ΤΑ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΑΠΟΚΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2012 ΠΡΟΝΗΠΙΑ Α΄ Με αφορμή μια αποκριάτικη μάσκα που βρέθηκε στην τάξη, τα παιδιά συζήτησαν τις μέχρι τώρα εμπειρίες τους από τις απόκριες που έχουν βιώσει και έπειτα τις ζωγράφισαν. Μέσω του ταχυδρομείου την επόμενη μέρα έλαβαν, κάποιες φωτογραφίες από την περιοχή της Νάουσας. Τις παρατήρησαν και εξέφρασαν τις ιδέες τους(γλώσσα-πρ.λόγος): -Είναι μάσκες. -Έχουν αστεία μουστάκια -Νομίζω παντρεύονται γι΄αυτο είναι πολλοί άνθρωποι μαζεμένοι. Σ΄αυτό το σημείο παρεμβάλεται η αφήγηση της νηπιαγωγού, η οποία προσπαθεί να δώσει απαντήσεις στα ερωτήματα και τους προβληματισμούς των παιδιών. Η επανάληψη της λέξης <έθιμο> προβληματίζει τα παιδιά και αναζητούν στο λεξικό την σημασία της λέξης.(γλώσσα) ΕΘΙΜΟ: Όταν οι άνθρωποι συνηθίζουν να κάνουν κάτι κάθε χρόνο από παλιά... Η ομάδα, προκειμένου να συγκρατήσει τις νέες πληροφορίες, γράφει οτιδήποτε της φαντάζει σημαντικό(γλώσσα-γραφή). Όλη αυτή η διαδικασία έδωσε κίνητρα στα παιδιά να αντιληφθούν την σημαντικότητα και το λειτουργικό ρόλο της γραφής, ως εργαλείο συγκέντρωσης πληροφοριών. Επιπλέον η επαφή των παιδιών με διάφορα είδη βιβλίων, όπως το λεξικό, όταν γίνεται στο πλαίσιο λειτουργικών εμπειριών εγγραμματισμού, συμβάλλει ουσιαστικά στην κατάκτηση της γραπτής γλώσσας καθώς “οι δεξιότητες ανάγνωσης και γραφής κατακτώνται σε αλληλεπίδραση με τα γραπτά κείμενα και δεν ωριμάζουν από μόνες τους”(Clay 1991) Τα παιδιά λοιπόν αναφέρουν διάφορα έθιμα που γνωρίζουν: - Στολίζουμε χριστουγεννιάτικο δέντρο - βάφουμε αυγά - κρατάμε λαμπάδες - τρώμε μελομακάρονα. Επόμενο βήμα ήταν να εντοπιστεί στον χάρτη της Eλλάδας η Νάουσα (φυσ.περιβάλλον). Η ομάδα παρατήρησε πόσο μακριά είναι από την Αθήνα και έγραψε το όνομα στο χάρτη. Αναρωτήθηκαν τότε αν υπάρχουν έθιμα για την αποκριά και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας.Έγιναν λοιπόν μυστικοί πράκτορες οι οποίοι είχαν ως αποστολή να βρουν και άλλα έθιμα της Ελλάδας για την αποκριά. Τις επόμενες μέρες συγκεντρώθηκαν διάφορα έθιμα από: Κίμωλο, Καστοριά, Σκύρο, Θήβα, Τήνο, Κρήτη, Δράμα, Κοζάνη, Γαλαξίδι, Νάουσα κ.τ.λ. Η διαδικασία που τηρήθηκε για την επεξεργασία των πληροφοριών ήταν η εξής: α)ένα-ένα παιδί παρουσίασε τις πληροφορίες του(γλώσσα-πρ.λόγος), β) έγραψε στο χαρτί τα πιο σημαντικά στοιχεία και γ) εντόπισε στον χάρτη την περιοχή του εθίμου. Όλη αυτή η διαδικασία πλαισιώθηκε από διάφορες δραστηριότητες: α)δραματοποιήση με αυτοσχεδιασμό (Βλάχικος γάμος-Θήβα), (δραμ.τέχνη) β)εικαστικά (κατασκευή μάσκας), (γλώσσα-γραφή) γ)κατασκευή 2 γιγαντόκουκλων, Μπούλας- Γενίτσαρου (Έφτιαξαν τα ανθάκια, κόλλησαν τα ανθάκια στο κεφάλι, ζωγράφισαν τα χαρακτηριστικά του προσώπου, υπολόγισαν το ύψος της φούστας στην Μπούλα με την βοήθεια του ύψους της δασκάλας, επέλεξαν ύφασμα για τα ρούχα της Μπούλας και του Γενίτσαρου και ζωγράφισαν τη φούστα της Μπούλας με oil pastel και τη γέμισαν λουλούδια). Τίθεται τότε το ερώτημα απο τις δασκάλες: <πού μπορούμε να δούμε από κοντά παραδοσιακές στολές;> Τα παιδιά ορμώμενα από προηγούμενες εμπειρίες τους, σκέφτηκαν να επισκεφτούν ένα μουσείο. Ποιό όμως θα ήταν αυτό; Η απάντηση δόθηκε από τον H/Y . Το μουσείο θα ήταν το ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ. Αμέσως ξεκίνησε η οργάνωση της επίσκεψης; 1.Τα παιδιά έγραψαν το τηλέφωνο του μουσείου, το οποίο το βρήκαν στον H/Y, προκειμένου να επικοινωνήσουν με τον υπεύθυνο. (μαθηματικά) 2.Μέσα από την επικοινωνία που είχαν με την υπεύθυνη του μουσείου πήραν τις εξής πληροφορίες(ανθ.περιβάλλον) : -Πότε μπορούμε να έρθουμε; -Τι ώρα; - Πού βρίσκεται το μουσείο; 3. Ενημέρωσαν τον οδηγό του πούλμαν για την εκδρομή δίνοντάς του τις απαιτούμενες πληροφορίες (ανθ.περιβάλλον). 4. Ενημερώσαν τους γονείς με γραπτό μήνυμα 5. Το μήνυμα προς τους γονείς έπρεπε να φωτοτυπηθεί 25 φορές οπότε πήγαν στο γραφείο της διευθύντριας και το φωτοτύπησαν (τεχνολογία). 6. Έφτιαξαν φακέλους για το μήνυμα και τους διακόσμησαν (εικαστικά). 7.Πληροφορήθηκαν από την διεύθυνση ότι θα χρειαστεί να δώσουν 4€ για την μετακίνηση με το πούλμαν. 8. Η συγκέντρωση των χρήματων έγινε από δύο ταμίες, οι οποίοι επιλέχθηκαν με τη διαδικασία της κλήρωσης (γλώσσα-γραφή).Οι ταμίες έπρεπε να υπολογίζουν τα χρήματα που έδινε το κάθε παιδί και να σημειώνουν το όνομα των παιδιών σε έναν πίνακα αναφοράς. Ο υπολογισμός των χρημάτων έγινε με την χρήση αυθαίρετων μονάδων μέτρησης (μαρκαδόρους) (μαθηματικά). Ο υπολογισμός του ύψους της φούστας στη γιγαντόκουκλα, η καταμέτρηση των χρημάτων για την μετακίνηση με το πούλμαν, αλλά και η οργάνωση της επίσκεψης στο μουσείο, ήταν κάποιες λειτουργικές ανάγκες που προέκυψαν στην ομάδα και που απαιτούσαν τη χρήση μαθηματικών δεξιοτήτων για την επίλυσή τους. Η εκπαιδευτική ομάδα έχοντας κατά νού ότι τα παιδιά σε κάθε ηλικία κατακτούν συχνά μαθηματικές γνώσεις με σειρά που δεν αντιστοιχεί στη σειρά που διδάσκονται, οργάνωσαν ένα περιβάλλον κατάλληλο για την υλοποίηση δραστηριοτήτων, μέσα από τις οποίες τα παιδιά θα ενθαρρύνονταν να κρατούν μαθηματικές σημειώσεις με όποιο τρόπο μπορούσαν να το κάνουν. Αυτές οι σημειώσεις στο ξεκίνημά τους μπορεί να απέχουν πολύ από τις συμβατικά αποδεκτές. Η συνειδητοποίηση από τα παιδιά της πρακτικής χρησιμότητας αυτών των σημειώσεων, αποτέλεσε κίνητρο για την κατάκτηση μαθηματικών γνώσεων και δεξιοτήτων. Βασικός προσανατολισμός όλης αυτής της μαθηματικής εκπαίδευσης, ήταν να μπορέσουν τα παιδιά να αποδώσουν νόημα στα μαθηματικά, να τα αντιληφθούν ως εργαλείο συλλογισμού και επίλυσης προβλημάτων με αυτοπεποίθηση και συναίσθηση των προκλήσεων και απολαύσεων που προσφέρει η ενασχόληση με αυτά. (Σακονίδης 2004) Όταν ολοκληρώθηκε η διαδικασία οργάνωσης της επίσκεψης στο μουσείο, ένα αναπάντεχο γεγονός εμπόδισε την ομάδα να πραγματοποιήσει την έξοδό της: οι αναταραχές και οι πορείες στο κέντρο της Αθήνας. Αυτό όμως δεν εμπόδισε τα παιδιά και τις εκπαιδευτικούς της τάξης να καλύψουν την ανάγκη αναζήτησης των αποκριάτικων στολών με έναν εναλλακτικό τρόπο; Μέσω internet τα παιδιά συνδέθηκαν με το site του μουσείου, βρήκαν φωτογραφίες των εκθεμάτων του, ξεχώρισαν το τμήμα του μουσείου με τις στολές και τις εκτύπωσαν. Έπειτα τις συνέκριναν με τις φωτογραφίες που είχαν βρει με τους γονείς τους και τις ανάρτησαν στην τάξη. Παράλληλα με όλη αυτή τη δράση, ξεκίνησε και μια επικοινωνία με ένα σχολείο της Κύπρου. Σκοπός ήταν η ανταλλαγή πληροφοριών σχετικών με την παράδοση της Ελλάδας, και να γνωρίσουν ήθη και έθιμα ενός άλλου τόπου. Επιπλέον θα μπορούσαν τα παιδιά να εντοπίσουν ομοιότητες και διαφορές με τα παιδιά μιας άλλης χώρας. Να λοιπόν πως ξεκίνησαν όλα.... (ανθ.περιβάλλον) Μια μέρα ήρθε μέσω ταχυδρομείου ένα μήνυμα από το Λαϊονικό σχολείο της Κύπρου, το οποίο ενημέρωσε τα παιδιά ότι ασχολούνται με τα έθιμα της αποκριάς. Τα παιδιά ενθουσιάστηκαν και διατύπωσαν πολλές απορίες όπως: -Πώς σας λένε; -Το σχολείο είναι ελληνικό ή αγγλικό; -Τι παιχνίδια έχετε στην τάξη; -Τι γιορτή θα κάνετε για την αποκριά; Έστειλαν λοιπόν e-mail στα παιδιά του Λαϊονικού με όλες αυτές τις απορίες (τεχνολογία). Η απάντηση από την Κύπρο δεν άργησε να έρθει. Μάλιστα τα παιδιά ζωγράφισαν κάτι για τους φίλους τους στην Ελλάδα, και το έστειλαν με το ταχυδρομείο. Εκτός από τις ζωγραφιές τα παιδιά της Κύπρου έστειλαν πληροφορίες για τα δικά τους έθιμα, την περίοδο της αποκριάς. Πέρα από τη χρήση του ταχυδρομείου και του internet, τα παιδιά επικοινώνησαν με το Λαϊονικό σχολείο μέσω skype. Τα παιδιά καθόλη τη διάρκεια της γνωστικής διαδικασίας, κατάφεραν να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες όπως: να συνεργάζονται σε ομάδες, είτε σε δυάδες είτε σε μεγαλύτερες ομάδες, να αλληλεπιδρούν τόσο με τους συνομιλήκους τους όσο και με τους ενήλικες του ευρύτερου περιβάλλοντος τους, να επιλύουν συγκρούσεις, να συναποφασίζουν, να κατανοούν τις συνθήκες ενός εποικοδομιτικού διαλόγου. Επιπλέον ήρθαν σ΄επαφή με μουσικά ακούσματα από διάφορες περιοχές της Ελλάδας, προκειμένου τα παιδιά να κατανοήσουν ότι μέσα στην ιστορία έχουν υπάρξει πολλοί διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι μπορούσαν να εκφραστούν όπως είναι η παραδοσιακή μουσική. Στον τομέα της δραματικής τέχνης τα παιδιά μέσα απο τον αυτοσχεδιασμό, την μίμηση και τη δραματοποίηση ιστοριών, βελτίωσαν την αισθητική τους αντίληψη, εμπλούτισαν την γλωσσική εκφραστική τους ικανότητα και ήρθαν σ΄επαφή με την παράδοση. Βέβαια η τεχνολογία δεν θα μπορούσε να λείπει, ακόμα και στην ενασχόληση με την παράδοση. Η επαφή των παιδιών με διάφορα τεχνολογικά μέσα (υπολογιστή, δημοσιογραφικό κασετοφωνάκι, κάμερα, διαδραστικό πίνακα) είχε ώς στόχο να αναπτυχθούν αρκετές δεξιότητες του τεχνολογικού εγγραματισμού και να αντιληφθούν τα παιδιά τη χρησιμότητα των τεχνολογικών μέσων στην καθημερινότητα του ανθρώπου. Όλη αυτή η δράση εμπλουτίστηκε με αρκετές δραστηριότητες, τόσο γλωσσικές όσο και μαθηματικές. Οι εκπαιδευτική ομάδα προσπάθησε να ενισχύσει τη διαδικασία της γραφής δίνοντας τα κατάλληλα ερεθίσματα και δημιουργώντας το ανάλογο γνωστικό πλαίσιο δράσης. Δόθηκε στα παιδιά η δυνατότητα να ενισχύσουν την αναδυόμενη αυθόρμητη γραφή και την φωνολογική τους επίγνωση. Με την αφήγηση διαφόρων παραδοσιακών ιστοριών από περιοχές της Ελλάδας ενισχύθηκε ο προφορικός τους λόγος και εμπλουτίστηκε. Όσο για τα μαθηματικά, η αναζήτηση εθίμου της αποκριάς έφερε τα παιδιά σε επαφή με τα στάδια της ερευνητικής διαδικασίας : 1. Διατύπωση υποθέσεων, 2. Διερεύνιση σε διάφορες πηγές, 3. Συλλογή δεδομένων, 4. Επιβεβαίωση αρχικών υποθέσεων, 5. Διεξαγωγή συμπερασμάτων, 6. Αξιολόγιση Οι παραπάνω δραστηριότητες υλοποιήθηκαν υπό την μορφή παιχνιδιών, γιατί μέσα απο το παιχνίδι το παιδί καταφέρνει να ικανοποιήσει την φαντασία του και τη δημιουργικότητα του. Η αποκριά τελείωσε αλλά το ταξίδι μας στο χρόνο και στην παράδοση μόλις ξεκίνησε... Οι νηπιαγωγοί Αναστασία Μπέκα - Έμυ Καμπόλη - Δήμητρα Μήτσικα