3ο ΓΕΛ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ
ΕΡΕΥΝHΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α' ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ
ΤΑΞΗ Β'
ΑΣΦΑΛΗΣ ΧΡΗΣΗ
ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ
ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ: 2012-2013
Ομάδες του Project
1. Βία-Ακατάλληλο περιεχόμενο
Μαθητές : Δαπόντε Ναταλία
Μαγκανάρη Μαρκέλλα
Φωτοπούλου Ευφροσύνη
2. Εξαπάτηση-Παραπληροφόρηση
Μαθητές : Γκούμας Οδυσσέας
Μαυρογένης Διονύσιος
Σιορώκος Ιωάννης
Τσεπέντα Κωνσταντίνος
3. Εξάρτηση
Μαθητές : Κασαπάκης Γεώργιος
Πανδή Μαργαρίτα
Τούλιος Άγγελος
Τσιρογιάννης Χρήστος
4. Παραβίαση Προσωπικών Δεδομένων-Κλοπή
Πνευματικής Ιδιοκτησίας
Μαθητές : Μαγουλάς Φώτιος
Παπαγεωργίου Ανδρέας
Πλεύρης Κωνσταντίνος
Χλιάρας Έκτωρ-Νικόλαος
5. Κακόβουλο Λογισμικό
Μαθητές : Μαντάς Ηλίας
Μπεμπεδέλης Ιγνάτιος
Μπισκίνη Ιωάννα
Πρόντα Αντρέα
Επιβλέπων Καθηγητής :
Χαντζάρας Βασίλειος ΠΕ19 Πληροφορικός
1
Περιεχόμενα
Σελίδες:
Σελίδες:
3
4-11
Πρόλογος
Βία-Ακατάλληλο Περιεχόμενο
Σελίδες: 12-31
Εξαπάτηση-Παραπληροφόρηση
Σελίδες: 32-39
Εξάρτηση
Σελίδες: 40-45
Διαγράμματα Ερωτημ. Εξαπάτησης
Σελίδες: 46-56
Παραβίαση Προσωπικών Δεδομένων-Κλοπή
Πνευματικής Ιδιοκτησίας
Σελίδες: 56-62
Κακόβουλο Λογισμικό
Σελίδες: 63-68
Διαγράμματα Ερωτημ. Κακόβουλου Λογισμικού
Σελίδες: 69-71
Βιβλιογραφία
2
Πρόλογος
Ο σκοπός της ερευνητικής εργασίας ( Project ) με θέμα «Ασφαλής
Χρήση του Διαδικτύου», ήταν να αναγνωρίσουμε τους κινδύνους από τη
χρήση του διαδικτύου, να απαριθμήσουμε και να προτείνουμε
διάφορους μεθόδους προφύλαξης.
Τα ερωτήματα που κληθήκαμε να απαντήσουμε ήταν τα εξής:
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουμε κατά τη χρήση
διαδικτύου;
Πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το διαδίκτυο χωρίς να
κινδυνεύουμε π.χ. από παραβιάσεις των προσωπικών μας
δεδομένων, από απάτες, απειλές ή άλλες εγκληματικές
ενέργειες;
Η ερευνητική διαδικασία που ακολουθήσαμε ήταν η περιγραφική
εξήγηση και καταγραφή για το σύνολο των υποθεμάτων της εργασίας
μας, ειδικότερα για τα υποθέματα της εξάρτησης και του κακόβουλου
λογισμικού χρησιμοποιήσαμε ερωτηματολόγιο το οποίο διανεμήθηκε
στους μισούς μαθητές του σχολείου μας.
3
BIA
Τι είναι η βία τελικά..
H βία δεν είναι μόνο
φυσική-σωματική,
ψυχολογική ή λεκτική,
αλλά ούτε μόνο
η
καταπάτηση στοιχειωδών
δικαιωμάτων είναι
η
κάθε
συστηματική
συμπεριφορά
που
χρησιμοποιείται για να εξαναγκάσει, να κυριαρχήσει ή να απομονώσει το
θύμα δημιουργώντας του σωματικό ή και ψυχικό πόνο. Είναι η χρήση
κάθε μορφής εξουσίας που επιβάλλεται στο άλλο άτομο για τη
διατήρηση του ελέγχου της σχέσης και της συμπεριφοράς του θύματος.
Τρόποι που εκφράζεται η βία..
H βία εκφράζεται με πολλούς τρόπους οι πιο αναγνωρισμένοι είναι :
► Σωματική βία
Από χαστούκι μέχρι βαριά σωματική βλάβη, συμπεριλαμβάνοντας
καθετί που προξενεί πόνο, τραυματισμό ή ακρωτηριασμό. Επίσης o
βιασμός και κάθε άλλη βίαιη & καταπιεστική συμπεριφορά προς το
σώμα χτυπήματα, καψίματα, σπρωξίματα, χρήση όπλου, φυσικός
περιορισμός, παρεμπόδιση κάλυψης βασικών αναγκών .
► Ψυχολογική βία
Υποτιμητικές συμπεριφορές όπως ταπείνωση μέχρι σοβαρή ψυχολογική
βλάβη (ιδ. σε μακρόχρονη ή και έντονη έκθεση). Διαρκές κριτικάρισμα,
υποτίμηση & κοροϊδίες (εαυτού, οικογένειας, φίλων, παρελθόντος..)
Προσπάθειες εξευτελισμού, ψέματα, υπονόμευση της αυτοεκτίμησης.
4
► Απειλές, εκφοβισμοί, εκβιασμοί
Απειλές βίας ή πρόκλησης κάθε είδους κακού στον απειλούμενο ή σε
άλλους (παιδιά, οικογένεια, κατοικίδια κλπ.), Απειλές για καταγγελίες
στις αρχές που θα θέσουν σε κίνδυνο κάτι σημαντικό για το θύμα (πχ.
επιμέλεια παιδιών, πράσινη κάρτα.. κλπ.) ή και αντίστοιχων αναφορών
που επίσης μπορεί να κοστίσουν στο θύμα, πχ. κατηγορίες στην
οικογένεια, στη δουλειά, κλπ.
► Συμπεριφορές παρενόχλησης
Παρακολούθηση, εμφανίσεις στη δουλειά ή στο σπίτι, επανειλημμένα
τηλεφωνήματα στο θύμα ή και στην οικογένεια, τους φίλους, τους
συναδέλφους. (εμφανίζεται διαρκώς μπροστά μας ή επικοινωνεί διαρκώς
με κάθε τρόπο, μας επιβάλλει την παρουσία του.)
► Σεξουαλική βία & παρενόχληση
Επιβολή σεξουαλικής πράξης ή συμπεριφορών ενάντια στη θέληση του
θύματος, πίεση για σεξουαλικές συμπεριφορές που μας κάνουν να
νοιώθουμε άσχημα, κριτικάρισμα της συμπεριφοράς και της απόδοσής
μας στο κρεβάτι. (Και μέσα στο γάμο ή στο ζευγάρι, κάθε σεξουαλικός
καταναγκασμός που δεν δέχεται "όχι" είναι βία.) (παράδειγμα: "'Όποια
γυναίκα το απολαμβάνει είναι πόρνη", σχόλια υποτιμητικά)
Κίνδυνοι και διαδίκτυο
To διαδίκτυο
είναι
ένα
δυνατό
εργαλείο στα χέρια μας, που όμως αν
δεν το χρησιμοποιούμε σωστά μπορεί
να
εμπεριέχει
κινδύνους.
Η
πρόκληση στο Διαδίκτυο είναι να
μπορούμε
να
αναγνωρίζουμε
πιθανούς κινδύνους, να γνωρίζουμε
τρόπους πρόληψης και αντιμετώπισης
των κινδύνων και να έχουμε επιλογές
για αποφυγή τους και τερματισμό
τους.
5
Οι κυριότεροι κίνδυνοι που συνεπάγονται από τη χρήση του Διαδικτύου
είναι:
* Ακατάλληλο Περιεχόμενο
* Ανεπιθύμητα Μηνύματα
* Βίαια Παιχνίδια
* Παιδική Πορνογραφία
* Υποκλοπή Προσωπικών στοιχείων
► Ακατάλληλο περιεχόμενο
Όρος : Συνήθως με τον όρο ακατάλληλο περιεχόμενο,
αναφερόμαστε σε περιεχόμενο, το οποίο μπορεί να
περιλαμβάνει ρατσιστικό ή ξενοφοβικό περιεχόμενο, προώθηση
επιβλαβών συμπεριφορών, προώθηση τυχερών παιχνιδιών,
παρουσίαση πορνογραφικού υλικού ακόμα και στη προώθηση
βίας. Αυτό μπορεί να συμβεί σε ιστοσελίδες, μέσα από
διαδικτυακά παιχνίδια, μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου αλλά
και μέσω κινητού τηλεφώνου.
Αντιμετώπιση:
* Αυτά που διαβάζουμε ή βλέπουμε στο Διαδίκτυο δεν είναι πάντοτε
ορθά συνεπώς ρωτάμε άτομα που εμπιστευόμαστε, εάν έχουμε
αμφιβολίες.
*
Χρησιμοποιούμε
πολλαπλές
πηγές
πληροφοριών
και
διασταυρώνουμε τις πληροφορίες που βρίσκουμε στο Διαδίκτυο.
*Εγκαθιστούμε
λογισμικό
φιλτραρίσματος
πληροφοριών
σε
υπολογιστές
που
χρησιμοποιούνται
από
παιδιά.
*Εάν τα παιδιά είναι μικρότερα των 10 ετών μια καλή πρακτική θα
ήταν οι γονείς να κάθονται μαζί τους, όταν χρησιμοποιούν το
Διαδίκτυο.
*Οι γονείς μπορούνε να ελέγχουνε και να καταγράφουνε την
πλοήγηση των παιδιών τους, χρησιμοποιώντας ειδικά λογισμικά που
καταγράφουν τη δραστηριότητα του παιδιού στο δικό τους
υπολογιστή.
6
► Ανεπιθύμητα Μηνύματα
Όρος: Τα
ανεπιθύμητα
Μηνύματα
θεωρούνται
τα
μηνύματα εκείνα που υπό
κανονικές
συνθήκες
οι
χρήστες δεν θα επέλεγαν να
δουν και τα οποία διανέμονται
σε
μεγάλο
αριθμό
παραληπτών.
Παραδείγματα ανεπιθύμητων
μηνυμάτων είναι μηνύματα
που περιέχουν διαφημιστικά
για αμφίβολα προϊόντα, μηνύματα με περιεχόμενο που
συσχετίζεται με τυχερά παιχνίδια, πορνογραφικό υλικό κτλ. Πολύ
συχνό φαινόμενο είναι και η λήψη αλυσιδωτών μηνυμάτων . Τα
μηνύματα αυτά είναι, συνήθως, ανεπιθύμητα και ο αποστολέας
ζητά από τον παραλήπτη να προωθήσει το μήνυμα σε άλλα άτομα,
τα οποία γνωρίζει. Ο κίνδυνος εδώ, είναι ότι κάθε φορά που
προωθούμε ένα μήνυμα, αν δεν είμαστε προσεχτικοί, μαζί με αυτό
εμφανίζεται και η ηλεκτρονική διεύθυνση όλων των προηγούμενων
ατόμων που προώθησαν το ίδιο μήνυμα. Έτσι δεν γνωρίζουμε
ποιος θα παραλάβει το μήνυμα και τι θα κάνει με τις
ηλεκτρονικές διευθύνσεις, οι οποίες θα εμφανίζονται σε αυτό.
Συνήθως αυτό συμβαίνει σε ηλεκτρονικό ταχυδρομείο ακόμα και
σε κινητά τηλέφωνα.
Αντιμετώπιση:
*Είμαστε προσεχτικοί
διεύθυνση.
όταν
δίνουμε
την
ηλεκτρονική
μας
*Είμαστε προσεχτικοί
όταν
δίνουμε
τον
αριθμό του κινητού
μας τηλεφώνου διότι
ανεπιθύμητα
μηνύματα μπορούμε
να λάβουμε και στο
κινητό.
*Όταν δεχόμαστε ανεπιθύμητα μηνύματα, τα διαγράφουμε χωρίς
να τα διαβάζουμε.
7
*Είναι καλό να χρησιμοποιούμε δύο διευθύνσεις: μια για να
επικοινωνούμε με φίλους, συγγενείς, συναδέλφους και μια άλλη
για εγγραφές σε υπηρεσίες στο Διαδίκτυο. Έτσι, αν παίρνουμε
πολλά ανεπιθύμητα μηνύματα στη δεύτερη διεύθυνση μπορούμε
εύκολα να τη διαγράψουμε και να δημιουργήσουμε μια
καινούρια.
*Μπορούμε να κρύψουμε την ηλεκτρονική μας διεύθυνση από
προγράμματα ανίχνευσης ηλεκτρονικών διευθύνσεων. Αυτό
μπορούμε να το κάνουμε , δηλώνοντας την μέσα σε αρχείο εικόνας
ή περιγράφοντας την με κείμενο αντί πληκτρολογώντας την.
► Βίαια Παιχνίδια
Όρος: Η
πιο
δημοφιλής
κατηγορία
παιχνιδιών
είναι
η
κατηγορία
παιχνιδιών
δράσης η οποία χωρίζεται
σε άλλες υποκατηγορίες,
όπως
παιχνίδια
πολεμικών
τεχνών
,λαβυρίνθων
πλατφόρμας,
βολών
Η
κατηγορία
βολών
θεωρείται η πλέον βίαια κατηγορία παιχνιδιών και έχει κατακριθεί
ιδιαίτερα για τα κακά πρότυπα και τις αρνητικές επιδράσεις που
πιθανότατα να έχει, ειδικά σε νεαρά άτομα . Σκοπός αυτού του
παιχνιδιού είναι να χρησιμοποιήσουμε όπλα, ώστε να εξοντώσουμε
τους αντιπάλους και να ολοκληρώσουμε τις αποστολές του
παιχνιδιού. Βία όμως που εκφράζουμε στα παιχνίδια μπορεί να
την εμφανίσουμε και στην κανονική μας ζωή. Αυτό συμβαίνει
μέσα από αυτόνομα παιχνίδια τα οποία μπορούμε να παίξουμε με
άλλους παίκτες μέσω δικτύου μέσω κονσόλας αλλά και
διαδικτύου.
Αντιμετώπιση:
*Οι γονείς μπορούνε να επιτρέψουνε στα παιδιά τους να παίξουν ένα
παιχνίδι, αφού πρώτα σιγουρευτούν ότι είναι κατάλληλο για εκείνα.
*Επίσης μπορούν να παροτρύνου τα παιδιά να κάνουν συχνά
διαλείμματα
κατά
τη
διάρκεια
του
παιχνιδιού.
*Ακόμα να τα παροτρύνουνε να εμπλέκονται σε εναλλακτικές
δραστηριότητες (π.χ. αθλήματα, παιχνίδια στο φυσικό περιβάλλον).
8
► Παιδική Πορνογραφία
Όρος: Παιδική πορνογραφία ορίζεται ως οι αναπαραστάσεις ανηλίκων
που συμμετέχουν σε σεξουαλικές πράξεις ή καταστάσεις που
υποδηλώνουν
σεξουαλικές
δραστηριότητες. Μερικές φορές
ο ορισμός περιλαμβάνει εικόνες
που έχουν υποστεί επεξεργασία
από ηλεκτρονικό υπολογιστή.
Η
παιδική
πορνογραφία
θεωρείται
έγκλημα
και
υπόκειται
σε
ποινικές
κυρώσεις.
Συνήθως
αυτό
γίνετε σε
ιστοσελίδες
τις
οποίες χειρίζονται κυκλώματα παιδοφιλίας και σε ηλεκτρονικά
μηνύματα .H παιδική πορνογραφία έχει τις εξής μορφές :
→ Ένας ανήλικος που συμμετέχει σε σεξουαλική δραστηριότητα.
→ Ρεαλιστικές εικόνες που αναπαριστούν ένα ανήλικο να συμμετέχει
σε σεξουαλικές δραστηριότητες.
Αντιμετώπιση:
*Αποφεύγουμε διαδικτυακές συζητήσεις με αγνώστους και κυρίως
δεν συμφωνούμε ποτέ να συναντήσουμε κάποιο «φίλο» που, μόλις
γνωρίσαμε
διαδικτυακά.
*Αν κάποια διαδικτυακή συζήτηση μάς κάνει να νιώσουμε άβολα
την σταματάμε αμέσως και αναφέρουμε το γεγονός σε κάποιο
ενήλικα.
*Δεν στέλνουμε φωτογραφίες που είναι δυνατό να μας εκθέσουν
μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.
*Δεν ανεβάζουμε σε ιστοσελίδες κοινωνικού δικτύου όπως το
Facebook φωτογραφίες μας, οι οποίες είναι προκλητικές.
9
► Υποκλοπή Προσωπικών Δεδομένων
Όρος: Υποκλοπή Προσωπικών Δεδομένων στο Διαδίκτυο είναι η
πράξη της εξαπάτησης ενός
χρήστη κάνοντας τον να δώσει
προσωπικές πληροφορίες σε
μια «πλαστή ιστοσελίδα» στο
Διαδίκτυο (π.χ. διεύθυνση,
αριθμό ταυτότητας, αριθμό
διαβατηρίου,
αριθμούς
τραπεζικών
λογαριασμών
κ.λπ.). Μια τέτοιου είδους
δραστηριότητα επιτρέπει σε
έναν απατεώνα να κλέψει ή
να πλαστογραφήσει τα στοιχεία του θύματος ή/και να κερδίσει
παράνομη πρόσβαση στα δεδομένα του/της, όπως προσωπικούς
λογαριασμούς, συνδρομές, e-mail, κωδικούς, κ.λπ. Αυτό μπορεί
να συμβεί μέσω ηλεκτρονικών μηνυμάτων (e-mail) που ξεγελούν
το χρήστη ώστε να οδηγηθεί σε πλαστές ιστοσελίδες, κατά τη
περιήγηση σε ιστοσελίδες με αναληθή προϊόντα και πληροφορίες
ακόμα και κατά τη χρήση οποιουδήποτε φυλλομετρητή
Διαδικτύου, ο οποίος έχει μολυνθεί με πρόγραμμα που
καταγράφει προσωπικές και οικονομικές πληροφορίες, τις οποίες
χρησιμοποίησε ο χρήστης σε επισκέψεις του σε σελίδες που του
τις ζητούν.
Αντιμετώπιση:
*Ελέγχουμε πάντοτε τον αποστολέα
ενός μηνύματος και διερευνούμε
την υπόστασή του.
*Δεν ενεργοποιούμε απερίσκεπτα
συνδέσμους
από
μηνύματα
αμφιβόλου
προελεύσεως
και
περιεχομένου γιατί αυτά μπορούν να μας οδηγήσουν σε παράνομες ή
επιβλαβείς ιστοσελίδες που μπορεί να μοιάζουν νόμιμες.
*Αποφεύγουμε να δίνουμε προσωπικές πληροφορίες μέσω του
Διαδικτύου. είναι απίθανο μια τράπεζα ή ένας φιλανθρωπικός
οργανισμός να ζητά τέτοιες πληροφορίες με αυτόν τον τρόπο.
10
*Όταν μας ζητηθεί να πληκτρολογήσουμε ένα ψευδώνυμο συνομιλίας,
διαλέγουμε ένα όνομα που δεν προδίδει τα προσωπικά μας στοιχεία
όπως το όνομα, το επίθετο, την ημερομηνία γέννησής μας, τον χώρο
διαμονής κ.λπ.
11
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΑΠΑΤΕΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
• Phishing
To "Ψάρεμα" είναι κάτι περισσότερο από ανεπιθύμητα και ενοχλητικά
ηλεκτρονικά μηνύματα. Μπορούν να οδηγήσουν στην κλοπή των
αριθμών πιστωτικών καρτών, των κωδικών πρόσβασης, των πληροφοριών
λογαριασμών ή άλλων προσωπικών δεδομένων.
Πώς μπορείτε να
εντοπίσετε ένα μήνυμα ψαρέματος; Το "Phishing" είναι ένας τύπος
εξαπάτησης που έχει σχεδιαστεί για την κλοπή της ταυτότητάς σας. Οι
επιτήδειοι της ηλεκτρονικής απάτης σας πλησιάζουν με ψεύτικα
προσχήματα και προσπαθούν να σας πείσουν να κοινοποιήσετε
σημαντικές προσωπικές πληροφορίες όπως αριθμούς πιστωτικών
καρτών, κωδικούς πρόσβασης ή δεδομένα του λογαριασμού σας. Οι
απάτες ψαρέματος μπορεί να γίνουν αυτοπροσώπως ή μέσω τηλεφώνου
ενώ διακινούνται μέσω ανεπιθύμητων ηλεκτρονικών μηνυμάτων, pop up
windows ή άμεσων μηνυμάτων (Instant messaging).
Πώς να διακρίνετε μία απάτη ψαρέματος;
Δεν είναι ασφαλές να εισάγετε προσωπικές ή οικονομικές πληροφορίες
σε pop up windows (αναδυόμενα παράθυρα). Μια κοινή τεχνική
ψαρέματος είναι το άνοιγμα ενός ψεύτικου αναδυόμενου παραθύρου
όταν κάποιος κάνει κλικ σε ένα ηλεκτρονικό μήνυμα ψαρέματος.
Μπορεί να φαίνεται πολύ πειστικό ή μπορεί να εμφανίζεται πάνω από
ένα παράθυρο που εμπιστεύεστε. Ακόμη και εάν το αναδυόμενο
παράθυρο φαίνεται πολύ επίσημο ή διακηρύσσει πως είναι ασφαλές, θα
πρέπει να αποφεύγετε να εισάγετε ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα γιατί
δεν υπάρχει τρόπος να ελέγξετε την πιστοποίηση ασφάλειας. Ποιος
τρόπος υπάρχει να διαπιστώσετε εάν μία τοποθεσία Web προσφέρει
ασφάλεια για να προστατέψετε τα ευαίσθητα προσωπικά σας δεδομένα;
Το πιστοποιητικό ασφαλείας της τοποθεσίας αντιστοιχεί στο όνομα της
τοποθεσίας. Η εμφάνιση του εικονιδίου με το κίτρινο λουκέτο είναι ένα
σημάδι, επειδή το κλειστό λουκέτο υποδεικνύει πως η τοποθεσία Web
χρησιμοποιεί κρυπτογράφηση για την προστασία των ευαίσθητων
προσωπικών πληροφοριών που εισάγετε (όπως ο αριθμός της πιστωτικής
σας κάρτας ή άλλη πληροφορία ταυτοποίησης). Όμως, το εικονίδιο με το
κίτρινο λουκέτο μπορεί να είναι ψεύτικο. Για να διασφαλίσετε τη
γνησιότητά του κάντε διπλό κλικ για να διαπιστώσετε το πιστοποιητικό
ασφαλείας της τοποθεσίας. Το όνομα που ακολουθεί το "Issued to"
(Εκδόθηκε για), θα πρέπει να αντιστοιχεί με το όνομα της τοποθεσίας.
12
Εάν το όνομα διαφέρει, πιθανόν να βρίσκεστε σε μια ψεύτικη τοποθεσία,
γνωστή και ως "spoofed" (πλαστή) τοποθεσία. Εάν δεν είστε σίγουροι εάν
το πιστοποιητικό είναι νόμιμο, μην εισαγάγετε προσωπικά δεδομένα.
Η εκτέλεση λογισμικού προστασίας από ιούς μπορεί να βοηθήσει
στην προστασία σας από απάτες ψαρέματος. Αληθεύει;
Αν και το λογισμικό προστασίας από ιούς δεν μπορεί να σας αποτρέψει
να ανοίξετε ένα πλαστό ηλεκτρονικό μήνυμα ή να κάνετε κλικ σε
επικίνδυνους συνδέσμους, μπορεί εντούτοις να σταματήσει ιούς ή
λογισμικό υποκλοπής που θα προέλθει από τέτοιες ενέργειες. Κάποιο
πλαστό ηλεκτρονικό μήνυμα μπορεί να σας οδηγήσει σε τοποθεσίες Web
που εγκαθιστούν στον υπολογιστή σας λογισμικό το οποίο συνεχίζει να
καταγράφει τις πληροφορίες που εισάγετε όπως τον κωδικό πρόσβασης,
πληροφορίες σύνδεσης και δεδομένα του λογαριασμού. Αυτού του είδους
το ανεπιθύμητο λογισμικό συχνά καλείται spyware (λογισμικό
υποκλοπής) ενώ μπορεί να περιέχει ακόμη και ιό.
Ενδείξεις πως ένα ηλεκτρονικό μήνυμα πιθανόν να είναι πλαστό
Στις απάτες ψαρέματος συνηθίζονται οι γενικές προσφωνήσεις όπως
"Αγαπητέ πελάτη" αντί για το όνομά σας. Σας ζητούν να κάνετε κλικ σε
κάποιο σύνδεσμο, με φρασεολογία που δίνει την εντύπωση του
επείγοντος ή σας ζητούν να επιβεβαιώσετε κάποιες προσωπικές σας
πληροφορίες.
Τι να κάνετε εάν πέσετε θύμα απάτης με την πιστωτική σας κάρτα
Εάν πιστεύετε πως πέσατε θύμα απάτης με την πιστωτική σας κάρτα,
μπορείτε να ακολουθήσετε αυτά τα βήματα ώστε να ελαχιστοποιήσετε τη
ζημιά που μπορεί να προκαλέσει ένας απατεώνας στο λογαριασμό της
ταυτότητας, της πιστωτικής κάρτας ή του τραπεζικού λογαριασμού σας.
Όταν χρησιμοποιείτε πιστωτική κάρτα, μπορεί να γίνετε ευάλωτοι σε
πιθανή απάτη πληρώνοντας μέσω Διαδικτύου, μέσω τηλεφώνου ή ακόμη
και αυτοπροσώπως στο μανάβικο της γειτονιάς σας. Γι' αυτό κάθε φορά
που πληρώνετε με πιστωτική κάρτα, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να
επιβεβαιώνουν τα στοιχεία του λογαριασμού σας πριν σας παρέχουν
αγαθά και υπηρεσίες. Δυστυχώς, επειδή τα στοιχεία της πιστωτικής σας
κάρτας αποθηκεύονται σε μεγάλους υπολογιστές, οι διακομιστές
μπορούν να γίνουν στόχος χάκερ οι οποίοι αναζητούν τρόπους για να
13
εισχωρήσουν στο σύστημα και να ανακτήσουν στοιχεία τα οποία κατόπιν,
θα τα χρησιμοποιήσουν για να διαπράξουν κάποια απάτη.
Εάν πιστεύετε πως πέσατε θύμα απάτης ή δόλου, ακολουθήστε αμέσως
τα παρακάτω βήματα.
• Όσο ταχύτερα επικοινωνήσετε με τις αρμόδιες αρχές, τόσο πιθανότερο
είναι να μειώσετε τη ζημιά που μπορεί να κάνει ο απατεώνας με τα
στοιχεία σας, την πιστωτική σας κάρτα και τον τραπεζικό σας
λογαριασμό.
• Κλείστε όλους τους λογαριασμούς που επηρεάζονται.
• Επικοινωνήστε με την πραγματική εταιρεία ή τον οργανισμό εάν
πιστεύετε πως δώσατε ευαίσθητες πληροφορίες σε άγνωστη πηγή, η
οποία προσποιήθηκε πώς ήταν η πραγματική εταιρεία ή οργανισμός.
Εάν επικοινωνήσετε αμέσως με την πραγματική εταιρεία, ίσως
μπορέσουν να περιορίσουν τη ζημιά προς εσάς και προς τους
υπολοίπους.
• Επικοινωνήστε με το τμήμα ασφάλειας ή απάτης κάθε τράπεζας ή
πιστωτικού ιδρύματος με το οποίο συνεργάζεστε, συμπεριλαμβανομένων
των εταιριών πιστωτικών καρτών, εργαλείων, παρόχων υπηρεσιών
Διαδικτύου και άλλων τοποθεσιών όπου χρησιμοποιείτε την πιστωτική
σας κάρτα, για κάθε ύποπτη πρόσβαση ή άνοιγμα λογαριασμού.
• Στη συνέχεια στείλτε μία επιστολή και κρατήστε και ένα αντίγραφο για
εσάς.
• Όταν ανοίξετε νέους λογαριασμούς χρησιμοποιήστε ισχυρούς κωδικούς
πρόσβασης, όχι δηλαδή το όνομα της μητέρας σας μαζί με αριθμό
λογαριασμού.
• Αλλάξτε τους κωδικούς πρόσβασης σε όλους τους διαδικτυακούς
λογαριασμούς και αρχίστε από αυτούς που έχουν σχέση με
χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ή πληροφορίες.
• Προσθέστε ειδοποίηση απάτης στους πιστωτικούς λογαριασμούς
• Ζητήστε ένα αντίγραφο της αναλυτικής κατάστασης του λογαριασμού
σας (τα θύματα κλοπής στοιχείων ταυτότητας μπορούν να λάβουν
αντίγραφα των αναλυτικών καταστάσεων των πιστωτικών τους
λογαριασμών δωρεάν) και ζητήστε να μην γίνει καμία νέα πίστωση του
λογαριασμού χωρίς την έγκριση σας.
14
• Βεβαιωθείτε πως ο λογαριασμός σας διαθέτει επισήμανση "ειδοποίησης
απάτης" και "δήλωση θύματος" και επιμείνετε ώστε η προειδοποίηση να
παραμείνει ενεργή το πολύ για εφτά χρόνια.
• Στείλτε τις αιτήσεις γραπτώς και φυλάξτε αντίγραφα για εσάς.
• Όταν λάβετε τις αναλυτικές καταστάσεις εξετάστε τις προσεκτικά.
• Ψάξτε για ερωτήσεις που δεν κάνατε, λογαριασμούς που δεν ανοίξατε
και ανεξήγητες χρεώσεις.
• Καταθέστε μια καταγγελία.
• Κάντε αναφορά στο τοπικό αστυνομικό τμήμα.
• Ζητήστε αντίγραφο της αναφοράς της αστυνομίας για να ενημερώσετε
την τράπεζα, την εταιρεία της πιστωτικής κάρτας και τους υπόλοιπους
πιστωτές ότι είστε θύμα απάτης και όχι καταχραστής της πίστωσης.
• Να καταχωρίζετε και να αποθηκεύετε τα πάντα
• Μόλις ολοκληρώσετε όλα τα βήματα, καλό είναι αφού δημιουργήσετε
εκτυπωμένα αντίγραφα των εγγράφων για σας, περιλαμβανομένων των
ηλεκτρονικών μηνυμάτων και γραπτών απαντήσεων και αφού
καταγράψετε τις τηλεφωνικές σας κλήσεις, να τα φυλάξετε σε κάποιο
ασφαλές μέρος.
• Για τηλεφωνικές ή κατ' ιδίαν συνομιλίες, επανέλθετε με επιστολές
επιβεβαίωσης προς τους οργανισμούς και φυλάξτε ένα αντίγραφο για τον
εαυτό σας.
• Αναφέρετε στην επιστολή ό,τι ειπώθηκε κατά τη συνομιλία και
καταγράψτε κάθε στοιχείο που ακολουθεί και για το οποίο δεσμευτήκατε
εσείς ή ο αντιπρόσωπός σας κατά την συζήτηση.
• Pharming
Απάτη με pharming (παραπλάνηση): ανακατεύθυνση του browser σε
ψεύτικες ιστοσελίδες. Έχετε ακούσει για το pharming, όπου η κίνηση
του Διαδικτύου ανακατευθύνεται από μία τοποθεσία σε μία άλλη,
πανομοιότυπη που είναι όμως απάτη; "Pharming" σημαίνει όταν
εγκληματίες χάκερ ανακατευθύνουν την κίνηση του Διαδικτύου από μία
ιστοσελίδα σε μια άλλη, πανομοιότυπη έτσι ώστε να σας ξεγελάσουν και
να καταχωρήσετε το όνομα χρήστη και τον κωδικό χρήστη στη βάση
δεδομένων της πλαστής ιστοσελίδας. Ιστοσελίδες τραπεζών ή αντίστοιχων
οικονομικών οργανισμών είναι συχνά στόχοι τέτοιων επιθέσεων, κατά τις
15
οποίες εγκληματίες προσπαθούν να αποσπάσουν προσωπικά δεδομένα,
με σκοπό να βρουν πρόσβαση στον τραπεζικό σας λογαριασμό, να
κλέψουν την ταυτότητά σας ή να διαπράξουν άλλου είδους απάτη στο
όνομά σας. Το Pharming (παραπλάνηση), η χρήση δηλαδή ψεύτικων
ιστοσελίδων πιθανόν να θυμίζει τις απάτες ψαρέματος από ηλεκτρονικά
μηνύματα, όμως η παραπλάνηση είναι πιο ύπουλη, αφού μπορεί να
κατευθυνθείτε σε μία ψεύτικη ιστοσελίδα χωρίς να το γνωρίζετε. Έως
σήμερα έχουν γίνει αρκετές επιθέσεις, γεγονός που έχει αρχίσει να
ανησυχεί αρκετά κυβερνήσεις και επιχειρήσεις. Είναι επίσης σημαντικό
να θυμάστε πως το Διαδίκτυο είναι μια δωρεάν και ανεξάρτητη πηγή,
όπως μία βιβλιοθήκη ή άλλες δημόσιες υπηρεσίες, στον τόπο όπου ζείτε.
Εάν παρατηρήσετε κάτι ύποπτο σχετικά με μία ιστοσελίδα που
εμπιστεύεστε, αναφέρετέ το — τηλεφωνικά εάν είναι δυνατόν — στην
επιχείρηση ή στον ιδιοκτήτη της ιστοσελίδας.
Πώς μπορεί κάποιος απατεώνας που θέλει να με παραπλανήσει,
να κατευθύνει το browser μου σε κάποια άλλη ιστοσελίδα;
Με τη χρήση μιας διαδικασίας που ονομάζεται "δηλητηρίαση DNS" κατά
την οποία κάποιος εισβολέας αποκτά πρόσβαση στις τεράστιες βάσεις
δεδομένων που χρησιμοποιούν οι πάροχοι υπηρεσιών Διαδικτύου για να
δρομολογήσουν τη διαδικτυακή κίνηση και μπορεί να κάνει
τροποποιήσεις σε κάποιο σημείο έτσι ώστε να εκτρέπεστε στην ψεύτικη
ιστοσελίδα πριν αποκτήσετε πρόσβαση σε αυτή που τελικά
επιθυμούσατε. Κάποιες εταιρίες υποστηρίζουν πως το λογισμικό firewall
(τείχος προστασίας) που χρησιμοποιούν προστατεύει και από την
παραπλάνηση (pharming).
Κάποιοι πάροχοι υπηρεσιών διαδικτυακής ασφάλειας πιστεύουν
πως οι πελάτες τους που καθοδηγούν όλη τους την διαδικτυακή
κίνηση μέσω των δικών τους, ασφαλών, διακομιστών είναι και
προστατευμένοι από επιθέσεις παραπλανήσης.
Η φύση της παραπλάνησης υποδεικνύει το αντίθετο αλλά, ανεξάρτητα
από το τι υποστηρίζει η κάθε εταιρεία, είναι καλή ιδέα να αναζητάτε
προσεκτικά τα προϊόντα ασφαλείας πριν επενδύσετε και εμπιστευτείτε
κάποιες λύσεις λογισμικού.
16
Δεν μπορώ να αναγνωρίσω εάν μία ιστοσελίδα είναι ψεύτικη απλά
μετακινώντας το δείκτη πάνω από τα link και παρατηρώντας εάν
ο κώδικας με οδηγεί σε κάποιο εμφανώς άσχετο σημείο εκτός
ιστοσελίδας;
Όχι απαραίτητα. Οι ψεύτικες ιστοσελίδες που χρησιμοποιούνται στις
απάτες παραπλάνησης συνήθως "πλαστογραφούν" τα links τους έτσι ώστε
να μοιάζουν ακριβώς με αυτά που αναμένετε να δείτε, ακόμη και στον
κώδικα που εμφανίζεται όταν το ποντίκι περάσει πάνω από αυτά.
Επίσης, οι ιστοσελίδες πιθανόν να αλλάζουν τον κώδικα των δικών τους
links αρκετά συχνά και για διάφορους λόγους, όπως όταν αναβαθμίζουν
το λογισμικό τους, την πλατφόρμα του διακομιστή τους ή τις μεθόδους
ανάλυσης των στατιστικών κίνησης της ιστοσελίδας τους.
• Spam
Τι είναι ένα ανεπιθύμητο ηλεκτρονικό μήνυμα;
Το e-mail spam είναι ανεπιθύμητο διαφημιστικό ηλεκτρονικό μήνυμα.
Τι θα πρέπει να κάνετε εάν λάβετε ένα μήνυμα που πιθανόν να
είναι ανεπιθύμητο;
Εάν λάβετε ένα ηλεκτρονικό μήνυμα που πιθανόν να είναι ανεπιθύμητο,
δεν θα πρέπει να απαντήσετε σε αυτό, να κάνετε κλικ ή να το
προωθήσετε. Εάν είναι δυνατόν θα πρέπει να το αναφέρετε και να το
διαγράψετε χωρίς να το ανοίξετε ή να κάνετε κλικ σε κάποιο σύνδεσμο
μέσα σε αυτό.
Γιατί είναι ενοχλητικό ένα ηλεκτρονικό ανεπιθύμητο μήνυμα;
Το spam είναι ενοχλητικό, γιατί πιθανόν να εμπεριέχει απάτη ή να
μολύνει τον υπολογιστή σας με ιό ή άλλο κακόβουλο λογισμικό.
Mερικά βήματα που μπορείτε να ακολουθήσετε ώστε να προστατευτείτε
από τα ανεπιθύμητα μηνύματα:
• Μην δίνετε σε οποιονδήποτε την ηλεκτρονική σας διεύθυνση.
• Χρησιμοποιήστε
μηνυμάτων.
ενημερωμένα
φίλτρα
κατά
των
ανεπιθύμητων
• Ποτέ μην ανοίγετε τα συνημμένα των μηνυμάτων εκτός και αν γνωρίζετε
περί τίνος πρόκειται.
• Αναφέρετε στις αρμόδιες αρχές τους αποστολείς των ανεπιθύμητων
μηνυμάτων.
17
Downloading. Κάντε λήψη με προσοχή:
Πρώτα να σκέφτεστε και μετά να κάνετε κλικ. Αναρωτηθήκατε ποτέ εάν
είναι ασφαλές να ανοίξετε ένα λογιστικό φύλλο που λάβατε ως
συνημμένο από κάποιον συνάδελφο ή να «κατεβάσετε» ένα όμορφο
μικρό screensaver από το Διαδίκτυο ή να κάνετε λήψη μουσικών
αρχείων ή αρχείων βίντεο από τον υπολογιστή ενός αγνώστου; Πριν το
επιχειρήσετε, σκεφτείτε σοβαρά την πιθανότητα κινδύνου για τον
υπολογιστή σας ή το δίκτυο της εταιρείας. Για να προστατέψετε το
υπολογιστή σας από πιθανούς κινδύνους απαιτείται λίγη προνοητικότητα
και προσοχή.
Τι είναι το downloading;
Στη διαδικασία λήψης αρχείων “downloading” συμπεριλαμβάνεται η
εγκατάσταση προγραμμάτων από CD, το άνοιγμα εικόνων ή η σύνδεση
σε τοποθεσίες Web από ηλεκτρονικά μηνύματα, αντιγραφή εγγράφων
Word ή λογιστικών φύλλων Excel από το δίκτυο της εταιρείας, η
ενημέρωση λογισμικού που απαιτείται από το Διαδίκτυο ή η μεταφορά
μουσικών αρχείων από έναν υπολογιστή στην άλλη άκρη του κόσμου.
Αυτά τα αρχεία μπορεί να είναι αυτό που αναμένατε αλλά μπορεί να
είναι και εντελώς επικίνδυνα. Κακόβουλο λογισμικό (malware) είναι το
λογισμικό το οποίο μπορεί να βλάψει τον υπολογιστή σας. Μπορεί να
περιέχει ιούς, worm, προγράμματα υποκλοπής ή άλλα ενοχλητικά
προγράμματα. Η απελευθέρωση ενός ιού μπορεί να προκαλέσει την
καταστροφή δεδομένων στον υπολογιστή σας ή να επιτρέψει την
πρόσβαση τρίτων σε αυτόν, στο δίκτυο και σε όλους τους υπολογιστές
που είναι συνδεδεμένοι σε αυτό. Αυτό μπορεί να έχει καταστροφικό
αντίκτυπο στην
παραγωγική διαδικασία της εταιρείας σας, ειδικά εάν ο ιός καταστρέψει
σημαντικές πληροφορίες, όπως καταλόγους διευθύνσεων ή άλλες
εμπιστευτικές πληροφορίες. Οι πιο γνωστές μορφές προγραμμάτων
υποκλοπής μπορούν να αλλάξουν τη συμπεριφορά του υπολογιστή σας
—να τον καθυστερούν υπερβολικά, ακόμη και να του προκαλέσουν
βλάβη. Περισσότερο επικίνδυνο είναι το γεγονός ότι τα προγράμματα
υποκλοπής μπορούν να παρακολουθήσουν της συνήθειες περιήγησης,
να αποσπάσουν κωδικούς πρόσβασης καθώς επίσης και να επιτρέψουν
σε κάποιον εισβολέα να πάρει τον έλεγχο του υπολογιστή σας.
Κακόβουλο λογισμικό μπορεί να εγκατασταθεί στον υπολογιστή χωρίς να
το γνωρίζετε ή χωρίς να συναινείτε ή μπορεί να είναι ενσωματωμένο σε
18
κάποιο πρόγραμμα που σκοπεύετε να κατεβάσετε από το Διαδίκτυο. Για
παράδειγμα, ενώ εσείς πιστεύετε πως κάνατε λήψη ενός παιχνιδιού,
ανακαλύπτετε πως το "παιχνίδι" βρήκε στον υπολογιστή τον αριθμό της
πιστωτικής σας κάρτας και το έστειλε σε κάποιον εισβολέα. Κάποια είδη
κακόβουλο λογισμικού εξαπλώνονται όταν αποστέλλουν ηλεκτρονικά
μηνύματα από έναν "μολυσμένο" υπολογιστή σε κάθε ηλεκτρονική
διεύθυνση που βρίσκουν.
Για αρχή κάντε τον υπολογιστή
εξωτερικούς κινδύνους.
σας
λιγότερο
τρωτό
σε
Σημειώστε πως όλες αυτές οι διαδικασίες προστασίας πιθανόν να
υπάρχουν ήδη στον υπολογιστή σας.
• Ακολουθήστε τις οδηγίες που ταιριάζουν στη έκδοση του δικού σας
λειτουργικού συστήματος για να χρησιμοποιήσετε ένα τείχος προστασίας
ή να εγκαταστήσετε λογισμικό προστασίας από ιούς.
• Ρυθμίστε το πρόγραμμα προστασίας από ιούς ώστε να ανιχνεύει όλα τα
εισερχόμενα αρχεία και τα συνημμένα των ηλεκτρονικών μηνυμάτων
πριν τα ανοίξετε. Αυτό είναι διαφορετικό για κάθε πρόγραμμα
προστασίας από ιούς, γι' αυτό συμβουλευτείτε το εγχειρίδιο χρήσης του.
• Χρησιμοποιήστε ένα φίλτρο ανεπιθύμητων μηνυμάτων (spam). Πολλά
προγράμματα ηλεκτρονικών μηνυμάτων προσφέρουν φίλτρα που
εμποδίζουν τα ανεπιθύμητα μηνύματα. Το Microsoft Outlook διαθέτει
ισχυρές άμυνες απέναντι στα άχρηστα μηνύματα, αλλά μπορείτε επίσης
να ενισχύσετε την άμυνα σας απέναντι στα ανεπιθύμητα μηνύματα.
• Εγκαταστήστε και εκτελέστε ένα πρόγραμμα για τον εντοπισμό και την
αφαίρεση λογισμικού υποκλοπής. Τα πακέτα υπηρεσίας που
προσφέρουν
ορισμένοι
πάροχοι
υπηρεσιών
Διαδικτύου
(ISP)
περιλαμβάνουν λογισμικό προστασίας από υποκλοπή. Εάν ο πάροχος
δεν σας το παρέχει, εξετάστε την περίπτωση του Microsoft Windows
AntiSpyware (Beta) ή δωρεάν λογισμικού προστασίας από υποκλοπή
άλλων εταιρειών.
Σήμερα τι ποσοστό της κίνησης των ηλεκτρονικών μηνυμάτων
είναι ανεπιθύμητα;
Με βάση έγκυρα sites στην Αμερική τα οποία μετρούν την κίνηση στο
Διαδίκτυο και κάποιους υπολογισμούς, το 80% ολόκληρης της κίνησης
των ηλεκτρονικών μηνυμάτων είναι ανεπιθύμητα.
19
Δεν υπάρχουν ανεπιθύμητα άμεσα μηνύματα. Λάθος
Όπως μπορείτε να λάβετε ανεπιθύμητα μηνύματα στο ηλεκτρονικό σας
ταχυδρομείο έτσι μπορείτε να λάβετε και ανεπιθύμητα άμεσα μηνύματα
(Instant messaging, Messenger, IRC κ.ά) (συχνά αναφέρονται ως
"spim"). Αυτά τα άμεσα μηνύματα μπορεί να προέρχονται από κάποιον
τελείως άγνωστο σας ή και από ανθρώπους που γνωρίζετε. Μπορεί επίσης
να περιέχουν και επικίνδυνους ιούς. Εάν λάβετε μια ηλεκτρονική κάρτα
από κάποιον που δεν γνωρίζετε, θα πρέπει να την διαγράψετε.
• Scam
Μέχρι πρόσφατα, οι επαγγελματίες απατεώνες περιορίστηκαν στη χρήση
αργών και αναποτελεσματικών τηλεφωνημάτων και έντυπων αγγελιών για
να προωθήσουν τις απάτες τους. Σήμερα, τα ίδια χαρακτηριστικά που
κάνουν το Διαδίκτυο τόσο βολικό για όσους αναζητούν εργασία, δηλαδή
η παγκοσμιότητα, η ευχρηστία και η ταχύτητα, διευκολύνουν τους
εγκληματίες να επιδίδονται σε απάτες με θέμα την απασχόληση,
διατρέχοντας μικρότερο κίνδυνο.
Ψεύτικες ευκαιρίες απασχόλησης.
Δημιουργώντας ψεύτικες αγγελίες θέσεων εργασίας που μοιάζουν με τις
αληθινές και, συχνά, δημοσιεύοντάς τις σε νόμιμες ιστοσελίδες εύρεσης
εργασίας, οι απατεώνες ελπίζουν να παραπλανήσουν τους πρόθυμους
και ανυποψίαστους που αναζητούν εργασία και να τους πείσουν να
στείλουν τα προσωπικά τους στοιχεία (το γνωστό ψάρεμα). Αυτές οι
ψεύτικες αγγελίες εύρεσης εργασίας γίνονται όλο και πιο κομψές και,
συχνά, χρησιμοποιούν συνηθισμένη εικόνα ή πειστικά εταιρικά
λογότυπα και φρασεολογία. Πολλές φορές, διαθέτουν και συνδέσμους
προς πλαστές ιστοσελίδες που εμφανίζονται ως τοποθεσίες πραγματικών
εταιρειών. Κάποιες φορές ακόμα χρεώνουν για υπηρεσίες που δεν θα
παράσχουν ποτέ. Τυπικά, μετά από μερικές μέρες, οι κλέφτες κλείνουν
το scam και εξαφανίζονται.
20
Παράνομα γραφεία ευρέσεως εργασίας.
Ακόμα, εκτός από τη σάρωση προσωπικών ιστοσελίδων και τη
δημοσίευση ανακοινώσεων σε δημόσιες ιστοσελίδες, οι επαγγελματίες
απατεώνες συχνά εμφανίζονται ως γραφεία ευρέσεως εργασίας που
διαθέτουν ευκαιρίες απασχόλησης και στέλνουν ανεπιθύμητη
αλληλογραφία (ή spam) σε πιθανούς υποψηφίους ή νόμιμα γραφεία
ευρέσεως εργασίας. Ένας επαγγελματίας απατεώνας τέτοιου είδους θα
προσπαθήσει
να
κερδίσει
την
εμπιστοσύνη
του
θύματος,
χρησιμοποιώντας ψεύτικο προσωπικό για να αποσπάσει προσωπικά
στοιχεία, ακόμη και από το τηλέφωνο. Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι
τέτοια στοιχεία θα σας ζητηθούν μόνον σε προσωπική συνέντευξη.
Οι καλύτερες πρακτικές για όσους αναζητούν εργασία μέσω
Διαδικτύου
• Ποτέ μην δίνετε κανένα προσωπικό στοιχείο που να μην σχετίζεται με
τη δουλειά, όπως στοιχεία ταυτότητας, τον αριθμό φορολογικού
μητρώου, τον αριθμό της πιστωτικής σας κάρτας, την ημερομηνία
γέννησης και την οικογενειακή σας κατάσταση στο Διαδίκτυο, μέσω email, από το τηλέφωνο, σε φαξ ή στο βιογραφικό σας.
• Να δημοσιεύσετε το βιογραφικό σας μόνον σε ιστοσελίδα εύρεσης
εργασίας που εφαρμόζει πολιτική προστασίας προσωπικών δεδομένων
και επιτρέπει την πρόσβαση στα βιογραφικά μόνον σε πιστοποιημένα
γραφεία εύρεσης εργασίας.
• Να διασταυρώνετε τα στοιχεία κάθε ενδεχόμενου εργοδότη,
επαγγελματία ή γραφείου εύρεσης εργασίας και μέσω δεύτερης πηγής ή
του τηλεφωνικού καταλόγου και, στη συνέχεια, απευθυνθείτε στον
εργοδότη απευθείας. Ο καλύτερος τρόπος να διασταυρώσετε τα στοιχεία
ενός ενδεχόμενου εργοδότη είναι να επισκεφθείτε τα γραφεία της
εταιρείας του, σε ώρες εργασίας.
• Εάν κάποιος ενδεχόμενος εργοδότης ή γραφείο εύρεσης εργασίας
θελήσει να κάνει έλεγχο των στοιχείων σας, να το δεχθείτε μόνον αφού
συναντηθείτε με τον εργοδότη στα γραφεία της εταιρείας, σε ώρες
εργασίας.
• Να μην εμπιστεύεστε όσους σας ζητούν χρήματα εκ των προτέρων για
να σας βρουν δουλειά.
• Ποτέ να μην δεχθείτε να πληρώσετε για "αποκλειστικές" πληροφορίες
για θέσεις εργασίας ή για να πάρετε κάποια συγκεκριμένη θέση. Εάν
21
πληρώσετε για υπηρεσίες εύρεσης εργασίας, μην δώσετε τα στοιχεία της
πιστωτικής σας κάρτας ή του τραπεζικού σας λογαριασμού και μην
κάνετε καμία συναλλαγή σε μετρητά με οποιονδήποτε επαγγελματία ή
γραφείο ευρέσεως εργασίας, εκτός εάν το κάνετε αυτοπροσώπως,
επιτόπου.
• Να αξιολογείτε προσεκτικά τα στοιχεία επαφής που δίνονται σε
αγγελίες εργασίας ή σε σχετικά e-mail και να προσέχετε εάν υπάρχουν
ανορθογραφίες, κάποια διεύθυνση e-mail που δεν αναφέρει το όνομα της
εταιρείας ή εάν η περιοχή ή ο ταχ. κώδικας δεν είναι παντού τα ίδια.
• Να πληκτρολογείτε τις διευθύνσεις των ιστοσελίδων (URL) στο browser
αντί να χρησιμοποιείτε links όταν ελέγχετε τις πηγές των θέσεων
εργασίας και να προσέχετε ακόμη μια νέα μορφή απάτης που μοιάζει με
το phishing και λέγεται "pharming" (παραπλάνηση) και η οποία κάνει
ανακατεύθυνση των χρηστών από τις νόμιμες τοποθεσίες Web σε
απομιμήσεις, με σκοπό την κλοπή προσωπικών στοιχείων.
• Να δημιουργήσετε διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και έναν
λογαριασμό για όλες τις μη προσωπικές επικοινωνίες.
• Αν και δεν υπάρχει καμία μέθοδος να εντοπίσετε τις ψεύτικες αγγελίες
εργασίας που να προστατεύει απολύτως από τις απάτες, να προσέχετε
εάν υπάρχουν πολλά ορθογραφικά λάθη και άλλες ανακρίβειες, καθώς
αυτό αποτελεί συνηθισμένη ένδειξη.
• Να εμπιστεύεστε το ένστικτό σας και να δίνετε ιδιαίτερη προσοχή όταν
απευθύνεστε σε εταιρείες που βρίσκονται έξω από τη χώρα σας.
• Εάν κάποια ευκαιρία υπόσχεται υπερβολικά πολλά ή κάτι άλλο δεν
φαίνεται σωστό, μάλλον πρόκειται για παραπλανητικό μήνυμα.
• Blog
Η πρακτική του blogging, η τήρηση προσωπικού ημερολογίου στο
Διαδίκτυο, μεγαλώνει δραματικά— ειδικά ανάμεσα στους έφηβους, οι
οποίοι ορισμένες φορές διατηρούν ημερολόγια blog χωρίς να το
γνωρίζουν οι γονείς ή οι κηδεμόνες τους. Σύμφωνα με κάποιες
πρόσφατες μελέτες έδειξαν πως τα μισά από τα ημερολόγια blog σήμερα
δημιουργούνται από εφήβους με δύο στους τρεις να δημοσιοποιούν την
ηλικία τους, τρεις στους πέντε να αποκαλύπτουν την τοποθεσία τους και
έναν στους πέντε να αποκαλύπτει το πλήρες όνομα του. Αυτό συμβαίνει
χωρίς να λέγεται ότι υπάρχουν πιθανοί κίνδυνοι από τη δημοσιοποίηση
αυτού του τύπου προσωπικών λεπτομερειών. Και καθώς πολλά νεαρά
22
παιδιά δημιουργούν όλο και περισσότερα ημερολόγια blog, οδηγούνται
σε έναν αυξανόμενο ανταγωνισμό μεταξύ τους για να τραβήξουν την
προσοχή. Μερικές φορές αυτό μπορεί να οδηγήσει τα παιδιά να
δημοσιεύσουν ακατάλληλο υλικό όπως προκλητικές εικόνες των εαυτών
τους ή των φίλων τους. Αν και η διατήρηση ενός ημερολογίου blog
προσφέρει πιθανά οφέλη, όπως την βελτίωση των ικανοτήτων στη γραφή
και στην επικοινωνία, είναι σημαντικό να εκπαιδεύσετε τα παιδιά σας
σχετικά με το Διαδίκτυο και τη δημιουργία ημερολογίων πριν ακόμη
ξεκινήσουν.
Να μερικές προτάσεις για να ξεκινήσετε:
• Καθιερώστε κανόνες για τη χρήση του Διαδικτύου με τα παιδιά σας και
να είστε επιμελής.
• Δείτε τι πρόκειται να δημοσιεύσουν τα παιδιά σας πριν το
δημοσιεύσουν. Πληροφορίες που πιθανόν φαίνονται ακίνδυνες όπως το
σήμα ή το όνομα του σχολείου ή φωτογραφίες της πόλης μπορούν, αν
τοποθετηθούν μαζί να αποκαλύψουν που πηγαίνουν σχολείο τα παιδιά.
• Αναρωτηθείτε (και καθοδηγήστε τα παιδιά σας ώστε να πράξουν το ίδιο)
εάν είστε άνετοι δείχνοντας το σε κάποιο ξένο. Εάν αμφιβάλλετε,
υποχρεώστε τα να το διαγράψουν.
• Δοκιμάστε την υπηρεσία δημιουργίας ημερολόγιων blog και βρείτε εάν
προσφέρει ιδιωτικά ημερολόγια με προστασία κωδικού πρόσβασης.
• Επισκεφθείτε το ημερολόγιο του παιδιού σας συχνά και επιθεωρήστε
το. Επισκεφθείτε άλλα ημερολόγια για να βρείτε καλά παραδείγματα
ώστε να τα υιοθετήσουν τα παιδιά σας.
Βασικές οδηγίες για δημιουργούς ημερολογίων blog
Οι ακόλουθες συμβουλές είναι ένα καλό σημείο εκκίνησης για παιδιά
που ενδιαφέρονται να δημιουργήσουν ημερολόγια blog.
• Μην παρέχετε ποτέ προσωπικές πληροφορίες όπως επώνυμο,
πληροφορίες επικοινωνίας, διεύθυνση κατοικίας, αριθμούς τηλεφώνων,
όνομα σχολείου, ηλεκτρονική διεύθυνση, επώνυμο φίλων ή συγγενών,
όνομα άμεσης επικοινωνίας, ηλικία ή ημερομηνία γέννησης.
23
• Μην δημοσιεύετε ποτέ προκλητικές φωτογραφίες του εαυτού σας ή
κάποιον άλλο και βεβαιωθείτε πως όποια φωτογραφία δημοσιεύεται δεν
αποκαλύπτει κάποιες προσωπικές πληροφορίες.
• Επίσης να
φωτογραφίας.
θυμάστε
να
κοιτάτε
πάντα
στο
background
της
• Θεωρείστε πως ό,τι δημοσιεύεται στο Διαδίκτυο είναι μόνιμο.
Οποιοσδήποτε μπορεί στο Διαδίκτυο να εκτυπώσει ένα ημερολόγιο ή να
το αποθηκεύσει στον υπολογιστή του.
• Χρησιμοποιήστε τοποθεσίες παροχής ημερολογίων blog με ξεκάθαρους
όρους χρήσης, και βεβαιωθείτε πως μπορείτε να προστατέψετε με κωδικό
πρόσβασης και τα ενεργά ημερολόγια blog και όχι μόνο τους
λογαριασμούς. (Εάν όχι, είναι καλύτερο να θεωρήσετε πως οποιοσδήποτε
μπορεί να το δει).
• Αποφεύγετε να υπερβάλετε ή να ανταγωνίζεστε με άλλους δημιουργούς
ημερολογίων (bloggers).
• Διατηρήστε τα ημερολόγια blog θετικά και μην τα χρησιμοποιείτε για
να δυσφημήσετε ή να επιτεθείτε σε άλλους.
• Διαδικτυακός τζόγος
Ο διαδικτυακός τζόγος και τα παιδιά σας. Πώς να βοηθήσετε τα
παιδιά σας να αποφύγουν τα τυχερά παιχνίδια στο Διαδίκτυο
Πολλά παιδιά απολαμβάνουν να χρησιμοποιούν το Internet για να
ανακαλύπτουν δραστηριότητες ψυχαγωγίας, όπως τα διαδικτυακά
παιχνίδια. Πολλές φορές, ενώ αναζητούν μια νέα ιστοσελίδα με παιχνίδια
μπορεί να βρουν ιστοσελίδες με στοιχήματα και τυχερά παιχνίδια. Ενώ η
χρήση των περισσότερων παιχνιδιών και δραστηριοτήτων από ανηλίκους
είναι νόμιμη, η χρήση των τυχερών παιχνιδιών δεν είναι.
Ποιά είναι η διαφορά ανάμεσα στις τοποθεσίες παιχνιδιών και τις
τοποθεσίες τυχερών παιχνιδιών;
Οι κυριότερες διαφορές μεταξύ των τύπων των ιστοσελίδων είναι οι εξής:
24
• Οι τοποθεσίες παιχνιδιών συνήθως περιέχουν παιχνίδια με κάρτες,
πίνακες, λέξεις, arcade ή παζλ, με αυτόματη παρακολούθηση και
προβολή του σκορ.
• Δεν γίνεται ανταλλαγή χρημάτων, αληθινών ή ψεύτικων. Οι τοποθεσίες
τυχερών παιχνιδιών μπορούν να περιέχουν σενάρια, στα οποία οι
άνθρωποι κερδίζουν ή χάνουν κάποιο τεχνητό νόμισμα. Οι τοποθεσίες
Τζόγου συνήθως αφορούν το κέρδος ή την απώλεια αληθινών χρημάτων.
Βοηθήστε τα παιδιά σας να αποφύγουν το διαδικτυακό τζόγο
Οι γονείς θα πρέπει να αποφασίσουν ποιοί τύποι παιχνιδιών ή
τοποθεσιών παιχνιδιών είναι κατάλληλοι για τα παιδιά τους. Για
παράδειγμα, μπορείτε να βασίσετε τα κριτήριά σας στον τύπο του
παιχνιδιού (μόνον παιχνίδια με κάρτες και πίνακα ή μόνον παιχνίδια
στρατηγικής και φαντασίας), καθώς και στο εάν το παιχνίδι παίζεται
διαδραστικά με άλλους στο Διαδίκτυο, εάν η τοποθεσία προσφέρει το
παιχνίδι δωρεάν ή και κατά περίπτωση.
Μπορείτε επίσης να κάνετε και τα εξής:
• Μάθετε ποιές τοποθεσίες επισκέπτονται τα παιδιά σας στο Διαδίκτυο
και τι κάνουν.
• Καθιερώστε σαφείς κανόνες σχετικά με τα διαδικτυακά παιχνίδια που
μπορούν να παίξουν τα παιδιά σας και τοποθετήστε τους υπολογιστές
που έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο σε ανοικτό χώρο, όχι στο παιδικό
δωμάτιο.
• Υπενθυμίστε στα παιδιά σας πώς είναι παράνομο να συμμετέχουν σε
τυχερά παιχνίδια στο Διαδίκτυο. (Σε πολλές χώρες η συμμετοχή
ανηλίκων σε τυχερά παιχνίδια απαγορεύεται, γι' αυτό ενημερωθείτε για
την τοπική νομοθεσία).
• Βοηθήστε τα παιδιά σας να κατανοήσουν πώς λειτουργούν τα τυχερά
παιχνίδια. Οι
επιχειρήσεις τυχερών παιχνιδιών στο Διαδίκτυο σκοπό έχουν το κέρδος.
Κερδίζουν
περισσότερα χρήματα από όσα πληρώνουν.
• Βεβαιωθείτε ότι τα παιδιά σας πάντα ζητούν την άδειά σας προτού
χρησιμοποιήσουν τον αριθμό της πιστωτικής σας κάρτας στο Διαδίκτυο.
Η συμμετοχή σε τυχερά παιχνίδια στο Διαδίκτυο απαιτεί συνήθως τη
25
χρήση πιστωτικής κάρτας. Εάν τα παιδιά συσσωρεύσουν χρέη στο
Διαδίκτυο, μπορεί να καταστρέψουν την πιστοληπτική ικανότητά τους ή
την πιστοληπτική ικανότητα των γονέων τους.
• Εξηγήστε ότι ο διαδικτυακός τζόγος είναι εθιστικός. Μπορεί κάποιος να
παίζει αδιάκοπα και χωρίς να τον καταλάβει κανείς επί ώρες. Ο
μοναχικός τζόγος επί πιστώσει μπορεί να δημιουργήσει κακές συνήθειες.
ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
Γενικά για την Πληροφόρηση
Όσον αφορά την ενημέρωση και γενικότερα την μετάδοση των
πληροφοριών, το Διαδίκτυο παρέχει ανεξάντλητους πόρους και ευκαιρίες
μάθησης. Ένας τεράστιος κόσμος πληροφοριών ανοίγεται στα πόδια του
ατόμου, τον οποίο μπορεί να ερευνήσει στον Η/Υ του, με το πάτημα
μερικών κουμπιών. Αυτό αν το σκεφτεί κανείς αποτελεί μία ριζική
επανάσταση στον τομέα πληροφόρησης, και έχει καταστήσει δυνατή την
ενημέρωση για οποιονδήποτε και οτιδήποτε. Με τη χρήση του
Διαδικτύου, πληροφορίες πέρα από κάθε φαντασία αναγράφονται στην
επίπεδη οθόνη. Όμως, αυτό σημαίνει ότι το άτομο πρέπει να αφομοιώνει
αυτές τις πληροφορίες αβίαστες και ανεπεξέργαστες: Προφανώς όχι. Και
σε αυτό το σημείο έρχονται οι κίνδυνοι να διαφθείρουν την ουτοπία του
Ίντερνετ.
Εισαγωγή στην Παραπληροφόρηση
Παραπληροφόρηση είναι η ακούσια ή εκούσια λανθασμένη
πληροφόρησης με αποτέλεσμα την διάδοση ψευδής γνώσης. Η μετάδοση
αυτών των απατηλών δεδομένων γίνεται με την εκμετάλλευση της
εμπιστοσύνης του πληροφοριοδότη από τον αφελή αναζητητή. Αυτό έχει
ως αποτέλεσμα εκείνος ο άνθρωπος να πάρει λανθασμένες αποφάσεις
και να φτάσει σε άστοχα συμπεράσματα, χωρίς να το γνωρίζει, πράγμα
που φυσικά δεν είναι καθόλου υγιές. Καθώς το διαδίκτυο ελέγχει έμμεσα
τα υπόλοιπα ΜΜΕ, ουσιαστικά αποτελεί και αυτό τέταρτη εξουσία.
Ορισμένοι
(πολιτικοί,
κομματικοί,
γενικά
συμφεροντολόγοι)
εκμεταλλεύονται τα προτερήματα του διαδικτύου και κατευθύνουν τη
λεγόμενη κοινή γνώμη προς όφελός τους. Έτσι αναπτύσσεται η
παραπληροφόρηση.
Αυτό
εξάλλου
αποτελεί
και
αίτιο
παραπληροφόρησης. Ας εξετάσουμε λοιπόν μερικά από τα βασικά αίτια
και κίνητρα που οδηγούν στην παραπληροφόρηση.
26
Αίτια Παραπληροφόρησης
Η σημαντικότερη αιτία παραπληροφόρησης είναι τα οικονομικά και
πολιτικά συμφέροντα .Επιπλέον ομάδες οργανωμένων οικονομικών
συμφερόντων που έχουν ως ιδιοκτησία τους, διεισδύουν στο διαδίκτυο.
Ακόμα, οι επιχειρηματικοί κύκλοι πιέζουν τη πολιτική ηγεσία της χώρας
με σκοπό είτε να γίνουν προνομιακοί προμηθευτές του δημόσιου τομέα
είτε προνομιακοί εταίροι ιδιωτικοποιημένων κερδοφόρων κρατικών
εταιριών .
Οι δευτερεύουσες αιτίες είναι:
Η αμάθεια ή ημιμάθεια των ατόμων που εκφράζουν ελεύθερα τις
απόψεις τους σε διάφορες ιστοσελίδες, blogs κλπ, χωρίς να δέχονται
έλεγχο και χωρίς να χαρακτηρίζονται για την φερεγγυότητά τους.
Οι διαφημίσεις και τα άρθρα (σκανδαλοθηρία) με εντυπωσιακές αλλά
ανούσιες ειδήσεις με την ανάμειξη των ειδήσεων με το υποκειμενικό
σχόλιο, οι οποίες αποπροσανατολίζουν την κοινή γνώμη, τη στρέφουν σε
άλλα πιο ακίνδυνα και
ανούσια πράγματα.
Η έλλειψη θεσμικών παρεμβάσεων από την μεριά της πολιτείας, που
εμφανίζεται: είτε αδιάφορη, είτε αδύναμη να τιμωρήσει ,να περιορίσει,
να
ελέγξει την εσκεμμένη παραπληροφόρηση.
Απόκρυψη στοιχείων για την προστασία εθνικών συμφερόντων.
Προσπάθεια παραπλάνησης του δέκτη προς εκπλήρωση προσωπικών
σκοπιμοτήτων.
27
Ιστολόγια ( blogs)
To ιστολόγιο, γνωστό συχνά με την άκλιτη ονομασία μπλογκ είναι μορφή
ιστοχώρου. Είναι λίστα καταχωρήσεων από την πιο πρόσφατη
καταχώρηση στην παλαιότερη. Το περιεχόμενο των καταχωρήσεων
μπορεί είναι οτιδήποτε, όπως νέα , πολιτικοκοινωνικός σχολιασμός,
τεχνολογία, αθλητικά κλπ. Ο κοινός χρήστης του Διαδικτύου μπορεί
εύκολα και δωρεάν να ξεκινήσει το δικό του ιστολόγιο μέσω πολλών
φορέων που προσφέρουν συστήματα τα οποία στηρίζονται σε λογισμικό
που κάνει την σύνταξη των ιστολογίων πολύ απλή διαδικασία. Έτσι
παρατηρείται πληθώρα ιστολογίων, όπου ο καθένας εκφέρει δημόσια την
άποψη του χωρίς να παρέχεται καμία εγγύηση αξιοπιστίας. Δεν είναι
λίγες οι φορές που τα blogs αποτελούν εστία παραπληροφόρησης.
Βέβαια, δε φταίει μόνο ο διαχειριστής, αλλά και ο netizen που δέχεται
άκριτα αυτά που του προβάλλονται.
Netizen
Όσον αφορά την ενημέρωση και γενικότερα την μετάδοση των
πληροφοριών, το Διαδίκτυο ως κανάλι/μέσον αναμφισβήτητα έχει
ανατρέψει τον παραδοσιακό «από-πάνω-προς-τα-κάτω» τρόπο που
αποκλειστικά ξέραμε μέχρι πρόσφατα.
Σήμερα, ένας πολίτης μπορεί να παρακάμψει τα μέσα που μέχρι πριν
λίγα χρόνια είχαν την αποκλειστικότητα του ρόλου να ενημερώνουν το
κοινό.
Πλέον ο πολίτης (τώρα διαδικτυακός “netizen”) έχει το πάνω χέρι:
Μπορεί να επιλέξει την πηγή που θέλει να ενημερωθεί (π.χ. πρακτορείο
ειδήσεων ξένης χώρας, εξειδικευμένες ιστοσελίδες και blogs κλπ).
Μπορεί να ψάξει από μόνος του στο διαδίκτυο για ένα θέμα το οποίο τον
28
ενδιαφέρει (π.χ. μέσω κάποιας μηχανής αναζήτησης, να αναζητήσει στο
αρχείο κάποιας ενημερωτικής ιστοσελίδας, σε online συλλογές
πληροφοριών όπως το Wikipedia κ.α.). Μπορεί επίσης να επιλέξει και
τον τρόπο που θέλει να λαμβάνει και γενικά να βιώνει την ενημέρωσή
του, ακόμα και να ορίζει ο ίδιος τη διαδραστικότητα μαζί της (π.χ. σε
μορφή online βίντεο, σε μορφή κειμένου, εντός του πλαισίου μιας
συζήτησης σε ένα φόρουμ, με αυτόματες ειδοποιήσεις στο email του
αμέσως τη στιγμή που συμβαίνει ένα γεγονός που ταυτίζεται με τα
κριτήρια που ο χρήστης όρισε από προηγουμένως κλπ).
Επιπτώσεις Παραπληροφόρησης
Οι λόγοι για τους οποίους οι περισσότεροι δέκτες παρασύρονται από την
παραπληροφόρηση είναι κυρίως κοινωνικοί. Η αδιαφορία και η
παθητικότητα του σύγχρονου ανθρώπου, ο οποίος ζει σ’ έναν πολιτισμό
της ευκολίας, αποτελούν έναν κοινωνικό λόγο που οδηγεί στην
παραπληροφόρηση, γιατί ο άνθρωπος δεν νοιάζεται να ψάξει για να βρει
μια αντικειμενική πληροφόρηση αλλά δέχεται άκριτα ό,τι πληροφόρηση
του παρέχεται. Έτσι, δεν μπορεί να διακρίνει την πραγματική
πληροφόρηση από την παραπληροφόρηση και συχνά τις ταυτίζει.
Οι συνέπειες της παραπληροφόρησης
επικίνδυνες για το κοινωνικό σύνολο.
είναι πολύ αρνητικές και
Κυριότερη αρνητική συνέπεια είναι ο κλονισμός της δημοκρατίας γιατί
θυσιάζεται η αλήθεια στο βωμό του κέρδους του θεάματος και των
πολιτικών
σκοπιμοτήτων.
Οι
πολίτες
παραπλανόνται
και
αποπροσανατολίζονται καθώς χειραγωγούνται και χάνουν την
εμπιστοσύνη τους στα ΜΜΕ, αφού δεν ενημερώνονται σωστά και έγκυρα.
Επιπλέον, κλονίζονται και δυναμιτίζονται τα θεμέλια της δημοκρατίας,
αφού παραβιάζεται αυτό το αναφαίρετο δικαίωμα της ενημέρωσης.
Άλλες συνέπειες είναι:
Παρατηρείται έλλειμμα και εξασθένηση των Δημοκρατικών θεσμών.
Ευθεία απειλή εναντίον του Δημοκρατικού πολιτεύματος
Ο πολίτης μετατρέπεται σε ένα άβουλο και ανεύθυνο ον που
καθοδηγείται από ομάδες συμφερόντων.
Σημειώνεται φανατισμός των πολιτών, που οδηγεί σε ακρότητες, βία και
διχασμό.
29
Στροφή στο «Μεσσιανισμό», υιοθέτηση και αναμονή αυτόκλητων
«ηρώων».
Πτώση του πνευματικού επιπέδου του λαού που οδηγεί σε καλλιέργεια
κλίματος αστάθειας, σε κοινωνικές έριδες, συγκρούσεις.
Αντιμετώπιση
Ρόλος του σχολείου στην καταπολέμηση της παραπληροφόρησης:
Το σχολείο μπορεί να αποτελέσει παράγοντα για την καταπολέμηση της
παραπληροφόρησης από τα άτομα, διότι από μικρή ηλικία αναπτύσσεται
η κριτική τους σκέψη και απολαμβάνουν μια ευρύτερη πνευματική
καλλιέργεια, η οποία θα τους εξοπλίσει με τα απαραίτητα κριτήρια
επιλογής της πραγματικής και αντικειμενικής είδησης. Ακόμη, το
σχολείο βοηθά τα άτομα να ασκούν έναν αυτοέλεγχο, μια αυτοκριτική
ώστε να μην συγκατατίθενται στην παραπληροφόρηση, αλλά να είναι
κυρίαρχα της σκέψης και των πράξεών τους. Συμπερασματικά, η
αντικειμενική ενημέρωση αποτελεί το θεμέλιο της δημοκρατίας, την
αφετηρία κάθε εξέλιξης των καιρών. Αντίθετα, η παραπληροφόρηση θέτει
την κοινή γνώμη στο περιθώριο των εξελίξεων.
Τρόποι αντιμετώπισης
Η μοναδική προστατευτική ασπίδα του σύγχρονου ανθρώπου απέναντι
σε αυτό το φαινόμενο είναι η παιδεία του, η κριτική του σκέψη και η
αμφισβήτηση των πληροφοριών που δέχεται. Μόνο αν είμαστε
υποψιασμένοι και επιφυλακτικοί, μόνο αν μάθουμε να διασταυρώνουμε
τις πληροφορίες που δεχόμαστε από πολλές και διαφορετικές πηγές,
μόνο αν γίνουμε όπως μας προτείνει ο Ουμπέρτο Έκο, “Άπιστοι
Θωμάδες” θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τέτοια φαινόμενα και να
προστατεύσουμε την πνευματικής μας αυτοτέλεια(αυτονομία).
30
Σημαντικό θα ήταν η παραπληροφόρηση να αντιμετωπίζεται από
τις μικρές ηλικίες
Συγκεκριμένα:
Ρωτήστε τα παιδιά σας σχετικά με τις πληροφορίες που βρίσκουν στο
∆ιαδίκτυο.
Βεβαιωθείτε ότι τα παιδιά σας διασταυρώνουν τις πληροφορίες που
συλλέγουν από το διαδίκτυο με πληροφορίες από άλλες πηγές. Ανατρέξτε
σε άλλες διαδικτυακές τοποθεσίες ή μέσα ενημέρωσης, όπως εφημερίδες,
περιοδικά και βιβλία, για να επιβεβαιώσετε τις πληροφορίες
.
Ενθαρρύνετέ τα να συμβουλεύονται και εσάς. Ενθαρρύνετε τα παιδιά
σας να χρησιμοποιούν ποικιλία πηγών, όχι απλώς το ∆ιαδίκτυο.
∆ιδάξτε στα παιδιά σας αποτελεσματικές τεχνικές για την εύρεση
πληροφοριών στο ∆ιαδίκτυο. Έτσι, θα βελτιωθεί σημαντικά η ικανότητά
τους να βρίσκουν ποιοτικές πληροφορίες.
Συζητήστε με τα παιδιά σας σχετικά με το μίσος και το ρατσισμό. Τα
φίλτρα λογισμικού μπορούν να αποκλείσουν ορισμένα από αυτά τα είδη
υλικού. Τα παιδιά σας, ωστόσο, θα πρέπει να μάθουν για το ρατσισμό
και τα διεθνή γεγονότα, ώστε να μπορούν να αναγνωρίζουν το εμπαθές
περιεχόμενo.
31
ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
Ορισμός:
Η εξάρτηση από το διαδίκτυο χαρακτηρίζεται από την προβληματική
χρήση του internet και της σχετικής με αυτό τεχνολογίας, και προκαλεί
εθισμό σε συμπεριφορές και συνήθειες, που του «στοιχίζουν» υπερβολικά
πολύ χρόνο, ενώ ταυτόχρονα του στερούν την ενέργεια
Ο εθισμός στο διαδίκτυο (internet addiction) είναι μια σχετικά νέα
μορφή εξάρτησης, η οποία βρίσκεται υπό εξέταση από την επιστημονική
κοινότητα προκειμένου να οριοθετηθεί, αφού η εξάρτηση από το Ιντερνέτ
δεν είναι ακόμη μια κλινική οντότητα που συναντάμε σε εγχειρίδια
ψυχιατρικά. Αυτή η μορφή εθισμού ορίζεται ως την «ενασχόληση με το
Ίντερνετ για άντληση αισθήματος ικανοποίησης που συνοδεύεται με
αύξηση του χρόνου που καταναλώνεται για την άντληση αυτού του
αισθήματος».
Αίτια:
Το Ίντερνετ έχει την ικανότητα να καλύψει συγκεκριμένες ψυχολογικές
ανάγκες ενός ατόμου. Ένα από τα χαρακτηριστικά του μέσου που
προκύπτει από τη φύση του είναι ότι μπορεί να δημιουργήσει μια
«ιδανική κατάσταση εαυτού», όπου το άτομο μπορεί να εξερευνήσει
διάφορες πτυχές της προσωπικότητας του χωρίς να έχει περιορισμούς
και συνέπειες. Στο Διαδίκτυο δεν υπάρχουν άμεσες συνέπειες των
πράξεων, ο χρήστης μπορεί να μπει και να βγει όποτε θέλει, ενώ μπορεί
να καλύψει την όποια εξωτερική εμφάνιση, αφού δεν υπάρχει, πολλές
φορές, οπτική επαφή. Ταυτόχρονα, ο έφηβος μπορεί να ενσαρκώσει
διαφορετικούς ρόλους, ή να υιοθετήσει διαφορετικές ταυτότητες ανάλογα
με την εκάστοτε διαδικτυακή εμπειρία, εξαιτίας της ανωνυμίας, που
συνιστά κατεξοχήν χαρακτηριστικό του Διαδικτύου. Συνήθως, τα παιδιά
που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα του εθισμού στο διαδίκτυο είναι αγόρια
και μεγαλώνουν σε δύσκολες καταστάσεις (δυσλειτουργικές οικογένειες).
32
Συμπτώματα:
1. Συμπτώματα συνδρόμου απόσυρσης, όπως ψυχοκινητική
διέγερση, εκούσια ή ακούσια κίνηση δακτυλογράφησης των
δακτύλων του χεριού, άγχος, έμμονη σκέψη για το διαδίκτυο και
όνειρα για το διαδίκτυο.
2. Κατανάλωση υπερβολικού χρόνου ή και χρήματος σε
δραστηριότητες σχετικές με το διαδίκτυο (λογισμικά, σκληροί
δίσκοι κ.λ.π. )
3. Έκπτωση λειτουργικότητας του ατόμου σε κοινωνικό, οικογενειακό
αλλά και προσωπικό επίπεδο.
4. Μειωμένη επίδοση στο σχολείο λόγω των πολλών ωρών που
περνάει ο έφηβος στο διαδίκτυο.
5. Σε προχωρημένες περιπτώσεις ο έφηβος δεν κοιμάται, παραμελεί
την προσωπική του υγιεινή, μπορεί να σταματήσει ακόμα και το
σχολείο. Ακόμη, απομονώνεται, από την οικογένεια και τους
φίλους του, γίνεται επιθετικός, μπορεί να κλέβει χρήματα από του
γονείς για να παίζει. Τέλος, φτάνει σε σημείο να μην τρώει ή και το
αντίθετο( να παχαίνει πολύ).
Εφηβική Εξάρτηση:
Ως εξάρτηση από το διαδίκτυο έχει ορισθεί η αδυναμία ελέγχου της
χρήσης του ιστού, που οδηγεί σε αισθήματα πίεσης, άγχους και
δυσλειτουργικές συμπεριφορές σε καθημερινές δραστηριότητες. Στη
σύγχρονη ελληνική κοινωνία, ο ηλεκτρονικός υπολογιστής και το
διαδίκτυο αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των
εφήβων σε επιστημονικό, ψυχαγωγικό και επικοινωνιακό επίπεδο. Στην
εποχή που διανύουμε παίρνει μεγαλύτερες διατάσεις το φαινόμενο της
αλόγιστης χρήσης του διαδικτύου από τους εφήβους, κάτι που μπορεί να
δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στην ψυχική και κοινωνική
λειτουργία των εξαρτημένων χρηστών του.
Πολλοί έφηβοι στρέφονται στο διαδίκτυο προκειμένου να αντιμετωπίσουν
συναισθήματα άγχους, μοναξιάς και θλίψης. Πράγματι, οι έφηβοι
βιώνουν την παρατεταμένη ενασχόλησή τους με το διαδίκτυο ως έναν
τρόπο διαφυγής από την πραγματικότητα και τα καθημερινά
προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Μέσω της ανωνυμίας που διασφαλίζει
το διαδίκτυο, διαφεύγουν από την εικόνα τους που ενδεχομένως δεν τους
ικανοποιεί, ‘κρύβονται’ από τους πραγματικούς ανθρώπους που τους
περιβάλλουν και τους γνωρίζουν, εμπλέκοντας τον εαυτό τους σε μια
33
πλασματική επικοινωνία που τους παρέχει ασφάλεια. Όπως όμως
εύκολα γίνεται αντιληπτό, η ανακούφιση που τους προσφέρει η
αορατότητα αυτή είναι προσωρινή, καθώς τα συναισθήματα και οι
σκέψεις του εφήβου εξακολουθούν να είναι παρόντα όταν σβήσει η
οθόνη του ηλεκτρονικού του υπολογιστή.
Ένα επιπλέον φαινόμενο της εποχής είναι η ολοένα και αυξανόμενη
σεξουαλική ενασχόληση του εφήβου με το διαδικτυακό χώρο. Σε μια
ηλικιακή περίοδο όπου ο έφηβος έχει την ανάγκη και την περιέργεια να
ανακαλύψει τη σεξουαλικότητά του, μέσω του ηλεκτρονικού του
υπολογιστή αναζητά εικόνες και παραστάσεις για να εμπλουτίσει τη
φαντασιακή του διαδικασία. Αυτό είναι μια φυσιολογική διαδικασία για
τον έφηβο που εξερευνά το σώμα του και απολαμβάνει την ηδονή μέσω
του εφηβικού αυνανισμού. Ιδωμένη στο πλαίσιο μιας διαδικτυακής
εξάρτησης όμως, η διαδικασία αυτή σταδιακά καθηλώνει και απομονώνει
τον έφηβο, βολεύοντάς τον και αποθαρρύνοντάς τον από το να
διεκδικήσει μια αληθινή ερωτική σχέση. Ο έφηβος αποφεύγει την
έκθεση του στον πραγματικό έρωτα εκμεταλλευόμενος την ευκολία του
αυνανισμού του μπροστά σε μια οθόνη υπολογιστή που δεν προσδοκά
τίποτα από αυτόν. Ως αποτέλεσμα ο έφηβος εξελίσσεται σε ένα νέο άντρα
ο οποίος φοβάται να διεκδικήσει μια αληθινή συναισθηματική και
σεξουαλική σχέση, βιώνοντας έλλειμμα αυτοπεποίθησης ως προς τη
σεξουαλική του εικόνα και δυναμική.
Τα στοιχεία που θα πρέπει να ανησυχήσουν ένα γονέα που
παρακολουθεί το παιδί του να αφιερώνει πολύ χρόνο στον ηλεκτρονικό
υπολογιστή, διαφαίνονται στην έκπτωση λειτουργικότητας του εφήβου.
Πράγματι ο διαδικτυακά εθισμένος έφηβος ενδέχεται να αποσύρεται
σταδιακά από την κοινωνική του ζωή, να παραμελεί την προσωπική του
φροντίδα και υγιεινή και να χάνει την αίσθηση του χρόνου
ασχολούμενος με το διαδίκτυο. Επιπροσθέτως τείνει να παραμελεί τις
σχολικές του υποχρεώσεις ή άλλες σημαντικές δραστηριότητες, να
κυριεύεται από μυστικοπάθεια, να απομονώνεται από την οικογένεια και
τους φίλους του και να βιώνει την ενασχόληση του με το διαδίκτυο ως τη
μοναδική πηγή αισθήματος ευφορίας.
Λόγοι εξάρτησης και συμπτώματα:
Το Ίντερνετ συνήθως καλύπτει τα ψυχολογικά κενά κάποιου χρήστη. Ο
χρήστης λοιπόν δημιουργεί για τον εαυτό του μια κατάσταση στην οποία
πάντα θα ήθελε να βρίσκεται ,όπως να υποδύεται ένα ψεύτικο πρόσωπο.
Αυτό βέβαια είναι εύκολο να επιτευχθεί αφού στο διαδίκτυο δεν υπάρχει
τις περισσότερες φορές οπτική επαφή και επιπτώσεις στις πράξεις που
εκτελεί ο χρήστης. Συνήθως τα παιδιά που βρίσκονται αντιμέτωπα με το
πρόβλημα του εθισμού στο διαδίκτυο είναι κυρίως αγόρια τα οποία
βιώνουν σε ένα οικογενειακό περιβάλλον που διακρίνονται προβλήματα.
Τα ψυχολογικά συμπτώματα που παρατηρούνται από τον εθισμό στο
διαδίκτυο είναι η υπέρμετρη ευχαρίστηση την ώρα που βρίσκονται σε
αυτό, δυσκολία διακοπής από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή αλλά και η
34
προσπάθεια εύρεσης όλο και περισσότερου χρόνου για να περάσει σε
αυτόν. Επίσης ο χρήστης νιώθει ψυχολογικά κενός την ώρα που
βρίσκεται μακριά από τον υπολογιστή και τις περισσότερες φορές οι
υποχρεώσεις του δεν τον απασχολούν. Όσο αναφορά τα σωματικά
συμπτώματα διακρίνονται , παραμέληση της διατροφής του ή και το
αντίθετο (παχυσαρκία), αϋπνίες , σωματικά προβλήματα και
προβλήματα στην όραση. Η αντιμετώπιση του εθισμού στο διαδίκτυο
πραγματοποιείται, με την παροχή συμβουλών στον χρήστη από γιατρούς,
παρακολούθηση προγραμμάτων για την απεξάρτησή του, ψυχοθεραπεία
και χρήση φαρμάκων. Σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις, όπου η κατάσταση
του χρήστη έχει τεθεί εκτός ελέγχου νοσηλεύεται σε ψυχιατρική κλινική.
Το διαδίκτυο έχει τη δυνατότητα να προσφέρει έναν τεράστιο πλούτο
πληροφορίας και ψυχαγωγίας. Οι χρήστες όμως θα πρέπει να γνωρίζουν
ποιό είναι το μέτρο που θα ακολουθήσουν έτσι ώστε η λειτουργία του να
τους βοηθήσει και να τους αλλάξει προς το καλύτερο και όχι να τους
δημιουργήσει προβλήματα.
Τρόποι Αντιμετώπισης:
Αρχικά, καθώς οι περισσότεροι εθισμένοι του διαδικτύου είναι μικρά
παιδιά, χρήσιμο θα ήταν η αντιμετώπιση του προβλήματος να ξεκινήσει
από τα σχολεία. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί τόσο με σχετικές
ενημερώσεις ειδικών που διοργανώνει το σχολείο, όσο και με τις
παροτρύνσεις των ίδιων των καθηγητών προς τα παιδιά. Ακόμη, την
ευθύνη έχουν φυσικά και οι ίδιοι οι γονείς των παιδιών αυτών, οι οποίοι
θα πρέπει να αρχίσουν να παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους όταν
βλέπουν πως το κακό κοντεύει να παραγίνει και να θέτουν ορισμένα
όρια. Με τους τρόπους αυτούς το κοινωνικό περιβάλλον των παιδιών με
εθισμό θα μπορούσε να συνεισφέρει στην αντιμετώπιση του προβλήματος
σε έναν πολύ σημαντικό βαθμό. Ο γονέας που αποζητά την οριοθέτηση
της εξαρτησιακής συμπεριφοράς οφείλει πρωτίστως να ενημερωθεί ο
ίδιος για τη χρήση του διαδικτύου έτσι ώστε να αντιλαμβάνεται πλήρως
τα οφέλη του αλλά και τους κινδύνους που ελλοχεύουν. Μέσω μιας
σχέσης ανοιχτής επικοινωνίας και συνεργασίας με το παιδί του, οφείλει
να βάλει κανόνες και όρια σχετικά με τη χρήση του ηλεκτρονικού
υπολογιστή, ο οποίος πρέπει να τοποθετείται σε κοινόχρηστο χώρο του
σπιτιού έτσι ώστε να υπάρχει επίβλεψη του χρόνου που καταναλώνει ο
έφηβος στο διαδίκτυο και των ιστοσελίδων που επισκέπτεται.. Οι γονείς
οφείλουν να αποτελούν μια αξιόπιστη πηγής πληροφόρησης και
σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης διασφαλίζοντας πως το διαδίκτυο δε θα
αποτελέσει ένα υποκατάστατο γονικής στήριξης, ενημέρωσης και
φροντίδας. Ο εθισμός από το διαδίκτυο αναγνωρίζεται πια από την
ψυχιατρική κοινότητα ως ξεχωριστή ψυχοσωματική διαταραχή γι’ αυτό
χρήζει ειδικής θεραπείας. Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλά κέντρα που
βοηθούν τους εφήβους να ξεφύγουν από τον εθισμό τους. Η
παρακολούθηση κάθε περίπτωσης γίνεται από τετραμελή ομάδα στην
οποία συμμετέχουν παιδίατρος, παιδοψυχίατρος, παιδοψυχολόγος και
οικογενειακός σύμβουλος. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας δε
διακόπτεται η χρήση, αλλά ο έφηβος μαθαίνει να θέτει όρια στη χρήση
35
και να αρχίσει και πάλι την ενασχόληση με άλλες δραστηριότητες. Παρ’
όλα αυτά, σε περίπτωση που κάποιο από τα παιδιά αντιμετωπίζει και
άλλα προβλήματα πέρα από τον εθισμό του, υπάρχει και κατάλληλη
φαρμακολογία. Σύμφωνα με μελέτες, το 1/3 από τα παιδιά
ανταποκρίνεται πολύ θετικά, ειδικά όταν η εξάρτηση βρίσκεται σε
πρώιμο στάδιο. Όλες αυτές οι προσπάθειες και οι μέθοδοι όμως
κινδυνεύουν να πέσουν στο κενό αν το εθισμένο άτομο δεν καταλάβει
από μόνο του τη σοβαρότητα της κατάστασης στην οποία βρίσκεται και
δεν αποζητήσει την βοήθεια.
Ηλικίες που εμφανίζεται:
Το φαινόμενο μπορεί να εμφανιστεί σε εφήβους κατά την πρώιμη
εφηβεία (10-14 ετών) ή και σε μικρότερη ακόμη ηλικία. Είναι πιο συχνό
κατά την μέση εφηβεία (15-17 ετών), κατά την οποία οι έφηβοι
πειραματίζονται και σταδιακά αυτονομούνται, καθώς και κατά την όψιμη
εφηβεία (> 17 ετών). Οι περισσότεροι εξαρτημένοι έφηβοι ασχολούνται
με «παιχνίδια» στο σπίτι ή τα internet cafe.
Παραδείγματα Εξαρτημένων:
ΘΑ ΑΥΤΟΚΤΟΝΟΥΣΈ ΓΙΑ ΤΗΝ ΨΗΦΙΑΚΗ ΦΑΡΜΑ ΤΟΥ
Του ξεράθηκαν τα ηλεκτρονικά λαχανικά που είχε φυτέψει στο Farmville
και η εταιρεία αρνήθηκε να του επιστρέψει τους πόντους που του
αφαίρεσε από το παιχνίδι. Τότε ο 22χρονος φοιτητής, που έπαιζε σε
καθηµερινή βάση και για πολλές ώρες το δημοφιλές διαδικτυακό
παιχνίδι των ηλεκτρονικών αγροτών, απείλησε πως θα αυτοκτονούσε. Η
διαχειρίστρια εταιρεία του παιχνιδιού επικοινώνησε αµέσως µε τη Δίωξη
Ηλεκτρονικού Εγκλήματος και ο νεαρός εντοπίστηκε από τη διεύθυνση
ΙΡ του. Στη συνέχεια ανέλαβε να επικοινωνήσει µαζί του ψυχολόγος που
συνεργάζεται µε την ΕΛ.ΑΣ. για θέµατα εθισµένων νέων και η απόπειρα
απετράπη.
ΖΟΥΝ ΜΕΤΑΞΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ
«Δεν υπάρχει προσωπικότητα υψηλού κινδύνου αλλά χαρακτηριστικά»,
επισηµαίνει ο κλινικός ψυχολόγος της μονάδας απεξάρτησης «18 άνω»
Βασίλης Σταυρόπουλος. Η δυσκολία στη συσχέτιση και η αποµόνωση
από την κοινωνική επαφή είναι το πρώτο χαρακτηριστικό, ενώ το δεύτερο
σχετίζεται µε το λεγόµενο «βαρύ συναίσθηµα». «οι εξαρτηµένοι από τους
εθισμένους διαφέρουν, όλοι έχουν τον ίδιο στόχο, την ικανοποίηση οι
εθισµένοι, όµως, συναντούν αδιέξοδο σε άλλες διαδροµές και
καταφεύγουν τελικά στις εξαρτήσεις», αναφέρει.
36
Σηµειώνει ότι µία από τις οµάδες εθισµένων είναι οι άνθρωποι που η ζωή
τους έχει αποδιοργανωθεί. «Ξυπνούν στις οκτώ το απόγευµα, σερφάρουν
όλο το βράδυ και κοιµούνται το πρωί. Συνήθως καταφεύγουν σε
παιχνίδια ρόλων, site κοινωνικής δικτύωσης, πορνογραφία ή τζόγο», λέει
ο κ. Σταυρόπουλος και προσθέτει ότι η ευκολία σύναψης γνωριµιών στο
διαδίκτυο είναι ένας ακόµα παράγοντας που συμβάλλει στον εθισµό.
«Πρόκειται για µετέωρες σχέσεις µεταξύ πραγµατικότητας και φαντασίας»,
όπως λέει, η ηλικία δεν αποτελεί καθοριστικό παράγοντα στην εξάρτηση,
όµως, τέτοιος παράγοντας είναι η εξοικείωση µε την τεχνολογία.
Συνέπειες Εθισμού:
Οι συνέπειες της εξάρτησης από ουσίες είναι η κίρρωση του ήπατος λόγω
αλκοολισμού, ή αυξημένο κίνδυνο αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου
λόγω της χρήσης κοκαΐνης. Ωστόσο, οι φυσικοί παράγοντες κινδύνου
που εμπλέκονται με τον εθισμό στο Διαδίκτυο είναι συγκριτικά
ελάχιστες, αν και αξιοσημείωτες. Αν και ο χρόνος δεν είναι μια άμεση
λειτουργία για τον καθορισμό εθισμό στο Διαδίκτυο, γενικά οι εθισμένοι
χρήστες είναι πιθανό να χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο οπουδήποτε 40 με
80 ώρες την εβδομάδα, με συνεδρίες που θα μπορούσαν να διαρκέσουν
έως και είκοσι ώρες. Ο ασθενής συνήθως παραμένει ξύπνιος μέχρι αργά
την νύχτα και μπορεί να είναι on-line μέχρι δύο, τρεις, ή τέσσερις το
πρωί με την πραγματικότητα του να πρέπει να ξυπνήσει για το σχολείο ή
για δουλειά στις έξι το πρωί. Σε ακραίες περιπτώσεις, χρησιμοποιούνται
χάπια καφεΐνης για τη διευκόλυνση επιπλέον αφιέρωσης χρόνου στο
Internet. Η μείωση του ύπνου προκαλεί υπερβολική κόπωση και
συνδυάζεται με το εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, αφήνοντας τον
ασθενή ευάλωτο σε ασθένειες. Επιπλέον, η καθιστική ζωή και η
παρατεταμένη χρήση του υπολογιστή μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη της
σωστής άσκησης και να οδηγήσει σε αυξημένο κίνδυνο για σύνδρομο του
καρπιαίου σωλήνα ή κούραση των ματιών. Ενώ οι φυσικές παρενέργειες
από τη χρήση του Διαδικτύου είναι ήπιες σε σύγκριση με τη χημική
εξάρτηση, ωστόσο η εθιστική χρήση του Διαδικτύου θα οδηγήσει σε
παρόμοια οικογενειακές, ακαδημαϊκές, επαγγελματικές δυσκολίες.
37
Απεξάρτηση:
Με αφετηρία την προοδευτική αύξηση της προσβασιμότητας στο
διαδίκτυο, και μάλιστα όλο και νωρίτερα ηλικιακά, τα δεδομένα που
αφορούν της νεότερες γενιές ενηλίκων στη χώρα, πρόκειται να αλλάξουν
ολοκληρωτικά. Το γεγονός αυτό, μοιραία καθιστά τους ενήλικες του
σήμερα, περισσότερο ευάλωτους στην εξάρτηση από τον ιστό, σε σχέση
με τους ενήλικες του παρελθόντος και αντίστοιχα τους ενήλικες του
μέλλοντος σε σχέση με τους ενήλικες του παρόντος. Η παράλληλη με την
ωρίμανση του πληθυσμού, αύξηση της κατάχρησης του ιστού, επιβάλλει
το άνοιγμα εξειδικευμένων δομών αντιμετώπισης του φαινομένου, του
οποίου οι διογκούμενες διαστάσεις δεν έχουν καν περιγραφεί για τους
ενήλικες στην Ελλάδα. Υπογραμμίζεται, ότι η κατάχρηση του διαδικτύου
δεν είναι «παιδική ή εφηβική νόσος», αν και σίγουρα κάνει την εμφάνισή
της σαν τέτοια, πιθανότατα εξαιτίας των υψηλότερων επιπέδων
εξοικείωσης όχι των νέων, αλλά των νεότερων γενεών με τον παγκόσμιο
ιστό.
Σε συνάρτηση με τα παραπάνω επισημαίνεται, ότι σύντομα ο
χαρακτήρας του ιστού πρόκειται να αλλάξει πολλαπλασιάζοντας τις
δυνατότητές του, παράλληλα με τα εθιστικά του σημεία. Ειδικότερα, ο
ιστός θα εξελιχθεί σε πλέγμα, αφού στα πλαίσια των λειτουργιών του
internet θα ενταχθεί η τηλεόραση και οι τηλεπικοινωνίες. Η «μετάλλαξη»
έχει ήδη ξεκινήσει με την εισαγωγή στην κυκλοφορία κινητών τηλεφώνων
που επιτρέπουν τη μόνιμη σύνδεση σε διαδικτυακές εφαρμογές.
Σημειώνεται ότι μία μεγάλη μερίδα ανθρώπων που είναι εθισμένοι
στη χρήση του διαδικτύου, πληρούν επίσης τα κριτήρια για διαταραχές
της εξάρτησης από ψυχότροπες ουσίες, και άλλες διαταραχές του
ελέγχου των παρορμήσεων, όπως η παθολογική χαρτοπαιξία (MorahanMartin, 2005). Υποστηρίζεται μάλιστα, ότι οι χρήστες εκείνοι με προφίλ,
που περιλαμβάνει τις εν λόγω διαταραχές, έχουν ήδη κάνει το πρώτο
βήμα για την υπερβολική χρήση του (Pratarelli & Browne,2002).Σε
ακολουθία με τα παραπάνω ξεκινά η υποδοχή εξαρτημένων από τον ιστό
σε χώρο της μονάδας, για ψυχοθεραπευτική εκτίμηση και αντιμετώπιση
, αποσκοπώντας στην απεξάρτηση από το internet και τις υπηρεσίες του
διαδικτύου.
Η τοξικομανία όσο και η παθολογική χρήση υπηρεσιών του
διαδικτύου, αφορούν τον θεραπευτικό χώρο των εξαρτήσεων και
αξιολογώντας τη μέχρι τώρα κλινική εμπειρία, έχει οργανωθεί
εξειδικευμένο Κέντρο Υποδοχής και αντιμετώπισης τέτοιων περιστατικών.
Πιο συγκεκριμένα, οι υπηρεσίες του αφορούν άτομα εξαρτημένα και μη
38
από ουσίες που είχαν ή έχουν στο ιστορικό τους οποιαδήποτε τύπου
διαταρακτική επαφή με τον ιστό, ενήλικες και απευθύνονται σε εμάς με
το συγκεκριμένο αίτημα.
- Οι υπηρεσίες οι οποίες παρέχονται είναι:
- Ατομική και ομαδική ψυχοθεραπεία
- Ομάδες τέχνης και σωματικής έκφρασης
- Εναλλακτικές ομάδες ψυχοεκπαιδευτικού χαρακτήρα
Συμβουλές:
Τοποθετήστε τον υπολογιστή στο καθιστικό ή σε κεντρικό
σηµείο/δωµάτιο του σπιτιού ώστε να έχει πρόσβαση όλη η οικογένεια.
Εγκαταστήστε προγράµµατα φίλτρων προστασίας στον υπολογιστή.
Ορίστε κανόνες, όπως είναι ο χρόνος παραµονής στο Διαδίκτυο ή οι
ηµέρες κατά τις οποίες θα σερφάρουν στο Διαδίκτυο τα παιδιά. Ελέγξτε
και συµµετέχετε στην επιλογή των παιχνιδιών στα οποία αφιερώνουν
χρόνο τα παιδιά. Περάστε χρόνο µε τα παιδιά σε εναλλακτικές
δραστηριότητες. Ενθαρρύνετε τη συναναστροφή µε συνοµηλίκους τους.
Θυµίστε στα παιδιά ότι το Ιντερνετ «είναι εργαλείο και όχι παιχνίδι». Μην
ξεχνάτε ότι ο διαδικτυακός εκφοβισµός είναι συχνό φαινόµενο µεταξύ
παιδιών και εφήβων που ασχολούνται µε τις νέες τεχνολογίες και
δηµιουργούν στο θύµα αισθήµατα ενοχής και ανασφάλειας.
39
Ερωτηματολόγιο για την εξάρτηση στο διαδίκτυο
40
41
42
43
44
45
ΠΑΡΑΒΙΑΣΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
ΚΑΙ ΚΛΟΠΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ
1η Ενότητα
Πνευματική
ιδιοκτησία
ή
πνευματικά
δικαιώματα ονομάζονται τα αποκλειστικά
δικαιώματα των πνευματικών δημιουργών στο
έργο τους. Παραχωρούνται από τον νόμο για
ορισμένο χρόνο για να απαγορεύσουν σε τρίτους
τη χρήση των έργων χωρίς την άδεια του
δημιουργού. Το πνευματικό δικαίωμα υφίσταται
σε έργα λογοτεχνίας και τέχνης, όπως βιβλία,
θέατρο, ζωγραφική, γλυπτική, φωτογραφία,
αρχιτεκτονική αλλά και άλλες δημιουργίες όπως λογισμικό ή βάσεις
δεδομένων (databases). Περιλαμβάνει το δικαίωμα της εκμετάλλευσης
του έργου (περιουσιακό δικαίωμα) και το δικαίωμα της προστασίας του
προσωπικού δεσμού του δημιουργού του προς αυτό (ηθικό δικαίωμα).
Το πνευματικό δικαίωμα αποκτάται αυτοδικαίως χωρίς να απαιτείται
αίτηση του δημιουργού ή καταχώριση του έργου σε κάποια υπηρεσία.
1.
Λόγος ύπαρξης
Υπάρχουν δύο διαμετρικά αντίθετοι λόγοι ύπαρξης της πνευματικής
ιδιοκτησίας, οι οποίοι όμως στις σύγχρονες νομοθεσίες περισσότερο
αλληλοσυμπληρώνονται παρά αλληλοαναιρούνται.
2.
Βασικές έννοιες
Δημιουργός
Έργο
Δημιουργία
Πρωτοτυπία
3.
Περιεχόμενο του Δικαιώματος
Το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας χωρίζεται στο ηπειρωτικό
ευρωπαϊκό σύστημα και στο ελληνικό δίκαιο σε δύο δικαιώματα: το
περιουσιακό και το ηθικό.
1.
Περιουσιακό Δικαίωμα
Το περιουσιακό δικαίωμα αναφέρεται στην οικονομική εκμετάλλευση
του έργου. Κάθε εξουσία απαγόρευσης μιας πράξης ή μιας μορφής
εκμετάλλευσης σημαίνει στην ουσία ότι ο δημιουργός μπορεί να αξιώνει
αμοιβή γι’ αυτήν.
46
1.
Επιμέρους εξουσίες
Το περιουσιακό δικαίωμα χωρίζεται κι αυτό με τη σειρά του σε
επιμέρους εξουσίες. Η διάκριση αυτή είναι σημαντική, γιατί ο νόμος
επιτρέπει ρητά τη χωριστή εκμετάλλευση κάθε μιας από τις εξουσίες
αυτές. Ο δημιουργός μπορεί συνεπώς να μεταβιβάσει ή να παραχωρήσει
άδεια εκμετάλλευσης μόνο για μία ή για κάποιες από αυτές τις εξουσίες,
κρατώντας τις άλλες για τον εαυτό του ή παραχωρώντας τις σε άλλους. Οι
κυρίως επιμέρους εξουσίες (τρόποι εκμετάλλευσης) είναι:
Η
Η
Η
Η
Η
Η
Η
2.
εγγραφή
αναπαραγωγή
δημιουργία παράγωγου έργου
διανομή
εκμίσθωση και ο δημόσιος δανεισμός
δημόσια εκτέλεση και παρουσίαση
ραδιοτηλεοπτική μετάδοση.
Ηθικό Δικαίωμα
Η δημοσίευση
Η ακεραιότητα του έργου
Η προσπέλαση στο έργο
2η Ενότητα
Σε κάθε βήμα της περιδιάβασής μας στο Διαδίκτυο “προσφέρουμε”
προσωπικές πληροφορίες. Αυτές οι πληροφορίες είναι σαν ένα γρίφος
που πρέπει να συμπληρωθεί για να αποκαλυφθεί η εικόνα μας. Η
περιήγηση μας στο Διαδίκτυο έχει πολλά κοινά με τη ζωή μας στο
φυσικό κόσμο. Έτσι τίθενται κάποια πολύ σοβαρά ζητήματα: της
προστασίας των προσωπικών μας δεδομένων, της ορθής και ηθικής
επικοινωνίας με τη βοήθεια της τεχνολογίας και το γεγονός πως ό,τι και
αν κάνουμε στο Διαδίκτυο αφήνει ίχνη.
Μέτρα για την προστασία μας από το διαδίκτυο
Δώσε προσοχή :
1. Σε ποιόν δίνεις τις πληροφορίες σου.
Πληροφορίες που αναφέρονται σε ένα άτομο και μπορούν άμεσα ή
έμμεσα να οδηγήσουν στην αναγνώρισή του. Για παράδειγμα, το όνομά
μας, η διεύθυνσή μας, ο αριθμός του κινητού τηλεφώνου μας, το σχολείο
στο οποίο πηγαίνουμε, τα μέρη όπου έχουμε ταξιδέψει, οι προτιμήσεις
μας (π.χ. κατά τις αγορές μας σε ένα ηλεκτρονικό κατάστημα), το προφίλ
47
μας στο Facebook (και κάθε σχετική με αυτό πληροφορία, όπως
διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και κωδικός πρόσβασης), οι
φωτογραφίες μας ή βίντεο με τους φίλους μας, είναι κάποια μόνο
ενδεικτικά παραδείγματα αναφορικά με το τι θεωρείται προσωπικό
δεδομένο στην καθημερινή μας ζωή. Κάποιες φορές τα προσωπικά
δεδομένα αφορούν σε ιδιαίτερα ευαίσθητα στοιχεία της ιδιωτικής μας
ζωής, όπως στο θρήσκευμα, στις πολιτικές πεποιθήσεις, στην υγεία.
Είναι εύκολο να δει κάποιος ότι τα προσωπικά δεδομένα είναι άμεσα
συνυφασμένα με την ιδιωτική μας ζωή. Αρκεί να αναλογιστούμε ότι για
όλους μας υπάρχουν πληροφορίες που δεν θα θέλαμε να μοιραστούμε
με άλλους ανθρώπους (όχι απαραίτητα επειδή πρέπει να τις κρατήσουμε
κρυφές αλλά επειδή, με απλά λόγια, αποτελούν αποκλειστικά
προσωπική μας υπόθεση). Κι αυτό γιατί δεν ξέρουμε ποτέ πώς θα
χρησιμοποιηθούν οι ιδιωτικές μας πληροφορίες αν βρεθούν σε λάθος
χέρια. Η προσωπική μας ζωή είναι πολύτιμη: διαφυλάσσοντας λοιπόν τα
προσωπικά μας δεδομένα προστατεύουμε την προσωπική μας ζωή. Στα
τελευταία χρόνια, με τη διαρκή εξέλιξη του Διαδικτύου, την ευρεία
χρήση και αποδοχή του από όλες σχεδόν τις πληθυσμιακές ομάδες και
τις νέες υπηρεσίες που παρέχει, η ανάγκη προστασίας των προσωπικών
μας δεδομένων επιτείνεται σημαντικά. Η επεξεργασία των προσωπικών
μας δεδομένων στο Διαδίκτυο είναι πλέον συνεχής (πολλές φορές χωρίς
να το γνωρίζουμε) και, ουσιαστικά, αναπόφευκτη: για παράδειγμα, όταν
κάποιος πλοηγείται στο Διαδίκτυο από τον υπολογιστή του, ο πάροχος
υπηρεσιών δικτύου έχει αναθέσει στον υπολογιστή αυτόν έναν αριθμό
που ονομάζεται διεύθυνση πρωτοκόλλου διαδικτύου (διεύθυνση ΙΡ), ο
οποίος είναι απαραίτητος για την πρόσβαση στο Διαδίκτυο. Παρόλο που
ο αριθμός αυτός ενδεχομένως μεταβάλλεται συχνά ή παρά το γεγονός ότι
ο εν λόγω υπολογιστής μπορεί να χρησιμοποιείται από πολλά άτομα
(π.χ. από όλα τα μέλη της οικογένειας), εν τούτοις θεωρείται και αυτός
προσωπικό δεδομένο ακριβώς γιατί μπορεί, έστω υπό προϋποθέσεις
ή/και σε συνδυασμό με άλλες πληροφορίες, να ταυτοποιήσει το χρήστη
του υπολογιστή κάποια δεδομένη χρονική στιγμή.
Τι ισχύει για την προστασία των προσωπικών δεδομένων.
Στην Ελλάδα, όπως και στις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής
Ένωσης, υπάρχει ειδική νομοθεσία που προστατεύει τα άτομα
από την ανεξέλεγκτη χρήση των προσωπικών τους δεδομένων. Η
Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα είναι ο
αρμόδιος φορέας για την εφαρμογή αυτής της νομοθεσίας στην
Ελλάδα (νόμοι 2472/1997 και 3471/2006).Ένας βασικός
κανόνας που θέτουν οι παραπάνω νόμοι είναι ο εξής: για να
χρησιμοποιήσει κάποιος τα προσωπικά μας δεδομένα για έναν
48
συγκεκριμένο σκοπό πρέπει να έχει εξασφαλίσει τη
συγκατάθεσή μας. Αυτό αποτελεί και τη συνήθη περίπτωση
κατά την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων στο Διαδίκτυο και
σημαίνει πρακτικά ότι πρέπει να έχουμε δηλώσει άμεσα ή
έμμεσα ότι συναινούμε στην επεξεργασία, αφού προηγουμένως
έχουμε ενημερωθεί ακριβώς για το ποιος είναι αυτός που θέλει
να χρησιμοποιήσει τα δεδομένα μας (ή αλλιώς ο «υπεύθυνος
επεξεργασίας»), για ποιον λόγο θέλει να τα χρησιμοποιήσει,
ποια στοιχεία μας θέλει να αποκτήσει και σε ποιους θα τα
διαβιβάσει. Υπάρχουν βέβαια και εξαιρέσεις (π.χ. η
επεξεργασία των δεδομένων μας κάποιες φορές επιβάλλεται από
νόμο ή αποτελεί έννομο συμφέρον του υπεύθυνου
επεξεργασίας, οπότε και επιτρέπεται να γίνεται χωρίς τη
συγκατάθεσή μας). Οι εξαιρέσεις αυτές ορίζονται ρητά στους
νόμους για την προστασία των προσωπικών δεδομένων.
2. Όταν συμμετέχεις σε ομάδες συζητήσεων να μην αποκαλύπτεις
προσωπικά σου δεδομένα.
Όταν στέλνουμε ηλεκτρονικά μηνύματα σίγουρα δίνουμε πληροφορίες
στο άτομο με το οποίο επικοινωνούμε. Εάν δεν είμαστε προσεχτικοί,
μπορεί επίσης να δώσουμε πληροφορίες σε ένα μεγάλο αριθμό ατόμων,
συμπεριλαμβανομένου του εργοδότη μας, της κυβέρνησης, του παροχέα
ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και οποιουδήποτε βρίσκεται στη διαδρομή
του μηνύματός μας προς τον παραλήπτη.
3. Όταν απλά κοιτάζουμε πληροφορίες στο Διαδίκτυο αφήνουμε
ίχνη από τα οποία μπορεί να βρει κανείς πληροφορίες που μας
αφορούν ,όπως για παράδειγμα το τηλέφωνο μας ή την
διεύθυνση της οικίας μας.
Προσεχτικοί πρέπει να είμαστε και όταν συμμετέχουμε σε ομάδες
συζητήσεων (groups ή listserves) του Διαδικτύου όπου είμαστε μέλη και
δίνουμε προσωπικές πληροφορίες σε όλα τα μέλη της ομάδας (π.χ.
διεύθυνση του ηλεκτρονικού μας ταχυδρομείου). Δεν απαγορεύεται σε
μέλος να πάρει και να διανέμει τη διεύθυνσή μας.
Σημαντικό είναι να γνωρίζουμε ότι κατά την πλοήγησή μας στο Διαδίκτυο
με χρήση οποιουδήποτε φυλλομετρητή αφήνουμε ίχνη. Όταν απλά
κοιτάζουμε πληροφορίες στο Διαδίκτυο πολύ πιθανόν ο φυλλομετρητής
μας να δίνει τον αριθμό του υπολογιστή και τις σελίδες που
επισκεφθήκαμε στον παροχέα Διαδικτύου. Αν ο φυλλομετρητής
χειρίζεται και το ηλεκτρονικό μας ταχυδρομείο, τότε πολύ πιθανόν να
παρέχει την ηλεκτρονική διεύθυνση και το τηλέφωνό μας.
49
4. Πολλές από τις ιστοσελίδες που επισκεπτόμαστε, φυλάνε στον
υπολογιστή μας δεδομένα για την επίσκεψη μας, τα λεγόμενα
“cookies”.
Τα cookies είναι μικρά κομμάτια από πληροφορίες όπως το όνομα
χρήστη, πληροφορίες της εγγραφής μας σε μια σελίδα, προτιμήσεις,
διαδικτυακά «καλάθια με ψώνια» και λοιπά. Οι νόμιμες εταιρείες
χρησιμοποιούν τα cookies για να κάνουν προσφορές σε χρήστες που
τους επισκέπτονται ξανά. Παράνομες εταιρείες χρησιμοποιούν cookies
για να πάρουν πληροφορίες για τους χρήστες και να τις πουλήσουν σε
εταιρείες marketing. Τα cookies είναι αρχεία που μπορεί να
αποθηκευτούν στον υπολογιστή σας (ή σε άλλες συσκευές με δυνατότητα
πλοήγησης στο διαδίκτυο, όπως τα smartphones ή τα tablets) όταν
επισκέπτεστε έναν ιστότοπο της Unilever. Ένα cookie περιλαμβάνει
συνήθως το όνομα του ιστότοπου από τον οποίο προέρχεται το cookie,
την «διάρκεια ζωής» του cookie (δηλαδή πόσο καιρό θα παραμείνει στην
συσκευή σας), και μια τιμή, που είναι συνήθως ένας μοναδικός και
τυχαία παραγόμενος αριθμός.
Cookies εισήχθησαν στην περιήγηση στο Internet από την
πρωτοποριακή εταιρεία Netscape. Το όνομα "cookies" ήταν
ένας όρος που χρησιμοποιείται ήδη στην επιστήμη των
υπολογιστών για την περιγραφή ενός κομματιού των στοιχείων
που κατέχονται από διαμεσολαβητές. Μπισκότα Διαδικτύου
είναι μικρά κομμάτια των πληροφοριών σε μορφή κειμένου τα
οποία αποθηκεύονται στον υπολογιστή σας όταν επισκέπτεστε
πολλές ιστοσελίδες. Το cookie μπορεί να προέρχονται από την
ίδια τοποθεσία Web ή από τους παρόχους των διαφημιστικών
banners ή άλλα γραφικά που συνθέτουν μια ιστοσελίδα. Έτσι,
η επίσκεψη σε ένα ενιαίο δικτυακό τόπο μπορεί πραγματικά να
οδηγήσει σε λήψη πολλαπλών cookies, το καθένα από
διαφορετική πηγή. Ποτέ δεν πραγματικά να επισκεφθείτε μια
σελίδα από μια από τις σημαντικότερες διαφημιστικές
εταιρείες, όπως Doubleclick.com αλλά θα πάρετε ακόμα τα
cookies από αυτά. Τα cookies περιέχουν συνήθως κάποιο είδος
αριθμού ταυτότητας, έναν τομέα που το cookies ισχύει για, και
μια ημερομηνία λήξης. Μπορούν επίσης να περιέχουν άλλες
πληροφορίες εντοπισμού όπως τα ονόματα χρήστη και σελίδες
που επισκέφτηκαν. Από τη στιγμή που είναι σε μορφή
κειμένου, μπορούν να διαβάσουν με ένα κανονικό πρόγραμμα
επεξεργασίας κειμένου, όπως το Σημειωματάριο, αν το
περιεχόμενο δεν μπορεί κατ 'ανάγκη φαίνεται να κάνει πολύ
νόημα.
Cookies και Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων
Μολονότι μερικά cookies παρέχουν μια χρήσιμη λειτουργία,
πολλά άλλα μπορεί να μην είναι επιθυμητά. Δεδομένου ότι το
Διαδίκτυο έχει εξελιχθεί από τις απαρχές της στον ακαδημαϊκό
50
κόσμο και την κυβέρνηση σε μια εμπορική επιχείρηση, τα
cookies έχουν αναπόφευκτα έχει μετατραπεί σε ένα μηχανισμό
παρακολούθησης
που
χρησιμοποιούνται
από
τους
διαφημιστές. Κατ 'αρχήν, τα cookies είναι προσβάσιμες μόνο
στην ιστοσελίδα που δημιουργήθηκε, αλλά τα μεγάλα
διαφημιστικά γραφεία με πολλούς πελάτες μπορεί εύκολα να
παρακάμψει τον περιορισμό αυτό με τη συλλογή πληροφοριών
για όλους τους πελάτες τους κάτω από έναν τομέα. Μια αρκετά
αβλαβής (και ίσως ακόμη και χρήσιμο) εφαρμογή διαφήμιση
των cookies είναι να εναλλάσσει τις διαφημίσεις banner καθώς
πηγαίνετε από σελίδα σε σελίδα για να βεβαιωθείτε ότι δεν
μπορείτε να δείτε τις ίδιες διαφημίσεις ξανά και ξανά. Ωστόσο,
υπάρχουν και πιο επεμβατικές μεθόδους παρακολούθησης
που θα μπορούσε να περιλαμβάνει τα μπισκότα και εκεί να
προκύψουν θέματα ιδιωτικής ζωής. Το πρόβλημα της ιδιωτικής
ζωής είναι πέρα από το πεδίο εφαρμογής του παρόντος άρθρου,
αλλά κάποιες αναφορές δίνονται στο sidebar.
5. Κοινωνικά Δίκτυα όπως το Facebook και MySpace επιτρέπουν
την αποστολή φωτογραφιών και την αποθήκευση προσωπικών
σημειώσεων. Προσωπικές πληροφορίες που ανταλλάσσονται σε
τέτοια δίκτυα μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα του χρήστη
με το σχολείο, τον εργοδότη του και όχι μόνο. Τέτοιες
ιστοσελίδες δέχονται συχνά και με ευκολία επισκέψεις από
παιδόφιλους που ενδιαφέρονται είτε να παραπλανήσουν
ανήλικους σε πραγματικές συναντήσεις ή να κλέψουν
φωτογραφίες και πληροφορίες που ανταλλάσσονται από άτομα
που χρησιμοποιούν αυτά τα δίκτυα. Όταν στέλνουμε Μηνύματα
της Στιγμής (Instant Messages) π.χ. με Google Talk ή με
Microsoft Live Messenger. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι πολλές
από αυτές τις εταιρείες αυτόματα αποθηκεύουν τα μηνύματά
μας, εκτός και εάν έχουμε κάνει τις ανάλογες ρυθμίσεις.
Η κοινωνική δικτύωση συναντάται στις μέρες μας σχεδόν σε
κάθε υπολογιστή και η παρουσία της διαφαίνεται σε όλα τα
επίπεδα χρηστών. Όλοι συνδέονται μέσω των δικτύων αυτών με
όλους! Επιπλέον, σήμερα αυτές οι εφαρμογές προσελκύουν
μεγάλο αριθμό χρηστών, οι περισσότεροι από τους οποίους δεν
έχουν γνώσεις και εμπειρία για τους κινδύνους που κρύβει το
διαδίκτυο. Από την άλλη πλευρά οι επιτήδειοι εκμεταλλεύονται
πολλές φορές με διάφορες τεχνικές τους ανυποψίαστους
χρήστες. Οι διάφορες απειλές του διαδικτύου μπορούν απλά να
εμφανίζονται μέσω email στο ηλεκτρονικό μας ταχυδρομείο
αλλά υπάρχει και η πιθανότητα, κάποιοι να σχεδιάζουν να
υποκλέψουν τους κωδικούς των λογαριασμών που έχουμε στα
sites αυτά, ή ακόμα χειρότερα να μολύνουν τον υπολογιστή
μας με κάποιο δούρειο ίππο (trojan). Όλα αυτά ενδεχομένως
51
να οδηγήσουν στην υποκλοπή των προσωπικών μας στοιχείων
αλλά και την απώλεια των χρημάτων μας αν τα στοιχεία αυτά
αφορούν τραπεζικούς κωδικούς. Είναι ωστόσο σημαντικό να
κατανοήσουμε ότι στην περίπτωση που πέσουμε θύματα αυτών
των απειλών, βλάπτουμε τόσο τον εαυτό μας όσο και αυτούς
τους ''φίλους'' μας που είναι ''συνδεδεμένοι'' μαζί μας σε αυτά
τα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης. Για να κρατήσουμε τις
''παρουσίες'' μας στο διαδίκτυο ασφαλείς θα πρέπει όχι μόνο να
είναι ο καθένας από εμάς ενημερωμένος αλλά να φροντίσουμε
να γνωρίζουν τις απειλές του διαδικτύου και οι φίλοι μας!
Όταν στέλνουμε ηλεκτρονικά μηνύματα σίγουρα δίνουμε
πληροφορίες στο άτομο με το οποίο επικοινωνούμε. Εάν δεν
είμαστε προσεχτικοί, μπορεί επίσης να δώσουμε πληροφορίες
σε ένα μεγάλο αριθμό ατόμων, συμπεριλαμβανομένου του
εργοδότη μας, της κυβέρνησης, του παροχέα ηλεκτρονικού
ταχυδρομείου και οποιουδήποτε βρίσκεται στη διαδρομή του
μηνύματός μας προς τον παραλήπτη.
Προσεχτικοί πρέπει να είμαστε και όταν συμμετέχουμε σε
ομάδες συζητήσεων (groups ή listserves) του Διαδικτύου όπου
είμαστε μέλη και δίνουμε προσωπικές πληροφορίες σε όλα τα
μέλη της ομάδας (π.χ. διεύθυνση του ηλεκτρονικού μας
ταχυδρομείου). Δεν απαγορεύεται σε μέλος να πάρει και να
διανείμει τη διεύθυνσή μας.
Σημαντικό είναι να γνωρίζουμε ότι κατά την πλοήγησή μας στο
Διαδίκτυο με χρήση οποιουδήποτε φυλλομετρητή αφήνουμε
ίχνη. Όταν απλά κοιτάζουμε πληροφορίες στο Διαδίκτυο πολύ
πιθανόν ο φυλλομετρητής μας να δίνει τον αριθμό του
υπολογιστή και τις σελίδες που επισκεφθήκαμε στον παροχέα
διαδικτύου. Αν ο φυλλομετρητής χειρίζεται και το ηλεκτρονικό
μας ταχυδρομείο, τότε πολύ πιθανόν να παρέχει την
ηλεκτρονική διεύθυνση και το τηλέφωνό μας. Επίσης πολλές
από τις ιστοσελίδες που επισκεπτόμαστε, φυλάνε στον
υπολογιστή μας δεδομένα για την επίσκεψη μας, τα λεγόμενα
“cookies”. Τα cookies είναι μικρά κομμάτια από πληροφορίες
όπως το όνομα χρήστη, πληροφορίες της εγγραφής μας σε μια
σελίδα, προτιμήσεις, διαδικτυακά «καλάθια με ψώνια» και
λοιπά. Οι νόμιμες εταιρείες χρησιμοποιούν τα Cookies για να
κάνουν προσφορές σε χρήστες που τους επισκέπτονται ξανά.
Παράνομες εταιρείες χρησιμοποιούν Cookies για να πάρουν
πληροφορίες για τους χρήστες και να τις πουλήσουν σε
εταιρείες marketing. Κοινωνικά Δίκτυα όπως το Facebook και
MySpace επιτρέπουν την αποστολή φωτογραφιών και την
52
αποθήκευση
προσωπικών
σημειώσεων.
Προσωπικές
πληροφορίες που ανταλλάσσονται σε τέτοια δίκτυα μπορεί να
προκαλέσουν προβλήματα του χρήστη με το σχολείο, τον
εργοδότη του και όχι μόνο. Τέτοιες ιστοσελίδες δέχονται συχνά
και με ευκολία επισκέψεις από παιδόφιλους που ενδιαφέρονται
είτε να παραπλανήσουν ανήλικους σε πραγματικές συναντήσεις
ή να κλέψουν φωτογραφίες και πληροφορίες που
ανταλλάσσονται από άτομα που χρησιμοποιούν αυτά τα δίκτυα.
Ίχνη στο Διαδίκτυο είναι δυνατό να αφήσουμε και κατά τη
χρήση ιστολογίων (Blogs). Πολλοί νεαροί που χρησιμοποιούν το
Διαδίκτυο, έχουν δημιουργήσει το δικό τους ιστολόγιο (Blog),
κάτι σαν ενημερωτικό φυλλάδιο ή εφημερίδα, το οποίο
ανανεώνεται συχνά και είναι για ελεύθερη πρόσβαση. Οι
χρήστες των ιστολογίων μπορούν να καταθέσουν σχόλια. Σε
κάποια από τα ιστολόγια χρειάζεται να κάνει κάποιος εγγραφή
για να μπορεί να σχολιάσει, δίνοντας έτσι πληροφορίες όπως
ηλεκτρονική διεύθυνση, όνομα κ.λπ.
Οι εγκληματικές πράξεις που καταγγέλλονται πιο συχνά :
1. Παιδική πορνογραφία (Ιστοσελίδες –chatroom με σκοπό την
διακίνηση υλικού παιδικής πορνογραφίας – αποπλάνηση ανηλίκων).
2. Απάτες μέσω Διαδικτύου (Ισπανικό Λόττο - Νιγηριανές επιστολές Εικονικές Δημοπρασίες κ.ά.)
3. Cracking (ψηφιακοί βανδαλισμοί-Deface και άλλα)
4. Διακίνηση ή Πειρατεία Λογισμικού (on-line πώληση Μp3 και
κινηματογραφικών ταινιών, αλλά και λογισμικού)
5. Απάτες με πιστωτικές κάρτες μέσω Internet (Ηλεκτρονικές Αγορές online μέσω ιστοσελίδων απατηλών-χρέωση πιστωτικών καρτών εν αγνοία
του κατόχου)
6. Διακίνηση ναρκωτικών. (On-line αγορά και πώληση ναρκωτικών
ουσιών)
7. Συκοφαντική δυσφήμηση και παραβίαση προσωπικών δεδομένων
μέσω Διαδικτύου (Δημοσίευση ερωτικών φωτογραφιών και προσωπικών
στοιχείων εν αγνοία των θυμάτων).
8. Εκβίαση – Απειλές μέσω Internet
53
ΔΗΛΩΣΗ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΥΠΟΚΛΟΠΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ:
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή και Ελληνική Νομοθεσία, όλες οι
επιχειρήσεις που
δραστηριοποιούνται στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μπορούν
να εκδώσουν και να ανταλλάξουν ηλεκτρονικά, τα φορολογικά τους
στοιχεία, αντικαθιστώντας τα έντυπα.
Ο οργανισμός Α.Ε.Π.Ι. ( Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της
Πνευματικής Ιδιοκτησίας) προβαίνοντας στην αξιοποίηση αυτής της
δυνατότητας, εφαρμόζει την ηλεκτρονική αποστολή της εκκαθάρισης, με
στόχο την αμεσότερη και ασφαλέστερη διαβίβασή της προς τα μέλη του.
Σύμφωνα δε με το Ελληνικό Νομικό Πλαίσιο, η υλοποίησή της
προαπαιτεί τη διασφάλιση των εξής προϋποθέσεων :
1. Ο παραλήπτης της εκκαθάρισης, πρέπει να έχει συναινέσει και να
έχει αποδεχθεί τη συγκεκριμένη μέθοδο. Εφόσον συναινείτε,
συμπληρώστε και αποστείλετε
ενυπόγραφη τη ΔΗΛΩΣΗ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗΣ ΔΙΚΑΙΟΥΧΟΥ που ακολουθεί
(σελ. 2)
Η αποστολή της πρέπει να γίνει είτε στο fax: 210-6851576, είτε
σκαναρισμένη στο
[email protected], εντός 10 ημερών.
2. Η αποστολή και η λήψη της εκκαθάρισης πρέπει να πραγματοποιείται
σε ασφαλές
δικτυακό περιβάλλον.
Με την έκδοση της ηλεκτρονικής εκκαθάρισης δημιουργούνται μέσω των
φορολογικών μηχανισμών, δύο ηλεκτρονικά αρχεία τα οποία θα σας
αποσταλούν.
Το πρώτο αρχείο έχει κατάληξη «*_a.txt» και αποτελεί το αρχείο που
περιέχει
54
αναλυτικά όλα τα στοιχεία της εκκαθάρισης και το δεύτερο έχει
κατάληξη «*_b.txt» και αποτελεί την ψηφιακή σήμανση η οποία και
διασφαλίζει την
εγκυρότητα του πρώτου αρχείου.
Για λόγους ευκολίας η εκκαθάριση θα σας αποστέλλεται και σε μορφή
που μπορεί
εύκολα να διαβαστεί δηλ. σε αρχείο «_.pdf».
Σημείωση: Έγκυρη θεωρείται η εκκαθάριση μόνο αν αποστέλλεται από
τη
συγκεκριμένη ηλεκτρονική διεύθυνση της ΑΕΠΙ: [email protected] .
Για περισσότερες διευκρινίσεις
επικοινωνίας: 2111029230-6)
«ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΑΕ»
ΠΡΟΣ
είμαστε
στη
ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ
διάθεσή
ΤΗΣ
σας
(τηλ.
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ
ΔΗΛΩΣΗ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗΣ ΔΙΚΑΙΟΥΧΟΥ
Ο/Η
κάτωθι
……………………..………………………..…… του
υπογεγραμμέν-ος/-η
……………………….…. δηλώνω με την παρούσα ότι συναινώ και
αποδέχομαι να μου
αποστέλλεται η εκκαθάριση πνευματικών δικαιωμάτων με ηλεκτρονικά
μέσα (e-mail),
σύμφωνα με τα όσα ορίζει ο Κώδικας Βιβλίων και Στοιχείων.
Η ηλεκτρονική διεύθυνση (e-mail) στην οποία επιθυμώ να λαμβάνω την
εκκαθάρισή μου
είναι η εξής : ……………………………………………………………….
Ταυτόχρονα δεσμεύομαι να σας δηλώνω άμεσα οποιαδήποτε αλλαγή του
ως άνω e-mail.
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ……………………….…………….
ΟΝΟΜΑ…………………….……….…………….….
ΥΠΟΓΡΑΦΗ
55
ΚΑΚΟΒΟΥΛΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ
Το «κακόβουλο λογισμικό» (malicious software / malware software),
αποτελεί μεγάλο πρόβλημα για την ασφάλεια των Πληροφοριακών
Συστημάτων. Ένα λογισμικό χαρακτηρίζεται ως κακόβουλο όταν βάσει
των προθέσεων του προγραμματιστή το λογισμικό που προκύπτει
διαθέτει τις απαιτούμενες εντολές προκειμένου να βλάψει ένα
υπολογιστικό σύστημα. Το κακόβουλο λογισμικό μπορεί να χωριστεί σε
δύο κατηγορίες. Αρχικά, σε αυτό που χρειάζεται ένα πρόγραμμα
«ξενιστή» και επίσης, σε αυτό που δεν χρειάζεται «ξενιστή» και μπορεί να
εκτελεσθεί από μόνο του όπως κάθε άλλο πρόγραμμα.
Ακόμα θα μπορούσαμε να χωρίσουμε το κακόβουλο λογισμικό και
σε δύο άλλες κατηγορίες. Το ιομορφικό λογισμικό και το μη ιομορφικό
λογισμικό. Στο ιομορφικό λογισμικό ανήκουν τα προγράμματα που
μπορούν και αναπαράγονται ανεξάρτητα και στο μη ιομορφικό
λογισμικό τα προγράμματα που δεν αναπαράγονται χωρίς την ανάμειξη
του ανθρώπινου παράγοντα.
Είδη κακόβουλου λογισμικού
Ιός (Virus): είναι ένα κακόβουλο λογισμικό το οποίο έχει τη
δυνατότητα να εξαπλώνεται εύκολα σε χρήσιμα προγράμματα ενός ξένου
υπολογιστή με αποτέλεσμα να βλάψει χρήσιμα αρχεία ενός χρήστη. Η
μετάδοσή του σε άλλους υπολογιστές μπορεί να γίνει πολύ εύκολα με τη
βοήθεια κάποιας εξωτερικής συσκευής όπως μια φορητή μνήμη USB ή
ένας εξωτερικός σκληρός δίσκος. Ένα στοιχείο που διαφοροποιεί τους
ιούς από τα άλλα προγράμματα είναι ότι μπορεί να μεταδοθεί
οπουδήποτε έχει τη δυνατότητα. Τέλος οι επιπτώσεις που μπορεί να έχει
ένας ιός είναι από το να διαγράψει κάποια δεδομένα έως και να οδηγήσει
στην κατάρρευση ολόκληρου του συστήματος. Πολλοί προσωπικοί
υπολογιστές συνδέονται πλέον με το Διαδίκτυο και σε τοπικά δίκτυα και
διευκολύνουν έτσι τη διάδοση του κακόβουλου κώδικα. Σήμερα οι ιοί
μπορούν επίσης να εκμεταλλευθούν τις υπηρεσίες του Διαδικτύου, όπως
το World Wide Web, το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και την υπηρεσία
συνομιλιών (Windows Live Messenger,Facebook κλπ).
Ορισμένοι ιοί δημιουργούνται για να προξενήσουν ζημιά στον
υπολογιστή, στον οποίο εγκαθίστανται, είτε με την καταστροφή των
προγραμμάτων του είτε με τη διαγραφή αρχείων ή με τη μορφοποίηση
(format) του σκληρού δίσκου. Μερικές φορές, δημιουργούν σε
56
συγκεκριμένο τομέα του σκληρού δίσκου τέτοια καταστροφή, με σκοπό
να είναι αδύνατη η ανάκτηση ολόκληρου του περιεχομένου του. Άλλοι
δεν έχουν ως σκοπό να προκαλέσουν οποιαδήποτε ζημία, αλλά απλά
γνωστοποιούν την παρουσία τους με την εμφάνιση στην οθόνη κειμένου,
βίντεο, ή ηχητικών μηνυμάτων, μερικές φορές αρκετά χιουμοριστικών.
Όμως, ακόμη και αυτοί οι ιοί μπορούν να δημιουργήσουν προβλήματα
στο χρήστη υπολογιστών. Αρχικά, καταλαμβάνουν τη μνήμη που
χρησιμοποιείται από τα κανονικά προγράμματα και με αποτέλεσμα να
προκαλούν συχνά ασταθή συμπεριφορά του συστήματος και μπορούν να
οδηγήσουν σε κατάρρευσή του (system crash). Επιπλέον, πολλοί ιοί
είναι, εγγενώς, γεμάτοι προγραμματιστικά σφάλματα, τα οποία πιθανόν
να οδηγήσουν στην κατάρρευση των υπολογιστικών συστημάτων και στην
απώλεια δεδομένων. Τέλος, ένα μεγάλο ποσοστό των ιών δεν έχει σκοπό
την καταστροφή των δεδομένων του χρήστη ή την παρενόχλησή του,
αλλά την κλοπή προσωπικών του δεδομένων ή την εισαγωγή του
υπολογιστή-στόχου σε κάποιο παράνομο δίκτυο (botnet) χωρίς τη
συγκατάθεση του χρήστη.
Ιός ανιχνεύθηκε για πρώτη φορά στο ARPANET, τον πρόδρομο του
Διαδικτύου στις αρχές της δεκαετίας του '70. Διαδόθηκε μέσω του
λειτουργικού συστήματος TENEX, που χρησιμοποιούσε τότε το
ARPANET και θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει όποια σύνδεση γινόταν
με το δίκτυο για να μολύνει τους συνδεδεμένους υπολογιστές. Εμφάνιζε
το μήνυμα "I'M THE CREEPER! CATCH ME IF YOU CAN". Σε σύντομο
χρονικό διάστημα, ωστόσο, εμφανίστηκε ένα πρόγραμμα, το οποίο
αποκαλούσε εαυτόν "Reaper", ανώνυμου δημιουργού, το οποίο ανίχνευε
τον CREEPER στους υπολογιστές που είχε μολύνει και τον διέγραφε.
Ο πρώτος ιός που αναφέρεται ως εξαπλωνόμενος εκτός του συστήματος
μέσα στο οποίο δημιουργήθηκε (ο σχετικός όρος είναι "in the wild")
υπήρξε ο "Elk Cloner". Τον δημιούργησε το 1982 ο δεκαπεντάχρονος,
τότε, Ρίτσαρντ Σκρέντα (Richard Skrenta) για υπολογιστές Apple II με
λειτουργικό σύστημα το Apple DOS 3.3. Τον αποθήκευσε σε μια δισκέτα
και την έδωσε σε φίλους και γνωστούς του. Οι περισσότεροι υπολογιστές,
εκείνη την εποχή, δε διέθεταν σκληρό δίσκο κι έτσι οι ανταλλαγές
δισκετών ήταν πολύ συχνές. Όταν ο υπολογιστής εκκινούσε από τη
μολυσμένη δισκέτα αντιγραφόταν μόνος του σε όποια άλλη δισκέτα είχε
εκείνη τη στιγμή πρόσβαση ο υπολογιστής. Μετά την πεντηκοστή
εκκίνηση από μολυσμένη δισκέτα, ο υπολογιστής εμφάνιζε το εξής
μήνυμα (υπό μορφή στίχων - σε παρένθεση η ελληνική απόδοση):
Elk Cloner: The program with a personality (Tο πρόγραμμα με
προσωπικότητα)
It will get on all your disks (θα καταλάβει όλους σας τους δίσκους)
It will infiltrate your chips (θα διεισδύσει στα τσιπ σας)
Yes it's Cloner! (ναι, είναι ο Cloner!)
57
It will stick to you like glue (θα σας κολλήσει σαν με κόλλα)
It will modify ram too (θα τροποποιήσει και τη RAM)
Send in the Cloner! (διαδώστε τον Cloner!)
Ο Cloner δεν είχε καταστροφικές προθέσεις και δημιουργήθηκε από τον
έφηβο Σκρέντα ως αστείο. Ωστόσο διαδόθηκε στους υπολογιστές πολλών
συμμαθητών του (και του καθηγητή του των Μαθηματικών!)
εξασφαλίζοντάς του έτσι μια θέση στην ιστορία των ιών.
Ο πρώτος ιός που εμφανίστηκε στους προσωπικούς υπολογιστές ήταν ο
ιός Brain (γνωστός και ως Ashar, (C)Brain, Clone, Nipper, Pakistani,
Pakistani, Lahore, Pakistani flu, Pakistani Brain). Δημιουργήθηκε στο
Πακιστάν το 1986 από τους αδελφούς Basit και Amjad Farooq Alvi.
Προσέβαλε τον τομέα εκκίνησης (boot sector) του σκληρού δίσκου.
Από τότε έως σήμερα έχουν δημιουργηθεί και κυκλοφορήσει χιλιάδες
ιοί, αρκετοί από τους οποίους είναι πολύ επικίνδυνοι, όταν προσβάλλουν
κάποιο υπολογιστικό σύστημα ή δίκτυο. Εκτιμάται ότι το έτος 2000
υπήρχαν περίπου 50.000 γνωστοί ιοί, ενώ σήμερα ο αριθμός τους έχει
υπερβεί τις 60.000. Οι περισσότεροι είναι γραμμένοι για υπολογιστές με
λειτουργικά συστήματα MS-DOS και/ή Windows. Αυτό πιστεύεται ότι
οφείλεται είτε στην αυξημένη διάδοση των συστημάτων αυτών είτε στα
κενά ασφάλειας που παρουσιάζουν και κάνουν ευκολότερη τη μόλυνση
του συστήματος και τη διάδοσή τους.
Τύποι ιών
Οι ιοί μπορούν να ταξινομηθούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες:
Ανάλογα με το σημείο του υλικού ή του λογισμικού που
μολύνουν:
o
o
o
o
o
Τομείς σκληρού δίσκου συστήματος (system sectors)
Αρχεία
Ιοί μακροεντολών (Macros)
Ιοί πηγαίου κώδικα (Source Code Viruses)
Ιοί συμπλεγμάτων (σκληρού) δίσκου ((Hard) Disk
Clusters)
Ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο πραγματοποιούν τη
μόλυνση:
o Πολυμορφικοί ιοί
o Αόρατοι ιοί (Stealth Viruses)
o Θωρακισμένοι ιοί (Armored Viruses)
o Πολυτμηματικοί ιοί (Multipartite Viruses)
o Ιοί πλήρωσης κενών (Spacefiller Viruses)
o Ιοί παραλλαγής (Camouflage Viruses).
58
Τρόπος δράσης
Ανεξάρτητα από το τι και πώς μολύνει σε ένα σύστημα, ο ιός
πρέπει να εξασφαλίσει ορισμένες βασικές συνθήκες, προκειμένου να
δράσει. Ειδικότερα, πρέπει να μπορεί να εκτελέσει τον κώδικά του και
να εξασφαλίσει πρόσβαση σε μέσα αποθήκευσης (κύρια στο σκληρό
δίσκο, αλλά όχι μόνο). Έτσι, πολλοί ιοί προσκολλώνται σε εκτελέσιμα
(executable) αρχεία είτε του λειτουργικού συστήματος είτε του κανονικού
λογισμικού ενός συστήματος. Εξασφαλίζουν έτσι δύο πράγματα: Πρώτον,
ότι θα μπορούν να αναπαραχθούν και δεύτερον ότι θα μπορέσουν να
εκτελέσουν τον κώδικά τους.
Τρόποι διάδοσης
Οι ιοί διαδίδονται από τον ένα υπολογιστή στον άλλο με δύο
τρόπους: Είτε μέσω φορητού μέσου αποθήκευσης είτε μέσω δικτύου. Ο
δεύτερος τρόπος είναι σήμερα ο πλέον διαδεδομένος, λόγω της ευρείας
διάδοσης του Διαδικτύου διεθνώς. Η βασική υπηρεσία διάδοσης ιών είναι
αυτή του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail), μέσω του οποίου
αποστέλλονται είτε ως συνημμένα είτε ως τμήμα αυτού καθ' αυτού του
μηνύματος. Για το λόγο αυτό, πολλές υπηρεσίες e-mail προσφέρουν
πρώτα σάρωση των μηνυμάτων και των συνημμένων τους με κάποιο
αντιβιοτικό, πριν επιτρέψουν στο χρήστη να τα λάβει.
Δούρειος Ιππος (Trojan): είναι ένα κακόβουλο λογισμικό που
χρησιμοποιεί το στοιχείο της παραπλάνησης. Λογισμικό αυτού του
είδους παριστάνει ότι είναι χρήσιμο για τον υπολογιστή αλλά στην
πραγματικότητα μέσα από αυτό κάποιοι εγκληματίες καταφέρνουν
να κλέψουν σημαντικά αρχεία ή να αποκτήσουν τον έλεγχο του
συστήματος. Τις περισσότερες φορές το συγκεκριμένο λογισμικό
δεν έχει στόχο τη μόλυνση του υπολογιστή, δηλαδή δεν
αναπαράγεται, και για αυτό τα προγράμματα αυτά δεν
χαρακτηρίζονται και επίσημα ως ιοί.
Σκουλήκι (Worm): είναι ένα κακόβουλο λογισμικό το οποίο
μπορεί να μεταδοθεί άμεσα με τη χρήση κάποιας δικτυακής
υποδομής όπως τα τοπικά δίκτυα ή μέσω κάποιου μηνύματος email. Η ικανότητά του ιού να πολλαπλασιάζεται αυτόματα στο
σύστημα στο οποίο βρίσκεται του δίνει τη δυνατότητα να
αποστέλλει προσωπικά δεδομένα ή κωδικούς πρόσβασης, ώστε
αυτός που θα κάνει την επίθεση να έχει πρόσβαση στη σύνδεση
δικτύου. Τέλος, ένα άλλο αρνητικό χαρακτηριστικό είναι ότι
επιβαρύνουν
το
δίκτυο,
φορτώνοντάς
το
με
άχρηστη
δραστηριότητα.
Rootkit: είναι ένα λογισμικό το οποίο μπορεί να ανήκει πολύ
εύκολα σε οποιαδήποτε από τις παραπάνω κατηγορίες. Αυτό το
λογισμικό έχει την ιδιαιτερότητα να κρύβει κάποια κακόβουλα
προγράμματα ,ώστε να μη γίνονται ορατά από το λογισμικό
59
ασφαλείας. Αυτά τα προγράμματα κάποιες φορές λειτουργούν
προστατευτικά για τους χάκερ διαγράφοντας τις πληροφορίες του
εισβολέα.
Spyware (Λογισμικό Κατασκοπίας): αναφερόμαστε σε ένα είδος
κακόβουλου λογισμικό το οποίο φορτώνεται κρυφά (με ύπουλο
τρόπο) σε έναν υπολογιστή χωρίς να το ξέρει ο χρήστης και
εκτελείται στο παρασκήνιο κάνοντας διάφορα πράγματα πίσω από
την πλάτη του χρήστη. Το Spyware κρύβεται ώστε να μην μπορεί
το θύμα να τον εντοπίσει εύκολα, συγκεντρώνει στοιχεία σχετικά
με το χρήστη (ιστοσελίδες που επισκέπτεται, κωδικούς πρόσβασης,
ακόμη και αριθμούς πρόσβασης πιστωτικών καρτών). Επίσης
αλλάζει ρυθμίσεις και εκτελεί άλλες κακόβουλες και ενοχλητικές
δραστηριότητες.
Κατηγορίες Spyware
Μάρκετινγκ, στο οποίο συλλέγει πληροφορίες και τις στέλνει
στον κύριό του, συνήθως με σκοπό την καλύτερη στόχευση της
διαφήμισης σε συγκεκριμένες μηχανές.
Παρακολούθησης, όπου η εταιρείες τοποθετούν εσκεμμένα
λογισμικό κατασκοπίας στις μηχανές των υπαλλήλων ώστε να
παρακολουθούν τι κάνουν και ποιες τοποθεσίες Ιστού
επισκέπτονται.
Η τρίτη κατηγορία πλησιάζει το κλασικό κακόβουλο λογισμικό,
όπου η μολυσμένη μηχανή γίνεται τμήμα μίας στρατιάς ζόμπι.
Τρόποι εξάπλωσης
Με την εγκατάσταση προγραμμάτων: Συνήθως με προγράμματα
ανταλλαγής αρχείων (peer-to-peer π.χ. το Kazaa)
Με την εγκατάσταση πρόσθετων (Add-ons): Τα Add-ons είναι
προγράμματα που ενισχύουν τον browser. Μπορεί να είναι
γραμμές εργαλείων, κουμπιά αναζήτησης, κινούμενες εικόνες
κλπ.
Με την επίσκεψη σε δικτυακούς τόπους: Μερικοί δικτυακοί τόποι
προσπαθούν να κατεβάσουν και να εγκαταστήσουν αυτόματα στον
υπολογιστή σας spyware.
Τι κάνει το Spyware:
1. Αλλαγή της αρχικής σελίδας του browser
2. Τροποποίηση της λίστας αγαπημένων (σελιδοδεικτών) του browser
3. Προσθήκη νέων γραμμών εργαλείων στο browser
60
4. Εμφανίζουν συνεχώς παράθυρα με ανεπιθύμητες διαφημίσεις
5. Ξεκινάνε μαζί με τον υπολογιστή κατά την εκκίνηση του και
πιάνουν μνήμη και υπολογιστική ισχύ.
6. To spyware κάποιες φορές απενεργοποιεί το firewall, αφαιρεί
ανταγωνιστικό λογισμικό κατασκοπίας και εκτελεί άλλες
κακόβουλες ενέργειες.
7. Τα πρώτα τρία στοιχεία αλλάζουν τη συμπεριφορά του browser, με
τέτοιο τρόπο ώστε ακόμη και η επανεκκίνηση του συστήματος δεν
επαναφέρει τις προηγούμενες τιμές. Η επίθεση αυτή είναι γνωστή
ως πειρατεία φυλλομετρητή (browser hijacking).
Τρόποι αντιμετώπισης
Οι ιοί (και όχι μόνο) αποτέλεσαν και αποτελούν έναν από τους πλέον
διαδεδομένους τύπους κακόβουλου λογισμικού. Η ανίχνευση τους από
τον απλό χρήστη είναι από δύσκολη έως αδύνατη - ορισμένοι, μάλιστα,
ιοί, είναι τόσο προσεκτικά δημιουργημένοι που ακόμη και ο πλέον
ειδικευμένος χρήστης αδυνατεί να τους εντοπίσει χωρίς να διαθέτει
ειδικά προγραμματιστικά εργαλεία. Για την προστασία ενός συστήματος
έχει δημιουργηθεί μια ειδική κατηγορία λογισμικού, γνωστή ως αντιϊκό
(antivirus). Προκειμένου να εξασφαλίσουν την απρόσκοπτη και χωρίς
μολύνσεις λειτουργία ενός συστήματος, τα αντιϊκά εκκινούν ταυτόχρονα
με το λειτουργικό σύστημα του υπολογιστή, χωρίς εντολές από το
χρήστη, και παραμένουν ως διαδικασίες στη μνήμη (memory resident),
ώστε να είναι σε θέση να ανιχνεύουν τυχόν μολύνσεις σε πραγματικό
χρόνο. Τα προγράμματα αυτά πρέπει να αναβαθμίζονται σε τακτική
βάση, ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίζουν με επιτυχία τους
νεοδημιουργούμενους ιούς. Σήμερα, αρκετοί οίκοι δημιουργίας
λογισμικού ασχολούνται με τη δημιουργία τέτοιων προγραμμάτων. Τα
αντιϊκά είναι σε θέση τόσο να εντοπίσουν μόλυνση τη στιγμή που
αποπειράται, όσο και να "καθαρίσουν" τυχόν μολυσμένα αρχεία που
εντοπίζουν.
Κάθε αντιϊκό έχει το δικό του τρόπο δράσης απέναντι στους ιούς.
Ωστόσο, τα περισσότερα είναι σε θέση να εργάζονται σε πραγματικό
χρόνο, εντοπίζοντας τους ιούς τη στιγμή ακριβώς που αποπειρώνται να
μολύνουν το σύστημα. Ορισμένα τέτοια προγράμματα προσφέρονται
δωρεάν για προσωπική χρήση (δεν καλύπτουν, ωστόσο, ούτε μικρό
τοπικό δίκτυο υπολογιστών) και άλλα έναντι σχετικά χαμηλής τιμής
(κανένα αντιϊκό για υπολογιστές δικτύου δεν προσφέρεται δωρεάν μέχρι
σήμερα). Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι δημιουργοί ιών λαμβάνουν
σοβαρά υπόψη τους τις μεθόδους εντοπισμού του "προϊόντος" τους και
δημιουργούν ιούς, οι οποίοι προσπαθούν να αποφύγουν τον εντοπισμό,
ακόμη και με απενεργοποίηση του αντιϊκού. Αυτό σημαίνει ότι ο
χρήστης θα πρέπει να ενημερώνει τακτικότατα το λογισμικό του αλλά και
να δημιουργεί τις ειδικές δισκέτες, που τα περισσότερα αντιβιοτικά
61
προγράμματα προτείνουν τη δημιουργία τους, ώστε να είναι δυνατή η
εκκαθάριση και η επαναφορά του συστήματος μετά από τυχόν μόλυνσή
τους.
Microsoft Security Essentials
Χρησιμοποιήστε το Microsoft Security Essentials για να συμβάλετε στην
προστασία του υπολογιστή σας από ιούς, λογισμικό spyware και άλλο
λογισμικό κακόβουλης λειτουργίας. Παρέχει προστασία σε πραγματικό
χρόνο για τους υπολογιστές του σπιτιού ή της μικρής επιχείρησής σας.
Microsoft Security Essentials είναι δωρεάν και σχεδιάστηκε για απλή
εγκατάσταση και ευκολία στη χρήση. Εκτελείται αθόρυβα και
αποτελεσματικά στο παρασκήνιο, ώστε να μην χρειάζεται να ανησυχείτε
για διακοπές λειτουργίας ή για την πραγματοποίηση ενημερώσεων.
62
Ερωτηματολόγιο για το Κακόβουλο Λογισμικό και την
αντιμετώπιση του
63
64
65
66
67
Συμπέρασμα Έρευνας
Από το παραπάνω κείμενο συμπεραίνουμε, όχι μόνο σχεδόν τον απόλυτο
τεχνολογικό αναλφαβητισμό, αλλά και την άγνοια που υπάρχει περί
απλών ζητημάτων, όπως η ύπαρξη αντιβιοτικού σε ένα πληροφοριακό
σύστημα. Χωρίς αυτό να είναι κακό βέβαια, γιατί δεν είναι
συναρπαστικός σε όλους τους νέους, οι οποίοι ήταν το 99% των
ερωτηθέντων ο συγκεκριμένος τομέας. Το καλό είναι ότι στο σκέλος, που
αφορούσε την εξάρτηση από το διαδίκτυο και γενικά από τον Η/Υ οι
θετικές απαντήσεις ήταν σε συντριπτικό βαθμό περισσότερες από τις
αρνητικές, κάτι που δείχνει πως, πολύ ορθά, το διαδίκτυο δεν παίζει
πρωταρχικό ρόλο, ακόμα, στις ζωές μας. Βέβαια, υπάρχουν και
εξαιρέσεις, οι οποίες θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με προσοχή. Έτσι με
μια έρευνα σε 104 άτομα, 68 αγόρια και 38 κορίτσια, πιστεύω πως
βγάλαμε κάποια πολύ αντιπροσωπευτικά αποτελέσματα.
68
69
Βιβλιογραφία
Βία-Ακατάλληλο περιεχόμενο
http://www.sapphogr.net/support/via/what-is.html
http://www.pi.ac.cy/Internet Safety/sec_kindinoi_akataliperiex.htm
http://www.sporeas.com/biaia_hlektronika_paixnidia.htm
http://www.pi.ac.cy/InternetSafety/sec_kindinoi_parabidiotik.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Cyber-bullying
http://el.wikipedia.org/wiki/Διαδικτυακός_εκφοβισμός_
Εξαπάτηση-Παραπληροφόρηση
http://www.webvistas.org/topic/1273http://tringides.blogspot.gr/2009/05/blog-post.html
http://el.wikipedia.org/wiki
http://www.pi.ac.cy/InternetSafety/kindinoi_parapliroforisi.html
http://www.schools.ac.cy/parapliroforisi.html
http://www.webvistas.org/topic/1273http://tringides.blogspot.gr/2009/05/blog-post.html
http://el.wikipedia.org/wiki
http://www.pi.ac.cy/InternetSafety/kindinoi_parapliroforisi.html
http://www.schools.ac.cy/parapliroforisi.html
70
Εξάρτηση
http://aikaterinitempeli.wordpress.com/
http://www.askitis.gr/monthlytopics/view/ephiviki_eksartisi_diadiktio
http://www.genenutrition.gr/Eksartiseis/internetaddiction.html
http://el.wikipedia.org/
http://www.nea-epohi.gr/main/content/
http://users.otenet.gr/~psux87/index.html
Παραβίαση προσωπικών δεδομένων-Κλοπή πνευματικής
ιδιοκτησίας
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%BD%CE%B5%CF%85%CE%BC%CE%B1%CF
%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BF%CE%BA%CF%84%
CE%B7%CF%83%CE%AF%CE%B1
http://blogs.sch.gr/internet-safety/archives/850
www.copiright.com.gr
www.aepi.gr
http://www.pi.ac.cy/InternetSafety/kindinoi_parabiidiotik.html
http://www.e-yliko.gr/htmls/Safety/getsafe/preport.htm
Κακόβουλο λογισμικό
http://www.slideshare.net/lakta/ss-8473904
http://el.wikipedia.org/wiki/Κακόβουλο_λογισμικό
71
72

2. Ασφάλεια στο Διαδίκτυο - Κίνδυνοι και τρόποι προστασίας για

Τεύχος 181-182 - Καθολική Αρχιεπισκοπή Κερκύρας

κείμενο

Σημειώσεις MS Word.pdf

Aristo Developers

Υπευθ. Καθηγητές (Κουσουνιάς Απόστολος

Εθελοντισμός - Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις

Ενημερωτικό Δελτίο

Χρήση Κοινωνικών Δικτύων ως Βάση ενός Συστήματος Συστάσεων