: > Πώς δημιουργούμε μια πλατφόρμα wiki: φιλοξενία λύσης λογισμικού σε εσωτερικούς servers ή χρήση υπηρεσιών wiki-farm βασισμένων στο διαδίκτυο, σύγκριση διαφορετικών εφαρμογών wiki για να κερδίζουν εμπειρία, ώστε να μπορούν να επιλέξουν την πιο κατάλληλη για τις δικές τους συγκεκριμένες συνθήκες 13 > Πώς αξιοποιούμε το λογισμικό wiki: δημιουργία και σύνδεση σελίδων, επεξεργασία κειμένου, εισαγωγή πολυμεσικού υλικού, διαχείριση χρηστών και ομάδων, εφαρμογή κριτηρίων ευχρηστίας, οργάνωση και εντοπισμός υλικού, ορισμός προτιμήσεων και επιλογών χρήστη Παιδαγωγική κατάρτιση Εκτός από τις τεχνικές δεξιότητες, οι εκπαιδευτές μαθαίνουν πώς να δημιουργούν εφικτά σενάρια βασισμένα σε wiki, και τις διδακτικές μεθοδολογίες που μπορούν να υποστηρίξουν. Πιο συγκεκριμένα, μαθαίνουν σχετικά με μεθοδολογίες αξιολόγησης μέσω περιβαλλόντων wiki, διαχείριση τάξης (οργάνωση ρόλων ανάμεσα στους μαθητές και ορισμός του διδακτικού ρόλου) δημιουργία σεναρίων συνεργασίας, ασφάλειας και follow-up, πνευματικής ιδιοκτησίας και νομικών θεμάτων. Ορίσαμε ένα γενικό πρόγραμμα εκπαίδευση που στοχεύει στη δόμηση μια κοινής βάσης μάθησης για όλους τους συνεργάτες, τις ομάδες στόχους και τα περιβάλλοντα. Σε μια πρώτη ενότητα θα αναλύσουμε το γενικό πρόγραμμα. Ακόμη και αν θέλαμε να ορίσουμε μερικά βήματα και ενότητες για την εφαρμογή, το πρόγραμμα, αντίστοιχα οι εκπαιδεύσεις, θα προσανατολισθούν στην ενεργή πράξη περισσότερο παρά σε θεωρίες: μάθηση μέσω πράξης. Η δεύτερη ενότητα στοχεύει στην περιγραφή του πώς κάθε εκπαιδευτής μπορεί να προσαρμόσει το γενικό πρόγραμμα στη δική του ομάδα στόχο και το δικό του εκπαιδευτικό πλαίσιο. 4.2. Γενικό πρόγραμμα εκπαίδευσης Η δομή του εκπαιδευτικού προγράμματος έχει ως εξής : 4.2.1. Προαπαιτούμενα Μαθησιακοί στόχοι: > Βασικός στόχος αποτελεί να διασφαλισθεί ότι η κινητοποίηση των δασκάλων/εκπαιδευτών είναι ισχυρή ώστε να αναπαράγουν/προσαρμόζουν/διευρύνουν τα σενάρια στο κοινό τους Ικανότητες Κλειδιά Wiki: > Οι 10 ικανότητες κλειδιά wiki που ορίσθηκαν στο παιδαγωγικό πλαίσιο (D2.3), ομαδοποιούν τις συγκεκριμένες ικανότητες που θα αποκτηθούν μέσω των εργαλείων wiki. Θα πρέπει να είναι παρόντες για την ανάπτυξη του σεναρίου Περιγραφή των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων: > Πρακτικές ασκήσεις. "Μάθηση μέσω πράξης" Μαθησιακές πηγές που περιλαμβάνονται: > Διαφάνειες: παρουσίαση των ικανοτήτων wiki Εφαρμογές ΤΠΕ που περιλαμβάνονται: > Ηλεκτρονικός υπολογιστής με περιηγητή διαδικτύου και σύνδεση στο διαδίκτυο Τρόπος: > Εξαρτάται από κάθε συνεργάτη (f2f/online/ανάμεικτα) Χρόνος: > Εξαρτάται από κάθε συνεργάτη Περιεχόμενα: Κέρδος χρόνου βάσει των καθημερινών δράσεων που θα μπορούσαν να κάνουν διαφορετικά > > Μάθηση μέσω πράξης (γνωστική μετάβαση) αντί για μάθηση μέσω θεωριών Σχετικά λίγα προαπαιτούμενα, έτσι ώστε να μη φτάσουν στην εκπαίδευση πρόσωπο-με-πρόσωπο χωρίς θεωρίες και πρακτικές, αλλά να μπορούν να δουν ότι προκύπτει μια νεα κουλτούρα και ένα κοινωνικοοικονομικό βιώσιμο περιβάλλον. Αυτό το προαπαιτούμενο θα πρέπει να διαρκεί το πολύ 45 λεπτά (ιδανικά 20-30 λεπτά), έτσι ώστε οι συμμετέχοντες να έχουν ήδη εμπλακεί όταν ξεκινά η εκπαίδευση, αλλά να μην υπερφορτωθούν με πρώιμη δουλειά. 14 > > > > Απάντηση σε ερωτηματολόγιο ώστε να μάθουμε περισσότερα για την πρακτική τους εμπειρία σχετικά με το web2, όπως για παράδειγμα το etudes.ynternet.org (λογαριασμοί σε linkedin, facebook, twitter, wikipedia, googledoc, social bookmarking όπως το diigo ή το del.icio.us, PAD όπως το openetherpad) Δημιουργία 2 λογαριασμών (wikipedia + ομάδα diigo eCulture http://groups.diigo.com/group/e_culture/) + δημοσιοποίησή του σε PAD (μπορούν να χρησιμοποιήσουν ψευδώνυμο κατά τη δημιουργία του λογαριασμού) Επιλογή video από τη λίστα: http://wikiskills.cesga.es/xwiki/bin/view/Wiki-Skills/Wiki+related+videos. Παρατήρηση: Αν αρνηθούν να μοιραστούν περιεχόμενο δημόσια (όχι προσωπικές πληροφορίες αλλά πληροφορίες για το κοινό καλό, όπως ένα εγχειρίδιο) θα πρέπει να έχουν άμεση επαφή με τον εκπαιδευτή (αρχική κουβέντα) για να εξετασθεί αν μπορούν να ξεπεράσουν τους φόβους και να ξεκινήσουν να επεξεργάζονται σε δημόσιους χώρους, για παράδειγμα χρησιμοποιώντας ένα ψευδώνυμο. Θα δοθεί πρόσβαση πριν την εκκίνηση σε έκδοση που θα μπορούν να διαβάσουν (βιβλία) και να δουν online (video) 4.2.2. Βασικές γνώσεις Wiki Μαθησιακοί στόχοι: > Να γνωρίσουν τι είναι ένα wiki, και να εξοικειωθούν με τις διαφορετικές λειτουργίες του wiki > Να εισαχθούν σε διαφορετικά παραδείγματα περιβαλλόντων wiki > Να μπορούν να επεξεργαστούν μια σελίδα wiki > Να εισαχθούν στην κουλτούρα wiki Ικανότητες κλειδιά Wiki: > Εισαγωγή στις 10 ικανότητες κλειδιά wiki εξηγώντας πώς μπορούν να αναπτυχθούν αξιοποιώντας εργαλεία wiki Περιγραφή εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων: > Καταιγισμός ιδεών: αξιολόγηση του τι γνωρίζουν οι συμμετέχοντες σχετικά με τα wikis > Διάλεξη: παρουσίαση των λειτουργιών των wikis και παραδείγματα > Συνεδρία Hands-on: δημιουργία λογαριασμού στην Wikipedia και/ή στο μάθημα wiki και επεξεργασία μερικών σελίδων > Συνεδρία καθοδηγούμενου απολογισμού: η κουλτούρα wiki Μαθησιακές πηγές που περιλαμβάνονται: > Διαφάνειες: παρουσίαση των λειτουργιών wiki και παραδείγματα > Παραδείγματα περιβαλλόντων wiki Εφαρμογές ΤΠΕ που περιλαμβάνονται: > Ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής ανά συμμετέχοντα > Projector > Σύνδεση στο διαδίκτυο Τρόπος: > Εξαρτάται από τον κάθε συνεργάτη (f2f/online/συνδυασμένα) Χρόνος που απαιτείται: > Εξαρτάται από κάθε συνεργάτη Περιεχόμενα: Παρουσίαση Florence Devouard. Τα Wikis είναι για: > Συν-συγγραφή (τεχνικά, Q&A, αιτήσεις...) > Συναντήσεις (Ορισμός ημερήσιας διάταξης, Καταγραφή ονομάτων συμμετεχόντων, Συγγραφή αναφορών) 15 > > Καταιγισμός ιδεών και κοινότητες πρακτικής (Συγκέντρωση και δημοσιοποίηση καλών πρακτικών, Συζητήσεις) Διαχείριση έργου (Λίστες ενεργειών, Στάδιο ολοκλήρωσης) 4.2.3. Διδάσκοντας με wikis Μαθησιακοί Στόχοι: > Να μπορεί να εισάγει τους μαθητές στις λειτουργίες του wiki > Να μπορεί να εισάγει τους μαθητές στην κουλτούρα wiki > Να μπορεί να εισάγει τους μαθητές σε νομικά θέματα > Να εξοικειωθεί με τον ρόλο του δασκάλου σε ένα μαθησιακό σενάριο βασισμένο σε wiki > Να εξοικειωθεί με μεθοδολογίες αξιολόγησης βασισμένες σε wiki > Να γνωρίζει σε ποιες περιπτώσεις δημοσιοποιεί έργα wiki μέσω κοινωνικών δικτύων > Να συνειδητοποιήσει ευκαιρίες συνεργασίας ανάμεσα σε μαθητές διαφορετικών οργανισμών Ικανότητες κλειδιά Wiki: > Πώς οι ικανότητες κλειδιά wiki επιδρούν στη διδασκαλία μέσω των wikis Περιγραφή των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων: > Διάλεξη: διδασκαλία με wikis > Καλές πρακτικές: σε βάθος παρουσίαση παραδειγμάτων χρήσης wikis μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας > Καλές πρακτικές: παράδειγμα σεναρίων μεταξύ σχολείων > Καλές πρακτικές: παραδείγματα προώθησης και διάδοσης wikis > Συνεδρία συζήτησης Μαθησιακές πηγές που περιλαμβάνονται: > Διαφάνειες: διδασκαλία με wikis > Παραδείγματα μαθησιακών σεναρίων βασισμένων σε wiki > Παράδειγμα σεναρίων μεταξύ σχολείων Εφαρμογές ΤΠΕ που περιλαμβάνονται: > Projector > Ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής για κάθε συμμετέχοντα > Σύνδεση στο διαδίκτυο Τρόπος: > Εξαρτάται από κάθε συνεργάτη (f2f/online/μεικτό) Απαραίτητος χρόνος: > Εξαρτάται από κάθε συνεργάτη Περιεχόμενα: > Αξιοποίηση της λίστας ων καλών πρακτικών που αναπτύχθηκαν στην μελέτη της παρούσας κατάστασης καθώς και για την ανάλυση αναγκών του χρήστη. Υπάρχει επίσης μια σύνθεση στο παραδοτέο 3.1. 16 4.2.4. Προχωρώντας παραπέρα Μαθησιακοί στόχοι: > Να εισαχθούν στα επόμενα βήματα του έργου, πχ. συν-σχεδιασμός ενός σεναρίου βασισμένου σε wiki και συνεργασία μέσω του WikiSkills open-space Ικανότητες κλειδιά Wiki: > Αντίληψη του αν οι ικανότητες κλειδιά αξιοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια του έργου και πέρα από αυτό Περιγραφή των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων: > Παρουσίαση των έργων wiki των δασκάλων > Διάλεξη: τα επόμενα βήματα του έργου > Συζήτηση Μαθησιακές πηγές που περιλαμβάνονται: > Διαφάνειες: τα επόμενα βήματα του έργου Εφαρμογές ΤΠΕ που περιλαμβάνονται: > Projector > Υπολογιστής > Σύνδεση στο διαδίκτυο Τρόπος: > Εξαρτάται από κάθε συνεργάτη (f2f/online/μεικτά) Απαραίτητος χρόνος: > Εξαρτάται από κάθε συνεργάτη Περιεχόμενα: > Διαφορετικές > δυνατότητες και παραδείγματα σχετικά με το πώς θα συνεχιστεί η ανάπτυξη έργων wiki των κοινοτήτων. Προτάσεις για τη βελτίωση της βιωσιμότητας εργαλείων βασισμένων σε wiki για εκπαιδευτικούς σκοπούς Το επόμενο σχήμα προσπαθεί να παρουσιάσει γραφικά το προτεινόμενο σχέδιο που προτείνεται από το γενικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα 17 Διάγραμμα 1 : Γενικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα 4.3. Καλές πρακτικές WikiSkills Το 2013, το έργο WikiSkills προσέφερε εκπαίδευση σε εκπαιδευτικό προσωπικό και οργανισμούς στην Ελβετία, την Αυστρία, την Ισπανία, την Ελλάδα και το Βέλγιο. Κατά τη διάρκεια αυτών των εργαστηρίων διαφορετικά μαθησιακά σενάρια, στα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν wikis αποτελεσματικά, αναπτύχθηκαν. Παρακάτω μπορείτε να βρείτε μια συλλογή αυτών των Wiki-Skills σεναρίων: 4.3.1. Συλλογική παρακολούθηση Αυτό το σενάριο είναι σχεδιασμένο για την εκπαίδευση εκπαιδευτών ενηλίκων στην ανάπτυξη μαθημάτων, στα οποία καθοδηγούν τους συμμετέχοντες να δημιουργήσουν ένα συλλογικό σύστημα παρακολούθησης. Το σενάριο παρουσιάζει τα Wikis ως ένα εργαλείο που μπορεί να φιλοξενήσει λεπτομερείς αναφορές έτσι ώστε να βοηθήσει το κοινό να δημιουργήσει το σύστημα παρακολούθησης. Απαραίτητα υλικά: > > > προβολέας προσωπικός υπολογιστής σύνδεση στο διαδίκτυο Η εκπαιδευτική συνεδρία θα έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός μέσου για τη συλλογή των πληροφοριών πάνω σε ένα θέμα, με συλλογικό τρόπο. Για παράδειγμα: 18 > > > δημιουργία ενός συστήματος παρακολούθησης μιας ανταγωνιστικής εταιρίας δημιουργία ενός συστήματος παρακολούθησης μιας τεχνολογικής τάσης δημιουργία ενός συστήματος παρακολούθησης ενός προϊόντος Ο εκπαιδευτής θα πρέπει να επιλέξει ένα λογικό και ρεαλιστικό σενάριο βασισμένο στο κοινό του. Πλαίσιο Ο εκπαιδευτής ορίζει το πλαίσιο : 1. Ο εκπαιδευτής θα εξηγήσει το στόχο της συνεδρίας: ανακάλυψη νέων εργαλείων ώστε συλλογικά να συλλέξουμε, να αναλύσουμε και να δημοσιεύσουμε πληροφορίες για ένα συγκεκριμένο θέμα 2. Ο εκπαιδευτής θα συζητήσει τι είναι η «ποιοτητα της πληροφορίας» για ένα θέμα (ακριβής, ολοκληρωμένη, αμερόληπτη, κατανοητή, προσβάσιμη, σύγχρονη). Αναζητά επιχειρήματα για να γίνει η εργασία συλλογικά. Διάφορες παιδαγωγικές μέθοδοι μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να υποστηρίξουν αυτή τη συζήτηση. 3. Οι εκπαιδευόμενοι θα μοιραστούν ποια μεθοδολογία θα χρησιμοποιήσουν, καθώς και τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα. Ανάλυση, περίληψη, οργάνωση σε ένα wiki Ανακάλυψη του wiki και δοκιμή από τον εκπαιδευτή Τι είναι; Ποιες χρήσεις; Ανακάλυψη έργων που είναι βασισμένα σε wiki (πχ. Wikipedia). Βασικά χαρακτηριστικά (επεξεργάσιμο, ιστορικό, πρόσφατες αλλαγές, πλοήγηση, κατηγορίες) Γρήγορη επισκόπηση άλλων χαρακτηριστικών όπως οι βιβλιογραφικές σημειώσεις. Εκπαίδευση σε wiki Πρόταση ενός περιστατικού wiki. Πρόταση για τη δημιουργία ενός κοινού άρθρου, που θα αποτελέσει μια περίληψη του θέματος που έχει επιλεγεί (για παράδειγμα, αν ο στόχος της εκπαίδευσης είναι να δημιουργήσει ένα σύστημα παρακολούθησης για μια εταιρία, ζητείστε από τους εκπαιδευόμενους να γράψουν ένα σύντομο άρθρο σχετικά με τη συγκεκριμένη εταιρία) Ζητάμε από κάθε εκπαιδευόμενο να: > > > > > > > δημιουργήσει μια σελίδα wiki να κάνει μερικές αλλαγές να δει το ιστορικό να δει τι κάνουν οι άλλοι, να κάνει ένα σχόλιο και να αλλάξει το κείμενο να επικεντρώσει στη συγγραφή μιας σελίδας μαζί με άλλο ένα άτομο να δημιουργεί κατηγορίες να προσθέσει βιβλιογραφίες, σημειώσεις και αναφορές Ζητάμε από τους εκπαιδευόμενους να προσθέσουν στη σελίδα wiki, συνδέσμους στην ομάδα Diigo όπως « για περισσότερες λεπτομέρειες » ή « εξωτερικές πηγές ». Πνευματική ιδιοκτησία και συλλογική παραγωγή Ανοιχτή συζήτηση σε σχέση με τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας σε ένα συλλογικό κείμενο 19 (συγκεκριμένα αναφέρουμε τα πλεονεκτήματα της παρακολούθησης του ποιος πρόσθεσε τι και πότε σε σχέση με τη νομιμότητα, τη διαφάνεια και την απόδοση). Μπορεί να αναπτυχθούν παιδαγωγικά εργαλεία για να κινητοποιήσουν τη συζήτηση. Για να δείτε μαθησιακά σενάρια βασισμένα σε wiki με λεπτομέρειες, υπάρχουν διαθέσιμα εδώ: http://wikiskills.cesga.es/xwiki/bin/view/Wiki-Skills/Collective+Watching 4.3.2. Οδηγός Wiki για τη φωτογραφία Κατά την εκπαίδευση WikiSkills οι εκπαιδευόμενοι μαθαίνουν πώς να δημιουργούν έναν οδηγό wiki για τη φωτογραφία, συλλογικά. Ο σκοπός είναι να μάθουν περισσότερα σχετικά με το πώς χτίζονται τα wikis αυξάνοντας τις γνώσεις στη φωτογραφία. Συγκεκριμένοι εκπαιδευτικοί στόχοι πχ. να κάνουμε τους εκπαιδευόμενους να αποκτήσουν: > > > > ικανότητες γραφής βασικές γνώσεις στα Ρωμαϊκά τοπωνύμια και την Κέλτικη κουλτούρα πηγή κριτικής δεξιότητες συνεργασίας 1. "Ικανότητα να συνεργάζονται μέσω του διαδικτύου και δικτύων, σύγχρονα και ασύγχρονα." 2. "Συνεργασίες, σύγχρονα και ασύγχρονα, μέσω ψηφιακής πλατφόρμας όπως εφαρμογές διαδικτύου wikis και νοητικοί χάρτες." 3. Δεξιότητες γραφής 4. Δεξιότητες φωτογραφίας Αφηγηματική/διαδοχική περιγραφή των μαθησιακών δραστηριοτήτων Οδηγίες για τους εκπαιδευόμενους: Μαζί θα φτιάξετε μια βασική σχολή φωτογραφίας. Θα πρέπει να είναι ξεκάθαρο ότι ακόμη και ένας αρχάριος θα μπορεί να κατανοήσει το περιεχόμενο. Χρησιμοποιείστε κείμενα και επεξηγηματικές εικόνες (δικές σας ή από τα Wikimedia Commons). Δεν μπορείτε να αντιγράψετε απευθείας κείμενο χωρίς να γράψετε τις δικές σας λέξεις, αλλά ασφαλώς μπορείτε να ανασύρετε γεγονότα και έμπνευση από άλλους δικτυακούς τόπους/βιβλία. Εισάγετε τις πηγές σας! 1. Δημιουργείστε χρήστη σε αυτό το wiki 2. Χωριστείτε σε ομάδες, όπως: ρυθμίσεις της κάμερας, σύνθεση, φωτισμός, εξοπλισμός 3. Δημιουργείστε τις κατάλληλες σελίδες στην περιοχής σας. Δημοσιεύστε τους συνδέσμους στο wiki στο κατάλληλο σημείο. Ελέγξτε και επεξεργαστείτε τις σελίδες των άλλων μελών (ακόμη και εκτός της ομάδας σας) 4. Για κάθε αλλαγή που κάνετε χρειάζεται να σχολιάσετε αυτό που κάνατε στο πεδίο περίληψη πάνω από το κουμπί Αποθήκευση. Θα σας γλιτώσει από πολύ δουλειά όταν θα κάνετε αυτοαξιολόγηση αργότερα, επειδή θα δείξετε και θα περιγράψετε τις αλλαγές που κάνατε. Για παράδειγμα, προσθέτοντας μια εικόνα ενός macro φακού, μπορείτε να γράψετε "Προσθήκη εικόνας macro φακού" Επίσης χρειάζεται να συζητάτε στις σελίδες συζήτησης. Μπορείτε να κάνετε ερωτήσεις ή προτάσεις για επεξηγήσεις/βελτιώσεις που δεν νιώθετε αρκετά σίγουροι να κάνετε οι ίδιοι. Θυμηθείτε να υπογράφετε τις δημοσιεύσεις σας με το κουμπί «Υπογραφή και ημερομηνία δημιουργίας"! 20 Μαθησιακές πηγές που περιλαμβάνονται: > βιβλία > διαδικτυακές πηγές όπως σύνδεσμοι wiki για να αποκτηθεί γνώση, πχ > o Wikipedia o Wikimedia Commons o Ekopedia μηχανές αναζήτησης Διάφορες μαθησιακές πηγές που είναι διαθέσιμες, πιθανόν Wikimedia Commons. Δομή και εξοπλισμός Εκπαιδευτής και εκπαιδευόμενοι θα χρειαστούν γι΄αυτό το εργαστήριο: > > > Σύνδεση στο διαδίκτυο μικρόφωνο κάμερα Προαιρετικά: Κάμερα για τους εκπαιδευόμενους ώστε να τραβούν τις δικές τους φωτογραφίες, Εναλλακτικά, αφήνουμε τους εκπαιδευόμενους να χρησιμοποιούν φωτογραφίες ελεύθερες δικαιωμάτων από τα Wikimedia Commons. Προαπαιτούμενες ικανότητες πχ. να είναι εξοικειωμένοι: > > με τη γραφή στα Αγγλικά τη γραμμική άλγεβρα Βασικές γνώσεις φωτογραφίας. Κατανόηση της χρήσης των Wikimedia Commons. Τυπική τοποθεσία μάθησης: > > > > Τάξη με ηλεκτρονικούς υπολογιστές Τάξη χωρίς ηλεκτρονικούς υπολογιστές Εκτός τάξης. Πού; Στο σπίτι Τάξη με ηλεκτρονικούς υπολογιστές συνδεδεμένους στο διαδίκτυο καθώς και εργασία εκτός τάξης με υπολογιστές συνδεδεμένους στο διαδίκτυο. Ευκαιρίες Ευκαιρίες που εντοπίζονται κατά τη διάρκεια εφαρμογής του σεναρίου Όταν οι εκπαιδευόμενοι αρχίσουν να κατανοούν το wiki, οι δάσκαλοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν την ίδια πλατφόρμα wiki για άλλα θέματα. Διάφορα θέματα μπορούν να διδαχθούν στην ίδια πλατφόρμα wiki. Με αυτό τον τρόπο οι εκπαιδευτές μπορούν να επιτρέψουν στους εκπαιδευόμενους να εργασθούν διαθεματικά και να ενσωματώσουν θέματα μεταξύ τους. Αξιοποιώντας ένα MediaWiki οι εκπαιδευόμενοι θα κατανοήσουν εύκολα πώς άλλα έργα Wikimedia 21 δουλεύουν, όπως για παράδειγμα η Wikipedia. Αυτό θα ανοίξει μια εξαιρετική ευκαιρία διδασκαλίας, για παράδειγμα, για την κριτική της πηγής. Παρόλα αυτά, η Wikipedia μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για να κινητοποιήσει ως σημείο εκκίνησης της συζήτησης σε ερωτήματα σχετικά με την προσέγγιση της «κοινωνικής επιστήμης» (δημοκρατία, φύλο, εξουσία…) Εμπόδια Εμπόδια που εντοπίζονται κατά την εφαρμογή του σεναρίου Μπορεί να είναι δύσκολο για μη κινητοποιημένους εκπαιδευόμενους να αναπτυχθούν περαιτέρω οι ίδιοι. Είναι γρήγορο στην αρχή που ξεκινούν τη δική τους σελίδα wiki, αλλά είναι δύσκολο να τους κάνουμε να βελτιώσουν τη σελίδα άλλων. Κάτι τέτοιο μπορεί να σχετίζεται με έλλειψη αυτό-εκτίμησης. Να τους επαινούμε και να τους κάνουμε να αναπτυχθούν μέσω δυναμικών, συναισθηματικών ομιλίων που προορίζονται για να προκαλέσουν ενθουσιασμό. Να τους βοηθήσουμε να βρουν πληροφορίες, που μπορούν να μελετήσουν. Να μειώσουμε τη σημασία της εργασίας, να δείξουμε ότι δεν είναι και τόσο μεγάλη υπόθεση. Για να μάθετε περισσότερα για αυτό το σενάριο επισκεφθείτε: http://wikiskills.cesga.es/xwiki/bin/view/WikiSkills/Students+create+wiki-guide+on+photography 4.3.3. Συλλογική λήψη σημειώσεων Το πρόγραμμα αυτό στοχεύει στην εκπαίδευση εκπαιδευτών ενηλίκων ώστε να αναπτύσσουν μαθήματα στα οποία καθοδηγούν το κοινό τους να πάρει μέρος ενεργά στη συνδημιουργία του περιεχομένου μιας συνάντησης με διαδικτυακή συνεργασία λήψης σημειώσεων. Το πλαίσιο αυτό μπορεί να είναι: > > > Αποφάσεις Πρακτικά Ιδέες Το πρόγραμμα εισάγει τρεις διαφορετικούς τύπους εργαλείων για να βοηθήσει το κοινό να εντοπίσει την καλύτερη χρήση για κάθε περίπτωση: PAD, wikis, googledocs, δείτε διαφορετικά δυνατά σημεία και αδυναμίες εδώ: https://docs.google.com/spreadsheet/ccc?key=0Apfy6yGvVRcGdDBXcC13aGM1aldQbE5CNklUWWlWUGc#gid=0 Τύπος διαδικτυακού εργαλείου Χρόνος Συμμετέχον Chat/συζήτησ τες η Σύνδεση Plugins mediawiki, Xwiki και other βασισμένα σε GPL wiki εργαλεία Ασύγχρονη επεξεργασία απεριόριστ Σελίδες α συζήτησης urls και σύνδεσμοι Διάφορα PADs όπως το Etherpad Σύγχρονη επεξεργασία με παρακολούθηση χρώματος 16 chat standalone ? chat + σύστημα σχολιασμού Μπορεί να συνδεθεί με άλλα έργα σε googledrive Google "docs" Σύγχρονη επεξεργασία 22 Κανένα. KISS ΠΛΑΙΣΙΟ & ΕΡΓΑΛΕΙΑ Ιδανικά, ο εκπαιδευτής θα επιλέξει ένα πραγματικό θέμα για τη συνάντηση, για παράδειγμα: > > > Συντονισμός της συνάντησης ομάδας εργασίας (επιτροπή, γενική συνέλευση, πιλοτική ομάδα..) Καταιγισμός ιδεών για μελλοντικές δράσεις (καμπάνια προώθησης, σχεδιασμός) Τηλε-διάσκεψη Απαραίτητα υλικά > > > Προσωπικός υπολογιστής Σύνδεση στο διαδίκτυο Προβολέας ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ Χρήση pad για την υποστήριξη της συνάντησης: > http://etherpad.org/public-sites/ > http://www.framapad.org Ο εκπαιδευτής στέλνει το σύνδεσμο της etherpad συνεδρίας, που δημιουργήθηκε για την εκπαίδευση Χρησιμοποιείται για την καθοδήγηση των συμμετεχόντων βήμα-βήμα, ώστε να καταγράψουν τα πρακτικά της συνάντησης. Ο εκπαιδευτής ξεκινά τη συνάντηση. Όλοι οι συμμετέχοντες καλούνται να συμβάλλουν στη συνδημιουργία του pad, βασισμένοι σε όσα φέρνουν οι συμμετέχοντες (μπορούν να προσθέσουν συνδέσμους, να αλλάξουν το κείμενο, να απομαγνητοφωνήσουν σε μια γραπτή μορφή τις οδηγίες που δίνει ο εκπαιδευτής.) Μπορούν επίσης να αρχίσουν να συζητούν στο chat του pad. Χρειάζεται να εξασφαλίσουμε ότι τουλάχιστον μια απόφαση έχει παρθεί και έχει καταγραφεί. Απολογισμός Μετά από 10-15 λεπτά ο εκπαιδευτής θα πρέπει να προχωρήσει σε συνεδρία απολογισμού. Ρωτά του μαθητές ερωτήσεις όπως: > > > > > > Πώς νιώθετε; (χαμένοι, σίγουροι, αβέβαιοι κλπ.) Τι συναίβει; Σκέψεις ιδιαίτερα σε σχέση με το πώς κρατήθηκαν σημειώσεις, πώς ψηφίσαμε και πώς πραγματοποιήθηκε η καταγραφή στο pad. Είναι οι σημειώσεις ολοκληρωμένες; Τι μάθαμε; Πώς αυτό συνδέεται με τον πραγματικό κόσμο; (όπως όταν ένα άτομο κρατά χειρόγραφες σημειώσεις κατά τη διάρκεια μιας συνάντησης, και στη συνέχεια τις μεταφέρει σε Word, τις στέλνει με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο για να πάρει έγκριση μετά από ένα μήνα) Τι θα γινόταν αν είχαμε χρησιμοποιήσει GoogleDocs; Ποιες είναι οι διαφορές; Γνωρίζετε άλλα εργαλεία; Τι ακολουθεί; Τι θα θέλατε να μάθετε περισσότερο Σημεία για σκέψη: > > > > σύγχρονη επεξεργασία μόνο ένα έγγραφο δυνατότητα chat δυνατότητα χρώματος Τάσεις ψήφων σε συνεργατικό περιβάλλον (προαιρετικά) Ανοιχτή συζήτηση σχετικά με διάφορα συστήματα ψηφοφορίας 23 Επιτρέψτε στους εκπαιδευόμενους να πειραματισθούν περισσότερο Ατομικά στο ίδιο έντυπο. Ή σε ένα άλλο pad. Ζητείστε τους να δημιουργήσουν ένα νέο pad, να κάνουν μερικές αλλαγές, να κοιτάξουν το ιστορικό και να το μοιραστούν με τους άλλους. ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗΣ Ανοιχτή συζήτηση σχετικά με τις επιλογές για τη δημιουργία αρχείου πρακτικών Ο εκπαιδευτής συζητά με τους εκπαιδευόμενους σε σχέση με το τι θ κάνουν μετά. Μερικά παραδείγματα μπορεί να περιλαμβάνουν: > > > αντιγραφή και επικόλληση των πρακτικών και αποστολή τους μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου να τα αφήσουμε στο pad... (συζητείστε το ενδεχόμενο να ανοίξετε το δικό σας παράδειγμα στο etherpad στην εταιρία για περισσότερη ασφάλεια) μετακινείστε το σε μια πλατφόρμα γνώσης όπως είναι ένα wiki 5. Τι ακολουθεί? Wikinomy! Ο στόχος του WikiSkills είναι να φέρει την κουλτούρα wiki στο εκπαιδευτικό σύστημα, όμως τα wikis μπορούν να προχωρήσουν ακόμη περισσότερο και να αξιοποιηθούν εξαιρετικά σε εταιρίες και οργανισμούς. "Οι σημαντικές αλλαγές στην τεχνολογία, τα δημογραφικά, τις επιχειρήσεις, την οικονομία και τον κόσμο σαν σύνολο, μια νέα εποχή, έχει σημαδευτεί από τη συμμετοχή των ατόμων. Μια νέου τύπου συμμετοχή έχει φτάσει σε ένα κρίσιμο σημείο που επιτρέπει νέες μορφές μαζικών συνεργασιών, ανασχεδιασμό διαδικασιών, ανακαλύψεις, παραγωγή, marketing και αναδιανομή αγαθών και υπηρεσιών σε μια παγκόσμια 10 κλίμακα" γράφουν οι συγγραφείς του Wikinomics. Ένα σύντομο περιστατικό : Οι συγγραφείς λένε πώς μια μικρή μεταλλευτική εταιρία, η Goldcorp Inc., κατάφερε να σωθεί ακούγοντας προσεκτικά τις τρέχουσες αλλαγές. Ο CEO της, Rob MacEwen, ενώ βρισκόταν σε πίεση, μίλησε στο Διοικητικό Συμβούλιο για τη νέα στρατηγική. Είχε την έμπνευση λίγο νωρίτερα. Όταν άκουσε για το λογισμικό Linux σε μια συνάντηση για νέους ηγέτες, όπου ανακάλυψε πώς ο Linus Torvalds είχε δημοσίως αποκαλύψει τον κώδικα του λογισμικού του και είχε επιτρέψει σε χιλιάδες ανώνυμους προγραμματιστές να διορθώσουν και να συμβάλλουν με το δικό τους τρόπο μέσω του διαδικτύου. Μετά είχε την ιδέα να συγκεντρώσει και να δημοσιεύσει στο διαδίκτυο όλα τα γεωλογικά δεδομένα της εταιρίας. Μέσω ενός διαγωνισμού έφτιαξε ένα παγκόσμιο δίκτυο ειδικών. Το αποτέλεσμα ξεπερνούσε κατά πολύ τις προσδοκίες του: Όχι μόνο κατάφερε μέσω του διαγωνισμού να αποκαλύψει μεγάλα αποθέματα χρυσού στην ιδιοκτησία της εταιρίας, αλλά η εταιρία που ως τότε είχε αξία 100 εκατομμυρίων δολαρίων ανέβηκε στα 9 δισεκατομμύρια. Ο Rob MacEwen πιστεύει ότι η συνεργασία τον βοήθησε να εξοικονομήσει 2 με 3 χρόνια αναζήτησης. Η Goldcorp αποκομίζει τα οφέλη της μεθόδου Open Source! Μια ιστορία που κατέρριψε μια εδραιωμένη άποψη: «Καλύτερα κράτα το μυστικό!» Η Wikinomy βασίζεται στη συνεργασία χωρίς όρια και στη χρήση ελεύθερων και ανοιχτών ψηφιακών 11 τεχνολογιών όπως τα wikis. 10 http://netizen3.org/index.php/Wikinomie#cite_note-0 Kane, Gerald C., and Robert G. Fichman. "The Shoemaker's Children: Using Wikis for Information Systems Teaching, Research, and Publication." MIS quarterly 33.1 (2009): 1-17. 11 24 Με την wikinomy δισεκατομμύρια δολάρια έρευνας μπορούν να εξοικονομηθούν μετατρέποντας τις ιδέες σε επιτυχημένες εταιρίες αν αναπτύσσονται συνεργατικά. Αυτό το νέο μοντέλο επιχειρηματικότητας σταδιακά αντικαθιστά το παραδοσιακό επιχειρηματικό μοντέλο. Η wikinomy βασίζετε σε τέσσερις ιδέες κλειδιά: Ανοιχτή και συνεργατική δουλειά, μοίρασμα της γνώσης και της πληροφορίας καθώς και δράση σε ένα παγκόσμιο επίπεδο. "Η νέα εταιρία συν-καινοτομεί με τους πελάτες και τον καθένα, μοιράζεται τις πηγές που κάποτε τόσο προσεκτικά φύλαγε, αξιοποιεί τη δύναμη της μαζικής συνεργασίας και δεν λειτουργεί ως μια πολυεθνική αλλά ως μια πραγματικά παγκόσμια οντότητα." Αυτή η τεχνολογική επανάσταση, επιτρέπει δραστική μείωση του παραγωγικού κόστους και της διάχυσης της πληροφορίας, αναστατώνει την οικονομική τάξη που θεωρούσαμε καλά εδραιωμένη. Πριν το διαδίκτυο δεν μπορούσαμε να αντιγράψουμε και να διανείμουμε χωρίς σημαντική οικονομική επένδυση. Οι καταναλωτές δεν μπορούσαν να δράσουν και να επηρεάσουν την καινοτομία του προϊόντος όταν το επιθυμούσαν. Η προστασία της πληροφορίας μέσω IP ήταν εύκολο να διατηρηθεί, και ακόμη να προστατευθεί η νόμιμη εργασία ή οι μεγάλες επενδύσεις. Αν η κατάσταση αλλάζει, αυτό οφείλεται στις ιδιότητες των ψηφιακών λειτουργιών, θυμίζουμε εδώ: > > > > > στιγμιαία (σχεδόν άμεση μεταφορά της πληροφορίας) αποκέντρωση (καμία περίπτωση περιστροφής) μη-συγχρονικότητα (κάθε ένας λειτουργεί με το δικό του ρυθμό) πολυμέρεια (ανταλλαγές από πολλούς σε πολλούς) συμμετρία (όλοι είναι στο ίδιο επίπεδο) 6. Χρήσιμοι Σύνδεσμοι και Υλικό > Σύνδεσμοι της κοινότητας στο Diigo Το έργο WikiSkills έχει δημιουργήσει μια ομάδα στο Diigo, ένα διαδικτυακό χώρο που παρέχει διαφορετικούς τύπους βοηθητικών πηγών σε σχέση με τη χρήση των wikis σε εκπαιδευτικό πλαίσιο. Μπορείτε να βρείτε μια σειρά videos που περιέχουν παραδείγματα σεναρίων βασισμένων σε wiki, καλές πρακτικές και οδηγούς. Μπορείτε να επιλέξετε θέματα που σας ενδιαφέρουν χρησιμοποιώντας το σύστημα ετικετών. Παρακαλώ μη διστάσετε να συμβάλλετε στην ομάδα, δημοσιεύοντας τις δικές σας πηγές! Μπείτε στην ομάδα Diigo: http://groups.diigo.com/group/e_culture/ > Βιβλιογραφία Μπορείτε επίσης να βρείτε ενδιαφέρουσα βιβλιογραφία σχετικά με τα wikis και την κουλτούρα wiki στο δικτυακό μας τόπο: http://wikiskills.net/useful-links/bibliography/ > Παρουσιάσεις και φυλλάδια Διάφορες παρουσιάσεις wikis του έργου WikiSkills μπορείτε να βρείτε εδώ: - στο slideshare : WikiSkills presentations and leaflets - ή στο prezi: Developing-wiki-skills 25