Ανασκόπηση Κλινικών Ερευνών για Καθετήρες Διαλειπόντων Καθετηριασμών Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή 1 2. Καθαρός διαλείπων αυτο-καθετηριασμός. Μακροχρόνιες μελέτες μη λιπασμένων καθετήρων από PVC. 2 Καθαρός διαλείπων αυτο-καθετηριασμός: μία δωδεκαετής έρευνα 3 Wyndaele JJ and Maes D. J Urology 1990;143(5):906-908 Καθαρός διαλείπων καθετηριασμός από την οξεία φάση σε ασθενείς με κάκωση του νωτιαίου μυελού. Μια μακροχρόνια αξιολόγηση της αντοχής της ουρήθρας και των γεννητικών οργάνων 4 Perrouin-Verbe B., Labat JJ, Richard I., Mauduyt de la Greve I., Buzelin JM, Mathe JF. Paraplegia 1995;33(11):619-624 3. Λοιμώξεις της ουροδόχου κύστης 5 Σύγκριση υδρόφιλων με μη λιπασμένους καθετήρες για διαλείποντες καθετηριασμούς 6 Hedlund H, Hjelmas K, Jonsson O, Klarskov P, Talja M. Scand J Urol Nephrol 2001;35(1):49-53 Επιπλοκές του διαλείποντα καθετηριασμού: η πρόληψη και η θεραπεία τους Wyndaele JJ. Spinal Cord 2002;40(10):535-541 7 Ο διαλείπων καθετηριασμός με υδρόφιλους καθετήρες (SpeediCath) μειώνει τον κίνδυνο 8 εμφάνισης λοίμωξης στο ουροποιητικό σύστημα ασθενών με κάκωση στο νωτιαίο μυελό: Μία προοπτική, τυχαιοποιημένη, παράλληλη και συγκριτική μελέτη De Ridder DJ, Everaert K, Fernández LG, Valero JV, Durán AB, Abrisqueta ML, Ventura MG, Sotillo AR. Eur Urol 2005;48:991-995 Σύγκριση του παραδοσιακού με τον υδρόφιλο καθετήρα για επικουρική θεραπεία σε ασθενείς με επιφανειακό καρκίνο ουροδόχου κύστης 9 Cindolo L, Palmieri EA, Autorino R, Salzano L, Altieri V Urol Int 2004;73:19-22 4. Τραυματισμοί της ουρήθρας Επιπλοκές του διαλείποντα καθετηριασμού: η πρόληψη και η θεραπεία τους Wyndaele JJ Spinal Cord 2002;40(10):536-541 10 Επιθηλιακά κύτταρα της ουρήθρας στην επιφάνεια των υδρόφιλων καθετήρων μετά από διαλείποντα καθετηριασμό: έρευνα αυτοσύγκρισης (cross-over) με δυο καθετήρες Biering-Sorensen F, Nielsen K, Hansen HV. Spinal Cord 1999b;37(4):299-300 Λιπασμένοι καθετήρες για διαλείποντα καθετηριασμό: απαλοί ή ‘κολλώδεις’; Fader M, Moore KN, Cottenden AM, Pettersson L, Brooks R, Malone-Lee J, Bju Int 2001;88(4):373-377 11 12 13 Οι υδρόφιλοι καθετήρες για διαλείποντα καθετηριασμό μειώνουν τους μικροτραυματισμούς της 14 ουρήθρας: μια προοπτική, τυχαιοποιημένη, τυφλή, αυτοσύγκρισης (cross-over) έρευνα ανάμεσα σε τρεις διαφορετικούς τύπους καθετήρα Stenballe J, Looms D, Nielsen PN, Tvede M. Eur Urol 2005;48(6):978-983 5. Αξιολόγηση χρηστών Σύγκριση υδρόφιλων με μη λιπασμένους καθετήρες για διαλείποντες καθετηριασμούς Hedlund H, Hjelmås K, Jonsson O, Klarskov P, Talja M. Scand J Urol Nephrol 2001;35(1):49-53 15 16 Πόνος και δυσφορία Οι υδρόφιλοι λιπασμένοι καθετήρες για διαλείποντα καθετηριασμό μειώνουν τον κίνδυνο μικροτραυματισμών της ουρήθρας: μια προοπτική, τυχαιοποιημένη, τυφλή, αυτοσύγκρισης (cross-over) έρευνα τριών διαφορετικών τύπων καθετήρων Stensballe J, Looms D, Nielsen PN, Tvede M. Eur Urol 2005; 48(6):978-983 Σύγκριση του παραδοσιακού με τον υδρόφιλο καθετήρα κατά την διάρκεια της επικουρικής θεραπείας σε ασθενείς με επιφανειακό καρκίνο ουροδόχου κύστης 17 18 Cindolo L, Palmieri EA, Autorino R, Salzano L, Altieri V. Urol Int 2004;73(1):19-22 Ευκολία στη χρήση Αξιολόγηση δυο λιπασμένων καθετήρων για διαλείποντα αυτό-καθετηριασμό 19 Pascoe G, Clovis S. Br J Nurs 2001;8-21;10(5):325-329 Μια συγκριτική τυχαιοποιημένη έρευνα αυτοσύγκρισης (cross-over), για την αξιολόγηση του νέου καθετήρα SpeediCath με τους κλασσικούς καθετήρες Lofric και EasiCath 20 van Kuppevelt HJM, Angenot E, van Asbeck FWA, Mulder GA, Nene AV, Pons C, Slootman JR, Sluis TAR, Snoek GJ. Το poster παρουσιάστηκε στο συνέδριο ISCoS 2004: P77 Υπόλειμμα ούρων μετά από διαλείποντα καθετηριασμό σε γυναίκες, κάνοντας χρήση δυο διαφορετικών καθετήρων 21 Biering-Sørensen F, Hanne HV, Nielsen PN, Looms D Scand J Urol Nephrol 2007;41(4):341-345 6. Βασικά Συμπεράσματα 22 7. Βιβλιογραφία 24 1. Εισαγωγή Ο διαλείπων καθετηριασμός αποτελεί τη «χρυσή μέθοδο» για την κένωση της κύστης σε ασθενείς με κάκωση νωτιαίου μυελού και νευρογενή δυσλειτουργία κύστης. Η τεχνική είναι ασφαλής και αποτελεσματική και εξασφαλίζει την καλή λειτουργία του ανώτερου ουροποιητικού και των νεφρών ελαττώνοντας την κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση και βελτιώνοντας την εγκράτεια (Hedlund et al, 2001). Επιπρόσθετα στα κλινικά οφέλη, βελτιώνεται η ποιότητα ζωής των ασθενών με την αύξηση της ανεξαρτησίας και ασφάλειας που προσέφερε η μέθοδος του αυτό-καθετηριασμού (Lapides et al, 1972). Παρόλα τα οφέλη, ο επαναλαμβανόμενος καθετηριασμός με τη χρήση μη λιπασμένων καθετήρων μπορεί να συνδεθεί με ποικιλία επιπλοκών, συμπεριλαμβανομένων των λοιμώξεων του ουροποιητικού οι οποίες μπορούν να εμφανιστούν συχνά και να είναι επίμονες, ερεθισμών του βλενογόννου της ουρήθρας, στενωμάτων και λανθασμένων διόδων (Wyndaele & Maes, 1990, Perrouin-Verbe et al, 1995). Οι υδρόφιλοι καθετήρες χρησιμοποιούνται για τη μείωση των επιπλοκών, που συσχετίζονται με τους καθετήρες, και για να βελτιώσουν την άνεση και αποδοχή του ασθενή. Αυτοί οι καθετήρες χαρακτηρίζονται από μια επίστρωση πολυμερών που είναι σταθερά συνδεδεμένη με το σώμα του καθετήρα. ●1 ● Η πολυμερής επίστρωση του καθετήρα απορροφά και δεσμεύει τα μόρια του νερού και δημιουργεί μια παχιά, απαλή και γλιστερή επιφάνεια που παραμένει ανέπαφη κατά την εισαγωγή στην ουρήθρα, γεγονός που εξασφαλίζει ολοκληρωμένη λίπανση. Ανάμεσα στην κατηγορία των υδρόφιλων καθετήρων παρατηρούνται διαφοροποιήσεις στην ποιότητα της λίπανσης και συνεπώς στα χαρακτηριστικά της επιφάνειας, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει πιθανές ουρηθρικές επιπλοκές. Τέτοιου είδους διαφοροποιήσεις συμβάλουν στην ικανοποίηση του ασθενή επηρεάζοντας την άνεση και την ευκολία χρήσης. Το φυλλάδιο αυτό παρουσιάζει περιλήψεις κλινικών ερευνών που αποτιμούν τα κύρια οφέλη των σύγχρονων υδρόφιλων καθετήρων στον διαλείποντα καθετηριασμό, με την έννοια της μείωσης των επιπλοκών και της αξιολόγησης των χρηστών. Οι μελέτες επικεντρώνονται στον EasiCath, τον παραδοσιακό υδρόφιλο καθετήρα και τον SpeediCath, έτοιμο για χρήση υδρόφιλο καθετήρα ο οποίος είναι συσκευασμένος σε αποστειρωμένο ισότονο διάλυμα, γεγονός που εξαλείφει την ανάγκη για προετοιμασία του καθετήρα πριν τη χρήση. 2. Καθαρός διαλείπων αυτο-καθετηριασμός. Μακροχρόνιες μελέτες μη λιπασμένων καθετήρων από PVC. H αξία του διαλείποντα καθετηριασμού για την αντιμετώπιση των κλινικών επιπλοκών που σχετίζονται με τη μηχανική ή λειτουργική δυσλειτουργία κένωσης της κύστης δεν αμφισβητείται και μπορεί να είναι μια σωτήρια τεχνική, με το να μειώνει τον κίνδυνο για φθορά του ανώτερου ουροποιητικού και σήψη, σε άτομα με βλάβη στο νωτιαίο μυελό (Guttman & Frankel, 1966). Εντούτοις η αρχική στείρα τεχνική απαιτούσε πολύ χρόνο και έξοδα. Οι ασθενείς που κάνουν χρήση της μεθόδου του διαλείποντα καθετηριασμού ποικίλουν από άτομα με κάκωση ή νόσο στο νωτιαίο μυελό μέχρι σε άντρες με καλοήθη υπερπλασία προστάτη. Ο καθαρός διαλείπων καθετηριασμός εισήχθη από τον Lapides στις αρχές της δεκαετίας του 1970, ο οποίος σύστηνε ότι η αυστηρά άσηπτη τεχνική δεν ήταν απαραίτητη και ότι μπορούσε να χρησιμοποιηθεί εναλλακτικά μια απλή καθαρή τεχνική. Το γεγονός αυτό παρείχε μια διαφορετική προσέγγιση στα προβλήματα που συσχετίζονται με την εγκράτεια και τη δυσουρία, παρουσιάζοντας, στην κλινική πράξη, μια άριστη τεχνική για την ελαχιστοποίηση των επιπλοκών του ουροποιητικού. Κύριος παράγοντας για την επιτυχία του καθαρού διαλείποντα καθετηριασμού είναι η αποφυγή των λοιμώξεων του ουροποιητικού. Αρκετές βραχυπρόθεσμες μελέτες ανέφεραν καλά κλινικά αποτελέσματα, για την χρήση αυτής της τεχνικής, αναστροφή ή βελτίωση της υδρονέφρωσης, καθώς και βελτίωση της κατάστασης του ανώτερου ουροποιητικού συστήματος. Εντούτοις είναι ιδιαίτερα σημαντική η εξαγωγή αποτελεσμάτων από μακροχρόνιες έρευνες διότι η τεχνική του καθετηριασμού ίσως να είναι μακροχρόνια, πιθανότατα και εφόρου ζωής. Οι μακροχρόνιες μελέτες είναι απαραίτητες όχι μόνο για να αποδείξουν την αποτελεσματικότητα του τακτικού καθετηριασμού αλλά και να εξετάσουν τα επακόλουθα της χρήσης της τεχνικής μακροχρόνια. Τα κυριότερα προβλήματα που συνδέονται με τη χρήση της τεχνικής μακροχρόνια έχουν κλινικά επακόλουθα όπως ουρηθρικές επιπλοκές, τραυματισμοί και λοιμώξεις. Επιπρόσθετα παρατηρείται και ασυνέχεια στη χρήση της μεθόδου λόγω έλλειψης συμμόρφωσης των ασθενών σε μακροχρόνια χρήση. Είναι σημαντικό οι έρευνες να εξετάσουν τις καλύτερες τεχνικές και καθετήρες που θα αποτρέψουν τις προαναφερθείσες επιπλοκές και κατά συνέπεια θα αυξήσουν την πιθανότητα συμμόρφωσης των ασθενών στη μακροχρόνια χρήση. Οι δύο μελέτες που παραθέτονται σε αυτό το κεφάλαιο καταδεικνύουν τα οφέλη από τη μακροχρόνια χρήση του καθαρού διαλείποντα καθετηριασμού ενώ ταυτόχρονα δίνεται έμφαση στις επιπλοκές που εμφανίζονται μακροπρόθεσμα από την χρήση συμβατικών μη λιπασμένων καθετήρων από PVC σε ασθενείς με νευροπαθητική δυσλειτουργία κύστης και κάκωση νωτιαίου μυελού. ●2 ● Καθαρός διαλείπων αυτο-καθετηριασμός: μία δωδεκαετής έρευνα Wyndaele JJ and Maes D. J Urology 1990;143(5):906-908 Στόχος Η έρευνα έχει σκοπό να εξετάσει τις μακροπρόθεσμες επιπλοκές του καθαρού διαλείποντα καθετηριασμού (CIC) με τη χρήση μη λιπασμένων καθετήρων με λιπαντικό. Μέθοδος Για την αναδρομική αυτή έρευνα αναλύθηκαν δεδομένα από 75 ασθενείς (33 άντρες και 42 γυναίκες), οι περισσότεροι από τους οποίους έπασχαν από νευρογενή δυσλειτουργία κύστης και χρησιμοποιούσαν τη μέθοδο του καθαρού διαλείποντα καθετηριασμού (CIC) για 7 χρόνια κατά μέσο όρο (διακύμανση 1,5-12). Οι μετρήσεις περιελάμβαναν αναφορές στη συχνότητα εμφάνισης λοίμωξης του ουροποιητικού συστήματος, επιπλοκών και στην εγκράτεια. Αποτελέσματα Οι περισσότεροι από τους 75 ασθενείς που συμμετείχαν στην έρευνα έπασχαν από νευρογενή δυσλειτουργία κύστης και το 92% αυτών ήταν εγκρατείς. 14 από τους 19 ασθενείς στους οποίους παρατηρήθηκε αρχικά αμφίπλευρη υδρονέφρωση, απαλλάχθηκαν από αυτήν με τη χρήση της μεθόδου του καθαρού διαλείποντα καθετηριασμού (CIC). Στο 42% του δείγμα- ●3 ● τος παρατηρήθηκε χρόνια ή υποτροπιάζουσα λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος. Επιπρόσθετα παρατηρήθηκε ότι οι ασθενείς με θετική καλλιέργεια ούρων δεν εμφάνισαν απαραίτητα συμπτώματα. Γενικά, βρέθηκε ότι οι συμπτωματικές λοιμώξεις συνδέονται με εφαρμογή κακής τεχνικής ή λανθασμένη χρήση του καθετήρα. Επιπλοκές παρουσιάστηκαν σε 15 ασθενείς (20%), με κυριότερες τις: στένωση ουρήθρας, λανθασμένη δίοδος, στενώματα και φλεγμονές του στομίου της ουρήθρας να αποτελούν τις πιο συχνές κυρίως σε άντρες. Τέλος, η χρήση μικρών καθετήρων σε συνδυασμό με άφθονη λίπανση δεν συντέλεσαν στην αποφυγή ερεθισμών και τραυματισμών της ουρήθρας μακροπρόθεσμα. Συμπέρασμα Ο χρόνιος καθαρός διαλείπων καθετηριασμός (CIC) παρουσίασε καλά κλινικά αποτελέσματα κατά τη συνεχή μακροχρόνια παρακολούθηση. Οι συγγραφείς συμπεραίνουν ότι εκκρεμεί να εξεταστεί αν οι ασθενείς που χρησιμοποιούν υδρόφιλους καθετήρες θα παρουσιάσουν καλύτερα κλινικά αποτελέσματα μακροχρόνια. Καθαρός διαλείπων καθετηριασμός από την οξεία φάση σε ασθενείς με κάκωση του νωτιαίου μυελού. Μια μακροχρόνια αξιολόγηση της αντοχής Clean intermittent catheterisation from the acute period in της ουρήθρας και των γεννητικών οργάνων spinal cord injury patients. Long-term evaluation of urethral Perrouin-Verbe B., tolerance Labat JJ, Richard I., Mauduyt de la Greve I., Buzelin JM, Mathe JF. and genital Paraplegia 1995;33(11):619-624 Perrouin-Verbe B, Labat JJ, Richard I, Mauduyt de la Greve I, Buzelin JM, Mathe JF. Paraplegia 1995;33(11):619–624. Στόχος επιδιδυμίτιδας ήταν 10% και το ποσοστό στενωμάτων ουρήθρας 5,3% αλλά οι τιμές αυτές αυξάνονταν σε ασθενείςwas που εφάρμοζαν μαThe rate of epididymitis 10% and urethral κροχρόνιαwas καθαρό καθετηριασμό strictures 5.3% διαλείποντα overall, but this increased (CIC > 5 έτη) σε 28,5% και 19% inαντίστοιχα. Ο to 28.5% and 19%, respectively, patients on πιο σημαντικός παράγοντας αποδοχής της μεlong-term CIC (> 5 years). The most important θόδου for τουacceptance διαλείποντα of καθετηριασμού μακροfactor long-term CIC was χρόνια ήταν η εγκράτεια ούρων και η ικανότητα continence, followed by the ability to perform που παρέχει στους ασθενείς να καθετηριάζοCIC independently. The vast majority of νται ανεξάρτητα. Η πλειονότητα των ασθενών patients (89%) who remained on long-term CIC (89%) που παρέμειναν στη μέθοδο του διαλείremained continent. ποντα καθετηριασμού παρέμειναν εγκρατείς. Στόχος της έρευνας ήταν η διερεύνηση της συ- Objectives χνότητας εμφάνισης μακροχρόνιων επιπλοκών This study aimed to assess the incidence of από τη χρήση καθαρού διαλείποντα καθετηριασμού (CIC)complications σε ασθενείς μεofκάκωση στο νωτιαίο long-term clean intermittent μυελό (SCI) και(CIC) ο καθορισμός των παραγόντων catheterisation in a population of patients που συσχετίζονται με την συμμόρφωση with spinal cord injury (SCI), and to determine των the ασθενών με τη μέθοδο μακροπρόθεσμα. factors associated with long-term compliance. Μέθοδος Methods The overall incidence of complications CIC Οι επιπλοκές του καθαρού διαλείπονταofκαθετηριασμού (CIC) δείγμα was assessed in aδιερευνήθηκαν population of σε 159ένα patients. 159patients ασθενών. Όλοι οι ασθενείς All used 12–14 Fr PVC χρησιμοποιούcatheters with σαν PVC καθετήρες 12-14 Fr με λιπαντικό. Οι lubricant. The reasons for acceptance of longπαράγοντες που αξιολογήθηκαν ήταν: οι λόγοι term CIC, frequency of UTIs, and rates of urethral αποδοχήςwere τουevaluated. καθαρού διαλείποντα καθετηstrictures ριασμού (CIC) μακροχρόνια, η συχνότητα εμφάνισης ουρολοιμώξεων και στενωμάτων της Results ουρήθρας. The analysis showed a rate of symptomatic lower urinary tract infection (UTI) of 28% Αποτελέσματα (see Figure). Asymptomatic cytobacteriological Η ανάλυση κατέγραψε συμπτωματική λοίμωξη infection was seen in 60% of patients. Men του κατώτερου ουροποιητικού συστήματος σε had significantly more symptomatic and ποσοστό 28%. Επιπλέον παρατηρήθηκε ασυasymptomatic infections than women. μπτωματική βακτηριολογική λοίμωξη στο 60% των ασθενών. Οι άντρες παρουσίαζαν περισσότερες συμπτωματικές και ασυμπτωματικές λοιμώξεις από τις γυναίκες. Το ποσοστό της 60 Conclusion Συμπέρασμα Ο καθαρός διαλείπων καθετηριασμόςin(CIC) CIC minimises urinary complications SCI ελαχιστοποιεί τις επιπλοκές του ουροποιηpatients. Despite this, long-term problems τικού σε ασθενείς με κάκωση του νωτιαίου of urethral tolerance and epididymitis μυελού. Παρόλα αυτά, προβλήματα αντοresulting from persistent infection remain χής της ουρήθρας και επιδιδυμίτιδας που with uncoated PVC μακροχρόνια catheters. Further οφείλονται σε επίμονη λοίμωstudies of long-term CIC in patients ξη εμμένουν μετά από μακροχρόνιο καθαusing non-reusableΜελλοντικά hydrophilicαπαιτούνται catheters ρό καθετηριασμό. are required to establish whether these έρευνες σε ασθενείς που καθετηριάζονται complications prevented. καθετήρες μακροχρόνια can με be υδρόφιλους μιας χρήσης, για να διερευνηθεί αν αυτές οι επιπλοκές μπορούν να προληφθούν. 60% Cytobacteriological infection Βακτηριολογική λοίμωξη Lower urinary tract infection Λοίμωξη του κατώτερου ουροποιητικού Epididymitis Επιδιδυμίτιδα Upper tract deterioration Απορύθμιση του ανώτερου ουροποιητικού Ποσοστό Percentage 40 Bladder stone Λίθοι στην κύστη Urethral stricture Στένωση ουρήθρας 28% 20 10% 2% 2% 5% 0 Συνολική τωνofεπιπλοκών του καθαρού διαλείποντα καθετηριασμού με μη λιπασμένους Overall rate ofαποτίμηση complications CIC with uncoated catheters; 159 cases reviewed. καθετήρες. Ανασκόπηση 159 ασθενών. ●4 ● 3. Λοιμώξεις της ουροδόχου κύστης Ένας από του κυριότερους στόχους του διαλείποντα καθετηριασμού είναι η διατήρηση της λειτουργίας των νεφρών, αποφεύγοντας πιθανές βλάβες που μπορούν να προκύψουν από επιπλοκές όπως η πυελονεφρίτιδα (λοίμωξη των νεφρών και των ουρητήρων). Επιπρόσθετα η πρόληψη των λοιμώξεων του ουροποιητικού είναι ιδιαίτερα σημαντική σε ασθενείς με κάκωση του νωτιαίου μυελού, οι οποίοι λόγω έλλειψης αισθητικότητας μπορεί να καθυστερήσουν να αντιληφθούν τα συμπτώματα στα αρχικά στάδια εμφάνισης της λοίμωξης. Ο διαλείπων καθετηριασμός στοχεύει στη μείωση των συμπτωματικών λοιμώξεων του ουροποιητικού, μέσω πλήρους κένωσης της κύστης, γεγονός που δεν επιτρέπει τον πολλαπλασιασμό των βακτηριδίων σε υψηλό κλινικά επίπεδο. Εντούτοις, παρόλο που ο κύριος στόχος του διαλείποντα καθετηριασμού είναι η μείωση των λοιμώξεων του ουροποιητικού, ταυτόχρονα οι ουρολοιμώξεις είναι και η πιο συχνή επιπλοκή του και συσχετίζεται με άλλα μακροπρόθεσμα επακόλουθα, όπως η επιδιδυμίτιδα. Για τον ασθενή δεν είναι μόνο ενοχλητικό αλλά μπορεί να καταλήξει και σε χαμένες σχολικές ή εργασιακές ημέρες ή ακόμα σε νοσηλεία. Οι λοιμώξεις του ουροποιητικού είναι μια από τις πιο συχνές και σημαντικές επιπλοκές του διαλείποντα καθετηριασμού. Συνήθη συμπτώματα των λοιμώξεων του ουροποιητικού είναι το αίσθημα καύσου στην ουρήθρα κατά την ούρηση, συχνουρία, ακράτεια, επιτακτικότητα, θολό χρώμα ούρων, παρουσία αίματος στα ούρα, ναυτία και πυρετός. Οι λοιμώξεις του ουροποιητικού μπορούν να προσβάλλουν ασθενείς κάθε ηλικίας, εντούτοις οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να προσβληθούν σε σχέση με τους άντρες, γεγονός που οφείλεται εν μέρει στις ανατομικές διαφορές των δυο φύλλων. Οι πιο συνήθεις τύποι λοιμώξεων του ουροποιητικού περιλαμβάνουν την ουρηθρίτιδα, κυστίτιδα και πυελονεφρίτιδα. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι λοιμώξεις πιθανόν να οδηγήσουν σε σήψη και σηψαιμία. Υπάρχει μια ποικιλία βακτηριδίων που μπορεί να προκαλέσουν λοίμωξη, εντούτοις οι πιο πολλές οφείλονται στο βακτήριο Escherichia coli. Η αναφερόμενη, στην βιβλιογραφία, συσχέτιση των λοιμώξεων του ουροποιητικού με τον διαλείποντα καθετηριασμό ποικίλει λόγω διαφορών στην τεχνική που εφαρμόζεται καθώς και στον ορισμό της λοίμωξης. Παρόλο που η βα- ●5 ● κτηριουρία εμφανίζεται συχνά δεν συσχετίζεται πάντα με συμπτωματική λοίμωξη. Οι παράγοντες που αυξάνουν τους κινδύνους εμφάνισης λοίμωξης περιλαμβάνουν την υπερδιάταση της κύστης, κυστεουρητηρική παλινδρόμηση, κένωση υψηλής πίεσης, μεγάλο υπόλειμμα ούρων και λίθοι στο ουροποιητικό (Lapides et al, 1972). Η εκπαίδευση των ασθενών μπορεί να βοηθήσει στην ελαχιστοποίηση εμφάνισης των συμπτωμάτων που προαναφέρθηκαν, εντούτοις η λοίμωξη του ουροποιητικού παραμένει η κυρίαρχη αιτία νοσηρότητας. Η χρήση αντιβιοτικών προφυλακτικά από το στόμα και μέσω έγχυσης απευθείας μέσα στην ουροδόχο κύστη αποτελεί, σύμφωνα με ορισμένες έρευνες, μια αποτελεσματική μέθοδο για την πρόληψη λοιμώξεων του ουροποιητικού αλλά σε άλλες μελέτες κρίνεται αναποτελεσματική στην πρόληψη των λοιμώξεων και βακτηριουρίας (Wyndaele, 2002). Οι αντιβιοτικοί παράγοντες συσχετίζονται με ανεπιθύμητα συμβάντα και εμφάνιση ανθεκτικών βακτηριδίων, γεγονός που περιορίζει τη δράση τους. Για τους λόγους που προαναφέρθηκαν είναι σημαντικό να καθοριστούν οι τεχνικές και τύποι καθετήρων που βοηθούν στην ελαχιστοποίηση εμφάνισης των λοιμώξεων. Στην κλινική πράξη, η μείωση του αριθμού των κλινικών (συμπτωματικών) λοιμώξεων είναι η πιο σημαντική παράμετρος που πρέπει να ληφθεί υπόψη. Η χρήση μη λιπασμένων, με εξωτερική λίπανση από gel, PVC καθετήρων αναφέρεται ότι παρουσιάζει στο 60% των χρηστών λοίμωξη κατά τη διάρκεια ενός έτους (Bakke et al, 1993). Σε μια πιο μακροχρόνια έρευνα παρατηρήθηκε ότι το 81% των ασθενών που έκαναν χρήση της μεθόδου του διαλειπόντα καθετηριασμού για 5 χρόνια εμφάνισαν τουλάχιστον μια φορά λοίμωξη, το 22% εμφάνισε δυο/τρεις φορές ανά έτος, ενώ το 12% ανέφεραν εμφάνιση λοίμωξης τέσσερις ή και περισσότερες φορές το έτος (Biering-Sorensen et al, 1999a). Τα δεδομένα από δύο πρόσφατες μελέτες, που παραθέτονται σε αυτό το κεφάλαιο, αποδεικνύουν ότι η χρήση υδρόφιλων καθετήρων συσχετίζεται με σημαντικά μειωμένα ποσοστά βακτηριουρίας (Cindolo et al, 2004) και μειωμένες, κλινικές λοιμώξεις (De Ridder et al, 2005) σε σύγκριση με την χρήση μη λιπασμένων καθετήρων με εξωτερική λίπανση, σε ασθενείς με κακώσεις στον νωτιαίο μυελό και καρκίνο στην ουροδόχο κύστη. Σύγκριση υδρόφιλων με μη λιπασμένους καθετήρες για διαλείποντες καθετηριασμούς Hedlund H, Hjelmas K, Jonsson O, Klarskov P, Talja M. Scand J Urol Nephrol 2001;35(1):49-53 Στόχος Στόχος της βιβλιογραφικής αυτής ανασκόπησης είναι να διερευνήσει αν οι υδρόφιλοι καθετήρες είναι προτιμότεροι από τους μη λιπασμένους για καθαρό διαλείποντα καθετηριασμό στην κλινική πράξη. Μέθοδος Η βιβλιογραφική αυτή ανασκόπηση επικεντρώθηκε σε διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης και της λοίμωξης του ουροποιητικού συστήματος και συμπεριέλαβε τόσο αναδρομικές όσο και προοπτικές έρευνες. Αποτελέσματα Στις αναδρομικές έρευνες, που επικρατεί η χρήση μη λιπασμένων καθετήρων, αναφέρεται βακτηριουρία σε ποσοστό μεταξύ του 42 και 86%. Σε προοπτικές έρευνες σημαντική βακτηριουρία ανιχνεύθηκε περίπου στο 50% του δείγματος που χρησιμοποιούσε υδρόφιλους καθετήρες, παρόλο που οι ασθενείς με βακτηριουρία δεν εμφάνιζαν απαραίτητα κλινικά σημάδια λοίμωξης του ουροποιητικού συστήματος. Η συχνότητα καθετηριασμού παρατηρήθηκε ότι έχει συσχέτιση με την εμφάνιση της βακτηριουρίας. Η εμφάνιση της επιδιδυμίτιδας αναφέρεται πιο συχνά σε ασθενείς που χρησιμοποιούν μη λιπασμένους καθετήρες από PVC (10-29%) σε αντίθεση με τους ασθενείς που χρησιμοποιούν υδρόφιλους καθετήρες (6%). Συμπέρασμα Τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτή την ανασκόπηση υποδηλώνουν ότι η χρήση υδρόφιλου καθετήρα για διαλείποντα καθετηριασμό μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλότερα ποσοστά ανάπτυξης βακτηριουρίας, παρόλη την έλλειψη προοπτικών, τυχαιοποιημένων, μακροχρόνιων πολυκεντρικών ερευνών, τη δεδομένη χρονική περίοδο, που μπορούν να υποστηρίξουν αυτό το συμπέρασμα. ●6 ● Επιπλοκές του διαλείποντα καθετηριασμού: η πρόληψη και η θεραπεία τους Wyndaele JJ. Spinal Cord 2002;40(10):535-541 Στόχος Το άρθρο αυτό αποτελεί βιβλιογραφική ανασκόπηση που πραγματοποιήθηκε για να εκτιμηθούν οι πιο συχνά εμφανιζόμενες επιπλοκές που έχουν καταγραφεί σε ασθενείς που κάνουν χρήση διαλείποντα καθετηριασμού και διαλείποντα αυτοκαθετηριασμού. ροποιητικού και σχεδόν το 25% των ασθενών εμφάνιζε 2 ή 3 λοιμώξεις ανά έτος. Σε γενικές γραμμές, ασθενείς που έκαναν χρήση της μεθόδου του διαλείποντα καθετηριασμού παρουσίαζαν λιγότερες λοιμώξεις σε σύγκριση με τους ασθενείς που έκαναν χρήση μόνιμου καθετήρα. Συμπέρασμα Μέθοδος Ο συγγραφέας κατέφυγε σε ανασκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας με στόχο τον εντοπισμό των πιο σχετικών άρθρων με το θέμα, που έχουν δημοσιευτεί τα τελευταία 25 χρόνια. Ο συντάκτης εκτίμησε τις συχνότερα εμφανιζόμενες και σημαντικές επιπλοκές που συνδέονται με τον διαλείποντα καθετηριασμό, συμπεριλαμβανομένης και της λοίμωξης του ουροποιητικού συστήματος, και την αντιμετώπισή τους. Στην ανασκόπηση συμπεριλήφθησαν ασθενείς που έκαναν χρήση μη-λιπασμένων, προλιπασμένων και υδρόφιλων καθετήρων. Αποτελέσματα Μια από τις πιο συχνά καταγεγραμμένες επιπλοκές του διαλείποντα καθετηριασμού ήταν η λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος. Παρόλη τη διακύμανση της επικράτησης των λοιμώξεων του ουροποιητικού λόγω του διαφορετικού ορισμού, μεθοδολογίας και άλλων παραγόντων, καταγράφονται ποσοστά πάνω από 53% για συμπτωματική βακτηριουρία. Σε μακροχρόνιες έρευνες (πάνω από 5 έτη), πάνω από το 80% των ασθενών χρειάστηκαν θεραπεία για τουλάχιστον μία λοίμωξη του ου- ●7 ● Υπάρχουν ισχυρά επιχειρήματα ότι ο διαλείπων καθετηριασμός είναι μια ασφαλής και αποτελεσματική θεραπεία για την αντιμετώπιση της νευρογενούς δυσλειτουργίας της κύστης λόγω τραυματισμού του νωτιαίου μυελού. Επιπλοκές μπορεί να υπάρξουν, με τη λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος να είναι η πιο συχνή και πιο σημαντική. Οι παράγοντες που συμβάλουν στην αποφυγή των λοιμώξεων του ουροποιητικού είναι η χρήση άσηπτης τεχνικής, η εκπαίδευση του ασθενή, η πιο συχνή χρήση του διαλείποντα καθετηριασμού, η αποφυγή υπερδιάτασης της κύστης και η πλήρης κένωση της ουροδόχου κύστης για την αποφυγή υπολείμματος ούρων. Επιπρόσθετα η χρήση υδρόφιλων καθετήρων ελαττώνει τις πιθανότητες εμφάνισης των επιπλοκών. Σχόλια Αυτό που επικαλείται ο συντάκτης για πρόσθετη τεκμηρίωση των πλεονεκτημάτων των υδρόφιλων καθετήρων έναντι των μη λιπασμένων έχει αποδειχθεί μέσω συγκριτικών μελετών που έχουν πραγματοποιηθεί. ΟIntermittent διαλείπων καθετηριασμός με υδρόφιλους καθετήρες (SpeediCath) catheterisation with hydrophilic-coated catheters μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης λοίμωξης στο ουροποιητικό (SpeediCath) reduces the risk of clinical urinary tractσύστημα infection in ασθενών με κάκωση στο νωτιαίο μυελό: Μία προοπτική, τυχαιοποιημένη, spinal cord injured patients: a prospective randomised parallel παράλληλη και trial συγκριτική μελέτη comparative De Ridder DJ, Everaert K, Fernandez LG, Valero JV, Duran AB, Abrisqueta ML, Ventura MG, Sotillo AR. De Ridder DJ, Everaert K, Fernández LG, Valero JV, Durán AB, Abrisqueta ML, Ventura MG, Sotillo AR. Eur EurUrol Urol2005;48:991-995 2005;48:991–995. Σκοπός Objectives Να συγκρίνει απόδοση των υδρόφιλων λιπασμέThe study την aimed to compare the performance νων καθετήρων SpeediCath έναντι των μη λιπασμέof the SpeediCath ready-to-use hydrophilicνων καθετήρων από PVC, σε ασθενείς με κάκωση coated catheter versus uncoated catheters in στο νωτιαίο μυελό. male patients with spinal cord injury. Μέθοδος Methods Πρόκειται για μία προοπτική, ανοιχτή, παράλληλη, This was aτυχαιοποιημένη, one year, prospective, open, parallel, συγκριτική, πολυκεντρική μελέτη comparative, randomised, multicentre study ενός έτους στην οποία συμμετείχαν άντρες ασθεwhich enrolled male patients, ≥16 years of νείς, με χαμηλότερο όριο ηλικίας τα 16 χρόνιαage, με with spinal cord μυελό injury τους within the previous six κάκωση στο νωτιαίο τελευταίους 6 μήνες που οδήγησε σε νευρογενή δυσλειτουργία στην κέmonths leading to neurogenic bladder emptying νωση της κύστης. Οι were ασθενείς επιλέχθηκαν τυχαία disorders. Patients randomised to either the είτε για τη χρήση του καθετήρα SpeediCath είτε για SpeediCath catheter, or to uncoated catheters χρήση μη λιπασμένων καθετήρων με εξωτερική λίlubricated manually using a water-soluble gel. πανση από ένα υδατοδιαλυτό τζελ. Η πρωταρχική Primary endpoints included occurrence παράμετρος εκτίμησης ήταν η ανάπτυξη συμπτω-of symptomatic urinary tract infection (UTI), which ματικής λοίμωξης του ουροποιητικού συστήματος was defined a clinical infection with symptoms (UTI), η οποία as καθορίστηκε ως μια κλινική λοίμωξη μεofσυμπτώματα ουροποιητικού UTI for whichλοίμωξης treatmentτου was prescribed. για την οποία χορηγήθηκε θεραπεία. Results Αποτελέσματα A total of 123 patients were enrolled. There Συνολικά 123 ασθενείς στην έρευνα. were noσυμμετείχαν significant differences in demographics Δεν υπήρχαν σημαντικές διαφορές στα δημογραφιbetween the group of patients randomised to the κάSpeediCath χαρακτηριστικά μεταξύ των ατόμων που συμμε-to catheter and those randomised τείχαν στην ομάδα που χρησιμοποιούσαν καθετήρα the uncoated catheter. The majority of patients SpeediCath με αυτά της ομάδας του μη λιπασμένου had been previously treated using είχε a urethral καθετήρα. Η πλειονότητα των ασθενών προηindwelling catheter. γούμενη εμπειρία από χρήση μόνιμου καθετήρα. Δεν παρατηρήθηκε καμία σημαντική There was no significant differenceδιαφορά betweenσυthe νολικά εμφάνισηofαιματουρίας, πυουρίας και overallστην occurrence bacteriuria or leukocyturia βακτηριουρίας ανάμεσα στις δυο ομάδες. Εντούbetween the two groups. However, significantly τοις, σημαντικά μικρότερος αριθμός χρηστών του fewer patients usingεμφάνισαν the SpeediCath catheter καθετήρα SpeediCath μία ή περισσότεexperienced 1 or more UTIs compared ρες λοιμώξεις του ουροποιητικού συγκριτικά με τουςto ασθενείς που χρησιμοποίησαν τον(64% μη λιπασμένο the uncoated catheter group vs. 82%, καθετήρα από PVC (64% έναντι 82% αντίστοιχα, respectively; p = 0.02; see Figure). p=0.02, βλέπε σχεδιάγραμμα) In addition, twice as many patients usingπου the Επιπρόσθετα, ο διπλάσιος αριθμός ασθενών SpeediCath catheter were free of UTI during έκαναν χρήση του καθετήρα SpeediCath δεν εμφάνισαν καμία λοίμωξη διάρκεια έρευνας the study (36% vs κατά 18%;την see Figureτης ). There was (36% έναντι 18% αντίστοιχα, βλέπε σχεδιάγραμμα). also a trend toward a lower median number of Τέλος χαμηλότερος αριθμός UTIs παρατηρήθηκε per 1000 catheter days inμέσος patients using λοιμώξεων του ουροποιητικού ανά 1000 ημέρες the SpeediCath ready-to-use hydrophilic-coated χρήσης καθετήρα, σε ασθενείς που χρησιμοποιcatheter compared with uncoated catheters ούν τον έτοιμο προς χρήση υδρόφιλο καθετήρα (5.4 vs. 8.1, respectively; p = ns). SpeediCath, σε σύγκριση με τους μη λιπασμένους καθετήρες (5,4 έναντι 8,1 αντίστοιχα, p=ns). Conclusion Συμπέρασμα use of a hydrophilic-coated catheter ΗThe χρήση υδρόφιλου καθετήρα απέδειξε ότι υπάρχει ευεργετικό αποτέλεσμα όσον αφορά την εμ-in is associated with a beneficial effect φάνιση συμπτωματικών λοιμώξεων του ουροrespect of the incidence of symptomatic ποιητικού συστήματος. Σημαντικά μικρότερος UTI. Significantly fewer patients using αριθμός ασθενών που κάνει χρήση του έτοιμου the SpeediCath ready-to-use hydrophilicπρος χρήση υδρόφιλου καθετήρα SpeediCath, coated catheter UTIs compared εμφάνισε λοίμωξηexperienced του ουροποιητικού σε σύwith those using uncoated PVC catheters. γκριση με τους ασθενείς που χρησιμοποιούσαν Overall, twice καθετήρες as many από patients the μη λιπασμένους PVC. using O διπλάσιος αριθμός ασθενών που έκανανhydrophilicχρήση του SpeediCath ready-to-use καθετήρα SpeediCath δενfree εμφάνισαν λοίcoated catheter were of UTI καμία compared μωξη κατά την διάρκεια της ετήσιας έρευνας σε with uncoated catheters during the oneσύγκριση με αυτούς που χρησιμοποιούσαν μη year study period. λιπασμένους καθετήρες από PVC. Σχόλια Comments Αυτή πρώτη συγκριτική This ήταν was ηthe first τυχαιοποιημένη randomised comparative έρευνα την μειωμένη εμφάνιση λοιclinicalπου trialτεκμηριώνει documenting a reduced occurrence μώξεων του ουροποιητικού σε ασθενείς που κάνουν of UTIs in patients using hydrophilic-coated χρήση των υδρόφιλων καθετήρων (SpeediCath) σε catheters (SpeediCath) compared with uncoated σύγκριση με τους μη λιπασμένους καθετήρες για διcathetersκαθετηριασμό. for intermittent catheterisation. αλείποντα 100 SpeediCath n = 51 Ποσοστό Percentage 80 PVC n = 39 60 40 20 0 n = 22 n = 11 Καμία λοίμωξη του Μία ήOne περισσότερες του ουροποιητικού Free ofουροποιητικού UTI or more λοιμώξεις UTIs ●8 ● •8• Σύγκριση του παραδοσιακού με τον υδρόφιλο καθετήρα για επικουρική θεραπεία σε ασθενείς με επιφανειακό καρκίνο ουροδόχου κύστης Cindolo L, Palmieri EA, Autorino R, Salzano L, Altieri V Urol Int 2004;73:19-22 Στόχος Στην κλινική πράξη, η συμμόρφωση στην επικουρική ενδοκυστική ανοσοθεραπεία ή χημειοθεραπεία είναι πτωχή λόγω των συχνών ουρολοιμώξεων που εμφανίζονται και της ταλαιπωρίας από την διαδικασία του καθετηριασμού. Σκοπός του άρθρου ήταν να συγκρίνει τον παραδοσιακό υδρόφιλο καθετήρα (EasiCath) με ένα μη λιπασμένο, σε ασθενείς που βρίσκονται υπό ενδοκυστική χημειοθεραπεία, για τον καρκίνο της ουροδόχου κύστης. 7,4% των καθετηριασμών στην ομάδα των ασθενών που έκαναν χρήση μη λιπασμένων καθετήρων σε σύγκριση με το 3,5% των καθετηριασμών στην ομάδα των ασθενών που χρησιμοποίησαν τους παραδοσιακούς υδρόφιλους καθετήρες (p<0,01: βλέπε Πίνακα). Όλες οι γυναίκες που χρησιμοποιούσαν μη λιπασμένους καθετήρες εμφάνισαν τουλάχιστον μια φορά λοίμωξη στο ουροποιητικό σύστημα, ενώ καμιά γυναίκα που χρησιμοποίησε τον υδρόφιλο καθετήρα δεν ανέφερε λοίμωξη στο ουροποιητικό. Συμπέρασμα Μέθοδος Εκατό ασθενείς (80 άντρες και 20 γυναίκες με μέσο όρο ηλικίας τα 65,8 χρόνια και διακύμανση 48-79 έτη) που πληρούσαν τις προϋποθέσεις για ενδοκυστική προφυλακτική θεραπεία για τον καρκίνο της ουροδόχου κύστεως, κατανεμήθηκαν τυχαία σε χρήση μη-λιπασμένου καθετήρα με εξωτερική λίπανση από λιδοκαϊνη, νεομυκίνη και γέλη φλουοσινολόνης ή ενός υδρόφιλου καθετήρα. Οι ασθενείς καθετηριάζονταν για θεραπεία μια φορά την εβδομάδα για τέσσερις συνεχόμενες εβδομάδες, στη συνέχεια μηνιαίως για διάστημα έξι μηνών. Γενική ούρων και καλλιέργεια ούρων πραγματοποιούνταν 2 ημέρες μετά τον καθετηριασμό. Ως ουρολοίμωξη καθορίστηκε η βακτηριουρία με ανάπτυξη >105 CFU/mL. Αποτελέσματα Στο σύνολο έγιναν 952 καθετηριασμοί (κατά μέσο όρο 9,5 καθετηριασμοί ανά ασθενή). Λοιμώξεις στο ουροποιητικό σύστημα εντοπίστηκαν στο Ο παραδοσιακός υδρόφιλος καθετήρας (EasiCath) συνδέθηκε με μια σημαντικά χαμηλότερη εμφάνιση λοιμώξεων στο ουροποιητικό σύστημα σε σύγκριση με τον μη λιπασμένο, αποδεικνύοντας έτσι ότι είναι βιολογικά ασφαλέστερος. Σχόλια Αυτή ήταν η πρώτη τυχαιοποιημένη κλινική έρευνα που τεκμηριώνει τη μείωση της εμφάνισης λοιμώξεων του ουροποιητικού συστήματος σε ασθενείς που χρησιμοποιούν υδρόφιλους λιπασμένους καθετήρες σε σύγκριση με αυτούς που χρησιμοποιούν μη λιπασμένους στην ενδοκυστική θεραπεία του επιφανειακού καρκίνου της ουροδόχου κύστεως. Με τη χρήση αυτής της μεθόδου δεν αναφέρθηκε λοίμωξη στο ουροποιητικό σύστημα, σε λιγότερους από τους μισούς καθετηριασμούς με υδρόφιλους καθετήρες (π.χ. EasiCath), σε σύγκριση με τους μη λιπασμένους. Ομάδα Α Ομάδα Β (μη λιπασμένοι (Υδρόφιλοι λιπασμένοι καθετήρες) καθετήρες) Αριθμός ασθενών 50 50 Άνδρες/γυναίκες 41/9 39/11 Μέση ηλικία σε έτη 62,3 67,4 Αριθμός καθετηριασμών 470 482 Ασθενείς που ολοκλήρωσαν τη θεραπεία 39(78) 44(88) Ασθενείς που δεν ολοκλήρωσαν τη θεραπεία 11(22) 6(12) 7,2(80/11) 7,0(42/6) 35(7,4) 17(3,5)* Άνδρες με 2 ή περισσότερες ουρολοιμώξεις 4 3 Γυναίκες με 2 ή περισσότερες ουρολοιμώξεις 3 0 25/35(71) 10/17(59) 2,1±0,2 1,3±0,1** Μέσος αριθμός καθετηριασμών σε ασθενείς που εγκατέλειψαν την έρευνα (ποσοστό) Αριθμός λοιμώξεων Αναλογία των πιο συχνοεμφανιζόμενων παθογόνων μικροοργανισμών (E. coli) Μέσο VAS αποτέλεσμα μέτρησης της δυσφορίας (mean ± SD)1 Οι αριθμοί στις παρενθέσεις αντιπροσωπεύουν ποσοστά, εκτός αν διευκρινίζεται διαφορετικά. *p<0,01.**0,001 σε σύγκριση με την ομάδα Α. 1 Μέσος όρος αποτελέσματος μέτρησης για κάθε μια από τις 4 πρώτες εγχύσεις. VAS = Visual Analog Scale = Οπτική Αναλογική Κλίμακα ●9 ● 4. Τραυματισμοί της ουρήθρας Η εισαγωγή ενός καθετήρα στην ουρήθρα αρκετές φορές καθημερινά μπορεί να προκαλέσει επιπλοκές ή και τραυματισμό. Οι ουρηθρικές επιπλοκές που σχετίζονται με τον επαναλαμβανόμενο καθετηριασμό, ποικίλουν από ερεθισμό του βλεννογόνου της ουρήθρας μέχρι στενώσεις και λανθασμένες διόδους. Αιμορραγία στην ουρήθρα συναντάται συχνά σε νέους ασθενείς που κάνουν χρήση μη λιπασμένων καθετήρων και εμφανίζεται στο ένα τρίτο των ασθενών που χρησιμοποιούν καθετήρες μακροχρόνια (Webb et al, 1990). Ο τραυματισμός της ουρήθρας, ειδικά στους άντρες, μπορεί να προκαλέσει ένα πλήθος επιπλοκών όπως στενώσεις και ρικνώσεις, αν και το φαινόμενο αυτό είναι σπάνιο (Wyndaele 2002). Για τις γυναίκες, οι καθετήρες μπορεί να αποτελέσουν πηγή ερεθισμού και μπορεί να δημιουργήσουν συνεχή φλεγμονή λόγω τριβής στον αυχένα της κύστης και την ουρήθρα. Συνολικά η εμφάνιση ουρηθρικών επιπλοκών με τη χρήση μη λιπασμένων καθετήρων δείχνει να αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου. Οι υδρόφιλοι καθετήρες δημιουργήθηκαν σε μια προσπάθεια μείωσης της βακτηριουρίας και ουρηθρίτιδας, που σχετίζονται με τους καθετηριασμούς, που εμφανίζονται συχνά με τη χρήση παραδοσιακών μη λιπασμένων καθετήρων από PVC. Οι υδρόφιλοι καθετήρες έχουν επικάλυψη ενός πολυμερούς επιστρώματος σταθερά συνδεδεμένου στο σώμα του καθετήρα. Το πολυμερές δεσμεύει και συγκρατεί τα μόρια του νερού με αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας παχιάς, λείας και γλιστερής επιφάνειας. Η υδρόφιλη επιφάνεια εξασφαλίζει τη λίπανση σε όλο το μήκος του καθετήρα. Αποτέλεσμα όλων αυτών των χαρακτηριστικών είναι ότι οι υδρόφιλοι καθετήρες μειώνουν τον κίνδυνο τραυματισμού της ουρήθρας ασκώντας λιγότερες τριβές και συνεπώς προκαλώντας λιγότερους ουρηθρικούς μικροτραυματισμούς, ερεθισμούς καθώς και προσκόλληση κατά την εισαγωγή και εξαγωγή. Η μέτρηση έγινε βάση της δύναμης της τριβής κατά την εξαγωγή καθώς και της ύπαρξης αιματουρίας. H χρήση λοιπόν υδρόφιλων καθετήρων παρουσιάζει σημαντικά οφέλη στον ασθενή που προκύπτουν από το μειωμένο αριθμό επιπλοκών με αποτέλεσμα την αυξημένη ανοχή και συνεπώς, τη συμμόρφωση με την μέθοδο. Ωστόσο δεν είναι όλοι οι υδρόφιλοι καθετήρες όμοιοι και οι διαφορές τους στην ποιότητα του υδρόφιλου επιστρώματος μπορεί να επηρεάσει το βαθμό προσκόλλησης στον βλεννογόνο της ουρήθρας και να προκαλέσει τραυματισμό. Ο στόχος των πιο σύγχρονων καθετήρων για καθαρό διαλείποντα καθετηριασμό είναι η ελαχιστοποίηση ή και εξάλειψη των τραυματισμών. Η χρήση υδρόφιλων καθετήρων βοηθάει στην επίτευξη αυτού του στόχου. Οι έρευνες που περιλαμβάνονται σε αυτή την ενότητα παρουσιάζουν τα πλεονεκτήματα των υδρόφιλων καθετήρων σε σχέση με τους μη λιπασμένους καθετήρες καθώς και τις σημαντικές διαφορές ανάμεσα σε υδρόφιλους καθετήρες, τονίζοντας τη σπουδαιότητα των διαφοροποιήσεών τους, όσον αφορά τα χαρακτηριστικά της επιφάνειας του καθετήρα. ●1 0 ● Επιπλοκές του διαλείποντα καθετηριασμού: η πρόληψη και η θεραπεία τους Cindolo L, Palmieri EA, Autorino R, Salzano L, Altieri V Urol Int 2004;73:19-22 Στόχος Το άρθρο αυτό αποτελεί βιβλιογραφική ανασκόπηση που πραγματοποιήθηκε για να εκτιμηθούν οι πιο συχνά εμφανιζόμενες επιπλοκές που έχουν καταγραφεί σε ασθενείς που κάνουν χρήση διαλείποντα καθετηριασμού και διαλείποντα αυτοκαθετηριασμού. Μέθοδος Ο συγγραφέας κατέφυγε σε ανασκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας με στόχο τον εντοπισμό των πιο σχετικών άρθρων με το θέμα, που έχουν δημοσιευτεί τα τελευταία 25 χρόνια. Ο συντάκτης εκτίμησε τις συχνότερα εμφανιζόμενες και σημαντικές επιπλοκές που συνδέονται με τον διαλείποντα καθετηριασμό και τη διαχείρισή τους, συμπεριλαμβανομένων και του ουρηθρικού τραυματισμού και τα επακόλουθά του. Στην ανασκόπηση συμπεριλήφθησαν ασθενείς που έκαναν χρήση μη-λιπασμένων και υδρόφιλων καθετήρων. Αποτελέσματα Ο συγγραφέας κατέληξε ότι οι τραυματισμοί από καθετηριασμούς συμβαίνουν συχνά. Η αιμορραγία στην ουρήθρα εμφανίζεται συχνά στους νέους ασθενείς και παρατηρείται στο ένα τρίτο των ασθενών που κάνουν χρήση καθετήρα μακροχρόνια (δεν δόθηκαν διαφοροποιήσεις ανάμεσα στους τύπους του καθετήρα). Οι τραυματισμοί της ουρήθρας παρουσιάζονται συχνά και συσχετίζονται με λανθασμένες διόδους (ειδικά στους άντρες). Η συχνότητα εμφάνισης στενωμάτων της ουρήθρας αυξάνεται με το πέρας του χρόνου και παρουσιάζονται συνήθως μετά από 5 χρόνια εφαρμογής της μεθόδου του διαλείποντα καθετηριασμού. Εντούτοις οι βλάβες της ουρήθρας, συμπεριλαμβανομένων και των στενωμάτων, εμφανίζονται σπανιότερα σε ασθενείς που χρησιμοποιούν τη μέθοδο των διαλειπόντων καθετηριασμών σε σχέση με τους ασθενείς που είχαν ιστορικό χρήσης μόνιμου καθετήρα. Ο χειρισμός του καθετή- ● 11 ● ρα με δύναμη κατά την εισαγωγή καθώς και η σοβαρή αιμορραγία αποτελούν παράγοντες που συντελούν στην πρόκληση στενωμάτων της ουρήθρας σε ασθενείς που χρησιμοποιούν καθετήρες για διαλείποντα καθετηριασμό. Η απαλή εισαγωγή του καθετήρα σε συνδυασμό με την αποτελεσματική λίπανση, ή η χρήση υδρόφιλου καθετήρα συστήνεται για την αποφυγή στενωμάτων. Τέλος ο βαθμός εμφάνισης φλεγμονής της ουρήθρας, μετά από ουρηθρική κυτταρολογία ήταν χαμηλότερος σε ασθενείς που έκαναν χρήση υδρόφιλων καθετήρων σε σύγκριση με τους μη λιπασμένους καθετήρες από PVC. Συμπέρασμα Ο διαλείπων καθετηριασμός είναι μια ασφαλής και αποτελεσματική μέθοδος για τη φροντίδα της νευρογενούς δυσλειτουργίας της κύστης λόγω βλάβης στο νωτιαίο μυελό. Τραυματισμοί στην ουρήθρα προκύπτουν συχνά και η εμφάνιση περιπτώσεων στενωμάτων ουρήθρας και λανθασμένων διόδων αυξάνεται με την μακροχρόνια χρήση του διαλείποντα καθετηριασμού. Η χρήση υδρόφιλων καθετήρων μπορεί να ελαττώσει το ρυθμό εμφάνισης των επιπλοκών της ουρήθρας. Οι πιο σημαντικοί παράγοντες για την επιτυχία του διαλείποντα καθετηριασμού περιλαμβάνουν την καλή εκπαίδευση όσον εμπλέκονται, τη συμμόρφωση του ασθενή και τη χρήση μιας καλής τεχνικής καθετηριασμού. Σχόλια Η χρήση υδρόφιλων καθετήρων μπορεί να ελαχιστοποιήσει το ρυθμό εμφάνισης ουρηθρικών επιπλοκών. Εντούτοις είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι οι ιδιότητες της επιφάνειας λίπανσης των υδρόφιλων καθετήρων διαφέρουν και συνεπώς τα πιθανά οφέλη που προκύπτουν από αυτές τις ιδιότητες. Επιθηλιακά κύτταρα της ουρήθρας στην επιφάνεια των υδρόφιλων καθετήρων μετά από διαλείποντα καθετηριασμό: έρευνα αυτοσύγκρισης (cross-over) με δυο καθετήρες Biering-Sorensen F, Nielsen K, Hansen HV. Spinal Cord 1999b;37(4):299-300. Στόχος Αποτελέσματα Ο στόχος της έρευνας ήταν να καταμετρηθεί ο αριθμός των κυττάρων που βρίσκονται στην επιφάνεια δυο παραδοσιακών υδρόφιλων καθετήρων, του LoFric και του EasiCath, οι οποίοι χρησιμοποιήθηκαν για διαλείποντα καθετηριασμό (IC), ως δείκτης για πιθανούς τραυματισμούς της ουρήθρας κατά την εισαγωγή και την εξαγωγή τους. Δεν παρατηρήθηκε καμία διαφορά στον αριθμό των επιθηλιακών κυττάρων της ουρήθρας που ανιχνεύτηκε στην επιφάνεια των καθετήρων (κυμαινόταν από 30 έως >10000). Σε κανένα δείγμα δεν ανιχνεύτηκαν κοκκιοκύτταρα. Μέθοδος Στην τυχαιοποιημένη έρευνα αυτοσύγκρισης συμμετείχαν 20 ασθενείς (6 γυναίκες και 14 άντρες) με κακώσεις νωτιαίου μυελού. Οι ασθενείς πραγματοποιούσαν διαλείποντα καθετηριασμό πέντε φορές την ημέρα κατά μέσο όρο (διακύμανση: 4-10), είτε με χρήση LoFric είτε EasiCath για δυο συνεχόμενα εικοσιτετράωρα. Ο τελευταίος καθετήρας που χρησιμοποιήθηκε στο τέλος κάθε εικοσιτετραώρου προετοιμάστηκε για μικροσκόπηση επιφάνειας. Η καταμέτρηση του αριθμού των κυττάρων στο σώμα των καθετήρων πραγματοποιήθηκε χωρίς να είναι γνωστός ο τύπος του προς εξέταση καθετήρα και υπολογίστηκε ο συνολικός αριθμός κυττάρων στην επιφάνεια των καθετήρων. Σύμφωνα με την μικροσκοπική ανάλυση, δεν παρατηρήθηκε συσχέτιση του αριθμού κυττάρων που καταμετρήθηκαν με την ηλικία, το επίπεδο της κάκωσης του νωτιαίου μυελού, τη νευρολογική ταξινόμηση κατά ASIA, την παλαιότητα της κάκωσης καθώς και τον τύπο του διαλείποντα καθετηριασμού (αυτοκαθετηριασμός ή ετεροκαθετηριασμός). Τέλος, όσον αφορά το φύλο, παρατηρήθηκε μεγαλύτερος αριθμός κυττάρων στις γυναίκες. Συμπέρασμα Δεν παρατηρήθηκε διαφορά αναφορικά με τον αριθμό των επιθηλιακών κυττάρων της ουρήθρας που ανιχνεύτηκαν στην επιφάνεια των καθετήρων μετά από καθετηριασμό, γεγονός που συνεπάγεται στη μη ύπαρξη διαφοράς στον βαθμό του τραυματισμού της ουρήθρας ανάμεσα στους υδρόφιλους καθετήρες LoFric και EasiCath. ●1 2 ● Λιπασμένοι καθετήρες για διαλείποντα καθετηριασμό: απαλοί ή κολλώδεις; Fader M, Moore KN, Cottenden AM, Pettersson L, Brooks R, Malone-Lee J Bju Int 2001;88(4):373-377 Στόχος Στόχος της έρευνας ήταν η αξιολόγηση των τεσσάρων παραδοσιακών υδρόφιλων καθετήρων για διαλείποντα αυτό-καθετηριασμό, που ήταν διαθέσιμοι στην αγορά τη δεδομένη χρονική περίοδο (EasiCath, LoFric, Aquacath και Silky), εστιάζοντας στην προσκόλληση του καθετήρα στον βλεννογόνο της ουρήθρας κατά την έξοδο του καθετήρα. Μέθοδος Ήταν μια προοπτική, τυχαιοποιημένη έρευνα, που πραγματοποιήθηκε στην κοινότητα, σε άντρες που έκαναν χρήση του διαλείποντα καθετηριασμού τουλάχιστον μια φορά ημερησίως για αρκετούς μήνες. Οι εθελοντές έκαναν χρήση και των τεσσάρων καθετήρων για μία εβδομάδα με τυχαία σειρά. Ως μέρος της έρευνας, ζητήθηκε από τους ασθενείς να αξιολογήσουν τον βαθμό που ο καθετήρας ‘κολλούσε’ κατά την εξαγωγή σε μια κλίμακα τριών βαθμίδων (καθόλου, λίγο, πολύ). Αποτελέσματα Συνολικά 61 άντρες με μέσω όρο ηλικίας τα 54 έτη (διακύμανση 30-89) πήραν μέρος στην έρευνα. Δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφορές στην αξιολόγηση ανάμεσα στον “EasiCath” και τον “LoFric”. Το 93% των καθετηριασμών που διεξήχθησαν με τον EasiCath βαθμολογήθηκαν, όσον αφορά το πόσο ‘κολλάει’, με ‘καΚαθετήρας θόλου’ σε σύγκριση με το 85% για τον “LoFric” (βλέπε Πίνακα). Η αίσθηση απαλότητας του καθετήρα κατά την αφαίρεση βαθμολογήθηκε ως ‘καλή’ από το 81% για τους EasiCath και από το 76% για τους LoFric, Εντούτοις παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφορές ανάμεσα σε αυτά τα δυο προϊόντα (τον EasiCath και τον LoFric) και τους Aquacath και Silky καθετήρες, οι οποίοι αναφέρθηκε ότι ‘κολλούσαν’ περισσότερο (p<0,001). Επιπρόσθετα ο Silky αναφέρθηκε ότι ‘κολλούσε’ περισσότερο από τον Aquacath (p<0,001). Η αίσθηση απαλότητας του καθετήρα κατά την αφαίρεση βαθμολογήθηκε ως ‘καλή’ από το 16% για τους Silky και 28% για τους Aquacath. Συμπέρασμα Η προσκόλληση στο βλεννογόνο της ουρήθρας παρατηρήθηκε σε κάποιο βαθμό σε όλους τους καθετήρες, αλλά οι Silky και Aquacath παρουσίασαν μεγαλύτερη προσκόλληση σε σχέση με τους EasiCath και LoFric. Σχόλια Η έρευνα αυτή παρουσιάζει σημαντικές διαφορές ανάμεσα στους διάφορους τύπους των υδρόφιλων καθετήρων, δίνοντας έμφαση στην βαρύτητα που έχουν τα χαρακτηριστικά της επιφάνειας των καθετήρων. Silky LoFric Aquacath EasiCath Καλή 16 76 28 81 Αποδεκτή 29 22 41 19 Απαράδεκτη 55 2 31 - Καλή 17 74 28 69 Αποδεκτή 31 24 41 29 Απαράδεκτη 52 2 31 2 Καλή 16 71 35 73 Αποδεκτή 28 24 38 18 Απαράδεκτη 57 5 27 9 Απαλότητα κατά την αφαίρεση Άνεση κατά την αφαίρεση Συνολική άποψη Προσκόλληση κατά την αφαίρεση Καθόλου 30 (110) 85 (346) 46 (177) 93 (375) Λίγο 26 (95) 13 (54) 35 (135) 7 (27) Πολύ 43 (156) 1 (6) 19 (74) 1 (3) Το ποσοστό των απαντήσεων για τα κύρια σημεία στο ερωτηματολόγιο αξιολόγησης απόδοσης για κάθε τύπο καθετήρα και το ποσοστό (συχνότητα) των καταγεγραμμένων καθετηριασμών, δείχνουν το πόσο κολλάει ο καθετήρας κατά την αφαίρεση. ●1 3 ● Οι υδρόφιλοι καθετήρες για διαλείποντα καθετηριασμό μειώνουν τους μικροτραυματισμούς της ουρήθρας: μια προοπτική, τυχαιοποιημένη, τυφλή, έρευνα αυτοσύγκρισης (cross-over) ανάμεσα σε τρεις διαφορετικούς τύπους καθετήρα Stenballe J, Looms D, Nielsen PN, Tvede M. Eur Urol 2005;48(6):978-983 Σκοπός μέσο όρο, από ότι οι άλλοι δύο καθετήρες (p<0.05 Βλέπε Πίνακα 1). Να συγκρίνει δύο υδρόφιλους καθετήρες, έναν έτοιμο προς χρήση (SpeediCath) έναν παραδοσιακό (LoFric) και έναν μη λιπασμένο με πρόσθετη λίπανση τζελ (InCare Advance Plus) όσον αφορά τη δύναμη της τριβής κατά την αφαίρεση και τους μικροτραυματισμούς που προκαλούνται στην ουρήθρα. Όσον αφορά το μέσο όρο προσπάθειας για την αφαίρεση του καθετήρα, ο έτοιμος προς χρήση υδρόφιλος καθετήρας SpeediCath εμφάνισε στατιστικά σημαντική διαφορά υπέρ του, συγκρινόμενος με τον In Care Advance Plus και τον LoFric, με τον In Care Advance Plus να πλεονεκτεί έναντι του LoFric (p<0.0001). Μέθοδος Οι υδρόφιλοι καθετήρες προκάλεσαν λιγότερη μικροσκοπική αιματουρία συγκρινόμενοι με τους μη λιπασμένους καθετήρες με πρόσθετη λίπανση τζελ (p=0,0006: Βλέπε Πίνακα 2). Ήταν μία προοπτική, τυχαιοποιημένη, τυφλή, έρευνα αυτοσύγκρισης στην οποία συμμετείχαν εθελοντικά υγιείς άντρες. Κάθε συμμετέχοντας πραγματοποίησε 2 καθετηριασμούς σε μία ημέρα με κάθε έναν από τους 3 καθετήρες με ενδιάμεση παύση τουλάχιστον δύο ημερών. Η έρευνα διεξήχθη από δύο ειδικά εκπαιδευμένες και έμπειρες νοσηλεύτριες. Πρωταρχικός στόχος ήταν ο υπολογισμός της δύναμη της τριβής στον καθετήρα κατά την εξαγωγή του σε 10 mm/s με ένα LXR σύστημα μέτρησης τάσης. Επιπρόσθετα διεξήχθη ανάλυση ούρων για ερυθροκύτταρα, νιτρικό άλας και λευκοκύτταρα, μικροβιολογική ανάλυση καλλιεργειών ούρων και υποκειμενική αξιολόγηση των καθετήρων. Συμπέρασμα Οι υδρόφιλοι λιπασμένοι καθετήρες έχουν καλύτερη απόδοση από τους μη λιπασμένους όσον αφορά τους ουρηθρικούς μικροτραυματισμούς, όπως προκύπτει από την ύπαρξη αιματουρίας. Επιπρόσθετα ο SpeediCath έτοιμος προς χρήση λιπασμένος υδρόφιλος καθετήρας και όχι ο παραδοσιακός υδρόφιλος καθετήρας LoFric, εμφανίζει χαμηλότερη δύναμη τριβής κατά την εξαγωγή σε σχέση με τον μη λιπασμένο με πρόσθετη λίπανση τζελ, InCare Advance Plus. Αποτελέσματα Την έρευνα ολοκλήρωσαν σαράντα συμμετέχοντες οι οποίοι συμπεριλήφθηκαν και στην ανάλυση. Η σύγκριση κατά ζεύγη έδειξε ότι ο SpeediCath σημείωσε, κατά μέσο όρο, σημαντικά λιγότερες τριβές κατά την εξαγωγή συγκριτικά με τον μη λιπασμένο καθετήρα με πρόσθετη λίπανση τζελ (InCare Advance Plus), ενώ ο, παραδοσιακός υδρόφιλος καθετήρας LoFric σημείωσε σημαντικά περισσότερες τριβές, κατά Καθετήρας Σχόλια Αυτή ήταν η πρώτη έρευνα που έκανε χρήση τυποποιημένης μεθοδολογίας για την καταγραφή της δύναμης της τριβής που ασκείται κατά τη διάρκεια του διαλείποντα καθετηριασμού σε ανθρώπους. Μέση δύναμη (Newtons) n Speedicath Mean 0.142* 80 SD 0.029 In Care Advance Plus 80 0.204 0.055 LoFric 80 0.284 0.129 Πίνακας 1. * p<0.05 σε σύγκριση με τους In Care Advance Plus και LoFric Ερυθροκύτταρα/μL InCare Advance Plus Lofric SpeediCath n % n % n % Αρνητικό 13 33 24 60 17 42 10/+/- 7 17 6 15 9 22 25/1+ 4 10 2 5 3 8 80/2+ 8 20 6 15 8 20 200/3+ 8 20 2 5 3 8 Πίνακας 2. Ογκομετρική ανάλυση περιεκτικότητας αίματος στα ούρα από την πρώτη φυσιολογική ούρηση μετά από δυο καθετηριασμούς ●1 4 ● 5. Αξιολόγηση χρηστών Ο διαλείπων καθετηριασμός είναι μια καθαρή αλλά όχι άσηπτη τεχνική. Η τεχνική απαιτεί την εισαγωγή ενός καθετήρα στην ουροδόχο κύστη, την κένωση της κύστης από τα ούρα και την εξαγωγή του καθετήρα, αρκετές φορές την ημέρα. Στόχος της μεθόδου είναι ο ασθενής να αποκτήσει έλεγχο στην κένωση της κύστης του. Για αυτόν τον λόγο ο ρόλος του ασθενή στον διαλείποντα καθετηριασμό είναι σημαντικός. Καθώς τα βασικά κλινικά οφέλη από τον διαλείποντα καθετηριασμό εξαρτώνται από τη συχνή και πλήρη κένωση της κύστης, η συμμόρφωση του ασθενή είναι σημαντική για την αποτελεσματική χρήση της μεθόδου, ιδιαίτερα αν η θεραπεία απαιτείται να είναι μακροχρόνια. Οι τεχνικές καθετηριασμού ποικίλουν αλλά το πρακτικό αποτέλεσμα δε διαφοροποιείται με την προϋπόθεση ότι υπάρχει καλή γνώση και εκπαίδευση, γίνεται χρήση μιας καθαρής και ατραυματικής τεχνικής και υπάρχει συμμόρφωση εκ μέρους των ασθενών μακροπρόθεσμα. Μια μελέτη σε παιδιά και εφήβους με νευροπαθητική δυσλειτουργία κύστης υπέδειξε συγκεκριμένες δυσκολίες που αντιμετώπισαν στη διαδικασία εκμάθησης του αυτό-καθετηριασμού καθώς και της πρακτικής εφαρμογής της τεχνικής (Edwards et al, 2004). Για την επιλογή και καθοδήγηση των χρηστών στον καθαρό διαλείποντα καθετηριασμό απαιτείται να διευθετηθούν θέματα γνώσης, φόβων, κινήτρου και πιθανού ψυχολογικού αντίκτυπου. Είναι σημαντικό να καθοριστεί επαναλαμβανόμενη φροντίδα η οποία θα περιλαμβάνει επανεκτίμηση των ικανοτήτων του ασθενή, συζήτηση για πιθανή προσκόλληση του καθετήρα, σταδιακή ενσωμάτωση του καθαρού διαλείποντα καθετηριασμού στην καθημερινότητα και γενικώς την αντιμετώπιση προβλημάτων καθώς απαιτείται για τον ασθενή να περιλάβει τον καθετηριασμό στην καθημερινότητα του και να πραγματοποιεί τη διαδικασία αυτή σωστά. ●1 5 ● Η επιλογή του ασθενή, ο τρόπος ζωής και η ευκολία χρήσης είναι οι κυριότεροι παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη για την επιλογή του καθετήρα, σε συνδυασμό με το πρόβλημα της κύστης. Η επιλογή των χρηστών όσον αφορά τον καθετήρα για διαλείποντα καθετηριασμό που θα χρησιμοποιήσουν βασίζεται στο βαθμό ικανοποίησής τους. Στις αρχικές μελέτες, οι πιο σημαντικοί παράγοντες που συντέλεσαν στη συμμόρφωση του ασθενή σε μακροχρόνια χρήση διαλείποντα καθετηριασμού αναφέρονταν η εγκράτεια ούρων και η δυνατότητα διεκπεραίωσης του καθετηριασμού ανεξάρτητα (Perrouin-Verbe et al, 1990). Η ευκολία χρήσης αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα ο οποίος έχει αντίκτυπο τόσο στην κλινική επιτυχία, όσο και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Η προτίμηση του χρήστη αποτελεί σημαντικό παράγοντα και πολλές έρευνες αποδεικνύουν ότι οι ασθενείς που κάνουν χρήση του καθαρού διαλείποντα καθετηριασμού προτιμούν υδρόφιλους καθετήρες από μη λιπασμένους καθετήρες. Οι κύριοι λόγοι για αυτή την προτίμηση περιλαμβάνουν την άνεση, την ανεξαρτησία, τη μείωση των μικροτραυματισμών της ουρήθρας, την ευκολία χρήσης, την ταχύτητα χρήσης, την ασφάλεια και τη διακριτικότητα, λόγοι που συνεπάγονται σε βελτίωση της ποιότητας ζωής. Οι έρευνες που περιλαμβάνονται σε αυτό το κεφάλαιο αξιολογούν την άνεση κατά την διάρκεια της χρήσης και την ευκολία χρήσης των υδρόφιλων καθετήρων σε σύγκριση με τους μη λιπασμένους. Συγκρίσεις ανάμεσα σε υδρόφιλους καθετήρες επίσης παραθέτονται και παρουσιάζουν τα επακόλουθα των διαφορών στην λίπανση και στην ετοιμότητα χρήσης. Σύγκριση υδρόφιλων με μη λιπασμένους καθετήρες για διαλείποντες καθετηριασμούς Hedlund H, Hjelmas K, Jonsson O, Klarskov P, Talja M. Scand J Urol Nephrol 2001;35(1):49-53 Στόχος Αποτελέσματα Στόχος της βιβλιογραφικής αυτής ανασκόπησης είναι να διερευνήσει αν οι υδρόφιλοι καθετήρες είναι προτιμότεροι από τους μη λιπασμένους για καθαρό διαλείποντα καθετηριασμό στην κλινική πράξη. Σε γενικές γραμμές οι έρευνες αναφέρουν θετική ανταπόκριση ως προς τη χρήση υδρόφιλων λιπασμένων καθετήρων σε σύγκριση με τους μη λιπασμένους από PVC από την πλευρά των χρηστών. Μέθοδος Η βιβλιογραφική αυτή ανασκόπηση επικεντρώθηκε σε διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης και της ικανοποίησης του χρήστη και συμπεριέλαβε τόσο αναδρομικές όσο και προοπτικές έρευνες. Συμπέρασμα Οι υδρόφιλοι λιπασμένοι καθετήρες παρέχουν μεγαλύτερη ικανοποίηση στους χρήστες σε σύγκριση με τους μη λιπασμένους και είναι προτιμότεροι στη χρήση. ●1 6 ● Πόνος και δυσφορία Pain and discomfort Οι υδρόφιλοι λιπασμένοι καθετήρες για διαλείποντα καθετηριασμό Hydrophilic-coated catheters for intermittent catheterisation reduce μειώνουν τον κίνδυνο μικροτραυματισμών της ουρήθρας: μια urethral micro trauma: a prospective, randomised, participant-blinded, προοπτική, τυχαιοποιημένη, τυφλή, έρευνα αυτοσύγκρισης (crosscrossover study of three different types of catheters over) τριών διαφορετικών τύπων καθετήρων StensballeJ, PN, Tvede Tvede M. M. Stensballe J, Looms Looms D, D, Nielsen Nielsen PN, Eur Urol Urol 2005;48(6):978–983. Eur 2005; 48(6):978-983 Results Αποτελέσματα Thisσυγκρίνει study set to compare two hydrophilicΝα δύοout υδρόφιλους καθετήρες, έναν έτοιcoated one ready-to-use μο προςcatheters, χρήση (SpeediCath) έναν (SpeediCath) παραδοσιακό and one (LoFric),μεand one uncoated (LoFric) καιtraditional έναν μη λιπασμένο πρόσθετη λίπανση τζελ (InCare Advance Plus)(InCare όσον αφορά την δύναμη prelubricated catheter Advance Plus) της τριβής κατά την αφαίρεση και τους μικροτραυματιwith respect to withdrawal friction force σμούς που προκαλούνται ουρήθρα.Secondary Στους δευand 70 urethral micro στην trauma. τερογενείς στόχους περιλαμβανόταν και η υποκειμενιparameters included a subjective evaluation of 60 κή των καθετήρων. theαξιολόγηση catheters. 50 Forty participants completed the study and Την έρευνα ολοκλήρωσαν 40 συμμετέχοντες οι οποίοι were included in και theστην finalανάλυση. analysis.ΤαThe results of συμπεριλήφθηκαν αποτελέσματα αξιολόγησης όσον αφοράof τηνsensation αίσθηση κατά την theτηςsubjective assessment during διάρκεια εισαγωγής εμφανίζονται insertionτης of the catheterτου are καθετήρα shown (see Figure). στο διάγραμμα. Pair-wise of the catheters with Σε σύγκρισηcomparisons κατά ζεύγη, όσον αφορά την εισαγωγή regard to insertion significantly in favour of του καθετήρα υπήρξεwere στατιστικά σημαντική διαφορά υπέρ του SpeediCath συγκρινόμενος τόσο με with τον the SpeediCath catheter when compared InCare Advanced PlusPlus (p<0,0001) όσο and και με τον both InCare Advance (p < 0.0001) LoFric LoFric (p=0,049) και υπέρ του LoFric σε σύγκριση με (p = 0.049), and in favour of LoFric compared with τον InCare Advance Plus (p=0.049). H εκτίμηση της InCare Advance Plus (p = 0.0059). For sensation αίσθησης κατά την διάρκεια της εξαγωγής, στη σύγκριduring pair-wise comparisons were ση κατά withdrawal, ζεύγη, υπήρξε στατιστικά σημαντική διαφοsignificantly in favour ofσε theσύγκριση SpeediCath ρά υπέρ του SpeediCath με τονcatheter InCare compared with InCare Advance Plusστατιστικά (p = 0.0012). Advance Plus (p=0,0012). Δεν υπήρχε σηThere διαφορά was noμεταξύ significant difference between μαντική των καθετήρων όσον αφορά τον και την δυσφορία την διάρκεια της ούρηtheπόνο catheters in terms κατά of pain and discomfort σης μετά τους καθετηριασμούς. Συγκεκριμένα 70% during micturition following catheterisation;το70%, των ατόμων που χρησιμοποίησαν τον SpeediCath, το 68% and 45% reported no pain after using the 68% ατόμων που χρησιμοποίησαν τον LoFric και το SpeediCath, LoFric and InCare Advance Plus 45% που χρησιμοποίησαν τον InCare Advance Plus catheters, respectively. Overall, of patients δεν ανέφεραν πόνο μετά την χρήση93% των καθετήρων. preferred the hydrophilic-coated catheters (53% Γενικότερα, το 93% των ασθενών προτίμησαν τους SpeediCathκαθετήρες and 40% LoFric: see Table ). υδρόφιλους (53% τους SpeediCath και 40% τους LoFric: βλέπε πίνακα). % participants Objectives Στόχος 40 Μέθοδος Methods 30 Πρόκειται για μια προοπτική, τυχαιοποιημένη, τυφλή This was 20 a prospective, randomised, patientγια τους συμμετέχοντες, στην blinded, crossover έρευνα study αυτοσύγκρισης in healthy male οποία 10 συμμετείχαν εθελοντικά υγιείς άνδρες. Κάθε volunteers. Each participant underwent two 0 συμμετέχοντας πραγματοποίησε 2 καθετηριασμούς I could Iday couldfor each I couldof the catheterisations inI could a but singlefeel feel itέναν it and 3 καθετήρες feel σε μία ημέραnotγια κάθε από τους με feel it types, it was with there was ittwo and it days three catheter at least ενδιάμεση παύση not τουλάχιστον δύοpain ημερών. έρευνα painful some was Η painful betweenαπό testδύο visits. Theεκπαιδευμένες study was carried out by διεξήχθη ειδικά και έμπειρες two specially trained and experienced research SpeediCath InCare Advance Plus νοσηλεύτριες. Οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν υποκειnurses. assessed pain μενικά τονParticipants πόνο και τηνsubjectively δυσφορία κατά τη διάρκεια LoFric and discomfort during insertion and withdrawal της εισαγωγής και εξαγωγής του καθετήρα και κατά την διάρκεια της ούρησης μετά τον καθετηριασμό, of the catheter and during micturition after ενώ τέλος ζητήθηκεand να δηλώσουν την προτίμηση τουςa catheterisation, were asked to state ανάμεσα καθετήρες. catheterστους preference. Conclusion Συμπέρασμα Hydrophilic-coated catheters perform Οι υδρόφιλοι λιπασμένοι καθετήρες έχουνbetter καλύthan απόδοση uncoatedαπό catheters with regard toόσον user τερη ότι οι μη λιπασμένοι αφορά την προτίμηση των hydrophilic-coated χρηστών. Από τους preference. Of the two δύο υδρόφιλους ο έτοιμος προς χρήcatheters, theκαθετήρες, SpeediCath ready-to-use ση υδρόφιλος λιπασμένος καθετήρας SpeediCath hydrophilic-coated catheter seems to be the φαίνετε να είναι η καλύτερη επιλογή όσον αφορά preferred option in terms of insertion. την εισαγωγή. 70 60 Ποσοστό Percentage 50 40 Comments Σχόλια 30 20 10 0 could δενI τον τονI could not feel it but αισθανόμουν αισθανόμουν feel it it was αλλά δεν notήταν painful επώδυνο τονI could feel it and αισθανόμουν there was και υπήρχε λίγος someπόνος pain InCare Advance Plus τον I could feel it and αισθανόμουν it was και ήταν επώδυνο painful SpeediCath LoFric Αυτή έρευνα παρουσιάζει στατιστικά σημαντικές διThis ηstudy demonstrates significant differences αφορές όσον αφορά τους τύπους των καθετήρων, δίbetween catheter types, emphasising the νοντας έμφαση στη σημαντικότητα στις διαφορές που importance of differences in the qualities of the υπάρχουν στην ποιότητα της υδρόφιλης λίπανσης hydrophilic coatings to the clinical outcome and, στα κλινικά αποτελέσματα και τελικά στις προτιμήσεις ultimately patient εφόσον preference. However, δεν as του ασθενή. to Εν τούτοις, οι συμμετέχοντες participants did not self-catheterise, ease-of-use αυτοκαθετηριάζονταν, η ευκολία στη χρήση δεν εκτιis not taken into account. μήθηκε. Catheter brand Όνομα καθετήρα SpeediCath SpeediCath CareAdvance AdvancePlus Plus InInCare 21 LoFric LoFric 16 16 22 40 40 2 2 55 No preference Καμία προτίμηση n 1 n 21 1 % 53 % 53 pants Προτίμηση προς τον τύπο καθετήρα Participants’συμμετεχόντων preference as toωςcatheter type. 70 60 50 ●1 7 ● • 17 • InCare Advance Plus LoFric SpeediCath Σύγκριση του παραδοσιακού με τον υδρόφιλο καθετήρα κατά την διάρκεια της επικουρικής θεραπείας σε ασθενείς με επιφανειακό καρκίνο ουροδόχου κύστης Pain and discomfort Cindolo L, Palmieri EA, Autorino R, Salzano L, Altieri V. Standard versus hydrophilic catheterization in the adjuvant Urol Int 2004;73(1):19-22 treatment of patients with superficial bladder cancer Cindolo L, Palmieri EA, Autorino R, Salzano L, Altieri V. Στόχος Urol Int 2004;73(1):19–22. Στόχος της έρευνας ήταν να συγκρίνει έναν παραδοσιακό υδρόφιλο καθετήρα (EasiCath) με έναν μη λιπασμένο σε ασθενείς που υποβάλObjectives λονται σε ενδοκυστική ανοσοθεραπεία ή χημειοθεραπεία καρκίνο κύστης. a The aim ofγιαthis studyουροδόχου was to compare traditional hydrophilic-coated catheter Μέθοδοςwith an uncoated catheter in (EasiCath) patients undergoing immunoor Οι ασθενείς μετά απόintravesical τυχαία επιλογή θα πραγchemotherapy bladder cancer. ματοποιούσανforενδοκυστική θεραπεία, είτε με τη χρήση του μη λιπασμένου καθετήρα είτε με Methods τη χρήση του υδρόφιλου λιπασμένου καθετήρα EasiCath. Η randomised θεραπεία που θα ακολουθούσαν Patients were to receive intravesical ήταν εβδομαδιαία τις πρώτες τέσσεριςorεβδοtherapy using an uncoated catheter the μάδες και μετά μηνιαία για έξι μήνες. Ζητήθηκε EasiCath hydrophilic-coated catheter. Therapy από τους ασθενείς να χαρακτηρίσουν το βαθwas given weekly for an initial 4 weeks then μό άνεσης που αισθάνονταν κατά τη διάρκεια monthly for six months. Patients were asked to του καθετηριασμού μετά τις πρώτες τέσσερις assess comfort during catheterisation using a εβδομάδες θεραπείας χρησιμοποιώντας μια 5-point visual analogue scale (VAS)κλίμακα at the end of πέντε βαθμών οπτική αναλογική (VAS, the first four instillations (fromέως 0 = 5=ανυπόφορη no discomfort 0=καθόλου δυσαρέσκεια toδυσαρέσκεια). 5 = unbearable discomfort). Results One hundred patients (80 males, 20 females; median age 65.8 years, range 48–79 years) took part in the study. A total of 952 catheterisations (mean 9.5 per patient) were performed. Αποτελέσματα Στην έρευνα συμμετείχαν εκατό ασθενείς, (80 άντρες και 20 γυναίκες με μέσο όρο ηλικίας τα 65,8 χρόνια και διακύμανση 48-79 έτη). Subjects were randomised to952 the EasiCath Συνολικάwho πραγματοποιήθηκαν καθετηριhydrophilic-coated catheter showed significantly ασμοί (όρο 9,5 καθετηριασμοί κατά μέσο ανά ασθενή). Οι ασθενείς καθετηριάστηκαν με greater comfort duringπου each of the first four υδρόφιλους αυτολιπαινόμενους καθετήρες παcatheterisations compared with patients who ρουσίασαν σημαντικά χαμηλότερο βαθμό δυwere randomised to an uncoated catheter, σαρέσκειας για κάθε έναν από τους πρώτους as shownκαθετηριασμούς by significantly σε lower VAS με scores τέσσερις σύγκριση τους (pασθενείς < 0.001)που (seeχρησιμοποίησαν Figure). Catheterisation with μη λιπασμέboth of catheter was better tolerated over νουςtypes καθετήρες (p<0.001) (βλέπε διάγραμμα). Η έρευνα τέλος απέδειξε μεγαλύτερη ανοχή time (p < 0.005). στον καθετηριασμό με το πέρας του χρόνου ανεξαρτήτως του είδους του καθετήρα που επιConclusion λέχθηκε (p<0.005). TheΣυμπέρασμα traditional hydrophilic-coated EasiCath catheter was associated with a significantly Ο υδρόφιλος αυτολιπαινόμενος καθετήρας higher acceptability compared to the EasiCath χαρακτηρίζεται από σημαντικά uncoated prelubricated device.σε These data υψηλότερο βαθμό αποδοχής σύγκριση should beλιπασμένο consideredκαθετήρα. with regard patient με το μη Ταto δεδομένα αυτά πρέπει να intravesical λαμβάνονται υπ’ όψιν σε compliance with therapy. σχέση με τη συμμόρφωση του ασθενή στην ενδοκυστική θεραπεία. Kruskal-Wallis ANOVA σεinκάθε Kruskal-Wallis ANOVA eachομάδα group(p<0.001) (p < 0.001) VAS (οπτική VAS (arbitrary units) αναλογική κλίμακα) Significant Σημαντική discomfort 3.0 δυσαρέσκεια 2.5 2.0 Mann-Whitney U test Mann-Whitney U test between groups μεταξύ των ομάδων 1.5 (p < 0.001) 1.0 0.5 Καθόλου No discomfort 0.0 δυσαρέσκεια 1 2 3 αριθμός εγχύσεων Instillation number Uncoated catheter Μη λιπασμένος καθετήρας 4 EasiCathυδρόφιλος hydrophilic-coated catheter EasiCath λιπασμένος καθετήρας ●1 8 ● Ευκολία στη χρήση Αξιολόγηση δυο λιπασμένων καθετήρων για διαλείποντα αυτό-καθετηριασμό Pascoe G, Clovis S. Br J Nurs 2001;8-21;10(5):325-329 Στόχος Στόχος της έρευνας ήταν να εκτιμήσει από τη σκοπιά του ασθενή την απόδοση του έτοιμου προς χρήση λιπασμένου καθετήρα SpeediCath και του παραδοσιακού υδρόφιλου καθετήρα LoFric για διαλείποντες αυτόκαθετηριασμούς. Μέθοδος Στην τυχαιοποιημένη, συγκριτική, έρευνα αυτοσύγκρισης που πραγματοποιήθηκε σε δύο κέντρα συμμετείχαν ασθενείς που πραγματοποιούσαν περισσότερους από δύο διαλείποντες αυτοκαθετηριασμούς την ημέρα με υδρόφιλους λιπασμένους καθετήρες, για διάστημα μεγαλύτερο των 3 μηνών. Κάθε τύπος καθετήρα χρησιμοποιήθηκε για διάστημα μιας εβδομάδας. Υποκειμενική εκτίμηση της απόδοσης του καθετήρα και της αποδοχής του πραγματοποιήθηκε με τη βοήθεια ενός ερωτηματολογίου που συμπλήρωσαν οι χρήστες. Τα κριτήρια που εκτιμήθηκαν ήταν μεταξύ άλλων και η ευκολία χειρισμού, η ταχύτητα καθετηριασμού, η ιδέα της ύπαρξης νερού στη συσκευασία του καθετήρα καθώς και ο χειρισμός και η απόδοση του καθετήρα. Αποτελέσματα Στην έρευνα συμμετείχαν συνολικά 27 ασθενείς. Δεν καταγράφηκαν σημαντικές διαφορές σχετικά με την ευκολία χειρισμού των καθετήρων, παρόλο που παρατηρήθηκε μια τάση υπέρ του SpeediCath αναφορικά με την ευκολότερη απομάκρυνση. Επιπρόσθετα ένας μεγαλύτερος αριθμός χρηστών εκτίμησε τον καθετήρα SpeediCath ως «καλός» ή «αποδεκτός» όσον αφορά την ευλυγισία και την γλιστερή επιφάνεια της λίπανσης. Ο καθετήρας SpeediCath επέδειξε ευνοϊκότερα αποτελέσματα έναντι του LoFric, με στατιστικά σημαντική διαφορά, αναφορικά με την ταχύτητα καθετηριασμού, με ποσοστό 68% των χρηστών να αναφέρουν «λιγότερο χρόνο καθετηριασμού απ’ ότι συνήθως» με τη χρήση του SpeediCath. Η ιδέα της ύπαρξης νερού στη συσκευασία του καθετήρα θεωρήθηκε θετική από το 84% του δείγματος και εκτιμήθηκε ότι βελτιώνει την ποιότητα ζωής από το 72%. Ο έτοιμος προς χρήση καθετήρας SpeediCath θεωρήθηκε πιο εύχρηστος και διακριτικός, με στατιστικά σημαντική διαφορά σε σύγκριση με τον καθετήρα που απαιτεί προσθήκη νερού στη συσκευασία του πριν την εφαρμογή. Συνολικά, σημαντικά περισσότεροι χρήστες προτίμησαν τον καθετήρα SpeediCath έναντι του LoFric (βλέπε πίνακα). Συμπέρασμα Ο έτοιμος προς χρήση λιπασμένος καθετήρας SpeediCath επέδειξε καλύτερα αποτελέσματα, με στατιστικά σημαντική διαφορά, έναντι του LoFric όσον αφορά την άνεση, τη διακριτικότητα, την ταχύτητα καθετηριασμού, την ιδέα της ύπαρξης νερού στη συσκευασία του καθετήρα καθώς και τη συνολική προτίμηση. Εντούτοις δεν παρουσιάστηκαν διαφορές αναφορικά με την απόδοση των καθετήρων, γεγονός που μάλλον οφείλεται στο μικρό δείγμα της έρευνας. % προτίμηση Παράμετροι LoFric SpeediCath p value Άνεση 12 88 0.000 Διακριτικότητα 12 88 0.000 Ταχύτητα 24 76 0.015 Χειρισμός απομάκρυνσης 54 46 n.s. Εισαγωγή 38 62 n.s. Απομάκρυνση 40 60 n.s. συνολική προτίμηση 22 78 0.011 ●1 9 ● Ease of use τυχαιοποιημένη έρευνα αυτοσύγκρισης (cross-over), Μια συγκριτική Comparative randomised cross-over a τους modern catheter για την αξιολόγηση του νέου καθετήραevaluation SpeediCathofμε κλασσικούς SpeediCath withκαι conventional καθετήρες Lofric EasiCath catheters LoFric and EasiCath van Kuppevelt Kuppevelt HJM, Angenot van Angenot E, E, van Asbeck Asbeck FWA, FWA, Mulder Mulder GA, GA, Nene NeneAV, AV, Pons PonsC, C,Slootman SlootmanJR, JR,Sluis SluisTAR, TAR,Snoek SnoekGJ. GJ. Poster presented at ISCoS στο 2004:P77. Το poster παρουσιάστηκε συνέδριο ISCoS 2004: P77 Objectives Στόχος This study aimed to evaluate whether the ‘readyΣκοπός της έρευνας ήταν να αξιολογήσει αν ο to-use’ concept of the SpeediCath catheter had «έτοιμος προς χρήση» καθετήρας SpeediCath the advantages compared to έχει assumed τα αναγραφόμενα πλεονεκτήματα σε two σύtraditional catheters; LoFric γκριση με hydrophilic-coated τους δύο κλασσικούς υδρόφιλους and EasiCath. καθετήρες Lofric και EasiCath. Methods Μέθοδος The subjects included in the studyτον used each Οι συμμετέχοντες χρησιμοποίησαν κάθε καcatheter for μια a period of four weeks. εβδομάδων. The order in θετήρα για περίοδο τεσσάρων which the με catheters were used was randomised. Η σειρά την οποία χρησιμοποίησαν τους An evaluation was madeτυχαία. after each period of καθετήρες καθορίστηκε Μετά από κάθε περίοδο χρήσης του κάθε καθετήρα, υπήρχε use. A final evaluation for all three catheters και ηcarried αντίστοιχη εκτίμηση. εκτίμηση was out when the Η lastτελική catheter was και για τους τρεις καθετήρες έγινε μετά τη χρήused. The primary study parameter was user ση του τελευταίου. παράμετρος friendliness using aΗ πρωταρχική numerical interval scale της έρευνας ήταν η φιλικότητα προς χρήση (1–10). Secondary parameters wereτη patient χρησιμοποιώντας μια αριθμητική κλίμακα (1comfort and acceptance. 10). Δευτερογενείς παράμετροι ήταν η άνεση του χρήστη και η αποδοχή του. Results In total, data from 67 patients were evaluated. Αποτελέσματα The order in which the catheters were used Συνολικά, εκτιμήθηκαν από 67 ασθεdid not affect patient δεδομένα evaluation. The mean νείς, Η σειρά που χρησιμοποίησαν οι ασθενείς measure of user friendliness was significantly τους καθετήρες δεν επηρέασε την εκτίμηση τους. Κατά μέσο όρο οι χρήστες εκτίμησαν τον higher for SpeediCath the SpeediCath catheter καθετήρα ως πιο φιλικόcompared στη χρήwith LoFric and EasiCath (7.76 vs. 6.94 ση, με στατιστικά σημαντική διαφορά σε and σύ6.75, respectively; p = 0.003). Three quarters γκριση με τους Lofric και EasiCath ( 7,76 έναντιthe 6,94 και 6,75, αντίστοιχα, p=0,003). Τα of subjects expressed a preference for τρία the τέταρτα του aspect ερευνώμενου πληθυσμού έδειξε ready-to-use of the SpeediCath catheter. προτίμηση για τονpatient καθετήρα SpeediCath επειAfter the study, preference increased δή the είναιSpeediCath έτοιμος προς χρήση.with Μετά την έρευνα, for catheter, a decrease in η προτίμηση των ασθενών για τους καθετήρες preference for LoFric and EasiCath (see Figure). SpeediCath έδειξε ανοδική τάση ενώ μειώθηκε για τους καθετήρες Lofric και EasiCath (Βλέπε Conclusion διάγραμμα). The SpeediCath ready-to-use hydrophilicΣυμπέρασμα coated catheter was perceived to have Παρατηρήθηκεover ότι ο έτοιμος προςtraditional χρήση λιadvantages the two πασμένος υδρόφιλος καθετήρας SpeediCath hydrophilic-coated catheters as reflected υπερέχει σε πλεονεκτήματα έναντι των δύο by a switch in preference to the SpeediCath υδρόφιλων λιπασμένων κλασικών καθετήcatheter in over half the patients who used ρων, όπως φάνηκε από την προτίμηση που the traditional hydrophilic-coated έδειξαν σε αυτόν οι περισσότεροι catheters από τους LoFric EasiCath at the start of the study. μισούςor συμμετέχοντες που χρησιμοποιούAll who used the SpeediCath σαν patients τους υδρόφιλους καθετήρες Lofric και ready-to-use EasiCath στηνhydrophilic-coated αρχή της έρευνας.catheter Όλοι οι before theπου start of the study preferred to ασθενείς χρησιμοποιούσαν τους έτοιμους λιπασμένους υδρόφιλους καθετήρες continue its use. SpeediCath πριν ξεκινήσει η έρευνα συνέχισαν να τους χρησιμοποιούν. 40 Χρήση πριν την έρευνα Pre-study use Αριθμός Numberασθενών of patients 35 Χρήση μετάpreference την έρευνα Post-study 30 25 20 15 10 5 0 LoFric EasiCath SpeediCath 2 0• ● • ●20 Other Άλλος Υπόλειμμα ούρων μετά από διαλείποντα καθετηριασμό σε γυναίκες, Ease of use κάνοντας χρήση δυο διαφορετικών καθετήρων Residual urine after intermittent catheterization in females Biering-Sorensen F, Hanne HV, Nielsen PN, Looms D using two different catheters Scand J Urol Nephrol 2007;41(4):341-345 Biering-Sørensen F, Hansen HV, Nielsen PN, Looms D. Scand J Urol Nephrol 2007;41(4):341–345. Στόχος Αποτελέσματα Ό στόχος της έρευνας ήταν να αξιολογηθεί η Στην έρευνα συμμετείχαν εικοσιτέσσερις ασθεof catheterisations the(διακύμανση study was 5.5 νείς με μέση ηλικίαprior τα 44toέτη 19(range perαριθμός day. Only one patient wasανά unable 64). Ο2–9) μέσος καθετηριασμών ημέto ready-to-use ραuse πρινthe τηνSpeediCath έρευνα ήτανCompact 5,5 (διακύμανση 2-9). hydrophilic-coated Μόνο μία ασθενήςcatheter. δεν κατάφερε να αυτοκαθετηριαστεί χρησιμοποιώντας τον SpeediCath There was no difference between the catheters in Compact. terms of volume of residual urine (See Figure 1). Όσον αφορά το υπόλειμμα των ούρων δεν παρατηρήθηκε καμία διαφορά ανάμεσα στον In addition, twenty-three participants found SpeediCath Compact και στους καθετήρες καhandling the SpeediCath Compact catheter very νονικού μεγέθους. easy or easy and rated their overall satisfaction Επιπρόσθετα τρείς συμμετέχουσες with it as eitherείκοσι very satisfying or satisfying στην έρευνα χαρακτήρισαν τον χειρισμό του (See Figure 2). SpeediCath Compact από εύκολο έως πολύ εύκολο και ο συνολικός βαθμός ικανοποίησής Conclusion τους ήταν από ικανοποιημένες έως πολύ ικανοποιημένες. In most females, the SpeediCath Compact ready-to-use hydrophilic-coated catheter is Συμπέρασμα at least as efficient at emptying bladder Στις περισσότερες γυναίκες ο the SpeediCath as more conventional female catheters. In Compact, έτοιμος λιπασμένος υδρόφιλος addition, it isκαθετήρας associated with high degree γυναικείος είναι a τουλάχιστον of user satisfaction. εξίσου αποτελεσματικός στην κένωση της κύστης σε σύγκριση με τους συμβατικούς γυναικείους καθετήρες. Επιπρόσθετα συσχετίζεται με υψηλό βαθμό ικανοποίησης των χρηστών. Objective αποτελεσματικότητα του γυναικείου καθετήρα μήκους (SpeediCath έτοιμος λιThe aim 7εκ. of this study wasCompact, to evaluate a new πασμένος υδρόφιλος γυναικείος καθετήρας) σε 7 cm long female catheter (SpeediCath Compact σύγκριση με τους γυναικείους καθετήρες κανοready-to-use hydrophilic-coated catheter) νικού μεγέθους. compared to standard-length female catheters. Μέθοδος Methods Ήταν μια προοπτική, single-blind, τυφλή, τυχαιοποιημένη, This was a prospective, randomised, έρευνα αυτοσύγκρισης γιαintermittent γυναίκες, χρήστριες crossover study in female catheter της μεθόδου του διαλείποντα καθετηριασμού users with neurogenic bladder dysfunction. Each με νευρογενή δυσλειτουργία Κάθε the γυparticipant catheterised threeκύστης. times with ναίκα καθετηριαζόταν τρείς φορές την ημέρα test catheter on one day and three times with a με τον SpeediCath Compact τη μία ημέρα και standard-length female catheter on another day. τρείς φορές με τον κανονικού μεγέθους γυναιThe endpoint was the assessment of κείο primary καθετήρα την επόμενη ημέρα. Πρωταρχιresidual urine after catheterisation as a measure κός στόχος ήταν η μέτρηση του υπολείμματος of efficacy. partαπό of the participantsως were των ούρωνAs μετά τονstudy, καθετηριασμό, μέalso asked to evaluate the length τρο αποτελεσματικότητας. Μέροςand της handling έρευνας of theκαι testη αξιολόγηση catheter during and του to rate ήταν απόinsertion τη χρήστρια μήκους,overall της ευκολίας χειρισμού their satisfaction with theτου testSpeediCath catheter. Compact κατά την εισαγωγή καθώς και της συνολικής ικανοποίησής της από το προϊόν. Results Twenty-four patients mean age 44 (range 19–64) years took part in the study. The mean number Διάγραμμα 1 Διάγραμμα 2 Figure 1. Figure 2. 35 Αριθμός Number συμμετεχόντων of participants Υπόλειμμα ούρων(ml) Residual urine (ml) 35 30 25 20 15 10 5 0 Reference Καθετήρας catheter αναφοράς SpeediCath SpeediCath Compact Compact 30 Χειρισμός κατά την εισαγωγή με τον SpeediCath Handling duringCompact insertion with SpeediCath Compact Συνολική ικανοποίηση με τον SpeediCath Compact Overall satisfaction with SpeediCath Compact 25 20 15 10 5 0 Difficult Δύσκολος Very easy/ Πολύ easy εύκολος/ Εύκολος ●2 1 ● Unsatisfying Very satisfying/ Μη Πολύ satisfying ικανοποιημένη ικανοποιημένη/ ικανοποιημένη 6. Βασικά Συμπεράσματα Καθαρός διαλείπων αυτο-καθετηριασμός: μία δωδεκαετής έρευνα 3 Ο χρόνιος καθαρός διαλείπων καθετηριασμός (CIC) παρουσίασε καλά κλινικά αποτελέσματα κατά τη συνεχή μακροχρόνια παρακολούθηση. Οι συγγραφείς συμπεραίνουν ότι εκκρεμεί να εξεταστεί αν οι ασθενείς που χρησιμοποιούν υδρόφιλους καθετήρες θα παρουσιάσουν καλύτερα κλινικά αποτελέσματα μακροχρόνια. Καθαρός διαλείπων καθετηριασμός από την οξεία φάση σε ασθενείς με κάκωση του νωτιαίου μυελού. Μια μακροχρόνια αξιολόγηση της αντοχής της ουρήθρας και των γεννητικών οργάνων 4 Ο καθαρός διαλείπων καθετηριασμός (CIC) ελαχιστοποιεί τις επιπλοκές του ουροποιητικού σε ασθενείς με κάκωση του νωτιαίου μυελού. Παρόλα αυτά, προβλήματα αντοχής της ουρήθρας και επιδιδυμίτιδας που οφείλονται σε επίμονη/ μακροχρόνια λοίμωξη εμμένουν μετά από μακροχρόνιο καθαρό καθετηριασμό. Μελλοντικά απαιτούνται έρευνες σε ασθενείς που καθετηριάζονται μακροχρόνια με υδρόφιλους καθετήρες μιας χρήσης, για να διερευνηθεί αν αυτές οι επιπλοκές μπορούν να προληφθούν. Σύγκριση υδρόφιλων με μη λιπασμένους καθετήρες για διαλείποντες καθετηριασμούς 6 Τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτή την ανασκόπηση υποδηλώνουν ότι η χρήση υδρόφιλου καθετήρα για διαλείποντα καθετηριασμό μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλότερα ποσοστά ανάπτυξης βακτηριουρίας, παρόλη την έλλειψη προοπτικών, τυχαιοποιημένων, μακροχρόνιων πολυκεντρικών ερευνών, τη δεδομένη χρονική περίοδο, που μπορούν να υποστηρίξουν αυτό το συμπέρασμα. Επιπλοκές του διαλείποντα καθετηριασμού: η πρόληψη και η θεραπεία τους 7 Υπάρχουν ισχυρά επιχειρήματα ότι ο διαλείπων καθετηριασμός είναι μια ασφαλής και αποτελεσματική θεραπεία για την αντιμετώπιση της νευρογενούς δυσλειτουργίας της κύστης λόγω τραυματισμού του νωτιαίου μυελού. Επιπλοκές μπορεί να υπάρξουν, με τη λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος να είναι η πιο συχνή και πιο σημαντική. Οι παράγοντες που συμβάλουν στην αποφυγή των λοιμώξεων του ουροποιητικού είναι η χρήση άσηπτης τεχνικής, η εκπαίδευση του ασθενή, η πιο συχνή χρήση του διαλείποντα καθετηριασμού, η αποφυγή υπερδιάτασης της κύστης και η πλήρης κένωση της ουροδόχου κύστης για την αποφυγή υπολείμματος ούρων. Επιπρόσθετα η χρήση υδρόφιλων καθετήρων ελαττώνει τις πιθανότητες εμφάνισης των επιπλοκών. Ο διαλείπων καθετηριασμός με υδρόφιλους καθετήρες (SpeediCath) μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης λοίμωξης στο ουροποιητικό σύστημα ασθενών με κάκωση στο νωτιαίο μυελό: Μία προοπτική, τυχαιοποιημένη, παράλληλη και συγκριτική μελέτη 8 Η χρήση υδρόφιλου καθετήρα απέδειξε ότι υπάρχει ευεργετικό αποτέλεσμα όσον αφορά την εμφάνιση συμπτωματικών λοιμώξεων του ουροποιητικού συστήματος. Σημαντικά μικρότερος αριθμός ασθενών που κάνει χρήση του έτοιμου προς χρήση υδρόφιλου καθετήρα SpeediCath, εμφάνισε λοίμωξη του ουροποιητικού σε σύγκριση με τους ασθενείς που χρησιμοποιούσαν μη λιπασμένους καθετήρες από PVC. O διπλάσιος αριθμός ασθενών που έκαναν χρήση του καθετήρα SpeediCath δεν εμφάνισαν καμία λοίμωξη κατά την διάρκεια της ετήσιας έρευνας σε σύγκριση με αυτούς που χρησιμοποιούσαν μη λιπασμένους καθετήρες από PVC. Σύγκριση του παραδοσιακού με τον υδρόφιλο καθετήρα για επικουρική θεραπεία σε ασθενείς με επιφανειακό καρκίνο ουροδόχου κύστης 9 Ο παραδοσιακός υδρόφιλος καθετήρας (EasiCath) συνδέθηκε με μια σημαντικά χαμηλότερη εμφάνιση λοιμώξεων στο ουροποιητικό σύστημα σε σύγκριση με τον μη λιπασμένο, αποδεικνύοντας έτσι ότι είναι βιολογικά ασφαλέστερος. Επιπλοκές του διαλείποντα καθετηριασμού: η πρόληψη και η θεραπεία τους 11 Ο διαλείπων καθετηριασμός είναι μια ασφαλής και αποτελεσματική μέθοδος για τη φροντίδα της νευρογενούς δυσλειτουργίας της κύστης λόγω βλάβης στο νωτιαίο μυελό. Τραυματισμοί στην ουρήθρα προκύπτουν συχνά και η εμφάνιση περιπτώσεων στενωμάτων ουρήθρας και λανθασμένων διόδων αυξάνεται με την μακροχρόνια χρήση του διαλείποντα καθετηριασμού. Η χρήση υδρόφιλων καθετήρων μπορεί να ελαττώσει το ρυθμό εμφάνισης των επιπλοκών της ουρήθρας. Οι πιο σημαντικοί παράγοντες για την επιτυχία του διαλείποντα καθετηριασμού περιλαμβάνουν την καλή εκπαίδευση όσον εμπλέκονται, τη συμμόρφωση του ασθενή και τη χρήση μιας καλής τεχνικής καθετηριασμού. ●2 2 ● Επιθηλιακά κύτταρα της ουρήθρας στην επιφάνεια των υδρόφιλων καθετήρων μετά από διαλείποντα καθετηριασμό: έρευνα αυτοσύγκρισης (cross-over) με δυο καθετήρες 12 Δεν παρατηρήθηκε διαφορά αναφορικά με τον αριθμό των επιθηλιακών κυττάρων της ουρήθρας που ανιχνεύτηκαν στην επιφάνεια των καθετήρων μετά από καθετηριασμό, γεγονός που συνεπάγεται στη μη ύπαρξη διαφοράς στον βαθμό του τραυματισμού της ουρήθρας ανάμεσα στους υδρόφιλους καθετήρες LoFric και EasiCath. Λιπασμένοι καθετήρες για διαλείποντα καθετηριασμό: απαλοί ή κολλώδεις; 13 Η προσκόλληση στο βλεννογόνο της ουρήθρας παρατηρήθηκε σε κάποιο βαθμό σε όλους τους καθετήρες, αλλά οι Silky και Aquacath παρουσίασαν μεγαλύτερη προσκόλληση σε σχέση με τους EasiCath και LoFric. Οι υδρόφιλοι καθετήρες για διαλείποντα καθετηριασμό μειώνουν τους μικροτραυματισμούς της 14 ουρήθρας: μια προοπτική, τυχαιοποιημένη, τυφλή, έρευνα αυτοσύγκρισης (cross-over) ανάμεσα σε τρεις διαφορετικούς τύπους καθετήρα Οι υδρόφιλοι λιπασμένοι καθετήρες έχουν καλύτερη απόδοση από τους μη λιπασμένους όσον αφορά τους ουρηθρικούς μικροτραυματισμούς, όπως προκύπτει από την ύπαρξη αιματουρίας. Επιπρόσθετα ο SpeediCath έτοιμος προς χρήση λιπασμένος υδρόφιλος καθετήρας και όχι ο παραδοσιακός υδρόφιλος καθετήρας LoFric, εμφανίζει χαμηλότερη δύναμη τριβής κατά την εξαγωγή σε σχέση με τον μη λιπασμένο με πρόσθετη λίπανση τζελ, InCare Advance Plus. Σύγκριση του παραδοσιακού με τον υδρόφιλο καθετήρα κατά την διάρκεια της επικουρικής θεραπείας σε ασθενείς με επιφανειακό καρκίνο ουροδόχου κύστης 16 Ο υδρόφιλος αυτολιπαινόμενος καθετήρας EasiCath χαρακτηρίζεται από σημαντικά υψηλότερο βαθμό αποδοχής σε σύγκριση με το μη λιπασμένο καθετήρα. Τα δεδομένα αυτά πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν σε σχέση με τη συμμόρφωση του ασθενή στην ενδοκυστική θεραπεία. Οι υδρόφιλοι λιπασμένοι καθετήρες για διαλείποντα καθετηριασμό μειώνουν τον κίνδυνο 17 μικροτραυματισμών της ουρήθρας: μια προοπτική, τυχαιοποιημένη, τυφλή, έρευνα αυτοσύγκρισης (crossover) τριών διαφορετικών τύπων καθετήρων Οι υδρόφιλοι λιπασμένοι καθετήρες έχουν καλύτερη απόδοση από ότι οι μη λιπασμένοι όσον αφορά την προτίμηση των χρηστών. Από τους δύο υδρόφιλους καθετήρες, ο έτοιμος προς χρήση υδρόφιλος λιπασμένος καθετήρας SpeediCath φαίνετε να είναι η καλύτερη επιλογή όσον αφορά την εισαγωγή. Σύγκριση του παραδοσιακού με τον υδρόφιλο καθετήρα κατά την διάρκεια της επικουρικής θεραπείας σε ασθενείς με επιφανειακό καρκίνο ουροδόχου κύστης 18 Ο υδρόφιλος αυτολιπαινόμενος καθετήρας EasiCath χαρακτηρίζεται από σημαντικά υψηλότερο βαθμό αποδοχής σε σύγκριση με το μη λιπασμένο καθετήρα. Τα δεδομένα αυτά πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν σε σχέση με τη συμμόρφωση του ασθενή στην ενδοκυστική θεραπεία. Αξιολόγηση δυο λιπασμένων καθετήρων για διαλείποντα αυτό-καθετηριασμό 19 Ο έτοιμος προς χρήση λιπασμένος υδρόφιλος καθετήρας SpeediCath επέδειξε καλύτερα αποτελέσματα, με στατιστικά σημαντική διαφορά, έναντι του LoFric όσον αφορά την άνεση, τη διακριτικότητα, την ταχύτητα καθετηριασμού, την ιδέα της ύπαρξης νερού στη συσκευασία του καθετήρα καθώς και τη συνολική προτίμηση. Μια συγκριτική τυχαιοποιημένη έρευνα αυτοσύγκρισης (cross-over), για την αξιολόγηση του νέου 20 καθετήρα SpeediCath με τους κλασσικούς καθετήρες Lofric και EasiCath Παρατηρήθηκε ότι ο έτοιμος προς χρήση λιπασμένος υδρόφιλος καθετήρας SpeediCath υπερέχει σε πλεονεκτήματα έναντι των δύο υδρόφιλων λιπασμένων κλασικών καθετήρων, όπως φάνηκε από την προτίμηση που έδειξαν σε αυτόν οι περισσότεροι από τους μισούς συμμετέχοντες που χρησιμοποιούσαν τους υδρόφιλους καθετήρες Lofric και EasiCath στην αρχή της έρευνας. Όλοι οι ασθενείς που χρησιμοποιούσαν τους έτοιμους λιπασμένους υδρόφιλους καθετήρες SpeediCath πριν ξεκινήσει η έρευνα συνέχισαν να τους χρησιμοποιούν. Υπόλειμμα ούρων μετά από διαλείποντα καθετηριασμό σε γυναίκες, κάνοντας χρήση δυο διαφορετικών καθετήρων 21 Στις περισσότερες γυναίκες ο SpeediCath Compact, έτοιμος λιπασμένος υδρόφιλος γυναικείος καθετήρας είναι τουλάχιστον εξίσου αποτελεσματικός στην κένωση της κύστης σε σύγκριση με τους συμβατικούς γυναικείους καθετήρες. Επιπρόσθετα συσχετίζεται με υψηλό βαθμό ικανοποίησης των χρηστών. ●2 3 ● 7. Βιβλιογραφία Bakke A - Clean intermittent catheterisationphysical and psychological complications. Scan J Urol Nephrol Suppl 1993;150:1–69 Biering-Sørensen F, Nielans HM, Dørflinger T, Sørensen B - Urological situation five years after spinal cord injury. Scand J Urol Nephrol 1999a;33:157–161 Biering-Sørensen F, Nielsen K, Hansen HV - Urethral epithelial cells on the surface on hydrophilic catheters after intermittent catheterisation: cross-over study with two catheters. Spinal Cord 1999b;37:299–300 Biering-Sørensen F, Hansen HV, Nielsen PN, Looms D - Residual urine after intermittent catheterisation in females using two different catheters. Scand J Urol Nephrol 2007;41:341–345. Cindolo L, Palmieri EA, Autorino R, Salzano L, Altieri V - Standard versus hydrophilic catheterisation in the adjuvant treatment of patients with superficial bladder cancer. Urol Int 2004;73:19–22 De Ridder DJ, Everaert K, Fernández LG, Valero JV, Durán AB, Abrisqueta ML,Ventura MG, Sotillo AR - Intermittent catheterisation with hydrophilic-coated catheters (SpeediCath) reduces the risk of clinical urinary tract infection in spinal cord injured patients: a prospective randomised parallel comparative trial. Eur Urol 2005;48:991–995 Edwards M, Borzyskowski N, Cox A, Badcock J, - Neuropathic bladder and intermittent catheterization: social and psychological impact on children and adolescents. Developmental Medicine & Child Neurology 2004;46:168–177 Fader M, Moore KN, Cottenden AM, Pettersson L, Brooks R, Malone-Lee J - Coated catheters for intermittent catheterisation: smooth or sticky? BJU Int 2001;88:373–377 Guttman L, Frankel H - The value of intermittent catheterisation in the early management of traumatic paraplegia and tertraplegia. Paraplegia 1966;4:63–84 Hedlund H, Hjelmås K, Jonsson O, Klarskov P, Talja M - Hydrophilic versus non-coated catheters for intermittent catheterisation. Scand J Urol Nephrol 2001;35:49–53. Lapides J, Diokno AC, Silber SJ, Lowe BS Clean, intermittent self-catheterisation in the treatment of urinary tract disease. J Urol 1972;107:458–461. Pascoe G, Clovis S - Evaluation of two coated catheters in intermittent self-catheterisation. Br J Nurs 2001;10:325–329. Perrouin-Verbe B, Labat JJ, Richard I, Mauduyt de la Greve I, Buzelin JM, Mathe JF - Clean intermittent catheterisation from the acute period in spinal cord injury patients. Long term evaluation of urethral and genital tolerance. Paraplegia 1995;33:619–24. Stensballe J, Looms D, Nielsen PN, Tvede M - Hydrophilic-coated catheters for intermittent catheterisation reduce urethral micro trauma: a prospective, randomised, participant-blinded, crossover study of three different types of catheters. Eur Urol 2005;48:978–983. van Kuppevelt HJM, Angenot E, van Asbeck FWA, Mulder GA, Nene AV, Pons C, Slootman JR, Sluis TAR, Snoek GJ - Comparative randomised cross-over evaluation of a modern catheter SpeediCath with conventional catheters Lofric and EasiCath. Poster presented at ISCoS 2004:P77. Webb RJ, Lawson AL, Neal DE - Clean intermittent self-catheterisation in 172 adults. Br J Urol 1990;65:20–23. Wyndaele JJ, De Taeye N - Early intermittent selfcatheterisation after spinal cord injury. Paraplegia 1990;28:76–80. Wyndaele JJ, Maes D - Clean intermittent selfcatheterisation: a 12-year followup. J Urol 1990;143:906–908. Wyndaele JJ - Complications of intermittent catheterisation: their prevention and treatment. Spinal Cord 2002;40:536–541. ●2 4 ● , SpeediCath και EasiCath είναι σήματα κατατεθέντα της Coloplast A/S ή σχετιζομένων με αυτή εταιρειών. © 2009-10. Τα δικαιώματα διατηρεί η ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΜΑΥΡΟΓΕΝΗΣ Α.Ε. www.coloplast.gr Όλα τα προϊόντα της εταιρείας Coloplast φέρουν σήμανση CE. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΜΑΥΡΟΓΕΝΗΣ Α.Ε. Αποκλειστικός Αντιπρόσωπος Coloplast A/S KENTΡΙΚΑ Πασσώβ 15 T.K. 111 41 Aθήνα Tηλ.: 210 20 20 232 Φαξ : 210 20 20 775 YΠΟΚΑΤΑΣΤΗΜΑ Β. ΕΛΛΑΔΟΣ 14οχλμ. Θεσσαλονίκης- Ν. Μουδανιών T.K. 57001 Θέρμη, Θεσσαλονίκη Τ.Θ. 60688 Τηλ.: 2310 474 299 Φαξ: 2310 472 155 ΓΡΑΦΕΙΟ ΠΑΤΡΑΣ Αρέθα 89 Τ.Κ. 26442 Πάτρα Τηλ.: 2610 462 070, 2610 435 075 Φαξ: 2610 462 071 ΓΡΑΦΕΙΟ ΛΑΡΙΣΑΣ Αγνώστου Στρατιώτη 30 Τ.Κ. 41222 Λάρισα Τηλ.: 2410 672 902 Φαξ: 2410 625 079 ΓΡΑΦΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Ετεοκρητών & Λυκείου γωνία Κορώνη Μαγαρά Τ.Κ.713 05, Ηράκλειο Κρήτης Tηλ: 2810 280 310 Φαξ: 2810 280 310 e-mail: [email protected]
© Copyright 2024 Paperzz