ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ « Ο Ρόλος της Χρηµατοπιστωτικής Κατάρρευσης της Αλβανίας το 1997 στην Αλβανική Μετανάστευση» ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ: 2011-2012 Φοιτητής: Τσερχόζι Χασάν Α.Μ.: 11080108 Εισηγητής: Δηµήτρης Χριστόπουλος ΑΘΗΝΑ 2012 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ…………………………………………………………………………………4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΤΗΣ ΑΛΒΑΝΙΑΣ ΚΑΙ Η ΑΛΒΑΝΙΚΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟ 1989 ΕΩΣ ΤΟ 1997 1.1 Η πολιτική κατάσταση από την πτώση του κοµµουνιστικού καθεστώτος έως το 1997…………………………………………………………………………….6 1.2 Η αλβανική µετανάστευση µέχρι το 1945………………………………………...9 1.3 Η αλβανική µετανάστευση από το 1989 έως το 1997……………………………9 1.3.1 1990-Το πρώτο µεταναστευτικό κύµα………………………………………….10 1.3.2 1991-1992 Το δεύτερο µεταναστευτικό κύµα……………………………...…10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο TO ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ «ΠΤΩΣΗΣ ΤΩΝ ΠΥΡΑΜΙΔΩΝ» ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ ΤΟΥ 1997 2.1 Το χρονικό της «κατάρρευσης των πυραµίδων»……………………………….12 2.2 Η συνέχεια της χρηµατοπιστωτικής κατάρρευσης στην κοινωνική και πολιτική σφαίρα……………………………………………...……………15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3o ΤΟ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΟ ΚΥΜΑ ΤΟΥ 1997 3.1 Φτώχεια και εγκληµατικότητα κύριοι παράγοντες µετανάστευσης…………..20 3.2 Η µετανάστευση του 1997……………………………………………………..24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΟΥ ΚΥΜΑΤΟΣ ΤΟΥ 1997 4.1 Χαρακτηρισµός της Αλβανικής µετανάστευσης του 1997……………………33 4.2 Η Αλβανικοί µετανάστες σήµερα..............................................................36 ΕΠΙΛΟΓΟΣ………………………………………………………………………..39 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ…………………………………………………………………..41 2 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ……………………………………………………………………..49 3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η µετανάστευση είναι ένα φαινόµενο που ακολουθεί τον άνθρωπο από την αρχή της ιστορίας του. Υπάρχουν ιστορικές πηγές που αναδεικνύουν πως οι ανθρώπινοι πληθυσµοί για αιώνες µετακινούνταν µαζικά, είτε από την ανατολή προς τη δύση είτε το αντίστροφο. Το φαινόµενο της µετανάστευσης τα τελευταία χρόνια βρίσκεται στο επίκεντρο της επιστηµονικής έρευνας των κοινωνικών επιστηµόνων αλλά και της πολιτικής ατζέντας, τόσο σε ευρωπαϊκό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της ελληνικής εσωτερικής πολιτικής. Η κατανόηση της µετανάστευσης από χώρα σε χώρα αποτελεί µια σύνθετη διαδικασία που προϋποθέτει την σύµπραξη πολλών επιστηµονικών κλάδων όπως της ανθρωπολογίας, της γεωγραφίας, της ιστορίας, της πολιτικής και της οικονοµίας. Οι έρευνες που αφορούν την µετανάστευση χωρίζονται σε δύο περιοχές έρευνας. Η µία είναι η έρευνα που επικεντρώνεται στην µελέτη της ίδιας της διαδικασίας της µετανάστευσης και η άλλη στην διαδικασία προσαρµογής των µεταναστών στις χώρες υποδοχής τους(Ψηµµένος Ι, 2004: 19-22). Σε αυτήν την εργασία θίγεται ο ρόλος της χρηµατοπιστωτικής κατάρρευσης της Αλβανίας το 1997 στην αλβανική µετανάστευση. Η Αλβανία ανήκει στις φτωχότερες χώρες που εξήλθαν από το πρώην Ανατολικό µπλοκ και είναι µια χώρα εκροής µεταναστών λόγω του χαµηλού βιοτικού της επιπέδου και της ασταθής πολιτικής της κατάστασης. Μετά την πτώση του απολυταρχικού καθεστώτος και το άνοιγµα των συνόρων 1991 σε διάστηµα µιας δεκαετίας από το 1990 έως το 2000 εγκατέλειψαν την χώρα σχεδόν ένα εκατοµµύριο άνθρωποι. Οι Αλβανοί µετανάστευαν και πριν την επικράτηση του κοµουνιστικού καθεστώτος στη χώρα αλλά οι µαζικές έξοδοι του 1991 και του 1997 υπήρξαν πρωτοφανή φαινόµενα στη νεότερη αλβανική ιστορία. Η µετανάστευση εξελίχθηκε σε µοναδικό τρόπο επιβίωσης των Αλβανών πολιτών, και εµπεδώθηκε βαθιά µέσα στην συνείδηση των επόµενων γενιών ως το µοναδικό µέλλον που τους περίµενε . Η απάντηση που έδιναν τα µικρά παιδιά στην Αλβανία την δεκαετία 90’ στην ερώτηση τι θέλεις να γίνεις όταν µεγαλώσεις ήταν <<µετανάστης>>. 4 Η αλβανική µετανάστευση συνυπάρχει µε τις φάσεις µετάβασης του πολιτικού συστήµατος της χώρας από τον ολοκληρωτισµό στη δηµοκρατία. Μπορούµε να πούµε πως υπάρχουν δύο φάσεις µετάβασης στην δηµοκρατία. Η πρώτη αρχίζει τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 90’ ως αλυσιδωτή αντίδραση της πτώσης του τείχους του Βερολίνου και της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης. Προσπάθεια η οποία σηµαδεύεται µε την πρώτη µαζική έξοδο των αλβανών και η οποία αποτυγχάνει παταγωδώς µε την χρεωκοπία του παρατραπεζικού συστήµατος το οποίο είχε ανθίσει στη Αλβανία σε αυτήν την πρώτη φάση της δηµοκρατικής µετάβασης. Η δεύτερη προσπάθεια ξεκινάει µετά την ‘’πτώση των πυραµίδων’’ το 1997 η οποία οδήγησε σε µια χαοτική κατάσταση παραλίγο εµφυλίου πολέµου και µια δεύτερη µαζική έξοδο των αλβανών πολιτών. Η χρεοκοπία δεν ήταν µόνο των παρατραπεζών αλλά και ολόκληρου του αλβανικού λαού. Αποτέλεσε την καταστροφή µιας ολόκληρης γενιάς και έβαλε ταφόπλακα στην εµπιστοσύνη των αλβανών πολιτών προς το αλβανικό κράτος. Το κίνητρο εκπόνησης αυτής της εργασίας είναι βιωµατικό αλλά η επεξεργασία της γίνεται µε επιστηµονικό τρόπο. Η εργασία αυτή στοχεύει στην κατανόηση της Αλβανικής µετανάστευσης και στο πώς αυτή διαµορφώνεται ύστερα από τα γεγονότα της άνοιξης του 1997. Η χαοτική κατάσταση στην οποία περιήλθε η αλβανική κοινωνία την άνοιξη του 1997 σηµάδεψαν την παιδική µου ηλικία καθώς ήµουν 8 χρονών όταν ήρθα στην Ελλάδα µαζί µε τη µητέρα µου χωρίς να ξέρουµε καθόλου ελληνικά. Ήταν 27 Ιουλίου του 1998 όταν ήρθαµε µε λεωφορείο από τα Τίρανα στην Αθήνα όπου µας περίµενε ο πατέρας µου ο οποίος έχει έρθει κάποιους µήνες νωρίτερα µε τα πόδια. Σκοπός µας µια καλύτερη ζωή. 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Η πολιτική κατάσταση στο εσωτερικό της Αλβανίας και η Αλβανική µετανάστευση από το 1989 έως το 1997 1.1 Η πολιτική κατάσταση από την πτώση του κοµµουνιστικού καθεστώτος έως το 1997 Από το 1945 έως 1985 κάτω από τη ηγεσία του Εµβέρ Χότζα η Αλβανία βίωσε ένα από τα πιο αποµονωµένα και καταπιεστικά κοµµουνιστικά καθεστώτα σε ολόκληρο το ανατολικό µπλοκ. Η αποµάκρυνση η αλλιώς η µετανάστευση από τη χώρα θεωρούνταν ως πράξη εσχάτης προδοσίας και ήταν τιµωρητέα είτε µε θάνατο είτε µε πολυετή φυλάκιση (King και Vullnetari 2003: 7). Τα ταξίδια στο εξωτερικό ήταν µηδαµινά για τους πολίτες της χώρας και ελάχιστα ακόµα και για τα στελέχη του κόµµατος, τα οποία λάµβαναν χώρα µόνο επειδή το επέβαλε η πολιτική συγκυρία. Οι διπλωµατικές σχέσεις της χώρας µε τη Δύση που αργότερα θα γινόταν ο τόπος υποδοχής των Αλβανών µεταναστών ήταν όλα αυτά τα χρόνια παγωµένες. Για τον αλβανικό λαό η εικόνα που είχε για τον εξωτερικό κόσµο και για τη δύση ήταν αυτή που διατυµπάνιζε η προπαγάνδα του κόµµατος η οποία ήταν πολύ εχθρική προς τις καπιταλιστικές χώρες. Το κόµµα φρόντιζε για την στρατιωτική εκπαίδευση ανδρών και γυναικών καθώς, είχε υιοθετήσει τον αντάρτικο τρόπο αναχαίτισης του εισβολέα, ο οποίος είχε αποφέρει σηµαντικές επιτυχίες στον ανταρτοπόλεµο των Αλβανών παρτιζάνων έναντι των δυνάµεων του άξονα κατά τη διάρκεια του δεύτερου παγκοσµίου πολέµου. Κατά την µιλιταριστική οπτική του καθεστώτος σε περίπτωση εισβολής κάποιας ξένης δύναµης στη χώρα, από τις «πολλές» που την απειλούσαν σύµφωνα µε τους άλλοτε δικαιολογηµένους και άλλοτε αδικαιολόγητους φόβους που διακατείχαν κατά καιρούς τον ηγέτη της, κάθε πολίτης είτε άντρας είτε γυναίκα έπρεπε να πολεµήσει τον εχθρό (Pettifer και Vickers 2007: 43). Η ξενοφοβική αυτή συµπεριφορά του Χότζα οφειλόταν στο ότι η εθνική κυριαρχία της 6 Αλβανίας είχε απειληθεί τρείς φορές µε τη λήξη του δεύτερου παγκοσµίου πολέµου. Αρχικά ο Τίτο σχεδίαζε να ενσωµατώσει την Αλβανία στη Γιουγκοσλαβία, µεταξύ 1949 ως το 1953 Αµερικανοί και Άγγλοι είχαν κάνει αρκετές απόπειρες ανατροπής του Χότζα και τέλος το 1960-1961 ο Χρουτσόφ προσπάθησε να οδηγήσει τη χώρα στην αποµόνωση προκειµένου να η εδαφική ακεραιότητα της Αλβανίας να γίνει πιο ευάλωτη (Vickers M. 1997: 258). Αυτό σαφώς είχε τροµακτικές συνέπειες αργότερα στα γεγονότα της άνοιξης του 1997, µε το άνοιγµα των στρατιωτικών αποθηκών, και την έξαρση των αλληλοσκοτωµών. Οι αιτίες των οποίων ήταν οι τεράστιες κοινωνικές ανισορροπίες που δηµιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της µετάβασης, µερικοί φτώχυναν περισσότερο ενώ άλλοι πλούτισαν και τώρα δινόταν η ευκαιρία µιας εκδίκησης των φτωχών προς τους νεόπλουτους αλλά και η δυνατότητα λύσης µακροχρόνιων βεντετών µεταξύ οικογενειών (Pettifer και Vickers, 2007: 57). Την ηγεσία του Κόµµατος Εργασίας µετά τον θάνατο του Εµβέρ Χότζα το 1985 ανέλαβε ο Ραµίζ Αλία, ο οποίος ξεκίνησε ένα µετριοπαθές µεταρρυθµιστικό πρόγραµµα τόσο όσον αφορά την εσωτερική πολιτική όσο και την εξωτερική πολιτική της χώρας. Η Αλβανική µετανάστευση της δεκαετίας του 90’ έχει τις ρίζες της στην αλλαγή του πολιτικοοικονοµικού συστήµατος και φιλελεύθερης δηµοκρατικοποίησης που επήλθε σε όλες τις χώρες του ανατολικού µπλοκ ύστερα από τη πτώση του τείχους του Βερολίνου το 1989. Κάτω από την πίεση των φοιτητικών διαδηλώσεων στα Τίρανα, το Κόµµα Εργασίας ανήγγειλε τον κοµµατικό πλουραλισµό στις 11 Δεκεµβρίου του 1990 και µία µέρα αργότερα ιδρύθηκε το Δηµοκρατικό κόµµα. Ο κοµµουνισµός ηττήθηκε ακόµα και στην χώρα που επιβλήθηκε µε τον πιο αυστηρό τρόπο εάν και παραµένει ακόµα ερώτηµα ένα το εάν ήταν κοµµουνισµός ή µια δικτατορία. Αυτό είχε τροµακτικά κοινωνικοιδεολογικά αποτελέσµατα στην αλβανική κοινωνία. Όλος ο τρόπος και η αντίληψη της ζωής άλλαζε. Οι πρώτες πλουραλιστικές εκλογές στην Αλβανία έλαβαν χώρα στις 31 Μαρτίου του 1991 επικράτησε το Κόµµα Εργασίας, ωστόσο στις επόµενες εκλογές που διεξήχθησαν έναν χρόνο αργότερα στις 22 Μαρτίου 1992, λόγο της αδυναµίας της κυβέρνησης να αντιµετωπίσει τα σοβαρά δηµοσιονοµικά προβλήµατα αλλά και το τεράστιο σε µέγεθος µεταναστευτικό κύµα που είχε ξεσπάσει, επικράτησε το Δηµοκρατικό Κόµµα µε αρχηγό 7 τον Σαλί Μπερίσα (Kajsiu 2008: 9). Τo κόµµα αυτό εξέφραζε φιλελεύθερες πολιτικές παρόλο που αποτελούνταν από µια οµάδα ανθρώπων που προέρχονταν από το πρώην Κόµµα Εργασίας. Τότε ξεκινάει ένα δραστικό οικονοµικό µεταρρυθµιστικό πρόγραµµα, καθώς τα προβλήµατα που αντιµετώπιζε η χώρα ήταν τεράστια, η ανεργία έφτανε κοντά στο 30% , ο πληθωρισµός είχε σκαρφαλώσει στο 45% και το ένα τρίτο των καταναλωτικών αγαθών προέρχονταν από φιλανθρωπική βοήθεια ξένων χωρών. Στις αρχές του 1993 τα µεταρρυθµιστικά µέτρα της κυβέρνησης Μπερίσα φαινόταν πως απέδιδαν και η κατάσταση σταθεροποιήθηκε µέχρι και την πτώση των χρηµατοπιστωτικών ιδρυµάτων τον Γενάρη του 1997. Από το 1992 έως το 1996 η χώρα φαινόταν πως έβρισκε το δρόµο της και πως είχε µπει σε σωστή τροχιά ως προς την δηµοκρατικοποίηση της, την οικονοµική ανάπτυξη και την µακροοικονοµική σταθερότητα (Jarvis 2000: 2). Μέσα σε αυτήν την τετραετία το ΑΕΠ ανέβηκε κατά 10% και ο πληθωρισµός κατέβηκε σε µονοψήφιο νούµερο. Η απελευθέρωση των τιµών, µέτρα για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, η εµπέδωση περιορισµένων οικονοµικών πολιτικών αλλά κυρίως τα εµβάσµατα που έρχονταν από τους µετανάστες ήταν οι κύριοι λόγοι αυτής της θετικής πορείας µεταξύ 1992 – 1995 (IMF 1998: 4). Η µετανάστευση των ετών αυτών λειτούργησε θετικά για την αλβανική οικονοµία καθώς λόγω αυτής µειώθηκαν τα µεγάλα ποσοστά ανεργίας αλλά ταυτόχρονα εισέρχονταν στην χώρα εµβάσµατα µε τη µορφή µετρητών που ήταν απολύτως σηµαντικά για την καταπολέµηση της φτώχειας αλλά και γενικότερα για την ρευστότητα στην αγορά (Κasimati, Kolpeja, Hatibi 2009: 9-10). Οι δείκτες δηλαδή αυτής της οικονοµικής σταθερότητας των ετών αυτών οφείλονταν κατά πρώτο και κύριο λόγω στη µετανάστευση και δεύτερον στην άνθιση των παρατραπεζών. Τα εµβάσµατα των µεταναστών αυτήν την περίοδο ανέρχονταν στο 25% το ΑΕΠ (Gedeshi et al 2005: 26) Παρόλα αυτά σύµφωνα µε έκθεση της Αλβανικής κυβέρνησης το 2000, (Government of Albania 2000: 2) <<η φτώχεια στην Αλβανία είναι ένα πολυδιάστατο φαινόµενο, το οποίο ορίζεται από το χαµηλό κατά κεφαλήν εισόδηµα σε σχέση µε την κατανάλωση και την εξαιρετικά χαµηλή προσφορά εργασίας, ειδικά στον αγροτικό τοµέα. Η φτώχεια στην Αλβανία την περίοδο 1989-1997 ορίζεται όχι µόνο σε σχέση χαµηλού εισοδήµατος και κατανάλωσης αλλά και σε σχέση µε την ανεπάρκεια βασικών αγαθών όπως στον τοµέα της υγείας, του νερού, της παιδείας και της αποχέτευσης ειδικά στις αγροτικές περιοχές>>. 8 1.2 Η αλβανική µετανάστευση µέχρι το 1945 Η αλβανική µετανάστευση δεν είναι ένα φαινόµενο που πρωτοεµφανίστηκε µε την πτώση του χοτζικού καθεστώτος. Η αλβανική µετανάστευση ξεκινά από τον µεσαίωνα όπου αλβανικοί πληθυσµοί εγκαθίσταντο στην Ιταλία στην περιοχή της Καλαβρίας οι λεγόµενοι <<Αρµπερές>>, και νωρίτερα χρονικά στον ελλαδικό χώρο, οι λεγόµενοι << Αρβανίτες>>. Όσον αφορά όµως τη αλβανική µετανάστευση της περιόδου απο την διάλυση της Οθωµανικής αυτοκρατορίας και την δηµιουργία του ανεξάρτητου αλβανικού κράτους το 1912 µέχρι και το 1945 αρχικά πρέπει να επισηµάνουµε πως η δηµιουργία των βαλκανικών εθνικών κρατών πολλοί αλβανικοί πληθυσµοί βρέθηκαν εκτός των συνόρων του αλβανικού κράτους(Vickers 1997: 117-123). Αυτό επιφύλασε µαζικές µεταναστεύεις κατεστραµένων αλβανών βοσκών προς Τουρκία, Ρουµανία αργότερα σε Ελλάδα, Βουλγαρία, Ρωσία, Γαλλία, Αµερική και Αυστραλία. Σηµαντικές αλβανικές κοινότητες δηµιουργήθηκαν σε Κωνσταντινούπολη, Ρουµανία Αίγυπτο, Βουλγαρία και ΗΠΑ. Τη δεκαετία του 1920 η µετανάστευση αλβανών προς της ΗΠΑ αυξήθηκε σηµαντικά, οι µετανάστες προέρχονταν κυρίως από την νότια Αλβανία και την περιοχή της Κορυτσάς. Συµπεριλαµβανοµένου και τους αλβανούς από το Κόσοβο και τη Μακεδονία το 1981 υπολογίζονται περίπου 70,000 αλβανοί στις ΗΠΑ (Nagi 1988: 25). Από το 1912 έως το 1944 περίπου 150,000 Αλβανοί εγκατέλειψαν την χώρα, ο αριθµός αυτός αντιστοιχούσε στο 15% του συνολικού πληθυσµού (UNDP 2000: 35). 1.3 Η Αλβανική µετανάστευση από το 1989 έως το 1997 Η αλβανική µετανάστευση χωρίζεται σε τρία µεταναστευτικά κύµατα στη δεκαετία του 90’. Το πρώτο εντοπίζεται στις αρχές τις δεκαετίας, η χρονιά 1990 ήταν η χρονιά που ‘οι ξένες πρεσβείες ’άνοιξαν’’ για αυτούς στα Τίρανα και χιλιάδες Αλβανοί τις κατέκλυσαν ζητώντας πολιτικό άσυλο, παρόλα αυτά ήταν πολύ περιορισµένο σε σχέση µε το δεύτερο µεταναστευτικό κύµα, που ήταν πολύ µεγαλύτερο σε εύρος. Αυτό έλαβε χώρα µια χρονιά αργότερα. Αποτέλεσε τη πρώτη µεγάλη έξοδο των Αλβανών, κύριοι προορισµοί η Ελλάδα 9 και η Ιταλία, οι κοντινότερες ισχυρές οικονοµικά χώρες, µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και της τόσα πολλά ‘’υποσχόµενης’’ Δύσης (King 2006). 1.3.1 1990-Το πρώτο µεταναστευτικό κύµα Το 1990 κατέρρευσε το κοµµουνιστικό καθεστώς και το 1991 ανακηρύχθηκε το φιλελεύθερο δηµοκρατικό πολίτευµα . Όπως συνέβη και στις άλλες χώρες του ανατολικού µπλοκ έτσι και στην Αλβανία η περίοδος της µετάβασης ήταν µια περίοδος πολιτικής αστάθειας, υψηλής ανεργίας, υψηλού πληθωρισµού και κοινωνικής ανασφάλειας. Η βιοµηχανική, γεωργική και οικονοµική κατάρρευση οδηγούσε τους Αλβανούς προς µία µόνο κατεύθυνση, αυτήν της ανεύρεσης εργασίας στο εξωτερικό. Τον Ιούνιο του 1990 το Αλβανικό κοινοβούλιο ψήφισε το νοµοπλαίσιο για την χορήγηση διαβατηρίων στους Αλβανούς πολίτες (RPSSH 1990). Αυτό έδωσε την ώθηση σε χιλιάδες Αλβανούς να κατακλύσουν τις ξένες πρεσβείες κυρίως χωρών της κεντρικής Ευρώπης ζητώντας πολιτικό άσυλο. Αυτοί θα ήταν οι πρώτοι που θα έφευγαν και θα γινόντουσαν η αρχή της µεταναστευτική αλυσίδας για τα επόµενα χρόνια Το 1990 ξεκίνησαν και οι πρώτες µεταβάσεις στην Ιταλία µε καΐκια, και στην Ελλάδα περνώντας τα σύνορα µε τα πόδια. Ο αριθµός των ανθρώπων που πέρασαν τότε µε αυτό τον τρόπο δεν είναι σίγουρος αλλά υπολογίζεται πως από την Αλβανία το 1990 έφυγαν περίπου 20,000 Αλβανοί, είτε µέσω πρεσβειών είτε µε παράνοµο τρόπο (Vullnetari 2007: 31). . 1.3.2 1991-1992 Το δεύτερο µεταναστευτικό κύµα Το 1991 η κατάσταση στο εσωτερικό της χώρας παρέµενε το ίδιο ασταθής. Είναι πολύ να σηµαντικό να αναφέρουµε εδώ στα χρόνια της πρώτης µεγάλης εξόδου των Αλβανών 1991-1992, το 75% του πληθυσµού της χώρας ήταν κάτω των 40 ετών, είχαν γεννηθεί την εποχή του κοµµουνιστικού καθεστώτος και δεν είχαν γνωρίσει κάτι άλλο πέρα από αυτό το πολιτικό σύστηµα (Misha 2008: 120). Δηλαδή η γενιά αυτή µετανάστευσε στην ουσία σε κάτι τελείως άγνωστο προς αυτήν. Υπολογίζεται πως µεταξύ 1991 και 1992 περίπου 300.000 Αλβανοί εγκατέλειψαν την χώρα (Pastore 1998: 13). Κύριοι προορισµοί αυτή τη 10 φόρα ήταν η Ιταλία και η Ελλάδα. Στην Ελλάδα πέρασαν κυρίως µέλη της Ελληνικής µειονότητας της Αλβανίας, ενώ στην Ιταλία µετανάστευσαν κυρίως πληθυσµοί από την κεντρική και την βόρεια Αλβανία Από τους 300,000 µετανάστες οι 100,000 επαναπατρίστηκαν από τις Ιταλικές και τις Ελληνικές αρχές. Οι δηµοκρατικές εκλογές που έλαβαν χώρα την άνοιξη του 1991 στέρησαν τη δυνατότητα στους Αλβανούς να ζητήσουν πολιτικό άσυλο στις χώρες που µετανάστευαν (Piperno 2002: 2-3). Επίσης στους αλβανούς µετανάστες αλλά γενικότερα σε ολόκληρη την αλβανική κοινωνία επικράτησε µια πεποίθηση πως τους µετανάστες θα τους περιµένανε µε ανοιχτές αγκάλες στις χώρες υποδοχής αφού και αυτοί πλέον θα αποτελούσαν κοµµάτι της δύσης. Αυτή η πεποίθηση δεν δηµιουργήθηκε ωστόσο αυθαίρετα στα µυαλά των αλβανών αρκούσε το άνοιγµα των πρεσβειών και οι δηλώσεις της διεθνής κοινότητα περί υποστήριξής όσων ήθελαν να εγκαταλείψουν την Αλβανία. Ωστόσο η πραγµατικότητα που αντιµετώπισαν οι µετανάστες του 91 ήταν διαφορετική και η απογοήτευση τους από το πραγµατικό αλλά και το νοµικό που σηκώθηκε µπροστά τους τόσο από την Ιταλία όσο και από την Ελλάδα ήταν τεράστια (Vehbiu 2007: 65). Ωστόσο αυτό δεν τους πτόησε στο να µεταναστεύουν για το υπόλοιπο της δεκαετίας. Το τρίτο µεταναστευτικό κύµα είναι αυτό του 1997 και έρχεται ως άµεση συνέπεια της χρηµατοπιστωτικής κατάρρευσης της χώρας και της άναρχης και χαώδης κατάστασης που επικράτησε τη χρονιά αυτή. Η µετανάστευση του 1997 θα αναλυθεί λεπτοµερώς σε σχέση πάντα µε τον ρόλο που έπαιξε σε αυτή «η πτώση των πυραµίδων» στο επόµενο κεφάλαιο. 11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο Το χρονικό της «πτώσης των πυραµίδων» και οι αναταραχές της άνοιξης του 1997 Το µεταναστευτικό κύµα του 1997 αποτελεί το δεύτερο σε ένταση µεταναστευτικό κύµα µετά από αυτό του 1991. Εκτυλίσσεται σε µια άνευ προηγουµένου κατάσταση που εξελίχθηκε στην Αλβανία ύστερα από την χρεοκοπία των παρατραπεζών. Ο ρόλος που έπαιξε η κατάρρευση αυτών των χρηµατοπιστωτικών εταιρειών ήταν καταλυτικός τόσο στην Αλβανική µετανάστευση, καθώς της έδωσε µια νέα δυναµική ώθηση, όσο και στη γενικότερη µετέπειτα εξέλιξη του αλβανικού πολιτικού συστήµατος και της Αλβανικής κοινωνίας. Θύµατα τους υπήρξαν κυρίως κάτοικοι των πόλεων και µετανάστες που επένδυαν τοις οικονοµίες τους προκειµένου να αυξήσουν όσο το δυνατόν περισσότερο τα κέρδη τους µε σκοπό την γρήγορη επιστροφή στην πατρίδα. Το γεγονός ότι αυτό το µεγάλο ποσοστό των Αλβανών έχασαν της περιουσίες τους στην περίοδο φιλελευθεροποίησης της οικονοµίας και άρα του γρήγορου πλουτισµού στην συνείδηση του µέσου Αλβανού αλλά και γενικότερα της σύγκρουσης των νέων παραγόντων που εισήλθαν σε αυτή τη περίοδο µετάβασης µε τα κληροδοτήµατα του προηγούµενου πολιτικού συστήµατος, υπήρξαν η κύρια αιτία του χάους της άνοιξης του 1997. Δηλαδή, η αλβανική κοινωνία βρισκόταν ήδη σε αναβρασµό και η πτώση των πυραµίδων υπήρξε η αφορµή για την έκρηξη της κοινωνίας(Misha 2008: 127-128). 2.1 Το χρονικό της «κατάρρευσης των πυραµίδων» Οι πυραµιδικού τύπου εταιρείες έκαναν την εµφάνιση τους από την αρχή της διαδικασίας της µετάβασης από τη κεντρικά ελεγχόµενη µορφή πολιτικής και οικονοµικής οργάνωσης στην καπιταλιστική, δηλαδή από τις αρχές της δεκαετίας του 90’. Μια µαύρη αγορά ξένου νοµίσµατος άρχισε να δραστηριοποιείται από το 1990- 91 όταν ακόµα η χώρα βρισκόταν υπό την επιτήρηση σταθερής συναλλαγµατικής αξίας. Ήταν µια ανεπίσηµη µορφή 12 πιστωτικής αγοράς στην οποία το κράτος δεν ασκούσε έλεγχο αλλά ανεχόταν τη δραστηριότητα της (Muco, Papanagos, Samfey 1998: 2). Αυτή η µορφή χρηµατιστηριακής αγοράς που είχαν δηµιουργήσει η παρατράπεζες έπαιξε έναν σηµαντικό ρόλο στη µετάβαση του Αλβανικού πολιτικού συστήµατος. Παρόλο το φιλόδοξο πρόγραµµα που υιοθετήθηκε από την κυβέρνηση το 1992 και τα επιτυχή αποτελέσµατα που αυτό επέφερε, οι δυνατότητες επένδυσης στην πραγµατική οικονοµία της Αλβανίας ήταν στην ουσία πολύ περιορισµένες πράγµα που έδωσε µεγαλύτερη ώθηση στις επενδύσεις σε µετοχές. Οι µετοχές αυτών των εταιρειών µπορούσαν να αγοραστούν από τα γραφεία των εταιρειών αλλά ακόµα και σε πάγκους στο δρόµο. Οι πιο γνωστές και µεγαλύτερες εταιρείες τέτοιου τύπου ήταν η Vefa, Gjallica, Sude και Xhaferri. Τα ποσοστά που υποσχόντουσαν ανέρχονταν της τάξεως του 10% έως και 50% (Korovilas 1999: 399-410). Το σλόγκαν µε οποίο διαφηµιζόντουσαν στον τύπο ήταν « Να γίνουµε ιδιοκτήτες της ΄΄ΝΕΑΣ ΑΛΒΑΝΙΑΣ΄΄, η Αλβανία φτιάχνεται κάθε µέρα. Με τις µετοχές της ιδιωτικοποίησης και εσείς µπορείτε να επενδύσετε στην στο µέλλον σας» (Koha Jone, 1997 τ.7, VII: 10). Σύµφωνα µε έκθεση του Διεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου(IMF, 1997, press release n. 97/51) << η Αλβανία έχοντας ξεκινήσει τη µετάβαση της ως η φτωχότερη και πιο αποµονωµένη χώρα της Ευρώπης έκανε εξαιρετική πρόοδο τις χρονιές 1993-1995. Το ετήσιο ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 9% ενώ ο πληθωρισµός έπεσε 6%... Η µεταβατική περίοδος οδηγήθηκε σε αδιέξοδο το 1996. Εκλογικές πολιτικές αυξήσανε το δηµόσιο έλλειµµα στο 10,5% του ΑΕΠ και ο πληθωρισµός τριπλασιάστηκε. Παρά τις προειδοποιήσεις από το ΔΝΤ και την Παγκόσµια τράπεζα, οι παρατράπεζες πολλαπλασιάστηκαν>>. Ωστόσο οι προειδοποιήσεις από τους διεθνείς οργανισµούς ήρθαν πολύ αργά καθώς µεγάλο ποσοστό των αλβανών πολιτών είχε ήδη επενδύσει στις εταιρείες αυτές. Τον Οκτώβριο του 1996 το ΔΝΤ προειδοποιεί την κυβέρνηση Μπερίσα για τον κίνδυνου που ελλοχεύει από την εξάπλωση που έχουν πάρει η αυτού του τύπου εταιρείες, ωστόσο κανένα µέτρο δεν λαµβάνεται για τον περιορισµό της δράσης τους από την κυβέρνηση (Pettifer και Vickers 2007: 7). Η αρχή γίνεται µε την µε το κλείσιµο της Sude στα Τίρανα τον Δεκέµβριο του 1996. Οι υποσχέσεις της ιδιοκτήτριας για αποπληρωµή των επενδυτών της έδιναν και έπαιρναν 13 µέχρι τις 15 Ιανουαρίου του 1997 όταν δήλωσε αδυναµία πληρωµής των πιστωτών της και κήρυξε πτώχευση µπροστά στα πλήθη που είχαν συσσωρευτεί στα γραφεία της (Babaramo 1997: 10). Η πτώχευση της Sude θα αποτελούσε την αρχή µιας αλυσιδωτής αντίδρασης που κανείς τότε δεν φανταζόταν τα αποτελέσµατα της. Στις 16 Ιανουαρίου ξεκίνησαν διαδηλώσεις στην πρωτεύουσα µε του διαδηλωτές να ζητούν την επιστροφή των χρηµάτων τους. Στις 18 Ιανουαρίου η ιδιοκτήτρια της Sude φυλακίστηκε. Οι διαδηλώσεις επεκτάθηκαν και στις άλλες µεγάλες πόλεις της Αλβανίας καθώς οι χρηµατοπιστωτικές εταιρείες έκλειναν η µία µετά την άλλη και η κυβέρνηση αδυνατούσε να αποζηµιώσει τους οφειλέτες και να λάβει µέτρα κατά των εταιρειών. Η κυβέρνηση αναλαµβάνει να κατασχέσει τα χρήµατα δύο άλλων παρατραπεζών της Xhaferri και της Populli και να επιστρέψει περίπου το 60% των χρηµάτων τους στους επενδυτές, ωστόσο αυτό δεν ήταν αρκετό καθώς το µεγαλύτερο µερίδιο των Αλβανών επενδυτών το είχαν συγκεντρώσει η Gjallica και η Vefa. Παρόλα αυτά την µέρα που θα ξεκίναγε η επιστροφή των χρηµάτων στους πιστωτές το Αλβανικό Lek υποτιµήθηκε κατά 20% και παράλληλα η Gjallica κατέβασε ρολά. Στις 22 Ιανουαρίου φυλακίστηκαν και οι ιδιοκτήτες της Populli και της Xhaferri και ο ένας από του δύο ιδιοκτήτες της Gjallica στις 7 Φεβρουαρίου. Η Vefa συνέχισε να διαφηµίζεται στα µέσα ενηµέρωσης ακόµα και κατά τη διάρκεια του αιµατηρού Μάρτη όταν όλες οι άλλες παρατράπεζες είχαν ξοφλήσει, υποσχόµενη πως µέσα στους επόµενους µήνες θα ξεπλήρωνε τους πιστωτές της(Bezemer D 2000: 11) . Η κατάσταση στην Αλβανική κοινωνία ήταν ήδη έκρυθµη από τις πρώτες µέρες της χρονιάς λόγω των απεργιακών κινητοποιήσεων που είχαν υλοποίηση αρχικά οι φοιτητές και αργότερα και τα συνδικάτα στις µεγαλύτερες πόλεις τις χώρας. Οι απεργιακές αυτές κινητοποιήσεις είχαν πάρει βίαιο χαρακτήρα λόγω µεσολαβήσεων της µυστικής αστυνοµίας ‘’SHIK’’ (Gjini A 1997: 2). Το κλείσιµο της Gjallica που επίκεντρο της είχε την πόλη της Αυλώνας, µια πόλη που υποστήριζε την αντιπολίτευση ήταν το σηµείο που ξεχείλισε το ποτήρι και µαζικές διαδηλώσεις έναντι της κυβέρνησης άρχισαν να λαµβάνουν χώρα ζητώντας την παραίτηση Μπερίσα και την επιστροφή των χρηµάτων στον λαό. Η ‘’πτώση των πυραµίδων’’ όπως ονοµάστηκε έγινε σε πολύ σύντοµο χρονικό διάστηµα µεταξύ Δεκεµβρίου 1996 και Ιανουαρίου 1997 αλλά οι επιπτώσεις της θα οδηγούσαν σε µια πολύµηνη κοινωνική αναταραχή που λίγο έλειψε να εξελιχθεί σε 14 εµφύλιο πόλεµο µε αντίθετα στρατόπεδα τα δύο µεγαλύτερα κόµµατα της χώρας. Για τα όσα διαδραµατίστηκαν στην συνέχεια δεν ευθύνεται από µόνη της η χρηµατοπιστωτική κατάρρευση αλλά και το γεγονός ότι στο µυαλό του κοινού αλβανού το κράτος το απογοήτευε ξανά, του έκλεβε την περιουσία. Στην Αλβανία η πολιτική από το 1997 και ύστερα αντιµετωπίζεται ως το µεγαλύτερο κακό που βρήκε την χώρα, και κανένα από τα δύο µεγάλα κόµµατα δεν έχει καταφέρει να χτίσει ένα θετικό πρόσωπο προς την εκλογική βάση (Kajsiu 2008 :6). Αυτό έρχεται σε άµεση σχέση µε τον τρόπο που ψηφίζουν οι αλβανοί, η ψήφος των αλβανών ψηφοφόρων δεν είναι θετική αλλά αρνητική. Δεν ψηφίζουν ναι για κάποιο κόµµα επειδή τους αρέσει το πολιτικό του πρόγραµµα αλλά ψηφίζουν όχι σε αυτό που θεωρούν ότι θα τους κάνει µεγαλύτερο κακό κυρίως εναντίον παλιών κυβερνήσεων παρά υπέρ των νέων (Barjaba 1998 :15). Τα γεγονός ότι τα πράγµατα πηγαίνανε καλά το 1992 έως το 1996 εκτός από την µετανάστευση και τα εµβάσµατα των µεταναστών οφειλόταν και στην υποστήριξη της διεθνής κοινότητα την οποία έχαιρε η κυβέρνηση του Δηµοκρατικού Κόµµατος και στον τρόπο µε τον οποίο αυτή πρόβαλε τα χρήµατα τα οποία δανειζόταν από τους ξένους ως λεφτά που χαρίζονταν στους αλβανούς. Εδώ πρέπει να σηµειωθεί πως ο όρος διεθνής κοινότητα που πρωτοεµφανίστηκε τότε στην αλβανική κοινωνία ήταν ένας όρος και ένας θεσµός που έχαιρε κοινής αποδοχής. Ο λαό εµπιστευότανε και υποστήριζε την κυβέρνηση επειδή την υποστήριζε η διεθνείς κοινότητα (Cili 2004 :8-10) 2.2 Η συνέχεια της χρηµατοπιστωτικής κατάρρευσης στην κοινωνική και πολιτική σφαίρα Οι διαδηλώσεις και οι συµπλοκές µε την αστυνοµία στις µεγαλύτερες πόλεις της χώρας µε πιο χαρακτηριστικό παράδειγµα την Αυλώνα γινόντουσαν σε καθηµερινή βάση. Τρία κόµµατα της αντιπολίτευσης καλούσαν το λαό να κατέβει στο δρόµο. Τα κόµµατα αυτά ήταν το Σοσιαλιστικό Κόµµα, το Σοσιαλδηµοκρατικό κόµµα και η Δηµοκρατική Συµµαχία 15 τα οποία αργότερα θα σχηµάτιζαν το ‘’Φόρουµ για τη Δηµοκρατία’’ (Baze: 181). Η κεντρική πλατεία των Τιράνων ήταν απροσπέλαστη λόγω των ισχυρών αστυνοµικών δυνάµεων η οποίες φοβόντουσαν µήπως προσέλθουν στην πρωτεύουσα διαδηλωτές και από άλλες πόλεις. Στις 21 Ιανουαρίου τα πρωτοσέλιδο της Koha Jone γράφει πως «Ο φόβος ηττήθηκε, η πλατεία κατακτήθηκε» (Abelikaj 1997: 3). Μια µέρα αργότερα η βουλή ψηφίζει το νόµο για κλείσιµο των παρατραπεζών. Στις 25 Ιανουαρίου ο όχλος βγαίνει εκτός ελέγχου και στη Λούσνια πόλη που δραστηριοποιούνταν η Xhaferri. Αίτηµα των διαδηλωτών η αποφυλάκιση του ΄΄Στρατηγού΄΄ όπως αυτοαποκαλούνταν ο πρόεδρος της εν λόγω εταιρείας και η επιστροφή των χρηµάτων. Δύο µέρες αργότερα στην Καβάγια οι διαδηλωτές καίνε τη δηµαρχείο της πόλης (Hoxha 1997: 3). Η κατάσταση αρχίζει και παίρνει άναρχη µορφή καθώς το κράτος έχει χάσει κάθε επιρροή στο λαό και η καταστροφή δηµοσίων κτηρίων άρχισε να λαµβάνει χώρα και σε άλλες πόλεις όπως στο Ελµπασάν, το Μπεράτι, την Αυλώνα και Δυρράχιο. Χαρακτηριστική σκηνή της απονοµιµοποίησης του κράτους ήταν όταν υπουργός εσωτερικών Σέχου µετέβη στη Λούσνια για να συνοµιλήσει µε τους διαδηλωτές και θα καταλήξει όµηρος τους έως τα ξηµερώµατα της εποµένης που θα καταφέρει να αποδράσει. Στο πολιτικό επίπεδο οι αλληλοκατηγορίες µεταξύ των δύο µεγαλύτερων κοµµάτων έδιναν και έπαιρναν για το ποιο από τα δύο ευθυνόταν για της πυραµίδες αλλά και για τον ανεξέλεγκτο χαρακτήρα που πήραν οι διαδηλώσεις. Στις 26 Ιανουαρίου ο Μπερίσα δίνει διάταγµα να κινηθεί ο στρατός προκειµένου να τεθεί η κατάσταση υπό έλεγχο. Δύο µέρες αργότερα τεθωρακισµένα και κοµάντο κινήθηκα προς το Φιέρι και τον Αυλώνα παρόλα αυτά οι στρατιωτικές επιχειρήσεις απέτυχαν. Στις 27 του µηνός ανοίγει η φυλακή της Καβάγιας πράγµα που οδήγησε την πόλη στο χάος. Μέσα στο Φλεβάρη οι διαδηλώσεις στις πόλεις του νότου κέντρο των οποίων ήταν η Αυλώνα. Σε σχεδόν όλο τον Αλβανικό νότο είχαν αρχίσει να κάνουν την εµφάνιση τους ‘’Επιτροπές Σωτηρίας’’ η οποίες θα εξωθούσαν την κόντρα τους µε την κυβέρνηση σε ένοπλο αγώνα εναντίον της. Αυτές οι επιτροπές αποτελούνταν κυρίως από µέλη του πρώην Κόµµατος Εργασίας απόστρατου αξιωµατικούς και οπαδούς η µέλη της αντιπολίτευσης (Pettifer και Vickers 2007: 49). Στις 3 Μαρτίου στον Αυλώνα οι διαδηλωτές µπήκαν στις οπλοθήκες της αστυνοµίας δηµιουργώντας έτσι µια χωροφυλακή αποτελούµενη από πολίτες και την ίδια µέρα η 16 κυβέρνηση κήρυξε τη χώρα σε ‘’Κατάσταση Εκτάκτου Ανάγκης’’. Μέσα στις πρώτες δύο εβδοµάδες του Μαρτίου είχαν ανοιχτεί όλες οι στρατιωτικές αποθήκες της νοτίου Αλβανίας. Το απόγευµα τις 2 Μαρτίου στους Αγίους Σαράντα είχε καταληφθεί η αστυνοµική διεύθυνση και είχαν κλαπεί 400 όπλα ελαφρού τύπου ενώ παράλληλα είχε ανοιχτεί η φυλακή της πόλης και είχαν καεί δηµόσια και κρατικά κτίρια, η ίδια κατάσταση είχε επικρατήσει και στη Χιµάρα. Στο Τεπελένι ο όχλος αφού κατέστρεψε το πρωτοδικείο και το δηµαρχείο λεηλάτησε και τις στρατιωτικές αποθήκες της πόλης χωρίς να συναντήσει κανένα εµπόδιο από τους φαντάρους. Την ίδια µέρα στις 2 Μαρτίου στο λεηλατήθηκε και η στρατιωτική αποθήκη του Φιέρι (Baze 2010:196-197). Ο συνδυασµός του ανοίγµατος των αποθηκών όπλων από ανθρώπους που είχαν χάσει τις περιουσίες τους στις παρατράπεζες και συνάµα το άνοιγµα των φυλακών άνοιγε στην Αλβανία έναν φαύλο κύκλο αίµατος. Δηµιουργήθηκαν συµµορίες η οποίες έκλειναν τους κεντρικούς και περιφερειακούς δρόµους σε όλη τη χώρα. Οι συµµορίες αυτές έσπερναν τον τρόµο καθώς φορώντας κουκούλες και µε τη χρήση καλάσνικοφ έκλεβαν τα οχήµατα που σταµατούσαν στο δρόµο. Να σηµειώσουµε εδώ πως µε το άνοιγµα των στρατιωτικών αποθηκών η τιµή του καλάσνικοφ ήταν 5 δολάρια το κοµµάτι και η σφαίρες δωρεάν και λίγες µέρες αργότερα η τιµή του έπεσε στα 4 δολάρια. Το γεγονός αυτό θα έπαιζε σηµαντικό ρόλο αργότερα στην κρίση του Κοσσυφοπέδιο καθώς ο βορράς θα γινόταν µια ανεξέλεγκτη αγορά όπλων και πυροµαχικών (Pettifer και Vickers 2007: 59). Στα µέσα Μαρτίου οι ξένοι υπήκοοι εγκατέλειψαν την Αλβανία ύστερα από επιχειρήσεις που οργάνωσαν κυρίως οι Ιταλικές ένοπλες δυνάµεις. Η Αλβανία σίγουρα δεν ήταν µια ασφαλής χώρα, τα σχολεία είχαν κλείσει, δηµόσια κτίρια είχαν καεί σε όλες τις πόλεις οι υποδοµές της χώρας δεν διευκόλυναν την µετακίνηση η οποία ούτως η άλλως ήταν επικίνδυνη λόγων των συµµοριών ληστών, όλη τη νύχτα ακουγόντουσαν πυροβολισµοί στον αέρα και εντέλει ήταν µια περίοδος που όλοι οπλοφορούσαν στην Αλβανία και η παραµικρή παρεξήγηση µπορούσε να οδηγήσει σε ανταλλαγή πυροβολισµών. Περίπου 2000 χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους την άνοιξη του 97’, είτε αυτοί ήταν διαδηλωτές, είτε αστυνοµικοί, είτε συµµορίτες είτε απλώς τους πέτυχε µια σφαίρα από του χιλιάδες τυφλούς πυροβολισµούς την νύχτα. 17 Ύστερα από πιέσεις της διεθνείς κοινότητας και λόγω της ακραίας κατάστασης στην οποία είχε περιέλθει η χώρα το κυβερνόν κόµµα ανοίγει διάλογο µε τα κόµµατα της αντιπολίτευσης και προχωρούν στον σχηµατισµό κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας. Στις 11 Μαρτίου πρωθυπουργός ορίζεται ο σοσιαλιστής δήµαρχος του Αργυροκάστρου Μπασκίµ Φίνο. Σκοπός αυτής της κυβέρνησης ήταν η σταθερότητα αλλά και διεξαγωγή πρόωρων εκλογών. (Kaisiu 2008: 14) Ο νέος πρωθυπουργός δηλώνει πως είναι καιρός για διάλογο ενθαρρύνθηκε και θεµελιώθηκε από τον ΟΑΣΕ. Μετά την απόφαση 1101/1997 του Συµβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ της 28ης Μαρτίου 1997, η οποία ήταν αποτέλεσµα της έκθεσης που υποβλήθηκε από την οµάδα εργασίας της ΕΕ και του ΟΑΣΕ, αποφασίστηκε η δηµιουργία µιας προσωρινής και περιορισµένης Πολυεθνικής Δύναµης Προστασίας (Multinational Protection Force) στην Αλβανία υπό τον ΟΑΣΕ, για να διευκολύνει την ασφαλή και έγκαιρη διανοµή της ανθρωπιστικής βοήθειας καθώς από πολλές πόλεις που είχα καταληφθεί από τους εξεγερθέντες άρχισαν να λείπουν βασικά είδη διατροφής. Σκοπός επίσης αυτής της πολυεθνικής στρατιωτικής δύναµης ήταν να βοηθήσει στη δηµιουργία ενός ασφαλούς περιβάλλοντος για τις αποστολές των Διεθνών Οργανισµών στην Αλβανία και τέλος να εξασφαλίσει την απρόσκοπτη διεξαγωγή εκλογών για ανάδειξη Κυβερνήσεως. Την ηµέρα των εκλογών στις 29 Ιουνίου 1997, ο ΟΑΣΣΕ όρισε 475 Διεθνούς Παρατηρητές από 32 χώρες στις 106 από τις συνολικά 115 εκλογικές περιφέρειες ενώ στο δεύτερο γύρο στις 6 Ιουλίου όρισε 180 παρατηρητές στις εκλογικές περιφέρειες όπου συνέχιζε η εκλογική αναµέτρηση (OSCE και ODIHR 1997, EL.97/AL1/ver). Επικεφαλής της στρατιωτικής παρουσίας ορίστηκε η Ιταλία και συµµετείχαν ακόµα η Γαλλία, η Τουρκία, η Ισπανία, η Ρουµανία, η Δανία, η Αυστρία, η Σλοβενία, το Βέλγιο και η Ελλάδα Η επιχείρηση αυτή ονοµάστηκε ‘’ALBA’’ και σήµανε την αρχή του τέλους της αναρχίας και των αναταραχών. Τον Αύγουστο η επιχείρηση «ALBA» έλαβε τέλος και ξένα στρατεύµατα αποχώρησαν από τη χώρα(Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άµυνας 2012). Οι εκλογές έλαβαν χώρα τον Ιούνιο του 1997 και κυβέρνηση αναδείχθηκε το Σοσιαλιστικό Κόµµα µε 52,7% ενώ το δηµοκρατικό έλαβε 25,8% (Kajsiu 2008: 14). Η νέα κυβέρνηση υπέγραψε νέο µνηµόνιο συνεργασίας µε το ΔΝΤ προκειµένου να µπουν τα οικονοµικά της σε µια τάξη. Σε δήλωση του στις 3 Οκτωβρίου του 1997 στην ετήσια σύσκεψη της 18 Παγκόσµιας Τράπεζας και του ΔΝΤ ο πρωθυπουργός της Αλβανίας Φάτος Νάνο επισηµάνεις τις θέσεις του συµφωνηθέντος προγράµµατος ανασυγκρότησης της χώρας (Nano 1997). Σε γράµµα του πρωθυπουργού Μάϊκο προς τον διευθύνοντα σύµβουλο του ΔΝΤ Mitchel Camdessus τον Δεκέµβριο του 98’ γίνεται µια εκτενής αναφορά των στόχων του µνηµονίου (Majko 1998). Έτσι έληξε αυτή η άναρχη κατάσταση που έστρεψε την προσοχή της διεθνής κοινωνίας στην Αλβανία και που άνοιξε µια νέα σελίδα τόσο στην Αλβανική νεότερη ιστορία όσο και στην Αλβανική µετανάστευση. 19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3o Το µεταναστευτικό κύµα του 1997 Το µεταναστευτικό κύµα του 1997 έρχεται ως άµεσο αποτέλεσµα της χρηµατοπιστωτικής κατάρρευσης της Αλβανίας τους πρώτους µήνες του 1997. Η «πτώση των πυραµίδων» ήταν κάτι που είχε προβλεφθεί από πολλούς οικονοµολόγους, αλλά τις συνέπειες της στην Αλβανική κοινωνία δεν µπορούσε κανείς να τις προβλέψει. Χαρακτηριστική εικόνα της µετανάστευσης της χρονιάς εκείνης αποτελεί η τραγωδία στα στενά του Οτράντο. Από αυτό το γεγονός βγαίνουν αρκετά σηµαντικά συµπεράσµατα τα οποία θα αναλυθούν παρακάτω, ως προς την µορφή της µετανάστευσης, τον τρόπο που αυτή λάµβανε χώρα, αλλά και το σε πόσο απεγνωσµένη κατάσταση βρισκόταν ολόκληρη η Αλβανική κοινωνία. 3.1 Φτώχεια και εγκληµατικότητα κύριοι παράγοντες µετανάστευσης Οι δύο κύριοι παράγοντες της Αλβανικής µετανάστευσης το 1997 είναι η φτώχεια και η εγκληµατικότητα. Από το 1992 έως το 1996 η Αλβανία βρισκόταν σε µια περίοδο οικονοµικής ανάπτυξης και δηµοσιονοµικής σταθερότητας. Δηµιουργήθηκε ένα αίσθηµα στην αλβανική κοινωνία το οποίο ενισχυόταν από τις παρατράπεζες πως τα δύσκολα της πολιτικής µετάβασης πέρασαν και πως η χώρα είχε βρει το δρόµο της προς την δηµοκρατία και την ανάπτυξη. Η χρεωκοπία των παρατραπεζών ωστόσο απέδειξε πως συνέβαινε ακριβώς το αντίθετο. Η χώρα σαφώς και δεν βρισκόταν σε σταθερή πορεία καθώς οι παρατράπεζες δραστηριοποιούνταν σε όλους τους τοµείς της οικονοµίας µε αποτέλεσµα να τη γονατίσουν και να φτωχύνουν περισσότερο τους αλβανούς. Το ΑΕΠ έκανε βουτιά (γράφηµα 3.1) από 9% το 1996 στο -7% το 1997 ενώ η ανεργία αυξήθηκε µέσα σε ένα χρόνο 15 ποσοστιαίες µονάδες (Jarvis 2000: 4) 20 15 10 5 ΑΕΠ 0 1995 1996 1997 1998 1999 -‐5 -‐10 Γράφηµα 3.1 Ανάπτυξη Αλβανίας από το 1995-1999 (Jarvis 2000) Σύµφωνα µε έκθεση της Αλβανικής κυβέρνησης το 2000 (Government of Albania 2000: 2) <<η φτώχεια στην Αλβανία είναι ένα πολυδιάστατο φαινόµενο, το οποίο ορίζεται από το χαµηλό κατά κεφαλήν εισόδηµα σε σχέση µε την κατανάλωση και την εξαιρετικά χαµηλή προσφορά εργασίας, ειδικά στον αγροτικό τοµέα. Η φτώχεια στην Αλβανία την περίοδο 1989-1997 ορίζεται όχι µόνο σε σχέση χαµηλού εισοδήµατος και κατανάλωσης αλλά και σε σχέση µε την ανεπάρκεια βασικών αγαθών όπως στον τοµέα της υγείας, του νερού, της παιδείας και της αποχέτευσης ειδικά στις αγροτικές περιοχές>>. Παράλληλα, σύµφωνα µε εκθέσεις της Εθνικής Αλβανικής Στατικής Υπηρεσίας και της Παγκόσµιας Τράπεζας (INSTAT 2003 και World Bank 2003) <<περίπου το 25% των Αλβανικού πληθυσµού ζούσε κάτω από τα όρια της φτώχειας και µόλις 15% του πληθυσµού λάµβανε ηλεκτρισµό χωρίς διακοπές κατά τη διάρκεια της µέρας, ενώ το πόσιµο νερό ερχόταν στις βρύσες των Αλβανικών νοικοκυριών µόλις για λίγες ώρες τη µέρα ή µια φορά στις δυο τρείς µέρες>>. Το 25% του πληθυσµού αντιστοιχούσε εκείνη 21 την εποχή σε 790.000 πολίτες. Το 68% των φτωχών είναι κάτοικοι αγροτικών περιοχών ενώ το υπόλοιπο 32% αντιστοιχεί στους κατοίκους των πόλεων. Από γεωγραφική σκοπιά το 44.5% των φτωχών εντοπίζονται στο βορρά της χώρας έναντι σε 25.6% στην κεντρική Αλβανία, 20.6% στη νότια και 17.8% στην ευρύτερη περιοχή της πρωτεύουσας. Στις 16 Απριλίου καθηµερινή Αλβανική εφηµερίδα γράφει «Οι µισοί Αλβανοί φτωχοί» (Baka 1997: 5). Αυτές οι τιµές µεταφράζονται σε µεταναστευτικές ροές και µεταναστευτικούς προορισµούς στον παρακάτω χάρτη. Όπως φαίνεται και στον χάρτη (χάρτης 3.2), οι κάτοικοι των φτωχότερων βόρειων περιοχών δείχνουν την τάση να µεταναστεύουν προς το κεντρική και παραλιακή ζώνη της χώρας και όχι τόσο στο εξωτερικό. Αντιθέτως, στο εξωτερικό µεταναστεύουν οι κάτοικοι της κεντρικής και νότιας Αλβανίας. Κύριος προορισµός των αλβανών της κεντρικής Αλβανίας είναι η Ιταλία µε κύριες πύλες εξόδου τα λιµάνια του Δυρραχίου και της Αυλώνας. Από τη άλλη πλευρά η κάτοικοι των νότιων περιοχών χώρας όπως της Κορυτσάς, του Αργυροκάστρου και του Δέλβινου διαφεύγουν στην Ελλάδα (Zezza, Carleto, Davis, 2005: 3). Χάρτης 3.2 Μεταναστευτικό κύµα της Αλβανίας (FAO, 2005) Διεθνής µετανάστευση Εσωτερική µετανάστευση 22 Ο δεύτερος βασικός λόγος της µετανάστευσης του 97’ είναι η εγκληµατικότητα. Η φτώχεια, η ανεργία, η ελευθερία µετακίνησης στα σύνορα και η µεγάλη θέληση της αλβανικής νεολαίας να πλουτίσει γρήγορα υπήρξαν οι κύριοι λόγοι που η χώρα µετατράπηκε σε παράδεισο καλλιέργειας και διακίνησης ναρκωτικών, όπλων και πορνών (UNDP 2000: 29). Ωστόσο η εγκληµατικότητα χαρτογραφείται διαφορετικά από ότι η φτώχεια στην Αλβανία το 1997, είναι κύριο χαρακτηριστικό της νότιας Αλβανίας όπου έλαβε χώρα η λαϊκή εξέγερση του Μαρτίου του 1997. Στις πόλεις του νότου διαδραµατίστηκε η σύγκρουση των εξεγερµένων µε την κυβέρνηση και ταυτόχρονα δηµιουργήθηκαν συµµορίες που τροµοκρατούσαν τον κόσµο. Οι δολοφονίες, οι ανατινάξεις είτε κτιρίων είτε αυτοκινήτων, η διαρρήξεις γίνανε καθηµερινό φαινόµενο στην Αλβανική κοινωνία µετά το άνοιγµα των στρατιωτικών αποθηκών και των φυλακών. Τράπεζες και δηµόσια κτίρια λεηλατήθηκαν ενώ ακόµα και αστυνοµικά τµήµατα κάηκαν σε πόλεις όπως Φιέρι, Αυλώνα, Τεπελένι και Λούσνια.. Η κυκλοφορία µε αυτοκίνητο από πόλη σε πόλη ήταν επικίνδυνη καθώς ήταν πολύ πιθανό να δεχθείς πυρά. Συµµορίες όργωναν τους δρόµους και λήστευαν όποιον έβλεπαν στο διάβα τους (Nicholson, 1999: 547). Όπως αναφέρει και η Nicholson Αλβανία την άνοιξη (1999: 545). η οποία περιόδευσε στη νότιο 97 << στο Αργυρόκαστρο υπήρχαν άντρες στους δρόµους πυροβολώντας στον αέρα ενώ άλλοι από ψηλά, από το κάστρο έστρεφαν τα πυρά του προς την πόλη. Οι άνθρωποι έβαζαν σακιά µε αλεύρι στα παράθυρά τους και τις νύχτες κοιµόντουσαν στο πάτωµα. Πολλοί βρισκόντουσαν σε κατάσταση σοκ. Είχαν όπλα προκειµένου να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους και τα βράδια περιπολούσαν τις γειτονιές>>. Παρόλα αυτά η εγκληµατικότητα στον βορά σαφώς δεν είναι αµελητέα. Στο βορρά της Αλβανίας παρόλο που σχεδόν µαζικά υποστηρίζανε τον Μπερίσα γεγονός που τους έφερνε σε άµεση σύγκρουση µε τους εξεγερµένους νότιους, το άνοιγµα των αποθηκών οδήγησε πολλούς στη µετανάστευση καθώς οι επιβολές του <<Κανούνι>> ηχούσαν πιο δυνατά στις συνειδήσεις των βόριων και ο φόβος της βεντέτας ήταν µεγαλύτερος. Η άναρχη κατάσταση συντέλεσε στην άνθιση του εµπορίου όπλων, ναρκωτικών και λευκής σαρκός. Το 1999 η αλβανική αστυνοµία εξάλειψε 37 ένοπλες συµµορίες που δρούσαν σε όλη την επικράτεια της χώρας και η οποίες είχαν δηµιουργηθεί το 1997. Σαν να µην έφτανε αυτό λόγω της 23 εκτός ελέγχου κατάστασης η Αλβανία είχε µεταµορφωθεί σε καταφύγιο και για ξένους εγκληµατίες. Το 1999 υπολογίζεται πως πάνω από 300 εγκληµατίες που είχαν σχέσεις είτε µε τροµοκρατικές οργανώσεις είτε µε τη µαφία και αναζητούντο από την Ιντερπόλ δρούσαν ανενόχλητοι εντός των συνόρων του Αλβανικού κράτους (UNDP 2000: 31). Αυτά έρχονται σε άµεση σχέση µε αποτελέσµατα έρευνας του ΟΗΕ για τους λόγους που µεταναστεύουν οι Αλβανοί (πίνακας 3.3) Για υψηλότερους µισθούς 28,9% Για να βοηθήσουν τις οικογένειες τους στην 28,4% Αλβανία Για καλύτερες συνθήκες εργασίας 16,4% Για καλύτερες συνθήκες διαβίωσης 17,2% Για καλύτερη εκπαίδευση για αυτούς και 6% της οικογένειες τους Για πολιτικούς λόγους 3% Πίνακας 3.3 Λόγοι µετανάστευσης Αλβανών (UDPN 2000) Οι κύριοι λόγοι τη µετανάστευσης το 1997 και ύστερα, είναι η ανεργία, οι χαµηλές αποδοχές και η ανασφάλεια. Οι πολιτικοί λόγοι παρόλο που η κατάσταση ήταν σε άκρως πολωτικοί κατάσταση µεταξύ των δύο µεγαλύτερων κοµµάτων δεν αποτελούσε αιτία µετανάστευσης. 3.2 Η µετανάστευση του 1997 Μεταξύ του Δεκεµβρίου του 1996 και του Ιανουαρίου του 1997 σύµφωνα µε στοιχεία της Διεθνής Οργάνωσης για τη Μετανάστευση και της Αλβανικής Κυβέρνησης 30.000 µετανάστες αποβιβάστηκαν στην Ιταλία και 40.000 πέρασαν τα Ελληνοαλβανικά σύνορα 24 (IOM and Albanian Government 2005). Αρχικά στις αρχές Μαρτίου οι αναχωρήσεις αφορούσαν οικογένειες από τη ευρύτερη περιοχή της Αυλώνα οι οποίες προσπαθούσαν να αποφύγουν τις βιαιότητες, αλλά και την έλλειψη ειδών βασικής ανάγκης καθώς η πόλη τους ήταν αποκλεισµένοι από τις κυβερνητικές δυνάµεις. Αργότερα από τα µέσα Μάρτη παρατηρείται µια αλλαγή καθώς κάτοικοι των αγροτικών περιοχών είναι αυτοί που αρχίζουν να µεταναστεύουν µαζικά, κυρίως νεαροί και η µεταφορά τους από τα στενά του Οτράντο µετατρέπεται σε επικερδής επιχείρηση για το ‘’οργανωµένο έγκληµα’’ (Piperno 2002: 3). Στις 28 Μάρτη του 1997 ένα Αλβανικό µικρό πλοίο που µεταφέρει µετανάστες από τις ακτές της Αυλώνα εµβολίζεται από την Ιταλική φρεγάτα «Sibila» µε αποτέλεσµα 81 άνθρωποι να πνιγούν (εικόνα 3.4). Εικόνα 3.4 Αλβανικό πλοίο εµβολίζεται από την Ιταλική φρεγάτα «Sibila» (News 24 2010) Ωστόσο το πέρασµα από τα στενά του Οτράντο δεν έκλεισε ποτέ για τους Αλβανούς, άλλοτε αυτό το πέρασµα στεφόταν µε επιτυχία και άλλοτε τα µικρά πλοία των µεταναστών δεν τα κατάφερναν και βούλιαζαν. Υπολογίζεται πως συνολικά 340 άτοµα έχουν πνιγεί στην προσπάθεια τους να περάσουν τα στενά. Η Ιταλική εφηµερίδα <<La Republica>> γράφει στις 25/5 «Ναυτικό µπλοκ προκειµένου να σταµατηθούν οι Αλβανοί. Πρέπει να απορριφθούν διότι είναι λαθροµετανάστες» ( La Republica, 1997). Ενώ τρείς µέρες αργότερα η <<l’Unita>> γράφει ‘’ Ένα πλοίο µε Αλβανούς αναποδογυρίζει. Το πλοίο σύρθηκε από το Ιταλικό ναυτικό στις ακτές της Απουλία’’ (l’Unita, 1997). Η Καθηµερινή έχει στο πρωτοσέλιδο της στις 13 Ιουνίου φωτογραφία τους Ιταλούς στρατιώτες που έχουν εγκατασταθεί στο Δυρράχιο να υποδέχονται τους επαναπατρισµένους Αλβανούς 25 στοιβαγµένους σε ένα σαπιοκάραβο (Καθηµερινή 1997). Ιταλοί στρατιώτες υποδέχονται τους Αλβανούς µετανάστες και από τις δύο όχθες τις Αδριατικής. Ως γενικό αποτέλεσµα η πλειοψηφία των 70,000 Αλβανών συνολικά που µετέβησαν στην Ελλάδα και στην Ιταλία επαναπατρίστηκαν από τις αστυνοµικές αρχές. Στα νούµερα αυτά εντοπίζεται η αλλαγή τάσης στην Αλβανική µετανάστευση. Διάγραµµα 3.5 Η ροή της µετανάστευσης ανάλογα µε τη χρονιά (World Bank 2009) 50000 25000 0 1994 1997 2000 2002 Όπως φαίνεται και στο διάγραµµα η µετανάστευση κυµαίνεται στους κάτω από 25,000 άτοµα τη χρονιά (Διάγραµµα 3.5). Το 1997 όµως τα άτοµα που µεταναστεύουν σχεδόν διπλασιάζονται όσο η κρίση βαθαίνει στο εσωτερικό της χώρας. Σε αυτό το διάγραµµα φαίνεται ξεκάθαρα ο ρόλος που είχε η χρηµατοπιστωτική κατάρρευση της χώρας στην µετανάστευση. Από το 1997 και έπειτα οι αριθµοί των Αλβανών που µεταναστεύουν παραµένουν υψηλοί καθώς παρόλο που η εµφυλοπόλεµη κατάσταση λήγει µε την παρέµβαση των ξένων τον Απρίλιο και την αναχώρηση τους το καλοκαίρι, η οικονοµία είναι εντελώς καταστραµµένη, οι υποδοµές τις χώρας έχουν υποστεί σοβαρή ζηµιά και το αίσθηµα ανασφάλειας συνεχίζει να υφίσταται στην αλβανική κοινωνία. Το 2004, ύστερα από 7 χρόνια, παρατηρείται η πτώση της µεταναστευτικής ροής στα προ της «πτώσης των πυραµίδων» επίπεδα. 26 Ένα άλλο στοιχείο που αλλάζει στην αλβανική µετανάστευση το 1997 είναι η µορφή της. Σύµφωνα και πάλι µε στοιχεία της Παγκόσµιας Τράπεζας (World Bank, 2009), η Αλβανική µετανάστευση αρχίζει και παίρνει τη µορφή της µόνιµης εγκατάστασης στις χώρες προορισµού. Πριν το 1997 λιγότερο από 10,000 µετανάστες τη χρονιά εγκαθίσταντο µόνιµα στη χώρα προορισµού η υπόλοιποι είτε απελαύνονταν από τις αρχές είτε επέστρεφαν µόνοι τους στην Αλβανία αφού είχαν κερδίσει κάποια χρήµατα προκειµένου όπως συνέβη στις περισσότερες περιπτώσεις να τα επενδύσουν στις παρατράπεζες (Αzarri and Carleto, 2009: 15). Μετά το 1997 η τάση προς µόνιµη εγκατάσταση στις χώρες προορισµού διπλασιάζεται τις χρονιές 1997- 1998 και φτάνει στο ψηλότερο σηµείο της το 2000 όπου σχεδόν 30,000 µετανάστες εγκαθίστανται µόνιµα στις χώρες προορισµού τους. Σαφώς εδώ πρέπει να σηµειωθεί πως σε αυτό συνετέλεσε και η αλλαγή νοµοθεσίας περί την νοµιµοποίηση των µεταναστών στην Ελλάδα µε τα δύο Προεδρικά διατάγµατα του 1997 που εισήγαγαν το πρώτο πρόγραµµα νοµιµοποίησης και στην Ιταλία το 1998 µε το ψήφισµα Turco- Napolitano (Τριανταφυλλίδου 2010: 100). Οι µετανάστες ο οποίοι προέρχονται από αγροτικές περιοχές είναι αυτοί που µεταναστεύουν για µόνιµη εγκατάσταση στις χώρες υποδοχής. (Διάγραµµα 3.6).Αυτό οφείλεται στο ότι όπως προανέφερα οι αγροτικές περιοχές είναι αυτές παρουσιάζουν τον υψηλότερο δείκτη φτώχειας (Zezza, Carleto, Davis 2005: 6). Επίσης ένας άλλος λόγος, είναι ότι στην Αλβανία εκείνη την περίοδο εκτός του ότι δεν υπάρχουν οι υποδοµές και τα κεφάλαια για επένδυση στην γεωργία, δεν έχει ακόµα λυθεί ένα µεγάλο πρόβληµα κληροδότηµα της κοµµουνιστικής περιόδου. Το ιδιοκτησιακό καθεστώς και η µεταφορά των γης από το δηµόσιο στους ιδιώτες δεν έχουν διευκρινιστεί ακόµα από το Αλβανικό κράτος, τα χωράφια δεν έχουν δοθεί µε επίσηµο και καθοριστικό τρόπο στους αγρότες. Η νοµική στασιµότητα στο θέµα των γαιών και η έλλειψη κεφαλαίων δεν επιτρέπει στους αγρότες να εργαστούν στα χωράφια τους. Αυτός είναι ο βασικότερος λόγος στην εισαγωγή ειδών πρώτης ανάγκης στην Αλβανία τη δεκαετία 90 αλλά και στην έξοδο αγροτικών πληθυσµών από τα χωριά µε προορισµούς πόλεις της Αλβανίας και περισσότερο το εξωτερικό. Στη µεγάλη αυτή έξοδο των αγροτικών πληθυσµών συνεπάγεται το γεγονός ότι 27 βασικός τοµέας εργασίας των αλβανών µεταναστών σε Ελλάδα και Ιταλία µαζί µε την οικοδοµή αποτελεί ο αγροτικός τοµέας. 30000 20000 10000 0 1992 Τίρανα 1994 1996 Άλλες 1997 1998 2001 2003 Επαρχία πόλεις Διάγραµµα 3.6 Ροή µόνιµης µετανάστευσης (Azarri και Carleto 2009) Μετά το 1997 αλλάζει και η νοµική κατάσταση των Αλβανών µεταναστών σε Ελλάδα και Ιταλία. Σύµφωνα µε εκτιµήσεις του UNDP µεταξύ του 1990 και του 1997 οι περισσότεροι Αλβανοί µετανάστες ήταν παράνοµοι. Στα τέλη του 1997 µόλις οι 82,000 από τους συνολικά 150,000 Αλβανούς µετανάστες στην Ιταλία ήταν εγγεγραµµένοι ενώ στην Ελλάδα µόλις οι 10,000 από τους συνολικά 400,000 ήταν νόµιµοι. Το σκηνικό άλλαξε µέσα στην επόµενη διετία λόγω του ότι και στις δύο χώρες άλλαξε η νοµοθεσία για του µετανάστες. Το 1999 πλέον οι νόµιµοι Αλβανοί στην Ιταλία έφταναν τους 130,000 από τους συνολικά 200,000 ενώ το ίδιο συνέβη και στην Ελλάδα καθώς από τους συνολικά 360,000 µετανάστες που είχαν καταθέσει για πράσινη κάρτα το 60% τους ήταν Αλβανοί. 28 Από αυτούς τους αριθµούς υπολογίζεται για τα αµέσως επόµενα δύο έτη του 1997 ένας µέσος όρος της τάξεως των 20,000- 25,000 µεταναστών το χρόνο να εγκαθίστανται σε Ελλάδα και Ιταλία. Από έρευνα που έλαβε χώρα το 1998 παρατηρήθηκε ότι το 71% των Αλβανών που µετανάστευσαν ήταν ηλικίας από 20-34 ετών και κατά 83% άντρες µε µέση παιδεία(UNDP 2000: 38). Η µείωση του πληθυσµού στις ελληνόφωνες περιοχές έφτασε τα ποσοστά της τάξεως του 55% και 45% σε Δέλβινο και Αγίους Σαράντα. Όσον αφορά τη νοµιµότητα των µεταναστών στην Ελλάδα το θέµα είναι σύνθετο καθώς γα πολλά χρόνια οι υπηρεσίες του ελληνικού κράτους λειτουργούσαν περισσότερο σε επίπεδο καταστολής και αστυνόµευσης. Οι Αλβανοί µετανάστες έχουν περάσει από διάφορες φάσεις νοµιµότητας στην ελληνική επικράτεια. Το πρώτο κάλεσµα για νοµιµότητα στην Ελλάδα έγινε το 1998 καθώς η πολιτική της καταστολής και έξωσης είχε αποτύχει παταγωδώς καθώς οι αλβανοί ξαναγύριζαν όσες φορές και αν τους έπιανε η αστυνοµία, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που κάποιοι έχουν περάσει τα ελληνοαλβανικά σύνορα πάνω από 4-5 φορές. Ωστόσο αυτό δεν σήµαινε ότι οι µετανάστες πληρούσαν τις προϋποθέσεις που έθετε η ελληνική πολιτεία για την χορήγηση της εξάµηνης <<λευκής κάρτας>> ή της ετήσιας <<πράσινης κάρτας>>. Το 2001 µόνο οι µισοί από όσους συνολικά κατέθεσαν αίτηση για ανανέωση της πράσινης κάρτας ανανεώθηκε η άδεια παραµονής τους (Μαρούκης, Θ. 2010: 187). Επίσης, ένας άλλος σηµαντικός παράγοντας όσον αφορά την ελληνική µεταναστευτική πολιτική είναι το ελληνικό κράτος διακρίνει δύο κατηγορίες αλβανών µεταναστών: τους ελληνικής εθνοτικής καταγωγής οι οποίοι µετά την εξέγερση του 1997 το µεγαλύτερο µέρος του ενεργού πληθυσµού τους µετανάστευσε στην Ελλάδα και τους αλβανικής εθνικότητας. Στους <<βορειοηπειρώτες>> όπως αποκαλέστηκαν λόγο του αλυτρωτικού στοιχείου που εµπεριέχει αυτός ο όρος, δόθηκε το <<Δελτίο Ταυτότητος Οµογενούς>> για την παραµονή και την εργασία τους στην Ελλάδα παρόλο που και αυτοί ήταν αλβανοί πολίτες, δηλαδή αλβανοί µετανάστες. (Κασιµάτη, Κ. 2003: 32). Οι << βορειοηπειρώτες>> έλαβαν καλύτερη αντιµετώπιση τόσο από την έννοµη τάξη επειδή βάση του ελληνικού εθνικού µύθου ανήκαν στο ελληνικό γένος. Φυσικά ελληνικές ταυτότητες έχουν δοθεί ελάχιστες στους έλληνες οµογενείς της Αλβανίας. 29 Ένα ακόµη χαρακτηριστικό του Αλβανού µετανάστη είναι ότι αυτός µεταναστεύει πάνω από µία φορά, περίπου 5,000 Αλβανοί το µήνα εγκατέλειπαν τη χώρα µεταξύ των 19982000. Σαφώς οι περισσότεροι από αυτούς επαναπατρίζονταν όµως το 2001 υπάρχουν 600,000 µετανάστες συνολικά εκτός χώρας µε του 440,000 να βρίσκονται στην Ελλάδα (Baldwin-Edwards 2004: 52). Η Ελλάδα επίσης βρίσκεται στην πρώτη θέση όσον αφορά τη µορφή µη µόνιµης µετανάστευσης, για δύο κυρίους λόγους, πρώτον συνορεύει εδαφικά µε την Αλβανία οπότε οι µετανάστες έρχονται, εργάζονται για λίγο καιρό και ξαναγυρνάνε, δεύτερος και κυριότερος το ελληνικό κράτος ήθελε µόνο µη µόνιµη µετανάστευση. Το γεγονός αυτό ωστόσο δεν οφείλεται εξολοκλήρου στους µετανάστες αλλά αποτελεί βασική επιδίωξη του ελληνικού κράτους. Κύριοι λόγοι αυτής της µεταναστευτικής πολιτικής υπήρξαν τα µεγάλα οικονοµικά συµφέροντα χάρη στα οποία ενθάρρυνε την εισροή µεταναστών αλλά παράλληλα µείωνε τις άδειες εργασίας µε αυτόν τον τρόπο δηµιουργούσε και συντηρούσε την µη νόµιµη µετανάστευση καθώς χωρίς άδειες εργασίας οι µετανάστες µπορούσαν να απελαθούν οποιαδήποτε στιγµή, και δεν µπορούσαν να ενσωµατωθούν στα δίκτυα κοινωνικής πολιτικής (Γεωργούλας, Σ. 2003: 96). Επίσης η λειτουργία του εθνικού κράτους και της ιθαγένειας αποτελεί από µόνη της µορφή διάκρισης οµάδων µε κριτήριο την εθνικότητα. Στη συγκεκριµένη περίπτωση της Ελλάδας σηµαντικό ρόλο παίζει ο εθνικός µύθος που είναι ο µύθος της εθνικά οµοιογενής χώρας και ότι έτσι πρέπει να παραµείνει (Χριστόπουλος, Δ. 2009: 58). Άρα µια εθνικά οµοιογενής χώρα δεν θέλει σε καµία περίπτωση να διακινδυνέψει την οµοιογένεια της η οποία απειλείται από την εγκατάσταση των µεταναστών. Όπως φαίνεται και στο διάγραµµα 3.7 η προσωρινού τύπου µετανάστευση κορυφώνεται µόνο για µια χρονιά ενώ το 1998 και ύστερα πέφτει κάθετα καθώς η µόνιµου τύπου µετανάστευση είναι πλέον ο σκοπός των αλβανών µεταναστών. 30 διάγραμμα προσωρινού τύπου μετανάστευσης στην Ελλάδα 35000 30000 25000 20000 διάγραμμα προσωρινού τύπου μετανάστευσης 15000 10000 5000 0 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Διάγραµµα 3.7 Η προσωρινού τύπο µετανάστευση (Παγκόσµια Τράπεζα 2009) Η προσωρινού τύπου µετανάστευση είναι ιδιαίτερα σηµαντική για την γενικότερο χαρακτήρα της Αλβανικής µετανάστευσης. Από τον συνολικό αριθµό των µεταναστών προκύπτει πως το 43% µετανάστευσε µόνο µια φορά στο εξωτερικό µεταξύ του 1997 και του 2001, ενώ το υπόλοιπο 57% µετανάστευσε πάνω από µια φορά. Η συνήθης ιστορία αυτών του 57% δοκίµαζε την τύχη του είτε στην Ελλάδα είτε στην Ιταλία και εάν δεν τα κατάφερνε λόγω του ότι µπορεί να τον έπιανε η αστυνοµία τότε ξαναδοκίµαζε προς την αντίστροφη πλευρά δηλαδή εάν δεν τα κατάφερνε κάποιος στην Ελλάδα ξαναδοκίµαζε στην Ιταλία και το αντίστροφο. Η Ελλάδα αποτελούσε ωστόσο τις περισσότερες φορές την πρώτη επιλογή αφού συγκεντρώνει το 80% των περιπτώσεων ενώ η Ιταλία κυµαίνεται µεταξύ του 12% και του 20%. Από την ίδια πάλη οµάδα το 15% µετανάστευε για ένα µικρό χρονικό διάστηµα κάθε χρόνο µεταξύ του 1997 και 2001 και συνήθως αυτοί οι άνθρωποι που προέβαιναν σε αυτού του τύπου µετανάστευση προερχόντουσαν από 31 αγροτικές περιοχές, και είναι κυρίως οι αρχηγοί των οικογενειών. Η µετανάστευση του 1997 είναι ιδιαίτερη καθώς διαφοροποιείται από τα προηγούµενα µεταναστευτικά κύµατα του 1990 και του 1992. Έλαβε χώρα υπό διαφορετικούς όρους και συνθήκες τόσο εσωτερικές οικονοµικές όσο και διεθνείς (Carleto et al 2004: 10). Τέλος, όσον αφορά το πώς διαµορφώθηκαν οι αριθµοί των µεταναστών ανάλογα µε τις χώρες προορισµού τους µετά το µεταναστευτικό κύµα του 1997 αναφέρονται στον παρακάτω πίνακα. Χώρες Βέλγιο Γαλλία Γερµανία Ελλάδα Ιταλία Τουρκία Καναδάς Η.Π.Α Αριθµός Αλβανών Μεταναστών 2.500 2.000 12.000 500.000 200.000 2.000 5.000 12.000 Πίνακας 3.8 Κύριες εγκαταστάσεις Αλβανών µεταναστών (UNDP 2000) 32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο Ιδιαιτερότητες του µεταναστευτικού κύµατος του 1997 4.1 Χαρακτηρισµός της Αλβανικής µετανάστευσης του 1997 Το µεταναστευτικό κύµα του 1997 αποτελεί ένα ιδιαίτερο µεταναστευτικό κύµα τόσο για την αλβανική µετανάστευση όσο και για γενικότερα για το φαινόµενο της µετανάστευσης όπως αυτό έλαβε χώρα τη δεκαετία του 90’ από τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης προς αυτές της Δύσης. Η αλβανική µετανάστευση χαρακτηρίζεται από µεγάλη ένταση καθώς από το 1991 έως το 1993 περίπου το 20% του εργατικού πληθυσµού είχε µεταναστεύσει (King, 2003). Το µεταναστευτικό όµως κύµα του 1997 είναι ιδιαίτερο λόγο της οικονοµικής κατάρρευσης της χώρας και του χάους που επικράτησε.. Σε αντίθεση µε τις άλλες χώρες του πρώην Ανατολικού µπλοκ στις οποίες παρόλο που έκαναν την εµφάνιση τους και εκεί παρατράπεζες, αυτές δεν εξελίχθηκαν στο βαθµό που εξελίχθηκαν στην Αλβανία. Η αλβανική µετανάστευση το 1997 έλαβε έναν µαζικό χαρακτήρα. Η µόνη σωτηρία για τον αλβανικό λαό στα τεράστια προβλήµατα που αντιµετώπιζε το νεοσύστατο φιλελεύθερο πολιτικό σύστηµα σε όλους του τοµείς ήταν η µετανάστευση. Σύµφωνα µε τον Barjaba (2000: 57) <<η αλβανική µετανάστευση χαρακτηρίζεται από µεγάλη ένταση, λαθραία καθώς το πέρασµα των συνόρων η διαµονή και η εργασία γίνεται χωρίς χαρτιά, και τέλος είναι δυναµική και εξελίξιµη>.. Η Αλβανική µετανάστευση του 1997 λαµβάνει χώρα σε µια δύσκολη περίοδο όχι µόνο για την Αλβανία αλλά και για τις χώρες προορισµού τους, που όπως στην περίπτωση της Ελλάδας η οποία δέχτηκε τους περισσότερους µετανάστες αντιµετώπιζε ένα φαινόµενο πρωτόγνωρο για αυτήν. Η πτώση του κοµµουνισµού στα Βαλκάνια συνδράµει και την έξαρση του εθνικισµού και την επανοριοθέτηση των συνόρων. Η Γιουγκοσλαβία διασπάται και γεννιούνται νέα εθνικά κράτη µε τα οποία η Αλβανία αλλά και οι δύο χώρες που υπήρξαν οι κύριοι προορισµοί των Αλβανών µεταναστών συνορεύουν µαζί τους και αντιµετωπίζουν προβλήµατα, όπως πχ η Ελλάδα µε το Φ.Υ.Ρ.Ο.Μ για το όνοµα Μακεδονία αλλά και η Αλβανία αντιµετωπίζει 33 προβλήµατα µε τη Σερβία λόγου του πολέµου στη Γοιυγκοσλαβία και της κρίσης του Κοσόβου το 1999 όταν µισό εκατοµµύριο Κοσοβάροι πρόσφυγες διέφυγαν στην Αλβανία. Σε σύγκριση µε το πρώτο µεταναστευτικό κύµα το µεταναστευτικό κύµα του 1997 γίνεται υπό διαφορετικές συνθήκες και υπό διαφορετικούς συσχετισµούς δυνάµεων. Το σκάνδαλο των παρατραπεζών δηµιούργησε καταστάσεις και συνθήκες που δεν υφίσταντο το 1991. Σε σχέση µε το 1991 η χώρα βρίσκεται πολύ κοντά στην εµφύλια σύρραξη, το κλίµα µεταξύ των δύο µεγάλων πολιτικών κοµµάτων είναι άκρως πολωτικό, το κράτος έχει χάσει την νοµιµοποίηση του, ο αλβανικός λαός έχει χάσει τις λιγοστές καταθέσεις του και νιώθει προδοµένος και εξοργισµένος µε συνέπεια οι διαδηλώσεις να πάρουν τη µορφή της κοινωνικής εξέγερσης, να ανοιχτούν οι στρατιωτικές αποθήκες, να δηµιουργηθούν και να δρουν ελεύθερα συµµορίες και τέλος να υπάρξει ανεπάρκεια βασικών ειδών διατροφής. Ο µέσος όρος µετανάστευσης στην Αλβανία ήταν τέσσερις φορές µεγαλύτερος κατά άτοµο από αυτών που υπήρχε στις άλλες βαλκανικές πρώην κοµµουνιστικές χώρες (Barjaba 2005). Ο µετανάστης του 1997 έχει πολλούς παραπάνω λόγους να µεταναστεύσει από αυτόν του 1991. Εκείνη την περίοδο θεµελιώνεται µια διαφορετική εικόνα στις χώρες υποδοχής για τους αλβανούς. Το 1991 επικράτησε η εικόνα του ‘’ ιστορικού γείτονα’’ και του ‘’ταλαιπωρηµένου καταπιεσµένου λαού’’. Η εικόνα για τους αλβανούς σταδιακά άλλαξε από το 1991 έως το 1997 και αυτή που δηµιουργήθηκε και εδραιώθηκε µε το << άνοιγµα των φυλακών>> τόσο σε Ελλάδα όσο και σε Ιταλία είναι η εικόνα του ‘’κλέφτη’’, του ‘’απατεώνα’’ και όχι του καταπιεσµένου από ολοκληρωτικό καθεστώς εργάτη. Η απουσία τυπικού πλαισίου οργάνωσης των εργασιακών σχέσεων µεταξύ µεταναστών και γηγενών αλλά και ο ορισµός της αστυνοµίας ως ο σχεδόν αποκλειστικός µηχανισµός που ασχολείται µε τους µετανάστες οδήγησε στο να συνδεθεί η µετανάστευση µε την εγκληµατικότητα και ειδικότερα µε µεταναστευτική εθνοτική οµάδα των αλβανών µεταναστών (Πετράκου, Η. 2009: 41). Παρόλα αυτά οι Αλβανοί µετανάστες είναι αυτοί που ενσωµατώνονται στις κοινωνίες υποδοχής πιο γρήγορα και πιο εύκολα από άλλες εθνικότητες µεταναστών. Στην Ελλάδα αποτελούν τη µεγαλύτερη µεταναστευτική εθνική κοινότητα ενώ στην Ιταλία τη δεύτερη µεγαλύτερη. Όσο αφορά την Ελλάδα και την Ιταλία η ενσωµάτωση παρόλα τα αρχικά 34 προβλήµατα και την προκατάληψη είναι πιο εύκολη από ότι µε τις άλλες εθνικότητες καθώς οι λαοί µοιράζονται πολλά πολιτισµικά και ιστορικά κοινά, γνωρίζονται µεταξύ δεν τελείως ξένοι ο ένας λαός µε τον άλλο (King και Vullnetari 2003: 39). Αυτό όµως από µόνο του δεν είναι αρκετό εκτός από τις πολλές πολιτισµικές οµοιότητες των δύο λαών η κοινωνική ενσωµάτωση των µεταναστών είναι κάτι αρκετά χρονοβόρο και παίζουν ρόλο πολύ συντελεστές, όπως το θρήσκευµα και οι εργασιακές σχέσεις. Κύριος και βασικότερος λόγος είναι ότι αποτελούν τη µεγαλύτερη εθνοτική οµάδα. Επίσης µεγάλος αριθµός των αλβανών µεταναστών όταν ήρθε στην Ελλάδα βαφτίστηκε χριστιανός ορθόδοξος, θα ήτανε λάθος αν λέγαµε πως αλλαξοπίστησε καθώς στην Αλβανία από το 1967 κάθε είδους θρησκεία ήταν απαγορευµένη. Η αποτίναξη της θρησκείας στην Αλβανία ήταν η πιο επιτυχής σε σχέση µε τις άλλες κοµµουνιστικές χώρες. Ο λόγος βάφτισης φυσικά ήταν να έρθουν πιο κοντά στους γηγενείς οι οποίοι θα µπορούσαν να τους παρέχουν πρόσβαση στην αγορά εργασίας. Βεβαίως αυτό που µετράει περισσότερο για την ελληνική κοινωνία είναι η νοµιµότητα, ο όρος λαθροµετανάστης ακόµα και σήµερα τροµάζει, καθώς είναι συνδεδεµένος µε το όρο παράνοµος που στην κοινή συνείδηση δεν απέχει πολύ από τον όρο εγκληµατίας. Ο άλλος σηµαντικός παράγοντας της κοινωνικής ενσωµάτωσης των αλβανών µεταναστών είναι ο χώρος εργασίας τους. Οι αλβανοί όταν πρωτοήρθαν στην Ελλάδα εργάστηκαν κατά κύριο λόγο οι άντρες στην οικοδοµή και σε µικρές επιχειρήσεις ενώ οι γυναίκες στα σπίτια των γηγενών. Οι δουλειές αυτές είναι από πιο κοινωνικές και έφεραν σε άµεση επικοινωνία µε τους έλληνες και τον ελληνικό τρόπο ζωής. Επιπλέον οι αλβανοί φαίνονται πως είναι πιο κινητικοί σε σχέση µε τις άλλες µεταναστευτικές οµάδες τόσο εργασιακά όσο και επιχειρηµατικά καθώς περνάνε από την εξαρτηµένη εργασία στην αυτοαπασχόληση. Βεβαίως δικές του επιχειρήσεις δύσκολα µπορούν να ανοίξουν καθώς δεν µπορούν να ανταποκριθούν στις επιταγές τις εφορίας, αλλά εάν νοηθούν και οι <<βορειοηπειρώτες>> ως αλβανοί µετανάστες τότε υπάρχουν αρκετοί µικροεπιχειρηµατίες (Μαρούκης, Θ. 2010:185-192). 35 4.2 Η Αλβανοί µετανάστες από το 1997 έως σήµερα Από την εποχή που διαπραγµατεύεται αυτή η εργασία µέχρι σήµερα έχουν περάσει 15 χρόνια. Οι µεταναστευτικές ροές τα αµέσως επόµενα χρόνια µετά την χρηµατοπιστωτική κατάρρευση συνεχίστηκαν µε έντονους ρυθµούς ωστόσο από το 2001 και έπειτα παρατηρείται µια σταδιακή µείωση της αλβανικής µετανάστευσης (Αzarri και Carleto 2009: 8). Στην Ελλάδα µια χώρα η οποία µέσα σε λίγα χρόνια από χώρα αποστολής µεταναστών έγινε χώρα υποδοχής οι αλβανοί µετανάστες ρίζωσαν. Βέβαια µέχρι το 1997 υπήρξαν οι περισσότεροι παράνοµοι, και θύµατα µιας ανύπαρκτης µεταναστευτικής πολιτικής του ελληνικού κράτους. Από το 2001 όπου η µεταναστευτική πολιτική µπαίνει στην φάση ενηλικίωσης και ολοκληρώθηκε το πρόγραµµα νοµιµοποίησης του 1998 όπου ψηφίζεται ο νόµος 2910/2001 µε τίτλο << Είσοδος και παραµονή αλλοδαπών στην Ελληνική επικράτεια. Κτήση της ελληνικής ιθαγένειας µε πολιτογράφηση και άλλες διατάξεις>> (Τριανταφυλλίδου Α, 2010 :106). Τότε εγκαινιάζεται µια νέα εποχή για τους αλβανούς µετανάστες καθώς από την κατηγορία των λαθροµεταναστών περάσανε στην κατηγορία των νοµίµων µεταναστών βέβαια για όσο καιρό αυτοί εργάζονταν και για όσο καιρό τους χρειαζότανε η ελληνική οικονοµία. Η κτήση της ελληνικής ιθαγένεια που σηµαίνει την κτήση της ιδιότητας του πολίτη πράγµα που τους καθιστά ισότιµους και ισόνοµους σε όλα τα πεδία µε τους γηγενείς έλληνες είναι πλέον εφικτή. Αυτή πλέον µπορεί να γίνει από τους αλλοδαπούς µε δύο διαδικασίες, είτε αυτήν της <<πολιτογράφησης>> που προυποθέτει αυστηρά χρονικά κριτήρια είτε αυτήν της <<αναγνώρισης της ελληνικής ιθαγένειας>> η όπως ονοµάστηκε αργότερα του <<καθορισµού>> σε πρόσωπα τα οποία µπορούν να αποδείξουν ότι είναι οµογενείς και ότι έχουν ελληνική συνείδηση ή όπως αναφέρει ο Κώδικας Ελληνικής Ιθαγένειας <<συµπεριφέρονται πράγµατι ως Έλληνες>> (Χριστόπουλος Δ 2004 :68). Οι αιτήσεις για πολιτογράφηση στους δήµους από αλβανούς µετανάστες είναι χιλιάδες ωστόσο πρόκειται κυρίως για µετανάστες της µιάµισης γενιάς ή της δεύτερης ενώ όσον αφορά αυτούς που διαθέτουν το δελτίο ταυτότητος οµογενούς τότε και της πρώτης γενιάς καταθέτουν αίτηση για πολιτογράφηση. Οι πρώτης γενιάς 36 µετανάστες που σήµερα κατά γενικό κανόνα έχουν πενηνταρίσει, σύµφωνα µε δηµοσιεύµατα επιστρέφουν στην Αλβανία. Οι αλβανοί µετανάστες σήµερα, λόγο της οικονοµική κρίσης που υπάρχει κυρίως σε Ελλάδα και Ιταλία, χώρες που συγκεντρώνουν το µεγαλύτερο ποσοστό των Αλβανών µεταναστών έχουν σταδιακά αρχίσει να παίρνουν το δρόµο της επιστροφής. Η κατάρρευση του κατασκευαστικού κλάδου στη Ελλάδα είναι αυτό που έπληξε περισσότερο τους αλβανούς µετανάστες καθώς ήταν ο κλάδος στον οποίο απασχολούνταν κυρίως. Από τους συνολικά 400.000 εργάτες που αριθµούσε ο οικοδοµικός κλάδος το 2008 από πέρυσι αριθµοί λιγότερους από 240.000. Η ανεργία εκτός από την οικονοµική ανέχεια οδηγεί τους αλβανούς και στην παράνοµη διανοµή τους καθώς αδυνατούν να συγκεντρώσουν τα απαραίτητο αριθµό ενσήµων για την ανανέωση των αδειών παραµονής τους. Αλβανοί αξιωµατούχοι εκτιµούν πώς περίπου το 15% των νόµιµων Αλβανών µεταναστών και περίπου 200.000 παράνοµοι µετανάστες έχουν επιστρέψει στην Αλβανία. Τα εµβάσµατα των Αλβανών µεταναστών προς την Αλβανία έχουν συρρικνωθεί κατά το µισό από το 2007 όταν είχαν φτάσει τα 951 εκατοµµύρια ευρώ, περίπου το 10% του Αλβανικού ΑΕΠ (The Economist 14-01-2012). Ωστόσο ένα ακόµη χαρακτηριστικό της χρηµατοπιστωτικής κατάρρευσης των παρατραπεζών του 1997 είναι ότι φόβος πώς κάτι τέτοιο µπορεί να τους ξανασυµβεί. Αυτός ο φόβος απώλειας των καταθέσεων τους στην Ελλάδα εκδηλώθηκε λόγω των σεναρίων περί πιθανής εξόδου της χώρας από το ευρώ και την επιστροφή στην υποτιµηµένη δραχµή. Ο φόβος αυτός σε πραγµατολογικά στοιχεία εκφράστηκε µε την αύξηση των καταθέσεων στην Αλβανία κατά 717 εκατοµµύρια ευρώ µόνο µεταξύ Ιανουαρίου 2011 και Ιανουαρίου 2012 αριθµός που αντιστοιχεί µόνο σε παλιννοστούντες αλβανούς. Παρόλα αυτά αποφεύγουν να καταθέτουν τα χρήµατα τους σε αλβανικές Τράπεζες προτιµούν τις ξένες, και νόµισµα το ευρώ αντί του αλβανικού Lek (Έθνος 2012). Το πρώτο τρίµηνο του 2012 από τράπεζες µόνο από την Ελλάδα µεταφέρθηκαν σε τράπεζες στην Αλβανία 510 εκατοµµύρια ευρώ, επίσης παρατηρήθηκε η αύξηση των παλιννοστούντων αλβανών µαθητών όπως πχ στους Αγίους Σαράντα. Ο αριθµός των 37 µαθητών επαναπατρισµένων οικογενειών έφτασε τους 190 σύµφωνα µε στοιχεία της Διεύθυνσης Παιδείας του νοµού (Πρώτο Θέµα 2012). Παρόλο το µεγάλο ποσοστό των αλβανών µεταναστών που επαναπατρίζεται, το ποσοστό των Ελλήνων οµογενών που επιστρέφει στην Αλβανία είναι σχεδόν µηδαµινό. Ένα τελευταίο χαρακτηριστικό του επαναπατρισµού ωστόσο των Αλβανών µεταναστών έχει να κάνει µε την αντιµετώπιση από τους ντόπιους προς τους µετανάστες. Σε συνεντεύξεις τους στο πρακτορείο ειδήσεων News Post επαναπατρισθέντες Αλβανοί δηλώνουν πως όταν ήρθαν στην Ελλάδα ήταν ξένοι, ήταν αλβανοί και τώρα που γυρνάνε στην Αλβανία είναι πάλι ξένοι, είναι έλληνες (Ανδρέου 2012). 38 ΕΠΙΛΟΓΟΣ Η χρηµατοπιστωτική κατάρρευση της Αλβανίας παίζει ένα σηµαντικό ρόλο στην αλβανική µετανάστευση. Της δίνει µια νέα δυναµική ώθηση σε µια περίοδο που οι αλβανοί πολίτες πίστευαν πως τα δύσκολα για την αλβανική οικονοµία είχαν περάσει. Η αλβανική µετανάστευση από την καθαρά οικονοµικής µορφή µετανάστευσης γίνεται µια µετανάστευση για επιβίωση. Οι ένοπλες συγκρούσεις µεταξύ των εξεγερµένων και των κυβερνητικών δυνάµεων δίνουν τη εντύπωση εξέλιξης ενός εµφυλίου πολέµου στον νότο της Αλβανία. Η λέξη που χρησιµοποιεί ο αλβανός µετανάστης για να ορίσει την κατηγορία στην οποία ανήκει, δεν χρησιµοποιεί τη λέξη οικονοµικός µετανάστης αλλά η λέξη «refugjat» η οποία σε µετάφραση στα ελληνικά σηµαίνει πρόσφυγας. Η µετανάστευση της χρονιάς του 1997 δεν περιλαµβάνει µόνο όσους µετανάστευσαν το 1997 αλλά συµπεριλαµβάνει και όσους µετανάστευσαν και τα αµέσως επόµενα χρόνια καθώς τα δύσκολα συνεχίστηκαν για χρόνια µε µια οικονοµία κατεστραµµένη, µε υποδοµές είτε τελείως διαλυµένες η απαρχαιωµένες και µε µια έντονη αίσθηση ανασφάλειας στο εσωτερικό της χώρας πως όσα συνέβησαν µπορούσαν ανά πάσα στιγµή να επαναληφθούν, καθώς ολόκληρος σχεδόν ο πληθυσµός ήταν οπλισµένος. Σήµερα λόγω της παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης οι Αλβανοί συνεχίζουν να µεταναστεύουν αλλά αυτή τη φορά προς την αντίθετη κατεύθυνση. Η αλβανική µετανάστευση σήµερα έχει προορισµό την Αλβανία. Η Αλβανία έχει κάνει σηµαντικά βήµατα προς την δηµοκρατική της πορεία, αλλά και ως προς της υποδοµές της σε σχέση µε τη κατάσταση που βρισκόταν η χώρα το 90’. Η γενιά που µετανάστευσε τη δεκαετία του 90 µε τους περισσότερους να βρισκόντουσαν στα είκοσι µε τριάντα σήµερα πενηντάρισε και συνταξιοδοτείται στην Αλβανία. Τέλος, οι αλβανοί πολίτες δεν έχουν σοβαρούς λόγους προκειµένου να µεταναστεύσουν παρόλο που η χώρα ακόµα αντιµετωπίζει κάποια κυρίως πολιτικά προβλήµατα. Ωστόσο η Αλβανία έχει ένα από τους υψηλότερους δείκτες ανάπτυξης στην Ευρώπη και οι δείκτες µετανάστευσης έχουν πέσει σε πολύ χαµηλά επίπεδα και όπως όλα δείχνουν µέχρι στιγµής 39 ίσως όντως αυτή τη φορά τα δύσκολά να έχουν όντως περάσει σε αυτήν την ταλαιπωρηµένη διαδικασία µετάβασης στη Δηµοκρατία. 40 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ανδρέου Ά (2012) News Post, δηµοσίευση 9/4/2012 http://newpost.gr/post/118580 Azarri C., Carletto C. World Bank (2009) Modeling Migration Dynamics in Albania A Hazard Function Approach. The World Bank Research Group Poverty and Inequality Team. Policy Research, 4945, σ.15 Azarri C., Carletto C. World Bank (2009) Modeling Migration Dynamics in Albania A Hazard Function Approach. The World Bank Research Group Poverty and Inequality Team. Policy Research, 4945, σ.8 Baldwin-Edwards, Martin (2004) Immigration into Greece, 1990-2003, presentation to the UNECE European Population Forum 2004 Geneva :52 www.unece.org/ead/pau/epf/presents/ts4/baldwinedwards.pdf Babaramo Ι <<Σούντε: Χρεοκόπησα ήταν πυραµίδα>>, Koha Jone, τ.16 VII, 1997 Baka M. Koha jone, τ.107 VII, 1997, σ.5 Barjaba K, (1998) Albania in Transititon Elite’s Role and Perspective, Tirana , NATO Accademic affairs office, σ.15 Barjaba K, (2000) Contemporary patterns in Albanian emigration. South-East Europe Review, σ.57 Barjaba, K, (2005) Labour Emigration: From Political Will Towards Collaboration of Migratory Markets. Workshop on National Strategy for Migration, Published by IOM, Financed under the CARDS 2001 Programme of the European Commission. 41 Baze M, (2010) Viti 97 Prapaskenat e krizes qe rrenuan shtetin, Tirane, Botimet Toena, σ.181 Baze M, (2010) Viti 97 Prapaskenat e krizes qe rrenuan shtetin, Tirane, Botimet Toena, σ.196-197 Bezemer D.J., (2000) Post-Socialist Financial Fragility: the Case of Albania. Amsterdam. Tinbergen Institute and University of Amsterdam, σ.11 Carletto C., Davis B., Stampini M., Trento S. Zezza A. (2004) FAO Internal Mobility and International Migration in Albania. ESA Working Paper No.04-13. The Food and Agriculture Organizations of the United Nations, σ.10 Cili H, (2004) Nderkombetaret se pala e trete: Nje udhetim bashke me nderkobetaret neper tranzicionin shqiptar 1990-2002, Universiteti Europian e Tiranes (UET), σ.8-10 Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άµυνας (Αλβανία- NHQT) http://www.geetha.mil.gr/index.asp?a_id=2900 (τελευταία ενηµέρωση 2012) Γεωργούλας Σ, (2003) Πολιτικές Μετανάστευσης και Στρατηγικές Ένταξης η περίπτωση των Αλβανών και Πολωνών µεταναστών, ΚΕΚΜΟΚΟΠ, Αθήνα, εκδόσεις Gutenberg, σ.96 Έθνος Online, << Ξινό για τους Αλβανούς το Greek Dream, στέρεψαν τα χρήµατα στην Ελλάδα>> 09-04-2012 http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22768&subid=2&pubid=63641932 (τελευταία ενηµέρωση 9/4/2012) Fatos Nano (1997). IMF and World Bank Annual Meeting. Hong Kong Press Release No.27 September 23-25, 1997 42 Gedeshi I, Zwanger N, Germenji E, Nikas C. (2005) Konkurenca per Dergesat ne Para te Emigranteve. IOM and Albanian Government for immigration financed by the Program CARDS of the European Union, σ.26 Geiger M (2007) Migration Management in Albania: Mapping and Evaluating Intervention, Migration Letters Vol 4(No 2). Migration Letters and London Publishers σ.120-133 Government of Albania (2000) Albania Interim Poverty Strategy Paper, σ.2 Gjini A.<< SHIK εναντίον των φοιτητών>> τ.7, VII Koha Jone, 1997, σ.2 Hoxha A. << Kavaja:’’Κάτω ο Σαλί’’>>, τ.25 VII Koja Jone, 1997, σ.3 IMF (1997) Press Release Number 97/51. November 7/1997. IMF Approves Emergency Post Conflict Assistance for Albania. Washington D.C. International Monetary Fund. IMF (1998) McNeilly., Schiesser-Gachnang D. Reducing Inflation: Lessons from Albania’s Early Success. IMF Working Paper. International Monetary Fund. WP/98/78. IOM and Albanian Government (2005) Workshop on the National Strategy on Migration Selected Papers. Jarvis C. (2000). The Rise and the Fall of the Pyramid Schemes in Albania. IMF Staff Papers, Vol. 47, No1. International Monetary Fund, σ.4 Kasimati M, Kolpeja V, Hatibi D, (2009) Migracioni shqiptar pas viteve 90dhe ndikimi I tij ne jeten ekonomike dhe sociale te femijeve te lene pas. UNICEF, Insituti per Kerkime Urbane, σ.9-10 43 Kajsiu B. (2008). POLIS 5 Vdekje Politikes, Liri Popullit! Kriza e Perfaqesimit ne Shqiperi. Tirane, Universiteti Europian I Tiranes, Reviste Shkencore e Fakultetit te Shkencave Sociale, σ. 9 Kajsiu B. (2008). POLIS 5 Vdekje Politikes, Liri Popullit! Kriza e Perfaqesimit ne Shqiperi. Tirane, Universiteti Europian I Tiranes, Reviste Shkencore e Fakultetit te Shkencave Sociale, σ.14 Καθηµερινή Ηµερήσια Πολιτική και Οικονοµική Εφηµερίδα (1997) έτος 78ο αρ.φ 23.598 Κασιµάτη Κ, (2003) Πολιτικές Μετανάστευσης και Στρατηγικές Ένταξης η περίπτωση των Αλβανών και Πολωνών µεταναστών, ΚΕΚΜΟΚΟΠ, Αθήνα, εκδόσεις Gutenberg, σ.32 King R, (2003) Across the sea and over the mountains :documenting Albanian migration. Scotish Geografical Journal 119. King R. (2006) Shqiperia si nje laborator per studimini e emigrimit dhe zhvillimit, University of Sussex Facuty of Geograpfy King R., Vullnetari J. (2003) Migration and Development in Albania. Sussex Centre for Migration Research. Issued by the Developmet Research Centre on Migration, Globalization and Poverty, σ.43 King R., Vullnetari J. (2003) Migration and Development in Albania. Sussex Centre for Migration Research. Issued by the Developmet Research Centre on Migration, Globalization and Poverty, σ.39 Koha Jone. (07/01/1997-28/04/1997) τ7 έως τ150 VII. Gazeta perdicme Shqiptare. TIRANE Korovilas J. (1998). The Albanian Economy in Transition: The Role of Remittances and 44 Pyramid Invesment Schemes. Bristol: University of the West England, Working Papers in Economics 28, σ.399-410 Kuvendi Popullor, RPSSSH, 12.6.1990. Majko P. (1998) Letter of Intent of the government of Albania towards the Managing Director Of the International Monetary Fund Mitchel Camdessus. Μαρούκης Θ. (2010), Η µετανάστευση στην Ελλάδα του 21ου αιώνα. Αλβανική µετανάστευση στην Ελλάδα: Ζητήµατα κοινωνικής, οικονοµικής και πολιτικής ένταξης, Αθήνα, εκδόσεις Κριτική, σ.185-192 Misha P. (2008). Arratisja nga Burgjet e Historise. Τίρανα, Αλβανία. Botimet Toena. σ.120 Misha P. (2008). Arratisja nga Burgjet e Historise. Τίρανα, Αλβανία. Botimet Toena, σ.127-128 Μπάρκας Π. (2003). Η Προδοσία της Προσδοκίας. Αθήνα. Εκδοτικός Οίκος Α.Α. ΛΙΒΑΝΗ Muco M, Papanagos H and Samfey P. (1998). The Determinants of Official And FreeMarket Exchange Rates in Albania During Transition. University of Tirana ,University of Kent at Canterbury, European Bank for Reconstruction And Development, σ.2 Nagi, D.L. (1988). The Albanian-American Odyssey. A pilot study of the Albanian Community of Boston , Massachussets. New York: AMS Press, σ.25 Nicholson B. (1999). The begginig fo the End of a Rebellion: Southern Albania, May-June 1997 East European Politics and Societies, σ.545-547 45 OSCE και ODIHR (1997) Albania Parliamentary Election June 29, 1997, Office for Democratic Institutions and Human Rights, EL.97/AL1/ver.1 12-11-1997 Pastore F. (1998). Conflicts and Migration. A case study on Albania, CeSPI Occasional Papers Pettifer J και Vickers M (2007). Ceshtja Shqiptare Riforesimi I Ballkaniτ. Τίρανα, Αλβανία. Bota Shqiptare & Edicioni ‘’Libri’’, σ. 43 Pettifer J και Vickers M (2007). Ceshtja Shqiptare Riforesimi I Ballkaniτ. Τίρανα, Αλβανία. Bota Shqiptare & Edicioni ‘’Libri’’ σ.28 Pettifer J και Vickers M (2007). Ceshtja Shqiptare Riforesimi I Ballkaniτ. Τίρανα, Αλβανία. Bota Shqiptare & Edicioni ‘’Libri’’ σ.49 Pettifer J και Vickers M (2007). Ceshtja Shqiptare Riforesimi I Ballkaniτ. Τίρανα, Αλβανία. Bota Shqiptare & Edicioni ‘’Libri’’ σ.59 Piperno F. (2002). From Albania to Italy, Formation and basic Features of a binational migration system. Baground paper for the CEME-CeSPI research mission in Italy and Albania(5-9 June 2002), σ. 2-3 Πετράκου Η. (2009) Μετανάστες στην Ελλάδα, Η κατασκευή της µετανάστευσης στην ελληνική κοινωνία, Αθήνα εκδόσεις Ελληνικά Γράµµατα, σ.41 Οι Αλβανοί µας τελειώνουν, επιστρέφουν στην πατρίδα τους λόγω της κρίσης, Πρώτο Θέµα, 17/4/2012 http://www.protothema.gr/greece/article/?aid=190794 46 Albanians in Greece heading home again, The Economist, 14-04-2012 http://www.economist.com/node/21542818 Τριανταφυλλίδου Α, (2010) Η µετανάστευση στην Ελλάδα του 21ου αιώνα, Αθήνα εκδόσεις Κριτική, σ. 100 Τριανταφυλλίδου Α, (2010) Η µετανάστευση στην Ελλάδα του 21ου αιώνα, Αθήνα εκδόσεις Κριτική, σ.106 UNDP (2000) Albanian Human Development Report Tirana, σ.29 UNDP (2000) Albanian Human Development Report Tirana, σ.38 UNDP (2000) Albanian Human Development Report Tirana, σ.31 UNDP (2000) Albanian Human Development Report Tirana, σ.35 Vickers M. (1997) Οι Αλβανοί, Αθήνα εκδόσεις Οδυσσέας, σ.258 Vickers M. (1997) Οι Αλβανοί, Αθήνα εκδόσεις Οδυσσέας, σ.117-123 Vehbiu A, (2007) Fidanishtet e Dhimbjes, Tirana Botime Cabej Vullnetari J. (2007). Albanian Migration and Development: State of the Art Revue. IMISCOE Working Paper, σ.31 Wall C., (2009). Shiperia pas renies se komunizmit. Τίρανα, Αλβανία. Instituti I Studimeve Nderkombtare. 47 World Bank and INSTAT. (2003) Albania: Poverty During Growth. Apoverty Profile of Albania, backround paper for the World Bank Poverty Assesment, Washington, Dc and Tirana. Χριστόπουλος Δ (2004) «Περιπέτειες της ελληνικής ιθαγένειας: ποιος (δεν) έχει τα προσόντα να είναι Έλληνας;» σε Θέσεις, Τεύχος 87, 2004, σ. 61-90 Χριστόπουλος Χ, (2009) Μετανάστες στην Ελλάδα, Το τέλος της εθνικής οµο(ιο)γένειας: παραδοσιακές και νέες µορφές ετερότητας στην Ελλάδα, Αθήνα, εκδόσεις Ελληνικά Γράµµατα., σ.58 Zezza A. Carletto G. Davis B. (2005) FAO. Moving away from Poverty. A spatial Analysis of Poverty and Migration in Albania. The Food and Agriculture Organization of the United Nations ESA Working Paper No. 05-02, σ.6 Ψηµµένος Ι (2004) Μετανάστευση από τα Βαλκάνια Κοινωνικός Αποκλεισµός στην Αθήνα, Αθήνα, εκδόσεις Παπαζήση Zezza A. Carletto G. Davis B. (2005) FAO. Moving away from Poverty. A spatial Analysis of Poverty and Migration in Albania. The Food and Agriculture Organization of the United Nations ESA Working Paper No. 05-02, σ. 3 48 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 49 ΒΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ ΤΟΥ 1997 1. Τσερχόζι Φάτος 51 ετών Ελλάδα Στην Ελλάδα ήρθα τον Μάρτιο του 1997 ωστόσο δεν ήταν η πρώτη φορά που ερχόµουν στην Ελλάδα είχα ξανάρθει την άνοιξη 1991 και έµεινα µόνο για 10 µέρες. Και τις δύο φορές πέρασα τα σύνορα µε τα πόδια. Την πρώτη φόρα ήµουν µαζί µε άλλα δύο άτοµα και περπατήσαµε από το Αργυρόκαστρο µέχρι τα Γιάννενα. Δουλειά βρήκα εύκολα το 1991 αλλά δεν σύµφερε να κάτσω καθώς τότε η δραχµή είχε την ίδια συναλλαγµατική αξία µε το Lek. Το 1993 µετανάστευσα ξανά για Ιταλία. Είχα πλαστά χαρτιά και αυτή τη φορά έφευγα µόνος µου, χωρίς γνωστούς. Πήρα το πλοίο της γραµµής Αυλώνα-Μπρίντιζι. Στο λιµάνι έκανε έλεγχο η Ιταλική ακτοφυλακή και µαζί µε άλλα πέντε άτοµα αναγκαστήκαµε να πηδήξουµε από το καράβι. Στην Ιταλία έκατσα ένα χρόνο. Μας βοήθησαν άλλοι Αλβανοί µετανάστες που είχαν φύγει το 1991. Δουλειά βρήκα γρήγορα, αρχικά στα κτήµατα και ύστερα σε εργοστάσιο εξατµίσεων αυτοκινήτου στο Πουλσάνο του Ταράντο στη νότια Ιταλία. Μάζεψα κάποια χρήµατα εκεί και γύρισα στην Αλβανία να εργαστώ στο δικό µου µαγαζί. Το 1997 οι συνθήκες µε ανάγκασαν να µεταναστεύσω και πάλι. Οι περισσότεροι έχασαν πολλά λεφτά στις παρατράπεζες αλλά εγώ προσωπικά δεν είχα επενδύσει σε αυτές. Το άνοιγµα των φυλακών και των στρατιωτικών ήταν µια σκέτη καταστροφή. Η ζωή µας κινδύνευε ανά πάσα στιγµή, ο κόσµος είχε πάρει τα όπλα και βρισκόταν εκτός ελέγχου. 50 Πυροβολούσαν στον αέρα ανά πάσα στιγµή. Τότε πήρα και εγώ όπλα όπως όλοι οι άλλοι ήταν ο µόνος τρόπος να προστατέψω την οικογένεια µού. Φτώχεια υπήρχε στην Αλβανία και πριν τη χρεωκοπία των παρατραπεζών αλλά δουλειά υπήρχε, φαινόταν πως τα πράγµατα καλυτέρευαν µέρα µε τη µέρα. Μετά την ‘’πτώση των πυραµίδων’’ η φτώχεια επιδεινώθηκε, τα σουπερµάρκετ ληστεύονταν κάθε µέρα, νερό και ρεύµα δεν υπήρχε καθ’όλη τη διάρκεια της µέρας τίποτα δεν ήταν σίγουρο, πολλοί αλληλοσκοτωθήκαν στο δρόµο για µια κουβέντα η γιατί οι οικογένειες τους βρισκόντουσαν σε διαµάχη. Ειδικά στο Μπεράτι έγιναν πολλοί σκοτωµοί. Το Μάρτιο αποφάσισα να φύγω για Ελλάδα. . Η Ελλάδα ήταν µια ελπίδα σωτηρίας, έτσι τη φανταζόµασταν. Ήµασταν τέσσερα άτοµα που µεταναστεύαµε µαζί. Περπατήσαµε από την Κορυτσά µέχρι τη Θεσσαλονίκη, µας τρείς µέρες. Μιλάγαµε πολύ λίγα Ελληνικά. Το µόνο που ξέραµε για την Ελλάδα ήταν ότι ήταν καπιταλιστικό κράτος και πως µπορούσαµε να βρούµε δουλειά. Τώρα που τα σκέφτοµαι αυτό που κάναµε οι Αλβανοί τότε ήταν σκέτη τρέλα αλλά ήταν ο µόνος τρόπος για να επιβιώσουµε. Η κατάσταση στην Αλβανία ήταν τραγική λείπανε και βασικά είδη διατροφής. Από τη Θεσσαλονίκη πήρα το λεωφορείο για Αθήνα. Στην Αθήνα έµεινα σε έναν ξάδελφο µου, τους πρώτους οχτώ µήνες δεν έβρισκα δουλειά. Σκοπός µου ήταν να έρθω στην Ελλάδα να δουλέψω λίγα χρόνια, να µαζέψω κάποια χρήµατα και να ξαναγυρίσω στην Αλβανία. Ωστόσο το γεγονός ότι στην Αλβανία πέρναγαν τα χρόνια αλλά η οικονοµία της χώρας δεν βελτιωνότανε σε συνδυασµό µε τον διαφορετικό τρόπο ζωής που συνηθίσαµε µε την οικογένεια µού στην Ελλάδα µε έκανε να εγκατασταθώ. Συνολικά έχω 15 χρόνια στην Ελλάδα. Φρέντ Ντερβένι 32 ετών Αγγλία Τον Νοέµβριο του 1996 έφυγα από την Αλβανία µε προορισµό την Αγγλία. Την απόφαση να φύγω για Αγγλία την πήρα µε το που τελείωσα των στρατό τον Απρίλιο του 1996. Εκεί βρισκόταν ήδη ο αδερφός από το 1992. Το 1995-1996 η Αλβανία ήταν στα καλύτερα της, χρήµα κυκλοφορούσε, δουλειά υπήρχε, ασφάλεια υπήρχε η ζωή ήταν καλή τότε στην Αλβανία. Ο λόγος που έφυγα για Αγγλία ήταν για να δουλέψω για κάποιο λίγο χρονικό διάστηµα και να αγοράσω ένα φορτηγό για το µαγαζί στην Αλβανία, δεν σκεφτόµουν σε καµία περίπτωση να ζήσω για πολλά χρόνια στην Αγγλία. Δεν είχε 51 προκύψει κάποιο πρόβληµα µε τις παρατράπεζες µέχρι τότε αν και έτσι και αλλιώς από την οικογένεια µου µόνο η γιαγιά µου είχε επενδύσει 3 εκατοµµύρια Lek στη Xhaferri. Ξεκίνησα λοιπόν µαζί µε έναν φίλο µου. Είχαµε βγάλει Σλοβένικη visa και πήραµε το πλοίο από το Δυρράχιο µέχρι το Κοπερ της Σλοβενίας. Στα σύνορα Σλοβενίας Ιταλία απλώς πηδήξαµε κάτι κάγκελα, δεν υπήρχε κάποια στενή περιφρούρηση των συνόρων από καµιά από τις δύο πλευρές. Έµεινα τρείς µέρες στη Γκορίτσια της Ιταλία στον θείο µου και µετά ξεκινήσαµε οδικώς για Σαβόνα και από εκεί για τη Νίκαια στη Γαλλία. Περάσαµε τα σύνορα µε πλαστές Ιταλικές ταυτότητες που είχαµε πάρει µαζί µας από την Αλβανία, περάσαµε σαν τουρίστες. Εκτός από τις Ιταλικές ταυτότητες µαζί µας είχαµε και πιστοποιητικά γεννήσεως κοσοβάρικα ώστε σε οποιαδήποτε περίπωση να µπορούσαµε να ζητήσουµε πολιτικό άσυλο. Από τη Νίκαια πήγαµε στο Παρίσι και από το Παρίσι στο βόρειο λιµάνι της Γαλλία για να πάρουµε το πλοίο για την Αγγλία. Πήραµε το πλοίο αλλά όταν φτάσαµε στο Ντόβερ έκανε έλεγχο η Αγγλική αστυνοµία στο πλοίο. Μας καταλάβανε ότι οι Ιταλικές ταυτότητες ήταν ψεύτικες. Με ρωτήσανε αν είµαι Αλβανός και πως αν τους έλεγα πως είµαι θα µε αφήνανε να περάσω αλλά εγώ δεν τους πίστεψα και επέµενα ότι ήµουν Ιταλός ενώ ο φίλος µου δήλωσε ότι ήταν κοσοβάρος και ζήτησε πολιτικό άσυλο. Αυτό πέρασε στην Αγγλία ενώ εµένα µε γυρίσανε στη Γαλλία. Εκεί µε κρατήσανε για λίγο µέσα και µετά µε άφησαν. Από κει ήρθε και µε πήρε ένας ξάδελφος µου και πήγαµε Βέλγιο. Αυτός είχε λίγους µήνες που έµενε στο Βέλγιο και από κει προσπάθησα να περάσω λαθραία στην Αγγλία. Κρυβόµασταν σε φορτηγά που µεταφέρανε πρώτες ύλες. Οι προσπάθειες αυτές ήταν όλες ανεπιτυχείς και έτσι πέρασαν τρείς µήνες κολληµένος στο Βέλγιο. Μου στείλανε από την Αλβανία µια Ιταλική ταυτότητα στην οποία όµως δεν είχα κολλήσει καλά την φωτογραφία µου και έπεσε η φωτογραφία την ώρα που πέρναγα από έλεγχο στο αεροδρόµιο των Βρυξελών πρώτου επιβιβαστώ στο αεροπλάνο για Λονδίνο. Τελικά µετά από λίγες εβδοµάδες µου ήρθε ένα νέο κοσοβάρικο πιστοποιητικό γεννήσεως από την Αλβανία κούρεψα και τα µαλλιά µου και ζήτησα πολιτικό άσυλο στο Βέλγιο. Στις 15 Ιανουαρίου του 1997 πέρασα από το Βέλγιο στη Γαλλία και από εκεί πήρα πάλι το πλοίο για Αγγλία και πέρασα χωρίς κανένα πρόβληµα και αµέσως έκανα τα χαρτιά. Στην Αλβανία επέστρεψα το 1999 και αυτό που αντίκρισα δεν είχε καµία σχέση µε αυτό άφησα στα τέλη του 1996. Τότε αποφάσισα να επιστρέψω στην Αγγλία και να εγκατασταθώ µόνιµα εκεί. Το 1997 άλλαξαν τα πάντα για του Αλβανούς. 52 Αρτάν Τσερχόζι 45 ετών Ελλάδα. Τη διαδροµή Αλβανία Ελλάδα την έχω κάνει συνολικά 5 φορές. Η πρώτη ήταν τον Μαιο του 1991. Ο λόγος ήταν η ανεργία, µόλις είχα τελειώσει το στρατό και δεν έβρισκα δουλειά. Η αλήθεια είναι ότι την πρώτη φορά που έκανα τη διαδροµή δεν ήξερα που είναι η Ελλάδα, ούτε εγώ ούτε οι άλλοι δύο που κάναµε τη διαδροµή µαζί. Ξέραµε ότι κάτω στα τελευταία χωριά της Κορυτσά κάπου εκεί τέλος πάντων πρέπει να ήταν τα σύνορα. Βρήκαµε ένα φορτηγό που µας πήγε µέχρι την Κρυσταλοπηγή και µετά συνεχίσαµε µε τα πόδια. Μετά από 5 µέρες φτάσαµε στην Κοζάνη. Συνήθως περπατάγαµε νύχτα γιατί φοβόµασταν τον Ελληνικό στρατό. Μαζί µας είχαµε πάρει ψωµί, τυρί, ζάχαρη και νερό και λίγα λεφτά. Κάτσαµε τρείς µέρες στην Κοζάνη και µετά φύγαµε προς άγνωστο προορισµό, Ελληνικά δεν ξέραµε, οι µόνες λέξεις που ξέραµε ήταν ψωµί νερό και δουλειά. Φτάσαµε σε ένα χωριό έξω από τη Βέροια στο Κρόκο. Εκεί κάτσαµε 15 µέρες κοιµόµασταν έξω και µια µέρα µας έπιασε η αστυνοµία στην πλατεία του χωριού που είχαµε βγεί να βρούµε δουλειά και µας γυρίσανε πίσω. Μετά από δυο µήνες ξαναπροσπάθησα µαζί µε άλλα 2 άτοµα πάλι. Ακολούθησα την ίδια διαδροµή αι αυτή τη φορά καταφέραµε και φτάσαµε στη Βέροι όπου πήραµε το τρένο για Αθήνα. Ήρθα στην Αθήνα βρήκα κοιµόµασταν έξω ένα µήνα. Έπιασα δουλειά οικοδοµή αλλά µετα από δυο τρείς µέρες στη δουλειά έπεσα από τη σκαλωσιά και έσπασα το πόδι χέρι µου. Μετά από ένα µήνα στο ΚΑΤ και δυο εβδοµάδες στο σπίτι ενός φίλου µου δεν ήµουν καλά και γύρισα στην Αλβανία. Μετά από αυτό προσπάθησα και άλλες δυο φορές πάλι την ίδια διαδροµή αλλά µε το που φτάναµε Αθήνα µας έπιανε η αστυνοµία, µια φορά µε κράτησαν σχεδόν δυο µήνες µέσα σε ένα µποντρούµι µαζί µε άλλα 50 άλλα άτοµα µέχρι να µας βάλουν στα λεωφορεία για την διαδροµή της επιστροφής. Τα 1996 ξαναέκανα την ίδια διαδροµή µέχρι τη Κοζάνη εκεί βρήκα ένα 50χρονο από τη Σκόδρα και ξεκινήσαµε µαζί για την Βέροι µε τα πόδια για να πάρουµε το τρένο. Στο δρόµο πέσαµε σε ένα ναρκοπέδια ευτυχώς τη γλυτώσαµε. Φτάσαµε στη Βέροια µετά από 5 µέρες αλλά αυτή τη φορά δεν πήραµε το τρένο αλλά πήραµε ένα ταξί µέχρι τη Θεσσαλονίκη και από το λεωφορείο για Αθήνα. Σε αυτό µας βοήθησε ένας Έλληνας που µας τα κανόνισε µε τον ταξιτζή να µας πάει µέχρι το σταθµό των Κτέλ στη Θεσσαλονίκη και να µας αγοράσει και τα εισιτήρια γιατί εµείς δεν ξέραµε. Στη Θήβα κοντά έκανε 53 µπλόκο η αστυνοµία µπήκανε µέσα στο λεωφορείο και όσους κόψανε ότι ήταν Αλβανοί τους κατεβάσανε αλλά ευτυχώς εγώ τη γλύτωσα. Ήρθα στην Αθήνα έµεινα σε ένα φίλο µετά από λίγο καιρό βρήκα δουλειά, το 97 έκανα τα χαρτιά µου για πράσινη κάρτα και δεν είχα προβλήµατα µε την ατσυνοµία. Λεφτά στις παρατράπεζες δεν έριξα αλλά από αυτή την ιστορία όλοι Αλβανοί χαµένοι βγήκαµε. Τα λεφτά που έβγαζα από τη δουλειά στην Ελλάδα τα έστελνα πίσω για να ζήσουν γιατί η ζωή στην Αλβανία έγινε πολύ δύσκολη από το 97 και µετά. Στην Αλβανία γύρισα µετά 5 χρόνια δεν µου άρεσε καθόλου η κατάσταση εκεί, είχα αρχίσει να συνηθίζω στην Ελλάδα και αποφάσισα α εγκατασταθώ εδώ. Μιµόζα Μίλε 45 ετών Ελλάδα Στην Ελλάδα ήρθα το 1996 µε viιsa Ελληνική. Ήρθα µε λεωφορείο µαζί µε την αδερφή µου και τον γαµπρό µου οι οποίοι ωστόσο είχαν µεταναστεύσει νωρίτερα στην Ελλάδα. Στην αρχή ήταν δύσκολα δεν ήξερα τη γλώσσα αλλά βρήκα δουλειά εσωτερική σε ένα σπίτι και τα έµαθα γρήγορα τα Ελληνικά. Ο λόγος που ήρθα στην Ελλάδα δεν ήταν ότι δεν εργαζόµουν στην Αλβανία, δούλευα καθηγήτρια γυµναστικής σε σχολείο αλλά µιάς και ήταν η αδερφή µου ήδη στην Ελλάδα ήθελα µια καλύτερη ζωή, µε υψηλότερες αποδοχές. Την απόφαση να εγκατασταθώ στην Ελλάδα την πήρα το 1997 µετά την πτώση των πυραµίδων λόγου του ότι τα χρήµατα που κέρδισα µέσα σε ένα χρόνο στην Ελλάδα τα έριξα στην παρατράπεζα Xhaferri. Αρχική µου πρόθεση ήταν να εργαστώ λίγα χρόνια στην Ελλάδα και µετά επιστρέψω στην Αλβανία.. Η κατάσταση στην Αλβανία είχε γίνει τραγική και τα περιθώρια επιστροφής µας έγιναν µηδενικά. Εντµόντ Τσερχόζι 48 ετών Ιταλία Τον Μάρτιο του 1997 ήµουν νοσηλευτής σε στο νοσοκοµείο της Κρούγια. Ήταν µια περίοδο που εργαζόµασταν κάτω από µεγάλη πίεση. Από τη στιγµή που ανοίξανε οι στρατιωτικές αποθήκες κάθε µέρα τις πρώτες δύο εβδοµάδες 4-5 νεκροί τη µέρα και 40-50 τραυµατίες. Η Κρούγια ευτυχώς ήταν από τις πόλεις που υπέφερε λίγο σε σχέση µε άλλες Αλβανικές πόλεις κυρίως στο νότο. Οι χειρότερες στιγµές ήταν όταν ερχόντουσαν τραυµατίες από πυροβολισµούς στο νοσοκοµείο και αµέσως οι αντίπαλοι τους έπαιρναν τηλέφωνο να εξακριβώσουν ένα νοσηλεύτηκαν τα άτοµα που είχαν πυροβολήσει και σε περίπτωση που ήταν ακόµα ζωντανοί µας ζητούσαν να τους αφήσουµε να πεθάνουν αλλιώς θα σκότωναν και εµάς ή θα ανατίναζαν το νοσοκοµείο. Λόγω της απώλειας του κράτους 54 ήµασταν τελείως ανυπεράσπιστοι. Το 2001 βρήκα ένα τρόπο µέσω ενός νοσηλευτικού διαγωνισµού να φύγω για κάποιο διάστηµα στην Ιταλία όπου και τελικά εγκαταστάθηκα µόνιµα. Το 1992 είχα φύγει πρώτη φορά για Ιταλία από την Αυλώνα µε ταχύπλοο. Πλήρωσα τότε κάπου 3000-4000 δολάρια και µου είχαν υποσχεθεί ότι εκεί θα µας περίµενα άλλοι Αλβανοί που θα µας έδιναν αρχικά στέγη και θα µας είχαν έτοιµη δουλειά. Φυσικά τίποτα από αυτά δεν ίσχυε, µας πέταξαν στα παράλια της Απούλια και µετά εµείς εκεί κινούµασταν στο άγνωστο. Τελικά µε έπιασε η αστυνοµία και µε γυρίσανε πίσω 55
© Copyright 2024 Paperzz
