T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Ortaöğretim Genel Müdürlüğü ORTAÖĞRETİM 9, 10, 11 ve 12. SINIFLAR GÖRSEL SANATLAR (RESİM) DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI Ankara 2009 İbrahim Çallı, “Atatürk”, 1934 ii PROGRAM DANIŞMANI Yrd. Doç. Gonca ERİM Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Resim-İş Eğitimi Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi KOMİSYON ÜYELERİ Hüseyin ÖZTEKE Alan Öğretmeni F.Tülin UZER Alan Öğretmeni Tülün BARUT Alan Öğretmeni İlhan UÇAR Alan Öğretmeni Serap ÇALKI UÇAR Alan Öğretmeni Aynur DENİZCİ Alan Öğretmeni Harun ARI Alan Öğretmeni Özgen ŞİMŞEK DURAN Program Geliştirme Uzmanı İsmail ŞENER Ölçme Değerlendirme Uzmanı Berna SERDAR OTUZ Samsun İl Milli Eğitim Müdürlüğü Program Geliştirme Uzmanı Ensar MANAV Bursa İl Millî Eğitim Müdürlüğü Müdür Yardımcısı KOORDİNASYON Medine KARAPINAR Ortaöğretim Genel Müdürlüğü Öğretim Programları Şube Müdürü i İÇİNDEKİLER TÜRK MİLLÎ EĞİTİMİNİN GENEL AMAÇLARI 10 1. GİRİŞ 11 2. PROGRAMIN GEREKÇESİ 12 3. PROGRAMIN TEMEL YAKLAŞIMI 12 3.1. Aktif Öğrenme 12 3.1.1. Aktif Öğrenmenin Temel Özellikleri 13 3.1.2. Aktif Öğrenmenin Koşulları 13 3.1.3. Aktif Öğrenmede Öğrenci 13 3.1.4. Aktif Öğrenmede Öğretmen 14 3.1.5. Programda Kullanılan Öğretim Yöntem ve Teknikler 14 3.1.5.1. Beyin Fırtınası 14 3.1.5.2. Vızıltı Grupları 15 3.1.5.3. Altı Şapkalı Düşünme 16 3.1.5.4. Şiir Yazma 17 3.1.5.5. Eğitsel Oyunlar 17 3.1.5.5.1. Nesi Var? 17 3.1.5.5.2. Kart Oyunları 18 3.1.5.6. Hızlı Tur 20 3.1.5.7. Mahkeme 20 3.1.5.8. Ayrılıp Birleşme Tekniği 21 3.1.5.9. Dramatizasyon 21 3.1.5.10. Akrostiş Tekniği 22 3.1.5.11. Kullanılabilecek Diğer Yöntemler 22 3.2. Ortaöğretim Öğrencilerinin Sanatsal Yönelimleri ve İlgi Alanları 24 3.3. Görsel Sanatlar Eğitiminde Dört Sanat Disiplini Yaklaşımı 25 3.3.1. Sanat Tarihi 25 3.3.2. Sanat Eleştirisi 26 3.3.3. Estetik 28 3.3.4. Uygulamalı Çalışmalar 29 3.3.5. Dört sanat disiplininin birleştirilmesi 29 ii 4. PROGRAMIN YAPISI 31 4.1. Programın Genel Amaçları 31 4.2. Beceriler 32 4.3. Değerler 33 4.4. Öğrenme Alanları 34 4.4.1. Görsel Sanat Kültürü 34 4.4.2. Görsel Sanatlarda Biçimlendirme 35 4.4.3. Tarihî Çevre ve Müze Bilinci 36 4.5. Alt Öğrenme Alanları 37 4.6. Kazanımlar 39 4.7. Etkinlik Örnekleri 39 4.8. Açıklamalar 39 4.9. Programda Kullanılan Semboller 40 4.10. Atatürkçülük, Belirli Gün ve Haftalar 41 5. PROGRAMIN UYGULANMASI İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR 44 6. KAZANIMLAR VE ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 49 6.1. 9. Sınıf Kazanımlar ve Etkinlik Örnekleri 49 6.2. 10. Sınıf Kazanımlar ve Etkinlik Örnekleri 99 6.3. 11. Sınıf Kazanımlar ve Etkinlik Örnekleri 139 6.4. 12. Sınıf Kazanımlar ve Etkinlik Örnekleri 158 ÖLÇME DEĞERLENDİRME ESASLARI 175 7.1. Ölçme – Değerlendirme Araç ve Yöntemleri 177 7. 7.1.1. Gözlem 177 7.1.2 Performans Değerlendirme 178 7.1.3 Proje 178 7.1.4. Performans Görevi 195 7.1.5. Sözlü Sunum 200 7.1.6. Öz Değerlendirme 202 7.1.7. Görüşme (Mülakat) 205 7.1.8. Öğrenci Ürün Dosyası (Portfolyo) 205 7.1.9. Kavram Haritaları 220 7.1.10. Tutum Ölçekleri 223 7.1.11. Kısa Cevaplı Maddeler 223 7.1.12. Çoktan Seçmeli Testler 224 iii 7.1.13. Eşleştirmeli Maddeler 226 7.1.14. Uzun Cevaplı Maddeler 226 8. PROGRAMDA KULLANILAN RESİMLER 229 9. EKLER 268 10. TERİMLER VE KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ 290 11. KAYNAKÇA 300 iv RESİM LİSTESİ Kapak İbrahim Çallı “Atatürk” Resim 1. Şeref Akdik, “Halk Mektebi” 230 Resim 2. Seurat, Noktasal etkili desen çalışması 231 Resim 3. Seurat’ın eserinden kopya çalışma (Öğrenci çalışması) 231 Resim 4. Degas, Çizgisel etkili desen çalışma örneği 231 Resim 5. Degas, Çizgisel etkili desen çalışma örneği 231 Resim 6. Nokta ile Atatürk Portresi (Öğrenci çalışması) 232 Resim 7. Nokta ile Atatürk Portresi (Öğrenci çalışması) 232 Resim 8. Nokta ile form araştırması (Öğrenci çalışması) 232 Resim 9. Nokta ile form araştırması (Öğrenci çalışması) 232 Resim 10. Çizgi ile yüzey düzenlemesi (Öğrenci çalışması) 233 Resim 11. Çizgi ile yüzey düzenlemesi (Öğrenci çalışması) 233 Resim 12. Nokta ile yüzey düzenlemesi (Öğrenci çalışması) 233 Resim 13. Çizgi ile yüzey düzenlemesi (Öğrenci çalışması) 233 Resim 14. Ton Çubuğu ve açık-orta-koyu değerlerle hacim verme çalışmaları (Öğrenci çalışması) 234 Resim 15. Işık - gölgenin obje üzerindeki etkileri. (Öğrenci çalışması) 234 Resim 16. Açık-orta-koyu değerlerle hacim verme çalışmaları (Öğrenci çalışması) 234 Resim 17. Rembrandt Van Rijn, “Profesör Tulp'un Anatomi Dersi” 235 Resim 18. Vincent Van Gogh, “Patates Yiyenler” 235 Resim 19. Jan Vermeer, “Mektup Okuyan Kadın” 235 Resim 20. Maindert Hobbema, “Middelharnis Yolu” 236 Resim 21. Vincent Van Gogh, “Kendi Yatak Odası” 236 Resim 22. Leonardo Da Vinci, “Mona Lisa” 236 Resim 23. Tek kaçış noktalı perspektif çizimi 237 Resim 24. İki kaçış noktalı perspektif çizimi 237 Resim 25. Üç kaçış noktalı perspektif çizimi 237 Resim 26. Dairesel perspektif çizimi 237 Resim 27. Beyaz ışığın 7 temel renge ayrışması deneyi 238 Resim 28. Renk çemberi 238 Resim 29. Renk uyumları 238 v Resim 30. Piet Mondrian, “Kırmızı, Siyah, Mavi, Sarı ve Gri ile Kompozisyon” 239 Resim 31. Wassily Kandinsky, “Merkez Sarı” 239 Resim 32. Picasso, “Yaşlı Gitarcı” 239 Resim 33. Matisse, ”Kırmızı Oda” 239 Resim 34. Renkli yüzey düzenleme çalışmaları (Öğrenci çalışması) 240 Resim 35. Renkli yüzey düzenleme çalışmaları (Öğrenci çalışması) 240 Resim 36. Renk uyumları çalışması (Öğrenci çalışması) 240 Resim 37. Renk uyumları çalışması (Öğrenci çalışması) 240 Resim 38. Değişik tekniklerle uygulanmış obje çalışması 241 Resim 39. Burhan Uygur, “İnsan, Kafes ve Kuş”, Pastel 241 Resim 40. Celal Esat Arseven, “İstanbul”, Sulu boya 241 Resim 41. Fikret Mualla, Kâğıt üzerine guvaş 241 Resim 42. Doğal doku örnekleri 242 Resim 43. Yapay doku örnekleri 242 Resim 44. Görsel doku 242 Resim 45. Görsel ve dokunsal doku 242 Resim 46. Çam kozalağından doku yorumları (Öğrenci çalışması) 243 Resim 47. Çam kozalağından doku yorumları (Öğrenci çalışması) 243 Resim 48. Doku araştırması (Öğrenci çalışması) 243 Resim 49. Doku araştırması (Öğrenci çalışması) 243 Resim 50. Tutkalla oluşturulmuş doku örneği (Öğrenci çalışması) 244 Resim 51. Tutkalla oluşturulmuş doku örneği (Öğrenci çalışması) 244 Resim 52. Objelerden doku araştırması (Öğrenci çalışması) 244 Resim 53. Objelerden doku araştırması (Öğrenci çalışması) 244 Resim 54. Albrecht Dürer, “Desen” 245 Resim 55. Desen çizim aşamaları 245 Resim 56. Leonardo Da Vinci, “Desen” 246 Resim 57. Hogarth Burne, el etütleri 246 Resim 58. Raphael Sanzio, “Desen Örneği” 246 Resim 59. Pieter Paul Rubens, “Desen Örneği” 246 Resim 60. Modelden desen çalışmasında hareketin anlatımı 247 Resim 61. George Rohner, “Desende rakursi görünüm örneği” 247 Resim 62. Kurt Schwitters, “Kolaj” 248 vi Resim 63. Kolaj tekniği ile portre örneği (Öğrenci çalışması) 248 Resim 64. Peyzaj, Sulu boya (Öğrenci çalışması) 248 Resim 65. Michelangelo, “Musa” 249 Resim 66. Auguste Rodin, Wasington Müzesi Bahçesi 249 Resim 67. Henry Moor, Bronx Botanik Bahçesi 249 Resim 68. Jean Arp, “S'elevant” 249 Resim 69. İsa Behzat 250 Resim 70. Nijat Sirel, “Büst” 250 Resim 71. Zühtü Müridoğlu 250 Resim 72. İlhan Koman, “Pi Serisi” 250 Resim 73. Hüseyin Özkan, Anıtkabir, “Kadın Heykel Grubu” 251 Resim 74. Hüseyin Özkan, Anıtkabir, “Erkek Heykel Grubu” 251 Resim 75. Zühtü Müridoğlu - Şadi Çalık - İlhan Koman, “Anıtkabir, Başkomutanlık Meydan Muharebesi Kabartması” 251 Resim 76. İlhan Koman, “Sakarya Meydan Savaşı” 251 Resim 77. Heinrich Krippel, “Afyon Atatürk Anıtı” 252 Resim 78. Heinrich Krippel, “Samsun Atatürk Anıtı” 252 Resim 79. Mehmet Aksoy, “Kurtuluş Savaşı ve Mustafa Kemal Cumhurbaşkanlığı Huber Köşkü” 252 Resim 80. Pietro Canonica, “Taksim Cumhuriyet Abidesi” 252 Resim 81. Nijat Sirel, “Bursa Atatürk Anıtı” 252 Resim 82. Nusret Suman, “Gaziantep Atlı Atatürk Heykeli” 252 Resim 83. Hüseyin Gezer, “Ankara Hacettepe Üniversitesi, Atatürk ve Gençlik Kompozisyonu” 252 Resim 84. Tankut Öktem, “Bodrum, Gümbet” 252 Resim 85. Yavuz Görey, “İstanbul Üniversitesi, Atatürk Anıtı” 252 Resim 86. Nemrut, “Commagene Kırallığı Heykelleri” 253 Resim 87. Hitit Kabartmaları, “Boğazköy” 253 Resim 88. Tel Konstrüksiyon Heykel Örneği 254 Resim 89. Kâğıt katlama ile birim tekrarı (Öğrenci çalışması) 254 Resim 90. Kâğıt katlama ile birim tekrarı (Öğrenci çalışması) 254 Resim 91. Kübist portre örneği (Öğrenci çalışması) 255 Resim 92. Nuri İyem, “Dededen Toruna Atatürk Türküleri” 255 Resim 93. Neşet Günal, “Yaşantı I” 256 vii Resim 94. Neşe Erdok, “Kızıltoprak İstasyon” 256 Resim 95. Abidin Dino, “Çiçekleme” 256 Resim 96. Nurullah Berk 256 Resim 97. Refik Epikman, “Atatürk TBMM Balkonunda” 257 Resim 98. Nazmi Ziya Güran, “Atatürk” 257 Resim 99. Namık İsmail, “Kurtuluş Savaşı'nda Topçular” 257 Resim 100. Mihri Rasim, “Atatürk'ün Mareşal Üniformasıyla” 258 Resim 101. İbrahim Çallı, “Zeybekler Kurtuluş Savaşı'nda” 258 Resim 102. Obje etüdü (Öğrenci çalışması) 259 Resim 103. Sadeleştirme 1 (Öğrenci çalışması) 259 Resim 104. Sadeleştirme 2 (Öğrenci çalışması) 259 Resim 105. Öğrenci amblem çalışması 259 Resim 106. Öğrenci logo çalışması 259 Resim 107. İhap Hulusi Görey, “Afiş” 260 Resim 108. Mengü Ertel, “Afiş” 260 Resim 109. Toulouse Lautrec, “Moulin Rouge” 260 Resim 110. Mustafa Aslıer, “Sıla Halısı”, Ağaç Baskı 261 Resim 111. Süleyman Saim Tekcan, “Kompozisyon”, Serigrafi 261 Resim 112. Mürşide İçmeli, gravür 261 Resim 113. Nevzat Akoral, “Çoban”, linol baskı 262 Resim 114. Jale Yılmabaşar, “İkiz idol”, Akrilik 262 Resim 115. Fahrelnisa Zeid, “Soyut Kompozisyon”, Yağlı Boya 262 Resim 116. Esat Nedim Tengizman, “Atatürk”, Fotoğraf 263 Resim 117. Cemal Işıksel, “Atatürk”, Fotoğraf 263 Resim 118. Etem Tem “Atatürk”, Fotoğraf 263 Resim 119. Selahattin Giz, “Atatürk”, Fotoğraf 263 Resim 120. Devrim Erbil, “Soyut Yorum”, Tuval Yağlıboya 264 Resim 121. Adnan Çoker, “Yarım Küreler ve Mor Kare”, Akrilik 264 Resim 122. Başkalaşım (Metamorfoz) (Öğrenci çalışması) 264 Resim 123. Öğrenci çalışması 264 Resim 124. Leonardo Da Vinci, “Otoportre” 265 Resim 125. Albrecht Dürer, “Annesinin Portresi” 265 Resim 126. Şükriye Dikmen, “Desen-Portre” 265 Resim 127. Avni Lifij, “Otoportre” 265 viii Resim 128. Ebru sanatı, Ebruzen Necmeddin Okyay 266 Resim 129. Gaziantep yöresi bakır işleme ibrik 266 Resim 130. Emir Hüsrev, minyatür resim, Topkapı Sarayı Müzesi 266 Resim 131. Kandil, !6. yy İznik çinisi Topkapı Sarayı Müzesi 266 Resim 132. Cam bezeme (vitray), Edirne Eski Camii 267 Resim 133. Cilt sanatı 267 Resim 134. Tezhip sanatı 267 Resim 135. Hat sanatı (Kûfi) Ahmet Karahisari 267 EKLER Ek 1. Bir sanat eleştirisi çalışma örneği 268 Ek 2. Atatürk’ün güzel sanatlar ile ilgili sözleri 271 Ek 3. Müzelerin internet adresleri 273 Ek 4. Sanat bulmacası 1 275 Ek 5. Sanat bulmacası 2 277 Ek 6. Sanat bulmacası 3 279 Ek 7. Sanat bulmacası 4 281 Ek 8. Sanat bulmacası 5 283 Ek 9. Sanat bulmacası 6 285 Ek 10. Sanat kavram haritaları 287 Ek 11. Bakaç (Vizör) hazırlanışı 289 ix TÜRK MİLLÎ EĞİTİMİNİN GENEL AMAÇLARI 1739 Sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’na göre Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları: Türk Millî Eğitiminin genel amacı, Türk milletinin bütün fertlerini; 1. Atatürk inkılap ve ilkelerine ve Anayasa’da ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine bağlı; Türk milletinin millî, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan; insan haklarına ve Anayasa’nın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış hâline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek; 2. Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip; insan haklarına saygılı; kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek; 3. İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek, gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamak; Böylece, bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve mutluluğunu artırmak; öte yandan millî birlik ve bütünlük içinde iktisadî, sosyal ve kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk milletini çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı, seçkin bir ortağı yapmaktır. 10 1. GİRİŞ Sanat, bireye dışavurum olanağı sağlayan, her alanda kullanabileceği yaratıcılığı geliştiren, yaşadığı kültüre ve diğer kültürlere değer verme ve sahip çıkma bilinci edindiren en önemli alanlardan biridir. Toplumsal yaşam içerisinde, insan olmanın gereği, insanın ayrılmaz bir parçasıdır. Ulusal kültürün de ana kaynağını oluşturur ve kültürü geçmişten geleceğe taşır. Daha nitelikli bir yaşama ulusça duyulan özlem, sanatı, eğitim sistemi içinde bir zorunluluk hâline getirmiştir. Sanat eserlerine bakmasını bilen, sanatla iç içe yaşayan ve sanat eserleri yaratabilen bireyler yetiştirmek için sanat, öğrencinin eğitiminde giderek daha etkin bir rol üstlenmek durumundadır. Sanat eğitimi, bireyin duygu, düşünce ve izlenimlerini anlatabilmede yeteneklerini ve yaratıcılık gücünü estetik bir düzeye ulaştırmak amacı ile yapılan bir eğitim sürecidir. Ortaöğretimde görsel sanatlar eğitiminin amacı sanatçı yetiştirmek değil, sanatı seven bireyler yetiştirmektir. Sanat uğraşısında bulunan ve sanat yapıtıyla karşılaşıp onu değerlendiren kişide harekete geçen tüm zihinsel yeti ve süreçleri, duyu, duyum, algılama, imgeleme, düşünme, çağrışım gibi güçleri eğitmek sanat eğitimi ile gerçekleşebilir. Ortaöğretim Görsel Sanatlar (Resim) Dersi Programı, “Görsel Sanat Kültürü”, “Görsel Sanatlarda Biçimlendirme”, “Tarihî Çevre ve Müze Bilinci” olarak üç öğrenme alanı altında yapılandırılmıştır. Bu öğrenme alanlarında “sanat eleştirisi”, “sanat tarihî”, “estetik” ve “uygulama”dan oluşan dört sanat disiplini birleştirilerek alınmıştır. Öğrenci kazanımları ve etkinlik örnekleri bu doğrultuda hazırlanarak sunulmuştur. Programın oluşturulmasında, öğrenciyi aktif, katılımcı ve sorunları araştırıcı bir birey hâline getiren “öğrenci merkezli yaklaşımlar” temel olarak alınmış, kuramsal anlatım ve tekrardan uzak, bireysel öğrenmeyi destekleyecek nitelikte yapılandırılmıştır. Bu program, bir sanat eseriyle karşılaşıldığında nasıl bakılması gerektiğini bilen, sanatı yaşamının bir parçası olarak gören, duygu, düşünce ve izlenimlerini özgün sanatsal tasarımlara dönüştüren, tarihî ve kültürel değerlerimize duyarlı, evrensel 11 düşünceye sahip, sanattan tat alan, özgüveni gelişmiş, yaratıcı ve üretken, eleştirel bakış açısına sahip, doğayı seven, çevreye saygılı, Atatürk ilke ve inkılaplarını, Türkiye Cumhuriyetinin sosyal, ulusal ve kültürel değerlerini kavramış, laik, demokratik, barışçı ve çağdaş nesiller yetiştirilmesini hedeflemektedir. 2. PROGRAMIN GEREKÇESİ · Bilimsel ve teknolojik gelişmeler, · Eğitim bilimlerinde öğretme/öğrenme anlayışında gelişmeler, · Eğitimde kaliteyi ve eşitliği arttırma ihtiyacı, · Bireysel ve ulusal değerlere karşı duyarlılığın geliştirilmesi ihtiyacı, · İlköğretim Görsel Sanatlar Dersi Programı ile bütünlüğünün sağlanması ihtiyacı, · Yatay eksende dersler arası ve dikey eksende her bir dersin kendi içinde kavramsal bütünlük sağlanması zorunluluğu, · Ölçme ve değerlendirme yaklaşımlarında yenilikler, · Sanat eğitimi öğretim yöntemlerindeki çağdaş gelişmeler. 3. PROGRAMIN TEMEL YAKLAŞIMI Programın oluşturulmasında öğrenciyi aktif, katılımcı ve sorunları araştırıcı bir birey hâline getiren “öğrenci merkezli yaklaşımlar” temel olarak alınmıştır. Öğrenci merkezli eğitim, “öğrenmeyi öğrenme” nin esas olduğu, her öğrencinin farklı zaman, tarz ve hızda öğrenebileceği ilkesine dayalı, düşünme becerilerini geliştirmenin yaratıcı düşünceyi de geliştirdiğini kabul eden bir yaklaşımdır. Bu yaklaşım göz önüne alınarak program oluşturulmuş, kuramsal anlatım ve tekrardan uzak, bireysel öğrenmeyi destekleyecek nitelikte yapılandırılmıştır. Aynı zamanda ortaöğretim öğrencilerinin sanatsal yönelimleri ve ilgi alanları dikkate alınarak bu dönemde öğrencilerin ilgilerini çeken sanat uygulamalarına yer verilmiştir. 3.1. Aktif Öğrenme Aktif öğrenme, öğrenenin öğrenme sürecinin sorumluluğunu taşıdığı, öğrenene öğrenme sürecini çeşitli yönleri ile ilgili karar alma ve özdüzenleme yapma fırsatlarının verildiği ve karmaşık öğretimsel işlerle öğrenenin öğrenme sırasında zihinsel yeteneklerini kullanmaya zorlandığı bir öğrenme sürecidir. Bu tanımda vurgulanan ilk 12 nokta öğrencinin kendi öğrenme sürecinin sorumluluğunu taşıması ve bu süreçle ilgili kararları kendisinin almasıdır (Açıkgöz, 2006). Yapılan araştırmalar göstermiştir ki, öğrenenler okuduklarının %10’unu, işittiklerinin %20’sini, gördüklerinin %30’unu, hem görüp hem işittiklerinin %50’sini, söylediklerinin %70’ini, yapıp söyledikleri bir şeyin ise %90’ını hatırladıkları doğrulanmıştır. 3.1.1. Aktif Öğrenmenin Temel Özellikleri · Öğrenme sürecinin sorumluluğu öğrencidedir, · Öğrenci üst düzey ve karmaşık zihinsel süreçleri kullanır, · Öğrenci araştırma yaparak farklı kaynaklardan bilgiye ulaşır. 3.1.2. Aktif Öğrenmenin Koşulları (Açıkgöz, 2006) Koşul 1 Öğrencinin öğrenme ile ilgili kararlar alması, öz düzenleme Örnek Nasıl öğreneyim? Nereyi öğrenemedim? Hangi stratejileri kullanayım? Zamanımı nasıl kullanayım? Koşul 2 Örnek Bilgiyi keşfetme Soru sorma Karşılaştırma yapma Örnek bulma Öğrencinin zihinsel yeteneklerini kullanmaya zorlanması, karmaşık öğretimsel işler. Anlam çıkarma Önceki öğrenilenlerle bağ kurma Değerlendirme Çıkarımda bulunma 3.1.3. Aktif Öğrenmede Öğrenci · Aktif, katılımcı, · Soru soran, sorgulayan, · Problemleri kavrayabilen ve çözen, · Anlayan, düşünen, tartışan, · Takım çalışmasına uyum sağlayabilen, · Bilgiye ulaşma yol ve yöntemlerini öğrenen, · Daha fazla bilgiye erişme heyecanı duyan, · Planlı düşünen ve öğrenen, · Yaratıcı ve eleştirel düşünen, · Öz değerlendirme yapan, 13 · Araştıran, keşfeden, fikir üreten, karar veren, · Karşılaştırma yapan, açıklayan, örnek verendir. 3.1.4. Aktif Öğrenmede Öğretmen · Öğrencilerin aktif katılımını sağlayan, · Düşündüren, tartıştıran ve dinleyen, · Etkinlik planlayan, · Rehberlik yapan, · Öğrencilerin gelişimlerini gözleyen, · Öğrencileri yönlendiren, · Öğrenme ortamını hazırlayan, · Eksikleri, hataları düzelten, · Çağdaş, araştıran, kendini geliştiren, öğrenene örnek olan, · Öğretim alanındaki yenilikleri izleyen, · Sorunların çözümü için öneriler geliştiren, · Eğitim teknolojilerini etkin olarak kullanan, · Öğrencilerinin bireysel farklılıklarını dikkate alandır. 3.1.5. Programda Kullanılan Öğretim Yöntem ve Teknikleri 3.1.5.1. Beyin Fırtınası Beyin fırtınası, bir konuya çözüm getirmek, karar vermek ve hayal yoluyla düşünce ve fikir üretmek için kullanılan yaratıcı bir tekniktir. Buna “buluş fırtınası” da denilmektedir (Demirel,1995). Beyin fırtınası, bireyleri heyecanlı bir ortama yönlendirerek yaratıcı ve orijinal görüşleri söylemeye, belirli bir konuyu açıklamaya ve bir sorunu çözmeye yarayacak görüşleri belirlemeye yarayan bir tekniktir (Bilen,1996). Problem seçimi Problem basit, sınırlı olmalı, karmaşık ve çok genel problemlerden kaçınılmalıdır. Seçilecek konu, çözülecek problem tartışabilecek nitelikte ve öğrencinin ilgi alanı içinde kısmen bildikleri türden olmalıdır. Problem değişik çözüm yolları önerilebilecek yapıda olmalıdır. 14 Uygulanışı 1. Bir ya da iki sekreterin seçimi. 2. Toplantının (tartışmanın) hedefi açıklanmalı ve problemi tanımlamalı, 3. Süre belirlenmeli, sınırları çizilmiş bu süre içinde her türlü görüş, her türlü çözüm yolu eleştirilmeden, üzerinde tartışılmadan not edilmeli. 4. Tartışma süresinin sonunda, söylenenlerin analiz edilmesi, eleştirilmesi, değerlendirilmesi ve çözüm yolunun kararlaştırması yapılmalı (Açıkgöz, 2006). Beyin fırtınası tekniğinin uygulanışı sırasında dikkat edilmesi gereken noktalardan biri bu tekniğin analitik düşüncenin yerine kullanılamayacağı, akıl yürütmeden çok duyguların ifadesi yoluyla probleme çözüm aranmasının doğru olduğudur (Bilen, 1996). 3.1.5.2. Vızıltı Grupları Vızıltı grupları genellikle yaklaşık altı kişiden oluşan grupların serbest ve informal olarak yaklaşık altı dakika tartışmaları esasına dayalı bir tartışma tekniğidir. Vızıltı grupları belli bir amacı gerçekleştirmek için geçici olarak kullanılır. Grup görevi tamamladıktan sonra dağılır (Erden). Sınıf etkinliklerinin başarıyla ilerlemesinde küçük grup tartışması tekniğinin etkisi büyüktür. Bir kısım utangaç öğrencilerin de içinde yer aldığı büyük bir grup sınıf etkinliklerine katılmakta çekingen davranmaktadır. En çok altı kişiden oluşan bu küçük gruplarda öğrenci kendisini rahat hissedeceğinden etkinliklere katılması kolaylaşmaktadır (Bilen, 1996). Uygulanışı Ya bütün gruplar aynı konuyu ayrı ayrı tartışırlar ya da herbir grup problemin alt bölümlerinden birini tartışarak çözüm yollarını önerirler. Bu çözüm yolları büyük grupla tartışılır (Bilen, 1996). 1. Neyin, nasıl planlandığı gruba söylenmeli 2. Sınıf altı ya da daha az kişiden oluşan küçük gruplara bölünmeli 3. Ayrılan süre içinde grubun tartışması sağlanmalı 4. Grupların buluşlarını birleştirip bütün sınıfa rapor etmesi sağlanmalı 5. Öğrencilerin dikkati sonuca çekilip tartışma özetlenmeli 15 3.1.5.3. Altı Şapkalı Düşünme Edward De Bono tarafından çocuğun günlük yaşamındaki bilişsel becerileri geliştirmede yaratıcı problem çözme etkinliği olarak literatüre aktarılan “Altı Şapkalı Düşünme” etkinliği, eğitimsel etkinlikleri düzenlemede oldukça yeni ve kullanışlı bir uygulamadır (Erginer, 2006). Yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmede kullanılan grup tartışması tekniğidir. Düşünme öğretiminde kullanılır. Eleştirisel ve çok yönlü (farklı) düşünmeyi sağlar. Öğrenci bir olay ya da olgunun tek yönünün olduğunu değil bir çok yönünün olduğunu anlar. Öğrencinin bir olayın tek bir özelliğine takılıp kalmalarını önleyen bir tekniktir (yargı). Belli bir konuyu görüşmek, bir problemi çözmek ya da bir konuda karara varmak gereken toplantılarda, toplantıya katılanların genellikle daldan dala atladıkları, herkesin konuya farklı bir açıdan yaklaştığı gözlenir. Bu da çok fazla zaman kaybına ve farklı sonuçların ortaya çıkmasına neden olur. “Altı Şapkalı Düşünme” düşünce ve önerilerin belirli düzen içinde sunulması için kullanılan bir yöntemdir. “Şapkalar” düşüncelerin ayrışması için kullanılan bir semboldür. Şapkaların rengi değiştikçe rengin simgelediği düşüncelerin belirli bir sırayla aktarılması beklenir (Erginer, 2006). Etkinliğin uygulanması iki şekilde olmaktadır. Birinci uygulama şeklinde, grup tartışma teknikleri kullanılarak şapkalar (düşünme sistemleri) sırayla analiz edilmeye çalışılır. Bu sırada kavram geliştirme şapkalarına önce (özellikle beyaz, sarı ve siyah şapkalar), sorun çözme ve yaratıcılık şapkalarına (yeşil şapka) sonra yer verilir. Kavram kontrolü ve değerlendirme mavi şapkayla, duygusal formlar kırmızı şapka ile uygulanır. İkinci uygulama, karışık uygulamadır ve öğrencilerin şapkaların özelliklerini bilmeleri, daha önceden birinci uygulama şekline yönelik bir deneyim yaşamaları gerekir (Erginer, 2006). Öğrenciler tartışma esnasında kendi görüşlerine uygun şapkaları takarlar, tartışma esnasında veya sonunda düşünceleri değişirse şapkalarını değiştirebilirler. 16 Beyaz Şapka: (Tarafsız Şapka) Net bilgiler sunar. Tarafsız ve duygularını katmadan konuya yaklaşır. Kırmızı Şapka: (Duygusal şapka) Heyecanlı, kontrolsüz, hissi davranır. Sarı Şapka: (Avantajlar şapkası) İyimser, tartışmaya olumlu bakar, alternatif üretir. Yeşil Şapka: (Yaratıcılık şapkası) Yaratıcı çözümler önerir. Yenilikçi, üretken, girişimci, değişikliğe açık, alternatif düşünceler sunar. Mavi Şapka: (Değerlendiren şapka) Sonuç çıkarır, olgun, yorumlayıcı, analiz edici bir tarzda konuya yaklaşır. Siyah Şapka: (Kötümser şapka) Negatif düşünceler. Konunun olumsuz yönlerine bakarak düşünmede tedbir alır. 3.1.5.4. Şiir Yazma Öğrenciler küçük gruplar hâlinde otururlar. Grup üyelerinin her birinin elinde birer sayfa kâğıt vardır. Herkes, elindeki kâğıda verilen konu ile ilgili bir dize yazıp yanındakine verir. İkinci turda önlerine gelen kâğıda ikinci dizeler yazılır, yine yanındakine verilir. Bu işleme süre bitene kadar devam edilir. Sonunda grupların elinde gruptaki üye sayısı kadar şiir bulunur. Daha sonra şiirler sınıfa sunulur. 3.1.5.5. Eğitsel Oyunlar 3.1.5.5.1. Nesi Var? Nesi var günlük yaşamdan sınıfa uyarlanabilecek oyunlardan biridir. Bir durumun bir kimsenin betimlenmesi, niteliklerinin belirlenmesi, yeni kelimelerin değişik bir yaklaşımla öğrenilmesi istendiğinde bu teknik uygulanabilir (Bilen, 1996). “Nesi var?” oyunu, öğrencilere bildiklerini oyun oynayarak eğlenceli bir biçimde gözden geçirme fırsatı sağlar (Açıkgöz, 2006). Uygulanışı Sınıftan bir öğrenci dışarı çıkar, sınıfta kalanlar kendi aralarında dersle ilgili bir kavramı, olayı, bireyi ya da eşyayı tutarlar. Hangi ip uçlarını vereceklerini kaynaklardan da yararlanarak kararlaştırırlar. Daha sonra dışarıdaki öğrenci içeri gelir ve içerideki öğrencilere “Nesi var?” diye sorar. Öğrenciler belirledikleri 17 kavram ve ya olayla ilgili ip ucu olabilecek uygun bir cümle veya kelime ile yanıtlarlar. Bu işlemi üç kez tekrar etme hakkı vardır. Sonunda öğrenci tahminini belirtir. İpucu ve tahminde bulunma hakkı kavram ya da olayın güçlüğüne göre sınıfça kararlaştırılarak biraz daha tahmin hakkı verilebilir. 3.1.5.5.2. Kart Oyunları Kart oyunları önceden öğretmen tarafından hazırlanmış kartlarla oynanır. Kartlar öğretim hedeflerine göre farklı biçimlerde hazırlanabilir. Eğitim amacıyla çok değişik kart oyunları oluşturulabilir (Erden). Aşağıda birkaç örnek verilmiştir. Kart Eşleştirme Öğrenilenlerin gözden geçirilmesi, netleştirilmesi ya da kalıcılığın artırılması gibi amaçlarla uygulanır. Uygulanışı 1. Her biri sınıftaki öğrenci sayısının yarısı kadar kart içeren iki dizi kart hazırlanır. Birinci dizide; öğrenilenlerle ilgili sorular, kavramlar, örnekler vb. yer alır. İkinci dizide ise; birinci dizidekilere eşleştirilebilecek yanıtlar açıklamalar, tanımlar, ilkeler, olaylar bulunur. Dizilerden birindeki kartlar numaralandırılır. 2. Kartlar sınıfa dağıtılır. 3. Öğrencilere, kendilerine gelen kartlarla ilgili hazırlık yapmaları için belirli bir süre tanınır. 4. Öğrenciler, sınıfın içinde dolaşarak ve karşılaştıklarıyla konuşarak ellerindeki kartın eşini ararlar. 5. Kartlarını eşleştirenler bunun gerekçelerini hazırlar. 6. Kart numaraları rastgele söylenir ve numarası söylenenler kendi kartlarının içeriğini ve hazırladıkları gerekçeleri sınıfa sunarlar. Kart Gösterme Öğrencilere; öğrendiklerini gözden geçirme, değerlendirme yapma, karar verme vb. fırsatlar sunar. 18 Uygulanışı Önce öğrencilere çeşitli renklerde 3-5 adet çeşitli renklerde küçük kart ya da kâğıt parçasından oluşmuş desteler dağıtılır. Her renge bir anlam verilir. Örneğin; yeşil, tümüyle katılıyorum; mavi, katılıyorum; beyaz, kararsızım; sarı, katılmıyorum; kırmızı, hiç katılmıyorum gibi. Sonra öğretmen işlenen konuyla ilgili bazı tümceler okur. Bu tümceleri dinleyen öğrenciler önce hangi kartı seçeceklerini düşünürler, sonra seçtikleri kartı sıranın üstüne koyarlar. Daha sonra, her öğrenci neden o kartı seçtiğini yani neden öyle düşündüğünü açıklar (Açıkgöz, 2006). Burada Herkes Öğretmen Öğrencilere öğrenilenleri gözden geçirme, onlar hakkında soru çıkarma değerlendirme yapma ve öğretme fırsatı verir. Uygulanışı 1. Öğrencilere küçük kart ya da kâğıtların dağıtılması. 2. Öğrencilerin konuyu gözden geçirerek o konuda sorulmasını istedikleri soruyu ya da tartışılmasını istedikleri noktayı karta yazmaları. 3. Kartların toplanması ve karıştırılarak yeniden dağıtılması. 4. Öğrencilerin kendilerine gelen karttaki soruyu ya da tartışma konusunu araştırıp ne söyleyeceklerini saptamaları. 5. Soruların ve yanıtların sınıfa sunumu. 6. Sunumlar üzerinde tartışılması (Açıkgöz, 2006). Zihinsel Haritalama Uygulanışı Bir konudaki bütün önemli kavramların ya da düşüncelerin her birinin küçük kartlara ayrı ayrı yazılmasıyla oluşturulan destelerden öğrenci sayısı kadar hazırlanır. Sonra her öğrenciye bu destelerden birer tane verilir ve kartları, üzerlerindeki kavram ya da düşüncelerin birbiriyle ilişkilerini gösterecek biçimde yerleştirmeleri istenir.Yerleştirme işi bir masada, duvarda ya da yerde yapılabilir. Öğrenciler, bu çalışmayı bireysel olarak ya da grupla yapabilirler. Sonunda elde ettikleri haritalar 19 sınıfta sunulur ve bu haritalarla ilgili açıklamalar yapılır. Bu çalışma ile öğrenilenler arasında birçok anlamlı ilişki keşfedilir (Açıkgöz, 2006). 3.1.5.6. Hızlı Tur Öğrencilerin belirli bir konudaki bilgi, sonuç vb. düşüncelerini gözden geçirmelerini sağlar. Önce konu ya da soru verilir. Öğrenciler ne söyleyeceklerini düşünürler. Sonra öğrencilerden biri başlangıç yapar ve diğerleri sırayla konuşmaya başlar. Konuşanlar daha önce söylenmiş bir şeyi tekrar edemezler. Söyleyecek bir şeyi olmayan öğrenciler “geçiniz.”, der ve sıra bir sonraki öğrenciye gelir. Hızlı tur her öğrenciye konuşma fırsatı verir ve bütün sınıfta ilgi uyandırır. Öğrenciler söylenmemiş bir şeyi söylemek zorunda olduklarından konuşulanları dikkatlice dinlerler. Çekingen öğrencilere konuşma fırsatı verilir. Öğrenciler konuşup konuşmayacaklarına kendileri karar verirler.Bu da onları yaşamlarıyla ilgili karar almaya hazırlar (Açıkgöz, 2006). 3.1.5.7. Mahkeme Sınıfta mahkeme kurulması şeklinde uygulanan bu teknik birçok öğrencinin etkinliğe katılımını sağlar. Sırasıyla şu işlemler yer alır: 1. Tartışma konusunun ya da problemin seçimi. 2. İki tarafın avukatlarının, araştırmacılarının, tanıklarının kararlaştırılması, hakimin ve katibin belirlenmesi ve kalanların jüri üyesi olması. 3. Bütün öğrencilerin konuyla ilgili araştırma yapmaları ve malzeme toplamaları. Grupların; avukat, tanık, jüri üyesi, araştırmacı rolündeki üyelerin bir araya gelerek bulduklarını tartışmaları ve hazırlık yapmaları. 4. Mahkemenin başlaması. 5. Avukatların savunmalarını yapması. 6. Tanıkların kanıtlarını sunmaları. 7. Avukatların sorular sorması ve yapılan açıklamaların kendi savlarını destekleyen yönlerini ortaya çıkarmaları. 8. Hâkimin yanlışları, eksikleri belirlemesi. 9. Jüri üyelerinin kimin haklı olduğuna karar vermesi (Açıkgöz, 2006). 20 3.1.5.8. Ayrılıp Birleşme Tekniği Öğrenciler heterojen takımlara ayrılır. Öğrenilmesi istenen konu takım üyesi kadar alt takımlara ayrılır. Önce takım üyeleri kendi aralarında hangi üyenin hangi bölümden sorumlu olacağına karar verir. Sonra her takımda aynı konuyu çalışacak öğrenciler bir araya gelerek sorumlu oldukları bölümü birlikte çalışırlar. Herkes konusunu iyi öğrendikten sonra takımlarına dönerek kendi öğrendikleri bilgileri diğer arkadaşlarına anlatırlar. Öğrencilere başarılarını ölçmek için bireysel test verilir. Bu yaklaşımda değerlendirme bireysel olarak yapılır. 3.1.5.9. Dramatizasyon İnformal Drama İnformal drama gerek duyulduğu zaman hazırlık yapmaksızın gerçekleştirilir. Bu drama tekniğinde , öğrencilere belli karakterler tanımlanır ve bu rolleri oynamaları istenir. Dışarıdan oyun için bir sınırlama getirilmez (Erden). Başkaları gibi duyma, düşünme ve hareket etme yoluyla öğrenciler çeşitli kişileri gerçek yaşam koşulları içinde anlama olanağı bulurlar (Bilen, 1996). Formal Drama Bu tür dramatizasyonda oyun belli bir metne bağlı kalarak oynanır. Drama sırasında gerçeklere uygun ortam yaratmak için kostüm ve dekor kullanılır. Temsiller bu tip oyuna girer. Formal dramatizasyonun uygulanması zaman alır (Erden). Rol Oynama Rol oynama, öğrencilerin kendilerine verilen bir rolü, kendi yorumlarıyla oynamaları esasına dayalı bir tekniktir. Rol oynama ön hazırlık ve temel özellikleri açısından informal drama ile formal drama arasında yer alır. Rol oynamada öğrenciler informal dramada olduğu gibi, verilen bir rolü kendi yorumları ile istedikleri gibi oynarlar. Ancak informal dramaya göre öğretmen tarafından daha planlı biçimde düzenlenir. Rol oynama eğitim amacıyla en çok kullanılan dramatizasyon tekniklerinden biridir. Rol oynama sırasında öğrenciler başka bir kişiliğin arkasında kendi duygu ve 21 düşüncelerini daha kolay ifade edebilir, başkaları ile empati kurma becerilerini geliştirebilir. Ayrıca konuşma ve dinleme becerileri değişir (Erden). Uygulanışı 1. Hazırlık: Bu aşamada öğrencilere oynayacakları oyunun amaçları; oyunculardan ve izleyicilerden ne beklendiği; oyunun nerede geçtiği ve karakterler detaylı olarak açıklanır. Rollerin öğrenciler tarafından daha iyi anlaşılması için rol kartları dağıtılabilir. Bu aşamada oynanacak rolün özellikleri , nasıl olması gerektiği öğrencilerle birlikte tartışılarak oluşturulabilir. Ancak öğrencilerin bireysel yorum yapmalarına izin verilir (Erden). 2. Oyuncuların seçilmesi: Öncelikle istekli öğrencilerden başlamak üzere rol alacak öğrenciler seçilir. 3. Oyunun oynanması: Bu aşamada seçilen öğrenciler üstlendikleri rolü oynarlar. 4. Sonuç ve değerlendirme: Bu tekniğin en önemli aşaması sonuç ve değerlendirmedir. Rol oynama ile öğrencilere istendik davranışlar kazandırmak için onları sorularla yönlendirerek oyundan bir sonuç çıkarmaları sağlanmalıdır. Bazı durumlarda kritik noktalarda oyun durdurularak da tartışma açılabilir. Tartışma sırasında öğrencilere oyundaki olaylar, karakterlerin tutum ve davranışları hakkında sorular sorularak öğrenciler konuşturulabilir. İhtiyaç duyulursa tartışmalar ışığında oyun tekrar yorumlanabilir. 3.1.5.10. Akrostiş Tekniği Öğrencilerin, sözcüklerin ilk harflerini bir şifre, kavram, söz öbeği veya cümle verecek biçimde alt alta sıralamasıdır. Akrostiş tekniği, bir ünite veya konunun işlenişinde ana teması veya kendisinin, öğrencilere sürpriz kavram veya kavramlarla ders süresince veya bitiminde oyunla açıklanması, ünitede geçen kavramlara dikkat çekerek ve bilinmeyenlerin buldurulması şeklinde ilgileri konu üzerinde toplayarak öğrenilmesine imkân verir. 3.1.5.11. Kullanılabilecek Diğer Yöntemler Alan Gezileri: Öğrencilerin, öğrenilenlerle ilgili mekânlara yaptıkları inceleme gezileridir. Geziler doğal çevreye, müzeye, kent içindeki kurum ve yerlere 22 olabilir. Ancak, gezilerin amaçlara hizmet etmesi için, gezi öncesinde nelere dikkat edileceği, gezi sırasında gezideki gözlemlerin kayıt edilmesi ve gezi sonunda toplanan bilgilerin sınıflanması gibi etkinliklere yer verilmelidir. Başlık Bulma: Öğrencilerin okudukları bir metin ya da izledikleri olaya başlık koymaları, eğer varsa var olan başlığı değerlendirmeleridir. Bulmaca: Öğrencilerin konu ile ilgili bulmaca hazırlamaları ya da öğretmen tarafından hazırlanmış bir bulmacayı çözmeleridir. Görsel İmge Oluşturma: Öğrencilerin işlenen konuyu, grafik, resim, karikatür, tablo, şema, şekil vb. herhangi bir görsel imge ile göstermesidir. Karşılaştırma: Öğrencilerin, öğrenilenler arasındaki farkları ya da benzerlikleri belirlemesidir. Kavram Haritası Oluşturma: Konu ile ilgili başlıca kavramların, merkezi bir kavram etrafında birbirleriyle ilişkilerini gösterecek bir haritanın oluşturulmasıdır. Kendini Değerlendirme: Öğrencilerin neyi ne kadar öğrendiklerinin incelenmesi, öğrenme sürecinin başındaki ve sonundaki düzeyine bakarak ne kadar gelişme gösterdiklerinin belirlenmesidir. Örnek Verme: Öğrencilerin işlenen konuları açıklığa kavuşturan örnekler vermesidir. Öykü Yazma: Öğrencilerin işlenen konunun önemli noktalarını yansıtan öykü yazmalarıdır. Sınıflama: Öğrencilerin belli bir konuda bilgi toplamaları ve onları sınıflayarak sunmalarıdır. Slogan Bulma: Öğrencilerden işlenen konunun ana düşüncesini yansıtan bir slogan üretmeleri istenir. Sonuç Çıkarma: Öğrencilerin işlenen konuda ulaştıkları sonuçları belirlemeleridir. Tavsiyede Bulunma: Öğrencilerin işlenen konuyla ilgili kişilere tavsiyede bulunmasıdır. Her düzeydeki öğrenciler, öğrendikleri konularla ilgili 23 kendilerinden sonraki öğrenciler için tavsiyeler hazırlayabilirler. Bu, öğrencilerin konu ve öğrenme süreci hakkında düşünmelerini sağlayacaktır. Turnuva: Değerlendirme, gözlem, haber toplama, bildikleriyle bağ kurma, dosya oluşturma, öğretim malzemesi hazırlama, çalışma yaprağı, koleksiyon yapma, öğrendiklerini listeleme, proje, gazete çıkarma, gibi uygulamalar etrafında öğretim etkinlikleri hazırlanabilir. 3.2. Ortaöğretim Öğrencilerinin Sanatsal Yönelimleri ve İlgi Alanları Ergenlik dönemindeki fiziksel değişikliklerle birlikte ortaya çıkan ruhsal değişiklikler gençlerin aşırı duyarlı olmalarına neden olmaktadır. Otoriteye tepki, alınganlık, kendine ve başkasına güvensizlik, kötümserlik gibi olumsuzluklar eğitimi güçleştiren etmenlerdir. Sanat eğitimcisine duyulan kesin güven, bu dönemde ortaya çıkan olumsuzluklardan gençleri koruyabilmelidir. Lise öğrencilerinin de çeşitli sanatsal tasarımlar yapabileceğinden kimsenin kuşkusu olmamalıdır. Yetişkinlere özgü alışkanlıklardan kurallara bağımlılıktan koşullanmışlıklardan uzak olan gençlerin özgürce denemeler yapmasına olanak tanımak onların buluşlar yapması olasılığını arttıracaktır. Ortaöğretim öğrencilerinin sanatsal yönelimleri ve ilgi alanları · Pop kültürün kahramanları, moda ve spor, müzik, yaşam ve ölüm gibi varoluş konularıyla ilgilenirler. · Tek bir alanda toplanan bilgiye ilgi duyarlar. · Gerçek evrenle daha çok ilgilenirler. · Derinlemesine kavrama, nedenlerini araştırma ve kendince sonuçlar çıkarma isteğindedirler. · Varlığını kanıtlama ve yaşamın zorluklarının üstesinden gelmenin yollarını ve araçlarını öğrenme isteği güçlü bir biçimde belirmeye başlar. · Olayların gerçek nedenlerini, sonuçlarını sonuna dek sistematik olarak araştırma, keşfetme, buluş yapma isteğini duyarlar. · Teknolojik gelişmeler ilgilerini çeker. 24 · Sentez ve değerlendirme gibi üst düzey düşünme becerilerine ulaşırlar. · Çizim, boyama, linol baskı, sanat tarihî ve sanat eleştirisi ile ilgilenirler. · Kendi sanat ürünleri, gölgeleme ve ayrıntıya girme bağlamında daha çok doğalcı ya da yansıtmacı olmaya başlar. · İlgilendikleri sanat biçimleri; simgeler, modeller, kaset ve CD kapakları, mücevherler, resimli romanlar ve mask tasarımlarıdır. · Seramik, takı yapımı gibi el sanatları ile ilgilidirler. · Fotoğrafçılık, video ve bilgisayar konuları hoşlarına gider. · Mesleklerle ilgili uzmanlık alanlarına yoğun bir ilgi duyarlar. · Ağaç, metal, taş gibi dirençli gereçlerle çalışmayı yeğlerler. · Mimari ve endüstriyel tasarımlar yapmaktan hoşlanırlar. · Üç boyutlu çalışmalara ilgi duyarlar (Gençaydın, 1990). 3.3. Görsel Sanatlar Eğitiminde Dört Sanat Disiplini Yaklaşımı 1960’lı yıllarda sanat eğitimine yeni bir bakış açısı getirilerek ilk kez sanatın öğretiminden söz edilmeye başlandı. Bu bilişsel yaklaşım daha sonra sanat eğitiminde disiplin odaklı programları gündeme getirdi. Bu yaklaşım sanat eğitiminde, sanat tarihî, sanat eleştirisi, estetik ve uygulamalı çalışmaları bir arada öğretmeyi hedefleyen kapsamlı programlara doğru gelişti (Artut, 2000). Ülkemizde, bugüne kadar okullarda sanatın salt uygulamasına yani işlik çalışmalarına önem verilmiştir. Bu nedenle öğrenciler sanatsal dili, bir sanat yapıtına nasıl bakılacağını, sanat tarihîni öğrenememişlerdir (Stocrocki - Kırışoğlu, 1997). Bütün bu nedenlerle sanat eğitimi konu alanları genişletilerek; sanat tarihî, sanat eleştirisi, estetik ve uygulama olarak dört sanat disiplini Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı’na birleştirilerek alınmıştır. 3.3.1. Sanat Tarihi Resim, heykel, mimari ve süsleme sanatlarının tarihsel gelişimini, bu türlerin birbirleriyle ilişkilerini ve topluma olan etkilerini inceleyen bilim dalıdır. 25 Biçimsel olarak “sanat tarihi” bir sanat yapıtının, sanatçının ve yapıtla ilişkili öteki bilgilerin incelenmesidir. Sanat tarihi yapıtın yaratıldığı ortama bağlıdır ve yaşanan sosyo-kültürel düzen içinde yaratma sürecinin ve sanat yapıtının araştırmasını kapsar (Stocrocki- Kırışoğlu, 1997). Çağdaş sanat eğitimcileri sanat tarihini bir disiplin ve bir sanat tarihsel anlayış süreci olarak öğretmelidirler. Sanat öğretmenleri öğrencilerini bir sanat tarihçisinin rolünü üstlenmeye, onları bir sanat yapıtı ile ilgili sorular sormaya, bir yapıt ve onun kendilerine verdiği kültür hakkında nasıl bilgi edineceğini öğrenmeye yönlendirmelidirler (Stocrocki - Kırışoğlu, 1997). Sanat Tarihi öğretiminde yakın çevre ve yakın çağ ilkesi uygulanmalıdır. Bu ilkenin uygulanmasında üç yarar vardır. · Yakın çevre ilgiyi sürekli canlı tutar. · Gerçek yapıtların çevrede bulunmasıyla bu kültürel varlıkların tarihsel ve sanatsal değerlerini öğrenci daha somut olarak kavrar. · Geçmişin nesnel olarak öğretimiyle sanat yapıtı inceleme birleştirilerek, sanat tarihi kuruluktan kurtulmuş olur. Sanat tarihi öğretiminde öğrenci aktif rol almalıdır. Bu canlılık zaman zaman kıyaslamaların, benzetmelerin ve zıtlıkların ortaya çıkarılmasıyla sağlanabilir. Sanat tarihi öğretimi, sanat yapıtı inceleme ile yeri geldiğinde birlikte yürütülmelidir. Böylece sanat tarihi salt bilgi yükü olmaktan çıkıp öğrencilerin bütün duyu, algı, yorum ve çözümlemeleriyle katıldıkları bir uygulamalı çalışma alanı olmalıdır. Sanat tarihi işlenirken dil yalın ve öğrencinin anlayacağı bir biçimde olmalıdır. Ancak bu hiçbir zaman konunun yüzeyselleştirileceği anlamına gelmemelidir. (Kırışoğlu, 2002). 3.3.2. Sanat Eleştirisi Sanat eleştirisi; bir sanat yapıtına bütün olarak ve ayrıntıları yönünden bakma, betimleme, çözümleme, yorum yapma, yargıya varma ve toplumla ilişkisini kurarak inceleme sürecidir (Stocrocki - Kırışoğlu, 1997). 26 Çağdaş eğitimin en önemli amaçlarından biri öğrencilerin iyi karar verebilmelerini sağlamak için onlarda eleştirel düşünmeyi geliştirmektir. Her gün çocuklar giyecek, yiyecek ve eğlence konularında kararlar verirler. Pek çok kişi eleştirme yapmayı ‘kusur bulma’ olarak olumsuz bir biçimde düşünür. Oysa sanat eğitiminde eleştiri, sanat yapıtını, sorular sorarak ve tartışmalar yaparak olumlu bir biçimde araştırma yöntemidir. Amaç, öğrencilerin bilgiye dayalı düşünceler üretmelerine yardımcı olmaktır (Stocrocki - Kırışoğlu, 1997). Okul düzeyinde yapılan eleştiri çalışmalarına “sanat yapıtı inceleme” demek daha doğru olur. Sanat yapıtı incelemeye önce izleyicide bir alışkanlık yaratmakla başlanır. Alışkanlığı, kimi yapıtları tanımak ve onlardan tat almak izler. Adı “sanat yapıtı inceleme” olmakla birlikte, doğanın ve kültürel çevrede yer alan her şeyin estetik açıdan incelenmesi gerektiğinde, bu kapsam içinde düşünülmelidir (Kırışoğlu, 2002). Sanat eleştirisi sürecinde, öğrenciler mantıklı gerekçelerle tartışmalarda yer almayı, arkadaşlarını dinlemeyi, arkadaşlarının görüşlerine karşı hoşgörüyü öğrenecekler ve böylece sanat anlayışlarını geliştireceklerdir. Sanat eleştirisinin amacı tanımlamalar, çözümlemeler, yorumlar ve bilgiye dayalı yargılar geliştirmektir (Stocrocki- Kırışoğlu, 1997). Sanat Yapıtı İnceleme Süreci Bir sanat yapıtı incelenirken betimleme, çözümleme, yorumlama ve yargıdan oluşan bir süreç izlenir. Betimleme: Yapıta dikkatlice bakarak konunun tanımlanmasıdır. Yapıtta ilk göze çarpan sanatsal elemanlar açıklanır. Yorum ve yargı getirmeden, yapıtta bulunan renk, çizgi, boşluk, doku, biçim gibi sanat elemanlarının listelenmesidir (Kuruoğlu, 1997). Çözümleme: Betimlemenin devamı gibidir. Çözümlemede, sanat yapıtındaki renk, çizgi, form, doku gibi biçimsel elemanların birbirleriyle ilişkisi gözlemlenir. Bu elemanların hangi estetik ilkelere (ritm, denge, zıtlık, çeşitlilik, hareket, renk uyumu vb.) göre düzenlenmiş oldukları araştırılır (Kırışoğlu, 2002). 27 Yorumlama: Betimleme ve çözümleme sanat yapıtını inceleyeni yoruma götürür. Sanat yapıtının anlamının hissedildiği, duyguların açıklandığı evredir. Daha önce toplanan bilgiler, yapıttaki ana duygunun ve mesajın açıklanmasında kolaylık getirir (Kırışoğlu, 2002). Sanat yapıtının teması nedir? Ne demek istemektedir? gibi soruların yanıtları aranır. Yorumlama başlı başına anlam çıkarma sürecidir. Bu süreç, duyuşsal bağlantılar, simgeler, çağdaş ve tarihsel anlam ve yorumu kapsar. Yargılama: Burada yapıtın genel değerlendirmesi yapılır. Bir sanat yapıtını beğenip beğenmediğimiz önemli değildir, önemli olan bu sanat yapıtının neden ünlü olduğunun anlaşılmasıdır. Sanat yapıtının, niçin güzel, önemli ya da değerli olduğunun anlatılmasıdır. (Sanat eleştirisi çalışma örneği EK 1, s. 268 de verilmiştir) 3.3.3. Estetik Estetik bir güzellik bilimidir. Sanatı sorgular. “Sanatın doğasını, anlamını, değerini bulmaya çalışarak, sanat eserlerinin daha iyi anlaşılmasına, sanat eserinin değerlendirilmesine ve eser hakkında karar vermenin geliştirilmesine yardım eder.” (Stocrocki - Kırışoğlu, 1997) a) Sanat nedir? b) Sanat yapıtı neye denir? c) Doğa ile sanat arasındaki ilişki ve ayrılık nedir? ç) Güzel ve güzellik nedir? d) Estetik kuramlar nelerdir? e) Sanat dünyası nedir? Estetik bütün bu sorulara yanıtlar arar. Sanatçı yapıtını oluştururken, düşünülerini, imgelerini, duygularını anlatmak için bir bütünlük yaratırken kaygısı güzelliktir. Salt sanatçılar değil izleyiciler de bir yapıtta güzeli ararlar. 28 Estetik öğretiminin amacı, çocuğun ve gencin sanat üzerine konuşmasını sağlamaktır. Okullarda estetiğin konuları yalnız sanat yapıtları ile sınırlı tutulmaz. Çevre, doğa, insanın günlük yaşamına girmiş her nesne güzellik yönünden tartışılır. 3.3.4. Uygulamalı Çalışmalar Uygulamalı çalışmalar; atölye içinde gelişen, doğrudan yapmaya yönelik çalışma ve araştırma sürecidir. Uygulamalı çalışmalar, plan yapma, tasarım ve üretim yollarını içine alır. Bu kapsam içinde ayrıca öğrencilerin çalışmalarının gelişimlerini, sonuçlarını değerlendirme yolları ile ürünlerini en güzel nasıl sergileyecekleri de yer alır (Stocrocki- Kırışoğlu, 1997). Uygulamalı çalışmalar, algılama, tasarlama, değerlendirme süreçlerini içine alır. a) Sanata ilişkin kavramları algılayabilme b) Tasarlama · Gereç ile yapılabileceklerin tasarlanması, · Düşünce ve imgeleri gerece aktarma, · Bazı teknikleri öğrenme, · Gerecin özelliklerini bilme, · Bütünleştirme. c) Değerlendirme · Kendi yapıtlarını ve diğerlerinin yapıtlarını değerlendirme, · Yaptığı işe anlam yükleme, · Sergilemeye hazır hâle getirme (Kuruoğlu, 1997). 3.3.5. Dört Sanat Disiplininin Birleştirilmesi Salt gerçeklere ve kuramsal bilgilere ya da salt uygulamalı çalışmalara ağırlık veren sanat eğitimi eksiktir. Yalnız uygulamalı sanat öğretmek, sınırlı eğitimi ve yeteneği olanlar için haksızlık olur. Sanat, uygulamaya yönelik el becerisi kadar derin düşünmeyi de gerektirir. Kısaca sanat çok geniş anlamda, deneyim ve bilginin oluşturduğu bir bütündür. Bu bağlamda sanat eğitimi; sanat tarihini, eleştiriyi, estetiği ve uygulamayı içine alan bütüncül bir konu alanıdır (Stocrocki - Kırışoğlu, 1997). Uygulamalı çalışmalar, öğrenci seviyesi ve bilgi birikimi göz ardı edilmeden diğer alanlarla beraber ele alındığında, öğrenciler aynı zamanda tarihsel ve eleştirel 29 aktivitelere katılacaklarından konu ile ilgili bilgilerinde de artış sağlanabilecektir. Böylece öğrenciler bu çalışmalarda değişik konulara odaklanarak düşünceyi sanatsal dile dönüştürmeyi, ifadelerini geliştirmeyi, bedensel katılımı, bazı kavramları geliştirmeyi, birlikte çalışmayı ve yardımlaşmayı öğrenmektedirler (Abacı, 2005). Ortaöğretim Görsel Sanatlar (Resim) Dersi Programı, “görsel sanat kültürü”, “görsel sanatlarda biçimlendirme”, “tarihî çevre ve müze bilinci” olarak üç öğrenme alanı altında yapılandırılmıştır. Bu öğrenme alanlarında “sanat eleştirisi”, “sanat tarihi”, “estetik” ve “uygulamalı çalışmalar”dan oluşan dört sanat disiplini birleştirilerek uygulanmıştır. Öğrenci kazanımları ve etkinlik örnekleri bu doğrultuda hazırlanarak sunulmuştur. Birleştirmede her sanat disiplininin oranı dengeli bir şekilde ele alınmaya çalışılmıştır. Alt öğrenme alanlarında öğretilecek bilgi ve deneyimin içeriğine göre her sanat disiplininin oranları ayarlanabilir. Kimi zaman bir çalışmada sanat eleştirisi, kimi zaman da sanat tarihi ağırlık kazanabilir. Öğrencilerin sınıf düzeyi de oranın sınırlarını belirler. 30 4. PROGRAMIN YAPISI Ortaöğretim Görsel Sanatlar (Resim) Dersi Öğretim Programı’nın yapısı dersin genel amaçları, beceriler, değerler, öğrenme alanları, alt öğrenme alanları, kazanımlar, etkinlik örnekleri, açıklamalar, ölçme değerlendirme esasları, Atatürkçülük, belirli gün ve haftalar bölümlerinden oluşmaktadır. 4.1. Programın Genel Amaçları Bu program ile öğrencilerin; 1. Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları doğrultusunda; Atatürk ilkelerini ve inkılaplarını benimsemiş, Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görevlerini ve sorumluluklarını bilen, laik, demokratik bir kişiliğe sahip olmaları, 2. Atatürk’ün akla, bilime, tekniğe, teknolojiye, sanata ve sanatçıya verdiği önemi kavrayarak, çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı, seçkin bir ortağı olmaları, 3. Ulusal değerleri anlayarak, tarihî ve kültürel mirasımızı benimseme, koruma ve gelecek nesillere aktarma konusunda kişisel sorumluluk alarak ulusal kültürümüzle gurur duymaları, 4. Sanatın insanlık tarihine katkılarını bilen, evrensel düşünceye sahip bir birey olarak toplumların gelişiminde güzel sanatların yerini ve önemini değerlendirmeleri, 5. Görsel sanatlarla ilgili temel terimleri, teknikleri, yöntemleri kullanma becerileri kazanmaları, 6. Farklı tekniklerin getireceği anlatım zenginliğinin bilinciyle yenilikleri takip etmeleri ve sanatsal çalışmalarında teknolojik olanaklardan yararlanmaları, 7. Görsel dünyayı doğru algılayarak görsel algı birikimini ve hayal gücünü geliştirmeleri, 8. Duygu, düşünce ve izlenimlerini özgün sanatsal tasarımlara dönüştürerek kendilerini sanat yolu ile ifade etmeleri, 9. Bireysel ve grup çalışmalarında sorumluluk alarak planlı çalışma ve zamanı verimli kullanma alışkanlığı edinmeleri, 31 10. Sanat yapıtlarını, betimleme, çözümleme, yorumlama, yargılama yöntemleri ile inceleyerek, eleştirel bakış açısı kazanmaları, 11. Sanattan tat alan, sanatı çözümleyebilen, kültürü anlayan, sergi, sanat galerisi, tarihî çevre ve müzeleri gezme alışkanlığı edinmiş bir kişiliğe sahip olmaları, 12. Görsel sanatlarla ilgili meslekleri tanıyarak, ilgi ve yetenekleri doğrultusunda meslek seçimi yapmaları, 13. Hoşgörülü, insan haklarına saygılı, barışçı bir kişiliğe sahip olmaları, 14. Doğayı seven, çevreye saygılı, estetik duyarlılık kazanmış bir kişiliğe sahip olmaları, 15. Özgüveni gelişmiş, farklılıkları yakalayabilen, problem çözme becerisi gelişmiş, gözlemin ve araştırmanın önemini kavramış, yaratıcı ve üretken bir kişiliğe sahip olmaları amaçlanmaktadır. 4.2. Beceriler Beceri; öğrencilerde, öğrenme süreci içerisinde kazanılması, geliştirilmesi ve yaşama aktarılması tasarlanan kabiliyetlerdir. Görsel Sanatlar (Resim) Dersi 9,10,11,12. sınıf düzeyinde ortak 8 beceriyi kazandırmanın yanısıra kendine özgü 9 beceriyi de kazandırmayı amaçlamaktadır. Bu beceriler aşağıda gösterilmiştir. · Eleştirel düşünme · Yaratıcı düşünme · İletişim ve empati · Problem çözme · Bilgi teknolojilerini kullanma · Girişimcilik · Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma · Karar verme · Gözlem ve görsel algılama · Zaman ve mekânı algılama · Katılım ve iş birliği · Araştırma-Sorgulama 32 · Kendini sanat yoluyla ifade etme · Planlı ve düzenli çalışma · Görsel sanatlarla ilgili teknikleri uygulama · Estetik duyarlılık · Özgüven 4.3. Değerler Değer, toplumun varlığını, işleyişini, devamını sağlamak ve sürdürmek için doğru ve gerekli olduğu kabul edilen ortak düşünce, ahlaki ilke ve inançlardır. · Dayanışma · Hoşgörü · Bilimsellik · Sevgi · Saygı · Duyarlılık · Vatanseverlik · Barış · Sorumluluk · Açık görüşlülük · Tutarlılık · Sabır · Dürüstlük · Özgürlük · Özgünlük 33 4.4. Öğrenme Alanları Öğrenme alanı; birbiri ile ilişkili bilgi, beceri, kavram ve değerlerin bir bütün olarak görülebildiği, öğrenmeyi organize eden yapıdır. Ortaöğretim Görsel Sanatlar (Resim) Dersi Öğretim Programı üç öğrenme alanı altında yapılandırılmıştır. ORTAÖĞRETİM GÖRSEL SANATLAR (RESİM) DERSİ ÖĞRENME ALANLARI GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZE BİLİNCİ 4.4.1. Görsel Sanat Kültürü Görsel sanatlar bireyin yaşamının ve onu çevreleyen toplumun vazgeçilmez bir alanını oluşturur. Birey, bilerek ya da bilmeyerek yaşamının her kesitinde bir görsel sanat ürünü ile karşı karşıyadır. Bu gerçeklik onu hem ruhsal, hem de fiziksel olarak etkilemektedir (Buyurgan, 2005). Bireyin sanatı anlaması ve ona tepki vermesi olumlu yaşantılar kazanmasında etkili bir araç olabilir. Bu aracı bilmek, anlamak ve yorumlamak bireyde görsel sanat kültürünü oluşturur. “Görsel Sanat Kültürü” öğrenme alanında, öğrencilerin ulaşmaları beklenen kazanımlar, “sanat tarihi”, “sanat eleştirisi”, “estetik” gibi varlığını sanattan alan disiplinlerin birbiri içine geçirilerek sarmal olarak verilmesiyle oluşturulmuştur. Bu öğrenme alanında öğrencilerin; · Sanatın insanlık tarihine katkılarını bilen, kültürel değerlerimize duyarlı, evrensel düşünceye sahip bireyler olmaları, · Atatürk’ün sanata ve sanatçıya verdiği önemi anlamaları, · Yalnız sanatı uygulayan değil, sanatı anlayan ve sanattan tat alan bireyler olmaları, · Sanat yapıtlarını inceleme yöntemlerini kullanarak eleştirel bakış açısı kazanmaları, 34 · Geleneksel Türk sanatlarını tanımaları, · Doğayı seven çevreye saygılı estetik duyarlık kazanmış bireyler olmaları, · Görsel sanatlarla ilgili meslek alanlarını tanımaları, · Çağdaş sanat akımları ve bu akımların sanatçı ve eserlerini tanımaları, · Resim, heykel, mimari, fotoğraf, grafik, tekstil, özgün baskı resim, geleneksel el sanatları, endüstriyel tasarım sanatı, sanatçılarını ve eserlerini tanımaları hedeflenmektedir. 4.4.2. Görsel Sanatlarda Biçimlendirme Bu öğrenme alanı görsel sanatların okul düzeyinde yapılabilecek bütün çalışmalarını kapsar. Bu çalışmalarda bilgi ve beceri deneyimlerle, alıştırmalarla elde edilir. Buradaki bilgi kuramsal öğreti malzemesi olmaktan çok her çalışma sonunda öğrencide oluşan niteliksel birikimdir (Kırışoğlu, 2002). Nokta, çizgi, renk, şekil, biçim (form), değer (valör), doku, ton, mekân gibi “sanatsal düzenleme ögeleri” ile denge, ritim, oran-orantı, hareket, zıtlık, bütünlük, vurgu (etki), örüntü (örnek) gibi “sanatsal düzenleme ilkeleri”nin, seçilen etkinlik, önerilen yöntem ve teknikler eşliğinde, duyuşsal ve devinimsel kazanımlara yönelik uygulamalar içinde sezdirildiği, duyumsatıldığı, geliştirildiği ve pekiştirildiği bir öğrenme alanıdır. Bu öğrenme alanında öğrencilerin; · Kendilerini sanat yoluyla ifade edebilmeleri, · Görsel sanatlarla ilgili teknikleri ve yöntemleri kullanma becerisi kazanmaları, · Bireysel ve grup çalışmalarında sorumluluk alarak planlı çalışmayı ve zamanı verimli kullanmayı alışkanlık hâline getirmeleri, · Sanatsal çalışmalarında teknolojik olanaklardan yararlanmaları, · Görsel dünyayı doğru algılayarak algı birikimini ve hayal gücünü geliştirmeleri, hedeflenmektedir. 35 4.4.3. Tarihî Çevre ve Müze Bilinci Ülkemiz tarihî ve kültürel eserler bakımından çok zengin bir mirasa sahiptir. Zengin bir kültür hazinesine sahip olan ülkemizde, ne yazık ki tarihî çevre ve müzelere karşı duyarlılığın, tarihî eserlere sahip çıkma ve koruma bilincinin tam anlamıyla oluşmadığı görülmektedir. Bu nedenle ülkemizin birçok yerinde var olan tarihî eserler, yok olma tehlikesiyle karşı karşıya bulunmaktadır. Bu olumsuz durumun oluşmasını hazırlayan nedenlerden en önemlisi, toplumumuzdaki bu konuyla ilgili eğitimin eksikliğidir (Özteke, 2004). Günümüzde tarihî çevrelerin ve müzelerin eğitici rolü, çok etkili ve önemli bir hâle gelmiştir. Bu rol insanın okul öncesi döneminden itibaren başlayıp yaşlılık dönemine kadar olan süreci içine alır. Görsel sanatlar eğitiminde görmek, yaratıcılığın teşvik edilmesinde ve uygulama yapma isteği uyandırması bakımından önemlidir. Öğrencilere sadece anlatılarak verilen bir görsel sanatlar eğitimi eksik kalır. Bireyin sanat eseriyle doğrudan karşı karşıya gelmesi, eser üzerindeki sanatın ilke ve elemanlarını, güzeli, estetik değerleri görebilmesine ve tanımlamasına yardımcı olur (Buyurgan, 2005). Bunu sağlamak, müzeler, sanat galerileri ya da tarihî çevrelerde olabilir. Bu nedenle Ortaöğretim Görsel Sanatlar (Resim) Dersi Öğretim Programı’nda “Tarihî Çevre ve Müze Bilinci” adı altında bir öğrenme alanı oluşturulmuştur. Bu öğrenme alanında başta arkeoloji ve etnografya müzeleri olmak üzere tüm tarihî çevre, müze ve sanat galerileri, görsel sanatlar eğitimi için duvarsız derslikleri ya da atölyeleri oluşturmaktadır. Müze ve galeriler ayrıca sahip oldukları zengin koleksiyonlar ve sergileme etkinlikleri yoluyla üzerinde yaşadığımız topraklarda yeşermiş olan farklı kültürlerin kuşaktan kuşağa aktarılmasına, farklı kültürlerin tanınmasına ve farklı insan ve topluluklarına yönelik hoşgörü geliştirilmesine, dolayısıyla dünya barışına önemli katkılar yapmaktadır (Buyurgan, 2005). Bu öğrenme alanında öğrencilerin; · Tarihi yerinde görüp o atmosferi soluyarak yaratılan kültür mirasına duyarlılık geliştirmeleri, · Farklı kaynaklardan araştırma yapabilmenin yollarını keşfetmeleri, 36 · Bakmayı değil, görmeyi öğrenmeleri için müzedeki eserleri yakından inceleyerek eseri oluşturan unsurları sorgulama ve keşfetmeleri, · Eserlerle duyuları aracılığı ile iletişim kurabilmeleri, · Hayal güçlerini kullanarak, kendilerini yaratıcı bir biçimde ifade etmeleri, estetik bir bakış açısı kazanmaları, · Eğitim ortamlarına (tarihî çevreler, müzeler, sanat galerileri vb.) pasif değil, aktif olarak katılmaları hedeflenmektedir. 4.5. Alt Öğrenme Alanları Alt öğrenme alanı; öğrenme alanlarının içeriğine göre konu, kazanım ve etkinliklerin ayrı ayrı ele alındığı yapıdır. Programda sınıflara göre alt öğrenme alanları aşağıdaki gibi oluşturulmuştur. 37 ORTAÖĞRETİM GÖRSEL SANATLAR (RESİM) DERSİ ÖĞRENME ALANLARI GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZE BİLİNCİ NOKTA VE ÇİZGİ 9. SINIF ALT ÖĞRENME ALANLARI SANATA GİRİŞ IŞIK-GÖLGE VE AÇIK-KOYU DOKU GÖRSEL SANATLARLA İLGİLİ MESLEK ALANLARI PERSPEKTİF TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZELERDE İNCELEME VE UYGULAMA I RENK SANAT ESELERİNİ İNCELEME RENKLİ RESİM UYGULAMALARI I 10. SINIF ALT ÖĞRENME ALANLARI DESEN ÇALIŞMALARI I TÜRK SÜSLEME SANATLARI DESEN ÇALIŞMALARI II CUMHURİYET ÖNCESİ TÜRK RESİM SANATI RENKLİ RESİM UYGULAMALARI II 11. SINIF ALT ÖĞRENME ALANLARI ÇAĞDAŞ TÜRK RESİM SANATI AVRUPA RESİM SANATINA GENEL BAKIŞ ÜÇ BOYUTLU ÇALIŞMALAR DESEN ÇALIŞMALARI III GRAFİK SANATLAR ÇAĞDAŞ SANAT AKIMLARI I TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZELERDE İNCELEME VE UYGULAMA II ÖZGÜN BASKI RESİM TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZELERDE İNCELEME VE UYGULAMA III RENKLİ RESİM UYGULAMALARI III DESEN ÇALIŞMALARI IV 12. SINIF ALT ÖĞRENME ALANLARI KARİKATÜR SANATI ÇAĞDAŞ SANAT AKIMLARI II RENKLİ RESİM UYGULAMALARI IV TEKSTİL TASARIM TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZELERDE İNCELEME VE UYGULAMA IV ENDÜSTRİYEL TASARIM FOTOĞRAF SANATI 38 4.6. Kazanımlar Kazanımlar; öğrencinin öğrenme süreci içerisinde planlanmış ve düzenlenmiş yaşantılar yoluyla edinmesi beklenen bilgi, beceri, değer, tutum ve alışkanlıklardır. Program kazanımların öngördüğü bir içerikle sınırlıdır, öğrencilere tüm kazanımların edindirilmesi gerekmektedir. 4.7. Etkinlik Örnekleri Kazanımların gerçekleştirilmesine yönelik olarak farklı yöntemlerin ve tekniklerin kullanıldığı eğitim ve öğretim uygulamalarıdır. Programda yer alan kazanımların hayata geçirilmesi ve hedeflenen bilgi, beceri, değer, tutum ve alışkanlıkların kazandırılması için çeşitli etkinlik örneklerine yer verilmiştir. Bu etkinlikler birer öneri niteliğindedir. Öğretmen, bu etkinlikleri olduğu gibi veya çeşitli değişiklikler yaparak uygulayabilir; kazanımlara bağlı kalınması şartıyla farklı etkinlikler hazırlayabilir. Kazanımların edinilmesi için hazırlanacak etkinlikler, tek kazanıma yönelik olabileceği gibi, birden fazla kazanımı içeren nitelikte de olabilir. Ayrıca öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları, okulun fiziki koşulları da göz önünde bulundurulmalıdır. Programdaki etkinlikler, öğrenci merkezli ve öğrenme sürecinde öğrencinin etkin bir rol üstlenmesini sağlayacak şekilde hazırlanmıştır. Öğrencinin sadece okuyarak, öğretmeni dinleyerek ve uygulama yaparak, bilgi edinmesi veya beceri geliştirmesi yerine; araştırma yaparak, sınıfta arkadaşlarıyla tartışarak, görüşlerini açıklayarak, sorgulayarak, başka arkadaşlarına aktararak öğrenme sürecine etkin olarak katılması amaçlanmaktadır. Öğrencilerin birbirleriyle ve öğretmenleriyle sürekli iletişim içinde olmaları ve etkinliklerin her aşamasında katılımcı olarak yer almaları programın uygulanması açısından önemlidir. 4.8. Açıklamalar Kazanımlarla ilgili açıklayıcı, işlenecek konuların sınırlarını belirleyen anlatımların yer aldığı bölümdür. Ayrıca bu bölümde alt öğrenme alanında dikkat edilmesi gereken noktaları içeren uyarılar bulunur. 39 4.9. Programda Kullanılan Semboller Bu sembol, ilgili etkinliklerin (uygulamalı çalışmalar, Sınıf-okul içi yaratıcı drama, grup çalışması, zaman şeridi oluşturma, çalışma kâğıdı doldurma, görsel materyal okuma, film etkinlik izleme, sanal alan gezisi vd.) sınıf içinde yapılacağını gösterir. Okul dışı etkinlik Bu sembol, ilgili etkinliklerin (görüşme, grup çalışması, proje çalışmaları, araştırma vd.) tamamının veya bazı aşamalarının ev, kütüphane ve konuyla ilgili kurum ve kuruluşlarda yapılabileceğini gösterir. vİnceleme gezisi Bu sembol, ilgili etkinliklerin okul dışında inceleme ve araştırma gezileriyle yapılabileceğini gösterir. ! Uyarı Bu sembol, ilgili ünitede işlenecek konuların sınırlarını, kullanılması önerilen araç-gereç ve dikkat edilmesi gereken noktaları gösterir. Birleştirme C Ders içi ilişkilendirme ` Diğer derslerle ilişkilendirme 4 Ölçme ve değerlendirme Bu sembol, etkinliğin, birden fazla alt öğrenme alanına ait kazanımları içerdiğini gösterir. Bu sembol, ilgili alt öğrenme alanlarıyla ilişkilendirilebilecek diğer Görsel Sanatlar (Resim) dersi alt öğrenme alanlarının adını, ilgili kazanımlarını ve konularını gösterir. Bu sembol, ilgili alt öğrenme alanlarıyla ilişkilendirilebilecek diğer derslerin alt öğrenme alanlarının adını, ilgili kazanımlarını ve konularını gösterir. Bu sembol, eğitim öğretim sürecinde yapılabilecek değerlendirme etkinliklerini göstermektedir. Burada yazılan değerlendirme etkinliği bir öneridir. Siz öğretim programında yer alan etkinliklerden öğrencilerin performansını en iyi ölçebileceğinizi düşündüğünüz başka yöntemleri de seçebilirsiniz. 40 4.10. Atatürkçülük, Belirli Gün ve Haftalar Ortaöğretim Görsel Sanatlar (Resim) Dersi Öğretim Programı’nda “Atatürkçülük” ve “Belirli Gün ve Haftalar” ile ilgili kazanımlar ve etkinlik örnekleri, Talim Terbiye Kurulunun 2488 sayılı Tebliğler Dergisi’nde yayınlanan, aşağıdaki kararı doğrultusunda hazırlanmıştır. “Resim derslerinde; Talim ve Terbiye Kurulunun 10/03/1998 tarih ve 13 sayılı kararı ile kabul edilen “Lise Resim 1,2,3 ile Lise (Resim Alanı) Resim 1,2 Dersi Öğretim Programı’nda yer alan Atatürkçülükle ilgili konular, hedef ve davranışlarıyla birlikte aynen uygulanacaktır. “Lise Resim 1,2,3 ile Lise (Resim Alanı) Resim 1,2 Dersi Öğretim Programı’nda ileride değişiklik yapıldığı takdirde Atatürkçülük ile ilgili konular aynen korunacaktır. Ayrıca resim derslerinde milli bayramlar, yerel kurtuluş günleri ve Atatürk Haftası başta olmak üzere “Belirli Gün ve Haftalar” dan seçilecek olan günlerde, bu günlerin anlam ve önemine uygun resimler ve afiş çalışmaları yaptırılmalı, resim yarışmaları düzenlenerek sergiler açılmalıdır.” (Etkinliklerde kullanabilecek Atatürk’ün güzel sanatlarla ilgili sözleri liste olarak verilmiştir.) (bk. EK 2, s. 271) 41 ALT ÖĞRENME ALANI Görsel Sanat Kültürü Sanata Giriş 9.SINIF Tarihî Çevre ve Müze Bilinci Tarihî Çevre ve Müzelerde İnceleme ve Uygulama I 10. SINIF Görsel Sanatlarda Biçimlendirme Üç Boyutlu Çalışmalar 10. SINIF Tarihî Çevre ve Müze Bilinci Tarihî Çevre ve Müzelerde İnceleme ve Uygulama II ÖĞRENME ALANI 9. SINIF 9. Atatürk’ün sanat ile ilgili özdeyiş ve düşüncelerini söyler, yazar. 10. Atatürk'ün sanat eğitimine verdiği önemi açıklar. 11. Atatürk’ün ülkemizde sanatın gelişmesi için yaptığı çalışmalara örnekler verir. 12. Atatürk konulu sınıf gazetesi/resim sergisi hazırlar. SIN IF ATATÜRKÇÜLÜK KAZANIMLARI 2. Atatürk’ün müzelerimizin oluşturulmasındaki katkılarını açıklar. 4. Sanat değeri taşıyan Atatürk heykellerini ve anıtlarını tanır. 7. Atatürk’ün önderliğinde kurulan sanat kurumlarını tanır. ATATÜRKÇÜLÜK KAZANIMLARINI İÇEREN ETKİNLİK ÖRNEKLERİ · bk. s.51 Etkinlik örneği · bk. s.54 Etkinlik örneği · bk. s. 66 “Müzeyi Tanıyalım” etkinliği · bk. s. 106 “Anıtkabir’de Buluşalım” etkinliği · bk. s. 106 “Atatürk Heykelleri” etkinliği · bk. s. 109 “Atatürk ve Sanat” etkinliği 42 ALT ÖĞRENME ALANI Çağdaş Türk Resim Sanatı Grafik Sanatlar Fotoğraf Sanatı Tekstil Tasarım Tarihî Çevre ve Müzelerde İnceleme ve uygulama III ÖĞRENME ALANI Görsel Sanat Kültürü Görsel Sanatlarda Biçimlendirme Tarihî Çevre ve Müze Bilinci Görsel Sanatlarda Biçimlendirme Görsel Sanatlarda Biçimlendirme 10. SINIF 1. Atatürk müzelerini tanır. 12. SINIF 9. Atatürk temasını grafik çalışmalarında kullanılır. 12. SINIF 11. SINIF 4. Atatürk resimleri yapan ressamları ve eserlerini tanır. 11. SINIF SIN IF ATATÜRKÇÜLÜK KAZANIMLARI 5. Atatürk’ün Türk resmine ve sanatçılara verdiği değeri kavrar. 8. Atatürk fotoğrafları çeken sanatçıları ve bu sanatçıların eserlerini tanır. 1. Atatürk’ün Türk tekstilinin gelişimine katkılarını açıklar. ATATÜRKÇÜLÜK KAZANIMLARINI İÇEREN ETKİNLİK ÖRNEKLERİ · Bk. s. 102 “Resimlerle Atatürk ve Kurtuluş Savaşı” etkinliği · Bk. s. 145 “Grafik Tasarımlarda Atatürk” etkinliği · Bk. s. 148 “Atatürk Müzeleri” etkinliği · Bk. s. 162 “Atatürk ve Fotoğraf” etkinliği · Atatürk ve Türk Tekstili (bk. Etkinlik Örneği, s. 174) 43 5. PROGRAMIN UYGULANMASI İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR Bu program, ortaöğretim kurumları Görsel Sanatlar (Resim) Derslerinde uygulanmak üzere hazırlanmıştır. Ortaöğretim Görsel Sanatlar (Resim) Dersi Öğretim Programı’nın uygulanmasında aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir : · Program, 1739 Sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nda belirtilen Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları (bk. s. 10) temel alınarak oluşturulmuştur. Öğretmenler Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları’nı özümseyerek, öğrencilerin bu amaçlar doğrultusunda; demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görevlerini ve sorumluluklarını yerine getirmede yol gösterici olmalıdır. · Program, kazanımların öngördüğü bir içerikle sınırlıdır. Öğrencilere tüm kazanımların edindirilmesi gerekmektedir. Kazanımlarla ilgili açıklayıcı, işlenecek konuları belirleyen anlatımlar “AÇIKLAMALAR” bölümünde yer almaktadır. Etkinliklerin bu içerik doğrultusunda ders saati sayısı göz önünde bulundurularak hazırlanmasına dikkat edilmelidir. Hazırlanacak etkinlikler, tek kazanıma yönelik olabileceği gibi, birden fazla kazanımı içeren nitelikte de olabilir. · Programın kazanımları yazılırken basitten karmaşığa, kolaydan zora ilkesi dikkate alınmıştır. Sınıf içi etkinliklerin planlanmasında ve gerçekleştirilmesinde bu sıraya uyulmalıdır. Ancak alt öğrenme alanlarına ayrılacak süreler ve işleniş sırası; öğrenci seviyesine, ortama ve çevre etkenlerine göre zümre öğretmenlerince değiştirilebilir. Ayrıca farklı öğrenme alanlarının ve alt öğrenme alanlarının birbirleriyle bağlantılı olan kazanımları birlikte ele alınabilir. (bk. Etkinlik örnekleri s. 70, 85, 110, 149). · Programda verilen etkinlikler birer örnektir. Öğretmenler, programdaki etkinlik örneklerini okulun bulunduğu çevre özelliklerine ve okulun fiziki yapısına göre seçmeli ya da kazanımları gerçekleştirmeye yönelik aktif öğrenme yöntem ve tekniklerine dayalı (bk. s. 15-24), kendileri uygun bir etkinlik hazırlamalıdır. Etkinlikler hazırlanırken ortaöğretim 44 öğrencilerinin sanatsal yönelimleri ve ilgi alanları göz önünde bulundurulmalıdır (bk. s. 24). Öğrenci sıralarında oturan pasif alıcı değil, aktif katılımcı olmalıdır. · Yeni etkinlikler tasarlanırken dersin genel amaçları (bk. s. 31, 32), kazanımlar ile ortaöğretim öğrencilerinin genel özellikleri ve sanatsal yönelimleri (bk. s. 24,25), öğrencilerin farklı öğrenme biçimleri, ilgi, yetenek ve ihtiyaçlarını göz önünde bulundurmalıdır. · Atatürkçülük ile ilgili etkinlikler oluşturulurken 2488 sayılı Tebliğler Dergisi’nde belirtildiği gibi (bk. s. 41), “Atatürkçülük” ile ilgili konular aynen korunacaktır. Ayrıca görsel sanatlar (resim) derslerinde millî bayramlar, yerel kurtuluş günleri ve Atatürk Haftası başta olmak üzere “Belirli Gün ve Haftalar” dan seçilecek olan günlerde, bu günlerin anlam ve önemine uygun resimler ve afiş çalışmaları yaptırılmalı, resim yarışmaları düzenlenerek sergiler açılmalıdır. · Görsel sanatlar (resim) dersi zümre öğretmenleri tarafından öğretim yılı başında yapılacak toplantı ile Ortaöğretim Görsel Sanatlar (Resim) Dersi Programı içeriğinde yer alan alt öğrenme alanları ve kazanımlar aynen korunarak bir yıllık plan yapılmalıdır. · Etkinliklerin uygulanması aşamasında, yıllık planda belirlenmiş olan alt öğrenme alanı ile ilgili yapılması gerekli çalışmalar öğretmenler tarafından öğrencilere önceden bildirilmeli, derse hazırlıklı gelmeleri sağlanmalı, araştırmaya yönelik etkinliklerde gereken araştırma süreleri verilmelidir. Bir ders saati içerisinde bir veya birden fazla etkinlik uygulanabilir. · Program, öğrenci merkezli yaklaşımlar temel alınarak aktif öğrenme yöntemlerini ve tekniklerini içeren sarmal bir yapıya sahiptir. Bundan dolayı her sınıfta öğrencilerin hazır bulunuşlukları dikkate alınmıştır. Dersin öğretmeni, öğrencilerin bilgi, beceri, ilgi, yetenek vb. açısından öğrencilerin ön bilgilerinden yararlanmalıdır. Bir alt öğrenme alanında belirlenen kazanımlar diğer alt öğrenme alanlarında dersin bütünlüğü bozulmadan tekrar edilerek pekiştirilmelidir. 45 · Program İlköğretim Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı’nın devamı niteliğindedir. Bu nedenle öğrencilerin hazır bulunuşluk ve ön bilgilerini saptamak amacıyla İlköğretim 1-8. Sınıflar Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı incelenmelidir. · Öğretmenler, alt öğrenme alanlarına yönelik kazanımları gerçekleştirirken görsel sanatlar (resim) dersi dışında diğer derslerin (sanat tarihi, müzik, edebiyat, fizik, biyoloji, matematik vd.) öğretmenlerinden de destek almalıdırlar. · Program hazırlanırken; öğrencilerin farklı öğrenme biçimleri, ilgileri, yetenekleri ve ihtiyaçları göz önünde bulundurularak “sanat tarihi, sanat eleştirisi, estetik ve uygulamalı çalışmalar” dan oluşan dört sanat disiplini birleştirilerek uygulanmıştır. Öğretmenler, alt öğrenme alanlarında öğretilecek bilginin ve deneyimin içeriğine göre her sanat disiplininin oranlarını ayarlayabilir. Örneğin kimi zaman bir çalışmada sanat eleştirisi, kimi zaman da sanat tarihi ağırlık kazanabilir. · Öğretmenler dersi planlarken kazanımlarının yanı sıra programın yapısı bölümünde belirtilen kazandırılabilmesi için becerilerin hangi ve öğretimsel değerlerin yöntemleri (bk.s.32,33) de kullanabileceğini belirlemeli ve uygun öğrenme ortamları oluşturmalıdır. Öğretmenler sınıf içi etkinlikler ile geliştirdiği becerileri ve değerleri pekiştirmek için ödev veya projeler vermelidir. · Sanat yapıtları incelenirken “betimleme, çözümleme, yorumlama, yargılama” süreçlerinin bulunduğu sanat eleştirisi yöntemleri (bk. EK 1, s.268) kullanılmalıdır. EK.1’de verilen “sanat eleştirisi çalışma örneği”nden, incelenen sanat yapıtının niteliğine göre sorular seçilebilir ya da yeni sorular oluşturulabilir. · Program uygulanırken öğrenme alanları arasında ilişkilendirme yapılmalıdır. Yeri geldikçe geçmiş konulara atıfta bulunmalıdır. Böylece öğrencilerin yeni öğrendiklerini anlamlandırmaları ve yapılandırmaları kolaylaşacaktır. 46 · Tarihî çevre ve müze bilinci öğrenme alanındaki kazanımlar gerçekleştirilirken okul ve çevre olanakları göz önünde bulundurularak etkinlikler planlanmalıdır. Müzelerin bulunduğu yerlerde müzelerin eğitim olanaklarından mutlaka yararlanılmalıdır. Müzelerin dışında sanat galerileri, sanat sergileri, tarihî çevreleri oluşturan ören yerleri, yerleşim yerlerinin tarihî dokusu, tarihî sokaklar ve tarihî yapılar bu öğrenme alanının kapsamı içine giren yerlerdir. Ayrıca sanal müzelerden ve galerilerden yararlanılarak etkinlikler gerçekleştirilebilir. · “Tarihî Çevre ve Müze Bilinci” öğrenme alanı yıl içerisinde konuların içeriğine göre yeri geldiğince diğer öğrenme alanları ile birlikte işlenmelidir. · Öğretmenler fotoğraf, tıpkıbasım, film, CD-ROM vb. araç ve gereçler ile görsel sanatlar ve sanat tarihi ile ilgili İnternet olanaklarını dersin bir parçası yapmalılar. Kazanımları gerçekleştirecek etkinlikleri uygularken yerli ve yabancı ünlü sanatçıların yapıtlarından örnekler göstererek dersi işlemelidirler. Programda yer alan etkinlik örneklerinde incelenen sanat yapıtı örnekleri (bk. s. 229) ve görsel sanatlarla ilgili sitelerin İnternet adresleri ekte sunulmuştur. (bk. EK 3, s. 273) · Öğretmenler, etkinlik (müze, sergi, galeri gibi sanat merkezleri vb.) gezilerine önem vermelidir. Bu gezilerin her aşaması planlanmalı ve değerlendirilmelidir. Öğrenciler için çalışma kâğıtları hazırlanmalı sonuç raporları istenmelidir. Bu geziler aracılığı ile öğrencilerin sanat zevkini ve estetik duygularını geliştirmeleri sağlanmalıdır. (bk. Etkinlik örneği, s. 128) Gezi düzenleyemediği mekânlara, okul içinde olanaklar ölçüsünde İnternet yardımıyla, sanal alan gezileri yaptırmalıdır. · Öğretmenler kendileri veya öğrenciler ile birlikte ders materyalleri geliştirmelidirler. Bu sayede öğrencilerde kalıcı öğrenme sağlanmış olur. Çeşitli nedenlerle imkânları kısıtlı olan okullarda öğretmen pedagojik olmak şartıyla çevresindeki dersle ilgili her şeyi, ders materyali olarak kullanabilir ve öğrencilerden de evlerindeki ve çevrelerindeki malzemeleri sınıfa getirerek değerlendirmelerini isteyebilirler. 47 · Öğretmenler, alt öğrenme alanlarının yapısına uygun olan değerlendirme yöntemlerini ve araçlarını seçmelidirler. Öğretmen, değerlendirmenin, öğrenmenin ayrılamaz bir parçası olduğunu bilmelidir. Sadece öğrenme ürününü değil, öğrenme sürecini de değerlendirmelidir. Öğrencilere sanatçı yetiştiriyormuş gibi yaklaşılmamasına, herbirinin sanat sever bireyler olmasına özen gösterilmelidir. Değerlendirmede bireysel farklılıkları dikkate alan yöntemleri kullanmalıdır. Bu değerlendirme yöntemleri ve araçları; gözlem, performans ödevleri, görüşmeler, öz değerlendirme ölçekleri, öğrenci ürün dosyaları (portfolyo), projeler, posterler vd. dir (bk. s. 175). Öğrenme ürününden çok, öğrenme süreci değerlendirilmelidir. · Ölçme ve değerlendirme sürecinde kullanılmak amacıyla geliştirilen örnek formlar (bk. s. 175), yeri geldikçe öğretmenler ve öğrenciler tarafından uygulanır. Formlar aynen kullanılabileceği gibi öğretmenler tarafından yeni formlar da geliştirilebilir. · Öğrencilerin etkinlikler çerçevesinde yaptıkları çalışmalardan oluşturdukları ürünler (resim, fotoğraf, proje, afiş, üç boyutlu çalışmalar vd.), sınıf/okul ortamında, aileleriyle ve çevreleriyle paylaşmak için sergilenmelidir. Ayrıca öğrencilerin görsel sanatlarla ilgili yarışmalara katılımı sağlanmalıdır. · Öğrencilerin görsel sanat kültürü edinmesi için her dersin başlangıcında güncel sanat olaylarına yer verilmesi gerekmektedir. 48 49 9. SINIF ÖĞRENME ALANI 1: GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ ALT ÖĞRENME ALANI: SANATA GİRİŞ KAZANIMLAR 1. 2. 3. 4. 5. Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; Sanatın doğuşunu ve gelişimini özetler. Güzel sanatları sınıflandırır. Güzel sanat dallarını örneklerle açıklar. Görsel, işitsel ve karma sanatlar arasında ilişki kurar. Sanatın ve sanatçının toplum için önemini açıklar. 6. Sanatın evrensel bir iletişim aracı olarak kullanabileceğini belirtir. 7. Güzel sanatlara olan ilgisini sorgular. 8. Güncel sanat olaylarını takip eder. Sınıf-okul içi etkinlik ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 2. Her öğrenciden, güzel sanatların konularını içeren bir bulmaca hazırlayarak gelmeleri istenir. Hazırlanan bulmacalar sınıfta öğrenciler arası değişim yapılarak çözülür. (bk. Ek 4, 5, 6 Bulmaca örnekleri, s.275, 277, 279) 2.4. Güzel sanat dallarının her birinin yazılı olduğu kartlardan oluşturulan deste içinden öğrencilerin birer tane çekmeleri istenir. Öğretmen tarafından, sınıf tahtasına hazırlanan boş kavram haritası (bk. s. 222 ) üzerine öğrenciler ellerindeki sanat dallarının yazılı olduğu kartları birbirleriyle ilişkilerini gösterecek biçimde yerleştirerek, güzel sanat dallarını sınıflandırır. (bk. Ek 10 Sanat kavram haritaları, s.287, 288) 3.7. Sınıfta sanat dallarından herhangi birisiyle yakından ilgilenen öğrencilerin (bir müzik aleti çalan, şiir ya da öykü denemeleri olan vb.) bulunup bulunmadığı öğrencilere sorularak saptanır. Bu özellikte öğrenciler varsa, bir sonraki derse hazırlıklı gelmeleri ve becerilerini arkadaşlarına sunmaları istenir. Sunumdan sonra öğrencilerden; bu alana nasıl ilgi duyduğu, sanatla ilgilenmenin neler sağladığı, etkilendikleri sanatçıların kimler olduğu vb konularda açıklama yapmaları ve diğer öğrencilere tavsiyede bulunmaları istenir. 5.6.8. Öğrenciler, güncel sanat olaylarıyla ilgili basın yayın organlarından, gezdikleri sanat galerilerinden ve müzelerden edindikleri haberleri, bilgileri ve izlenimleri “Duydunuz mu?” ile başlayan tümceler kurarak sınıfa aktarırlar. Her dersin başlangıcında beş on dakika süreyle bu taktik uygulanır. İlerleyen aşamalarda “Gördünüz mü?” olarak da uygulanabilir. Sanatın ve sanatçıların kendisi ve toplum için önemi tartışılır. Haber, bilgi ve izlenimler ile ilgili yazı, gazete kupürü, fotoğraf, broşür gibi dokümanlar sınıf panosuna asılarak, diğer öğrencilerin yararlanması sağlanır. Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme AÇIKLAMALAR ! Kazanım nu. : 1 Sanatın doğuşu ve gelişimi işlenirken aşağıdaki konular özetlenmelidir. a) Tarih öncesi çağlar b) Mısır ve Mezopotamya sanatı c) Yunan, Roma ve Bizans sanatı ç) İslamiyet ve sonrasında sanatın gelişimi ! Kazanım nu. : 2 Güzel sanatları sınıflandıran kavram haritası EKLER bölümünde sunulduğu biçimiyle verilmelidir. (bk. Ek 10-A, s.287) Geleneksel sanat sınıflandırmasının yanı sıra, sanatın çağdaş sınıflandırılması da yapılmalıdır (bk. Ek 10-B, s.288). vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme 50 9. SINIF ÖĞRENME ALANI 1: GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ ALT ÖĞRENME ALANI: SANATA GİRİŞ KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 9. Atatürk’ün sanat ile 9.10.11.12. Öğrenciler dört gruba ayrılırlar, ilgili özdeyişlerini ve 1. grup; Atatürk’ün sanat eğitimine, sanata ve sanatçıya verdiği önemi, düşüncelerini söyler, yazar. 2. grup; Atatürk’ün ülkemizde sanatın gelişmesi için yaptığı çalışmaları, 10. Atatürk'ün sanat 3. grup; Atatürk’ün sanatçılar tarafından yapılmış resimlerini, eğitimine verdiği 4. grup; Atatürk’ün sanat ile ilgili sözlerini araştırırlar. önemi açıklar. Toplanan dokümanlar ile sınıf gazetesi hazırlanır (Bu etkinlik 10 Kasım haftasında 11. Atatürk’ün sınıflarda “Atatürk” konulu pano hazırlanmasında da uygulanabilir). ülkemizde sanatın gelişmesi için yaptığı çalışmaları örneklerle açıklar. 12. Atatürk konulu sınıf gazetesi/resim sergisi hazırlar. Sınıf-okul içi etkinlik Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme AÇIKLAMALAR ` Kazanım nu. : 2,3,4 9. sınıf edebiyat dersinin 1. ünitesi (güzel sanatlar ve edebiyat) ile ilişkilendirilir. 4 Bütün öğrenme alanlarında açık uçlu sorular, derecelendirme ölçekleri, kontrol listeleri, öz değerlendirme, grup değerlendirme, gözlem formları, performans ve proje görevleri, öğrenci ürün dosyaları vb. kullanılarak değerlendirme yapılabilir. vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme 51 9. SINIF ÖĞRENME ALANI 1: GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ ALT ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANATLARLA İLGİLİ MESLEK ALANLARI KAZANIMLAR Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; 1. Görsel sanatlarla ilgili mesleklere örnekler verir. 2. Görsel sanatlarla ilgili mesleklerin özelliklerini açıklar. 3. Görsel sanatlarla ilgili mesleklerin yaşamdaki yerini sorgular. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1.2.3.4.5. “Hangi Meslek ” (bk. Etkinlik örneği, s. 68) 1.2.3.4.5. Görsel sanatlar ile ilgili mesleklerin herbiri öğrencilere ayrı ayrı verilerek, araştırma yapmaları istenir. Araştırmalar sonucunda bulunan yazı, broşür, resim, fotoğraf vb. dokümanlar sınıf veya okul panosunda sergilenir. Bu mesleklerle ilgili bulunan film, slâyt vb. dokümanlar sunum araçlarıyla izlenir. Öğrenciler edindikleri bilgiler ışığında görsel sanatlar ile ilgili meslekler arasında karşılaştırma yaparlar. 1.2.3.4.5. Sınıfa/okula, görsel sanatlar ile ilgili meslek çalışanları davet edilerek mesleği ve eserleri hakkında söyleşi yapılır. 4. Görsel sanatlarla ilgili mesleklerin gerektirdiği nitelikler hakkında bilgi sahibi olur. 5. Görsel sanatlarla ilgili mesleklere ilgisini sorgular. Sınıf-okul içi etkinlik Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme AÇIKLAMALAR ! Kazanım nu. :1 Görsel sanatlar ile ilgili meslekler aşağıdaki şekilde verilmelidir: o Görsel Sanatlar (Resim) öğretmeni o Ressam o Heykeltıraş o Mimar o Moda tasarımcısı o Tekstil tasarımcısı o Grafiker o Endüstriyel ürün tasarımcısı o Fotoğraf sanatçısı o Sanat tarihçi o Sanat eleştirmeni o Küratör o Karikatürist o Kareograf o Arkeolog vd. vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme 52 9. SINIF ÖĞRENME ALANI 1: GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ ALT ÖĞRENME ALANI: SANAT ESERLERİNİ İNCELEME KAZANIMLAR 1. 2. 3. 4. Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; Sanat eserinin niteliklerini belirler. Sanat eserlerini inceleme yöntemlerini açıklar. Sanatsal düzenleme ilkelerini ve ögelerini görsel sanat eserleri üzerinde açıklar. Sanat eserini, sanat eseri inceleme yöntemlerine göre değerlendirir. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1.2.3.4. Şeref Akdik’in “Halk mektebi” tablosunun tıpkıbasımı sınıf tahtasına asılır. Öğretmen tarafından sanat eleştirisi soruları hazırlanarak yanıtlanması için öğrencilere dağıtılır. Her öğrencinin sorulara verdikleri yanıtlar tartışılarak, sanat eseri incelenir. İnceleme sonunda, sanatçıyı etkileyen kişisel ve toplumsal faktörler öğrencilerle tartışılır. (bk. Resim 1, s. 230) AÇIKLAMALAR ! Kazanım nu. : 2 Sanat Eserlerini İnceleme EK.1’e göre yapılmalıdır.(s. 268) ! Kazanım nu. : 3 Sanatsal düzenleme ilkeleri ve ögeleri aşağıdaki gibi verilmelidir : Sanatsal düzenleme ilkeleri: Denge, ritim, oran-orantı, hareket, zıtlık, bütünlük, vurgu (etki), örüntü. Sanatsal düzenleme ögeleri: Nokta, çizgi, renk, şekil, biçim (form), değer (valör), doku, ton, mekân. Sınıf-okul içi etkinlik Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme 53 9. SINIF ÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANI: NOKTA VE ÇİZGİ KAZANIMLAR Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; 1. Nokta ve çizginin anlatım olanaklarını, görsel sanat eserleri üzerinde örneklerle açıklar. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1. Seurat’ın noktasal etkili desen çalışması ile Degas’ın çizgisel etkili desen çalışması tıpkıbasımlarından incelenir. Eserler üzerinde noktasal ve çizgisel etkiler gösterilerek, karşılaştırma yapılır. (bk. Resim 2, 3, 4, 5, s. 231) 3. Öğrenciler, nokta ya da çizgi ile çalışılmaya uygun 25 x 35 cm boyutunda bir Atatürk fotoğrafı getirirler. Getirilen fotoğraf aynı boyuttaki asetat altına konur. Asetatın üzerine asetat kalemi kullanılarak noktaların ve çizgilerin sık-seyrek kullanımıyla açık2. Doğadaki nokta ve orta-koyu değerlerle Atatürk resmi yapılır. Yapılan resimlerin arkasına beyaz kâğıt çizgilere örnekler verir. konularak paspartulanır. Paspartulanan resimlerle “Atatürk” konulu resim sergisi hazırlanır. (bk. Resim 6, 7, s. 232) 3. Noktayı kullanarak yüzey üzerinde açık 2.3.4.5.6.7.8. Öğrencilerle doğa inceleme gezisi yapılarak (okul bahçesi ya da orta-koyu değerler çevredeki park-bahçelere), ağaç kabuğu, dal parçaları, diken, kozalak, taş, vb. gibi doğal oluşturur. objeler toplanarak, sınıfa getirilir. Doğal objeler üzerindeki noktasal ve çizgisel oluşumlar 4. Çizgiyi kullanarak gözlemlenir. Doğal objelerin üzerinde yer alan noktasal ve çizgisel oluşumlardan yola yüzey üzerinde açıkçıkılarak, resim kâğıdı üzerine çizilen 10 x 10 cm boyutlarındaki karelere özgün yüzey orta- koyu değerler tasarımları yapılır. (bk. Resim 10, 11, 12, 13, s. 233) oluşturur. 5. Doğadaki noktasal ve çizgisel oluşumları çalışmalarında kullanır. AÇIKLAMALAR C Kazanım nu. : 1, 7 9. sınıf görsel sanat kültürü öğrenme alanındaki sanat eserlerini inceleme alt öğrenme alanı ile ilişkilendirilir. 4 Bütün öğrenme alanlarında açık uçlu sorular, derecelendirme ölçekleri, kontrol listeleri, öz değerlendirme, grup değerlendirme, gözlem formları, performans ve proje görevleri, öğrenci ürün dosyaları vd. kullanılarak değerlendirme yapılabilir. 9. Sınıf-okul SINIF içi etkinlik Okul dışıÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME etkinlik ! Uyarı Birleştirme vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme 54 ALT ÖĞRENME ALANI: NOKTA VE ÇİZGİ KAZANIMLAR 6. Estetik kaygı ile noktayı ve çizgiyi kullanarak özgün tasarımlar oluşturur. 7. Noktayı ve çizgiyi kullanarak oluşturduğu kompozisyonlarda sanatsal düzenleme ilkelerinden yararlanır. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR 2.5.6.7. Öğretmen Ravel’in “Bolero” adlı müzik eserini hazırlarken, öğrenciler çizim için kâğıtlarını ve kalemlerini hazırlarlar. Müziğin çalmaya başlamasıyla birlikte öğrenciler de çizmeye başlarlar. Müziğin ritimsel etkisini yüzey üzerinde çizgilerle ifade ederek serbest düzenlemeler yaparlar. Uygulama sonunda yapılan çalışmalar sınıf panosuna asılarak, müziğin ritimsel etkisinin çizgilerle kâğıda nasıl yansıdığı incelenir. İnceleme ile düz ve yatay çizgilerin durağanlığı, kırık ve eğri çizgilerin hareketi duyumsattığı sonucu çıkarılır (Müzik olarak içinde yavaş ve hareketli ritimleri bulunduran, sözsüz başka eserler seçilebilir). 8. Gördüğünü, düşündüğünü çizgilerle ve noktalarla yüzey üzerinde ifade eder. 9. SINIF Sınıf-okul içi etkinlik ÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME Birleştirme vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme Okul dışı etkinlik ! Uyarı 55 ALT ÖĞRENME ALANI: IŞIK-GÖLGE VE AÇIK-KOYU KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; 1. 2. 3. 4. 1. Işığın tek bir yönden gelmesine dikkat edilerek masa üzerine çeşitli objeler yerleştirilir. Öğrencilere yöneltilen; Işığın, objelerin a) Objeler üzerinde oluşan ışık-gölge etkileri nelerdir? görünüşünde b) Açık-orta-koyu ton değerlerini görüyor musunuz? oluşturduğu leke c) Objelerin form özelliklerini fark ettiniz mi? etkisini örneklerle açıklar. ç) Gölgeler nasıl şekillendi? vb. sorularla ışığın objelerin görünüşünde yarattığı etki fark ettirilir. Işık-gölge ve açık-ortaAyrıca öğrencilerinden evde karanlık bir ortamda cisimler üzerine fener tutarak oluşan koyu değerlerin değerleri gözlemlemesi ve öğrendiklerini yazmaları istenir. resimdeki etkilerini örneklerle açıklar. 2.3. Işık-gölge etkilerini belirgin olan Van Gogh’un “Patates Yiyenler”, Rembrand’ın Işık-gölge etkilerini “Dr.Tulp’un Anatomi Dersi” ile Jan Vermeer’in “Mektup Okuyan Kadın” adlı eserlerinin eserlerinde uygulayan tıpkıbasımları sınıfa getirilerek öğrencilerin görebileceği bir yere konur. Öğrencilere ressamları ve eserlerini resimle ilgili aşağıdaki sorular yöneltilerek ışık gölge ve açık-orta-koyu değerlerin tanır. resimdeki etkileri incelenir. Resimlerinde ışık ve a)Işık nereden geliyor? gölge etkisiyle oluşan b)Eserlerde açık-orta-koyu ton değerlerini gösteriniz. açık-orta-koyu c)Figürler ve objeler üzerindeki ışığın etkisi nasıldır? değerleri kullanarak ç)Mekân içindeki ışık-gölge etkileri nasıl verilmiş? hacim oluşturur. AÇIKLAMALAR C Kazanım nu. : 2, 3 9. sınıf görsel sanat kültürü öğrenme alanındaki sanat eserlerini inceleme alt öğrenme alanı ile ilişkilendirilir. (bk. Resim 17, 18, 19, s. 235) 9. SINIF Sınıf-okul içi etkinlik ÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme 56 ALT ÖĞRENME ALANI: IŞIK-GÖLGE VE AÇIK-KOYU KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR 4. Açık-orta-koyu değerlerden oluşan ton çubuğu, karakalem tekniği ile resim kâğıdının üst kısmına çalışılır. Daha sonra, resim kâğıdının alt bölümüne geometrik formlarla oluşturulan bir düzenleme çizilir. Tek bir yönden ışık geldiği varsayılarak oluşacak değerler karakalem tekniği kullanılarak çizilen geometrik formlar üzerine uygulanır. Yapılan çalışma ile öğrenciler açık-orta-koyu değerleri kullanarak şekillere hacim verilebileceği sonucuna ulaşırlar (bk. Resim 14, 15, 16, s. 234). 9. SINIF ÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME Sınıf-okul içi etkinlik Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme 57 ALT ÖĞRENME ALANI: DOKU KAZANIMLAR 1. 2. 3. 4. 5. 6. Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; Görsel sanat eserlerinde dokusal etkileri örneklerle açıklar. Işığın etkisiyle objelerin farklı dokusal özellikler kazandığını fark eder. Doku çeşitlerini ayırt eder. Doğal / yapay objelerin dokusal özelliklerini tasarımlarında kullanır. Objelerin dokusal etkilerini çizgi ve leke ile gösterir. Obje ve yüzeylerin doku özelliklerini renk ile ifade eder. 7. Estetik kaygı ile doku çalışmaları yapar. 8. Doku çalışmalarında sanatsal düzenleme ilkelerinden yararlanır. Sınıf-okul içi etkinlik ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1.2.3. Öğrencilerinden Sınıfa getirilen çeşitli doğal ve yapay objelere (deri, ağaç kabuğu, çam kozalakları, taş örnekleri, kumaş vb.) dokunmaları istenir. Dokunma duyularıyla algıladıkları; sert, yumuşak, pürüzlü, kaygan, düz vb. yüzeylerde dokunsal dokuları hissederler. Doku etkileri belirgin resimler ve fotoğraflar incelenerek algıladıkları dokunun da görsel doku olduğunu fark ederler. Öğrenciler dokunsal ve görsel doku arasında karşılaştırma yaparlar. Ayrıca öğrencilerden doku örneklerini içeren bir koleksiyon yapmaları istenir (bk. Resim 42, 43, 44, 45, s. 242). AÇIKLAMALAR ! Kazanım nu. : 3 Doku çeşitleri aşağıdaki gibi verilmelidir. a) Görsel b) Dokunsal c) Doğal ç) Yapay dokular 4.5.6.7.8. Öğrencilerin çevresinden dokulu yüzeyleri olan doğal ve yapay objeleri C Kazanım nu. : 1, 8 (Çeşitli yapay eşyalar, yün, ağaç yaprakları, ağaç kabukları, ceviz, sarımsak, portakal, 9. sınıf görsel sanat limon vs.) toplamaları istenir. Bir büyüteç yardımıyla toplanan nesnelere bakılarak, kültürü öğrenme gözlem yapılır. Öğrenciler bu nesnelerden en ilginç buldukları dokulu yüzeyleri kurşun alanındaki sanat kalem ile etüt ederler. Oluşturulan makro doku araştırmasının birim tekrarlarıyla eserlerini inceleme alt mürekkepli kalemler kullanılarak özgün yüzey düzenlemeleri yapılır (bk. Resim 46, 47, öğrenme alanı ile 48, 49, 52, 53, s. 243). ilişkilendirilir. 4.7.8. Beyaz tutkal yüzey üzerine akıtılarak ya da damlatılarak dökülür. Dökülen tutkal yüzeyde olduğu gibi bırakılarak ya da üzerinde çeşitli araçlarla (kalem, çatal, tarak vb.) izler çıkartılarak, dokusal etkiler yaratılır. Tutkallı yüzey kuruduktan sonra sulu boya ile koyu renklerle boyanır. Boyanan yüzeyin yüksekte kalan kısımları ıslak bir bez ile fazla bastırmadan silinerek doku belirgin hale getirilerek, çalışma tamamlanır. Kâğıt üzerine yapılan çalışmalar paspartulanarak sergilenebileceği gibi büyük yüzeylere yapılan çalışmalar çeşitli etkinliklerde dekor olarak kullanılabilir (bk. Resim 50, 51, s. 244). Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme 58 9. SINIF ÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANI: PERSPEKTİF KAZANIMLAR 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; Çevresindeki objeler ve mekânlardaki perspektif görünümleri algılar. Perspektif çeşitlerini ayırt eder. Perspektifin resimdeki etkilerini açıklar. Çizgi ve renk perspektifine sanat eserlerinden örnekler gösterir. Tek kaçış noktalı perspektif çizimi yapar. Çift kaçış noktalı perspektif çizimi yapar. Üç kaçış noktalı perspektifi tanır. Sınıf-okul içi etkinlik ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1.2. Öğrenciler, okulun koridor, merdiven, bahçe duvarı vb. bölümlerinin değişik açılardan görünümlerini gözlemler. Öğrencilere bu görünümlerin nasıl algılandığına yönelik sorular aşağıdaki gibi yöneltilerek karşılaştırma yapmaları sağlanır. a) Yakınımızdaki varlıklar ile uzaktaki varlıklar arasında görünüm farkı nedir? b) Cisimlerin kenar çizgileri bizden uzaklaştıkça nasıl görünüyor? c) Yakındaki renkler ile uzaktaki renklerin canlılıklarını aynı mı görüyorsunuz? vb. Daha sonra öğrenciler okulun bu bölümlerinden kara kalem eskiz çalışması yaparlar. 3.4.Öğretmen tarafından sınıfa getirilen Maindert Hobbema’nın “Middelharnis Yolu”, Leonardo Da Vinci’nin “Mona Lisa” adlı eserleri incelenerek çizgi ve renk (hava) perspektifinin kullanılışı ve resimdeki etkileri açısından değerlendirilir ( bk. Resim 20, 22, s. 236 ). 5.6.7. Öğretmen tarafından, tek, iki ve üç kaçış noktalı perspektif ilkelerine uygun görünümlerin yer aldığı çalışma kâğıtları öğrencilere verilerek incelenmesi sağlanır. Daha sonra öğrenciler dikdörtgen prizma ve dairesel karakterli formların göz seviyesinde, göz seviyesinin üstünde ve altında tek, iki ve üç kaçış noktalı perspektif ilkelerine uygun görünümlerini çizerler (bk. Resim 23, 24, 25, 26, s. 237). v AÇIKLAMALAR ! Kazanım nu. : 2 Perspektif çeşitleri aşağıdaki gibi verilmelidir. 1. Çizgi perspektifi a. Tek kaçış noktalı perspektif b. İki (Açısal ) kaçış noktalı perspektif c. Üç (Eğik) kaçış noktalı perspektif ç. Dairesel perspektif 2. Renk (hava) perspektifi 9.10.11. “Tarihî Sokaklarda Perspektif” (bk. Etkinlik örneği, s.70) Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme 59 9. SINIF ÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANI: PERSPEKTİF KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 8. Dairesel perspektif 9.10.11. Van Gogh’un “Yatak Odası” adlı eserinin tıpkıbasımı sınıfta tahtaya asılır. çizimi yapar. Öğretmen perspektif ilkelerinden yola çıkarak öğrencilere aşağıdaki gibi sorular yöneltir. 9. Resimlerinde renk a) Odaya bakışınız hangi noktadan? perspektifini kullanır. b) Eşyalar ufuk düzleminin neresindedir? 10. Resimlerinde c) Eserde renkler nasıl kullanılmış? perspektif ilkelerini kullanır. ç) Eşyalar arasında uzak-yakın ilişkisi nasıl kurgulanmış? vb. 11. Perspektif ilkelerine İncelemeler sonucunda öğrencilerinden perspektif ilkelerini kullanarak kendi yatak odası uyarak iç ve dış veya oturma odasının çizimini yapmaları istenir (bk. Resim 21, s. 236). mekân tasarımları 9.10.11. Yaşanılan şehirde inceleme gezisi yapılarak perspektif görünümü belirgin yapar. sokak, cadde, alan ve yapıların fotoğrafları çekilir ya da eskizleri çizilir. Gezi sonrası; 1. aşamada: Fotoğraf ya da eskizlerdeki görünümlerin aynısı perspektif ilkelerine uygun olarak resim kâğıdına çizilir. 2. aşamada: Aynı mekânlarda olması düşünülen değişiklikler ve eklentilerle yeni tasarımlar üretilerek perspektif ilkelerine uygun çizimi yapılır. AÇIKLAMALAR C Kazanım nu. : 3, 4, 9 9. sınıf görsel sanat kültürü öğrenme alanındaki sanat eserlerini inceleme alt öğrenme alanı ile ilişkilendirilir. v Sınıf-okul içi etkinlik Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme 60 9. SINIF ÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANI: RENK KAZANIMLAR Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; 1. Beyaz ışığın renklerine ayrışması olayını günlük yaşamdan örneklerle açıklar. 2. Rengin oluşumunda ışığın etkisini belirtir. 3. Renk çemberinden yararlanarak renk uyumlarını tanır. 4. Sanat eserlerindeki renk uyumlarını (armoni) ve vurguyu ayırt eder. 5. Görsel sanat uygulamalarında renk uyumlarından ve zıtlıklarından yararlanır. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR 1.2.3. Beyaz ışığın prizmadan geçirilip kırıldıktan sonra yedi temel renge ayrışması C Kazanım nu. : 4,5 deneyi yapılır ya da görsel materyaller yardımıyla incelenir. (bk. Resim 27, s. 238) 9. sınıf görsel sanat İncelemeden sonra, öğrencilere, ışığın renklere ayrışma olayını günlük yaşamlarında kültürü öğrenme nerelerde gördükleri sorulur. Daha sonra rengin nasıl algılandığı konusunda grup alanındaki sanat tartışması yöntemiyle öğrenciler düşüncelerini ortaya koyarlar. eserlerini inceleme alt öğrenme alanı ile 4. Öğretmen tarafından 50 x 70 cm boyutunda 2 tane boş renk çemberi hazırlanır. Biri ilişkilendirilir. tahtaya asılır. Diğeri parçalara ayrılır. Ayrılan parçaların üzerine renklerin isimleri ve ara renklerin hangi oranda karıştırılacağı da yazılır (açık turuncu = 1 ölçü kırmızı + 2 ölçü sarı, mor = 1 ölçü kırmızı + 1 ölçü mavi gibi ). Öğrenciler, oluşturulacak renk sayısına göre küçük gruplara ayrılır. Parçalar gruplara dağıtılır, gruplar guvaş boya ile parçaların üzerinde belirtilen şekilde renkleri elde ederek boyarlar. Elde edilen renklerin tahtada asılı duran boş çembere doğru şekilde öğrenciler tarafından yerleştirilmesi sağlanarak renk çemberi oluşturulur. Daha sonra parçalar renk uyumlarına uygun bir şekilde yerleştirerek (ton uyumu, ikili renk uyumu, üçlü renk uyumu, zıt renk uyumu, bölünmüş zıt renkler uyumu vd.) ayrı ayrı gösterirler (bk. Resim 28, 29, s. 238). 3.5.6. 7. “Sakın Beni Görmeden Geçmeyin” (bk. Etkinlik örneği, s. 83) 9. Sınıf-okul SINIF içi etkinlik Okul dışıÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME etkinlik ! Uyarı Birleştirme vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme 61 ALT ÖĞRENME ALANI: RENK KAZANIMLAR 6. Renkleri, günlük yaşamında uyumlu biçimde kullanır. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR 4. Farklı renk uyumlarını eserlerinde kullanan ressamların çalışmalarının (Mondrian “Kırmızı, Siyah, Sarı ve Gri ile Kompozisyon”, Kandinsky “Merkez Sarı”, Picasso “Yaşlı Gitarcı” Matisse “Kırmızı Oda”, vb.) örnekleri tahtaya asılarak aşağıdaki sorular öğrencilere yöneltilir (bk. Resim 30, 31, 32, s. 239). a) Burada gördüğünüz eserler sizde hangi duyguları uyandırdı? b) Hangi eserin renkleri daha çok dikkat çekiyor? c) Hangi eserlerde renkler canlılık ve sıcaklık ifade ediyor? ç) Hangi resimde tek rengin tonları hâkimdir? d) Resimlerde hangi renk uyumları kullanılmıştır? vb. sorularla, öğrencilerin karşılaştırma yaparak renk uyumlarını ve vurguyu fark etmeleri sağlanır. 5. Öğrenciler verilecek renk uyumları sayısınca gruplara ayrılır. Getirilen eski gazetelerin ve dergilerin renkli bölümleri çeşitli büyüklüklerde ve seçilen renk uyumuna göre geometrik şekillerde kesilir. Kesilen geometrik şekillerle resim kâğıdı ya da fon kartonları üzerine, renk uyumları ve sanatsal düzenleme ilkeleri ışığında kompozisyonlar oluşturulur. Çalışmalar tamamlandıktan sonra her renk uyumundan bir örnek çalışma sınıf panosuna asılarak karşılaştırma yapılır (bk. Resim 34, 35, s. 240). 9. SINIF Sınıf-okul içi etkinlik ÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME Birleştirme vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme Okul dışı etkinlik ! Uyarı 62 ALT ÖĞRENME ALANI: RENKLİ RESİM UYGULAMALARI I KAZANIMLAR 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; Renkli resim tekniklerini ayırt eder. Renkli resim tekniklerinde kullanılan malzemelerin özelliklerini açıklar. Renkli resim tekniklerini uygular. Konularına göre resim türlerini renkli resimler üzerinde açıklar. Renk ve leke değerlerini resim yüzeyinde uygular. Hacim oluşturmada renk değerlerinin etkisini belirtir. Renkli resim uygulamalarında sanatsal düzenleme ilkelerinden yararlanır. 9. SINIF Sınıf-okul içi etkinlik ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR ! Kazanım nu. : 1 1.2.3.5.6.7. Öğrenciler, resim kâğıdına altı eşit kare çizer.Bir elma (veya bir başka Verilen örnek meyve ya da sebze) model olarak kullanılabilir. resimlerden · Birinci karede kenar çizgileri ile hatları belirtilir. yararlanılmalıdır. · İkinci karede çizgisel ve lekesel etkileri karakalem tekniği ile aktarılır. · Üçüncü karede pastel boyama tekniği kullanılarak, elmaya ışık-gölge, leke ve ! Kazanım nu. : 3 hacim etkileri verilir. 9. sınıf düzeyinde aşağıdaki renkli resim · Diğer karelere de sırası ile suluboya, guvaş ve kolaj teknikleri ile uygulama teknikleri verilmelidir. yapılarak çalışma tamamlanır. a) Sulu boya Çalışma sonunda öğrenciler kendilerini değerlendirerek hangi tekniği daha iyi kullandığını b) Guvaş boya sorgular (bk. Resim 38, s. 241). c) Pastel boya 1.2.3.4.5.6.7. Öğretmen tarafından sınıfa getirilen değişik tekniklerde yapılmış örnek ç) Kolaj resimler incelendikten sonra sınıfın farklı köşelerinde sıraların birleştirilmesi ve üzerlerinde malzemelerin hazır bulundurulmasıyla dört istasyon oluşturulur. ! Kazanım nu. : 4 1. Natürmort - Pastel İstasyonu 9. sınıf düzeyinde 2. Peyzaj - Suluboya İstasyonu aşağıdaki resim konuları 3. Enteriyör - Kolaj İstasyonu verilmelidir. 4. Portre - Guvaş İstasyonu, a) Portre b) Figür Bu istasyonlara üzerine önceden konuları çizilmiş 50 x 70 boyutlarında resim kâğıdı ve c) Peyzaj gerekli boya malzemeleri hazırlanır. Öğrenciler dört gruba ayrılır. Gruplar her istasyona ç) Natürmort uğramak ve çalışmak suretiyle tamamladıkları resimleri sınıf tahtasına asarak d) Enteriyör karşılaştırma yapar. ÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME Birleştirme vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme Okul dışı etkinlik ! Uyarı 63 ALT ÖĞRENME ALANI: RENKLİ RESİM UYGULAMALARI I KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR 2.3.5.7. Resim kağıdı üzerine suluboya tekniği ile boyaları sürerek, damlatarak, C Kazanım nu. : 6 akıtarak, kâğıdı hareket ettirerek serbest lekeler oluşturulur. Kâğıttan iki “L” biçimli parça 9. sınıf görsel sanat kesilerek bir bakaç (vizör) hazırlanır (bk. Ek 11, s. 289). Hazırlanan bakaç çalışılan yüzey kültürü öğrenme üzerinde gezdirilerek, uyumlu, dengeli, lekelerin oluşturduğu soyut kompozisyonlar aranır. alanındaki sanat Bulunan uygun bölümler kesilerek paspartulanır. Öğrenciler, yaptıkları çalışmalara eserlerini inceleme alt kompozisyonun özelliğine göre bir ad bularak resmin altına yazarlar. Aynı çalışma guvaş öğrenme alanı ile boya, pastel boya ile de yapılır. Her öğrenci yapılan çalışmalar ile bir ürün dosyası ilişkilendirilir. (portfolyo) oluşturulur (bk. Resim 36, 37, s. 240). 9. SINIF Sınıf-okul içi etkinlik ÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME Birleştirme vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme Okul dışı etkinlik ! Uyarı 64 ALT ÖĞRENME ALANI: DESEN ÇALIŞMALARI I KAZANIMLAR 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; Desen çalışmalarına sanat eserlerinden örnekler verir. Desen çalışmalarında ölçü ve oranın önemini açıklar. Desen çalışmalarında ölçü ve oranı kullanır. Desen çalışmalarında sanatsal düzenleme ilkelerinden yararlanır. Desen çalışmalarında ışık-gölge ve açıkkoyu değerleri kullanır. Perspektif kurallarını desen çalışmalarında uygular. Estetik kaygı ile desen çalışmaları yapar. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1.2. Ünlü sanatçıların obje ve el desenleri görsel kaynaklardan incelenir. İncelenen resimlerde sanatçıların desen üslupları, ölçü ve oran, perspektif görünüm, ışık-gölge etkileri gözlemlenerek öğrencilerin daha önce bu konularda bildikleriyle bağ kurulur (bk. Resim 54, s. 245). 2.3.4.5.7. Öğrenciler, elin anatomik yapısını inceleyerek parmakların elin genel yapısına oranını gözlemlerler. Gözlem sonrasında ulaştıkları sonuçları listelerler. Kendi ellerini ya da bir arkadaşının elini model alarak elin işlevsel hâllerini (objeyi tutan, alet kullanan, işaret eden vb.) karakalem tekniği ile çizgisel ve lekesel olarak çalışırlar. 3.4.5.6.7. Öğrencilerden, günlük yaşamda kullanılan objelerden (testi, huni, vazo, şişe, top, kumaş, çeşitli kutular vb.) birini getirmeleri istenir. Getirilen objelerin eni ve boyunun ölçüleri alınarak oranlar saptanır. Her öğrenci getirdiği objeyi ölçü ve oranlarına dikkat ederek kâğıt üzerine çizer ve üzerinde ışık etkisiyle oluşan açık-orta-koyu ton değerlerini karakalem tekniği ile uygular. Daha sonra öğrenciler 4-5 kişilik gruplara ayrılırlar. Her grup getirdikleri objeleri bir araya getirerek sınıfın bir köşesine natürmort düzenlemesi hazırlar. Öğrenciler hazırlanan düzenlemeyi parçaların birbirine olan oranına dikkat ederek, açık-orta-koyu ton değerlerini karakalem tekniği ile uygularlar. Bitirilen çalışmalar üzerinde öğrencilerin düşünceleri alınarak değerlendirme yapılır (bk. Resim 55, s. 245). AÇIKLAMALAR ! Bu alt öğrenme alanında karakalem, füzen, fırça, mürekkepli kalemler, keçe uçlu kalemler gibi farklı çizim araçgereçleri kullanılır. C Kazanım nu. : 2, 3, 4, 5,6 9. sınıf görsel sanat kültürü öğrenme alanındaki sanat eserlerini inceleme alt öğrenme alanı ile ilişkilendirilir. `Kazanım nu. :2,3 9. sınıf matematik dersi cebir öğrenme alanının 4. bölüm: sayılar konu. :1 ile ilişkilendirilir. 9. Sınıf-okul SINIF içi etkinlik Okul dışı etkinlik ÖĞRENME ALANI 3: TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZE BİLİNCİ ! Uyarı Birleştirme vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme 65 ALT ÖĞRENME ALANI:TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZELERDE İNCELEME VE UYGULAMA I KAZANIMLAR 1. 2. 3. 4. 5. Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; Türkiye’de ve dünyada müzeciliğin gelişimini açıklar. Atatürk’ün müzelerimizin oluşturulmasındaki katkılarını açıklar. Tarihî çevre, müze ve sanat galerisi incelemeleri yoluyla geçmişle bugün arasında bağ kurar. Tarihî çevrelerdeki, müzelerdeki ve sanat galerilerindeki eserleri, sanat eseri inceleme yöntemlerine uygun olarak değerlendirir. Tarihî çevreleri, müzeleri ve sanat galerilerini gezerek estetik duyarlılık edinir. 9. SINIF Sınıf-okul içi etkinlik ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1. “Türkiye’de ve dünyada müzeciliğin gelişimi” konusunda söyleşi yapmak üzere, müze uzmanı, eğitimcisi ya da kültür müdürlüğü temsilcileri okula davet edilir. 1.2.3. “Müzeyi Tanıyalım” a) b) c) ç) d) Müze ismi nereden gelir? Müzelerin doğuşu, Dünyada müzeciliğin gelişimi, Türkiye’de müzeciliğin gelişimi, Atatürk’ün müzelerimizin oluşturulmasındaki katkılarını, araştırmak üzere öğrenciler 5 gruba ayrılır. Araştırma sonucunda edindikleri bilgi ve materyallerle kısa süreli sunum yapılır. Grupların sunumlarından sonra “hızlı tur tekniği” kullanılarak her bir öğrenci sırayla konu ile ilgili bir bilgi söyler. Söylenen bilginin başka bir öğrenci tarafından tekrarı istenmez. Söyleyecek bir sözü olmadığında o tur için pas geçme hakkı vardır. Dersin sonunda öğretmen söylenen bilgileri özetler. Daha sonra gruplar getirdikleri materyaller ile ortaklaşa bir sınıf gazetesi hazırlarlar. AÇIKLAMALAR ! Tarihî çevre, müze, sanat galerileri gezme imkânı yoksa; sanal ortam, CD, slayt vb. görsel ve yazılı kaynaklardan yararlanabilir. C Kazanım nu. : 3 9. sınıf görsel sanat kültürü öğrenme alanındaki sanata giriş alt öğrenme alanı ile ilişkilendirilir. C Kazanım nu. : 4 9. sınıf görsel sanat v 4.5. “Bursa Kalesi’nde” (bk. Etkinlik örneği, s. 85) kültürü öğrenme 7. Öğrencilerden sanat eserlerinin önemine ve korunmasının gerekliliğine yönelik alanındaki sanat eseri slogan üretmeleri istenir. Bulunan sloganlarla yazı düzenlemeleri yapılır. Öğrencilerin inceleme alt öğrenme alanı ile ilişkilendirilir. yaptığı çalışmalar sınıfta/okulda sergilenir. 7. “Düşünen şapkalar” (bk. Etkinlik örneği, s. 97) ALANI 3: TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZE BİLİNCİ Okul dışı etkinlikÖĞRENME ! Uyarı Birleştirme vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme 66 ALT ÖĞRENME ALANI:TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZELERDE İNCELEME VE UYGULAMA I KAZANIMLAR 6. Tarihî çevrelerdeki, müzelerdeki ve sanat galerilerindeki eserlerden yola çıkarak iki boyutlu tasarımlar yapar. 7. Sanat eserlerini korumaya duyarlı olur. Sınıf-okul içi etkinlik ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR 7. Öğrenciler sınıfta gruplara ayrılır. C Kazanım nu. : 6 9. sınıf görsel · Birinci gruptan, ülkemizden şimdiye kadar yurt dışına kaçırılan eserleri; sanatlarda · İkinci gruptan ülkemizdeki harap olmuş, yok olmuş, kaybolmuş eserleri; biçimlendirme · Üçüncü gruptan sanat eserlerini kaçırma, yok etme ve zarar vermenin hukuki öğrenme alanındaki açıdan yaptırımlarını araştırmaları istenir. perspektif alt öğrenme Araştırmalar sonrasında; davacı “insanlık kültürü”; davalı “kültürü hiçe sayanlar” alanı ile ilişkilendirilir. varsayılarak kurulan mahkemede, hayalî yargılama dramatize edilir. Mahkeme sonrasında; “Bundan sonra eserlerimizi koruyabilmek için neler yapabiliriz?” konusu 4 Bütün öğrenme vızıltı grupları tekniği ile tartışılır. alanlarında açık uçlu sorular, derecelendirme ölçekleri, kontrol listeleri, öz değerlendirme, grup değerlendirme, gözlem formları, performans ve proje görevleri, öğrenci ürün dosyaları vb. kullanılarak değerlendirme yapılabilir. Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme 67 HANGİ MESLEK? DERS GÖRSEL SANATLAR (RESİM) SINIF 9 SÜRE ÖĞRENME ALANI GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ ALT ÖĞRENME ALANI GÖRSEL SANATLARLA İLGİLİ MESLEK ALANLARI 1. Görsel sanatlarla ilgili mesleklere örnekler verir. 2. Görsel sanatlarla ilgili mesleklerin özelliklerini açıklar. 3. Görsel sanatlarla ilgili mesleklerin yaşamdaki yerini sorgular. 4. Görsel sanatlarla ilgili mesleklerin gerektirdiği nitelikler hakkında bilgi sahibi olur. 5. Görsel sanatlarla ilgili mesleklere ilgisini sorgular. KAZANIMLAR ARAÇ VE GEREÇLER Dosya kâğıdı, kalem, fotoğraf makinesi, ses kayıt cihazı. YÖNTEM VE TEKNİKLER Soru – cevap, inceleme, görüşme (röportaj) KAYNAKLAR MEB MEGEP İnternet sayfası. DERSE HAZIRLIK · Görsel meslek sahipleri ile çalıştığı mekânlarda görüşme yapılacağının açıklanması · Öğrencilerin gruplara ayrılması, hangi meslek sahipleri ile ilgili görüşme yapılacağına karar verilmesi · Meslekler ile ilgili ön bilgi edinmek için araştırma yapmaları istenmesi · Meslek sahiplerinden randevu alınması ETKİNLİK SÜRECİ · Sınıfta öğrencilerin görüşmeye gitmeden önce, görüşme sırasında soracakları sorular, ön hazırlıklar ve dikkat edecekleri hususlar belirlenir. · Görüşmede dikkat edilecek hususlar sınıfta tartışılarak kararlar alınır. 1- Görüşmeye başlamadan önce kişiye görüşmenin amacı anlatılır. 2- Ses kayıt cihazı kullanmak için izin istenir. 3- Fotoğraf çekmek için izin istenir. 4- Meslek sahibinin söyledikleri not alınır. 68 5- Hazırlanan sorular acele etmeden ve bir önceki sorunun cevabının bittiğinden emin olduktan sonra sorulur. · Öğretmen öğrencilere görüşmede kullanılacak araç gereçleri açıklar (fotoğraf makinesi, ses kayıt cihazı, not defteri, vb.) . · Görüşmelerin yapılması için tarih belirlenir. Görüşmede sorulacak sorular 1. Neden bu mesleği seçtiniz? 2. Bu mesleğe sahip olmak için hangi okullara gittiniz? 3. Bu mesleğe sahip olmak için özel bir yetenek gerekiyor mu? Gerekiyorsa hangi yetenekler? 4. Mesleğinizin güzel tarafları ve zor tarafları nelerdir? 5. İnsanlar mesleğinize saygı gösteriyor mu? Nasıl? 6. Bu mesleği seçtiğiniz için mutlu musunuz? Neden? 7. Mesleğinizle ilgili gelişmeleri takip ediyor musunuz? Nasıl? 8. Bu meslekleri seçecek gençlere önerileriniz nelerdir? · Gruplara ayrılan öğrenciler belirlenen tarihlerde görüşmelerini yaparlar. · Görüşmenin özeti raporlaştırılır. Gruplar, görüşme sonrası, edinilen bilgileri, fotoğraf ve görüntüleri sınıf ortamında arkadaşlarına sunar. · Sunum yapıldıktan sonra, her gruptan bir öğrenci kendisine verilen mesleki kimliğe bürünerek o mesleğin yaşamdaki yerini, özelliklerini ve o meslek elemanında bulunması gereken nitelikleri gösteren bir canlandırma yapar. · Etkinliğin sonunda tüm öğrenciler “Bu meslekte olmak ister miydim?” sorusunu sorarak kendilerini değerlendirirler. İstekli olan öğrencilerden gerekçelerini arkadaşlarıyla paylaşmaları istenir. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Sözlü sunum değerlendirme ölçeği kullanılır. (Bu etkinlik örneği Serap Çalkı Uçar tarafından hazırlanmıştır.) 69 TARİHÎ SOKAKLARDA PERSPEKTİF (Bursa örneği ile) DERS GÖRSEL SANATLAR (RESİM) SINIF 9 SÜRE ÖĞRENME ALANLARI - GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME - TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZE BİLİNCİ ALT ÖĞRENME - PERSPEKTİF ALANLARI - TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZELERDE İNCELEME VE UYGULAMA - I KAZANIMLAR - Perspektif kazanımları 9. Resimlerinde renk perspektifini kullanır. 10. Resimlerinde perspektif ilkelerini kullanır. 11. Perspektif ilkelerine uyarak iç ve dış mekân tasarımları yapar. - Tarihî Çevre ve Müzelerde İnceleme ve Uygulama I Kazanımları 3. Tarihî çevre, müze ve sanat galerisi incelemeleri yoluyla geçmişle bugün arasında bağ kurar. 4. Tarihî çevrelerdeki, müzelerdeki ve sanat galerilerindeki eserleri, sanat eseri inceleme yöntemlerine uygun olarak değerlendirir. 5. Tarihî çevreleri, müzeleri ve sanat galerilerini gezerek estetik duyarlılık edinir. 6. Tarihî çevrelerdeki, müzelerdeki ve sanat galerilerindeki eserlerden yola çıkarak iki boyutlu tasarımlar yapar. 7. Sanat eserlerini korumaya duyarlı olur. YÖNTEM VE Gezi-inceleme, sanat eseri inceleme, ön-test, son-test, TEKNİKLER uygulama, pastel boya / suluboya/ guvaş boya tekniği. ARAÇ VE GEREÇLER Resim kâğıdı, kalem, sulu boya, guvaş boya, fırçalar, su kabı, pastel boya, Bursa’nın tarihî sokak ve evleri ile ilgili fotoğraf ya da resimler. 70 KAYNAKLAR - Özteke, Hüseyin, “Ortaöğretimde Sanat Eğitimi ile Tarihî Çevre Bilincinin Geliştirilmesi”, UÜ Sos.Bil. Ens.(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi),Bursa, 2004. - Özendes, Engin, Osmanlının İlk Başkenti Bursa, İstanbul, 1999. DERSE HAZIRLIK · Tarihî Bursa evlerinin içinde bulunduğu resim ya da fotoğrafları bularak öğrencilerin hazırlıklı gelmeleri sağlanması. · Öğretmen tarafından dersin başında uygulanacak bir ön test (Örn.1, s.73) ile dersin sonunda uygulanacak son test (Örn.2, s.74) ve eser incelemesinde kullanılacak sanat eleştirisi sorularının (Örn.5, s.78) çoğaltılması. · Bursa’nın tarihî sokaklarının ve evlerinin geçmişi ve mimari özellikleri ile ilgili bilgi kâğıdının (Örn.3, s.75) çoğaltılması. · Ölçme değerlendirme formlarının hazırlanması ETKİNLİK SÜRECİ · Hazırlanan ön test formunun öğrenciler tarafından doldurularak derse başlanması. · Bursa’nın tarihî sokaklarının ve evlerinin geçmişi ve mimari özellikleri ile ilgili hazırlanan bilgi kâğıdının öğrencilere dağıtılması ve Bursa tarihî sokaklarının ve evlerinin, fotoğraflarının ve röprodüksiyonlarının gösterilmesi. · Tarihî bir sokak ya da evde yaşayan öğrenciler varsa yaşadıkları sokak ya da evin özelliklerini anlatmasının istenmesi. · Perspektif konusuyla ilgili daha önce öğrenilen bilgilerin hızlı tur tekniği ile tekrarlanarak pekiştirilmesi. · Perspektif kurallarına uygun sokak ve bina görünümlerini çizerken dikkat edilecek noktaların tartışılması. · Konuyla ilgili daha önce yapılmış örnek resimlerin gösterilmesi. · Bursa evlerine ve sokaklarına bir inceleme gezisinin planlanması (Örn.4, s.77). · Tarihî sokakların ve evlerin, ders saatleri içerisinde, öğrencilerle birlikte 71 incelemelerde ve gözlemlerde bulunmak üzere gezilmesi. · Gezi süresince, öğrencilere Bursa tarihî evleri ile ilgili bilgilerin anlatılması. · Gezilen eski sokakların ve evlerin fotoğrafların çekilmesi. · Öğrencilerin gezi sonrası, gezilen Bursa tarihî sokakları ve evleri ile ilgili izlenimlerini ve görüşlerini sınıfa aktarmalarının istenmesi. · Öğrencilerin, Bursa’nın tarihî sokakları ve evleri ile ilgili fotoğraflar, röprodüksiyonlar ve resimler toplamaları, sınıfa getirmeleri ve bunlar üzerinde perspektif özelliklerin saptanması. · Öğrencilerin, Bursa’nın tarihî sokakları ve evleri ile ilgili topladıkları bilgileri, fotoğrafları ve haberleri beşer kişilik gruplar hâlinde çalışarak sınıf gazetesi ya da tanıtıcı afiş biçiminde düzenlemesi. · Öğrencilerin, Bursa’nın tarihî sokakları ve evleri ile ilgili getirdikleri ve resim çalışmasında kullanacakları, fotoğraf ya da röprodüksiyonları, sanat eleştirisi yöntemlerini kullanarak incelemesi. Uygulama · Kullanılacak araç ve gereçlerin hazırlanması. · Öğrencilerin getirdikleri Bursa’nın tarihî sokakları ve evleri ile ilgili fotoğraflardan ve röprodüksiyonlardan perspektif özellikleri belirgin olanları seçmeleri. · Seçtikleri fotoğrafları ya da röprodüksiyonu resim kâğıdına yapıştırarak aktardıktan sonra çevresini perspektif kurallarına uygun tamamlamak üzere hazırlaması. · Hazırlanan resim kâğıdı üzerine yapıştırılan fotoğraf / röprodüksiyonun çevresini perspektif kurallarına uygun olarak tamamlaması. · Renklendirme çalışmalarına geçmeden önce sulu boya ve pastel boya tekniği hakkında daha önce edindikleri bilgilerin tekrar edilmesi. · Kurşun kalemle çizilen görünümlerin sulu boya ya da pastel boya ile renklendirilmesi ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME: Bu etkinlikte öğrencilerin değerlendirilmesi ürün değerlendirme (Örn.6, s.80) ile birlikte, gözlem (Örn.7, s.81), öz değerlendirme ve performans değerlendirme formları kullanılarak yapılabilir. 72 ÖRNEKLER ÖRNEK – 1 ÖN TEST ÖRNEĞİ Adı ve Soyadı : Okulu : Sınıfı : Okul Nu. : Tarih : 1- Tarihî ev ve sokak ne demektir? 2- Tarihî bir sokak ya da tarihî bir ev gördünüz mü? Gördüyseniz nerede? 3- Tarihî evleri sanat eseri olarak düşünüyor musunuz? Neden? 4- Bursa kenti tarihî yapı dokusunu koruyor mu? Bu tarihî dokuda hangi yapı türlerini görmekteyiz? 5- Ülkemizde tarihî yapı dokusunu koruyan yerleşim yerleri var mı? Varsa hangileridir? 73 ÖRNEK – 2 SON TEST ÖRNEĞİ Adı ve Soyadı : Okulu : Sınıfı : Okul Nu. : Tarih : 1- Bursa’nın tarihî evleri ve sokakları daha çok nerelerdedir (Hangi semt ya da mahalle)? 2- Bursa tarihî evleri hangi dönemlere aittir? 3- Bursa tarihî evlerinin yapımında hangi malzemeler kullanılmıştır? 4- Bursa’nın yakın çevresinde tarihî dokusunu korumuş yerleşim yerleri hangileridir? 5- Bursa tarihî evlerinin ve sokaklarının bugünkü görünümleri nasıl ? 6- Bursa tarihî evlerini ve sokaklarını nasıl görmek isterdiniz? 7- Bursa tarihî evlerini ve sokaklarını korumak için neler yapılabilir? 8- Bu tarihî çevre ile ilgili çalışmada önemli olarak neleri ilk defa öğrendiniz? 74 ÖRNEK - 3 BİLGİ KÂĞIDI ÖRNEĞİ Bursa’nın Tarihî Sokak ve Evlerinin Tarihî ve Mimari Özellikleri “Bursa, Uludağ'ın eteklerindeki topografik yapısı, iklimi ve verimli topraklarıyla İÖ 7. yüzyıldan daha eskilere uzanan bir geçmişten, günümüze ulaşabilmiş bir kentsel yerleşmedir. Bursa Tarihîyle ilgili en eski kalıntılar ise ancak Bithinya, Roma ve Bizans Dönemine tarihlendirilebilmektedir.(…) Bursa'yı gerçek kimliğine ulaştıran Osmanlılar olmuştur. Selçuklu Döneminin kültürel yoğunluğunun bu bölgelere varamamış olması ve Osmanlı uç beyliğinin kısa sürede devlet olarak Bursa'ya ulaşması bu yörelerde Türk kültürünün hızla yaygınlaşması sonucunda gelişmiştir. Bu nedenle Anadolu - Türk evinin en eski ve en özgün örneklerini son otuz yıl öncesine kadar Bursa'da bulmak mümkündü. Bursa'da günümüze ulaşabilmiş evlerin büyük bir bölümü son dönemin orta ve dar gelirli ailelerine aittir. Bu nedenle küçük ve yalın örneklerdir. Çünkü varlıklı aileler son kırk yıl içinde evlerini yıkarak arsalarına imar planlarına göre apartmanlar yaptırmışlardır. Fatih Sultan Mehmet'in evi olarak bilinen Muradiye'deki evin 15. yüzyıldan çok 17.yüzyıla ait olduğu ileri sürülmektedir.(…) 15. yüzyıla tarihlendirilebilen Somuncu Baba'nın kerpiç duvarlı eviyle Üftade Tekkesi bitişiğindeki 16. yüzyıl evi en eski Bursa evleridir. Muradiye'deki 17. yüzyıl eviyle birlikte üç örnek günümüze ulaşabilmiştir. İlk ikisinin önemli bir bölümü yıkılmış olduğundan o döneme ait kesin yargıya ulaşmak güçtür. Bursa evlerinin büyük çoğunluğu 19. yüzyılın ikinci yarısıyla 20. yüzyıl başlarına tarihlendirilebilen yapılardır. 15 ve 16. yüzyıl evleri kerpiç olmasına rağmen sonları ahşap strüktürlü ve bağdadi sıvalı olmak üzere biçimlenmiştir. Asıl Bursa karakteri, ahşap malzemenin ağırlıklı olarak yapı bünyesine girmesiyle doğmuştur. Diğer bölgelerde olduğu gibi Bursa evleri de çoğunlukla iki katlıdır. Üç katlı olan örneklere rastlanılmakta ise de sayıları azdır. En önemli kat her zaman evin en üst bölümüdür. Üç katlılarda ara kat kışlık olduğundan basık tavanlı ve küçük pencerelidir. Buradaki yaşam kışın olumsuz etkilerinden korunmak üzere geçicidir. Çünkü bahar ve yaz ayları hep en üst katta geçirilir.(…) 19. yüzyıldan sonra evlerin dış yüzleri tümüyle sıvandığından cephelerin karakteri oldukça değişmiştir. Buna rağmen yine de sınavın üzerine uygulanan 75 boyaların renkleri Bursa evlerine daha değişik özellikler kazandırmıştır. Bursa'da 18. yüzyılın ikinci yarısına kadar Türk evinin klasikleşmiş tipi ve üslubu egemen olmuştur. Daha sonra, barok üslubun etkileri İstanbul'dan Bursa'ya da sıçramıştır. Birinci Ulusal Mimarlık Döneminin sonuna kadar her tür gelişme, güçlü biçimde yansıma olanağı bulmuştur. Etnik farklılığın getirdiği mekân çözümleri için Bursa'nın çok yakınında ve doğusunda küçük bir Türkmen köyü olan Cumalıkızık ile yine aynı çevrede Bursa'nın batısında yer alan Zeytinbağ/Trilye kıyı köyü örneklemeye alınabilir.(…) Geleneksel yaşam biçiminin tümüyle devam etmesi, birçok koşulun değişmesi yüzünden artık olanak dışıdır. Kente göçlerle insanlar gelmekte, yerleşme sorunları doğmakta, bu nedenle yoğun yapılaşmaya açılan Bursa'nın yerleşim alanlarında tarihsel özelliklerle yüklü görkemli evler hızla tüketilmektedir.” (Özteke, 2004) Bursa sokak ve evlerinin eski fotoğrafları İpekçilik Cad. Fotoğraf: Sebah & Joaillier, 1894 Muradiye Fotoğraf: Sebah & Joaillier, 1894 Osmangazi, Orhangazi türbeleri ve evler Fotoğraf: Sebah & Joaillier, 1894 76 ÖRNEK - 4 GEZİ PLANI ÖRNEĞİ Okul : Sınıf : Ders : Görsel sanatlar (resim) Gezi Tarihî : Gidilecek yer : Bursa’nın tarihî sokak ve evleri Gezinin süresi : Gezinin başlama saati : Gezinin amaçları : - Yaşadıkları kentin tarihî ve kültürel özelliklerini tanımak. - Bursa’nın tarihî sokakları ve evleri hakkında bilgi sahibi olmak. - Tarihî eserleri yerinde araştırma yaparak yorumlayabilmek. - Tarihî çevre bilinci edinmek. Yapılacak hazırlıklar, öğrencilerden istenecekler : - Bursa’nın tarihî sokakları ve evleri öğretmen tarafından daha önce gezilecek, - Hazırlanan ön-test gezi öncesi öğrenciler tarafından yanıtlanacak, - Bursa’nın tarihî sokak ve evleri hakkında öğrenciler bilgilendirilecek, - Gezi sırasında uyulması gereken kurallar anlatılacak, - Öğrencilerden, not tutmaları için kâğıt kalem istenecektir. Geziye katılacak kişiler : Geziye gidiş dönüşün nasıl yapılacağı : Gezinin nasıl değerlendirileceği : - Gezi sonrası izlenimler sınıfta anlatılacak. - Toplanan bilgiler ve çekilen fotoğraflarla sınıf gazetesi düzenlenecek. - Edinilen izlenimlerden resim çalışmasında yararlanılacak. - Hazırlanan son-test öğrenciler tarafından yanıtlanacak. 77 ÖRNEK – 5 SANAT ELEŞTİRİSİ SORULARI ÖRNEĞİ Betimleme - Yapıtın sanat formu nedir (resim, heykel, seramik, fotoğraf, mimari)? - Yapıtın konusu nedir? Yapıtta neler görüyorsunuz? - Ne tür çizgiler daha etkin durumda (düz, eğri, dikey, yatay)? -Yapıtta hangi şekilleri yoğun olarak görüyorsunuz (organik, geometrik, her ikisi de)? - Yapıtta en çok hangi renkler hâkim? - Yapıtta ana örüntü ve dokular nelerdir? Çözümleme - Konuyu oluşturan elemanlar nasıl yerleştirilmiş (dengeli-dengesiz, hareketlihareketsiz)? - Renkler nasıl görünmektedir (açık, koyu, her ikisi de)? - Işık ve renk değerleri nasıl kullanılmış (gölgeleme yok, hafif gölgeleme, koyu ile derinlik sağlanması, zıtlık gibi)? - Nasıl bir uzam var? Birbirini örten biçimde, üç boyutlu mu, her ikisi mi? - Yapıtta perspektif etki var mı? Varsa hangi tür perspektif özelliğini görebiliyorsunuz? Yorumlama - Yapıtın teması nedir? Neyi anlatmaktadır? - Sanatçı neden böyle bir konu seçmiş olabilir? - Bu konu bugün insanları etkiliyor mu? Neden? - Bu konu sizi nasıl etkiledi? - Bu yapıt önemli ve değerli mi? Yargı - Neden önemli ve değerli? 78 SANAT TARİHİ SORULARI - Bu yapıtın konusunu oluşturan tarihî sokaklar ve evler kimler tarafından yapılmıştır? - Bu yapıtın konusunu oluşturan tarihî sokaklar ve evler ne zaman, niçin yapılmıştır? - Bu yapıtın konusunu oluşturan tarihî sokak ve evler nasıl yapılmıştır, yapımında hangi malzemeler kullanılmıştır? ESTETİK SORULARI - Bu yapıt güzel mi? Neden? - Sizce bu yapıta estetik değer katan özellikler nelerdir? (Bu etkinlik örneği Hüseyin Özteke tarafından hazırlanmıştır.) 79 ÖRNEK – 6 ÜRÜN DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ ÖRNEĞİ ALT ÖĞRENME ALANI - Perspektif - Tarihî Çevre ve Müzelerde İnceleme ve Uygulama - I Bu ölçek “Tarihî çevreyle ilgili bir fotoğrafın ya da röprodüksiyonun çevresini perspektif kurallara göre tamamlayarak çalışma” (Tarihî Sokaklarda Perspektif) konusunu ölçmek üzere hazırlanmıştır. SINIF DAVRANIŞLAR SIRA NU. ÖĞRENCİNİN ADI VE SOYADI Yaratıcılık Kompozisyon Ölçü,oran perspektif görünüm 30 20 30 Temiz ve düzenli çalışma Süreyi iyi kullanma 10 10 Toplam 100 80 ÖRNEK – 7 DUYUŞSAL ALAN DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ ÖRNEĞİ (GÖZLEM FORMU) Bu ölçek öğrencilerin üniteye ilişkin duyuşsal alan davranışlarını ölçmek için hazırlanmıştır. Öğrenciler gözlenen davranışları gösteriyorlarsa evet (E), göstermiyorlarsa hayır (H), ara sıra gösteriyorlarsa bazen (B) harfleriyle belirtilerek her hafta için ayrı ayrı işlenecektir. ALT ÖĞRENME ALANI - Perspektif - Tarihî Çevre ve Müzelerde İnceleme ve Uygulama - I OKUL NU. ÖĞRENCİNİN ADI VE SOYADI 3. hafta 4. hafta 1. hafta 2. hafta -Edindiği izlenimleri arkadaşlarıyla paylaşma, bu yerlerle ilgili fotoğraf, resim, broşür ve bilgileri toplayıp düzenleme. 2. hafta -Çevresindeki diğer tarihî eserleri gezerek inceleme ve karşılaştırma yapma. 1. hafta -Arkadaşlarıyla sanat eserlerini korumanın önemini tartışma. -Sınıf panosuna yazıları izleyip, okuma. DAVRANIŞLAR -Tarihî çevredeki sanat eserlerini korumanın önemini belirten sunum yapma. SINIF 3. hafta 4. hafta Duyuşsal alan davranışları notla değerlendirilmeyecektir. Yalnızca, öğretmen-öğrenci ilişkilerini yönlendirecektir. 81 ÖRNEK – 8 ÖRNEK BİR UYGULAMADAN GÖRÜNÜMLER Bursa’da tarihî bir sokak Öğrenciler Bursa’nın tarihî evlerini incelerken Öğrenci çalışmalarından örnekler 82 SAKIN BENİ GÖRMEDEN GEÇMEYİN DERS GÖRSEL SANATLAR (RESİM) SINIF 9 SÜRE ÖĞRENME ALANI GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANI RENK KAZANIMLAR 3. Işığın rengin oluşumundaki etkisini belirtir. 5. Sanat eserlerindeki renk uyumlarını (armoni) ve vurguyu ayırt eder. 6. Görsel sanat uygulamalarında renk uyumlarından ve zıtlıklarından yararlanır. 7. Renkleri, günlük yaşamında uyumlu biçimde kullanır. ARAÇ VE GEREÇLER Bedri Rahmi Eyüboğlu “Resme Başlarken” adlı kitabından alıntı (s.258 “Bir Çift Renk”), Guvaş boya, YÖNTEM VE TEKNİKLER Soru-cevap , Uygulama KAYNAKLAR EYÜPOĞLU, Bedri Rahmi, “Resme Başlarken” Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun “Resme Başlarken” adlı eserinden “Bir Çift Renk” bölümünün öğrencilere dağıtılmak üzere çoğaltılması. DERSE HAZIRLIK ETKİNLİK SÜRECİ · Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun “Resme Başlarken” adlı eserinden “Bir Çift Renk” bölümünün okunması. BİR ÇİFT RENK Çingene pembesini takmış koluna Üstüme üstüme yürüme yeşil Üstüme varma yeşil Etme yeşil Eyleme yeşil Gözünü sevdiğim yeşil Çıldırdın mı sen yahu Rast gele bir Pembeyi takıp koluna Çıkılır mı elâlemin önüne? Yemyeşil olmanın haysiyeti var Yemyeşil doğmanın kıymetini bil Etme yeşil Eyleme yeşil Bu pembe senin harcın değil Her dişinin bir erkeği Her rengin bir dengi var İşte böyle canım yeşil Bu bir belalı düzendir Bildiğin gibi değil. 83 “Hem kendini bilen yeşil, durduğu yerde muhkem durur. Top atsanız, onu çakılı olduğu yerden söküp çıkartamazsınız. Bir rengin bulunduğu yere çakılı olması, onun yanı başındaki renklerle yüzde yüz ayarlı olmasına bağlıdır. Birbirine tıpatıp uyan renkler insanın üstüne saldırmazlar. Onların kendilerine has bir iç dünyaları görülür. Onlar bize gelmezler artık, biz onların ayağına gideriz. Arnavutköy’den geçiyordum. Bir yanımda yeni boyanmış takalar vardı. Sülyen kırmızısı cayır cayır yanıyordu güneşte. Kırmızı henüz zehirini giderecek ayarda renklere kavuşmamıştı. Öte yanda bir çamlık vardı. Asfalta kadar uzanan orman yeşilinin arasında bir çingene pembesi yer yer deniz feneri gibi çakıyor: — Sakın beni görmeden geçmeyin! Diye avazı çıktığı kadar bağırıyordu. Bir ara, yeşillerin ortasında eriyivermiş kırmızı çiçekler belirdi. Uzaktan ne çiçeği olduklarını kestirmek imkânsızdı. Gün görmüş bir pas kırmızısına çalan bu kırmızı, niçin olduğu yerde duruyor da çingene pembesi insanın üstüne saldırıyordu? Pembe insanı bayağı rahatsız ediyor, kırmızı da inadına gözü dinlendiriyor, okşuyordu. Hiç şüphesiz bu kırmızı, orman yeşilinin özlediği, dilediği, kırmızılardan birisi idi. Vaktiyle Boğaziçi kıyılarına inci gibi yalılar dizen dedelerimiz, yeşilin özlediği kırmızıyı bulmuşlar, İstanbul mavisinin dilediği pembeyi yerli yerine oturtmuşlardı. Ankara’da Dil-Tarih Fakültesinin “Mürşid’in evinin” sağır duvarlarında gülen pembeyi de nur içinde yatan Bruno Taut ne güzel ayarlamıştı. Geçenlerde bu pembeyi gördüm. Bayağı ağlıyordu fukara!... Değiştirmişler o canım pembeyi. Birkaç basamak koyultmuşlar. Tatsız tuzsuz bir renkle bulaştırmışlar. Kalfa işi bir yapıda göze batmayacak olan bu değişme, o canım yapıda ilk bakışta insanı tedirgin ediyor.” (Eyüboğlu, 1977) · Aşağıdaki soruların öğrencilere yöneltilerek yukarıda verilen metne göre yanıtlanması ve renk armonilerini fark etmelerinin sağlanması. 1. “Birbirine tıpatıp uyan renkler insanın üzerine saldırmaz” ne demektir? 2. Uyumlu renkler bizi kendine doğru çeker mi? Neden? 3. Sizce uyumlu renkler hangileridir? 4. Kırmızı renk canlılığını nereden alıyor? 5. Çingene pembesi orman yeşilinin arasında olmasa yine deniz feneri gibi çakar mıydı? Neden? 6. Çingene pembesi “Sakın beni görmeden geçmeyin.” diye avazı çıktığı kadar neden bağırıyordu? 7. Günlük yaşantınızda renk uyumlarını kullanıyor musunuz? Neden? 8. Renk uyumlarını ve zıtlıklarını bilmek ve uygulamak sizce önemli midir? Neden? · Sorular yanıtlandıktan sonra, sınıfta öğrenciler dört gruba ayrılır. 1. grup: Yakın renkler uyumu, (İkili uyum, Üçlü uyum) 2. grup: Zıt (Kontrast) renk uyumu, 3. grup: Sıcak - soğuk renk uyumu, 4. grup: Ton uyumu, Her grup, kendine ait renk uyumunu kullanarak çeşitli geometrik formlarla yüzey üzerinde guvaş boya tekniği ile özgün kompozisyonlar oluşturur. Sınıf / okul panosunda sergiler. (Bu etkinlik örneği Tülün Barut tarafından hazırlanmıştır.) 84 BURSA KALESİ’NDE DERS GÖRSEL SANATLAR (RESİM) SINIF 9 SÜRE ÖĞRENME ALANLARI - GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME - TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZE BİLİNCİ ALT ÖĞRENME - RENKLİ RESİM UYGULAMALARI - I ALANLARI - TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZELERDE İNCELEME VE UYGULAMA - I - Renkli Resim Uygulamaları - I Kazanımları 2. Renkli resim tekniklerinin ve kullanılan malzemelerin özelliklerini açıklar. 4. Renk ve leke değerlerini resim yüzeyinde uygular. 6. Renkli resim uygulamalarında sanatsal düzenleme ilkelerinden yararlanır. - Tarihî Çevre ve Müzelerde İnceleme ve KAZANIMLAR Uygulama - I Kazanımları 4. Tarihî çevre, müze ve sanat galerilerindeki eserleri, sanat eseri inceleme yöntemlerine uygun olarak değerlendirir. 5. Tarihî çevre, müze ve sanat galerilerini gezerek estetik duyarlılık edinir. 6. Tarihî çevre, müze ve sanat galerilerindeki eserlerden yola çıkarak iki boyutlu tasarımlar yapar. YÖNTEM VE TEKNİKLER ARAÇ VE GEREÇLER Gezi-inceleme, Sanat eseri inceleme, Ön-test, Sontest, Uygulama, Pastel boya/ Suluboya/ Guvaş boya tekniği. Resim kâğıdı, kalem, sulu boya, guvaş boya, fırçalar, su kabı, pastel boya, kent haritası, gezilecek yer ile ilgili broşürler, kitaplar, konuyla ilgili fotoğraf ve röprodüksiyonlar, fotoğraf makinesi ve video kamera, not ve eskiz defteri, ön ve son test formları, 85 sanat eleştirisi soru formu, gezi planı örneği, bilgi kâğıtları. KAYNAKLAR -Özteke, Hüseyin, “Ortaöğretimde Sanat Eğitimi ile Tarihî Çevre Bilincinin Geliştirilmesi”, UÜ Sos.Bil. Ens.(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa, 2004. -Özendes, Engin, Osmanlının İlk Başkenti Bursa, İstanbul, 1999. DERSE HAZIRLIK · Çevredeki tarihî yapı türleri hakkında öğrencilerin araştırma yaparak hazırlıklı gelmelerinin sağlanması. · Öğretmen tarafından dersin başında uygulanacak bir ön test (Örn. 1, s.88) ile dersin sonunda uygulanacak son test (Örn. 2, s.89) ve eser incelemesinde kullanılacak sanat eleştirisi sorularının (Örn. 5, s.92) çoğaltılması. · Öğrencilere dağıtılmak üzere Bursa Kalesi’nin tarihî geçmişi ve özellikleri ile ilgili bilgi kağıdının (Örn. 3, s.90) çoğaltılması. · Ölçme değerlendirmede kullanacak formların çoğaltılması. ETKİNLİK SÜRECİ · Hazırlanan ön test formunun öğrenciler tarafından doldurularak derse başlanması. · Bursa Kalesi’nin tarihî geçmişi ve mimari özellikleri ile ilgili hazırlanan bilgi kâğıdının öğrencilere dağıtılması ve Bursa Kalesi’nin eski fotoğraflarının ve reprodüksiyonlarının gösterilmesi. · Ülkemizdeki diğer kale yapılarından örnekler verilmesi ve fotoğraflarının gösterilmesi. · Kale konusunu içeren daha önce yapılmış örnek resim çalışmalarının incelenmesi. · Bursa Kalesi’ne bir inceleme gezisinin planlanması (Örn. 4, s.91). · Ders saatleri içerisinde, okul yönetiminden izin alınarak, çalışması yapılacak olan Bursa Kalesi ve çevresine öğrencilerle birlikte inceleme gezisi. · Öğrencilerin sanat eleştirisi yöntemlerini kullanarak Bursa Kalesi ve çevresi ile ilgili incelemelerde ve gözlemlerde bulunması ve gerekli gördükleri 86 özellikleri not etmesi. · Öğrencilerin gezdiği Bursa Kalesini ve çevresinde seçtikleri bazı bölümlerini eskiz niteliğinde çizmesi. · Gezi süresince Bursa Kalesinden ve çevresinden fotoğrafların çekilmesi, video kamera ile çekim yapılması. · Gezilen Bursa Kalesi’nin önceki yıllarda çekilen fotoğrafları ile bugünkü hâlini gösteren fotoğraflarının karşılaştırılarak aradaki farkın gözlenmesi ve çekilen video filminin izlenmesi. · Öğrencilerin gezi sonrası, gezilen Bursa Kalesi ile ilgili izlenim ve görüşlerini sınıfa aktarmaları. · Öğrencilerin Bursa Kalesi ile ilgili topladıkları bilgi, fotoğraf ve haberleri sınıf gazetesi ve tanıtıcı afiş biçiminde düzenlemeleri. · Gezi sonrası gezilen tarihî yer ile ilgili sanat eleştirisi, sanat Tarihî ve estetik konularında hazırlanan soruların öğrenciler tarafından yanıtlanması. Uygulama · Kullanılacak araç ve gereçlerin hazırlanması. · Öğrencilerin Bursa Kalesi ve çevresinden edindikleri izlenimlerden onları en çok etkileyen görünümleri, gezerken çizdikleri eskizlerden de yararlanarak resim kâğıdı üzerine kurşun kalemle çizmeleri. · Renklendirme çalışmalarına geçmeden önce sulu boya ve pastel boya tekniği hakkında daha önce edindikleri bilgilerin hızlı tur tekniği ile tekrar edilmesi. · Kurşun kalemle çizilen görünümlerin sulu boya ya da pastel boya ile renklendirilmesi. · Çalışma sonunda, konuyla ilgili hazırlanan son test formunun öğrenciler tarafından yanıtlanması. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu etkinlikte öğrencilerin değerlendirilmesi ürün değerlendirme (Örn. 6, s.94) ile birlikte, gözlem (Örn. 7, s.95), öz değerlendirme ve performans değerlendirme formları kullanılarak yapılabilir. 87 ÖRNEK – 1 ÖN TEST ÖRNEĞİ Adı ve Soyadı : Okulu : Sınıfı : Okul Nu. : Tarih : 1- Kale (hisar) ne demektir? 2- Kaleler niçin yapılır? 3- Hiç kale gördünüz mü ? Gördüyseniz nerede ve adı nedir? 4- Yaşadığınız şehir merkezinde bir kale var mı? 5- Yaşadığınız şehir merkezinde bir kale varsa bu kaleyi gördünüz mü? Nerede olduğunu biliyor musunuz? 6- Çevrenizdeki diğer tarihî yapı türlerinden bildiklerinizi yazınız. 7- Sizce, bu tarihî yapılar yeterince korunmuş mu? 88 ÖRNEK – 2 SON TEST ÖRNEĞİ Adı ve Soyadı : Okulu : Sınıfı : Okul Nu. : Tarih : 1- Bursa Kalesi Bursa’nın hangi semtinde ya da mahallesindedir? 2- Bursa Kalesi kimler tarafından, ne zaman yapılmıştır? 3- Kale surlarının yapımında hangi malzemeler kullanılmıştır? 4- Bursa Kalesi’nin günümüzdeki görünümü nasıl? 5- Sizi en çok etkileyen bölümleri nereleridir? 6- Bursa Kalesi surları günümüzde hangi amaçlarla kullanılmaktadır? 7- Bursa Kalesi günümüzde tarihî ve sanatsal önemini koruyor mu? Neden? Nasıl? 8- Bursa Kalesi’ni korumak için neler yapılabilir? 9- Bursa Kalesi gezisinde önemli olarak neleri ilk defa öğrendiniz? 89 ÖRNEK – 3 BİLGİ KÂĞIDI Bursa Kalesi’nin Tarihçesi “Bithynialılar zamanında yapılmaya başlanan kale daha sonra ihtiyaç duyuldukça Roma, Bizans ve Osmanlı İmparatorluğunca çeşitli onarımlara tabi tutulmuştur. Surlarda görülen kiklopien taşların önemli kısmı Roma Devrine ait sütunlar, lahit parçaları, adak mezar steli, heykel kaideleri, şeref kitabeleridir. Bunlar hisar kapının doğusunda yoğunluk kazanmaktadır. Surların sadece güney kısmındakiler çift duvarlı ve beş köşeli burçlarla sağlamlaştırılmıştır. 1326 yılında Bizanslılardan alınan Bursa'nın surları Orhan Gazi tarafından üç köşeli burçlarla takviye edilmiştir. Çakır Ağa Hamamı ile Tophane arasında biri silindir gövdeli, ikisi üç köşeli büyük burç kalıntıları vardır. Bunların arasında yer alan Hisar Kapı 1855 yılındaki depremde yıkılmıştır. Buradan doğuya dönen surlar, evin bahçe duvarlarına temel vazifesi yapmıştır. Yıldız Kahve'den güneye uzanan surlarda yuvarlak kemerlerle mazgal delikleri görülmektedir. Kahvenin önünde Kaplıca Kapı yer almaktadır. Yıkık duvarlar hâlinde devam eden surlar, Zindan Kapıya bağlanmaktadır. Zindan Kapı yanındaki köşeli burç Çelebi Sultan Mehmet tarafından 1418 yılında yaptırılmıştır. Zindan Kapıdan Üftade'ye kadar nispeten sağlam devam eden surlar, Pınarbaşı Kapısı'na oradan da Üftade yanındaki Yer Kapı'ya ve tekrar Çakır Ağa Hamamı karşısında bağlanmaktadır. Pınarbaşı Kapı ile Zindan Kapı arasında birbirine paralel uzanan surların kesme taşlı bölümleri yerlerinden sökülmüş olduğundan şimdi sadece moloz taştan kireç kum harcı ile örülmüş kısımları ayaktadır. Pınarbaşı Kapı ile Zindan Kapı arasındaki ön surlar, evler arasında kaybolmuştur. Diğer sur kalıntılarında ise bu kısımda yapılan evlere giriş kapıları ve boşluklar oluşturulmak maksadı ile tahribatlar yapılmıştır.” (Özteke, 2004) Bursa Kalesi’nden eski fotoğraflar Yer Kapı, Fotoğraf: Sebah & Joaillier, 1890 Hisar Kapı, Fotoğraf: G.Berggren, yaklaşık 1890 90 ÖRNEK - 4 GEZİ PLANI ÖRNEĞİ Okul : Sınıf : Ders : Görsel sanatlar (resim) Gezi Tarihî : Gidilecek yer : Bursa Kalesi ve çevresi Gezinin süresi : Gezinin başlama saati : Gezinin amaçları : - Bursa Kalesi’nin tarihî ve kültürel özelliklerini tanımak. - Bursa Kalesi hakkında bilgi sahibi olmak. - Tarihî eserleri yerinde araştırma yaparak yorumlayabilmek. - Edindiği izlenimleri özgün sanatsal çalışmalar olarak aktarabilmek. - Tarihî çevre bilinci edinmek. Yapılacak hazırlıklar, öğrencilerden istenecekler : - Bursa Kalesi öğretmen tarafından daha önce gezilecek, - Hazırlanan ön-test gezi öncesi öğrenciler tarafından yanıtlanacak, - Bursa Kalesi ve gezi kuralları hakkında öğrenciler bilgilendirilecek, - Öğrencilerden, not tutmaları ve eskiz çalışmaları için kâğıt kalem istenecektir. Geziye katılacak kişiler : Geziye gidiş dönüşün nasıl yapılacağı : Gezinin nasıl değerlendirileceği : - Bursa Kalesi ile ilgili hazırlanan sanat eleştirisi soruları yanıtlanacak, - Gezi sonrası izlenimler sınıfta anlatılacak, - Toplanan bilgiler ve çekilen fotoğraflarla sınıf gazetesi düzenlenecek, - Edinilen izlenimlerden yararlanılarak resim çalışması yapılacak, - Hazırlanan son-test öğrenciler tarafından yanıtlanacaktır. 91 ÖRNEK - 5 SANAT ELEŞTİRİSİ SORULARI ÖRNEĞİ Betimleme · Gezip gördüğünüz ve resmini yapacağınız tarihî yapı nedir (ev, cami, kale…)? · Bu tarihî yapı yaşadığımız kentin neresindedir (hangi semt ya da mahalle)? · Bu tarihî yapının boyutları tahmini olarak ne kadardır (yüksekliği, genişliği tahmini metre olarak)? · Bu tarihî yapıda hangi şekiller etkin olarak görünmektedir (geometrik, organik, her ikisi de)? · Yapıda hangi mimari ögeler vardır (kapı, burç, sur, duvar, sütun vb.)? · Yapıdaki ana örüntü ve dokuları adlandırın. Çözümleme · Bu tarihî yapıda hangi malzemeler kullanılmıştır (taş, tuğla, ağaç, demir…)? · Yapının dış görünümünde hangi renkleri görebiliyorsunuz? · Yapıdaki mimari ögeler nasıl görünmektedir (sağlam, yıkık vb.)? · Yapıda yazı, resim, süsleme ya da kabartma resim var mı? Varsa konusu ve tekniği nedir? · Günümüzde yapılan değişiklik ve eklentiler var mı? Varsa nelerdir? Yorumlama · Yapının geçmişteki insanlar için anlamı neydi? · Bu tarihî yapı bugün insanlar için ne ifade ediyor? · Yapıya baktığınızda ne hissediyorsunuz? · Bu yapı insanları etkiliyor mu? Neden? · Bu yapı günümüze kadar yeterince korunarak gelmiş midir? Neden? · Yapı, tarihî eser olarak önemini koruyor mu? Neden? Yargı · Bu tarihî yapı niçin önemli ve korunması gereklidir? SANAT TARİHİ SORULARI · Yapı kimler tarafından, ne zaman yapılmıştır? · Daha sonraları kimler tarafından kullanılmıştır? 92 · Tarihî yapının mimari özellikleri nelerdir? · Bu tarihî yapı hangi amaçla yapılmış ve kullanılmıştır? · Bu yapı günümüzde kullanılıyor mu? Kullanılıyorsa hangi amaçla kullanılıyor? · Benzer yapılardan bildiklerinizi yazınız. ESTETİK SORULARI · Bu yapı tarihî eser olarak güzel mi? Neden? · Sizce bu tarihî yapıya estetik değer katan özellikler nelerdir? · Yapının estetik niteliğini bozan özellikler var mı? Varsa bunlar nedir? 93 ÖRNEK – 6 ÜRÜN DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ ÖRNEĞİ ALT ÖĞRENME ALANI -Renkli Resim Uygulamaları - I -Tarihî Çevre ve Müzelerde İnceleme ve Uygulama - I Bu ölçek “Tarihî çevreden tarihî bir yapının dış görünümünün renkli resim teknikleriyle resmedilmesi.” Bursa Kalesi’nde konusunu ölçmek üzere hazırlanmıştır. DAVRANIŞLAR SIRA NU. ÖĞRENCİNİN ADI VE SOYADI Konuya ilişkin özgün yaklaşımlar, yaratıcılık Kompozisyon 30 35 Tekniğe uygunluk 15 Temiz ve düzenli çalışma Süreyi iyi kullanma 10 10 Toplam 100 94 ÖRNEK – 7 DUYUŞSAL ALAN DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ ÖRNEĞİ (GÖZLEM FORMU) Bu ölçek öğrencilerin üniteye ilişkin duyuşsal alan davranışlarını ölçmek için hazırlanmıştır. Öğrenciler gözlenen davranışları gösteriyorlarsa “Evet (E)”, göstermiyorlarsa “Hayır (H)”, ara sıra gösteriyorlarsa “Bazen (B)” harfleriyle belirtilerek her hafta için ayrı ayrı işlenecektir. ALT ÖĞRENME ALANI - Renkli Resim Uygulamaları - I - Tarihî Çevre ve Müzelerde İnceleme ve Uygulama - I 3. hafta 4. hafta -Edindiği izlenimleri arkadaşlarıyla paylaşma, bu yerlerle ilgili fotoğraf, resim, broşür ve bilgileri toplayıp sınıfa getirme. 2. hafta gezerek, inceleme ve gözlemlerde bulunma. 1. hafta -Çevresindeki diğer tarihî eserleri -Tarihi çevrede yapılan gezilerde elde edilen bilgilerin birleştirilmesi OKUL ÖĞRENCİNİN NU. ADI VE SOYADI -Tarihi çevrede yapılan gezi ile ilgili rapor yazma. DAVRANIŞLAR -Tarihî çevredeki sanat eserleri ile ilgili bilgi verme. SINIF 1. hafta 2. hafta 3. hafta 4 .hafta Duyuşsal alan davranışları notla değerlendirilmeyecektir. Yalnızca, öğretmen-öğrenci ilişkilerini yönlendirecektir. 95 ÖRNEK – 8 ÖRNEK BİR UYGULAMADAN GÖRÜNÜMLER Öğrenciler Bursa Kalesi surlarını gezerken Bursa Kalesi surları üzerine yapılmış bir ev Öğrenci çalışmalarından örnekler (Bu etkinlik örneği Hüseyin Özteke tarafından hazırlanmıştır.) 96 DÜŞÜNEN ŞAPKALAR DERS GÖRSEL SANATLAR SINIF 9 SÜRE ÖĞRENME ALANI TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZE BİLİNCİ ALT ÖĞRENME ALANI TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZELERDE İNCELEME VE UYGULAMA I KAZANIMLAR 7. Sanat eserlerini korumaya duyarlı olur. ARAÇ VE GEREÇLER Şapka çizimleri veya kartonlardan şapkalar. YÖNTEM VE TEKNİKLER Altı Şapkalı Düşünme Tekniği KAYNAKLAR Erginer, E., Öğretimi Planlama Uygulama ve Değerlendirme, Ankara, 2006. DERSE HAZIRLIK - Altı renkte kartonlardan şapka yapılması, - Her renk şapkanın üzerine düşünceye yaklaşım tarzının yazılması. ETKİNLİK SÜRECİ Hazırlanan şapkaların sınıfın uygun yerlerine yerleştirilerek dekor hazırlanması. · “Altı Şapkalı Düşünme” etkinliği hakkında bilgi verilmesi ve öğrencilerin güdülenmesi. “Altı Şapkalı Düşünme” düşünce ve önerilerin belirli düzen içinde sunulması için kullanılan bir yöntemdir. “Şapkalar” düşüncelerin ayrışması için kullanılan bir semboldür. Şapkaların rengi değiştikçe rengin simgelediği düşüncelerin belirli bir sırayla aktarılması beklenir.” (Erginer, 2006). Yaratıcı bir sorun çözme etkinliği olan Altı Şapkalı Düşünme etkinliği ile kendinizi ifade etme becerilerinizi geliştirebilir, öğrendiklerinizin kalıcılığını artırabilir, tartışmada zaman tasarrufu sağlayabilirsiniz. Ayrıca mesleki hayatınızda bu etkinliğe sık sık başvurabilirsiniz şeklinde güdüleyici bir açıklamanın yapılması. · Şapkaların düşünce sistemlerinin tanıtılması. Uygulamada kullanılan altı şapka aşağıdaki düşünce sistemlerini simgelemektedir. Beyaz şapka: (Tarafsız Şapka) Net bilgiler sunar. Tarafsız ve duygularını katmadan konuya yaklaşır. Kırmızı şapka: (Duygusal şapka) Heyecanlı, kontrolsüz, hissi davranır. Sarı şapka: (Avantajlar şapkası) İyimser, tartışmaya olumlu bakar, alternatif üretir. Yeşil şapka: (Yaratıcılık şapkası) Yaratıcı çözümler önerir. Yenilikçi, üretken, girişimci, değişikliğe açık, alternatif düşünceler sunar. Mavi şapka: (Değerlendiren şapka) Sonuç çıkarır, olgun yorumlayıcı analiz edici bir tarzda konuya yaklaşır. Siyah şapka: (Kötümser şapka) Negatif düşünceler oluşturur. Konunun olumsuz yönlerine bakarak düşünmede tedbir alır. · 97 · Tartışma konusunun açıklanması “Bu dersimizde sanat eserlerinin yeterince korunamaması sorununu ele alacağız. Önce sanat eserlerinin korunamaması sorununu tanımlamaya, sonra bu konuda yaratıcı çözümler üretmeye, sanat eserlerimizin yeterince korunamamasına yönelik duygularınızı belirtmeye ve bu sorunları değerlendirmeye çalışacağız.” şeklinde açıklama yapılması. · Grup tartışma teknikleri uygulanarak şapkaların (düşünme sistemleri) sıra ile analiz edilmeye çalışılması “Şimdi beyaz şapkaları taktığınızı düşünün; sanat eseri ve sanat eserlerinin yeterince korunamaması konusunda zihninizde canlanan kavramları söyleyiniz.” şeklinde bir yönerge verdikten sonra problemi tanımlamaya yönelik çok sayıda kavram üretilmesinin sağlanması. “Evet, sanat eseri ve sanat eserlerinin yeterince korunamamasının ilgili olduğu etmenleri analiz ettik. Şimdi de sarı şapkalarımızı takalım ve sanat eserlerinin çok iyi korunduğu bir ülkede yaşamanın ne gibi avantajları olur düşünelim.” denmesi. “Sanat eserlerinin korunamamasının ne tür olumsuzlukları olur? Siyah şapkalarımızı takarak inceleyelim.” denmesi. “Bu konuda duygularınızı dile getirir misiniz?” diyerek kırmızı şapka düşünce sistemine geçilmesi. “Sanat eserlerinin yeterince korunamaması çok önemli bir sorun. şimdi yeşil şapkalarımızı takalım. Siz olsaydınız bu sorunu nasıl çözerdiniz?” sorusu ile öğrencilerin yaratıcı çözümler bulmalarının sağlanması. “Çok güzel çözüm önerilerinde bulundunuz. Sizlerin konuya duyarlılığı beni memnun etti. Mavi şapkalarımızı takalım ve tüm tartışma boyunca konuştuklarımızın değerlendirmesini yapalım.” denerek tartışmanın sonuçlandırılması. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME : Gözlem yoluyla değerlendirme yapılır. (Bu etkinlik örneği Özgen Şimşek Duran tarafından hazırlanmıştır.) 98 99 10. SINIF ÖĞRENME ALANI 1: GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ ALT ÖĞRENME ALANI: TÜRK SÜSLEME SANATLARI KAZANIMLAR 1. 2. 3. 4. 5. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; Türk süsleme sanatlarının özelliklerini açıklar. Türk süsleme sanatının ustalarını ve eserlerini tanır. Türk süsleme sanatlarında kullanılan motifleri tanır. Türk süsleme sanatlarının estetik yönlerini belirtir. Türk süsleme sanatlarını korumaya duyarlı olur. Sınıf-okul içi etkinlik 1.3.4.5. “Konuşan Kilimler” (bk. Etkinlik örneği, s. 112) 1.2.3.4. Öğrenciler gruplara ayrılarak, her gruptan Türk süsleme sanatlarından birini araştırarak gelmeleri istenir. Araştırma sonucunda toplanan bilgi ve dokümanlarla Türk süsleme sanatlarını ayrı ayrı tanıtan afiş hazırlanır. Hazırlanan bu çalışmalar ve öğretmenin sınıfa getirdiği hat, tezhip, minyatür, ebru vb. sanat eserlerinden örnekler panoya asılarak tek tek incelenir. Gruplardaki öğrencilere; a) Bu eserler nerelerde kullanılmıştır? b) Sanatçıları kimdir? c) Hangi dönemde yapılmıştır? ç) Estetik yönleri nelerdir? d) Hangi motif örnekleri kullanılmıştır? e) Yapılış yöntemleri nelerdir? gibi sorular yöneltilerek öğrencilerin bilgilerini değerlendirmeleri sağlanır. 5. Türk süsleme sanat eserlerini nasıl korunabileceği beyin fırtınası tekniği ile tartışılır. Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme AÇIKLAMALAR ! Kazanım nu. : 1 Türk süsleme sanatları aşağıdaki gibi verilmeli: a) Tezhip b) Hat c) Ebru ç) Çini d) Minyatür e) Cam bezeme (Vitray) f) Bakırcılık g) Cilt sanatı (bk. Resim 128-134, s.266, 267) ! Kazanım nu. :3 Türk süsleme sanatlarında motifleri aşağıdaki gibi verilmeli: a) Bitkisel Motifler b) Figürlü Motifler c) Geometrik Motifler ç) Yazı süsleme d) Karmalar vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme 100 10. SINIF ÖĞRENME ALANI 1: GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ ALT ÖĞRENME ALANI: CUMHURİYET ÖNCESİ TÜRK RESİM SANATI KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ Bu alt öğrenme 1.2.3. Öğrenciler gruplara ayrılır. Her gruba cumhuriyet öncesi resim sanatının alanıyla öğrenciler; evreleri paylaştırılır. Araştırma sonucunda toplanan dokümanlarla her grup tanıtıcı afiş 1. İslamiyet’ten önce Türk hazırlar ve dönemle ilgili sunum yaparlar. Öğrenciler birbirlerine sorular sorarak resim sanatının dönemlerin genel özelliklerini karşılaştırırlar. gelişimini özetler. 1.2.3. Sınıfta Uygur Dönemi minyatür örnekleri, Osmanlı Dönemi minyatür örnekleri, Şeker Ahmet Paşa’nın “Orman”, Osman Hamdi Bey’in “Kaplumbağa 2. Osmanlı Dönemindeki Terbiyecisi”, İbrahim Çallı’nın “Sarıkamış’ta” isimli eserlerinin tıpkı basımları sanat Türk resim sanatının eserleri inceleme yöntemlerine göre incelenir (bk. EK.1, s. 268). gelişimini özetler. Okul dışı etkinlik ! Uyarı ! Kazanım nu. : 2,3 Osmanlı Dönemi minyatür sanatından Cumhuriyet Dönemine kadar olan resim sanatının gelişim aşamaları ele alınacaktır. 4 Bütün öğrenme alanlarında açık uçlu sorular, derecelendirme ölçekleri, kontrol listeleri, öz değerlendirme, grup değerlendirme, gözlem formları, performans ve proje görevleri, öğrenci ürün dosyaları vb. kullanılarak değerlendirme yapılabilir. 3. Osmanlı Dönemi Türk ressamlarından ve bu ressamların eserlerinden örnekler gösterir. Sınıf-okul içi etkinlik AÇIKLAMALAR Birleştirme vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme 101 10. SINIF ÖĞRENME ALANI 1: GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ ALT ÖĞRENME ALANI: ÇAĞDAŞ TÜRK RESİM SANATI KAZANIMLAR 1. 2. 3. 4. 5. Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; Çağdaş Türk resim sanatının özelliklerini açıklar. Çağdaş Türk ressamlarını ve eserlerini tanır. Türk resminde, Kurtuluş Savaşı’nı konu alan ressamları ve bu ressamların eserlerini tanır. Atatürk resimleri yapan ressamları ve eserlerini tanır. Atatürk’ün Türk resmine ve sanatçılara verdiği değeri açıklar. Sınıf-okul içi etkinlik ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR 1.2. “Çağdaş Ressamlarımız” (bk. Etkinlik örneği, s. 110) 2. Nurullah Berk, Nuri İyem, Abidin Dino, Neşet Günal, Neşe Erdok vb. çağdaş Türk resim sanatçıların eserlerinin tıpkıbasımları, öğrencilerle birlikte incelenerek değerlendirilir (bk. Resim 92, 93, 94, 95, 96, s. 255, 256). 3.4.5. “Resimlerle Atatürk ve Kurtuluş Savaşı” Feyhaman Duran, İbrahim Çallı, Namık İsmail, Nazmi Ziya Güran, Refik Epikman, vb. ressamlar tarafından yapılmış “Atatürk “ ve “Kurtuluş Savaşı” konulu resimler sınıfa getirilerek “Atatürk ve Kurtuluş Savaşı” resimleri sergisi düzenlenir ya da slayt gösterisi şeklinde öğrencilere sunulur (bk. Resim 97, 98, 99, 100, 101, s. 257, 258). 1.2. Öğrencilerden, çağdaş Türk resminin öncü ressamlarından Şeker Ahmet Paşa, Osman Hamdi Bey, Hoca Ali Rıza, Hikmet Onat, Nazmi Ziya Güran’ı araştırarak ressamların yaşadığı dönem özelliklerini ve üsluplarını anlatan bir canlandırma yapmaları istenir. Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme 102 10. SINIF ÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANI: DESEN ÇALIŞMALARI II KAZANIMLAR 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; İnsan vücudunun anatomik özelliklerini resimleyen sanatçıların desen üsluplarını karşılaştırır. İnsan figürü çizimlerine sanat eserlerinden örnekler verir. İnsan vücudundaki parçaların birbirine olan oranını ayırt eder. İnsan figürü çalışmalarında ölçü ve oranı kullanır. İnsan figürü çizimlerinde denge, hacim ve hareketi kullanır. İnsan figüründe rakursi görünümün farkına varır. Kompozisyonda mekânfigür ilişkisini uygular. Sınıf-okul içi etkinlik ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1.2. Ünlü sanatçılardan Rembrand, Rubens, Dürer, Leonardo da Vinci, Michelangelo,Raphael, Degas, Burne’ün insan figürü desenleri görsel kaynaklardan araştırılır. (bk. Resim 56, 57, 58, 59, s. 246). İnsan vücudunun anatomik özelliklerinin resimlere nasıl yansıtıldığı incelenir. Sanatçıların desen üslupları karşılaştırılır. 3.4.5. Sınıftaki öğrencilerden bir model seçilir. İnsan formunun genel ölçüleri, model üzerinde gösterilir. Model öncelikle geometrik formlarla çizilerek bütün-parça ilişkisi çözümlenir. Model üzerindeki açılar gözlemlenerek hareket algılanır. Baş birim ölçüsü alınarak yapılan ölçümle kâğıda modelin çizimi yapılır ve lekelerle hacim kazandırılır. Desen tamamlandıktan sonra model ile karşılaştırılarak düzeltmeler yapılır (bk. Resim 60, s. 247). 5.6.7. George Rahner’in rakursi deseninin tıpkıbasımı tahtaya asılır (bk. Resim 61, s.247). Örnek eser incelenirken, öğrencilere; “Figürde önden geriye doğru kısalmalar ve küçülmeleri hangi bölümde görüyorsunuz?” sorusu yöneltilerek resimdeki figürün rakursi (kısaltım) görünümü fark ettirilir. Daha sonra sınıftan bir model seçilir. Öğrenciler modelin rakursi görünümünü fark edecekleri şekilde otururlar ve karakalem tekniği ile çizimini yaparlar. 2.3.4.5 “Oval figürler” (bk. Etkinlik örneği, s. 123) Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme AÇIKLAMALAR CKazanım nu. : 1,2 9. sınıf görsel sanat kültürü öğrenme alanındaki sanat eserlerini inceleme alt öğrenme alanı ile ilişkilendirilir. C Bu alt öğrenme alanı, 9. sınıf desen çalışmaları alt öğrenme alanları ile ilişkilendirilir. `Kazanım nu. : 3,4 10. sınıf matematik dersi cebir alt öğrenme alanı 4. bölüm 1. konu ile ilişkilendirilir. vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme 103 10. SINIF ÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANI: RENKLİ RESİM UYGULAMALARI II KAZANIMLAR 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; Pastel boya tekniğini kullanan sanatçıları ve eserlerini tanır. Pastel boya tekniğini resim çalışmalarında kullanır. Sulu boya tekniğini kullanan sanatçıları ve eserlerini tanır. Sulu boya tekniğini resim çalışmalarında kullanır. Guvaş boya tekniği ile çalışan sanatçıları ve eserlerini tanır. Guvaş boya tekniğini resim çalışmalarında kullanır. Kolaj tekniği ile çalışan sanatçıları ve eserlerini tanır. Sınıf-okul içi etkinlik ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1.3.5.7. Öğretmen tarafından sınıfa getirilen, tanınmış sanatçıların sulu boya (Celal Esat Arseven), pastel boya (Burhan Uygur), guvaş boya (Fikret Mualla) ve kolaj (Kurt Schwitters) teknikleri ile yaptıkları resimlerin tıpkıbasımları, CD, slayt, tepegöz vd. görsel sunum araçları ile izlenir (bk. Resim 39, 40, 41, 62, s. 241, 248). Örnek resimler izlenirken tekniklerin özellikleri hakkında öğrenciler bilgilendirilir. Daha sonra hızlı tur tekniği uygulanarak öğrenilen bilgiler pekiştirilir. 4. Öğrencilerin gün batımı hakkındaki izlenimlerini sınıfta anlatmaları ve gün batımında gökyüzünde oluşan renkleri zihinlerinde canlandırmaları istenir. Sınıfta resim kâğıdı sünger yardımı ile nemlendirilir. Sulu boya ile gün batımı renkleri geniş bir fırça ile yüzeye sürülür. Islak yüzeyde boyanın dağılımı sağlanır. Kâğıt kuruduktan sonra fırça ile kuşlar, sazlıklar, kuru ağaçlar vb. biçimler oluşturularak resim tamamlanır. Öğrencilerden, resim tamamlandıktan sonra yaptıkları resimle ilgili bir şiir yazmaları istenir (bk. Resim 64, s. 248). Okul dışı etkinlik ! Uyarı AÇIKLAMALAR C Bu alt öğrenme alanı, 9. sınıf görsel sanat kültürü öğrenme alanındaki sanat eserlerini inceleme alt öğrenme alanı ile ilişkilendirilir. C Bu alt öğrenme alanı, 9. sınıf görsel sanatlarda biçimlendirme öğrenme alanındaki renk alt öğrenme alanı ile ilişkilendirilir. C Bu alt öğrenme alanı, 9. sınıf görsel sanatlarda biçimlendirme öğrenme alanındaki renkli resim uygulamaları I alt öğrenme alanı ile ilişkilendirilir. Birleştirme vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme 104 10. SINIF ÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANI: RENKLİ RESİM UYGULAMALARI II KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 8. Kolaj tekniğini resim 2.4.6.8.9. Öğrenciler dört gruba ayrılırlar. Her gruba bir mevsim ve bir renkli resim çalışmalarında kullanır. tekniği verilir. 9. Resim çalışmalarında 1. grup: Kış mevsimi - Guvaş boya tekniği sanatsal düzenleme 2. grup: İlkbahar mevsimi - Pastel boya tekniği ilkelerini kullanır. 3. grup: Yaz mevsimi - Sulu boya tekniği 10. Türk süsleme sanatlarından 4. grup: Sonbahar mevsimi - Kolaj tekniği esinlenerek özgün Vivaldi’nin “Mevsimler” adlı müzik eseri eşliğinde tüm öğrencilerin mevsimlerin tasarımlar yapar. görünümlerini yapmaları istenir. Daha sonra öğrencilerden, yaptıkları resimlerle ilgili kısa bir öykü yazmaları istenir. Her grubun çalışması birlikte sergilenerek dört mevsim tablosu oluşturulur. 8.9. Öğrenciler okul içinde buldukları renkli atık kâğıtlar, ambalaj parçaları, gazoz kapağı vb. malzemeleri kullanarak yüzey üzerinde “Çevre Sorunları” konulu özgün kolaj düzenlemeleri yaparlar. Yapılan çalışmalarla bir sergi düzenlenerek çevre sorunlarına dikkat çekilir. Beyin fırtınası yöntemiyle öğrencilerden çevre sorunlarına çözüm önerileri getiren fikirler üretmeleri istenir. 5.10. “İznik’te Buluşalım” (bk. Etkinlik örneği, s. 117) Sınıf-okul içi etkinlik Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme AÇIKLAMALAR CKazanım nu. : 10 10. sınıf görsel sanat kültürü öğrenme alanındaki Türk süsleme sanatları alt öğrenme alanı ile ilişkilendirilir. 4 Bütün öğrenme alanlarında açık uçlu sorular, derecelendirme ölçekleri, kontrol listeleri, öz değerlendirme, grup değerlendirme, gözlem formları, performans ve proje görevleri, öğrenci ürün dosyaları vb. kullanılarak değerlendirme yapılabilir. vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme 105 10. SINIF ÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANI: ÜÇ BOYUTLU ÇALIŞMALAR KAZANIMLAR Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; 1. Doğadaki üç boyutlu biçimlere ve bunların hareketlerine ilgi duyar. 2. Tanınmış heykel sanatçılarını ve eserlerini tanır. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 2. Öğrencilerden, tanınmış heykel sanatçıları Michelangelo, Rodin, Moor, İsa Behzat, Nijad Sirel, Hüseyin Gezer, Zühtü Müridoğlu, ilhan Koman, Tankut Öktem ve eserleri CD, slayt, tepegöz vd. görsel sunum araçları ile izlenir. Daha sonra öğrencilerden kendilerini en çok etkileyen heykeltıraş ve eseri hakkında yorum yapmaları istenir (bk. Resim 65, 66, 67, 68, 69, 70, 71, 72, s.249, 250). 3. “Anıtkabir’de Buluşalım” Heykeltıraş Zühtü Müridoğlu tarafından yapılan Anıtkabir kabartmaları ile, heykeltıraş Hüseyin Anka Özkan’ın Anıtkabir aslanlı yol girişindeki erkek ve kadın heykellerinin karşılaştırılması aşağıdaki sorular ile yapılır (bk. Resim 73, 74, 75, 76, s. 251): 3. Heykelin kabartmadan (rölyef) farkını açıklar. · Bu yapıtların ana teması nedir? · Hangisi bir yüzey üzerinde betimlenmiştir? ! Kazanım nu. : 1 Peri bacaları, insan vücudu, çeşitli hayvanlar, ilginç ağaçlar vb. ! Üç boyutlu çalışmalar öğrenci, atölye, çevre şartları dikkate alınarak istenilen malzemelerle yapılabilir. · Figürler nasıl düzenlenmiştir? ! Kazanım nu. : 4 · Hangi yapıtta daha çok anlatım zenginliği vardır? Üç boyutlu çalışma teknikleri; kâğıtmukavva işleri, ağaç işleri, metal işleri, kil, alçı ve seramik çalışmaları olarak verilmelidir. 4. Sanat değeri taşıyan Atatürk heykellerini ve anıtlarını tanır. · Bu yapıtta seni etkileyen en önemli unsur nedir? 5. Üç boyutlu çalışma tekniklerini açıklar. · Bu eserler hangi sanat formundadır? Öğrenciler karşılaştırma sonrası çıkardıkları sonuçları tartışırlar. 6. Üç boyutlu çalışmalarda sanatsal düzenleme ilkelerini uygular. Sınıf-okul içi etkinlik AÇIKLAMALAR 4. “Atatürk Heykelleri” Türkiye’nin çeşitli il ve ilçelerinde bulunan Atatürk heykelleri, anıtları ve bunları yapan heykeltıraşlar görsel kaynaklardan araştırılır. Öğrenciler buldukları sanat değeri taşıyan Atatürk heykellerinin fotoğraflarıyla sınıf için bir albüm hazırlar (bk. Resim 77, 78, 79, 80, 81, 82, 83, 84, 85, s. 252). Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme 106 10. SINIF ÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANI: ÜÇ BOYUTLU ÇALIŞMALAR KAZANIMLAR 7. Çeşitli formlarla üç boyutlu çalışmalar yapar. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 6.7. Adıyaman Nemrut Dağ’ındaki Commagene Krallığı’ndan kalmış olan büyük boyuttaki heykeller hakkında araştırma yapılması ve bulunan fotoğraflarının getirilmesi istenir. Heykeller fotoğraflarından incelenerek model olarak alınır. Hazırlanan alçı kalıplar ya da kalıp sabun çeşitli kazıma ve yontma araçlarıyla biçimlendirilerek bu heykellerin küçük boyda kopya çalışmaları yapılır. Yapılan çalışmaların bir araya getirilmesiyle, Nemrut Tümülüsü’nün bir maketi oluşturularak, sergilenir (Müzelerden çeşitli büstler ve sütun başlıkları için aynı etkinlik uygulanabilir.) (bk. Resim 86, s. 253). AÇIKLAMALAR C Bu alt öğrenme alanı, 9. sınıf görsel sanat kültürü öğrenme alanındaki sanat eserlerini inceleme alt öğrenme alanı ile ilişkilendirilir. 6.7. Anadolu uygarlıklarının rölyef eserleri araştırılarak bulunan fotoğraflar getirilir. (Hitit, Frig, Urartu, Lidya vb.) Rölyeflerin fotoğraflarından yararlanılarak yoğrulabilen maddeler ile (kil, cam macunu vb.) rölyef çalışmaları yapılır. Etkinlik sonrası küçük heykel çalışmaları ve rölyefler ile okul içinde “Anadolu uygarlıkları” adlı bir sergi açılır. (bk. Resim 87, s. 253). 6.7. Tel ya da ağaç malzemeden hazırlanan taşıyıcı iskelet üzerine kil ya da sulandırılmış tutkala batırılmış kâğıtlarla biçim verilerek ritmik sanatları uygulayanların ya da çeşitli sporcuların heykelleri yapılır (Balerin, jimnastikçi, futbolcu, cirit, disk, gülle atan atletler vb.) (bk. Resim 88, s. 254). 6.7. Kesme, kıvırma, katlama, bükme ve yapıştırma yöntemiyle kâğıttan bir birim oluşturularak birim tekrarları ile yüzey üzerinde rölyef / heykel çalışması yapılır (bk. Resim 89, 90, s. 254). Sınıf-okul içi etkinlik Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme 107 10. SINIF ÖĞRENME ALANI 3: TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZE BİLİNCİ ALT ÖĞRENME ALANI: TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZELERDE İNCELEME VE UYGULAMA II KAZANIMLAR 1. 2. 3. 4. 5. 6. Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; Tarihî yörelerimizi ve barındırdığı tarihî eserleri tanır. Ülkemizdeki müzeleri tanır. Tarihî çevreleri, müzeleri ve sanat galerilerini gezmeyi alışkanlık hâline getirir. Sanat eserlerini sergilemenin önemini açıklar. Tarihî çevrelerdeki, müzelerdeki ve sanat galerilerindeki eserlerden yola çıkarak üç boyutlu tasarımlar yapar. Yaptığı çalışmaları sergilemeye istek duyar. Sınıf-okul içi etkinlik ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1. Öğrencilerden kendilerini bir turist rehberi olarak düşünmeleri ve kendi yörelerine gelen turistleri gezdirmek için bir gezi planı oluşturmaları istenir. Bu çalışmayı hazırlarken; a) Gezdireceğiniz yerleri ve buralarda bulunan tarihî mekânları ve eserleri belirleyin. b) Gezilecek yerleri bir haritada gösterin. c) Gezilecek yerlere ait özelliklerle ilgili kısa metinler oluşturun. ç) Gezilecek yerlerin fotoğraflarını bularak ya da çekerek gezi planınıza ekleyin. 1. Öğrenciler yedi gruba ayrılarak coğrafi bölgelerimiz paylaştırılır. Her grup alınan bölgeye ait, tarihî eser ve müzeleri araştırarak bulunan dokümanlarla tanıtıcı poster hazırlar. Görsel sunum araçları ile kısa süreli sunumlar yapılır. 4.6. Öğretmen öğrencilerle birlikte bir sergi planı hazırlar. a) Sergi komisyonu oluşturulur. b) Serginin kapsamı belirlenir. c) Sergiye konacak yapıtlarla, yardımcı araç – gereçler belirlenir. ç) Serginin biçimi ve yeri kararlaştırılır. d) Serginin duyurusu ve tanıtımı yapılır. e) Sergiden sonra yapılan çalışmalar değerlendirildikten sonra bir sergi oluşturmanın önemi hakkında görüşler alınır. Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme AÇIKLAMALAR C Kazanım nu. : 5 Görsel sanatlarda biçimlendirme öğrenme alanındaki üç boyutlu çalışmalar alt öğrenme alanı ile ilişkilendirilir. C 10. sınıf görsel sanat kültürü öğrenme alanındaki Türk süsleme sanatları alt öğrenme alanı ile ilişkilendirilir. C Bu alt öğrenme alanı renkli resim uygulamaları II alanı ile ilişkilendirilir. vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme 108 10. SINIF ÖĞRENME ALANI 3: TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZE BİLİNCİ ALT ÖĞRENME ALANI: TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZELERDE İNCELEME VE UYGULAMA II KAZANIMLAR 7. Atatürk’ün önderliğinde kurulan sanat kurumlarını tanır. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ v 3.4.6. “Müzede Bir Gün” (bk. Etkinlik örneği, s. 128) 7. “Atatürk ve Sanat” Öğrenciler Atatürk’ün önderliğinde kurulan sanat kurumlarını araştırarak sınıf gazetesi hazırlar. Sınıf-okul içi etkinlik Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme AÇIKLAMALAR ! Kazanım nu. : 7 Atatürk’ün önderliğinde kurulan sanat kurumları: a) Dil ve Tarih, Coğrafya Fakültesi b) Gazi Eğitim Enstitüsü c) İstanbul Şehir Tiyatroları ç) Ankara Devlet Konservatuarı d) Sanat enstitüleri e) Kız enstitüleri f) Akşam sanat okulları g) Halk evleri h) Ankara Devlet Opera ve Balesi vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme 109 ÇAĞDAŞ RESSAMLARIMIZ DERS GÖRSEL SANATLAR (RESİM) SINIF 10 SÜRE ÖĞRENME ALANI GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ ALT ÖĞRENME ALANI Çağdaş Türk resim sanatı 1. Çağdaş Türk resim sanatının özelliklerini açıklar. 2. Çağdaş Türk ressamlarını ve eserlerini tanır. KAZANIMLAR YÖNTEM VE TEKNİKLER Ayrılıp birleşme (bk., s.21) ARAÇ VE GEREÇLER Renkli kartonlar, kartlar. KAYNAKLAR Çeşitli sanat tarihî kitapları · Öğretmen bir hafta önceden yedişer kişilik gruplar oluşturur. Grup üyeleri aşağıdaki konuları paylaşır: a. Primitifler b. Türk İzlenimciler(Çallı Kuşağı) c. Müstakil Ressamlar, Heykeltraşlar Birliği ç. “D” Grubu Ressamları d. Yeniler, Liman Ressamlar Grubu e. Onlar Grubu f. Soyut Sanat Eğilimi DERSE HAZIRLIK ETKİNLİK SÜRECİ ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME · Grup üyeleri konuları araştırır ve elde ettiği dokümanları derse getirir. · Farklı gruplardan aynı konuyu ele alan üyeler bir araya gelerek üstlendikleri konuyu birlikte çalışır. · Sonra her üye kendi grubuna dönerek öğrendiklerini kendi grup üyelerine anlatır. Akrostiş tekniği ile hazırlanmış çalışma kâğıdındaki sorular cevaplanır. 110 ÇALIŞMA KÂĞIDI Türk primitif ressamlarının İstanbul peyzajları için yararlandıkları, asıl adları Vichen ve Kevork olan Türkiye’de fotoğraf sanatının kurucusu sayılan fotoğraf sanatçılarının Müslüman olduktan sonra aldıkları ad. Paris’e uzmanlık eğitimi için gittiği hâlde aradığı değerleri Anadolu toprağında bulan toplumsal içerikli resimler yapan resim konularını Anadolu kadınlarından ve yaşamlarından alan ressamın adı. Kadıköy Belediyesi için ‘Kalkınma’ adlı büyük bir kompozisyon çalışan, ön adı Hüseyin olan ressamın adı. ‘Yeniler’ grubunun sanat anlayışındaki temel dayanakları nelerdir? ABDULLAH BİRADERLER TURGUT ZAİM AVNİ LİFİJ TOPLUMSAL İÇERİK Sanayii Nefise Mektebinden mezun olan, peyzaj ağırlıklı çalışmaları ile ünlü, adı Eşref olan ressamın soyadı. 1925’te sanayii nefise mektebi resim bölümünü bitirdi. 1926’da Atatürk’ün Avrupa’ya göndermek istediği gençler için açılan sınavı kazanarak.Cevat DERELİ, Mahmut CUDA, Muhittin SEBATİ, Ali KARSAN ile beraber Paris’ teki atölyelerde resim çalışmaları yapan ressamın adı. ‘D’ grubunun bağlı olduğu sanat anlayışı hangi akımın içine girer? Osman Hamdiler ve Halil Paşaların devamını temsil eden bir ressamdır. Mesleğinin her dalında usta bir sanatkâr olarak tabiatla kucak kucağa yaşamış, altın bir fırçanın sahibi, soyadı Bereketoğlu olan ressamımızın adı. Beş ressam ve bir heykeltraş tarafından 1933’te İstanbul’da kurulan ‘D’ grubunu oluşturan öncü ressamlardan birinin adı. İstanbul’da 1882’de kurulan, müdürlüğüne Osman Hamdi Bey’in getirildiği güzel sanatlar akademisinin adı. Tatlı dili ve güler yüzü nedeniyle ‘Şeker’ lakabıyla anılan ressamın adı. Süleyman Seyyit’in dilimlenmiş portakalları konu aldığı resmi, hangi resim türünün içine girer? Mühendishâne-i Berr-i Hümâyun ve Mühendishâne-i Bahr-ı Hümâyun gibi askerî okuldan mezun olan ve Avrupa’ya sanat öğretimi için gönderilen ressamlar hangi isim altında toplanır? Bedri Rahmi Eyüboğlu atölyesinde çalışan, “Onlar Grubu” içinde yer alan, peyzaj çalışmaları, sanat yazarlığı ile tanınan ressamın adı. ÜREN REFİK EPİKMAN KÜBİZM VECİH ELİF NACİ SANAYİ-İ NEFİSE AHMET PAŞA NATÜRMORT ASKER RESSAMLAR TURAN EROL (Bu etkinlik örneği Tülün Barut tarafından hazırlanmıştır.) 111 KONUŞAN KİLİMLER DERS GÖRSEL SANATLAR (RESİM) SINIF 10 SÜRE ÖĞRENME ALANLARI GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANLARI TÜRK SÜSLEME SANATI RENKLİ RESİM UYGULAMALARI II Türk Süsleme Sanatları Kazanımları 3. Türk süsleme sanatlarında kullanılan motifleri tanır. 4. Türk süsleme sanatlarının estetik yönlerini belirtir. 5. Türk süsleme sanatlarını korumaya duyarlı olur. Renkli Resim Uygulamaları II Kazanımları 6. Guvaş boya tekniğini resim çalışmalarında kullanır. 10. Türk süsleme sanatlarından esinlenerek özgün tasarımlar yapar. KAZANIMLAR YÖNTEM VE TEKNİKLER ARAÇ VE GEREÇLER KAYNAKLAR DERSE HAZIRLIK Eşleştirme, uygulama, guvaş boya tekniği Resim kâğıdı, guvaş boyalar, palet çeşitli boyda samur fırçalar, su kabı vb. Kültür ve Sanat, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1976 Sayı:4 Dünyada Van, İl Özel İdaresi Bülteni, 2007, Sayı:25 Çalışma kâğıtlarının çoğaltılması. (bk., s.113) ETKİNLİK SÜRECİ · Çalışma kâğıtlarının öğrencilere dağıtılması, · Öğrencilerden çalışma kâğıdındaki motiflerin altında yazılı numaralar ile motiflerin isimlerinin “Şekil 1: Göz” şeklinde eşleştirmelerinin istenmesi, · Yapılan eşleştirmelerin gerekçeleriyle açıklanması, · Çalışma kâğıdındaki bilgilerle karşılaştırma yapılarak dönüt düzeltme verilmesi, · Öğrencilerin Anadolu kilim motiflerinden esinlenerek, özgün motifler tasarlayarak motiflerini isimlendirmesi, · Oluşturulan özgün motiflerle kendi kilim desenlerinin tasarlanması, · Tasarlanan desenlerin guvaş boya tekniği ile renklendirilmesi. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME: Bu etkinlikte öğrencilerin değerlendirilmesi gözlem, öz değerlendirme, performans değerlendirme formları ile yapılabilir. 112 ÇALIŞMA KÂĞIDI KİLİM MOTİFLERİMİZİ TANIYALIM ETKİNLİĞİ · Aşağıdaki kilim motif örneklerini çeşitli yönlerden bakarak dikkatlice inceleyiniz. · Her motifin yörelere göre aldığı bir isim vardır. Aşağıda verilen isimler sizce hangi motife ait olabilir? Eşleştiriniz. Şekil 1 Şekil 2 Şekil 3 Çıngırdak Karnıyarık Yâr yâra küstü Koçboynuzu Küpe Kuş Hayat ağacı Şekil 4 Göz Şekil 5 Şekil 7 Şekil 6 Şekil 8 113 Şekil 12 Pıtırak Eli belinde Şekil 9 Sığır sidiği Kelebek Altı el Şekil 13 Tarak Şekil 10 Kıvrım Şekil 14 Şekil 11 Şekil 15 114 ANADOLU’DA TÜRK YÖRÜKLERİ Geleneksel halk sanatları içinde en yaygın ve zengini dokumacılıktır. Yörükler yayladan kışlığa, kışlıktan yaylalara gidip gelen, konup göçen topluluklardır. Bilindiği gibi Yörükler yaşadıkları hayat nedeniyle eşyalarını ve yiyeceklerini yanlarında bulundurmak için çuvallar dokumuşlardır. Yükler üzerini örten yük kilimlerini çok amaçlı kullanmışlardır. Bu kilimler nakışları ve renkleri nedeniyle dekoratif birer eleman olarak çadırı süslemiştir. Ayrıca bu dokumalar beşik örtüsü ve heybe olarak da karşımıza çıkmaktadır. Bu dokumalarda aşağıdaki motif örneklerinin farklı dizimlerini kullanmışlardır. Bu kullanılan motiflerin de anlamları vardır. Çeşitli yörelere ait kilimlerde yer alan her bir motif yüzyıllar boyunca akıp gelen bir kültür birikiminin sonucu ortaya çıkan ve halk arasında söylenegelen öykülerle yaşamaktadır. Kilimi dokuyan kadın, o anda dile getiremediği, açıkça anlatamadığı duygularını, düşüncelerini ve isteklerini kâğıda döker gibi kilime işlediği motiflerle anlatmaya çalışmıştır. ANADOLU’DA KULLANILAN BAZI MOTİFLERİN ANLAMLARI Eli belinde : Analık ve doğurganlık kavramlarının simgesidir. Aynı zamanda gelin kız da denir. Koç boynuzu : Bereket, uğur, uzun ömür, kahramanlık, yiğitliğin ve kuvvetin sembolüdür. El : Kem gözlere karşı korunmak için kullanılır. Göz : Göz değmesine koruyucu olarak kullanılır. Kuş : Uğuru ve uğursuzluğu simgeler. Özlemi ve haber beklentisini anlatmaktadır. Küpe : Genç kızın evlilik isteğini dile getirmektedir. Genellikle bordürlerde karşımıza çıkmaktadır. Tarak : Kuvveti, kudreti ve hükmetme gücünü simgeler. Motiflerin oluşturduğu desenler, belli bir hikâyeyi ve olayı anlatmaktadır. KİLİMLERDE KULLANILAN MOTİFLERİN AİT OLDUĞU YÖRELER Şekil 1 – Göz : Göğebakanlı aşireti. Solaklar, Soğanlı Yaylaları. Şekil 2 – Küpe : Van yöresi Şekil 3 - Koç Boynuzu : Saçıkara aşireti. Soğanlı Yaylaları. Şekil 4 – Hayat Ağacı : Güneydoğu Şekil 5 – Karnıyarık : İnceler aşireti. Mürsel, Soğanlı Yaylaları. Şekil 6 – Çıngırdak : Göğebakanlı aşireti. Solaklar, Soğanlı Yaylaları. Şekil 7 – Kuş : Van yöresi. 115 Şekil 8 - Yar yara küstü : Avşar aşireti. Yalakköy Şekil 9 - Pıtırak : Anamas yaylalarındaki Yörükler ve Aydınlı Yörükleri bu nakışı pek çok çeşitte ve pek çok yerde aynı adla kullanmışlardır. Şekil 10 – Altıel : Sivas Şarkışla kazası ve köyleri Şekil 11 – Tarak : Yurdumuzun hemen hemen her yerinde rastlanan bir nakış motifidir. Bu nakış adını kenarlardaki dişlerden almıştır. Şekil 12 - Kıvrım : Aydınlı Yörükleri. Soğanlı Yaylaları. Şekil 13 - Sığır sidiği : Aydınlı Yörükleri. Soğanlı Yaylaları. Şekil 14 - Eli belinde : Karakoyunlu aşireti. Sağacak, Anamas Yaylaları. Şekil 15 – Kelebek : İnceler aşireti. Mürsel Soğanlı Yaylaları. Anahtar (Anahtar motifi ile oluşturulmuş bir kilim örneği) Gögebakanlı aşireti - Mürsel, Bostanlık, Soğanlı Yaylaları. Kültür ve Sanat, Kültür Bakanlığı, Haziran 1975-4, s.128 (Bu etkinlik örneği Tülün Barut tarafından hazırlanmıştır.) 116 İZNİK’TE BULUŞALIM DERS GÖRSEL SANATLAR (RESİM) SINIF 10 SÜRE ÖĞRENME ALANLARI GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANLARI TÜRK SÜSLEME SANATLARI RENKLİ RESİM UYGULAMALARI II Türk Süsleme Sanatları Kazanımları 3. Türk süsleme sanatlarında kullanılan motifleri tanır. 4. Türk süsleme sanatlarının estetik yönlerini belirtir. 5. Türk süsleme sanatlarını korumaya duyarlı olur. Renkli Resim Uygulamaları II Kazanımları 6. Guvaş boya tekniğini resim çalışmalarında kullanır. 10. Türk süsleme sanatlarından esinlenerek özgün tasarımlar yapar. KAZANIMLAR ARAÇ VE GEREÇLER YÖNTEM VE TEKNİKLER Guvaş boya, tabak, vazo vb. objeler, çeşitli numaralarda samur fırçalar, palet, guvaş boyalar, su kabı, renksiz vernik. Uygulama, guvaş boya tekniği KAYNAKLAR Süsleme Resmi ve Süsleme Sanatları Tarihi Resim II, MEB Yayınları. DERSE HAZIRLIK Türk süsleme sanatlarına ait motiflerin araştırılması. ETKİNLİK SÜRECİ · Sınıfa getirilen Türk süsleme sanatı motiflerinin incelenmesi. · Motifler hakkında bilgi verilmesi. · Öğrencilerin hatai, rumi, natüralist çiçek, yaprak, şakayık, lale, sümbül, karanfil, gül, narçiçeği, gemi ve kuşlu çini motif örneklerine sadık kalarak seçtiği motiflerle kendi tasarımlarını oluşturmalarının sağlanması. · Aşağıda belirtilen işlem basamaklarının uygulanması 117 Çini Yapım Aşamaları 1-Tasarlanan desen seçilir ve üzerine mulaj kâğıdı konularak desen mulaj kâğıdına aktarılır. 2-Mulaj kâğıdının altına köpük ya da havlu konularak deseni iğne ile delinir. 3-İğnemiz ince boncuk iğnesi olmalı ve pratik olsun diye bir 0,5 kalem içine iğne konularak yapıştırıcı ile sabitlenmiş kalem kullanılmalıdır. 118 4-Daha sonra ince öğütülmüş mangal kömürü tozu ince bir bayan çorabının içine konur veya sünger yardımı ile alınır. 5-Obje üzerine ortalanmış desenimizi hiç kımıldamayacak şekilde sabitlenir. Çorap veya süngerle aldığımız kömür tozu bu desen üzerine uygulanır. 6-Desen obje üzerine geçirildikten sonra, kömürlenmiş tabağın üzerindeki fazlalıklar üflenerek atılır. Aksi takdirde kullanılacak fırça tabak üzerinde kaymaz ve iyi bir kontur işlemi yapılamaz. 119 7-Desen konturlanır. 8Orijinal çini renklerinden esinlenerek çalışmalar guvaş boya ile renklendirilir. Üzerine renksiz vernik sürülerek çalışma tamamlanır. 9. Öğrencilerin gerçekleştirmiş olduğu çini çalışmaları okulda sergilenir. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Gözlem formları veya performans değerlendirme formları ile yapılır. 120 15 yy.ın 2. yarısı, 15 yy.ın 1. yarısı, 16 yy.ın 2. yarısı, İznik çinisi. İznik çinisi. İznik çinisi. 16 yy.ın 2. yarısı, 16 yy.ın 2. yarısı, 16 yy.ın 2. yarısı, İznik çinisi. İznik çinisi. İznik çinisi. Türk süsleme sanatlarından çeşitli hayvan figürleri ve bunların soyutlanmasıyla ortaya çıkan Rumiler 121 Hatai motiflerinden çeşitli örnekler (Bu etkinlik örneği Tülün Barut tarafından hazırlanmıştır.) 122 OVAL FİGÜRLER DERS GÖRSEL SANATLAR SINIF 10 SÜRE ÖĞRENME ALANI GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANI DESEN ÇALIŞMALARI II KAZANIMLAR 2. İnsan figürü çizimlerine sanat eserlerinden örnekler verir. 3. İnsan vücudundaki parçaların birbirine olan oranını ayırt eder. 4. İnsan figürü çalışmalarında ölçü ve oranı kullanır. 5. İnsan figürü çizimlerinde denge, hacim ve hareketi kullanır. Soru-cevap, inceleme, uygulama / karakalem tekniği YÖNTEM VE TEKNİKLER ARAÇ VE GEREÇLER Resim kalemleri (2B,3B), çalışma kâğıdı, resim kâğıtları KAYNAKLAR http://www.alifetimeofcolor.com/main.taf?p=1,22, Çelik, H., Çizginin Gücü, İstanbul, 2000. DERSE HAZIRLIK · Öğrencilerden, görsel kaynaklardan Rembrand, Rubens, Leonardo da Vinci, Dürer, Michalengelo ve Degas’nın figür desen örneklerini araştırıp sınıfa getirmelerinin istenmesi. · Konu ile ilgili çalışma kâğıdının çoğaltılması. ETKİNLİK SÜRECİ · · · · · Rembrand, Rubens, Leonardo da Vinci, Dürer, Michalengelo ve Degas’nın figür desen örnekleri sınıfta incelenmesi. Resim, soru ve açıklamaların olduğu çalışma kâğıtlarının öğrencilere dağıtılması. Öğrencilerin, çalışma kâğıdındaki örnek çizimlerden yola çıkarak desen eskizleri yapmaları.. Sınıftan bir model seçilmesi. Farklı duruşlarda kısa süreli desen çizimleri yaptırılması. Çizilen desenlerin sınıf panosunda sergilenmesi. ÖLÇME VE Gözlem veya performans değerlendirme formu ile ölçme DEĞERLENDİRME yapılır. 123 ÇALIŞMA KÂĞIDI Pek çok ressam desen çizimleri yapmadan önce, figürlerin gerçekçi görünmesi için insan vücudunun oranlarını incelemektedir. İnsan vücudunun anatomisini ve nasıl hareket ettiğini öğrenmek için modellerin hızlı taslaklarını ve çalışmalarını yaparlar. Raphael, “Çayırdaki Meryem” adlı tablosu için ön hazırlık olarak birden fazla taslak yapmıştır. Aşağıdaki soruları cevaplayarak resmi inceleyelim. 1. Çizimlerinde hangi çizgiler etkin görünüyor (düz, eğri, diğerleri)? 2. Çizimlerinde hangi şekiller etkin görünüyor? 3. Çizimlerindeki vücut oranları nasıl sağlanmış? 4. Çizimlerinde hareketi görüyor musunuz? Nerelerde? 124 Çizim Yap: Aşağıdaki çizimleri inceleyiniz. Çizimlerdeki oranları temel alarak hareketli oval şekillerden oluşan figürler yaratınız. Şimdi önünüze bir kâğıt ve resim kalemleri koyunuz. Çalışma kâğıdını okurken yukarıdaki örnek çizimlere benzer eskizler çiziniz. 1. İnsanlar her şekil ve boyutta olabilirler. Kullanabileceğiniz oranlarla ilgili size birkaç ipucu: Bir yetişkin, ortalama 7,5 baş uzunluğundadır. Omzu 3 baş genişliği kadardır. Kalçalar, başınızla ayak parmaklarınızın ortasındadır. Kollarınızın iki yana açıkken uzunluğu boyunuza eşittir. 125 Kollarınızı ve ellerinizi vücudunuzun yanına koyduğunuzda kalçalarınızla dizlerinizin ortasında kalırlar. 2. Hızlı taslaklar oluşturmak için insan figürünü oval şekiller kullanarak çizebilirsiniz. İlk olarak oval şekiller çizmeye çalışın. İşte size birkaç ipucu: Elinizi rahat bırakın ve kabaca çizin. Hatalar için endişelenmeyin. Ovallerinizin etrafına en az üç kere çizin. Usulünü öğrenmek için bütün sayfayı farklı boyutlarda ovallerle doldurun. 3. Bir insan figürü çizelim. Vücudun her bir bölümü için bir oval çizin ve bükebildiğiniz yerlerde (kalça, boyun ve dirsekler) üst üste getirin. 126 4. Oval şekillerden yararlanarak oturan insan çizimleri yapalım. Vücudun bazı bölümleri şekil değiştirebilir. Yan görünüşte bazı bölümler görünmeyebilir. Oturan figürlerde bacaklar kısa görünebilir. 5. Şimdi oval şekillerden yararlanarak farklı hareketlerde figürler çizmeyi deneyin. (Bu etkinlik örneği Serap Çalkı Uçar tarafından hazırlanmıştır.) 127 MÜZEDE BİR GÜN (Bursa Kent Müzesi örneği ile) DERS GÖRSEL SANATLAR (RESİM) SINIF 10 SÜRE ÖĞRENME ALANI TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZE BİLİNCİ ALT ÖĞRENME ALANI TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZELERDE İNCELEME VE UYGULAMA - II KAZANIMLAR 3. Tarihî çevreleri, müzeleri ve sanat galerilerini gezmeyi alışkanlık hâline getirir. 4. Sanat eserlerini sergilemenin önemini açıklar. YÖNTEM VE Pastel / Sulu boya tekniği/ Guvaş boya TEKNİKLER ARAÇ VE GEREÇLER Resim kâğıdı, kalem, sulu boya, guvaş boya, fırçalar, su kabı, pastel boya, Bursa kent müzesi ile ilgili fotoğraf, afiş ve broşürler. KAYNAKLAR - Özteke, Hüseyin, Ortaöğretimde Sanat Eğitimi ile Tarihî Çevre Bilincinin Geliştirilmesi, UÜ, Sos.Bil. Ens. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa, 2004. - Buyurgan, Serap ; Mercin, Levent, (ed. Özsoy,Vedat,) Görsel Sanatlar Eğitiminde Müze Eğitimi ve Uygulamaları. DERSE HAZIRLIK - http://www.bursa.gov.tr/?sayfa=mymenu&pid=77 · Müze ve müze türleri hakkında öğrencilerin araştırma yaparak hazırlıklı gelmelerinin sağlanması. · Öğretmen tarafından dersin başında uygulanacak bir ön test (Örn.1, s.130) ile dersin sonunda uygulanacak son testin (Örn.2, s.131) çoğaltılması. · Öğrencilere dağıtılmak üzere Bursa Kent Müzesi’ni tanıtan bilgi kâğıdının (Örn.3, s.132) çoğaltılması. · Müze gezi planı hazırlanması (Örn.4, s.135). · Ölçme değerlendirme formlarının çoğaltılması. 128 ETKİNLİK SÜRECİ · Hazırlanan ön test formunun öğrenciler tarafından doldurularak derse başlanması. · Müzelerin önemi ve işlevi, sanat eserlerine değer verme ve korumanın önemi konusunun öğrencilerle tartışılması. · Daha önce müze gezen öğrencilerin gözlemlerini diğer öğrencilere anlatması. · Müzeleri gezerken dikkat edilecek noktaların anlatılması. · Ders saatleri içerisinde, okul yönetiminden izin alınarak Bursa Kent Müzesi’ne öğrencilerle birlikte inceleme gezisinin yapılması. · Gezi süresince Bursa Kent Müzesi ile ilgili fotoğrafların çekilmesi. · Öğrencilerin Bursa Kent Müzesinde sergilenen eserler ile ilgili inceleme ve gözlemlerde bulunması ve gerekli gördükleri özellikleri not etmesi. · Öğrencilerin gezdiği Bursa Kent Müzesi içinde sergilenenlerden seçtikleri bazı bölümlerini eskiz niteliğinde çizmesi. · Öğrencilerin gezi sonrası, gezilen Bursa Kent Müzesi ile ilgili izlenim ve görüşlerini sınıfa aktarmaları. · Öğrencilerin Bursa Kent Müzesinde sergilenen eserlerle ile ilgili topladıkları bilgi, fotoğraf ve haberleri sınıf gazetesi ya da tanıtıcı afiş biçiminde düzenlemeleri. · Öğrencilerin Bursa Kent Müzesinde sergilenen eserlerle ile ilgili izlenimlerden onları en çok etkileyen bölümleri ya da sergilenen eserleri, gezerken çizdikleri eskizlerden de yararlanarak resim kâğıdı üzerine kurşun kalemle çizmeleri. · Renklendirme çalışmalarına geçmeden önce sulu boya ve pastel boya tekniği hakkında daha önce edindikleri bilgilerin tekrar edilmesi. · Kurşun kalemle çizilen görünümlerin sulu boya ya da pastel boya ile renklendirilmesi. ÖLÇME VE Bu etkinlikte öğrencilerin değerlendirilmesi ürün DEĞERLENDİRME: değerlendirme (Örn.5, s.133) ile birlikte, gözlem (Örn.6, s.134), öz değerlendirme ve performans değerlendirme formları kullanılarak yapılabilir. 129 ÖRNEK – 1 ÖN TEST ÖRNEĞİ Adı ve Soyadı : Okulu : Sınıfı : Okul Nu. : Tarih : 1- Müze ne demektir? 2- Müzeler ne işe yarar? 3- Hangi tür müzeler vardır? 4- Müzelere eserler nerelerden gelmektedir? 5- Hiç müze gezdiniz mi? İsimleri nelerdir? Ne zaman gezdiniz? 130 ÖRNEK - 2 SON TEST ÖRNEĞİ Adı ve Soyadı : Okulu : Sınıfı : Okul Nu. : Tarih : 1- Gezdiğiniz müzenin türü nedir? 2- Müzede hangi tür eserler sergilenmektedir? 3- Eser ya da eserler nasıl sergilenmiştir? 4- Sergilenen eserler hangi dönemlere aittir? 5- Eserler nasıl ve nereden sağlanmıştır? 6- Daha çok hangi tür eserlerden hoşlandınız? 7- Müzede sizi en çok etkileyen bölüm ya da sanat eseri nedir? 8- Bu bölüm ya da sanat eserinin görünümü nasıl? 9- Bu müze gezisinde önemli olarak neleri ilk defa öğrendiniz? 10- Müzede neleri görmek isterdiniz? 131 ÖRNEK – 3 BİLGİ KÂĞIDI A. Müzenin Tanımı, Türleri “Sanatsal, kültürel, tarihsel ya da bilimsel ürünlerin sürekli olarak sergilenmesi amacıyla yapılan veya kendisi bu sıralanan nitelikleri nedeniyle halka açık tutulan yapıya müze denir.” “Sanat müzeleri, arboretumlar, botanik bahçeleri, tarihî evler, doğa Tarihî müzeleri, tarih müzeleri, kent müzeleri, çocuk müzeleri, teknoloji merkezleri dünyanın dört bir yanında ziyaretçilerin sürekli gezdiği yerlerdir. - Sanat müzelerinde; sanat eserleri, sanat objeleri, - Tarih müzelerinde; geçmişte yaşanmış önemli Tarihî olayların arşivleri, - Doğa Tarihî müzelerinde; dünyadaki canlı türleri, doğa formları, - Bilim ve teknoloji müzelerinde; buluşların nasıl yapıldığı makine ve araç gereçlerin nasıl çalıştığı görülebilir.” B. Müzelerin İşlevi ve Önemi Müzenin, birikimleri ile ilgili işlevleri: 1- Koleksiyon yapmak, 2- Belge toplamak, 3- Sanat yapıtlarını toplayıp, korumak ve restore etmek. Müzenin, etkinlikleri ile ilgili işlevleri: 1- Araştırma yapmak, 2- Sergilemeler yapmak, 3- Sanat yapıtlarını yorumlamak. Müzeler, kültür ve bilim tarihîne ait eserleri toplayıp koruma, sergileme işlevini yerine getirirken; yayınları, hazırladıkları eğitim programları, sanatsal ve kültürel etkinlikleri ile toplumun eğitimine de katkıda bulunmaktadır. Bu yönüyle toplum için büyük önem taşımaktadır. “Müze gezisi sonrasında gerçekleştirilecek atölye çalışmaları, müze eğitiminde etkin rol oynamaktadır. Eserlere ilişkin, resim, desen çizimi, maket-model yapımı ve kompozisyonla ifade biçiminde gerçekleştirilecek etkinliklerle eserlerin tanınmasının yanı sıra beceri ve yaratıcılık da geliştirilmektedir.” 132 C. Kent Müzesinin Tanımı Bulunduğu kentin ve çevresinin kültür zenginliklerini, gelenek ve göreneklerini, kentin ve çevresinin sosyal yapısını, düşünce sistemini ve değerlerini yansıtan müzelerdir. Ç. Bursa Kent Müzesi Hakkında Bilgi “Bursa Kent Müzesi, yaklaşık 6000 yıllık geleneksel Anadolu ve Osmanlı kültürünün oluşumu ve gelişimi sürecinde öncü kent kimliğini taşıyan Bursa'da, kentlinin ve kenti ziyaret eden turistlerin Bursa kentinin tarihî, coğrafi, kültürel, sosyal, ekonomik, ticari ve turistik yapısına ilişkin bilgi ve belgeleri görerek ve hatta yaşayarak öğrenebileceği bir müze durumundadır. Müze binası, kent merkezindeki Cumhuriyet Dönemi üç yönetim yapısından biri olan eski Adliye Binası’dır. 1926 yılında Ekrem Hakkı Ayverdi tarafından yapılmıştır. Adliye Binası toplam 1920 m2 alanlı olup bodrum ve iki kattan oluşmaktadır. 1.Ulusal Mimarlık Dönemi özelliği taşıyan yapı, adliye makamının yeni binasına taşınmasıyla boşaltılmıştır. Alanın imar planında kültür alanı olarak belirlenmiş olması ve de kent merkezinde, Atatürk Anıtı’nın hemen arkasında kolay erişilebilir bir noktada konumlanmış olması nedeniyle, yapının kent müzesi olarak restore edilmesi fikri doğmuş ve maliye hazinesine ait yapının kullanım hakkı Aralık 2001'de Büyükşehir Belediyesine geçmiştir. Yapının restorasyon projeleri Büyükşehir Belediye Tarihî Çevre Koruma Bürosunca hazırlanmış ve Bursa Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunca onaylanmıştır. Bursa Kent Müzesi kapsamında; Bursa kentinin tarihî, coğrafi, kültürel, sosyal, ekonomik, ticari ve turistik yapısına ilişkin bilgi ve belgeler, görsel sunum, obje ve animasyonlarla tanıtılmaktadır. Müzede Bursa'da yaşamış altı Osmanlı padişahının balmumu heykelleri bulunmaktadır. Ayrıca, müzede yer alan kentin topografik maketi sayesinde, ziyaretçiler Bursa surları ve külliyeler, hanlar, hamamlar, camiler gibi anıt eserler hakkında bilgi sahibi olabilmektedirler. Müzenin bodrum katında yer alan Tarihî Esnaf Sokağı'nda; Bursa'nın geleneksel ticaret hayatı, arabacı, nalbant, saraç, semerci, yemenici, bıçakçı, bakırcıkalaycı, tenekeci, marangoz, keçeci, sepetçi, şekerci, kebapçı, ipek-tekstil-havlucu 133 özgün dekor ve canlandırmalarıyla tanıtılmaktadır. Tüm katlardaki koridorlar, geçici sergi mekanı olarak kullanılmakta, böylece değişen temalar müzenin sürekli izlenen bir mekan olmasını sağlamaktadır. Müze bütünündeki sergileme, ağırlıklı olarak üzerlerinde tanıtım metinleri, resimler ve foto blok canlandırmaların yer aldığı panolar ile yapılmaktadır. Ayrıca bazı seksiyonlarda çeşitli maket, canlandırma, bilgisayar destekli bilgilendirme ve obje teşhiri de kullanılmaktadır. Sergileme mekanları haricinde müzenin zemin katında ziyaretçilerin dinlenebileceği bir kafeterya, hediyelik eşya satış birimi ile birinci katında ise araştırmacıların yararlanabileceği Bursa Belgeliği, küçük ölçekli bir kütüphane, periyodik okuma salonu, dia ve multivizyon gösterileri ve küçük toplantıların yapılabileceği çok amaçlı bir salon ve yönetim birimleri yer almaktadır. Müzenin giriş avlusunda bulunan amfi tiyatro, konser, dinleti gibi etkinlikler yapılmasına olanak sağlayacak, yine açık alanda yer alacak olan panolar ile dış mekanda da sergi düzenlemeleri yapılmıştır.” http://www.bursa.gov.tr/?sayfa=mymenu&pid=77 D. Müzeleri gezerken dikkat edilecek noktalar: - Sessiz olarak gezilmesi, - Sanat eserlerine uzaktan bakılması, - Sanat eserlerine ve camekanlara dokunulmaması, - Müze içinde koşulmaması, - Müze içinde yiyecek yenilmemesi, - Öğretmen ya da rehberin açıklamalarının dikkatlice dinlenmesi, - Not alınması, krokiler çizilmesi. 134 ÖRNEK - 4 GEZİ PLANI ÖRNEĞİ Okul : Sınıf : Ders : Görsel Sanatlar (Resim) Gezi Tarihî : Gidilecek yer : Bursa Kent Müzesi Gezinin süresi : Gezinin başlama saati : Gezinin amaçları : - Yaşadıkları kentin tarihî ve kültürel özelliklerini tanımak. - Müzeler ve Bursa Kent Müzesi hakkında bilgi sahibi olmak. - Müzelerin nasıl gezileceğini öğrenmek. - Tarihî eserleri yerinde araştırma yaparak yorumlayabilmek. - Edindiği izlenimleri özgün sanatsal çalışmalar olarak aktarabilmek. - Tarihî çevre bilinci edinmek. Yapılacak hazırlıklar, öğrencilerden istenecekler - Müze öğretmen tarafından daha önce gezilecek, - Hazırlanan ön-test gezi öncesi öğrenciler tarafından yanıtlanacak, - Müze hakkında öğrenciler bilgilendirilecek, - Müzeyi gezerken uyulması gereken kurallar anlatılacak, - Öğrencilerden, not tutmaları ve eskiz çalışmaları için kâğıt kalem istenecektir. Geziye katılacak kişiler : Geziye gidiş dönüşün nasıl yapılacağı: Gezinin nasıl değerlendirileceği - Gezi sonrası izlenimler sınıfta anlatılacak, - Toplanan bilgiler ve çekilen fotoğraflarla sınıf gazetesi düzenlenecek, - Edinilen izlenimlerden yararlanılarak resim çalışması yapılacak, - Hazırlanan son-test öğrenciler tarafından yanıtlanacaktır. 135 ÖRNEK - 5 ÜRÜN DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ ÖRNEĞİ ALT ÖĞRENME ALANI Tarihî Çevre ve Müzelerde İnceleme ve Uygulama - II Bu ölçek “Müzeye düzenlenen gezi sonrası izlenimlerin resmedilmesi” (Müzede Bir Gün) konusunu ölçmek üzere hazırlanmıştır. SINIF DAVRANIŞLAR SIRA NU. ÖĞRENCİNİN ADI VE SOYADI Konuya ilişkin özgün yaklaşımlar, yaratıcılık. 30 Kompozisyon 35 Tekniğe uygunluk 15 Temiz ve düzenli çalışma Süreyi iyi kullanma 10 10 Toplam 100 136 ÖRNEK – 6 DUYUŞSAL ALAN DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ ÖRNEĞİ (GÖZLEM FORMU) Bu ölçek öğrencilerin üniteye ilişkin duyuşsal alan davranışlarını ölçmek için hazırlanmıştır. Öğrenciler gözlenen davranışları gösteriyorlarsa “Evet (E)”, göstermiyorlarsa “Hayır (H)”, ara sıra gösteriyorlarsa “Bazen (B)” harfleriyle belirtilerek her hafta için ayrı ayrı işlenecektir. ALT ÖĞRENME ALANI Tarihî Çevre ve Müzelerde İnceleme ve Uygulama - II ÖĞRENCİNİN ADI SOYADI 4. hafta 1. hafta 2. hafta 3. hafta getirme. 3. hafta -Edindiği izlenimleri arkadaşlarıyla paylaşma, bu yerlerle ilgili fotoğraf, resim, broşür ve bilgileri toplayıp sınıfa 2. hafta -Çevresindeki diğer tarihî eserleri gezerek inceleme ve gözlemlerde bulunma. 1. hafta korumanın önemini tartışma. -Arkadaşlarıyla sanat eserlerini OKUL NU. -Sınıf panosuna yazılar yazma. DAVRANIŞLAR -Tarihî çevredeki sanat eserlerini korumanın önemini belirten konuşmalar yapma. SINIF 4. hafta Duyuşsal alan davranışları notla değerlendirilmeyecektir. Yalnızca, öğretmen-öğrenci ilişkilerini yönlendirecektir. 137 ÖRNEK – 7 ÖRNEK UYGULAMADAN GÖRÜNÜMLER Bursa Kent Müzesinin dıştan görünümü Öğrenci çalışmalarından örnekler (Bu etkinlik örneği Hüseyin Özteke tarafından hazırlanmıştır.) 138 139 11. SINIF ÖĞRENME ALANI 1: GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ ALT ÖĞRENME ALANI: AVRUPA RESİM SANATI NA GENEL BAKIŞ KAZANIMLAR 1. 2. 3. 4. 5. Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; Ortaçağ Avrupa resim sanatının gelişimini özetler. Rönesans resim sanatının gelişimini özetler. Rönesans ressamlarını ve eserlerini tanır. Barok resim sanatının gelişimini özetler. Barok ressamları ve eserlerini tanır. Sınıf-okul içi etkinlik ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1.2.3.4.5. Ortaçağ resim sanatı dönemine ait Giotto’nun “Hz. İsa’nın Başında Ağlayanlar” freskosu, Gotik resim sanatına ait Jan Van Eyck’in “Arnolfinin Düğünü” adlı tablosu, Rönesans dönemine ait Rembrandt’ın “Dr. Nicholas Tulp’un Anatomi Dersi” adlı tablosu, Barok dönemine ait Diago Velasquez’in “Las Meninas” adlı eserlerinin tıpkı basımları sınıf tahtasına asılır. Önceden hazırlanmış üzerlerinde dönemlerin belirgin özellikleri yazan küçük kartlar öğrenci sayısı kadar çoğaltılır. Kartlar öğrencilere seçtirilir. Daha sonra öğrenciler sergilenen eserleri inceleyerek elindeki kartta yazılı örneklere hangisinin uyduğunu bularak kart ile dönem adlarını ve dönemin özelliklerini taşıyan tıpkı basımları eşleştirir. Eşleştirmeler sınıfta tartışılır. Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme AÇIKLAMALAR Bütün öğrenme alanlarında açık uçlu sorular, derecelendirme ölçekleri, kontrol listeleri, öz değerlendirme, grup değerlendirme, gözlem formları, performans ve proje görevleri, öğrenci ürün dosyaları vb. kullanılarak değerlendirme yapılabilir. İnceleme gezisi Ders içi ilişkilendirme Ders dışı ilişkilendirme Ölçme ve değerlendirme 140 11. SINIF ÖĞRENME ALANI 1: GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ ALT ÖĞRENME ALANI: ÇAĞDAŞ SANAT AKIMLARI I KAZANIMLAR Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; 1. Çağdaş sanat akımlarının ortaya çıkış nedenlerini analiz eder. 2. Çağdaş sanat akımlarının özelliklerini örneklerle açıklar. 3. Çağdaş sanat akımlarının temsilcilerini tanır. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1.2.3. “Empresyonizm’den Pop-Art’a” (bk. Etkinlik örneği. s. 149) 2.3. Sınıfta farklı çağdaş sanat akımlarını temsil eden eserler sergilenir. Her bir esere bir numara verilir. Sınıf tahtasına akımların adları karışık sıra hâlinde yazılır. Önceden hazırlanmış üzerlerinde akımların belirgin özellikleri yazan küçük kartlar, öğrenci sayısı kadar çoğaltılır. Kartlar öğrencilere seçtirilir. Daha sonra öğrenciler sergilenen eserleri inceleyerek elindeki kartta yazılı özelliklere hangisinin uyduğunu bularak kart ile akımların adlarını ve akımın özelliklerini taşıyan tabloyu eşleştirir. Eşleştirmeler sınıfta tartışılır. 1.2.3. Öğrenciler, incelenecek çağdaş sanat akımı sayısı kadar gruplara ayrılır. Her gruba bir akım verilerek ansiklopedi, kitap, sanal müzeler, sanatçı siteleri vb. kaynaklardan araştırma yapmaları istenir. Araştırma sonucunda toplanan dokümanlarla her grup tanıtıcı afiş hazırlar ve akımlarla ilgili sunum yaparlar. Öğrenciler birbirlerine sorular sorarak akımların genel özelliklerini karşılaştırırlar. Öğretmen tarafından hazırlanan sanat akımlarıyla ilgili bulmaca öğrencilere çözdürülerek öğrenilenlerin pekiştirilmesi sağlanır (bk. Ek 7, 8, 9 Sanat Bulmacası, s. 281, 283, 285). 2.3. Öğrenciler, çağdaş sanat akımları ilgili birer soru-cevap hazırlar. Hazırlanan sorular, bir araya toplanır; kura çekilerek seçilen sorularla sınıfta bilgi yarışması düzenlenir. Sınıf-okul içi etkinlik Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme AÇIKLAMALAR ! Bu alt öğrenme alanında aşağıdaki sanat akımları ele alınacaktır. a) Empresyonizm b) Ekspresyonizm c) Kübizm ç) Fovizm d) Dadaizm e) Fütürizm f) Sürrealizm g) Soyut sanat h) Popart ! Kazanım nu. : 2 Çağdaş sanat akımlarının özelliklerinin açıklanması, verilen örnekler üzerinden yapılmalıdır. İnceleme gezisi Ders içi ilişkilendirme Ders dışı ilişkilendirme Ölçme ve değerlendirme 141 11. SINIF ÖĞRENME ALANI 1: GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ ALT ÖĞRENME ALANI: ÇAĞDAŞ SANAT AKIMLARI I KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 2.3.Öğrenciler gruplara ayrılır. Çağdaş sanat akımları bu gruplara paylaştırılır. Grup bireyleri, akımın öncü sanatçıları rolünü üstlenerek dönemin özelliklerini, akımın çıkış nedenlerini ve eserlerini anlatan bir canlandırma hazırlar. Sınıf-okul içi etkinlik Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme AÇIKLAMALAR Bu alt öğrenme alanı, 9. sınıf görsel sanat kültürü öğrenme alanındaki sanat eserlerini inceleme alt öğrenme alanı ile ilişkilendirilir. İnceleme gezisi Ders içi ilişkilendirme Ders dışı ilişkilendirme Ölçme ve değerlendirme 142 11. SINIF ÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANI: DESEN ÇALIŞMALARI III KAZANIMLAR 1. 2. 3. 4. 5. Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; Portreyi sanat eserleri ile örneklendirir. Yüz üzerindeki karakteristik özellikleri ayırt eder. Portredeki genel ölçüleri açıklar. Portre çizimlerinde ölçü ve oranı kullanır. Modelden portre çalışması yapar. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1.2.3. Öğretmen tarafından getirilen, Albrecht Dürer’in annesinin portresi, Leonardo Da Vinci’nin “Otoportre”, Avni Lifij’in “Otoportre”, Şükriye Dikmen’in “Desen, Portre” adlı eserleri portrenin genel özellikleri açısından incelenir. İnceleme sonrası öğrencilere aşağıdaki sorular yöneltilerek çıkarılan sonuçlar sınıf tahtasına yazılır. (bk. Resim 124,125,126,127, s. 265) a) Gözler başın neresinde yer alıyor? b) İki göz arası uzaklık ne kadardır? c) Ağız uzunluğu ne kadardır? ç) Kulak ve burun uzunlukları eşit mi? vb. AÇIKLAMALAR Bu alt öğrenme alanı, 9. sınıf görsel sanat kültürü öğrenme alanındaki sanat eserlerini inceleme alt öğrenme alanı ile ilişkilendirilir. Bu alt öğrenme alanı, 9 ve 10. sınıf desen çalışmaları alt öğrenme alanları ile ilişkilendirilir. 2.3.4.5. Öğrencilerden, (çocuk, genç, yetişkin, yaşlı) karakteristik yüz hatlarına sahip portrelerin fotoğraflarını getirmeleri istenir. Getirilen örneklerde karakteristik çizgiler ve yüz üzerindeki organların birbirine oranı incelenerek örneklerden karakalem tekniği ile portre çalışması yapılır. 1.2.3.4.5. Öğrenciler, resim sanatçılarının otoportrelerinden oluşan bir koleksiyon hazırlarlar. Kendi otoportrelerini çizmek için, uygun ışık ve uzaklığı oluşturacak şekilde aynayı karşılarına koyarlar ya da kendi fotoğraflarından yararlanırlar. Göz, burun, ağız, kulak vb. organların birbirlerine göre durumlarını inceleyerek yüzünün karakteristik özelliklerini karakalem tekniğini uygulayarak yansıtan oto portrelerini çizerler. Sınıf-okul içi etkinlik Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme İnceleme gezisi Ders içi ilişkilendirme Ders dışı ilişkilendirme Ölçme ve değerlendirme 143 11. SINIF ÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANI: GRAFİK SANATLAR KAZANIMLAR 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; Grafik sanatlarını tanır. Grafik sanatçılarını ve eserlerini tanır. Grafik tasarımların günlük yaşamdaki etkilerini değerlendirir. Objeleri sadeleştirerek grafiksel çizimler yapar. Yazının grafiksel etkilerini çalışmalarında kullanır. Tanıtım amaçlı grafik tasarımları sınıflandırır. Tanıtım amaçlı grafik tasarımlar yapar. Sınıf-okul içi etkinlik ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1.2. Öğrencilerden grafik sanatların çeşitleri, sanatçıları ve eserleri hakkında araştırma yapmaları istenir. Araştırma sonucu elde edilen bilgiler ve eserlerin tıpkıbasımları, sınıf /okul panosunda sergilenir. 4. Öğrencilerden, seçtikleri bir objeyi (pense, makas, kozalak vd.) sınıfa getirmeleri istenir. Getirilen obje karakalem tekniği ile etüt edilir. Etüt sonucunda ortaya çıkan çizim sadeleştirilerek, mürekkep ile açık-koyular belirgin olacak şekilde boyanır (bk. Resim 102, 103, 104, s. 259). 2.3.7. İhap Hulusi, Mengü Ertel, Yurdaer Altıntaş, Bülent Erkmen, Toulouse Lautrec gibi tanınmış grafik sanatçılarından afiş örnekleri getirilerek görsel sunum araçları ile incelenir (bk. Resim 107, 108, 109, s. 260). Öğrenciler izledikleri afiş örneklerini karşılaştırarak afişin özellikleri hakkında çıkarımlarda bulunurlar. Öğrencilerden izledikleri/okudukları bir tiyatro oyunu için özgün afiş tasarlamalarını guvaş ya da kolaj tekniği kullanarak renklendirmeleri istenir. Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme AÇIKLAMALAR Bu alt öğrenme alanı, 9. sınıf görsel sanat kültürü öğrenme alanındaki sanat eserlerini inceleme alt öğrenme alanı ile ilişkilendirilir. Bütün öğrenme alanlarında açık uçlu sorular, derecelendirme ölçekleri, kontrol listeleri, öz değerlendirme, grup değerlendirme, gözlem formları, performans ve proje görevleri, öğrenci ürün dosyaları vb. kullanılarak değerlendirme yapılabilir. İnceleme gezisi Ders içi ilişkilendirme Ders dışı ilişkilendirme Ölçme ve değerlendirme 144 11. SINIF ÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANI: GRAFİK SANATLAR KAZANIMLAR 8. Estetik kaygı duyarak imzasını oluşturur. 9. Atatürk temasını grafik çalışmalarında kullanılır. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR 6.7. Öğrencilerden çeşitli kurum ve kuruluşlara ait simge (amblem) ve özgün yazı (logotype) örneklerini basın yayın organlarından bulup keserek bir koleksiyon oluşturmaları, ayrıca kâğıt ambalaj ve kâğıt çanta örneklerini sınıfa getirmeleri istenir. Getirilen örnekler incelenerek, değerlendirilir. Daha sonra, öğrencilerden, kendi ad ve soyadları ile logotype ya da ad ve soyadlarının baş harfleri ile amblem tasarlamaları istenir. Ardından öğrenciler iki gruba ayrılır. 1. Grup: Oluşturdukları amblem ya da logoyu kullanarak antetli kâğıt, zarf, kartvizit, etiket tasarımları yapar. 2. Grup: Oluşturdukları amblem ya da logoyu ambalaj kâğıdı ya da kâğıt çanta üzerinde uygular. (bk. Resim 105, 106, s. 259) 8. Atatürk, dünya devlet başkanları ve tanınmış kişilerin imza örnekleri araştırılır. Getirilen imzalar sınıfta incelenir. Grup tartışması ile bir imzada olması gereken ölçütler (kriter) belirlenerek her öğrencinin kendi imzasını bu doğrultuda oluşturması istenir. 9. “Grafik tasarımlarda Atatürk”, “Atatürk” konulu bir kitap kapağı ya da tanıtım kitapçığı (broşür) tasarımı yapılır. 7. “Benim Türkiye’m” (bk. Etkinlik örneği, s. 156) Sınıf-okul içi etkinlik Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme İnceleme gezisi Ders içi ilişkilendirme Ders dışı ilişkilendirme Ölçme ve değerlendirme 145 11. SINIF ÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANI: ÖZGÜN BASKI RESİM ÇALIŞMALARI KAZANIMLAR 1. 2. 3. 4. 5. Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; Özgün baskı resim tekniklerini tanır. Özgün baskı resim tekniklerini uygulayan sanatçıları ve eserlerini tanır. Özgün baskı resim teknikleri ile yapılan çalışmaları, diğer resim tekniklerinden ayırt eder. Özgün baskı resim çalışmalarında sanatsal düzenleme ilkelerini uygular. Seçilen baskı tekniklerini uygular. Sınıf-okul içi etkinlik ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1.2.3. Günümüz özgün baskı resim sanatçılarından Mustafa Aslıer’in “Sıla Halısı” adlı ağaç baskı, Süleyman Saim Tekcan’ın “Kompozisyon” adlı ipek baskı (serigrafi), Nevzat Akoral’ın “Çoban” adlı linol baskı, Mürşide İçmeli’nin kazıma (gravür) eserleri sınıfa getirilerek özgün baskı tekniklerinin özellikleri bu eserler üzerinde incelenir. İnceleme sonrası baskı teknikleri arasında karşılaştırma yapılarak fark ve benzerlikler belirlenir (bk. Resim 110, 111, 112,113, s. 261, 262). 1.4.5. Sınıf üç gruba ayrılır. 1. Grup: Tekdizim (monotipi) baskı çalışması yapar Cam üzerine merdane (ya da fırça, bez, sünger vb.) ile sürülen matbaa mürekkebinin (ayakkabı boyası da olabilir) oluşturduğu yüzeye sivri uçlarla istenilen desen çizilir. Nemlendirilmiş bir kâğıt boyalı yüzeye yayılarak bastırılır ve uygun bir araçla (ıstaka, kaşık, tarak sırtı vb.) sıvazlanır. 2. Grup: Kalıp (şablon) baskı çalışması yapar Çeşitli boylarda ve biçimlerde karton ya da asetattan kesilmiş şablonlar (ağaç, hayvan figürleri vb.) hazırlanır. Hazırlanan şablonlardan, ayakkabı boyası ve sünger kullanılarak resim kâğıdı üzerine baskı yapılır. Aynı kâğıt üzerinde, şablon kaydırılarak başka renklerle baskı tekrarlanarak bir kompozisyon oluşturulur. 3. Grup: Linol baskı çalışması yapar Linol üzerine yapılacak konu ana hatlarıyla çizilir. Konunun özel linol baskı bıçakları ile oyma işlemi yapılır. Oyma işlemi bittikten sonra linol üzerine matbaa mürekkebi (ayakkabı boyası olabilir) sürülür. Üzerine resim kâğıdı kapatılarak bir merdane ya da tahta kaşık yardımıyla boyanın kâğıda geçmesi sağlanır. Gruplar diğer uygulanan baskı tekniklerini de gözlemleyerek bilgi edinir. Öğrenciler yaptıkları çalışmalarla özgün baskı resim sergisi hazırlarlar. Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme AÇIKLAMALAR ! Baskı teknikleri; çevre, okul, atölye, öğrenci şartları göz önüne alınarak ders öğretmeni tarafından seçilir. ! Kazanım nu. : 1 Çukur baskı, yüksek baskı ve düz baskı arasındaki fark vurgulanır. Özgün baskı resim teknikleri aşağıdaki gibi verilmelidir: Tekdizim (monotipi) Yüksek baskılar: a)Kalıp (şablon) baskı b)Linol baskı c)Ağaç baskı Düz baskı: a)Taş baskı (Litografi) b)İpek baskı (Serigrafi) Çukur baskı: a)Metal baskı İnceleme gezisi Ders içi ilişkilendirme Ders dışı ilişkilendirme Ölçme ve değerlendirme 146 11. SINIF ÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANI: RENKLİ RESİM UYGULAMALARI III KAZANIMLAR Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; 1. Yağlı boya ve akrilik boya resim tekniğinin özelliklerini sanat eserlerinden örneklerle açıklar. 2. Yağlı boya ve akrilik boya resim tekniğinde kullanılan araçgereçleri tanır. 3. Çalışmalarında yağlı boya / akrilik boya tekniğini uygular. 4. Yağlı boya / akrilik boya resim çalışmalarında sanatsal düzenleme ilkelerini kullanır. Sınıf-okul içi etkinlik ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1.2. İki gruba ayrılan öğrenciler, yağlı boya ve akrilik boya resim tekniğinin özelliklerini, kullanılan araç-gereçleri bu tekniklerin kullanıldığı sanat eserlerini araştırarak ulaştıkları bilgi ve dokümanlarla bir pano hazırlar ya da sunum yaparlar. Daha sonra hızlı tur tekniği ile teknikler hakkındaki bilgiler pekiştirilir. 1.2.3.4. Türk resim sanatında yağlı boya tekniğini kullanan ressamlardan Fahrelnisa Zeid “Soyut Kompozisyon”nu ile akrilik boya tekniğini kullanan ressamlardan Jale Yılmabaşar “İkiz İdoller” adlı eserlerinin tıpkıbasımları üzerinde yağlı boya ve akrilik boya teknik özellikleri anlatılır (bk. Resim 114, 115, s. 262). Öğrenciler her iki eseri inceledikten sonra teknik özellikler açısından karşılaştırma yaparak benzerlikler ve farklılıkları saptarlar. Ardından seçilecek bir tıpkıbasım eserden yağlı boya ya da akrilik boya tekniğini uygulayarak kopya çalışması yapılır. 3.4. Okulda uygun bir yüzeye yapılacak “Kültürel Değerlerimiz” konulu duvar resmi için sınıftaki öğrenciler arasında tasarım yarışması düzenlenir. Öğrenciler gruplara ayrılırlar (Gruplar kendilerine bir ad verirler.). Her grup, yapılacak uygulama için taslak çalışmalar hazırlar. Yapılan çalışmalar görsel sanat öğretmenlerinden ve başka sınıflardaki öğrencilerden oluşturulan bir jüriye sunulur. Jüri saptanan değerlendirme kıstaslarına göre puan vererek seçimini yapar. Seçilen kompozisyon sınıftaki tüm öğrencilerin ortak çalışmasıyla yağlı boya ya da akrilik boya tekniklerinden biri ile yüzeye uygulanır. 3.4. Öğrenciler, tarihî çevre ve müze gezisi sonrası etkilendikleri bir eserin de içinde yer aldığı özgün kompozisyonları yağlıboya/akrilik boya tekniği ile renklendirirler. Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme AÇIKLAMALAR ! Kazanım nu. : 3 Okulun fiziki donanımına göre yağlı boya ve akrilik boya tekniklerinden biri seçilerek uygulama yapılır. Bu alt öğrenme alanı, 9. sınıf görsel sanat kültürü öğrenme alanındaki sanat eserlerini inceleme alt öğrenme alanı ile ilişkilendirilir. Bu alt öğrenme alanı 9. ve 10. sınıf renkli resim uygulamaları alt öğrenme alanı ile ilişkilendirilir. İnceleme gezisi Ders içi ilişkilendirme Ders dışı ilişkilendirme Ölçme ve değerlendirme 147 11. SINIF ÖĞRENME ALANI 3: TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZE BİLİNCİ ALT ÖĞRENME ALANI: TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZELERDE İNCELEME VE UYGULAMA III KAZANIMLAR 1. 2. 3. 4. 5. Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; Atatürk müzelerini tanır. Tarihî çevre, müze ve sanat galerileri aracılığı ile farklı kültürleri tanır. Müzenin eğitimdeki rolü ve önemini yorumlar. Tarihî çevre, müze ve sanat galerileri ile ilgili kitap, broşür ve haber okumayı alışkanlık hâline getirir. Tarihî çevrelerdeki, müzelerdeki ve sanat galerilerindeki eserleri, özgün çalışmalarında örnek alır. Sınıf-okul içi etkinlik ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1. “Atatürk Müzeleri” Atatürk müzelerinin isimleri öğrencilere ayrı ayrı dağıtılarak araştırma yapmaları istenir. Araştırma sonucu elde edilen dokümanlarla hazırlanan sunum dosyaları sınıf kitaplığında öğrencilerin yararlanmasına sunulur (bk. Ek 3, Müzelerin İnternet adresleri, s. 273). 3. “Okulumuzu sanat galerisine dönüştürelim.” konulu bir kampanya başlatılır. Öğrenciler çeşitli kaynaklardan buldukları Türk ressamlarının eserlerinin tıpkıbasımlarını çerçeveli bir şekilde okulun uygun yerlerine asarak kalıcı sanat galerileri oluştururlar. 2.5. Arkeoloji müzesi gezisi sonrası öğrenciler gruplara ayrılarak farklı dönemlere ait eserlerin büyük boy kâğıtlar üzerine resimlerini yaparlar. Öğrenci grupları dönemlerin özelliklerini yansıtan birer drama hazırlarlar. Yapılan resimler oyunun sunumunda dekor olarak kullanılır. Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme AÇIKLAMALAR ! Kazanım nu. : 1 Atatürk müzesi bulunmayan yerleşim merkezlerinde görsel materyallerle Atatürk müzeleri tanıtılmalıdır. Bu alt öğrenme alanı renkli resim uygulamaları III ile ilişkilendirilir. Bu alt öğrenme alanı grafik sanatlar alt öğrenme alanı ile ilişkilendirilir. İnceleme gezisi Ders içi ilişkilendirme Ders dışı ilişkilendirme Ölçme ve değerlendirme 148 EMPRESYONİZMDEN POP-ARTA DERS GÖRSEL SANATLAR (RESİM) SINIF 11 SÜRE ÖĞRENME ALANLARI -GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ -GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANLARI -Çağdaş Sanat Akımları KAZANIMLAR -Çağdaş Sanat Akımları Kazanımları -Renkli Resim Uygulamaları -III 1. Çağdaş sanat akımlarının ortaya çıkış nedenlerini analiz eder. 2. Çağdaş sanat akımlarının özelliklerini örneklerle açıklar. -Renkli Resim Uygulamaları –III Kazanımları 5. Yağlı boya ve akrilik boya resim tekniğinin özelliklerini sanat eserlerinden örneklerle açıklar. 6. Yağlı boya ve akrilik boya resim tekniğinde kullanılan araç-gereçleri tanır. 7. Çalışmalarında yağlı boya / akrilik boya tekniğini uygular. 8. Yağlı boya / akrilik boya resim çalışmalarında sanatsal düzenleme ilkelerini kullanır. ARAÇ VE GEREÇLER Renkli kartonlar, kartlar, yağlı boya / akrilik boya malzemeleri. YÖNTEM VE TEKNİKLER Araştırma, tartışma, yağlı boya / akrilik boya KAYNAKLAR Şerife Özüdoğru, “Sanat Tarihi”, Anadolu Üniversitesi Yayınları. www.mimarim.com, http://mimoza.marmara.edu.tr/~avni/dersbelgeligi/desenyaz ilari/1sayi/adil.html http://tr.wikipedia.org/wiki/F%C3%BCt%C3%BCrizm http://www.ada.com.tr/aaal/ada/mart97/surreal.htm http://tr.wikipedia.org/wiki/Soyut_sanat (28.10.2009) DERSE HAZIRLIK Sınıf, araştırılacak çağdaş akım sayısı kadar gruplara ayrılır. Her bir gruba akımlar paylaştırılır. Her gruptan sorumlu olduğu akımı, belirtilen 149 özellikler kapsamında araştırması istenir. -Akımın ortaya çıkış tarihi ya da dönemi -Akımın ortaya çıkış nedenleri -Akımın özellikleri -Akımın öncü sanatçıları -Akımın sanatçıları ve eserleri Öğrenciler, araştırma sonucunda edindikleri bilgileri birer cümle hâlinde kartlara yazar. Gruplar, hazırlandıkları akımın adını büyük renkli kartona başlık olarak yazar. Yağlı boya / akrilik boya araç, gereçleri hazırlanır. ETKİNLİK SÜRECİ Öğrencilerin gruplar hâlinde oturacakları sınıf düzeninin alınması, Her sanat akımının adının başlık olarak yazıldığı büyük boy kartonların sınıfın bir köşesine asılması, Öğretmenin seçtiği bir akımın ortaya çıkış nedenlerini açıklaması, Öğretmenin açıkladığı akımdan sorumlu olan grup üyelerinin her birinin, kartlara yazdıkları bilgileri sınıfa sunarak akımın adı yazan kartona kartlarını yapıştırması, Kartonlarda toplanan bilgilerin özetlenmesi. Öğrencilerin seçtikleri bir sanatçının eserinin tıpkıbasımından yağlı boya / akrilik boya ile kopya çalışması yapması. Yapılan öğrenci çalışmalarıyla “Çağdaş Sanat Akımları Sergisi”nin açılması. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Gözlem ya da “Nesi var?” eğitsel oyunu (bk. s.18) 150 BİLGİ KÂĞIDI Empresyonizm Empresyonizm kelimesi İngilizce “etkilenmek, izlemek” anlamındaki “impress” kelimesinden “izlenimcilik” olarak Türkçeleştirilmiştir. Empresyonizm XIX yy.’da Fransa’da doğmuş bir akımdır. Ünlü Fransız ressam Claude Monet bu akımın kurucusu sayılır ve Empresyonist grubun lideridir. Empresyonizm’in doğuşu; açık havaya, Paris’in sokaklarına, parklarına, nehir kıyılarına yayılan sanatçılar, gün ışığıyla rengarenk tablolar yaptılar ve bunları topluca sergilediler. Bu sergilerden birinde Monet’in yapıtlarından birine ad koymayı unuttuğu fark edildi ve bir ad önermesi istendi. Monet kısaca “Empresyon” olsun dedi. Tutucu eleştirmenler buna çok takıldılar, kalıcı görünümler yerine uçucu izlenimler ele alıyor diye alaycı bir ad kullandılar. Empresyonizm yani izlenimcilik akımının adı bu tablodan gelmektedir. Edward Munch “Çığlık” Claude Monet “Empresyon” Ekspresyonizm Edward Munch’un “Çığlık” adlı tablosunu nasıl oluşturduğunu biliyor musunuz? 22 Nisan 1892’de Nice kentinde Edward Munch yaşadıklarını anı defterine şöyle yazdı: “İki arkadaşımla yol boyunca yürüyordum. Güneş batmak üzereydi. İçimde melankolinin fırtınası gibilerinden bir şey hissettim. Gökyüzü birden bire sanki kan kırmızısı kesilmişti. Durdum, bitkin bir biçimde parmaklıklara yaslandım. Yanan bulutları, sanki kan ve kılıç gibi görüyordum. Kent ve fiyort mavi - siyahtı. Arkadaşlarım yürüyüşlerini sürdürüyorlardı. Birden korkuyla karışık bir ürpertiyle durdum ve doğada bitmeyen muazzam bir çığlık duydum ve bu resmi yaptım.” Türkçede “dışavurumculuk” olarak bilinen bu akım “Çığlık” tablosu ile ortaya çıkmıştır. 151 Fovizm 1898-1908 yılları arasında fovizm akımı Fransa’da Henri Matisse tarafından geliştiren bir sanat akımıdır. En önemli özelliği tüpten çıkmış gibi çiğ ve bağıran renklerin doğrudan kullanımıdır. Matisse, Derain , Vlaminck’in Paris’te açtıkları bir sergide ilk kez fovizm akımının adı duyulmuştur. Sergiye gelenler daha önce karşılaşmadıkları bir anlatımla karşılaşmışlardır. Tuval üzerine sürülmüş doğrudan renkler ve bozuk perspektif gelenleri şaşırtmış, sergide bulunan bir eleştirmen bu gruba fauve (vahşi hayvan) adını takmıştır. Akım adını buradan alır. Derinlik, ışık gölge kontur bu akımın resimlerinde yoktur. Henri Matisse “Şapkalı Kadın” Kübizm «Kübizm» adı, Georges Braque'ın “Estague’daki Evler” isimli tablosunu gören Matisse'in bu tablo için «küçük küpler» sözünü kullanmasıyla ortaya çıkmıştır. Bir yanılgı sonucu yeni resme uygulanan bu deyim, Picasso ve Georges Braque'ın o tarihlerde birbirine pek benzeyen ilk kübist eserleri konusunda bir fikir verebilir. Her ikisi de hacimlerin iç içe geçtiği portreler, manzaralar, natürmortlar çizmekteydi. Onlar iki boyutlu (en ve boy) olan tuvalin yüzüne doğada üç boyutlu (en, boy, derinlik) olan nesneleri çizebilmenin çarelerini araştırıyorlardı. Bu, yeni bir sorun değildi; bütün resim sanatının sorunuydu; ama o zamana kadar derinlik izlenimi perspektif aracılığıyla verilebiliyordu. Georges Braque “Estague’daki Evler” 152 Richard Hülsenbeck Carlo Carra Manifestation İnterventionniste (1914) Dadaizm Dada ismi Jean Arp, Richard Hülsenbeck, Tristan Tzara, Marcel Janco ve Emmy Henningsin aralarında bulunduğu bir grup genç sanatçı ve savaş karşıtının 1916 yılında Zürih’te, Hugo Ballin’in açtığı cafede toplanmasıyla benimsenmiştir. Bu sanatçıların kullandığı başlıca anlatım yöntemlerinden biri, yapıştırılmış fotoğraf parçaları ile basılmış mesajlardan oluşturulan fotomontajdı. Dadaizm, 20. yüzyıl sanatında önemli etkiler yarattı. Nihilist yaklaşımları, topluma getirdikleri eleştiriler ve alışılagelmiş sanat geleneklerine karşı geliştirdikleri saldırgan tavır doğrudan hiçbir akımı etkilememiş olsa da garip, us dışı ve hayâli nesnelere olan ilgileri gerçeküstücülük (sürrealizm) akımında kendine yer buldu. Dadaizmin kurucusu ve öncüsü olan Tristan Tzara, bu akımı şöyle tanımlar: "Kâğıt parçaları üzerine sözcükler yazın, bunları bir şapkanın içine atıp karıştırın, sonra teker teker çekip bir kâğıdın üzerine sıralayın." işte Dadaizm. Fütürizm Giacomo Balla, Carlo Carra, Luigi russolo, Umberto Boccioni ve Gino Severini gibi ressamlar 1910'da kendi bildirgelerini yayımladılar. Bu sanatçılar o dönemde gelecekçi üslupta çalışmıyorlardı ama "dinamik duyarlılık" (hareket) dedikleri şeyi yakalamaktan, "nesneyi ve onu çevreleyen atmosferi" betimlemekten ve "izleyiciyi resmin merkezine yerleştirmek"ten söz ediyorlardı. Bunları başarmak için önce kübist anlatımı benimsediler. "Koşan bir atın dört değil yirmi ayağı vardır." diyen fütüristler, her şeyden çok büyük kent hayatının heyecanları ile sarhoş oluyorlardı. "Bir oda içinde bakarak balkondaki bir kişiyi resmederken ancak pencere çerçevesinin bize izin verdiği kadarı ile görüş alanımızı sınırlamıyoruz. Bilakis balkondaki adamın görüp yaşadığı duygularını, çevresiyle vermek istiyoruz. Caddenin gürültüsü, sağda ve solda derinliğine giden evlerin sırası..." Görülüyor ki fütürizm, kendine amaç olarak objeyi değil, insanın iç yaşantısını ele alıyordu. Yani ruh durumu resme giriyordu. 153 Salvador Dali “Belleğin Azmi” Sürrealizm (Gerçeküstücülük) 20. yy.ın başlarında Avrupa’da ortaya çıkan bir sanat akımıdır. Şair ve ressamlar I. Dünya Savaşı’nın yol açtığı yıkım karşısında, dehşete kapılmış, akılcı tutuma karşı tavır alarak, bilinç dışının düşsel dünyasına yönelmeye başlamışlardı. 1924’te yayımladıkları Gerçeküstücülük Bildirgesi’nde düşüncenin aklın denetimi olmadan ve ahlak gibi engelleri hiçe sayarak ortaya konmasını savundular. Yapıtlarında nesneleri alışılmamış biçimlerde betimleyen Gerçeküstücü sanatçılar, çoğunlukla düşlerin gizli dünyasını dile getirmeye çalıştılar. Bazen de nesneleri kendi doğal ortamlarından çıkartarak şaşırtıcı, düşsel bir ortama taşıdılar. Soyut Sanat Genel anlamıyla doğada varolan gerçek nesneleri betimlemek yerine, biçimler ve renklerin, temsili olmayan veya öznel kullanımı ile yapılan sanata denir. Nonfigüratif sanat terimi ile değişmeli olarak kullanılır. 20. yüzyıl başında bu terim, gerçek biçimleri sadeleştirilmiş veya değiştirilmiş halleriyle imgelere indirgeyen Kübist ve Fütürist sanatı tanımlamak için de kullanılmıştır. Wassily Kandinsky, doğadaki dinamik kuvvetlerle uğraşarak madde hakkında bilgimizi artıran bilimin yanında, sanatın görsel dünyanın ardındaki ruhsal (spiritüel) güçleri göstermesi gerektiğine inanıyordu. Kandinsky ile Kasimir Malevich ilk defa tamamen soyut olarak nitelendirilebilecek resimler yapmışlardır. Wassily Kandinsky 154 Popart Andy Warhol, 1960 yılında ilk tablolarını yapmaya başladı. Bunlar Dick Tracy, Superman, Temel Reis gibi çizgi roman kahramanlarıyla ilgiliydi. Model olarak ayrıca, Coca Cola şişeleri de kullanıyordu. 1961’de ciddi sanat eleştirmenleri tarafından fark edilmeye başladı. 1962’de çizimlerini yaptığı dolar banknotları ve Campbell marka çorba kutusu üzerine yaptığı çeşitlemeler, “Yeni Gerçekçilik” ismi verilen bir pop-art sergisinde sergilendi ve bu sergiyle büyük bir başarı kazandı. Tüm New York sanat çevresi ondan bahsetmeye başladı. 1963 yılında “Fabrika” adını verdiği stüdyosuna taşındı, “Red Jeckie” ve “Flower (çiçek)” ismini verdiği resim serilerini çizmeye başladı. Andy Warhol'un "Marilyn'ler" adlı eseri bir Pop Art sembolü olmuştur. (Bu etkinlik örneği Tülün Barut tarafından hazırlanmıştır.) 155 BENİM TÜRKİYE’M DERS GÖRSEL SANATLAR (RESİM) SINIF 11 SÜRE ÖĞRENME ALANI GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANI GRAFİK SANATLAR KAZANIMLAR 7. Tanıtım amaçlı grafik tasarımlar yapar. ARAÇ VE GEREÇLER Renkli kartonlar, keçeli kalemler, yapıştırıcı, gazeteler, dergiler. YÖNTEM VE TEKNİKLER KAYNAKLAR DERSE HAZIRLIK Uygulama Çeşitli coğrafya kitapları, coğrafi yörelere ait afiş ve broşürler; Stocrocki, M. - Kırışoğlu, O., Ortaöğretim Sanat Öğretimi, Ankara, 1997. Öğrencilere bir hafta önceden “Benim Türkiye’m” konusunun verilerek konu ile ilgili dokümanların (tarihî zenginliklerimizin, bölgeye has özeliklerin resimleri) toplanması ve kullanılacak araç-gereçlerin temin edilmesi. ETKİNLİK SÜRECİ “Benim Türkiye’m” konulu broşür tasarlanacağının açıklanması ve tasarımda göz önünde bulundurulacak noktalara dikkat çekilmesi. Broşürdeki sayfaların içeriği ve kullanılacak tekniklerin açıklanması. 1. sayfa: Türkiye ile ilgili konu ve tanıtımda kullanılacak bir söz veya slogan tasarlanarak, renkli keçeli kalemlerle çizilmesi. 2. sayfa: Aşağıdaki sorular kapsamında konunun tasarlanması. Hangi şehirde yaşıyorsunuz? Yaşadığınız şehir Türkiye’nin hangi bölgesindedir? Çalışmanız bu düşünceleri nasıl birleştiriyor? Kolaj tekniği uygulanırken dikkat edilecek noktaların açıklanması - Kolaj tekniği uygulanırken parçaların birbirinin üzerine getirilmesi. - Seçilen parçaların renkle bütünleşmesinin sağlanması. 156 - Büyüklükte zıtlık yaratılması. Yaşadığı şehir ve bölge ile ilgili tasarlanan konunun kolaj tekniği ile uygulanması Tasarımdaki düşüncelerin sınıfla paylaşılması. 3. sayfa: Yaşanılan bölgenin en ünlü özelliklerini konu alan tasarım yapılması ve karışık teknik ile uygulanması. 4. sayfa: “Benim Türkiye’m” konulu logo tasarımı yapılarak çalışmanın tamamlanması. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Gözlem veya performans değerlendirme formu ile ölçme yapılır. (Bu etkinlik örneği Tülün Barut tarafından hazırlanmıştır.) 157 158 12. SINIF ÖĞRENME ALANI 1: GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ ALT ÖĞRENME ALANI: ÇAĞDAŞ SANAT AKIMLARI II KAZANIMLAR Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; 1. Çağdaş sanat akımlarının ortaya çıkış nedenlerini açıklar. 2. Çağdaş sanat akımlarının özelliklerini açıklar. 3. Çağdaş sanat akımlarının temsilcilerini tanır. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1.2.3. Öğrenciler gruplara ayrılır. Çağdaş sanat akımları bu gruplara paylaştırılır. Araştırmalar sonucunda toplanan dokümanlarla her grup tanıtıcı afiş hazırlar ve akımlarla ilgili sunum yapar. Öğrenciler birbirlerine sorular sorarak akımların genel özelliklerini karşılaştırırlar. AÇIKLAMALAR ! Bu alt öğrenme alanında aşağıdaki sanat akımları ele alınacaktır; a) Op art b) Minimalizm c) Kavramsal sanat ç) Performans sanatı d) Arazi sanatı (Land art) e) Enstalasyon sanatı f) Video sanatı ! Kazanım nu. : 2 Çağdaş sanat akımlarının özelliklerinin açıklanması, verilen örnekler üzerinden yapılmalıdır. Sınıf-okul içi etkinlik Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme İnceleme gezisi Ders içi ilişkilendirme Ders dışı ilişkilendirme Ölçme ve değerlendirme 159 12. SINIF ÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANI: DESEN ÇALIŞMALARI IV KAZANIMLAR Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; 1. Değişik duruş ve hareketlerdeki canlı modeli çizer. 2. Çoklu figür uygulamaları yapar. 3. Kompozisyonda mekân-figür ilişkisini uygular. 4. Somut biçimleri form, hacim ve doku açısından deforme eder. ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1.2. Öğrencilerden biri model olarak seçilir. Model bir garsonun hizmet ederken yaptığı hareketlerden bir kaçını, örneğin, elinde tepsi ile yürürken, masaya servis yaparken, servis sonrası masayı temizlerken aldığı hareketi gösterir. Öğrenciler modeli kısa süreli duruşlarda (10–15 dk.) çizgisel desenini yaparlar. 2. Çeşitli spor dallarından sporcuların hareket hâlinde olan fotoğraflarını gazete, dergi gibi yayınlardan toplayarak getirmeleri istenir. Getirilen fotoğraflarda hareket ifade eden figürlerin kenarlarından keçeli kalemlerle çizilerek el becerisinin geliştirilmesine yönelik pratik çizimler yapılır. 1.2.3. Modellere hareket kazandırılarak (diz çökmüş, sırtında yük taşıyan, çekiçle duvara çivi çakan insanlar) grup kompozisyonu oluşturulur. Öğrenciler modellerin duruşlarını görebilecek şekilde düzen alırlar. Figürlerin nasıl bir hareket ve denge oluşturdukları, birbirleri arasında ki oran orantı, mekân-figür ilişkisi, ışığın mekana ve figürlere etkisi sorularak model üzerinde incelemeler yapılır. Kâğıt yüzeyine kompozisyonun genel hatları çizilir. Daha sonra figürler üzerindeki aydınlık ve karanlık alanlar, çizgi-leke değerleri ile ifade edilir. Resimler tamamlandıktan sonra birkaç tanesi sınıfta asılarak üzerlerinde değerlendirme yapılır. AÇIKLAMALAR ! Kazanım nu. : 1 Modelden hareketli 10–15 dakikalık kısa süreli çizimler. 9. sınıf görsel sanat kültürü öğrenme alanındaki sanat eserlerini inceleme alt öğrenme alanı ile ilişkilendirilir. Bu alt öğrenme alanı desen çalışmaları I, II, III ile ilişkilendirilir. 4.Öğrencilere seçtikleri bir objeyi gerçek boyutunun dışında abartarak çeşitli mekanlar içinde (oda, koridor, mutfak, banyo vb.) tasarımlarını yaparlar. Yapılan tasarımların deseni çizilerek değerlendirilir (bk. Resim 123, s. 264). Sınıf-okul içi etkinlik Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme İnceleme gezisi Ders içi ilişkilendirme Ders dışı ilişkilendirme Ölçme ve değerlendirme 160 12. SINIF ÖĞRENME ALANI 1: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANI: KARİKATÜR SANATI KAZANIMLAR 1. 2. 3. 4. 5. 6. Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; Karikatürün yaratıcılık gücüne katkısını açıklar. Mizahın kültürümüzdeki yerini örneklendirir. Karikatür sanatının ünlü ustalarını ve eserlerini tanır. Yazılı, görsel ve sanal yayın organlarından karikatür sanatını takip etmeye istekli olur. Karikatür sergilerini gezmeye istekli olur. Verilen bir konuyu mizah anlayışı içinde karikatürize eder. Sınıf-okul içi etkinlik ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1.3.4.6. Sınıfta, ünlü sanatçıların portre-figür desen örnekleri ile karikatür sanatçılarının karikatürleri tahtaya asılarak/görsel materyaller ile sunum yapılır. Eserler üzerinde çizgilerdeki farklar incelenir. Öğrencilere: a) Örneklerdeki detaylar çizgilerle nasıl ifade edilmiştir? b) Karakteristik özellikleri belirten deformasyon, abartı ve hareket çizgileri var mıdır? c) Düşündürme, anlatma ve güldürme özellikleri nerelerde kullanılmıştır? Soruları yöneltilerek eserler arasında karşılaştırma yapmaları istenir. Öğrenciler, verilen bir konudan yola çıkarak abartma, deformasyon ve sadeleştirme ile karikatür çalışması yaparlar. 6. Öğrencilerden, “toplu taşım araçlarından görünümler” konulu eskizler istenir. Çizilen desenlerden deformasyon, sadeleştirme, abartma özellikleri kullanılarak önce kurşun kalem ile karikatürler çizilir. Daha sonra çini mürekkebi ve tarama ucu ile orijinal çizim yapılır. Lavi tekniği ile açık-koyu değerler belirtilir 2.3.4.5.6. “Karikatür Meraklıdır” (bk. Etkinlik örneği, s. 168) Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme AÇIKLAMALAR Bu alt öğrenme alanı, 10 ve 11. sınıflar desen alt öğrenme alanları ile ilişkilendirilir. 10. sınıf edebiyat dersi 3. ünite 3. konu ile ilişkilendirilir. Bütün öğrenme alanlarında açık uçlu sorular, derecelendirme ölçekleri, kontrol listeleri, öz değerlendirme, grup değerlendirme, gözlem formları, performans ve proje görevleri, öğrenci ürün dosyaları vb. kullanılarak değerlendirme yapılabilir. İnceleme gezisi Ders içi ilişkilendirme Ders dışı ilişkilendirme Ölçme ve değerlendirme 161 12. SINIF ÖĞRENME ALANI 1: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANI: FOTOĞRAF SANATI KAZANIMLAR Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; 1. Fotoğrafın oluşumunu açıklar. 2. Fotoğrafta ışığın ve ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR 4.7.8. “Atatürk ve fotoğraf” Öğrenciler, Atatürk’ün fotoğraflarını çeken Cemal Işıksel, Bu alt öğrenme Etem Tem, Esat Nedim Tengizman, Selahattin Giz adlı fotoğraf sanatçılarını çeşitli kaynaklardan araştırarak bu sanatçıların çektikleri Atatürk fotoğraflarının örneklerini getirirler (bk. Resim 116,117,118,119, s. 263). Getirilen Atatürk fotoğrafları ile bir albüm oluşturulur. kullanılan araç-gereç ve malzemeleri tanır. 4.7. Türk fotoğraf sanatının gelişiminde katkıda bulunan Şinasi Barutçu, Burhan Felek, Vedat Nedim Tör, Baha Gelenbevi, Muhterem Gökmen, Sami Güner, Ara Güler, Şahin Kaygun vs. gibi fotoğraf sanatçıları öğrencilere tek tek verilerek bu sanatçılar hakkında araştırma yapılması istenir. Araştırma sonucu elde edilen bilgiler ve sanatçıların eserlerinden örneklerle sınıfta sunum yapılır. 4. Fotoğraf sanatının ünlü 5.6. Sınıftaki öğrenciler arasında “Tarihî çevremizden mimari detaylar” (kapılar, kapı rengin etkisini örneklendirir. 3. Fotoğraf sanatında ustalarını ve eserlerini tanır. 5. Çektiği fotoğraflarda sanatsal düzenleme ilkelerini kullanır. 6. Estetik kaygı ile fotoğraf çeker. 7. Yazılı, görsel ve sanal yayın organlarında fotoğraf sanatını takip eder. tokmakları, pencereler, cumbalar vb). konulu bir fotoğraf yarışması düzenlenir. Öğrenciler kendilerinde bulunan fotoğraf makineleri ile çevresinde bulunan tarihî yapılar üzerinde hoşlarına giden detayların çekimini yaparlar. Çekimini yaptıkları fotoğraflardan beğendiği bir fotoğrafın baskısını yaptırırlar (en az 18 x 24 boyutlarında). Öğrenci yarışmaya katılacağı fotoğrafa bir isim vererek sınıfta oluşturulan yarışma komisyonuna teslim eder. Yarışmaya katılan bütün fotoğraflar sınıf tahtasına asılarak tüm sınıf öğrencilerinin jüri olarak katıldığı değerlendirme yapılır (Değerlendirmede sanatsal düzenleme ilkeleri, ışığın kullanımı, konuya yaklaşım vb. durumlara dikkat edilir.). Değerlendirme öğrencilerin seçtiği ilk üç eseri bir kâğıda yazmasıyla gizli olarak yapılır. Yapılan değerlendirme sonucunda ilk üç dereceye giren fotoğraflar belirlenir. Daha sonra yarışmaya katılan fotoğraflarla sınıf panosunda bir sergi düzenlenir. 8. Atatürk fotoğrafları çeken sanatçıları ve eserlerini tanır. Sınıf-okul içi etkinlik alanı, 9. sınıf görsel sanat kültürü öğrenme alanındaki sanat eserlerini inceleme alt öğrenme alanı ile ilişkilendirilir. Kazanım nu. : 2 9. sınıf görsel sanatlarda biçimlendirme alanındaki renk alt öğrenme alanı ile ilişkilendirilir. ! Kazanım nu. : 8 Atatürk’ün fotoğraflarını çeken sanatçılar olarak Cemal Işıksel, Etem Tem, Esat Nedim Tengizman, Selahattin Giz alınmalıdır. 1.2.3. “Karanlık Kutu (Camera Obscura)” (bk. Etkinlik örneği, s. 170) Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme İnceleme gezisi Ders içi ilişkilendirme Ders dışı ilişkilendirme Ölçme ve değerlendirme 162 12. SINIF ÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANI: RENKLİ RESİM UYGULAMALARI IV KAZANIMLAR 1. 2. 3. 4. 5. 6. Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; Soyut resmin özelliklerini açıklar. Gözlemleme, çözümleme ve düzenleme çalışmaları yapar. Seçtiği renkli resim tekniği ile soyut resim çalışması yapar. Zihinden resim çalışmaları yapar. Resim çalışmalarında sanatsal düzenleme ilkelerini uygular. Seçtiği bir çağdaş sanat akımından yola çıkarak özgün bir çalışma yapar. Sınıf-okul içi etkinlik ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1. Soyut resim çalışmaları ile ünlü ressamlardan Kandisky, Pollock, Devrim Erbil, Adnan Çoker, vb. sanatçıların tıpkıbasımları sınıfta sanat eseri inceleme yöntemlerine göre incelenir (bk. Resim 31, 120, 121, s. 239, 264). Figüratif resim özellikleri öğrencilere hatırlatılarak ön öğrenmeleri ile bağ kurularak soyut resim ile karşılaştırma yapmaları sağlanır. 2.3. Öğrenciler iki gruba ayrılır. Birinci grup doğal varlıkları, ikinci grup yapay varlıkları seçerek karakalem tekniği ile etüt ederler. Daha sonra etütten yola çıkarak, seçilen varlığı çok yönlü başkalaşımlara uğratarak (metamorfoz), farklı anlatımlara dönüştürürler (bk. Resim 122, s. 264). 3.4.5. “Ankara İstasyonu” (bk. Etkinlik örneği. s. 173) 3.5.6. Kübizm akımının özellikleri sanatçıların eserlerinin tıpkıbasımlarından sanat eseri inceleme yöntemlerine göre incelenir. Picasso’nun “Eşyayı gördüğüm gibi değil, düşündüğüm gibi çizerim.” sözü hatırlatılır. http://www.alka.com.tr/alphtml/pablohtml/index_picasso.asp?page=icerik&id=25 Sınıftan seçilen bir öğrenci model alınarak kübizm akımının özelliklerine uygun portre çizimi yapılır ve seçilen renkli resim tekniği ile renklendirilir. (bk. Resim 91, s. 255) (Bu etkinlik diğer sanat akımları için de uygulanabilir.) Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme AÇIKLAMALAR ! Kazanım nu. : 2 Bu kazanım edindirilirken başkalaşım (metamorfoz) çalışmaları yapılır. Bu alt öğrenme alanı, 9. sınıf görsel sanat kültürü öğrenme alanındaki sanat eserlerini inceleme alt öğrenme alanı ile ilişkilendirilir. Kazanım nu. : 6 Çağdaş sanat akımları I ve II alt öğrenme alanı ile ilişkilendirilir. . İnceleme gezisi Ders içi ilişkilendirme Ders dışı ilişkilendirme Ölçme ve değerlendirme 163 12. SINIF ÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANI: TEKSTİL TASARIM KAZANIMLAR Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; 1. Atatürk’ün Türk tekstilinin gelişimine katkılarını açıklar. 2. Tekstil tasarımlarına çevresinden örnekler gösterir. 3. Geleneksel Türk motiflerini tekstil tasarımlarında kullanır. 4. Özgün tekstil tasarımları yapar. Sınıf-okul içi etkinlik ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1. “Atatürk ve Türk tekstili” (bk. Etkinlik örneği. s. 174) 2. Günlük yaşamımızda kullandığımız tekstil ürünlerinin (perdeler, döşeme örtüleri, giysiler, masa örtüleri, yünlü-ipekli kumaşlar, yemeniler vb.) üretim yerlerine ziyaretler yapılır. Desinatörler ile görüşülerek tekstil tasarımın aşamaları hakkında bilgi edinilir. Gezi sonrası izlenimlerini arkadaşları ile sınıfta paylaşmak için sunum yaparlar (bk. s.91 Gezi plan örneği). 2.4. Sınıfta öğrencilerin görebileceği bir yere, “vazoda çiçekler” model olarak hazırlanır. a) Modelin karakalem çizimi yapılır. b) Çizim sadeleştirilir. c) Çizim renk uyumlarına göre renklendirilir. ç) Hazırlanan vizör yardımı ile bir detay tespit edilir. d) Birim tekrarı ile kumaş deseni oluşturulur. AÇIKLAMALAR Kazanım nu. : 3 10. sınıf görsel sanat kültürü öğrenme alanındaki Türk süsleme sanatları alt öğrenme alanı ile ilişkilendirilir. Bu alt öğrenme alanı renkli resim uygulamaları I ile ilişkilendirilir. 3.4. Öğrenciler bir hafta önceden geleneksel Türk süsleme sanatı motiflerini araştırarak örnekleri sınıfa getirirler. Kravat veya şal için uygun olabilecek motifleri seçer. Her öğrenci seçtiği motiflerin tamamını veya bir bölümünü kullanarak birim tekrarlarıyla, desenlerin birbirine uyarlanmasıyla kendi özgün desen tasarımını yapar. Kravat veya şal şeklinde çizilmiş kâğıt üzerine desen tasarımını uyarlar. Çalışmalar renk uyumlarından yararlanarak guvaş boya ile renklendirilir. Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme İnceleme gezisi Ders içi ilişkilendirme Ders dışı ilişkilendirme Ölçme ve değerlendirme 164 12. SINIF ÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANI: ENDÜSTRİYEL TASARIM KAZANIMLAR 1. 2. 3. 4. 5. 6. Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; Sanatı bilim ile ilişkilendirir. Endüstriyel tasarım çalışmaları yapan sanatçıları tanır. Endüstriyel tasarımın kullanım alanlarını örneklendirir. Endüstriyel tasarım fuarlarını gezmeye istekli olur. Endüstriyel tasarımla ilgili çalışmaları takip etmeye özen gösterir. Endüstriyel ürünler için özgün tasarımlar yapar. Sınıf-okul içi etkinlik ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1.2. Öğrenciler üç gruba ayrılır. Leonardo Da Vinci, Michelangelo ve Mimar Sinan’ı bilim adamı yönü ile araştırmaları istenir. Sanatçıların bilimsel araştırmaları örnekler üzerinde incelenir. Sanatçı kimlikleri hatırlatılarak bilim adamı yönleri ile bağ kurmaları sağlanır. 3.5.6. Öğrenciler arasında endüstriyel ürün tasarımı yarışması düzenlenir. Konu. : “Bulunduğunuz ilde park-bahçe-duraklar için lamba tasarımı yapılması istenir. Yarışma sonucu dereceye giren ve sergilenmeye değer görülen eserler sınıf/okul panosunda sergilenir. 3.4.5. Öğrenciler derse aşağıdaki konular üzerinde araştırma yaparak gelirler. 1. Tasarımın sanat içindeki yeri nedir? 2. Tasarım nedir? 3. Tasarımın dalları nelerdir? 4. Endüstriyel tararım nedir? 5. Ülkemizde endüstriyel tasarımın yeri nedir? 6. Dünyaca ünlü tasarımcılar kimlerdir? 7. Ünlü Türk endüstri ürünleri tasarımcıları kimlerdir? 8. Bu tasarımcıların üretim alanları nelerdir? Öğretmen, burada herkes öğretmen yöntemini uygulamak üzere hazırladığı kartları öğrencilere dağıtır. Her öğrenci merak ettiği soruyu ya da tartışmak istediği konuyu karta yazar. Kartlar toplanır ve karıştırılarak yeniden öğrencilere dağıtılır. Her öğrenci kendine gelen karttaki sorunun cevabını ya da tartışma konusunu kaynaklarından yararlanarak sınıfa sunar. Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme AÇIKLAMALAR ! Endüstriyel ürün tasarımlarında, bilim ve teknolojinin olanaklarından yararlanır. Bütün öğrenme alanlarında açık uçlu sorular, derecelendirme ölçekleri, kontrol listeleri, öz değerlendirme, grup değerlendirme, gözlem formları, performans ve proje görevleri, öğrenci ürün dosyaları vb. kullanılarak değerlendirme yapılabilir. İnceleme gezisi Ders içi ilişkilendirme Ders dışı ilişkilendirme Ölçme ve değerlendirme 165 12. SINIF ÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANI: ENDÜSTRİYEL TASARIM KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR 4.5.6. Öğrenciler sanal ortamda veya tasarım fuarlarında gördükleri ürünlerin hangi amaç için tasarlandığını araştırarak sınıfa gelir. Öğretmen okulun çeşitli alanlarında kullanılmak üzere oturma yerlerinin tasarlanacağını söyler. Öğrencilerin çevrelerindeki oturma yerlerini inceleyerek “Size göre nasıl olmalı?” sorusu çerçevesinde hazırlık yapmaları istenir. Tasarımda dikkat edilecek noktalar sınıfta beyin fırtınası yöntemi ile belirlenir. Bu noktalar göz önünde bulundurularak öğrencilerden özgün tasarım yapmaları istenir. Tasarım örnekleri panoda sergilenir. Sınıf-okul içi etkinlik Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme İnceleme gezisi Ders içi ilişkilendirme Ders dışı ilişkilendirme Ölçme ve değerlendirme 166 12. SINIF ÖĞRENME ALANI 3: TARİHİÎ ÇEVRE VE MÜZE BİLİNCİ ALT ÖĞRENME ALANI: TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZELERDE İNCELEME VE UYGULAMA IV KAZANIMLAR 1. 2. 3. 4. 5. Bu alt öğrenme alanıyla öğrenciler; Dünyaca ünlü müzeleri tanır. Tarihî çevre, müze ve sanat galerileri ile ilgili yazılı ve görsel kaynakları sergiler. Ülkemiz müzeciliğinin gelişmesinde koleksiyonculuğun önemini açıklar. Tarihî çevre, müze ve sanat galerileri aracılığı ile kültürler arasında bağ kurar. Tarihî çevrelerde, müzelerde ve sanat galerilerinde bulunan eserlerden yararlanarak desen çalışmaları yapar. Sınıf-okul içi etkinlik ETKİNLİK ÖRNEKLERİ 1.2. Sınıftaki her öğrenciye dünyadaki ünlü müzelerden birinin ismi verilerek araştırma yapması istenir. Araştırma sonrasında hazırlanan sunum dosyaları okul kitaplığında tüm öğrencilerin yararına sunulur. 2. Öğrencilerden, tarihî ve kültürel değerlerimizden Surlar, kaleler, hanlar, hamamlar, camiler, medreseler, köprüler, Ürgüp-Göreme Peri Bacaları, Nemrut Dağı vd. araştırılması istenir. Getirilen dokümanlar sınıfta incelenir Bu tarihî varlıkların resim-fotoğraf ve yazılı bilgileri panolarda sergilenir. 5. Tarihî çevre ve müzelerde, orijinal eserlere bakılarak desen çalışmaları yapılır. Okul dışı etkinlik ! Uyarı Birleştirme AÇIKLAMALAR ! Kazanım nu. : 1 Müze İnternet adresleri EK 3, s. 273 verilmektedir. Bu öğrenme alanı desen çalışmaları I, II, III, IV ile ilişkilendirilir. İnceleme gezisi Ders içi ilişkilendirme Ders dışı ilişkilendirme Ölçme ve değerlendirme 167 KARİKATÜR MERAKLIDIR DERS GÖRSEL SANATLAR (RESİM) SINIF 12 SÜRE ÖĞRENME ALANI GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANI KARİKATÜR SANATI KAZANIMLAR 3. Karikatür sanatının ünlü ustalarını ve eserlerini tanır. 4. Yazılı, görsel ve sanal yayın organlarından karikatür sanatını takip etmeye istekli olur. 5. Karikatür sergilerini gezmeye istekli olur. 6. Verilen bir konuyu mizah anlayışı içinde karikatürize eder. ARAÇ VE GEREÇLER Fon kartonları, karikatür ustalarının eserleri (gazete, dergi, sanal yayın organlarından bulunan eserler) yapıştırıcı, makas, falçata, resim kalemi, silgi, renkli kalemler, resim kâğıdı vb. YÖNTEM VE TEKNİKLER İnceleme, uygulama KAYNAKLAR Gazete , dergi ve sanal yayın organları, http://www.nd-karikaturvakfi.org.tr/99/karvefel/karfelto.htm DERSE HAZIRLIK Ders öncesi öğrencilerden gazete, dergi ve www.ndkarikaturvakfi.org.tr/ sitesinden Oğuz Aral, Tekin Aral, Semih Balcıoğlu, Cemal Nadir Güler, Bedri Koraman, Tan Oral, Turhan Selçuk, Nehar Tüblek, gibi sanatçıların karikatür örneklerini fon kartonu üzerine yapıştırarak sınıfa getirmelerinin istenmesi. 168 ETKİNLİK SÜRECİ Fon kartonuna yapıştırılmış karikatür örneklerinin sınıf tahtasına asılması. Örneklerin aşağıdaki özellikler kapsamında incelenmesi, tartışılması. a) Yerel kültürümüz b) Evrensel etik değerler c) Resim-yazı simgeleri ç) Yergi, d) Gülmece öğeleri e) Tiplemeleri Tan Oral’ın “Karikatür meraklıdır” adlı yazısının okunması. Karikatür Meraklıdır “Karikatür meraklıdır. Tıpkı felsefe gibi. O da her yeri kurcalar. Her şeyi anlamak ister. Evrende insana ilişkin ne varsa arar, bulur. Onları sergiler ve tartışır. Karikatür sorunları sever, yani bilgiyi sever. Tıpkı felsefe gibi. O da sorunların içine girmekten çok hoşlanır ve kalemini kara boyaya batırmaktan hiç vazgeçmez. Kara boya ve sorunlar ise bitmiyor. Çünkü mutluluk arayışı bitmiyor. Geçmişi özleyip, geleceğin düşlerini kurarken insan, bugününü ıskalayabiliyor bazen. Ne planlar kuruyor, ne sonuçlar çıkarıyor aklınca, ne hesaplar yapıyor. Ama evdeki hesap çarşıya uymuyor. Aldanmalar, sürprizler ve tutarsızlıklar birbirini kovalıyor. Sonunda umudunu yitirebiliyor kişi. Öfkelenebiliyor. Kendine ve başkasına zarar verebiliyor. Bir yandan elbet sorunların üstesinden gelmeye çalışıyor. Ama bazen beceremediği de oluyor bunu. : : : Kendi gibi beceremeyenleri de görüyorsa eğer, gülmekten başka yolu kalmıyor demektir. Kahkahalarla gülebilir artık, yaptıklarına ve olan bitene. Gülmek güç verir. Zihin açar. Ezmekten ve ezilmekten, kısacası gülünç olmaktan kurtarır insanı. Ayrıca ak kâğıt üstüne çiziliyorsa bir de bunlar ve karikatürse eğer bu çizilenler, basılıp yayılıyorsa bir de çevreye, işte o zaman kahkahalar sakinleşmeye başlar. Gülme önce dudaklara sonra beyinlere yayılır. Düşünce nefes almaya başlar. Gülme kısa sürelidir aslında, vurur geçer. Ama izi sürer.” Tan ORAL http://www.nd-karikaturvakfi.org.tr/99/karvefel/karfelto.htm Öğrencilerin özgün karikatürler çizmeleri. Yapılan karikatür çalışmalarının sergilenmesi. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME: Bu etkinlikte öğrencilerin değerlendirilmesi gözlem, öz değerlendirme ve performans değerlendirme formları kullanılarak yapılabilir. 169 KARANLIK KUTU (CAMERA OBSCURA) DERS GÖRSEL SANATLAR (RESİM) SINIF 12 SÜRE ÖĞRENME ALANI GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANI FOTOĞRAF SANATI KAZANIMLAR 9. Fotoğrafın oluşumunu açıklar. 10. Fotoğrafta ışığın ve rengin etkisini örneklendirir. 11. Fotoğraf sanatında kullanılan araç-gereç ve malzemeleri tanır. YÖNTEM VE TEKNİKLER ARAÇ VE GEREÇLER Gösterip yaptırma Ayakkabı kutusu vb., alüminyum folyo, yapıştırıcı bant, maket bıçağı, iğne (ince çivi olabilir), ISO 100 negatif film (film kullanılmayacaksa aydınger olabilir), siyah kumaş parçası, siyah kâğıt, KAYNAKLAR DERSE HAZIRLIK Hedgecoe, J., Her Yönüyle Fotoğraf Sanatı Öğretmen tarafından “karton kutudan iğne delikli fotoğraf makinesi” örneğinin hazırlanması, Yapılacak çalışmanın sınıf tahtasına çiziminin yapılması, Yapılacak çalışma film ile uygulanacaksa okulda karanlık bir ortamın hazırlanması. 170 ETKİNLİK SÜRECİ Öğretmen tarafından hazırlanan “karton kutudan iğne delikli fotoğraf makinesi” örneğinin öğrencilerle birlikte incelenmesi. Öğrencilerin getirdikleri malzemeleri hazırlamaları. Aşağıdaki işlem basamaklarını takip etmeleri. -Önce, kutunun yan yüzüne büyükçe bir delik açılarak folyo, deliği kapatacak şekilde kutuya bantlanır. Folyonun kenarlarından ışık sızmamasına dikkat edilir. -Sonra bir iğneyle ya da ince bir çiviyle folyonun ortasına düzgün, temiz bir delik açılır (Kartondan temiz bir delik açabilmek imkânsızdır). -Karanlık bir yerde kutunun iç yüzeyine, iğne deliğinin tam karşısına gelecek şekilde ISO 100 negatif film bantlanır (emülsiyonlu yüzü dışa gelecek şekilde). -Kutunun kapağı kapatılır ve ışık açılmadan önce kutu siyah bir kumaşla örtülür. -Daha sonra kutu parlak gün ışığına çıkarılarak sabit duran bir konuya doğru yöneltilir ve iğne deliğinin önü yavaşça açılır. 3 saniye sonra delik kumaşla kapatılır. -Yine mutlak karanlık bir ortamda film banyo yapılmak üzere kutudan çıkartılır (Okulda banyo olanağı yoksa film ışık almayacak bir şekilde siyah kâğıt ile sarılarak bir fotoğrafçıda banyo yapılmak üzere hazırlanır). -Banyo sonrası film üzerinde konunun görüntüsünün belirmiş olduğu görülecektir. 171 İğne deliğinden alınan görüntü. (Büyük resim) Bir objektifle oluşturulan görüntü (Küçük resim) Bu uygulama film olmadan da yapılabilir. - Kutunun film konulan yüzüne büyük bir dikdörtgen delik açılır. - Açılan deliğe aydınger yapıştırılarak yarı saydam bir ekran oluşturulur. - Daha sonra kutunun iğne deliği olan yüzü parlak gün ışığındaki sabit bir konuya doğru yöneltilir. - Aydıngerden oluşturulan ekrana siyah bir kumaş altından bakıldığında karşıdaki konunun görüntüsünün ekranda ters olarak belirdiği görülecektir. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Gözlem formu kullanılır. (Bu etkinlik örneği Hüseyin Özteke tarafından hazırlanmıştır.) 172 ANKARA İSTASYONU DERS GÖRSEL SANATLAR (RESİM) SINIF 12 SÜRE ÖĞRENME ALANI GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANI RENKLİ RESİM UYGULAMALARI IV KAZANIMLAR 4. Zihinden resim çalışmaları yapar. 5. Resim çalışmalarında sanatsal düzenleme ilkelerini uygular. ARAÇ VE GEREÇLER Resim kâğıdı, resim kalemi, sulu boya, fırçalar, su kabı vd./ Pastel boyalar. “Şu Çılgın Türkler” kitabından alıntı. YÖNTEM VE TEKNİKLER Soru-cevap, inceleme, uygulama / Pastel / Sulu boya tekniği KAYNAKLAR Turgut Özakman’ın “Şu Çılgın Türkler” isimli kitabı. DERSE HAZIRLIK ETKİNLİK SÜRECİ Turgut Özakman’ın “Şu Çılgın Türkler” isimli kitabından alınan metnin sınıfta okunması. “Ankara istasyonu çok kalabalık ve gürültülüydü. Cepheye gidecek beş yüz kadar asker vagonlara bindirilmekte, yük vagonlarına topçeker kadanalar, katırlar, mühimmat sandıkları, onarılmış silahlar, ekmek ve erzak çuvalları, küfeleri yüklenmekteydi. Eskisi, makineli tüfek mermileriyle delik deşik olduğu için Yüzbaşı Faruk, verilen yeni üniforması, tasa benzeyen başlığı ve tahta çantasıyla görevlilerin gösterdiği vagona bindi.” (“Şu Çılgın Türkler”, Özakman, 2005, s. 362) Metne ve uygulamaya yönelik aşağıdaki soruların öğrencilere sorulması. 1- Ankara İstasyonu’nun da neler oluyor? 2- Metnin teması nedir? 3- Okunan metin sizde ne gibi duygular uyandırdı? 4- Resminizde ön planda hangi figürleri çizmeyi düşünürsünüz? 5- Kompozisyonda yer alması gereken varlıklar neler olabilir? 6- Ağırlıklı olarak hangi renkleri kullanılırsınız? Neden? 7- Tablonuza ne isim verirsiniz? Sorular üzerinde tartışıldıktan sonra, metni konu alan resmin çizilmesi. Öğrencilerin, çizdikleri resmi seçtikleri teknikle boyamaları. Çalışmaların sınıf panosunda sergilenmesi. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Performans değerlendirme formları ile ölçme yapılır. (Bu etkinlik örneği Serap Çalkı Uçar tarafından hazırlanmıştır.) 173 ATATÜRK VE TÜRK TEKSTİLİ DERS GÖRSEL SANATLAR (RESİM) SINIF 12 SÜRE ÖĞRENME ALANI GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME ALT ÖĞRENME ALANI TEKSTİL TASARIM KAZANIMLAR 1. Atatürk’ün Türk tekstilinin gelişimine katkılarını açıklar. YÖNTEM VE TEKNİKLER Araştırma, inceleme ARAÇ VEGEREÇLER “Cemal Grando’nun Atatürk ile ilgili anısı” KAYNAKLAR GÜNTÜRKÜN KALIPÇI, İlknur, Özlemden Eyleme Doğru Atatürk , s. 252 Sınıf iki gruba ayrılarak araştırma ödevi verilmesi. 1. Grup: Atatürk’ün Türk tekstilinin gelişimine katkılarını araştırır. 2. Grup: Atatürk’ün bugün dahi şıklığından söz edilmesinde kendisinin payının araştırılması. DERSE HAZIRLIK ETKİNLİK SÜRECİ Grupların araştırma sonucunda edindikleri bilgilerle sunum yapmaları, Cemal Grando’nun Atatürk ile ilgili anısının sınıfta okunması. “Atatürk’ün sofrası yine dolup taşıyor. Birçok yurt sorunları bu sofrada görüşülüyordu. Bu akşam yerli malı kullanılması ile ilgili bir konuşma oldu. Herkes düşüncesi söylüyor. Kampanya açılması, herkesin yerli malı yemesi, yerli malı giymesi isteniyordu. Atatürk herkesin öne sürdüğü düşünceleri her zaman ki dikkati ile dinledikten sonra “Bundan sonra önder olarak benim de yerli malı kullanmam gerek.” Gardropdaki elbiselerimi getirin ve köşkün önünde yakın” buyruğunu verdi.Herkeste bir sessizlik…O şen gürültülü sofra sanki bir anda mezar sessizliğine bürünmüştü.herkes birbirinin yüzüne bakıyordu. İlk önce konuklar arasında bulunan Ulus gazetesi baş yazarı Falih Rıfkı Atay bozmaya cesaret edebildi. “Paşacığım elbiseleri yakmayın, birer tanesini bize verin. Biz de hatıra olarak saklayalım” deyince Atatürk hafifçe gülümsedi. “Peki” dedi. Orada hazır bulunan herkese birer kat elbise verildi. Bir gün sonra Beyoğlu’nun tanınmış terzilerinden Arman Yalova’ya getirildi. Atatürk köşktekilerin gözü önünde yerli kumaştan elbiselerini kestirdi ve diktirdi. O olaydan sonra Atatürk elbiselerini hep yerli kumaştan seçip Arman’a diktirmiştir. Bir daha İsviçre’den kumaş gelmedi.” (Güntürkün Kalıpçı, 2006) Öğrencilerin Atatürk’ün stilistlik yönü ve Türk tekstilinin gelişimine katkıları hakkında çıkarımda bulunmaları. ÖLÇME VE Grup değerlendirme formu uygulanır. DEĞERLENDİRME (Bu etkinlik örneği F.Tülin Uzer tarafından hazırlanmıştır.) 174 7. ÖLÇME DEĞERLENDİRME ESASLARI Ölçme ve değerlendirme, eğitim ve öğretimin önemli bir parçasıdır. Eğitimde, programların istenilen başarıyı gösterip göstermediği, öğrencilerden beklenen bilgi, beceri ve tutumların gelişip gelişmediği, ölçme ve değerlendirme yoluyla tespit edilir. Ölçme ve değerlendirme ile eğitim ve öğretim sürecinin sürekli izlenmesi her aşamada ortaya çıkan sorunları tespit ve düzenleme imkânı verir. İyi bir değerlendirme sistemi: Öğrencilerin neyi bildiğini, anladığını ve ne yapabildiğini keşfetmeye yardımcı olur. Öğrencilerin gelişim düzeylerini gösterir. Gelecekteki öğrenme sürecini planlamaya yardımcı olur. Belli bir dönemde öğrencilerin ulaşması beklenen standartları değerlendirme imkânı verir. Öğrencilerin nasıl daha iyi öğrenebileceği ve daha iyi yapabileceğini betimlemeye yardım eder. Değerlendirme sonuçlarının paylaşılması öğretmene, öğrencinin kendisine ve velilere öğrencinin öğrenme süreci hakkında bilgi sağlar. Öğretmenlerin ve ilgili kişilerin programın uygulama, izleme ve geliştirme süreciyle ilgili kararlar almasına yardımcı olur. Öğretim programlarında kullanılan yöntemler ve yaklaşımların yeterliliğini ölçerken öğretmene yardımcı olur. Öğrencilerin anlamakta güçlük çektiği alanları, zayıf yönlerini ve bilgi boşluklarını tespit etmede önemli bir rol oynar. Öğretmenin, öğrencilerin öğrenmesini geliştirecek yaklaşımlar ve öğrenmeöğretme süreçlerini tasarlamasına yardım eder. Bu programlara dayalı ölçme ve değerlendirme, öğrencilerin bildiklerini ortaya koymalarını sağlamaya yönelik olmalıdır. Öğrencilerin neyi bilmediğini değil, ne bildiklerini görmeye yarayan bir araçtır. 175 Programlarda değerlendirme ile sadece öğrenme ürününü değil, öğrencilerin öğrenme süreçleri de izlenir ve bu süreç sonucunda öğrencilerin ihtiyaçları göz önüne alınarak gerektiğinde kullanılan sınıf etkinlikleri değiştirilir. Değerlendirme, öğrenmenin ayrılmaz bir parçasıdır. Derslerde yapılacak ölçme ve değerlendirme çalışmalarıyla, öğrencilerin öğrenme süreçleri izlenir ve bu süreçte kazandıkları bilgi ve beceriler değerlendirilerek gerektiğinde kullanılan öğrenme etkinlikleri değiştirilir. Yapılacak olan değerlendirme çalışmaları dersin amaçları ve kazanımlarına uygun olarak öğretim etkinlikleri ile birlikte yürütülmelidir. Yani öğrenciler eğitim öğretim sürecinde öğrenmeye devam ederken değerlendirme süreci de amaçlar çerçevesinde devam etmelidir. Program, öğrencinin okul dışındaki gerçek dünyayla uyum içinde olmasını sağlayacak becerilere sahip olmasını da hedeflemektedir Ölçme ve değerlendirme de öğrencinin gerçek yaşamla kendi bilgileri arasında ilişki kurmasını ve karşılaştığı problemlere farklı çözüm yolları üretebilmesini gerektirir. Programların ölçme ve değerlendirme yaklaşımında, derinliği olmadan çok sayıda kavram ve ilkeyi öğrenme, rutin problemleri çözebilme, ezber bilgi ve yazılı materyallerden bilgiyi aynen aktarmanın önemi azalmıştır. Ölçme ve değerlendirme etkinlikleriyle öğrencilerin üst düzey becerileri değerlendirilmeye çalışılmalıdır. Bu ders sürecinde öğrencilerin; okuduğunu anlama, eleştirme, yorumlama; bilgi toplama, analiz etme ve bir sonuca ulaşma; gözlem yapma, gözlemlerden sonuca ulaşma; günlük hayatta karşılaşılan problemleri çözme; araştırma yapma, kendilerini ve arkadaşlarını değerlendirme gibi becerileri değerlendirilecektir. Öğretmenler bazen öğrencilerin, sınavlarında veya ödevlerinde sergilediklerinden daha fazlasını bildiklerine inanırlar. Bu sorunu aşmak için öğretmenlerin, öğrencilerin başarısını değerlendirmede birkaç yöntemi birlikte kullanması gerekir. Bu durum her öğrenciye ne bildiğini gösterme konusunda daha fazla şans tanır. Öğretmenin de birkaç aracı birlikte kullanarak öğrencinin ne bildiğini ve ne yapacağını bilmesi bu konuda kendine daha fazla güven duymasını sağlayabilir. Tartışma, açık uçlu sorular, performans görevleri ve sunular öğrenci hakkında bilgi edinmenin en iyi yollarındandır. Bunlardan hiçbiri tek başına yeterli değildir. Çünkü bazı öğrenciler tartışma, bazıları sözlü sunumda, bazıları da yazarak kendilerini daha iyi ifade ederler. 176 Öğretmenler öğrencilerini değerlendirirken kısa cevaplı, çoktan seçmeli, doğruyanlış, eşleştirmeli sorulardan oluşan testlerdir kullanabileceği gibi performansa dayalı değerlendirme yapmak için; açık uçlu sorular, gözlem formları, posterler, öğrenci ürün dosyaları, projeler, performans görevleri kullanabilirler. Ayrıca öğretmenler görüşmeler yapıp, öğrencilerin kendilerini ve akranlarını değerlendirmelerine fırsat vererek öğrenme süreçleri hakkında bilgi edinir ve onlara dönüt verirler. Performansa dayalı ya da otantik değerlendirme mi? Geleneksel ölçme ve değerlendirme araçları mı? Amaca göre her ikisi de kullanılır. Amaç öğrencilerin üst düzey becerilerini değerlendirmek, bireyin ne yapabileceğinin gerçek resmini görmek ise performans değerlendirme tercih edilmelidir. Ancak bu becerilerin değerlendirmesi zor, geleneksel yöntemlere göre daha sübjektif ve zaman alıcıdır. Aşağıda bazı ölçme araçları ve yöntemleri ile ilgili kısa bilgiler verilmiştir. 7.1. Ölçme - Değerlendirme Araç ve Yöntemleri 7.1.1. Gözlem Öğretmenlerin gözlem becerileri ve tuttukları gözlem kayıtları öğrencilerin sosyal bilimler dersleriyle kazandırılması hedeflenen düşünme becerilerinin gelişimini değerlendirmek için sahip olabilecekleri en iyi araçlardandır. Gözlem, öğrenciler hakkında doğru ve çabuk bilgi sağlar. Uygulamada hız ve zaman önemlidir. Öğretmen öğrencilerin; Soru ve önerilere verdikleri cevapları, Sınıf içi tartışmalara katılımlarını, Grup çalışmalarına ve tartışmalarına katılımlarını, Öğretim sürecinde yapılan görevler ve materyallere öğrencinin gösterdiği tepkiyi gözlemler. Aşağıdaki noktalar, öğretmenlere gözlem yapmada kolaylık sağlayacaktır. Ölçütleri koyarken bütün öğrenciler için aynı standartları kullanınız. Her öğrenciyi birkaç kez gözlemleyiniz. Her öğrenciyi değişik durumlarda ve farklı günlerde gözlemleyiniz. 177 Her öğrenciyi değişik özellikler, beceriler ve davranışlara göre değerlendiriniz. Yapılan gözlem için değerlendirmeyi, mümkün olduğu kadar gözlemi yaptığınız zaman kaydediniz. 7.1.2. Performans Değerlendirme Performans değerlendirme, öğrencilerin bireysel farklılıklarını dikkate alarak onların bilgilerini ve becerilerini eyleme dönüştürmelerini, gerçek yaşama aktarmalarını sağlayacak durum ve görevler aracılığıyla değerlendirme yapmak biçiminde tanımlanabilir. Performans değerlendirme, dersin kazanımlarıyla ilgili olarak öğrencinin günlük yaşamındaki problemleri nasıl çözeceğini ve problem çözmek için sahip olduğu bilgi ve becerileri nasıl kullanacağını göstermesini ister. Performans değerlendirmeyle öğrenciler, sınav saatleriyle sınırlandırılmaksızın geniş bir zaman diliminde çalışma ve tekrar yapma, oluşturulan ölçütlere göre yeterlik derecelerini ortaya koyma olanaklarına sahip olurlar. Performans değerlendirme gözlenebilen bir performans veya somut bir ürünle sonuçlanmaktadır. Bu tip değerlendirmede kâğıt kalem testleri gibi öğrenci basit cevaplar vermez, bir ürün meydana getirir. Otantik değerlendirme görevleri öğrencilerin mümkün oldukça gerçek yaşama benzer problemler yoluyla bilgi ve becerilerini göstermesini gerektirir. Açık uçlu sorular ya da performans görevleri otantik ya da performans değerlendirme çalışmalarının iyi örnekleridir. Performans değerlendirme, öğrencinin yeni bilgiyi yapılandırmasını gerektirir. Performans görevlerinde, tek bir cevap yoktur. Görevi tamamlamak için değişik yollar bulunmaktadır. Bu nedenle iyi tanımlanmış bir ölçütle değerlendirmelidir. Başarılı bir değerlendirme yapmak için her bir performans görevi bir dereceli puanlama anahtarı (rubric) ile eşleştirilmelidir. Öğrenciler performans göreviyle dereceli puanlama anahtarının bir örneğini alırlar. Böylece değerlendirme sürecinde, öğrenciler kendilerinden ne beklendiğini bilerek çalışmalarını ona göre yönlendirirler. Dereceli puanlama anahtarı, öğrencinin başarısı için bir yol haritasına dönüşür. 7.1.3. Proje Öğrencilerin grup hâlinde veya bireysel olarak istedikleri bir alanda/konuda inceleme, araştırma ve yorum yapma, görüş geliştirme, yeni bilgilere ulaşma, özgün 178 düşünce üretme ve çıkarımlarda bulunma amacıyla ders öğretmeni rehberliğinde yapacakları çalışmalardır. Proje geliştirme süreci uzun, karmaşık ve zorlu bir süreçtir. Projeler, öğrencilerin yaratıcılık, araştırma, iletişim gibi üst düzey zihinsel becerilerini geliştirir. Projenin tasarımından ortaya konulmasına kadar geçen süreç, bilimsel süreç basamaklarını içereceğinden bilimsel süreç becerilerinin gelişmesine yardımcı olur. Projeler yönergeler ve puanlama standartları gerektirir. Proje konuları zümre öğretmenleri tarafından belirlenebileceği gibi öğrenciler de kendi ilgi duydukları alanlara göre bireysel ya da grup olarak proje konusu belirleyebilirler. Verilen proje konuları öğrencilerin düzeyine uygun ve yerel imkânlara göre yapılabilecek nitelikte olmalıdır. Grup halinde yapılacak projelerde grupların, öğrencilerin cinsiyet, başarı durumu vb. özellikleri bakımından heterojen olmasına dikkat edilmelidir. Grup çalışmalarında grup üyelerinin görev dağılımı projenin her aşaması için net olarak yapılmalıdır. Görev dağılımı grup üyeleri tarafından yapılarak öğretmenin onayı alınır. Projenin her aşamasında görevlerin yapılıp yapılmadığı aşamanın bitiminde öğretmen tarafından kontrol edilir ve grup üyelerine geri bildirim verilir. Görevini yeterince yerine getirmeyen öğrencilerin bireysel özelliklerine de dikkat edilerek gerekli önlemler alınır. 179 PROJE ÖRNEĞİ : 1 SINIF 9.SINIF ÖĞRENME ALANI Görsel sanatlarda biçimlendirme ALT ÖĞRENME Perspektif ALANI SÜRE 2 ay KAZANIM NU. 9 -10 DEĞERLENDİRME Proje değerlendirme formu ya da dereceli puanlama anahtarı. Sevgili Öğrenciler, Okulumuz giriş kısmında misafir kabul salonu yapılması gerekmektedir. Belirlenen bu yerin perspektif kuralları ile çizimini yaparak tasarımı yapınız. Bu çalışmayı yaparken aşağıdaki adımları izlemeniz size yardımcı olacaktır. 1. Bir çalışma planı hazırlayınız ve planı öğretmeniniz ile paylaşınız. 2. Belirlenen bu mekânı inceleyerek değişik açılardan ön etüt çizimlerini yapınız. 3. Belirlenen bu yerde bulunması gereken eşya ve yapılacak işleri belirleyiniz. 4. Gerekli ölçülendirmeleri yapınız. 5. Gerekli araç gereç ve materyalleri temin ediniz. 6. Perspektif kurallarına uygun taslak tasarımlar yapınız. 7. Orijinal çizimi yapınız. 180 Form: 1 PROJELER İÇİN DEĞERLENDİRME FORMU ÖRNEĞİ Öğrencinin Adı – Soyadı: .......................................................................... Değerlendirme Tarihi / Süreci: ......................................................... Projenin Adı: .................................................................................................... A. Organizasyon özellikleri Evet Hayır Yorumlar 1. Öğrenci çalışma/görev/projenin hedeflerini kavradı. 2. Öğrenci çalışma/görev/projenin gerekliliklerini ve ödeve ilişkin belirli terimleri kavradı. 3. Öğrenci zaman çizelgesini ve çalışma/görev/projenin bitiş tarihini kavradı. 4. Öğrenci çalışma/görev/projenin değerlendirilmesinde kullanılacak olan metotları/prosedürleri ve ölçütleri kavradı. 5. Öğrenci çalışma/görev/proje konusu tartışma ve ödev yönergelerine kendinden bir şeyler katma fırsatına sahipti. 6. Çalışma/görev/proje öğrencinin yeterlilikleri doğrultusunda verildi. 7. Çalışma/görev/projenin tamamlanması sürecinde öğrenciye danışmanlık yapıldı. B. Öğrencinin öğrenmesi 1. Öğrenci kendi sorularını yapılandırdı ve bunları yanıtladı. 2. Öğrenci bireysel girişimlerine delil gösterdi. 3. Çalışma/görev/projeyi yaparken öğrenci diğer öğrencilerle fikir alışverişinde bulundu. 4. Öğrenci çalışma/görev/projeyi hazırlarken sistemli bir şekilde çalıştı. 5. Çalışma/görev/projenin değerlendirilmesinde kullanılacak ölçütler: 1. Planlama 2. Konuya ilişkin özgün yaklaşımlar, yaratıcılık 3. Kompozisyon 4. Tekniğe uygunluk 5. Temiz ve düzenli çalışma 6. Süreyi kullanma 7. Uygulamayı sunma/sergileme 8. Değerlendirme 6. Çalışma/görev/projenin doğruluğunu ve uygunluğunu değerlendirmede kullanılacak teknik özellikler o Perspektif kuralları 181 Form: 2 PROJELER İÇİN DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI ÖRNEĞİ Ad - Soyad: _____________________ Tarih: ___________________ Projenin Adı: _____________________ Öğretmenin Adı - Soyadı: _____________ Süreç Ortalamanın altı Tatmin edici Ortalamanın üstü 1. Ne yapması gerektiğini kavradı. 1, 2, 3 4, 5, 6 7, 8, 9,10 2. Projeyi tamamlamak için uygun bir plan yaptı. 1, 2, 3 4, 5, 6 7, 8, 9,10 3. Zamanı etkili ve verimli kullandı. 1, 2, 3 4, 5, 6 7, 8, 9,10 4. Gerekli temel bilgileri elde etti. 1, 2, 3 4, 5, 6 7, 8, 9,10 5. Öğretmenle iletişimi iyiydi. 1, 2, 3 4, 5, 6 7, 8, 9,10 Ortalamanın altı Tatmin edici Ortalamanın üstü 1.Konuya ilişkin özgün yaklaşımlar yaratıcılık 1, 2, 3 4, 5, 6 7, 8, 9,10 2.Tekniğe uygunluk perspektif kuralları 1, 2, 3 4, 5, 6 7, 8, 9,10 3. Kompozisyon 1, 2, 3 4, 5, 6 7, 8, 9,10 4. Temiz ve düzenli çalışma 1, 2, 3 4, 5, 6 7, 8, 9,10 5. Süreyi kullanma 1, 2, 3 4, 5, 6 7, 8, 9, 10 6. Genel durumu -Diğer: 1, 2, 3 4, 5, 6 7, 8, 9,10 Proje Toplam puan:____________________________ Öğretmenin Yorumları: 182 Form: 3 PROJE DEĞERLENDİRME FORMU Öğrenme alanı : Alt öğrenme alanı : Projenin Adı : Adı ve soyadı : Sınıfı : Nu. : DERECELER Zayıf Kabul Orta İyi Çok İyi 3 4 5 BECERİLER Edilebilir 1 2 I. PROJE HAZIRLAMA SÜRECİ Projenin amacını belirleme Projeye uygun çalışma planı yapma Grup içinde görev dağılımı yapma İhtiyaçları belirleme Farklı kaynaklardan bilgi toplama Projeyi plana göre gerçekleştirme Ekip çalışmasını gerçekleştirme Proje çalışmasının istekli olarak gerçekleştirilmesi TOPLAM II. PROJENİN İÇERİĞİ Türkçe’yi doğru ve düzgün yazma Bilgilerin doğruluğu 183 Toplanan bilgilerin analiz edilmesi Elde edilen bilgilerden çıkarımda bulunma Sanatsal düzenlenme ilkelerinin kullanma Kritik düşünme becerisini gösterme Konuya ilişkin özgün yaklaşımlar ile yaratıcılık yeteneğini kullanma TOPLAM III. SUNU YAPMA-SERGİLEME Türkçeyi doğru ve düzgün konuşma Sorulara cevap verebilme Konuyu dinleyicilerin ilgisini çekecek şekilde sunmadüzenleme Sunuyu tekniğe uygun materyalle destekleme Sunuda akıcı bir dil ve beden dilini kullanma/ Teknik uygunlukta sergileme Verilen sürede sunuyu/sergilemeyi yapma Sunum sırasındaki öz güvene sahip olma Verilen süreyi kullanma Temiz ve düzenli çalışma TOPLAM GENEL TOPLAM ÖĞRETMENİN YORUMU: 184 Form: 4 PROJE ÇALIŞMALARI İÇİN ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU ÖRNEĞİ Ad – Soyad: ______________________ Tarih: ___________________ Proje: _______________________________________________ Bu projeyi tamamlamak için yapmam gerekenler: ............................ Proje ile ilgili olarak anlayamadıklarım: ..................................... Bu projede değiştirmem / eklemem / çıkarmam gerekenler: ....................................... Bu projeden öğrendiğim kavramlar ............................................. Yapmış olduğum işi geliştirmek için yapabileceklerim: .......................................... Bunları yapma nedenlerim .......................................................................................... Not: Öğrencilerin projelerini değerlendirmek için verilen üç formu kullanmak zorunlu değildir. Projeyi değerlendirmek için “Değerlendirme Formu” ya da “Dereceli Puanlama Anahtarı” kullanılabilir. Öğrencilerin durumuna göre projede ya da değerlendirme formlarında değişiklik yapılabilir. 185 PROJE ÖRNEĞİ : 2 Ders : Görsel sanatlar Sınıf : 10. sınıf Öğrenme alanı : Tarihî çevre ve müze bilinci Alt öğrenme alanı: Tarihî çevre ve müzelerde inceleme ve uygulama 1 Süre : 3 ay Kazanım nu : 1. Tarihî yörelerimizi ve barındırdığı tarihî eserleri tanır. 3. Tarihî çevreleri, müzeleri ve sanat galerilerini gezmeyi alışkanlık haline getirir. 4. Sanat eserlerini sergilemenin önemini fark eder. Beceriler : Yaratıcı Düşünme Becerisi, İletişim Becerisi Araştırma-Sorgulama Becerisi, Bilgi Teknolojilerini Kullanma Becerisi Girişimcilik Becerisi, Planlı ve Düzenli Çalışma Becerisi Projenin Amacı: Yalnız sanatı uygulayan değil, sanattan tat alan, sanatı çözümleyebilen, kültürü anlayan, sergi, sanat galerisi, tarihî çevre ve müzeleri gezme alışkanlığı edinmiş bireyler olarak yetişir. Çevremizde veya yöremizde bir katlı müze oluşturulacaktır. Bir küratör (sergi tasarımcısı) olarak müze ve sergi tasarımı yapınız. Bu müzenin amacı yöremizdeki tarihsel olayları yerleri, eserleri tanıtmaktır. Aşağıdaki ipuçlarından yararlanarak sergileri yansıtan bir müze planı tasarlayınız. Projenizi hazırlarken, 1. Projenizdeki sergide yörenizdeki tarihî yerler, eserlerle ilgili fotoğraflar, çizimler, çeşitli teknikte resimler, tarihsel olaylarla ilgili anılar, filmler, kitaplar, nesneler, türküler, maketler, haritalar, sözlü tarih arşivini kullanabilirsiniz. 2. Projenizi değişik şekilde (resim, maket, dosya vb.) sunabilirsiniz. 3. Topladığınız görsel ve yazılı materyalleri tematik ve kronolojik olarak gruplayabilirsiniz. PROJE ÖDEVİ ÖRNEĞİ: 3 Değerlendirme: Dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilebilir. 186 Ders Görsel Sanatlar (Resim) Sınıf 12. Sınıf Öğrenme alanı Görsel Sanatlarda Biçimlendirme. Alt Öğrenme alanı Renkli Resim Uygulamaları IV Kazanımlar 6. Seçtiği bir çağdaş sanat akımından yola çıkarak özgün bir çalışma yapar. Beklenen Performans Yaratıcı Düşünme Becerisi İletişim Becerisi Zaman ve Mekânı Algılama Becerisi Katılım ve İş Birliği Becerisi Süre 3 Ay Değerlendirme Dereceli Puanlama Anahtarı Proje Konusu Sizden, okulun son günlerinde sergileyebileceğiniz kavramsal sanat (gösteri sanatı) akımı bağlamında bir etkinliksergi düzenlemeniz beklenmektedir. Düzenleyeceğiniz gösteri için, BİLGİ NOTU - Gösteri sanatı (kavramsal sanat) - Gösteri sanatı (performans) müzik şiir dans tiyatro video, pandomim sanat ve tekniklerinden birinin veya bir kaçının yer aldığı ya da tümünün birleşimiyle bir topluluk önünde gerçekleşen sanatsal etkinlikler bütünüdür. (örnek Claes Oldenburg dükkan 1962) Sanatın nesnesi sanatçının kendisidir. Bazen sanatçının belirlediği kişi ya da grup olabilir. Sanatçı saptadığı kavram bağlamında eylemi gösteriye dönüştürür. Provası ve tekrarı yoktur. Süresi birkaç dakikadan birkaç güne dek uzayabilir. Ve gösteri videoya kaydedilir. - Gösteri sanatı (performans) kavramsal sanat kapsamındadır. 1. Önce bir kavram ve tema saptanır. 2. Gerekli araştırmalar yapılır. 3. Yapıtla ilgili metin hazırlanır 4. Mekan araştırması planlaması yapılır. 5. Tüm etkinlik planlanır 6. Gösteri videoya alınır. 187 - Gösteri (performans) sanatı ile ilgili proje dosyasında bulunması gereken bilgi ve çizimler: - Ön bilgiler: 1. Proje sahibinin adı soyadı (grup ise grup üyelerinin) 2. Yapıtın adı 3. Yapıtın içeriği (gerçekleştirilecek gösterinin belirlenen kavram ile ilgili düşünsel bağlamının açıklayan bir sayfalık yazı) - Gösteri bilgileri: 1. Yapıtın teması belirlenir. 2. Yapıtla ilgili senaryo veya metin hazırlanır. 3. Yapıtla ilgili birkaç an çizilir. 4. Gösterini yapılacağı mekânın çizimi yapılarak en boy yükseklik ölçüleri ve gerekli bilgiler verilir. 5. Gösterini süresi belirtilir. 6. Gösteri ile ilgili teknik özellikler (ışık, ses vb.) açıklanır. Projeyi Hazırlarken Dikkat Etmeniz Gerekenler 1. Bu gösteriyi hazırlamak için sınıfınızdan grup hâlinde çalışabileceğiniz arkadaşlar belirlemelisiniz. 2. Çalışmalarınızı zamanında tamamlayacak ve gösterinin yapılacağı yeri dekore edecek şekilde bir plan oluşturmalısınız. 3. Kendi aranızda çalışma sürecinde üstleneceğiniz sorumlulukları belirlemelisiniz. 4. Gösteri çalışmasından önce kavramsal sanat bağlamında gösterilerin nasıl düzenlendiği, neleri içerdiği vb. konularda bilgi edinmek için kitaplar, dergiler, İnternet vb. kaynaklardan yararlanabilir, bu tür gösteri sanatlarından örnekleri izleyebilirsiniz. Gösteri sanatı (performans sanatı) ile ilgili proje dosyasında bulunması gereken bilgi ve çizimler. Ön bilgiler: 1- Proje sahibinin adı soyadı(grup ise grup üyelerinin) 2- Yapıtın adı 3- Yapıtın içeriği (gerçekleştirilecek gösterinin belirlenen kavram ile ilgili düşünsel bağlamını açıklayan bir sayfalık yazı) Gösteri bilgileri: 1- Yapıtın teması belirlenir. 2- Yapıtla ilgili senaryo veya metin hazırlanır. 3- Yapıtla ilgili birkaç an çizilir. 4- Gösterinin yapılacağı mekanın çizimi yapılarak en, boy, yükseklik ölçüleri ve gerekli bilgiler verilir. 5- Gösterinin süresi belirtilir. 6- Gösteri ile ilgili teknik özellikler (ışık ses vb.) açıklanır. Hazırlıklarınızı en geç …./…./……. tarihine kadar bitirmelisiniz. 188 PROJE DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI Nitelikler Geliştirilmeli (1) İyi (2) Mükemmel (3) Gösterinin nasıl düzenleneceği, Gösterinin nasıl düzenleneceği, Gösterinin nasıl düzenleneceği, gösteri mekânında nasıl gösteri mekânında nasıl gösteri mekânında nasıl Araştırma ve görüş yerleşileceği ve sanatsal yerleşileceği ve sanatsal objeler yerleşileceği ve sanatsal objeler alma objeler (hareketler, şiir heykel, (hareketler, şiir heykel, fotoğraf, (hareketler, şiir heykel, fotoğraf, resim vb.) konusunda resim vb.) konusunda kısmen fotoğraf, resim vb.) konusunda yeterince araştırma araştırma yapılmış ve örnekler yeterince araştırma yapılmış ve yapılmamış ve örnekler izlenmiştir. örnekler izlenmiştir. Hazırlanan senaryoya karşın Hazırlanan senaryoya karşın Hazırlanan senaryoya karşın yapılan gösteri için yeterince yapılan gösteri için kısmen yapılan gösteri için yeterince hazırlanılmamıştır. hazırlanılmıştır. hazırlanılmıştır. Seçilen hareketler şiir, objeler Seçilen hareketler şiir, objeler Seçilen hareketler şiir objeler renk, desen içerik olarak renk, desen içerik olarak uygun renk, desen içerik olarak uygun izlenmemiştir İçerik Düzenleme Çalışma alışkanlığı Planlama Raporlaştırma rasgele yapılmış olup, yapılmış olup, estetikten yapılmış olup, estetik estetikten yoksundur. yoksundur. düzenlenmiştir. Gösterinin hazırlanması için Gösterinin hazırlaması için Gösterinin hazırlaması için grupta görev dağılımı yapılmış grupta görev dağılımı yapılarak grupta görev dağılımı yapılarak ancak çalışma sürecinde çalışma sürecinde üstlenilen çalışma sürecinde üstlenilen üstlenilen sorumluluklar yerine sorumlulukların bazıları yerine sorumluluklar tam olarak getirilmemiştir. getirilmiştir. yerine getirilmiştir. Gösteri için uygulanabilir bir Gösteri için plan oluşturulmuş Gösteri için bir plan plan oluşturulmamış ve ancak plana uygun olarak oluşturulmuş ve plana uygun çalışmalar zamanında çalışmalar zamanında olarak çalışmalar zamanında tamamlanmamıştır. tamamlanmamıştır. tamamlanmıştır. Çalışma sonunda gösteriyi Çalışma izleyen kişilerin ve kendisinin izleyen duygu ve düşüncelerini anlatan ve ve duygu ve düşüncelerini tam rapor Türkçe yazım kurallarına düşüncelerini anlatan bir rapor olarak anlatan bir rapor Türkçe uygun şekilde hazırlanmış yazım kurallarına uygun şekilde hazırlanmamıştır. Türkçe yazım kurallarına tam sonunda gösteriyi sadece birkaç kişinin kendisinin duygu ancak raporda Çalışma sonunda gösteriyi izleyen kişilerin ve kendisinin hazırlanmıştır. olarak uyulmamıştır. Yukarıda verilen dereceli puanlama anahtarına göre öğrencilerin projeleri değerlendirilirken, her bir ölçüt (araştırma ve görüş alma, içerik, düzenleme, çalışma alışkanlığı, planlama, raporlaştırma) düzeyinde öğrencilerin eksiklikleri varsa belirlenir. Bu eksiklikleri gidermeye yönelik önlemler alınır. Not vermek için ise form3 (proje değerlendirme formu) kullanılabilir. Öğrencilerin her ölçütten aldıkları puanlar toplanır ve yüzdeliği hesaplanarak nota dönüştürülür. 189 GRUP DEĞERLENDİRME FORMU Yönerge: Aşağıdaki form gruptaki her bir öğrencinin değerlendirilmesi için geliştirilmiştir. Puanlama Anahtarı 5= Çok iyi (85-100) 4= İyi (70-84) 3= Orta (55-69) 2= Geçer (45-54) 1= Zayıf(25- 44) Toplam Puan Ödevlerini saklama Ödevleri tamamlama Zamanı verimli kullanma Görev almaya istekli oluş Farklı görüşlere saygı duyma Görüşlerini gerekçelendirme Tartışmalara katılma Grup arkadaşlarını destekleme Sorumlulukları paylaşma ADI SOYADI Başkalarını dinleme ÖĞRENCİNİN Çalışmaya hazır oluş 0= Etkisiz Yorumlar: …………………………………………………………………………………………………… 190 GRUP ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU Grubun Adı: Gruptaki Öğrencilerin Adları: Açıklama: Aşağıdaki tabloda grubunuzu en iyi şekilde ifade eden seçeneğin altına (X) işareti koyunuz. DERECELE R BECERİLER Her zaman Bazen Hiçbir zaman 1. Araştırma planı yaptık. 2. Görev dağılımı yaptık. 3. Araştırmada çeşitli kaynaklardan yararlandık. 4. Etkinlikleri birlikte hazırladık. 5. Görüşlerimizi rahatlıkla söyledik. 6. Grupta uyum içinde çalıştık. 7. Birbirimizin görüşlerini ve önerilerini dinledik. 8. Grupta birbirimize güvenerek çalıştık. 9. Grupta birbirimizi takdir ettik. 10.Çalışmalarımız sırasında birbirimizi cesaretlendirdik. 11.Sorumluluklarımızı tam anlamıyla yerine getirdik. 12. Çalışmalarımızı etkin bir biçimde sunduk. TOPLAM 191 Aşağıdakileri grubunuza göre cevaplayınız. 1. Çalışmalar sırasında karşılaştığımız en büyük problem .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... ......................... 2. Problem nereden kaynaklanıyordu? .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... ......................... 3. Grubumuzun en iyi olduğu alan .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... ......................... 4. Grup olarak daha iyi olabilirdik; fakat .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... ................................................................……………………………………………… 192 ÖĞRENCİ GÖZLEM FORMU Açıklama: Bu form, etkinlik süresince öğrencilerin, yapılan çalışmalara katılma düzeylerini gözlemeniz amacıyla hazırlanmıştır. Ünite Adı : ………………… Adı-Soyadı : ……………………………. Öğrenci Nu. : ………………… Sınıfı : ………………… DERECELER BECERİLER Hiçbir Nadiren Bazen Sıklıkla zaman 1 Her zaman 2 3 4 5 I. DERSE HAZIRLIK 1. Bilgi kaynaklarına nasıl ulaşacağını bilir. 2. Ulaştığı kaynaklardan etkin bir biçimde yararlanır. 3. Derse değişik yardımcı kaynaklarla gelir. 4. Derse hazırlıklı gelir. Toplam II. ETKİNLİKLERE KATILMA 1. Konu ile ilgili görüşlerini çekinmeksizin ifade eder. 2. Görüşü sorulduğunda söyler. 3. Yeni ve özgün sorular sorar. 4. Belirttiği görüşler ve verdiği örnekler özgündür. 5. Dersi iyi dinlediği izlenimi veren sorular sorar. Toplam 193 III. İNCELEME – ARAŞTIRMA – GÖZLEM- UYGULAMA 1. Bilgi toplamak için çeşitli kaynaklara başvurur. 2. Kendisine verilen kaynaklarla yetinmeyip başka kaynaklar araştırır. 3. İnceleme ve araştırma ödevlerini özenerek yapar. 4. Gözlemlerini dikkatli bir şekilde yapar. 5. Gözlemleri sonucunda mantıksal çıkarımlarda bulunur. 6. Araştırma ve inceleme sonucunda genellemeler yapar. 7. Uygulamaya ilişkin özgün yaklaşımlarda bulunur. 8. Derste verilenleri uygulamada kullanır. Toplam GENEL TOPLAM 194 7.1.4. Performans Görevi Programda öngörülen eleştirel düşünme, problem çözme, okuduğunu anlama, yaratıcılığını kullanma, araştırma yapma gibi öğrencinin bilişsel, duyuşsal, psiko-motor alandaki becerilerini aynı anda kullanmasını, geliştirmesini ve bir ürünün ortaya konmasını gerektiren çalışmalarıdır. Performans görevleri, kısa sürelerde yapılabilecek çalışmalardır. Bu tür görevlerle, öğrencilerin derslerde kazandırılması hedeflenen üst düzey becerilerdeki gelişimlerini günlük yaşamla ilişkilendirerek göstermeleri beklenmektedir. Performans görevlerinin bir sınıftaki her öğrenciye, aynı konu başlığında ve aynı zamanda verilmesi zorunlu değildir. Performans görevleri öğrencilerin seviyesine uygun ve öğrenciler tarafından yapılabilecek nitelikte olmalıdır. Performans görevlerinin güvenirliği açısından öğrencinin görevi yaparken konuya ilişkin kazanımlarını gözlemleyebilmek için görevin belirli aşamaları sınıf ortamında gerçekleştirilir ya da yapmış olduğu çalışmayı öğretmeniyle ve arkadaşlarıyla paylaşması sağlanır. Performans görevi için örnekler Bir konu hakkında yazı yazma (makale, anı vb.), Sergi oluşturma, Bir tarzdaki çalışmayı başka tarza (grafik çalışmaya) dönüştürme, Sanatsal ve bilimsel bir olayı sözel ve görsel olarak betimleme, Bir konuyla ilgili afiş, poster, broşür vb. hazırlama, Bir oyun, piyes vb. yazma ve sergileme, Herhangi bir şey için bir sınıflama şeması geliştirme, kategorileri açıklama ve doğruluğunu savunma, Bir oyun için sahne ve kostüm hazırlama, Bir ev planı çizme vb. 195 Performans Görevi / Örnek 1 DERS GÖRSEL SANATLAR Sınıf 11. Sınıf Tema Adı KÜRESEL ISINMA Kazanım 7. Tanıtım amaçlı grafik tasarımlar yapar. Beklenen Performans Araştırma, yaratıcılık, yazma Süre 3 Hafta Değerlendirme Dereceli Puanlama Anahtarı Çalışmanın Konusu ve Hazırlarken Dikkat Etmeniz Gerekenler Sizden, küresel ısınmanın doğayı etkilemesine yönelik bir afiş hazırlamanız beklenmektedir. Afişinizi hazırlarken; Daha önce yapılmış afiş örneklerini inceleyiniz. Konunuzla ilgili bir afiş tasarımı yapınız. Afişin herhangi bir yerden kopya edilmemiş özgün tasarım olmasına dikkat ediniz. Afişinize bir slogan bulunuz. Kompozisyon bütünlüğüne bağlı olarak belirlediğiniz sloganı da afiş üzerine işleyiniz. Afiş tasarımınızı resim öğretmenine göstererek görüşlerini alınız. Tasarımınızda varsa düzeltmeler yapınız. Tasarımınıza son şeklini veriniz. Afişin hazırlanmasında her türlü çizim, grafik, boyama, yapıştırma, bilgisayar çalışmaları vs. kullanabilirsiniz. Çalışmanızda İnternetten, arşivlerden, kitap, gazete, dergi, kaset, CD vb. kaynaklardan yararlanabilirsiniz. Afişinizi ders öğretmenine ..../...../……. tarihinde teslim ediniz. Not: Aşağıdaki dereceli puanlama anahtarı sizlere çalışmanızın hangi ölçütlere göre değerlendirileceği konusunda bilgilendirilmeniz için verilmiştir. 196 DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI Adı : Sınıfı : Açıklama : Aşağıdaki dereceli puanlama anahtarı, afişinizi değerlendirmek için hazırlanmıştır. Bu anahtar, aynı zamanda afişinizi hazırlarken hangi ölçütlere dikkat edeceğiniz konusunda size bilgi vermektedir. Puan 4 GÖRÜNÜM Afiş titizlikle hazırlanmış, afişin görünümü temiz ve düzenli. Afiş ilgi çekicidir. 3 Afiş titizlikle hazırlanmış, afişin görünümü temiz ve düzenli. Afiş ilgi çekici değil. 2 Afişin görünümü temiz ve düzenli değil. Afiş ilgi çekici değil. 1 Afiş titizlikle hazırlanmamış, görünüm kirli ve düzensiz. Afiş ilgi çekici değil. Puan 4 İÇERİK Amaç açık ve anlaşılır olarak belirtilmiş. Afişin konusu kısa ve öz şekilde vurgulanmış. 3 Amaç açık ve anlaşılır olarak belirtilmiş. Afişin konusu vurgulanmış. 2 Amaç belirtilmiş. Afişin konusu eksik vurgulanmış. 1 Amaç eksik belirtilmiş. Afişin konusu vurgulanmamış. Puan SLOGAN 4 İçeriğe uygun çarpıcı bir slogan bulunmuş. 3 İçeriğe uygun slogan bulunmuş ama çarpıcı değil. 2 Slogan bulunmuş ama içeriğe uygun değil. 1 Slogan hiç kullanılmamış. 197 Puan ÖGELERİN KULLANIMI Görsel ve yazılı ögeler konuya uygun ve yeterli düzeyde kullanılmış. 4 Yazılı ve görsel ögeler arasında uyum sağlanmış. Gereksiz detay kullanılmamış. Görsel ve yazılı ögeler konuyla ilgili ama yetersiz kalmış. 3 Yazılı ve görsel ögeler arasında uyum sağlanmış. Gereksiz detay kullanılmamış. Görsel ve yazılı ögeler konuyla ilgili ama yetersiz. 2 Yazılı ve görsel ögeler arasında tam uyum sağlanamamış. Gereksiz detay kullanılmış. Görsel ve yazılı ögeler konuyu desteklemiyor. 1 Yazılı ve görsel ögeler arasında uyumsuzluk var. Gereksiz detay kullanılmış. Yukarıda verilen dereceli puanlama anahtarına göre öğrencileri değerlendirirken, her bir ölçüt düzeyinde öğrencilerin eksiklikleri varsa belirlenir. Bu eksiklikleri gidermeye yönelik önlemler alınır. Not vermek için ise puanların yüzde karşılığı bulunur ve nota dönüştürülür. Bu çalışmadan alınabilecek en yüksek puan 16’dır. Örneğin, bir öğrenci bu çalışmadan 12 puan almış ise yüzde puanı 75’tir [(12/16)x100 =%75]. Dereceli Puanlama Anahtarı (Rubric) Dereceli puanlama anahtarı, performansı tanımlayan ölçütleri içeren puanlama rehberidir. Herhangi bir çalışmanın puanlanması için geliştirilmiş ölçütleri içeren bir araçtır. En faydalı dereceli puanlama anahtarı öğretmenlerin kendi yaptıklarıdır. Dereceli Puanlama Anahtarı Kullanmanın Nedenleri Öğretmen ve öğrenci için açık bir kalite tanımı verir. Öğrenciler derecelendirme ölçeği kullandıkça ürettikleri ürünün sorumluluğunu daha fazla duyarlar. Öğretmenlerin puanlama için harcadıkları zamanın azalmasına katkıda bulunur. 198 Öğretmenin öğrenci çalışmalarını değerlendirmelerini basitleştirir. Öğrencilere bir görevi/çalışmayı tamamlarken kendi performanslarını değerlendirebilecekleri standartlar ve ölçütler sağlar. Ölçeklerde belirlenen ölçütlerin velilere bildirilmesi, çocuklarına yardımcı olacak velilere kolaylık sağlar. Dereceli Puanlama Anahtarı Geliştirme Aşamaları Ölçeğin ne amaçla geliştirileceğinin belirlenmesi, Ne tür puanlama anahtarı kullanılacağına karar verilmesi Ölçütlerin tanımlanması. Davranış, ürün yada her bir becerinin yeterlik düzeyi için kısa ölçütler yazılır. Burada önemli olan yeterlik düzeylerini tanımlamak ve düzeyler arasında ölçütleri iyi ayırt edebilmektir. Kullanılacak ölçeğin taslağının hazırlanması, Taslak üzerinde gerekli düzeltmelerin yapılması için öğrenci ve öğretmen görüşlerinin alınması Uygulamadan sonra tutarlılığın ve güvenilirliğin belirlenmesi Dereceli Puanlama Anahtarının Hazırlanmasına Yönelik Bazı Öneriler Dereceli puanlama anahtarlarında çok genel ölçütler kullanılmamalıdır. İşlevsel olmayan detaylara yer verilmemelidir. Sınırlı sayıda boyuta ya da özelliğe odaklanmak gerekir. Anahtar nitelikte, öğretilebilir ölçütler kullanılmalıdır. Ölçülebilir ölçütler kullanılmalıdır. Tanımlayıcılar dikkatlice seçilmelidir. Dörtlü bir performans düzeyi kullanmak daha işlevseldir. Düzeyler arasındaki uzaklık eşit tutulmaya çalışılmalıdır. Gerektiğinde, dereceli puanlama anahtarının ölçütlerinin belirlenmesi sürecine öğrencilerin de katılımı sağlanmalıdır. 199 Amaçlarına Göre Dereceli Puanlama Anahtarı Bütüncül Dereceli Puanlama Anahtarı Öğretmenin genel süreci veya ürünü bir bütün olarak parçalarını dikkate almadan puanlamasıdır. Bu yöntem öğrenme ürünleri toplam puan olarak değerlendirilmek istendiğinde kullanılır. PUAN ÖLÇÜTLER Konuyu tümüyle iyi anladığını gösterdi. Konuyla ilgili öne 4 sürülen düşünceler mantıklı gerekçelerle desteklendi. Konuyu farklı örneklerle açıkladı. Olaylar arasında farklı bağlantılar kurdu. Konuyla ilgili çelişkili açıklama yapılmadı. Konuyu anladığını gösterdi. Konuyla ilgili öne sürülen 3 düşünceler mantıklı gerekçelerle desteklendi fakat yeterli değildi. Yazılı açıklamalar yeterliydi. Konunun çoğunu anladığını gösterdi. Konuyla ilgili öne 2 sürülen düşünceler desteklendi fakat yeterli değildi. Anlatımda çelişkili açıklamalar yapıldı. 1 7.1.5. Konunun birazını anladığını gösterdi. Örnekler yeterli değildi. Önemli eksikler vardı. Sözlü Sunum Sözlü sunum, konuşma, dil eğitimi, dil sanatları, görsel sanatlar, bilim ve teknoloji gibi birçok alanda kullanılabilir. Öğrencilerin eleştirel düşünme becerileri hakkında iyi bilgi sağlarlar. Kontrol listeleri, dereceli puanlama anahtarı ya da akran değerlendirme ölçekleri ile değerlendirme yapılabilir. Sözlü sunumlar öğrencilerin hatırlama, kavrama ve hitap düzeyleri hakkında bilgi toplamak için uygun araçlardır. Aynı zamanda problem çözme becerileri de bu yöntemle ölçülebilir. 200 SÖZLÜ SUNUM DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI İyi Edilebilir Kabul Edilemez (4) (3) (2) (1) İçerik Çalışmada yeterince materyal kullanılmış. İçerik iyi yapılandırılmış ve ipuçlarıyla desteklenmiş. Çalışmayla ilgili yeterli bilgi verilmiş. İçerik iyi yapılandırılmış fakat küçük çelişkiler var. Yeterince bilgi var ancak konuyla iyi ilişkilendirilmemiş. Konu açık değil. Konuyu destekleyen bilgiler yok. Tutarlılık ve Organizasyon Çalışma iyi yapılandırılmış. Konuya özgü örnekler yeterli, sonuç bölümü açık, kontrollü ve akıcı şekilde ifade edilmiş. Geçişler iyi, iyi organize edilmiş. Bilgiler mantıksal sırayla verilmiş. Genellikle iyi organize edilmiş. Fikirler arasındaki geçişler beklenilen kadar iyi değil. Kavramlar ve düşünceler iyi ilişkilendirilmemiş. Bağlantılar eksik, akış ve düşünceler değişken. Sunum düzenli değil ve bağlantılar eksik, akışkan değil. Konunun gelişimi belirsiz. Sunumun sıralanışı mantıksal değil. Çalışma çok orijinal bir şekilde sunuldu. Dinleyicilerin dikkati çekilmiştir. Sunumda bazı orijinallikler var. Materyaller çeşitli, çalışmayla iyi ilişkilendirilmemiş. Çeşitlilik az ya da yok. Çok az orijinallik ve yorumla çalışmalar sunulmuştur. Multimedya kullanımı yetersiz. Çeşitlilik yok ya da az. Multimedya kullanımında çeşitlilik yok ve çalışmayla ilişkilendirilmemiş. Multimedya araçlarının kullanımı değişken. Bir bölümden diğerine geçişler düzgün değil. Multimedya çalışmayla açıkça ilişkilendirilmemiş. Multimedya çok az ya da hiç kullanılmamış. Araç kullanımı dengesiz (Bazı yerlerde çok fazla bazı yerlerde çok az.). Anlatım açık ve anlaşılır. Uygun ses tonu kullanılmış. İyi bir duruş ve göz teması var. Coşkulu ve güvenli bir anlatım. Açık ve anlaşılır bir konuşma ancak yeterince kibar değil. Bazı konuşmalar anlaşılır değil. Göz kontağı yetersiz. Açıklamalar az veya yetersiz. Çok alçak ya da çok yüksek sesli sunum. Göz kontağı yok. Konuşma çok hızlı ya da çok yavaş, konuşma monoton ve ilgi çekici değil. Dinleyiciler sunumla ilgili. Dinleyicilerin dikkati toplanmış, konu yaratıcı bir şekilde sunulmuş. Sunum sırasında genellikle dinleyicilerin dikkati toplandı. Sunum ilginçti. Dinleyicilerin ilgisi kaybolmuş sununun çoğunda az ya da hiç hayal gücü kullanılmamıştır. Dinleyicilerin ilgisi kaybolmuş. Sunumda çelişkiler var. Sunum belirlenen süreden +/iki dakika sapmış. Sunum belirlenen süreden +/dört dakika sapmış. Sunum belirlenen süreden +/altı dakika sapmış. Sunum Süresi Dinleyici Tepkileri Konuşma Becerileri Materyal Kullanımı Çok iyi Yaratıcılık Kabul Multimedya araçlarının kullanımı dengeli ve çalışmayı geliştirmek için doğru olarak kullanılmış. Sunum çok uzun ya da çok kısa, belirlenen süreden +/- on dakika sapmış. 201 7.1.6. Öz Değerlendirme Belli bir konuda bireyin kendi kendisini değerlendirmesine öz değerlendirme denir. Öz değerlendirme, bireyin kendi yeteneklerini kendilerinin keşfetmelerine yardımcı bir yaklaşımdır. Öz değerlendirme öğrencilerin okulda yaptıkları çalışmaları, nasıl düşündüğünü ve nasıl yaptığını değerlendirmelerini gerektirir. Kendini değerlendirme, öğrencilerin kendi güçlü ve zayıf yönlerini tanımalarına yardım eder. Performansının düzeyi hakkında karar vermek için kişisel ya da kişiler arası kriter koymada ve öğrencinin motivasyonunun yükselmesinde öğrencilere fırsat verir. Öğrencilerin değişik durumlarda davranışlarını kontrol altına almalarını sağlar. Kendini değerlendirme ile öğrenci sürecin bir parçası olduğunu hisseder. Kendilerine dışardan bakma yetisi gelişir. Bu tür değerlendirmenin olumsuz yönleri de vardır. Genellikle kendi performanslarını değerlendirirken yanlılığın varlığı göz ardı edilmemelidir. Başlangıçta kendini değerlendirme, öğrencilerin deneyimsizliği nedeniyle yanılgılara neden olabilir. Yine de öğrenciler daha fazla deneyim kazandıkça aldıkları kararlar daha doğru olacaktır. Öz değerlendirme yapmak amacıyla açık uçlu sorular, sözel ifadeler ya da formlar kullanılabilir. Öz değerlendirme çalışmaları öğretmenlerin uygun gördükleri sıklıkta yapılır ve bunların sonuçlarına göre öğrencilere not verilmez. Sonuçlar öğrencinin gelişimine katkı sağlamak amacıyla kullanılır. 202 Öz Değerlendirme Formu 1 Bu form kendinizi değerlendirebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır. Çalışmalarınızı en doğru yansıtan seçeneğe (X) işareti koyunuz. Daha sonraki üç soruda ise (9, 10 ve 11), cevaplarınızı boş bırakılan yerlere yazınız. Öğrencinin; Adı ve Soyadı: Sınıfı: Nu.: Dereceler Öğrencilerin Değerlendireceği Davranışlar Her zaman Bazen Hiçbir zaman 1. Başkalarının anlattıklarını ve önerilerini dinledim. 2. Yönergeyi izledim. 3. Arkadaşlarımı incitmeden teşvik ettim. 4. Ödevlerimi tamamladım. 5. Anlamadığım yerlerde sorular sordum. 6. Grup arkadaşlarıma çalışmalarında destek oldum. 7. Çalışmalarım sırasında zamanımı akıllıca kullandım. 8. Çalışmalarım sırasında değişik materyaller kullandım. 9. Bu etkinlikten neler öğrendim? …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… 10. Bu etkinlik sırasında grubumdaki arkadaşlarıma nasıl yardım ettim? …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… 11. Bu etkinlik sırasında en iyi yaptığım şeyler nelerdir? …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… 203 Öz Değerlendirme Formu 2 Öğrencinin Adı ve Soyadı: Tarih: Sınıfı: Nu.: Bu çalışmada neler yaptım? …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… Bu çalışmadan neler öğrendim? …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… Bu çalışmada başarılı olduğum bölümler:……………………………………………….. …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… Bu çalışmada en çok zorlandığım bölümler:…………………………………………….. …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… Çalışmamı yaparken beklemediğim nelerle karşılaştım? …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… Bu çalışmayı tekrar yapsaydım şu şekilde yapardım:…………………………………… …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… 204 7.1.7. Görüşme (Mülakat) Öğrencilerle yapılan görüşmeler, öğrencilerin çalışmaları hakkında ve konuları nasıl anladıkları konusunda anlama düzeylerinin daha iyi değerlendirilmesine yardım eder. Aşağıda bazı örnek görüşme soruları verilmiştir: Bir olayı (konuyu, yöntemi, fikri) değişik yolla açıklayabilir misin? Bu etkinliği tekrar yapsaydın aynı sonuçları bulur muydun? Bu etkinliği daha kolay yapmanın başka bir yolu var mı? Bu konuyla ilgili “gerçek yaşamından” bir örnek verebilir misin? 7.1.8. Öğrenci Ürün Dosyası (Portfolyo) Öğrenci ürün dosyası, öğrencilerin bir ya da birkaç alandaki çalışmalarını, harcadığı çabayı, geçirdiği evreleri gösteren başarılarının koleksiyonudur. Öğrencinin gelişimini, velisinin ve öğretmenlerinin izleyebilmesine olanak sağlayan bir çalışmadır. Sınıf içi etkinliklerin öğrencinin seçimi sonucunda bir araya getirilip yansıtılmasıyla oluşan öğrenci ürün dosyası, aynı zamanda hem öğretmen hem de öğrenci için bir değerlendirme yöntemidir. Kullanım amacına ve içeriğinde yer alan ürünlere göre, farklı ürün dosyaları vardır. Amaca ve belirlenecek politikalara göre ürün dosyası tipi tercih edilir. Haladyna (1997) öğrenci ürün dosyalarını; ideal, sergileme, belgeleme, değerlendirme ve sınıf tipi olmak üzere beş gruba ayırmıştır. Aşağıda bu ürün dosyalarının özellikleri kısaca açıklanmıştır: 1. İdeal Öğrenci Ürün Dosyası: Not verme amaçlı olarak kullanılmaz, amaç öğrencinin gelişimini ve öğrenme sürecini yansıtmasıdır. Öğrencilerde not kaygısı olmadığı için, olumlu bir yaklaşım sunar. Öğrencinin çok farklı düzeydeki çalışmalarını içerir. 2. Sergileme Tipi Öğrenci Ürün Dosyası: Öğrencilerin yaptıkları en iyi ürünlerden, yani öğrencinin kendini en iyi yansıttığına inandığı çalışmalardan oluşur. Genellikle görsel ve performansa dayalı sanatlarda kullanılır. 205 Öğrencinin en yüksek performansını gösterecek ürünlerin sergilenmesi amaçlanır. Daha çok sonuç ya da ürün değerlendirme amacıyla kullanılır. 3. Belgeleme Tipi Öğrenci Ürün Dosyası: Öğrencinin farklı zamanlarda ve farklı düzeylerde hazırladığı çalışmaları içerir. Daha çok süreci değerlendirmek amacıyla kullanılır. Öğrenci gelişiminin kayıtları ile öğrencinin kendini yansıttığı çalışmalar bulunur. Değerlendirme aşamasında öğretmen değerlendirmeleri yer alır. 4. Değerlendirme Tipi Öğrenci Ürün Dosyası: Belirli bir amaç doğrultusunda öğrenci gelişiminin izlenmesi söz konusudur. Öğrencilerin belirli ölçütlere göre hazırladıkları en iyi çalışmalar yer alır. Öğrencinin rahatça ürün seçmesine izin verilir. Öğrencinin ve öğretmenin sonraki öğrenme etkinliklerini hazırlamasına yardımcı olur. Ayrıca, öğretmen veya okul tarafından değerlendirilme değerlendirmeler için özelliğine kullanılabilir. sahiptir. Daha çok Dolayısıyla, sonuç ya kapsamlı da ürün değerlendirmede kullanılır. 5. Sınıf Tipi Öğrenci Ürün Dosyası: Her öğrenciye ait çalışma özetlerinin, öğretmen yorumlarının, etkinliklerin ve planların bulunduğu dosyadır. Öğretim amaçlarına hizmet etmesine rağmen, öğrenci başarısını ve gelişimini göstermediği için değerlendirmede bazı sınırlılıkları vardır. Süreci ve ürünü değerlendirmek amacıyla kullanılabilir. Öğrenci Ürün Dosyasının Amacı Nedir? Öğrencinin öz disiplin ve sorumluluk bilincini geliştirmek ve kendi kendini değerlendirme becerisi kazandırmak, Müfredata bağlı olarak gerçekleştirilen yazılı ve sözlü değerlendirmeler ve standart testler dışına çıkarak alternatif bir değerlendirme yöntemi geliştirmek, Öğrencinin gelişimini kanıtlarla ve daha sağlıklı izleyebilmek, Öğrencinin gelecekteki öğrenmelerine bilgi sunmak ve ışık tutmak, Öğrencilerin yeteneklerini sergilemek ve ilgi alanlarını geliştirmek, Öğrencilerin arkadaşlarının gelişimini izleyerek birbirlerine yardımcı olmalarını sağlamak ve böylelikle gelecekte yapacakları ekip çalışmalarına başlangıç yapmak, 206 Öğrencilerin kendi çalışmalarını değerlendirmeye yardım etmek, Öğretmene eğitsel kararlar vermede yardım etmek, Aile ile iletişimi sağlamak, Ürün ve süreci değerlendirmek için bilgi toplamayı sağlamak, Programın amaçlarını değerlendirmek için eğitimcilere yardım etmek, Yazma, okuma ve düşünme becerileri arasında bağlantı sağlamak, Öğrencilerin çalışmalarının değerlendirilmesi katılımlarının sağlanması onların çalışmasını teşvik etmek. Öğrenci Ürün Dosyası Neleri İçerir? Öğretmen tarafından hazırlanan rehber (öğrencilerin gelişim dosyasının ne olduğunu anlamalarına, kendi gelişim dosyaları için neler yapmaları gerektiğini anlamalarını kavrar.) Öğrencilerin yazılmış ödevleri(taslak yada bitmiş parçaları) Araştırmalar, problemler ve stratejiler Diyagramlar, fotoğraflar, resimler Video - kaset ve ses kasetleri ya da CD’ler Grup ödevleri ve projeler Öğretmen anektodları Öğrencilerin mektupları Öğretmen kontrol listeleri Öğrencilerin zorlukla tekrar yapmak istediği ödevler Özel ödevlerin içinden seçtiği örnekler Değerlendirme kâğıtları (öğrenci çalışmalarındaki gelişimlerin değerlendirilmesinin nasıl yapılacağını gösteren kâğıtlar). Öğrenci Ürün Dosyası Çalışmalarında Öğretmenin Rolü Nedir? Öğrenci ürün dosyası çalışması sürecinde öğretmen, öğrencilere rehberlik eder ve yardımcı olur. Öğrenci ürün dosyasının kapsamının ne olacağı konusunda ışık tutar. Öğrenci ürün dosyasına hangi çalışmaların dâhil edileceği öğrencinin sorumluluğundadır, kararları öğretmenle öğrenci birlikte alabilirler. 207 Öğrenci ürün dosyasının değerlendirilmesi öğretmenin sorumluluğundadır. Ancak değerlendirme ölçütleri baştan belirlenmeli ve bu ölçütler açık ve anlaşılır bir biçimde öğrenci ve veliye sunulmalıdır. Öğrenci Ürün Dosyası Çalışmalarında Öğrencinin Rolü Nedir? Öğrenci ürün dosyası, öğrenciye ait bir çalışma olduğundan en önemli aşama, öğrencinin öğrenci ürün dosyasına hangi çalışmaları dâhil edeceğini saptamasıdır. Bu konuda öğretmen yardımcı olacaksa da karar öğrenciye ait olacaktır. Öğrenci ürün dosyası çalışması kapsamına girecek olan çalışmaların belgelenmesi çok önemlidir. Öğrenci yaptığı çalışmayı resimlerle belgelemek gereğini duyabilmelidir. Ölçütler listesinin öğrenci tarafından çok iyi kavranması öğrencinin çalışmalarını sağlıklı değerlendirebilmesi açısından çok önemlidir. Öğrenci Ürün Dosyası Çalışmalarında Velinin Rolü Nedir? Veli, ürün dosyasının öğretmen için anlamını, programın bir parçası olarak nasıl kullanıldığını, öğrenciler için önemini ve değerlendirmenin bir parçası olarak nasıl kullanıldığını çok iyi kavramalıdır. Öğrenci Ürün Dosyası Hazırlama Sürecinde Öğretmenin Yapacakları Öğrenci ürün dosyasının sınıfa tanıtılması. Varsa bir örneğinin öğrenciler gösterilmesi. Öğrencilere ürün dosyasının bir değerlendirme aracı olduğunun söylenmesi Öğrenciye ürün dosyası hazırlamada rehber olacak bir yazı hazırlanması Öğrenci ürün dosyalarında nelerin bulunabileceğinin söylenmesi (projeler, araştırmalar, problemler, stratejiler dereceli puanlama anahtarları, yazılar vb.). Yapılan çalışmalardan belli periyotlarla en iyi ürünün seçilmesi Öğrencilerden, her öğrenme ürünü materyali seçmek için bir gerekçe yazmaları ve çalışmalarını eleştirmelerinin istenmesi Öğrencilere akranlarıyla birlikte ürünlerini paylaşma fırsatı verilmesi Her aşamanın nasıl değerlendirileceğinin açıklanması öğrencilere puanlama konusunda bilgi verilmesi 208 Öğrenci ürün dosyasıyla ilgili öğrencilere geri bildirimde bulunulması. Örneğin, öğrencilerin yeteneklerinin bir profilini çıkarıp güçlü ve zayıf yönlerini belirten bir yazı yazıp dosyaya eklenebilir. Öğrenci Ürün Dosyasının İçeriği Dosyanın “içindekiler” bölümü Ön söz, özet (ya da özgeçmiş) (Burada öğrenci çalışmalarının başlangıçtan o ana kadarki gelişimini anlatır. Öğrenci başlangıçta neredeydi? Bu aşamaya nasıl geldi?) Öğrenci tarafından dosyaya konulan tüm ürünler ya da çalışmalar. Yapılan her çalışmanın değerlendirilmesi ile ilgili dereceli puanlama anahtarı, kontrol listesi ya da öz değerlendirme formları gibi araçlar. Her ürünün dosyaya konulmasının nedeni? Burada öğrenci kendisi ile ilgili görüşlerini belirtir. Her ürünle ilgili yansıtma ifadeleri yazılır. Bunu yazarken aşağıdaki sorulardan istenilenler öğrencilere verilerek cevaplaması istenir. Bundan ne öğrendim? Bu çalışma benim için neyi ifade ediyor? Hangi konuda çok iyi/başarılı olduğunu düşünüyorsun? Çalışmada hangi bölümler, kısımlar geliştirilmelidir? Tekrar denesen neleri değiştirir ya da eklerdin? Neden bu çalışmayı seçtin? Bu çalışmanda en çok neyi beğendin? Burada senin için önemli olan ne? Bu, yaptığın çalışmaları en iyi temsil eden örnek midir? Çalışmayı yaparken beklemediğim nelerle karşılaştım? Öğrenci Ürün Dosyası’nın değerlendirilme ölçütleri 209 Öğrenci Ürün Dosyası Çalışma Takvimi (Örnek) SÜRE YAPILACAK İŞLER ÖĞRENCİNİN YAPACAĞI İŞLER ÖĞRETMENİN YAPACAĞI İŞLER VELİNİN YAPACAĞI İŞLER Ürün Dosyası’nı ve amacını açıklar. Çalışma takvimini tanıtır. Ürün Dosyası’nın neden oluşturulduğu ve nasıl ürün seçileceği 1.-2. Ürün Dosyası’nı haftalar Tanıma konusunda bilgi edinir. Bu ölçütleri yazılı olarak dosyaya koyar. En iyi ürünleri seçmek için kullanılabilecek ölçüt önerileri getirir. Ürün Dosyası’yla ilgili bilgi edinir. Öğrencilere Ürün Dosyası’nı değerlendirme ölçütlerini duyurur (Ek 4). Ürün Dosyası hakkında velilere bilgi verir. En iyi ürünlerini biriktirir. 3.-4.-5. haftalar 1. Ara Döneme Ait Ürünlerin Biriktirilmesi Biriktirilen ürünlerden bir veya iki tanesini dosyası için seçer. Ürün biriktirme sürecini izler. Seçilen her ürün için seçilme gerekçelerini yazar ve öz Ürünlerin belirlenen ölçütlere uygun olarak seçilmesine yardımcı olur. değerlendirme yapar (Ek 6). Seçilen ürünlerle ilgili öğrencilere dönüt verir (Dönütler yazılı olarak ürüne eklenir.). Öğrencilerin ürün eleme, geliştirme aşamalarından haberdar olur. Öğrencilerin süreçteki ihtiyaçlarını Seçilen ürünleri üzerinde eleme ve geliştirme çalışmaları yapar. karşılar. En iyi ürünlerini biriktirir. 6.-7.-8. haftalar 2. Ara Döneme Ait Biriktirilen ürünlerden bir veya ikisini dosyası için seçer. Ürün biriktirme sürecini izler. Ürünlerin Seçilen her ürün için seçilme gerekçelerini yazar ve öz Ürünlerin belirlenen ölçütlere uygun olarak seçilmesine yardımcı olur. Biriktirilmesi değerlendirme yapar (Ek 6). Seçilen ürünlerle ilgili öğrencilere dönüt verir (Dönütler yazılı olarak ürüne eklenir.). Ürünlerle ilgili öğrenciye görüş bildirir. Seçilen ürünleri üzerinde eleme ve geliştirme çalışmaları yapar. 210 En iyi ürünlerini biriktirir. 9.-10.-11. haftalar 3. Ara Döneme Ait Biriktirilen ürünlerden 1 veya 2 tanesini dosyası için seçer. Ürün biriktirme sürecini izler. Ürünlerin Seçilen her ürün için seçilme gerekçelerini yazar ve öz Ürünlerin belirlenen ölçütlere uygun olarak seçilmesine yardımcı olur. Biriktirilmesi değerlendirme yapar (Ek 6). Seçilen ürünlerle ilgili öğrencilere dönüt verir (Dönütler yazılı olarak ürüne eklenir.). Seçilen ürünleri üzerinde eleme ve geliştirme çalışmaları yapar. Seçilen ürünler için ürün kontrol listesini doldurur (Ek 5). Dosya tamamlama süresinde öğrencinin yapacağı işleri hatırlatır ve bunlarla ilgili gerekli Öğrencilerin yapacağı işler için 12.-13. Ürün Dosyası’nın Ürün Dosyası’nın kapağını, içindekiler kısmını hazırlar (Ek 1-2). açıklamaları yapar. uygun ortam hazırlayarak haftalar Tamamlanması Dersle ilgili kendisini yansıtacağı bir öz geçmiş yazar (Ek 3). Çalışma sürecini yansıtan bir özet yazar (Ek 8). öğrenciye ihtiyaç duyduğu desteği Ürün Dosyası’na konulacak örnek sayfalar (Ekler) hakkında bilgi verir. sağlar. Ürün Dosyası Sunum Yönergesi’ni hazırlar ve öğrencilere hatırlatır (Ek 7). Sunum için uygun yeri ve zamanı belirler (Hazırladıkları Ürün Dosyalarını tanıtmaları 14.-15. Ürün Dosyası’nın haftalar Sunumu Sunum yönergesi doğrultusunda dosyasını sunuma hazırlar (Ek 7). için 5-10 dakikalık sunum yapmaları ya da uygun bir mekanda sergilemeleri sağlanır.). Sunuma velinin de katılmasını sağlamak için haber verilir. Öğretmen ve velinin katılımıyla sunumu yapar. Öğrencinin dosyasını sunuma hazırlamasına yardım eder. Velinin sunuma katılmaması durumunda yazılı görüşünü almak için dosyayı veliye bir Sunuma katılır. Ürün Dosyası’yla ilgili görüşlerini sözlü ve yazılı olarak belirler. Geri bildirim formunu doldurur. üst yazıyla gönderebilir (Ek 10-11). Ürün Dosyası’nı bir değerlendirme ölçeğiyle değerlendirir (Ek 12). Aldığı geri bildirimlerle ilgili öğretmeni ile görüşme yapar. 16.-17.-18. haftalar Değerlendirme ve Geri Bildirimlerin Yapılması Çalışmalarla ilgili güçlü ve zayıf yanlarını belirten bir yazıyla geri bildirimde bulunur. Ürün Dosyası’nın derecesine/puanına öğretmeniyle birlikte karar Bu yazı Ürün Dosyası’na eklenir (Ek 9). verir. Her öğrenciyle gelişme sürecinin tartışıldığı ve gelecek için hedeflerin saptandığı yüz yüze görüşmeler yapabilir. Bu görüşmelerde Ürün Dosyası’nın derecesine/puanına öğrenciyle birlikte karar verilebilir. Çocuğun en çok hangi ürünü beğendiğini, çocuğun kendini hangi alanlarda geliştirmesi gerektiğini ve ona nasıl yardımcı olabileceğini belirten bir mektup yazar. Not: Yukarıdaki çalışma takvimi örnek olarak verilmiştir. Uygulamalara bağlı olarak süre ve içerikte değişiklikler yapılabilir. Her dönemin bitimine 1 ay kala değerlendirme çalışmalarına başlanabilir. Buna göre ürün seçme ara dönemleri dörder hafta da olabilir. 211 Öğrenci Ürün Dosyası Örnek Sayfaları Ek 1 Ek 2 İÇİNDEKİLER 1. …………………………. 2. …………………………. 3. …………………………. 4. …………………………. … DERSİ ÜRÜN DOSYAM Adı Soyadı Numarası Sınıfı : ……………….. : ……………….. : ……………….. : ……………….. Ek 3 Ek 4 ………………. ALANINDAKİ ÖZ GEÇMİŞİM Aşağıdaki gibi ya da benzer sorulara cevap olabilecek şekilde düşüncelerinizi yazarak ………….dersiyle ilgili öz geçmişinizi oluşturabilirsiniz. Anahtar Sorular ……….dersine ne zaman ilgi duymaya başladım? …………. dersinde en çok ilgimi çeken konu nedir? Okul dışında …………dersi ile ilgili çalışmalarım nelerdir? …………. dersinin hoşlanmadığım yönleri var mı? …………. dersinde başka nelerin olmasını isterdim? Gelecekle ilgili yapmak istediklerime bu dersin nasıl bir katkısı olabilir? ÖĞRENCİ ÜRÜN DOSYASININ GENEL DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ Bütünlük Dosyada bulunması gerekenlerin tümünün olması Çalışma yapılırken, diğer derslerden de yararlanılması Seçilen ürünlerin yıl boyunca edinilen becerileri yansıtması Dosyamın kapağını, kendisini en iyi biçimde yansıtacak şekilde hazırlanması Tertip ve Düzen Tüm çalışmalar için uygun başlıklar kullanılması Çalışmaların içindekiler bölümünde belirtilen sıraya göre dosyalanması Tüm çalışma kâğıtlarının temiz ve düzenli olması Yansıtma Seçilen çalışmaların güçlü yanlarını ve gelişimini yansıtması 212 Ek 6 Ek 5 ÜRÜN KONTROL LİSTESİ Çalışmalar Evet Hayır Çalışmanın taslağını hazırladım Çalışmayı zenginleştirecek tablo, resim, fotoğraf vb. hazırladım. Çalışmamı geliştirme aşamasında öğretmenimin, ailemin ve arkadaşlarımın düşüncelerinden yararlandım. Gerekli ekleme ve çıkarmaları yaptım. Çalışmamı yazım ve anlatım kurallarına uygunluğu açısından gözden geçirip gerekli düzeltmeleri yaptım. Çalışmamı sunmaya hazır hâle geldim. Öğrencinin; Ek 7 ÖĞRENCİ ÜRÜN DOSYASI SUNUM YÖNERGESİ 1. Sunumunuz için velinizi sınıfa getiriniz. 2. Sunumunuzun içeriğiyle ilgili velinizin de düşüncesini öğreniniz. 3. Çalışmada çok başarılı olduğunuzu düşündüğünüz üç alanı belirleyiniz ve açıklayınız. 4. Geliştirmeniz gereken üç alanı açıklayınız. 5. Gelecek dönem için hedeflerinizi belirleyip açıklayınız. 6. Çalışma sürecindeki gelişim düzeyinizi ve hedefinize ulaşma derecenizi değerlendiriniz. 7. Velinizin dosyanızla ilgili yazılı görüşlerini alınız. ÜRÜN BİLGİLERİ Bu çalışmadaki hedefim: Çalışmamın aşamaları: 1. 2. 3. 4. Ürünümü seçme gerekçelerim: …………. Bu çalışmamda şunları çok iyi yaptım: ……..…. Çalışmamın şu alanlarında biraz daha gayret gösterebilir ve yardım alabilirdim: ………… Belirlediğim hedefe şu kadar ulaştım: ………… Bu çalışma benim şu özelliklerimin gelişimini yansıtıyor: …………….. Bu çalışmamla ilgili şunları da ürün öz değerlendirme formunda söylemek isterim: ……………………… Ek 8 ÖĞRENCİ ÜRÜN DOSYASI ÖĞRENCİ ÖZET FORMU Bu form ürün dosyanızdaki ürünlerin gelişimi hakkındaki düşüncelerinizi belirtmeniz amacıyla düzenlenmiştir. Bu formu aşağıda düzenlenmiş biçimiyle veya paragraf hâlinde doldurabilirsiniz. Adı Soyadı: ………………….. Tarih: …....…… Konu:.......................…………… Başlangıçtaki dosya Çalışmalarım önce nasıldı? ----------------------Çalışmalarım ne denli açık ve anlaşılırdı? ----------------------Beklentilerim ne denli gerçekçiydi? ----------------------Geliştirmeye açık alanlar başlangıçta nelerdi? ----------------------- Dosyanın son hâli Şimdi nasıl gidiyor? ---------------------Çalışmalarım şimdi ne nenli açık ve anlaşılır? ----------------------Bu konuda şimdi ne düşünüyorum? ----------------------Şimdi hangi alanlar geliştirilmeye açık? ----------------------- 213 Ek 9 Ek 10 ÖĞRENCİ ÜRÜN DOSYASI ÖĞRETMEN ÖZET FORMU Adı Soyadı: Konu: Başlangıçtaki dosya Geliştirmeye açık alanlar başlangıçta nelerdi? Tarih: Dosyanın son hâli Şimdi hangi alanlar geliştirilmeye açık? Tarih: Ek 11 VELİYE YAZILMIŞ ÖRNEK MEKTUP ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Sunu Tarihi: Etkinlik Programı: ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1.Çocuğunuzun çalışmalarından en çok hangisini beğendiniz? ----------------------------------------------------------2.Çocuğunuz sizce hangi alanlarda başarılı? ----------------------------------------------------------3.Çocuğunuza hangi konularda ve nasıl yardımcı olabilirsiniz? VELİ GERİ BİLDİRİM FORMU Çocuğunuz ürün dosyasını sunduktan sonra, lütfen aşağıdaki soruları yanıtlamaya zaman ayırınız. 1. Bu çalışma çocuğunuzun gelişim sürecini daha iyi anlamanıza yardımcı oldu mu? ---------------------------------------------------------2. Bu çalışmanın sunumu sizce etkili olacak biçimde düzenlenmiş miydi? ---------------------------------------------------------3. Sizce bu sunum çocuğunuz için değerli bir deneyim oldu mu? ---------------------------------------------------------Belirtmek istediğiniz diğer görüşleriniz: ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Ek 12 ÖĞRENCİ ÜRÜN DOSYASI DEĞERLENDİRME FORMU Adı Soyadı Sınıf : ....................... : ....................... : ....................... Yönerge: Aşağıdaki her bir ölçütün ne düzeyde yeterli olduğunu göz önüne alarak dosyayı değerlendiriniz. ÖLÇÜTLER Dereceler 1 2 3 4 5 1. Çalışmaların içeriğinin tam olması 2. Çalışmalardaki çeşitlilik 3. Çalışmaların amaçları karşılaması 4. Çalışmaların doğruluğu 5. Dosyanın düzenliliği 6. Harcanan çabaları gösterme 9. Yaratıcılığı gösterme 10. Çalışmaların seçiminde doğru karar verme 11. Öğrencinin gelişimini gösterme 12. Kendini değerlendirme YORUMLAR/ÖNERİLER …………………………………………………………………… …………………………………………………………………… …………………………………………………………………… 214 Öğrencinin adı soyadı: Tarih: ÖĞRENCİ ÜRÜN DOSYAMIN İÇİNDEKİLER Çalışmalarım Bu çalışmayı neden sakladım 1)……………………………………… …………………………………………. ………………………………………… …………………………………………. 2)……………………………………… …………………………………………. ………………………………………… …………………………………………. 3)……………………………………… …………………………………………. ………………………………………… …………………………………………. 4)……………………………………… …………………………………………. ………………………………………… …………………………………………. 5)……………………………………… …………………………………………. ………………………………………… …………………………………………. 6)……………………………………… …………………………………………. ………………………………………… …………………………………………. 7)……………………………………… …………………………………………. ………………………………………… …………………………………………. 8)……………………………………… …………………………………………. ………………………………………… …………………………………………. 9)……………………………………… …………………………………………. ………………………………………… …………………………………………. 10)……………………………………. …………………………………………. ………………………………………… …………………………………………. 215 Öğrencinin; Tarih: Adı ve soyadı: GÖRSEL SANATLAR DERSİ ÖĞRENCİ ÜRÜN DOSYASI Başlık ............................................................................................................................................. Neden bu çalışmayı sakladım? ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. Bu çalışmayı neden arkadaşlarımla paylaştım? ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. Öğrendiklerim hakkında gösterebileceklerim nelerdir? ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. Eğer bu çalışmayı tekrar yapsaydım şu şekilde yapardım.................................................. ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. Çalışmamı yaparken beklemediğim nelerle karşılaştım? ............................................................................................................................................. ............................................................................................................................................. Benim için bu çalışmanın anlamı....................................................................................... ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ 216 Ürün Dosyası Değerlendirme İçin Dereceli Puanlama Anahtarı Puan Boyutlar 4 (Örnek Olacak Nitelikte) 3 2 1 (Yeterli) (Kabul Edilebilir) (Yeterli Değil) Ürün dosyası, Ürün dosyası, tüm İçerik gerekli materyalleri içeriyor. gerekli Ürün dosyası, Ürün dosyası, materyallerin gerekli gerekli büyük materyallerin materyallerin çok çoğunluğunu birazını içeriyor. azını içeriyor. öğrencinin Örnekler Örnekler gelişimini öğrencinin hem gelişigüzel yansıtıyor fakat bilgisini hem de seçilmiş, gerekli bilgilerin bir gelişimini biraz bilgileri ve gelişimi kısmını yansıtıyor. yansıtmıyor. içeriyor. Örnekler Örnekler Seçilen örneklerin öğrencinin özelliği gelişimini ve bilgisini yansıtıyor. yansıtmıyor. Düzenleme Ürün dosyası, tam Ürün dosyası, iyi Ürün dosyası, Ürün dosyası, ve düzenli olarak düzenlenmiş, kısmen düzenli düzene ilişkin bir oluşturulmuş. okuyucu aradığı sayılabilir. görüntü var ama Okuyucu, gerekli şeyleri bulmakta Okuyucu aradığını okuyucu aradığını her şeyi çok az sıkıntı bulmakta biraz bulmakta çok bulabiliyor. yaşıyor. zorlanıyor. zorlanıyor. (kelime bilgisi, Dil bilgisi Dil bilgisi ile ilgili Dil bilgisi ile ilgili noktalama konusunda çok az göze çarpan önemli çok sayıda hata işaretlerinin hata var. hatalar var. var. Yansımaların Yansımaların çok bazıları betimleyici azı betimleyici ve ve öğrencinin iç öğrencinin iç dünyasını yansıtıcı dünyasını yansıtıcı Dil bilgisi ile ilgili hiçbir hata yok Dilbilgisi kullanımı, gramer, vb.). Tüm yansımalar betimleyici ve Kişisel yansıma öğrencinin iç dünyasını yansıtıcı kişisel etkileşimleri içeriyor. Yansımaların büyük bölümü betimleyici ve öğrencinin iç dünyasını yansıtıcı kişisel etkileşimleri içeriyor. kişisel etkileşimleri kişisel etkileşimleri içeriyor. içeriyor. 217 Öğrenci Öğrenci açık ve Öğrenci büyük anlaşılır biçimde ölçüde açık ve konuştu, diğer anlaşılır biçimde Ürün dosyasının öğrencilerle uygun konuştu, diğer sunumu göz teması kurdu öğrencilerle uygun ve sorulan soruları göz teması kurdu kendinden emin ve sorulan soruları biçimde cevapladı. cevapladı. Öğrenci kısmen açık ve anlaşılır biçimde konuştu, diğer öğrencilerle göz teması kurdu ve sorulan soruları cevaplayabildi. açık ve anlaşılır biçimde konuşamadı, diğer öğrencilerle nadiren göz teması kurdu ve sorulan soruları cevaplarken zorluk çekti. Ürün dosyası, Ürün dosyasının bir bütün olarak etkililiği öğrencinin becerilerini, yeterliklerini ve bilgisini çok iyi bir biçimde gösteriyor. Ürün dosyası, öğrencinin becerilerini, yeterliklerini ve bilgisini göstermeye yardımcı oluyor. Ürün dosyası, Ürün dosyası, öğrencinin öğrencinin becerilerini, becerilerini, yeterliklerini ve yeterliklerini ve bilgisini kısmen bilgisini gösteriyor. göstermiyor. 218 ÖĞRENCİ ÜRÜN DOSYASI (PORTFOLYO) DEĞERLENDİRME FORMU Öğrencinin adı ve soyadı: Sınıf: Nu.: Yönerge: Aşağıdaki her bir ölçütün ne düzeyde yeterli olduğunu göz önüne alarak dosyayı değerlendiriniz. DERECELER ÖLÇÜTLER 1 2 3 4 5 1. Çalışmaların tam olması 2. Çalışmalardaki çeşitlilik 3. Çalışmaların amaca uygunluğu 4. Çalışmaların doğruluğu 5. Dosyanın düzenliliği 6. Harcanan çabaları gösterme 7. Yaratıcılığı gösterme 8. Çalışmaların seçiminde risk alma 9. Öğrencinin gelişimini gösterme 10. Kendini değerlendirme Yorumlar/Öneriler …………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………….... 219 7.1.9. Kavram Haritaları Kavram haritaları, bilgiyi organize etmek ve sunmak için yapılmış grafiksel araçlardır. Bu araçlar daire ya da bir çeşit kutu içine yazılmış olan kavramları içerir. Kavram haritalarında iki kavram arasındaki ilişki, üzerine ilişkiyi belirleyen ifadelerin yazıldığı doğrularla gösterilir. İlişkiyi belirleyen bağlantı ifadeleri ile iki kavram tamamlanarak anlamlı bir cümle oluşturur (Novak, 1998). Kavram haritaları; 1. Bir konunun öğretiminde, 2. Öğrenmeyi kolaylaştırmada, 3. Öğrenme sürecini kontrol etmede ve kavram yanılgılarını ortaya çıkarmada, 4. Değerlendirme yapmada kullanılabilir. Kavram Haritalarını Değerlendirmek İçin Kullanılabilecek Ölçütler 1. Kavramların uygun şekilde nitelendirilmesi Kavramlar, en fazla üç sözcükle temsil edilmelidir. Kavramların yerleşimi genelden özele doğru hiyerarşik olarak sıralanmalıdır. 2. Bağlama sözcüklerinin uygun şekilde nitelendirilmesi Haritada kavramlarla bağlantılar arasındaki ayrım belirgin olmalıdır. İki kavram arasındaki bağlantılar anlamlı olmalıdır. İlişkiyi doğru şekilde temsil etmelidir. 3. Kavramların çapraz bağlanması En iyi haritalar, kavramlar arasındaki çapraz bağlantıları yeterli ölçüde gösterenlerdir. Çapraz bağlantılar, öğrencinin, birbirine bağlı çok sayıda düşünceyi bildiğini gösterir. Çapraz bağlantılar, yaratıcılığı ortaya çıkarır. 220 Kavram Haritalarının Oluşturulma Aşamaları 1. Önceden hazırlanmış bir örneği öğrencilerinize gösteriniz. 2. Bu örnekte kavramların harita üzerinde nasıl birleştiğini sorunuz. 3. Harita üzerindeki çapraz bağlantıların neyi ifade ettiğini gösteriniz. 4. Öğrencilere yeni bir kavram haritası hazırlatmak için, onlardan en çok bildikleri kavramları ya da onlara kısa bir metin verip metinden çıkardıkları kavramları listelemelerini isteyiniz (Gerekirse yardım ediniz.). 5. Sonra bu kavramları en genelden daha özele doğru sıralamalarını isteyiniz. 6. Hangi kavramın konuyla en çok ilişkili olduğunu sorunuz ve bunu daire içine almalarını isteyiniz. 7. Öğrencilerin konuyla ilgili en önemli kavramdan daha az önemli olana doğru kavram ilişkisini hazırlamasına fırsat veriniz. Kavram haritalarını oluşturmalarına yardımcı olunuz. 8. Öğrencilerinize, kendi kavram haritalarına dayanan kısa bir hikâye yazdırınız. Aşağıdaki kavram haritasında ki boşluklara verilen kavramlardan uygun olanlarını yerleştirin. Görsel Sanatlar : Resim-Heykel -Mimari - Fotoğraf İşitsel Sanatlar : Müzik -Edebiyat, Karma Sanatlar : Tiyatro-Sinema-Opera -Bale -Dans. 221 Not: Örnek Kavram Haritası Ek:10, s.287,288’de verilmiştir. 222 7.1.10. Tutum Ölçekleri Tutum, bireylerin belli bir kişiyi, grubu, kurumu veya bir düşünceyi kabul ya da reddi şeklinde gözlenen, duygusal bir hazır oluşluk hâli veya eğilimidir (Özgüven, 1999). Tutumların ölçülmesinde gözlem, soru listeleri, tamamlanmamış cümleler ve hikâyeler anlatma gibi çeşitli yöntemler ile yanlışı seçme tekniği, içerik analizi gibi çeşitli teknikler de kullanılmaktadır (Tavşancıl, 2002). Tutum ölçekleri, tutum ölçme yöntemleri içerisinde en önde gelen ve yaygın olarak kullanılanıdır (Tavşancıl, 2002). Tutum ölçeklerinden en çok kullanılan yöntem de Likert ölçeğidir. Likert tipi ölçeklerle, ölçülmek istenen tutumla ilgili çok sayıda olumlu ve olumsuz ifade yazılır. Bu ifadeler için, “tamamen katılıyorum”, “katılıyorum”, “kararsızım”, “katılmıyorum” ve “kesinlikle katılmıyorum” biçiminde tepkide bulunulur. Böylece her cevaplayıcı, ölçekteki her ifadenin kapsadığı tutum objesine katılma / katılmama derecesini bildirmiş olur. Bir kişinin ölçekten aldığı puan, ölçekte bulunan maddelerden aldığı puanların toplamından oluşur. Tablo: Likert Tipi Bir Ölçekteki Maddelerin Puanlama Anahtarı Seçenek Olumlu İfade Puanı Olumsuz İfade Puanı Kesinlikle katılmıyorum 1 5 Katılmıyorum 2 4 Kararsızım 3 3 Katılıyorum 4 2 Tamamen katılıyorum 5 1 7.1.11. Kısa Cevaplı Maddeler Bir kelime, bir sembol ya da en çok birkaç kelime ile cevaplanabilen madde türüne denir. Bu tür maddeler bilgi basamağını ölçmek için uygundur. Öğrenci sorunun 223 cevabını kendisi yazar. Kısa cevaplı maddeler iki türlüdür. Birisi soru cümlesi, diğeri eksik cümle tipindedir. Bu Maddelerin Yazımında Dikkat Edilecek Bazı Esaslar 1. Sorunun ifadesi belirsiz olmamalıdır. 2. Her soru, ölçülmesi planlanan bir kazanımı yoklamalıdır. 3. Sorunun cevabı kesin olmalıdır. 4. Bir sınavdaki sorulardan bazıları başka sorulara ipucu olmamalıdır. 5. Soru cümlesi, cevaplayıcının tanıdığı bir kaynaktan aynen alınmamalıdır. 6. Her soru için bırakılan boşluk aynı uzunlukta olmalıdır. 7. Bir sorunun ifadesinde, sorunun cevabının bulunmasında işe yarayacak ipuçları verilmemelidir (Örnek: Yer kabuğunun ana maddesi ….…….. dır.). 7.1.12. Çoktan Seçmeli Testler Çoktan seçmeli bir madde, kök ve seçeneklerden oluşur. Kök, kazanımın ifade edildiği veya sorunun sorulduğu kısımdır. Seçenekler de öğrencinin önüne konulan muhtemel cevaplardır. Öğrenciye yöneltilen sorunun cevabı genellikle üç ya da dört başka cevapla birlikte verilir. Öğrenciden istenen, doğru cevabı, verilenler arasından seçip işaretlemesidir. Bu maddeleri, öğrencilerin yaratıcılığını ve yazma becerilerini ölçmek amacıyla kullanamayız. Daha çok bilgi, zihinsel beceriler ve yeteneklerin ölçülmesinde kullanılırlar. Fiziksel beceriler ve yeteneklerin ölçülmesinde kullanılmazlar. Çoktan Seçmeli Madde Tipleri Her Zaman Tek Bir Doğru Cevabı Olan Maddeler: Madde kökünde sorulan sorunun kesin olarak bir tek doğru cevabı vardır. Örnek: Koyu, orta, açık, leke çalışmalarında mürekkebin kullanıldığı teknik hangisidir? A) Kolaj B) Lavi C) Sulu boya D) Guvaş E) Yağlı boya 224 En Doğru Cevabı Olan Maddeler: Bu maddelerde seçeneklerden birindeki cevap en doğrudur. Örnek: Aşağıdakilerden hangisi “sanat tarihi” ile en yakın bağlantısı olan bilim dalıdır? A) Sosyoloji B) Coğrafya C) Jeoloji D) Arkeoloji E) Kimya Bileşik Cevap Gerektiren Maddeler: Birden fazla cevabı bulunan soruların yoklanmasında en çok başvurulan ve çok kullanışlı olanıdır. Seçenek bulmada kolaylık sağlar. Örnek: Sanatın gerekliliğini aşağıdaki cümlelerden hangileri açıklar? I. Sanat, bireyin zihinsel birikimlerini yorumlaması yoluyla mutlu bir toplum oluşturur. II. Toplumun bilimsel, teknolojik, endüstriyel alanlarda ilerlemesini sağlar. III. Bireyin estetik kişilik kazanarak çevrelerini güzelleştirmesini sağlar A) I –II B) Yalnız II C) I-III D) Yalnız III E) I-II-III Çoktan Seçmeli Maddelerin Yazılmasında Dikkat Edilecek Bazı Esaslar 1. Madde kökünde tek ve temel bir fikir olmalıdır. 2. Her madde karmaşık davranış, beceri zincirleri yerine, yalnızca bir tek zihinsel beceri üzerine odaklanmalıdır. 3. Madde kökü olabildiğince açık seçik ifade edilmiş olmalıdır. 4. Madde kökünde gereksiz açıklamalardan ve ifadelerden kaçınılmalıdır. 5. Kökte seçeneklere ipucu veren ifadeler kullanılmamalıdır. 6. Seçenekler anlam ve dil bilgisi bakımından kökle uyumlu olmalıdır. 7. Seçeneklerin tümü ifade, gramer ve konu bakımından homojen bir grup oluşturmalıdır. 8. Seçeneklerin uzunlukları birbirine yakın olmalıdır. 225 9. Cevapları kişilere göre değişebilecek sorulardan kaçınılmalıdır. 10. Tuzak niteliğinde olan sorulardan kaçınılmalıdır. 11. Çeldiricilerin doğru cevaba yakınlığı arttıkça maddenin güçlüğü de artar. 12. Seçeneklerin sıraya konulabileceği maddelerde, bunların seçeneklere yerleştirilmesi belli bir sırada olmalıdır. 13. “Yukarıdakilerin hepsi” seçeneği dikkatli kullanılmalıdır (Bu seçenek, maddedeki bütün seçeneklerin birbirine çok benzer olduğu hâllerde kullanılabilir.). 14. “ Yukarıdakilerin hiçbiri” seçeneği doğru cevap olarak kullanılmamalıdır. 15. Seçenek sayısı testin hitap ettiği öğrenci düzeyine uygun olmalıdır. Örneğin, üçüncü sınıfta üç seçenekli; dördüncü, beşinci, altıncı, yedinci ve sekizinci sınıflarda dört; orta öğretim düzeyinde ise beş seçenekli olması önerilir. 16. Seçenekler birbirinden bağımsız olmalı, biri diğerlerini içerir özellikte olmamalıdır. 17. Bir testteki bütün maddelerin seçenek sayıları aynı olmalıdır. 7.1.13. Eşleştirmeli Maddeler İki grup hâlinde verilen ve birbirleriyle ilgili olan bilgi öğelerinin, belli bir açıklamaya göre eşleştirilmesini gerektirir. Kim?, ne?, nerede? gibi soruların cevabını oluşturan olgusal bilgilerin ölçülmesinde daha kullanışlıdır. Eşleştirmeli Maddelerin Yazımında Dikkat Edilecek Bazı Esaslar 1. Eşleştirme madde grubunda yer alan öncüller listesi ile cevaplar listesinin her biri benzeşik olmalıdır. 2. Bir eşleme takımında öncüllerle cevaplar eşit sayıda olmamalıdır. 3. Cevap listesi, bir kelime listesi ise alfabetik; rakam, sayı, tarihten oluşuyorsa büyüklük sırasına göre düzenlenmelidir. 4. Eşleştirme için iyi bir yönerge yazılmalıdır. 226 7.1.14. Uzun Cevaplı Maddeler Bu tip maddelerde, öğrencilere bir ya da birkaç soru verilip bunlara belli bir sürede yazılı cevap vermesi istenir. Bu Maddelerin Yazılmasında Dikkat Edilecek Bazı Esaslar 1. Her madde değişik yorumlara açık olmayacak biçimde açık ve anlaşılır bir dille yazılmalıdır. 2. Maddelerin başında, cevaplama işlemine ilişkin hususları açıklayan bir açıklama bölümü belirtilmelidir. 3. Maddeler ders kitaplarından ve diğer okuma kaynaklarından aynen alınmamalıdır. 4. Maddeler birbirinden bağımsız olarak cevaplandırılmalıdır. İki tür madde vardır: a. Sınırlı Cevap Maddeleri: Bu tip maddelerde verilecek cevabın niteliğine, uzunluğuna ve örgütlenmesine ilişkin bazı sınırlamalar konulur ( ... üç neden belirleyin, .... iki benzerlik yazın gibi). b. Açık Uçlu Maddeler: Bu tip maddelerde cevabın içeriği, niteliği ve uzunluğu açısından cevaplayıcı serbest bırakılır. Yaratıcı düşünme, eleştirel düşünme, problem çözme, karar verme, analiz sentez ve değerlendirme becerilerinin ölçülmesinde kullanılabilirler. Açık uçlu maddelerde, şans başarısı faktörü ortadan kalkar. Öğrencinin düşüncelerini organize etmesine olanak sağlar. Öğrencinin yaratıcılığını ortaya koymasına imkân verirler. Farklı derslerde yapılacak olan değerlendirmede öğrencilerin yazarak verdikleri cevapların önemi büyüktür. Öğrencilerin yazarak verdikleri cevaplar, öğrencinin ne bildiği ve neler yapabileceği konusunda bilgi sağlamada diğer değerlendirme yaklaşımlardan daha fazla etkilidir. Öğrencilerin dersin içeriği ile ilgili yazdığı yazılar 227 sadece belli olayları değil, bu olayların birbirleriyle ilişkilerini göstermeli ve bir yorum içermektedir. Bu görevleri yazarken öğretmenler de öğrencilerin hem kullandıkları stratejileri hem de süreçlerini değerlendirirler. Açık uçlu sorular her bir öğrencinin öğrendikleri bilgilerle ilgili yorum yapmasına, değerlendirme yapmasını ve sonuçlar çıkarmasına fırsat verir. Öğrenciler bu tür görevleri yaparken olaylar, kavramlar ve konular arasındaki ilişkileri kullanmasına rağmen farklı cevaplar veririler. Açık uçlu soruların değerlendirilmesinde dereceli puanlama anahtarı kullanılır. Her soru için değerlendirme ölçütleri belirlenir. 228 PROGRAMDA KULLANILAN RESİMLER 229 Resim 1 Şeref Akdik “Halk Mektebi” 230 Resim 2 Seurat Noktasal etkili desen çalışması Resim 4 Degas Çizgisel etkili desen çalışma örneği Resim 3 Seurat’ın eserinden kopya çalışma (Öğrenci çalışması) Resim 5 Degas Çizgisel etkili desen çalışma örneği 231 Resim 6 Nokta ile Atatürk Portresi (Öğrenci çalışması) Resim 8 Nokta ile form araştırması (Öğrenci çalışması) Resim 7 Nokta ile Atatürk Portresi (Öğrenci çalışması) Resim 9 Nokta ile form araştırması (Öğrenci çalışması) 232 Resim 11 Çizgi ile yüzey düzenlemesi (Öğrenci çalışması) Resim 10 Çizgi ile yüzey düzenlemesi (Öğrenci çalışması) Resim 12 Nokta ile yüzey düzenlemesi (Öğrenci çalışması) Resim 13 Çizgi ile yüzey düzenlemesi (Öğrenci çalışması) 233 Resim 14 Ton çubuğu ve açık-orta-koyu değerlerle hacim verme çalışmaları (Öğrenci çalışması) Resim 15 Işık-gölgenin obje üzerindeki etkileri (Öğrenci çalışması) Resim 16 Açık-orta-koyu değerlerle hacim verme çalışmaları (Öğrenci çalışması) 234 Resim 17 Rembrandt Van Rijn Profesör Tulp'un Anatomi Dersi Resim 18 Vincent Van Gogh “Patates Yiyenler” Resim 19 Jan Vermeer “Mektup Okuyan Kadın” 235 Resim 20 Maindert Hobbema “Middelharnis Yolu” Resim 21 Vincent Van Gogh “Kendi Yatak Odası” Resim 22 Leonardo Da Vinci “Mona Lisa” 236 Resim 23 Tek kaçış noktalı perspektif çizimi Resim 24 İki kaçış noktalı perspektif çizimi Resim 25 Üç kaçış noktalı perspektif çizimi Resim 26 Dairesel perspektif çizimi 237 Resim 27 Beyaz ışığın 7 temel renge ayrışması deneyi Resim 28 Renk çemberi Resim 29 Renk uyumları 238 Resim 30 Piet Mondrian “Kırmızı, Siyah, Mavi, Sarı ve Gri İle Kompozisyon” Resim 31 Wassily Kandinsky “Merkez Sarı” Resim 33 Matisse “Kırmızı Oda” Resim 32 Picasso “Yaşlı Gitarcı” 239 Resim 34 Renkli yüzey düzenleme çalışmaları (Öğrenci çalışması) Resim 35 Renkli yüzey düzenleme çalışmaları (Öğrenci çalışması) Resim 36 Renk uyumları çalışması (Öğrenci çalışması) Resim 37 (Renk uyumları çalışması) Öğrenci çalışması 240 Resim 39 Burhan Uygur İnsan, Kafes ve Kuş, pastel Resim 38 Değişik tekniklerle uygulanmış obje çalışması Resim 40 Celal Esat Arseven İstanbul, sulu boya Resim 41 Fikret Mualla Kâğıt üzerine guvaş 241 Resim 43 Yapay doku örnekleri Resim 42 Doğal doku örnekleri Resim 44 Görsel doku Resim 45 Görsel ve dokunsal doku 242 Resim 46 Çam kozalağından doku yorumları (Öğrenci çalışması) Resim 47 Çam kozalağından doku yorumları (Öğrenci çalışması) Resim 48 Doku araştırması (Öğrenci çalışması) Resim 49 Doku araştırması (Öğrenci çalışması) 243 Resim 50 Tutkalla oluşturulmuş doku örneği (Öğrenci çalışması) Resim 51 Tutkalla oluşturulmuş doku örneği (Öğrenci çalışması) Resim 52 Objelerden doku araştırması (Öğrenci çalışması) Resim 53 Objelerden doku araştırması (Öğrenci çalışması) 244 Resim 54 Albrecht Dürer, desen Resim 55 Desen çizim aşamaları 245 Resim 56 Leonardo Da Vinci, desen Resim 57 Hogarth Burne, el etütleri Resim 59 Pieter Paul Rubens, desen örneği Resim 58 Raphael Sanzio, desen örneği 246 Resim 60 Modelden desen çalışmasında hareketin anlatımı Resim 61 George Rohner, desende rakursi görünüm örneği 247 Resim 62 Kurt Schwitters, kolaj Resim 6 Kolaj tekniği ile portre örneği (Öğrenci çalışması) Resim 64 Peyzaj, sulu boya (Öğrenci çalışması) 248 Resim 66 Auguste Rodin, Wasington Müzesi Bahçesi Resim 65 Michelangelo, Musa Resim 67 Henry Moor, Bronx Botanik Bahçesi Resim 68 Jean Arp, “S'elevant “ 249 Resim 69 İsa Behzat Resim 70 Nijat Sirel, büst Resim 72 İlhan Koman, “Pi Serisi” Resim 71 Zühtü Müridoğlu 250 Resim 73 Hüseyin Özkan Anıtkabir Kadın Heykel Grubu Resim 74 Hüseyin Özkan Anıtkabir Erkek Heykel Grubu Resim 75 Zühtü Müridoğlu - Şadi Çalık - İlhan Koman Başkomutanlık Meydan Muharebesi Kabartması Anıtkabir Resim 76 İlhan Koman Sakarya Meydan Savaşı 251 Resim 77 Heinrich Krippel, Afyon Atatürk Anıtı Resim 78 Heinrich Krippel, Samsun Atatürk Anıtı Resim 79 Mehmet Aksoy, Kurtuluş Savaşı ve Mustafa Kemal Cumhurbaşkanlığı Huber Köşkü Resim 80 Pietro Canonica, Taksim Cumhuriyet Abidesi Resim 81 Nejat Sirel, Bursa Atatürk Anıtı Resim 82 Nusret Suman, Gaziantep Atlı Atatürk Heykeli Resim 83 Hüseyin Gezer Ankara Hacettepe Üniversitesi Atatürk ve Gençlik Kompozisyonu Resim 84 Tankut Öktem, Bodrum, Gümbet Resim 85 Yavuz Görey İstanbul Üniversitesi Atatürk Anıtı 252 Resim 86 Nemrut, Commagene Krallığı heykelleri Resim 87 Hitit Kabartmaları, Boğazköy 253 Resim 88 Tel konstrüksiyon heykel örneği Resim 89 Kâğıt katlama ile birim tekrarı (Öğrenci çalışması) Resim 90 Kâğıt katlama ile birim tekrarı (Öğrenci çalışması) 254 Resim 91 Kübist portre örneği (Öğrenci çalışması) Resim 92 Nuri İyem “Dededen Toruna Atatürk Türküleri” 255 Resim 93 Neşet Günal “Yaşantı I” Resim 95 Abidin Dino, “Çiçekleme” Resim 94 Neşe Erdok “Kızıltoprak İstasyon” Resim 96 Nurullah Berk 256 Resim 97 Refik Epikman “Atatürk TBMM Balkonunda” Resim 98 Nazmi Ziya Güran, “Atatürk” Resim 99 Namık İsmail “Kurtuluş Savaşı'nda Topçular” 257 Resim 100 Mihri Rasim “Atatürk mareşal üniformasıyla” Resim 101 İbrahim Çallı “Zeybekler Kurtuluş Savaşı'nda” 258 Resim 102 Obje etüdü (Öğrenci çalışması) Resim 105 Öğrenci amblem çalışması Resim 103 Sadeleştirme 1 (Öğrenci çalışması) Resim 104 Sadeleştirme 2 (Öğrenci çalışması) Resim 106 Öğrenci logo çalışması 259 Resim 107 İhap Hulusi Görey Afiş Resim 108 Mengü Ertel Afiş Resim 109 Toulouse Lautrec, “Moulin Rouge” 260 Resim 111 Süleyman Saim Tekcan “Kompozisyon”, serigrafi Resim 110 Mustafa Aslıer “ Sıla Halısı”, ağaç baskı Resim 112 Mürşide İçmeli, gravür 261 Resim 114 Jale Yılmabaşar, “İkiz İdol”, akrilik Resim 113 Nevzat Akoral, “Çoban”, linol baskı Resim 115 Fahrelnisa Zeid “Soyut kompozisyon” yağlı boya 262 Resim 116 “Atatürk” Fotoğraf: Tengizman, Esat Nedim Resim 117 “Atatürk” Fotoğraf: Işıksel, Cemal Resim 118 “Atatürk” Fotoğraf: Tem, Etem Resim 119 “Atatürk” Fotoğraf: Giz, Selahattin 263 Resim 120 Devrim Erbil, “Soyut Yorum” tuval yağlı boya Resim 121 Adnan Çoker “Yarım Küreler ve Mor Kare” akrilik Resim 123 (Öğrenci çalışması) Resim 122 Başkalaşım (metamorfoz) (Öğrenci çalışması) 264 Resim 124 Leonardo Da Vinci, “Otoportre” Resim 125 Albrecht Dürer; “Annesinin Portresi” Resim 126 Şükriye Dikmen, “Desen-Portre” Resim 127 Avni Lifij, “Otoportre” 265 Resim 128 Ebru sanatı, Ebruzen Necmeddin Okyay Resim 129 Gaziantep yöresi bakır işleme ibrik Resim 130 Emir Hüsrev, minyatür resim Topkapı Sarayı Müzesi Resim 131 Kandil, 16 yy İznik çinisi, Topkapı Sarayı Müzesi 266 Resim 133 Cilt sanatı Resim 132 Cam bezeme (vitray), Edirne Eski Camii Resim 134 Tezhip sanatı Resim 135 Hat Sanatı (Kufi) Ahmet Karahisari 267 9. EKLER EK 1 - BİR SANAT ELEŞTİRİSİ ÇALIŞMA ÖRNEĞİ a) Betimleme Orada ne var? Ne görüyorsunuz? Yanıtların bir dökümü yapılarak, Bu hangi sanat formudur (Resim, özgün baskı, yontu, seramik, gibi)? Ana tema nedir? Resimde neler oluyor? Yakından bakın. Hangi malzemeler kullanılmıştır (Boya, taş, kurşun kalem, ağaç vb.). Sanat yapıtında neler var? Ne görüyorsunuz? Hangi çizgiler sanat yapıtında etkin görünüyor (Düz, eğri, diğerleri)? Hangi şekiller sanat yapıtında etkin görünüyor (Geometrik, organik, her ikisi de)? Hangi renkler kullanılmıştır? Bulunan ana örüntü ve dokuları adlandırınız. b) Çözümleme Sanat yapıtı nasıl oluşturulmuştur? Bu resimde şekiller nasıl düzenlenmiş (Simetrik, üçgen, dikey, dairesel, kesişen)? Renkler nasıl düzenlenmiştir? Renklerde açık renkler mi, koyu renkler mi, yoksa her ikisi birden mi baskın görünüyor? Renkler parlak mı? Sıcak mı? Soğuk mu? Uzam nasıl düzenlenmiş? Birbirini örten biçimde, üç boyutlu mu, her ikisi mi? Ön plan, orta plan ve arka planı bulun. Işık ve renk değerleri nasıl düzenlenmiş (Gölgeleme yok, hafif gölgeleme, koyu ile derinlik fikrinin sağlanması, fazla zıtlık gibi)? 268 Yapıt heykel ise, hafif yoksa ağır bir görünümü mü var? Boş alanları var mı? İç bükey ya da dış bükey yüzeyleri var mı ya da her ikisi de mi var? Sanatçı bu resmi hangi teknikle yapmış (çizgi, boya, kolaj, ya da oyma, vd.)? Ne çeşit gereçler kullanmış (kil, ağaç, yağ, diğer)? Fırça darbeleri nasıl (geniş, dağınık, ince, karışık)? Sanat yapıtındaki Nokta, çizgi, renk, şekil, biçim (form), değer (valör), doku, ton, mekân gibi sanatsal düzenleme ögelerinin birbirleriyle ilişkisi nasıldır? Sanatsal düzenleme ilkeleri (denge, ritim, oran-orantı, hareket, zıtlık, bütünlük, vurgu (etki), örüntü (örnek) nasıl kullanılmış? Sanat yapıtında size en yakın ve en uzak olan şey nedir? Sizce bu resim nereden bakılarak yapılmış? c) Yorumlama Renkler sizi duygusal açıdan nasıl etkiliyor? Kendinizi mutlu, üzüntülü ya da başka bir etki altında mı hissediyorsunuz? Neden? Sizce sanatçının bize verdiği mesaj nedir? Bu sanat yapıtının toplumda nasıl bir işlevi olabilir? Sanat yapıtının ismi çalışmayı anlatıyor mu? Siz çalışmanın içeriğine göre kendiniz bir isim veriniz? Dokunduğunuz zaman yapıtın yüzeyinden neye benzer bir his alıyorsunuz? Sanat yapıtından yola çıkarak sanatçının neleri sevdiğini düşünüyorsunuz? Sanat yapıtından size ilginç gelen yönleri seçerek neden ilginç geldiğini tartışın. Eğer siz sanat tarihçisi veya eleştirmeni olsaydınız sanatçı ve yapıtı hakkında ne söyler? Ne yazardınız? 269 Yapıt; Ne gibi bir ses veriyor? Ne gibi bir tat veriyor? Nasıl kokuyor? Bu çalışmaya bir başlık bulun. Hangi simgeleri görüyorsunuz? Renkler neyi simgeliyor (mavinin bağlılığı simgelemesi gibi)? Bu çalışma bugün insanlara ne ifade ediyor? O zaman ne demek istemişti (sanat tarihi)? ç) Yargılama Yargılamada yapıtın genel değerlendirilmesi yapılır. Sanat yapıtının niçin güzel, önemli ya da değerli olduğu sorulur. Niçin güzel? Niçin önemli? Niçin değerli? 270 EK 2 - ATATÜRK’ÜN GÜZEL SANATLAR İLE İLGİLİ SÖZLERİ “Bir millet sanattan ve sanatkârdan mahrumsa tam bir hayata malik olamaz. Böyle bir millet bir ayağı topal, bir kolu çolak, sakat ve alil bir kimse gibidir. Sanatsız kalan bir milletin hayat damarlarından biri kopmuş olur.” “Sanat güzelliğin ifadesidir… Bu ifade söz ile olursa şiir, nağme ile olursa musiki, nakış ile olursa ressamlık, oyma ile olursa heykeltıraşlık, bina ile olursa mimarlık… olur.” “Sanatkâr, toplumda uzun mücadele ve gayretlerden sonra alnında ışığı ilk hisseden insandır.” “Hayatta müzik lazım değildir. Çünkü hayat müziktir. Müzik ile ilgisi olmayan varlıklar insan değildirler. Eğer söz konusu olan hayat, insan hayatı ise müzik mutlaka vardır. Müziksiz hayat zaten mevcut olamaz. Müzik hayatın neşesi, ruhu, sevinci ve her şeyidir.” “İnsanlarda bir takım ince, yüksek ve asil duygular vardır ki insan onlarla yaşar. İşte o ince, yüksek, derin ve asil duyguları en çok duyabilen ve diğer insanlara duyurabilen şairdir.” “Yüksek bir insan toplumu olan Türk milletinin tarihî bir özelliği de güzel sanatları sevmek ve onunla yükselmektir. Bunun içindir ki, milletimizin yüksek karakterini, yorulmaz çalışkanlığını, doğuştan gelen zekâsını, ilme bağlılığını, güzel sanatlar sevgisini ve millî birlik duygusunu devamlı olarak ve her türlü vasıta ve önlemlerle bağlayarak geliştirmek millî idealimizdir.” “Güzel sanatların her dalı için, TBMM’nin göstereceği ilgi ve emek, milletin insani ve medeni hayatı ve çalışkanlık veriminin artması için çok etkilidir.” “Hepiniz milletvekili olabilirsiniz, bakan olabilirsiniz; hatta cumhurbaşkanı olabilirsiniz, fakat sanatkâr olamazsınız.” “Güzel sanatlarda başarı; bütün inkılâpların başarılı olduğunun en kesin delilidir. Bunda başarılı olmayan milletlere ne yazıktır. Onlar bütün başarılarına rağmen medeniyet alanında, yüksek insanlık sıfatıyla tanımaktan daima yoksun kalacaklardır.” 271 “İnsanlar olgunlaşmak için bazı şeylere muhtaçtır. Bir millet ki resim yapmaz, millet ki, heykel yapmaz, millet ki, tekniğin gerektirdiği şeyleri yapmaz; itiraf etmeli ki o milletin ilerleme yolunda yeri yoktur.” “Güzel sanatların hepsinde, ulus gençliğinin ne türlü ilerletilmesini istediğinizi bilirim. Ancak bunda en çabuk, en önde götürülmesi gerekli olan Türk müziğidir. Bu ulusun yani değişikliğine ölçü, müzikte değişikliği alabilmesi, kavrayabilmesidir…” “İnsanlarda birtakım ince, yüksek ve asil duygular vardır ki insan onlarla yaşar. İşte o ince, yüksek, derin ve asil duyguları en çok duyabilen ve diğer insanlara duyurabilen şairdir.” “Dünyada medeni olmak, ilerlemek ve olgunlaşmak isteyen herhangi bir millet mutlaka heykel yapacak ve heykeltıraş yetiştirecektir.” “Aydın ve dindar olan milletimiz, ilerlemenin sebeplerinden biri olan heykeltıraşlığı en üst derecede ilerletecek ve memleketimizin her köşesinde atalarımızın ve bunlardan sonra yetişecek evlatlarımızın hatıralarını güzel heykellerle dünyaya ilan edecektir.” “Sanatkâr, cemiyette uzun ceht (aşırı çalışma) ve gayretlerden sonra anlında ışığı ilk hisseden insandır.” “Bunun içindir ki milletimizin… güzel sanatlara sevgisini… her türlü vasıta ve tedbirlerle besleyerek inkişaf ettirmek millî ülkümüzdür.” “Sanatçı, esaslı kültür sahibi olmalı ve tarihi iyi bilmelidir.” “Sanatkâr el öpmez; sanatkârın eli öpülür!” “Hayatlarını büyük bir sanata vakfeden bu çocukları sevelim.” “Türk milletinin tarihî bir vasfı da güzel sanatları sevmek ve onda yükselmektir. Bunun içindir ki, milletimizin güzel sanatlara sevgisini mütemadiyen ve her türlü vasıta ve tedbirle besleyerek inkişaf ettirmek millî ülkümüzdür.” 272 EK.3. MÜZELERİN İNTERNET ADRESLERİ (Ekim 2009 tarihi itibariyle geçerlidir.) T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Müzeler: http://kvmgm.kultur.gov.tr/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF0D262A 49C727F2325A19570EB48D9460 T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Sanal Müzeler: http://kvmgm.kultur.gov.tr/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFE200AF CAF5415DF38503F685A2D7014D T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Antik Kentler: http://kvmgm.kultur.gov.tr/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF03077C A1048A1834B361049FDD41AE45 T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’ne bağlı Sit Alanları: http://kvmgm.kultur.gov.tr/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF20F601 37B44E34F5ADDAA4620FEED757 T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yurtiçi/Yurtdışı Sergiler: http://kvmgm.kultur.gov.tr/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF20F601 37B44E34F5054656FB4367467E T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Özel Müzeler: http://kvmgm.kultur.gov.tr/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF20F601 37B44E34F598A1742808C63DE3 Yurtdışındaki Müzeler Bienvenue (Web Museum,Paris) http://www.ibiblio.org/wm Musèe du Louvre http://www.louvre.fr 273 The British Museum http://www.thebritishmuseum.ac.uk The Metropolitan Museum of Art http://www.metmuseum.org The Museum of Modern Art http://www.moma.org Hermitage Museum http://www.hermitagemuseum.org Salvador Dali Museum http://www.salvadordalimuseum.org Dali Museum http://www.dalimuseum.com Van Gogh Museum http://www.vangoghmuseum.nl Museo Del Prado http://www.museodelprado.es Uffizi Gallery http://www.uffizi.com Design Museum http://designmuseum.org Museu Picasso http://www.museupicasso.bcn.es/en/ Musee Picasso http://www.musee-picasso.fr/ Leonardo da Vinci Museum http://www.leonardo.net/ Museo Da Vinci http://www.leonet.it/comuni/vinci/ Munch Museet http://www.munch.museum.no/ Musee Matisse http://www.musee-matisse-nice.org 274 EK 4 - SANAT BULMACASI 1 275 BULMACANIN ÇÖZÜMÜ 276 EK 5 - SANAT BULMACASI 2 277 BULMACANIN ÇÖZÜMÜ 278 EK 6 - SANAT BULMACASI 3 279 BULMACANIN ÇÖZÜMÜ 280 EK 7 - SANAT BULMACASI 4 281 BULMACANIN ÇÖZÜMÜ 282 EK 8 - SANAT BULMACASI 5 283 BULMACANIN ÇÖZÜMÜ 284 EK 9 - SANAT BULMACASI 6 285 BULMACANIN ÇÖZÜMÜ 286 EK 10 – SANAT KAVRAM HARİTALARI A. SANATIN GELENEKSEL SINIFLANDIRILMASI SANAT GÜZEL SANATLAR PRATİK SANATLAR (ZANAAT) GÖRSEL SANATLAR (PLASTİK SANATLAR) BAKIRCILIK, MARANGOZLUK, DEMİRCİLİK, TERZİLİK vd. RESİM HEYKEL MİMARİ İŞİTSEL SANATLAR (FONETİK SANATLAR) MÜZİK EDEBİYAT KARMA SANATLAR TİYATRO SİNEMA OPERA BALE DANS 287 B. SANATIN ÇAĞDAŞ SINIFLANDIRILMASI SANAT GÜZEL SANATLAR PRATİK SANATLAR (ZANAAT) YÜZEY SANATLARI Resim ve türleri (yağlı boya, sulu boya, baskı sanatları, afiş, grafik çizimler), duvar resmi, minyatür, karikatür, fotoğraf, batik, süsleme vd. BAKIRCILIK, MARANGOZLUK, DEMİRCİLİK, TERZİLİK vd. HACİM SANATLARI Heykel, seramik MEKÂN SANATLARI Mimari, peyzaj mimarisi DİL SANATLARI Edebiyat (roman, hikâye, şiir, deneme, tiyatro metni, film senaryosu vd.) SES SANATLARI Müzik ve türleri HAREKET SANATLARI Dans türleri, bale, pandomim DRAMATİK SANATLAR Tiyatro, opera, kukla, sinema, gölge oyunu 288 EK 11 – BAKAÇ (VİZÖR) HAZIRLANIŞI 289 10. TERİMLER VE KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ A açık hava müzesi : Açık havadan etkilenmeyecek etnografik eserlerin, evlerin, işlik vb. sivil yapıların sergilendiği bir bölgede kurulan üstü açık müze. afiş : Önemli bir olayı, günü, özel durumu ya da yeni çıkan bir ürünü tanıtmak için fotoğraf ve baskı tekniklerinin olanaklarından yararlanılarak yapılan yazılı ve resimli görsel bir (grafik) sanat ürünü. ahenk : Uyum akrostiş : Dizelerinin ilk harfleri, yukardan aşağıya doğru okunduğu zaman konu olarak sözcük, ozanın ya da yapıtını adadığı kimsenin adı çıkacak biçimde düzenlenmiş koşuk ya da koşuk parçası. amblem : İlgili olduğu yeri, kuruluşu en öz biçimde ifade eden simge. anatomi : 1. İnsan ve hayvan vücudunu oluşturan ögeleri inceleyen bilim dalı. 2. Kas ve kemik sisteminin araştırılmasıyla, etüdüyle uğraşan bilimsel bir disiplin alanı. animasyon : Resimlere hareket kazandıran görüntü sanatı. Bir dizi çizimlerin ya da diğer görüntülerin teker teker fotoğraflarının çekilmesi ile gerçekleştirilen görsel düzenleme. arkeoloji : İlk uygarlıkları araştıran ve inceleyen bilim dalı. B başkalaşım : Resim ya da heykel yapıtında yer alan bir betinin, gerçek doğadaki varlık ya da nesneye gönderme yapan biçiminden ve tanınabilir olmaktan uzaklaştırılmış oluşu durumu. betimleme : Yapıta dikkatlice bakarak konunun tanımlanmasıdır. Yapıtta ilk göze çarpan sanatsal elemanlar açıklanır. Yorum ve yargı getirmeden, yapıtta bulunan renk, çizgi, boşluk, doku, biçim gibi sanat elemanlarının listelenmesidir. bellek : 1. Eskiden görülmüş, işitilmiş, koklanmış, tadılmış nesneleri ve türlü yaşantıları yeniden anımsama yetisi. 2. Algılanan nesnelerin ve yaşantıların bilinçte iz bırakması, saklanması ve gereğinde yeniden üretilmesi yeteneği. 3. Zihnin, belleme ve anımsama gücü. beyin fırtınası : Yeni düşünceler geliştirmek, bir soruna çözüm bulmak ya da bir plan geliştirmek amacıyla toplu düşünce üretme çabası. biçim : Form. Bir nesnenin algılanan tüm maddi ögelerinin kendine özgü bir düzen oluşturan bütünü. 290 birim : Bir çokluğu ya da bir evreni oluşturan en küçük gözlem konuları ya da ögelerden her biri. broşür : Genellikle bir şeyi tanıtmayı amaçlayan, sayfa sayısı az, küçük kitap. C,Ç çini : Duvar kaplaması olarak kullanılan renkli ve genellikle bezeli ve sırlı seramik plaka.”Çini” sözcüğü, çoğunlukla, İslam dünyasındaki bu tür kaplama malzemeleri için kullanılır. çizgi : Teknik bir tanımla, iki nokta arasındaki en kısa iz olarak anlatılsa da, sanatta çizgiyi hareketin sürekli izi olarak tanımlamak gerekir çözümleme : Sanat yapıtındaki renk, çizgi, form, doku gibi biçimsel elemanların birbirleri ile ilişkilerinin incelenmesi. D dadaizm : 20. yy başlarında ortaya çıkan bir sanat akımıdır. Yıkıcılık anlamındadır. Akılcılığı reddeder. Anlık duyguları yakalamak önemlidir. deformasyon : Olağan biçimlerin görüntülerini abartarak sunma, normal görüntülerini yok etmeden değiştirmektir. dekor : Oyun konusunun geçtiği yeri, çevreyi ve atmosferi biçim, kalıp, renk ve ışıklama ile canlandıran tamamlanmış yapım. desen : Resim yapan kişinin eskiz niteliğinde ve genellikle, karakalem, füzen gibi malzemelerle yaptığı çalışma. desinatör : Mimari ve genel olarak teknik çizim işlerinde çalışan kişi. doku : Görme ve dokunma duyularıyla kavranabilen, homojen, yüzeysel etki ögesi. düzenleme : Bir plan ve projeye dayanarak bir mekan tasarımı yapma ve bu tasarımın gerçekleştirilmesi işlemlerinin tümü. E ekspresyonizm : (Dışavurumculuk) Sanat alanında genel olarak iç yaşantının ve iç gerçeğin dışa vurulması. 20.yy.ın ilk yirmi yılı içinde gelişen sanat akımıdır. empresyonizm : (İzlenimcilik). 19. yy. sonlarında Fransa’da beliren bir resim akımı ve anlayışı. İzlenimcilerin algıladığı ve resmettiği biçimiyle doğa, belirli bir andaki ışık ve aydınlık etkisinden ibarettir. Dolayısıyla, izlenimciler nesnelerin yalnız biçimlerini betimlemenin ötesine giderek, onların ışık karşısındaki davranışlarını resmetmeyi amaçlamışlardır. İzlenimci resimde kesin konturlar ve titiz ayrıntılar görülmez; aksine, betiler çevreyi aydınlatan birer ışık kaynağı gibi, 291 “ışıma” izlenimi verirler. Tarihsel, mitolojik ve duygusal konuları reddetmişler, konularını dönemlerinin günlük yaşamından seçmişlerdir. enteriyör : Bina içi resmi. estetik : Sanatta güzellik ülküsüdür. Sanatın genel doğasını sorgulama sürecidir. Estetik güzelliğin doğasına, sanatın doğası ve değerine ve bu konularla ilgili araştırma işlemlerine ve insanın tepkilerine, cevaplarına yoğunlaşan felsefenin bir dalı. eser : Yapıt. eskiz : Bir proje, tasarım ya da sanat yapıtını sonuç-biçimi ile ortaya koymadan önce yapılan ön hazırlık. Taslak. etüt : Bir kompozisyon ya da figürün, bir kısmının ya da tamamının ayrıntılı betimlenmesi. F figür : Resim ya da heykel sanatlarında, betimlenmiş gerçek ya da hayal ürünü her tür varlık veya nesne. form : Biçim üç boyutlu nesnenin yapısal özelliği, boşlukta kapladığı alan. fovizm : 1905–1907 yılları arasında meydana gelen, bir grup ressamın öncülük ettiği özgün bir sanat akımı. Vahşi hayvan, yırtıcı kuş anlamına gelen “fov” sözcüğünden türemiştir. Bu sanatçıların “Fouve” olarak tanımlanmalarının nedeni ise onların boyayı tüpten çıktığı gibi kullanmalarıydı. Modern resmin renk anlayışında köklü değişiklikler yapan, renk alışkanlıklarını kırmakla modern sanatta adeta bir devrim gerçekleştiren “fovlar”, bir ağacın gövdesini ya da denizi pekâlâ kırmızı olarak betimleyebiliyorlardı. Bu akımda perspektif ve ışıkgölge renk değiştirmekle gösterilmiştir. fütürizm : 20.yy’ın başlarında İtalya’da doğmuştur. “Her şey hareket hâlindedir.” düşüncesini savunur. Sanatçılar cisimleri sürekli bir hareket ve değişme içinde düşünmekte ve bir anlık görünüşün değil hatırlananın yorumunu yapmaktadırlar. Bu akım dış dünyayı bir yana bırakarak tamamen iç dünyayı tuvale yansıtmayı amaçlar. füzen : Çubuk biçiminde getirilmiş kömürden oluşan bir resim malzemesidir. Kömür kalem. Söğüt ağacı dallarından yapılır. G galeri : Sanat yapıtlarının sergilendiği mekân. “Sanat galerisi” biçiminde kullanılır. görsel sanatlar : Çizgi, boya ve hacim veren maddelerle görme duyumuzla algılanan sanatların genel adı. 292 gözlemleme : Gözlemlemek işi. grafik sanatlar : Çeşitli basım ve çoğaltma teknikleri ile gerçekleştirilecek resimsel ya da yüzeysel malzemenin tasarımı konusunu ele alan sanat dalları grubu. Afiş, tekstil tasarımı, tipografi vb. gravür : Fransızca “gravure” sözcüğünden alınan gravür, kazıma resim sanatı demektir. Ağaç, metal ve muşamba gibi çeşitli materyal üzerine kazınarak ya da taş üzerine yağlı kalem ile işlenerek ve baskı ile elde edilen resim ya da yazıya gravür adı verilmektedir. guvaş : Kapatıcı özelliği olan, suyla incelen bir sulu boya türü. güzel sanatlar : Fikir, duygu ve düşüncelerimizi, çizgi, boya, hacim veya ses gibi anlatım araçlarıyla ifade etme işi. H hacim : Bir cismin uzayda doldurduğu boşluk. hat : Arap harflerini kullanarak yapılan ve resimsel bir estetik değer taşıyan yazı sanatı. I,İ ışık-gölge : Karanlık ve aydınlık. Varlıklar üzerindeki aydınlık, karanlık ve yarım aydınlık etkileri düzenleyen resim tekniği. K kareografi : Dans adımlarının kâğıda geçirilmesi. Bir baleyi oluşturan adım, figür ve anlatımların bütünü. karikatür : İnsan ve toplumla ilgili her tür olayı konu alarak abartılı bir biçimde veren, düşündürücü ve güldürücü resim kartvizit : Kişiyi, mesleği, konumu, adres ve telefonları bakımından hatırlatmaya yarayan bir dosyalama biçimi. kavramsal sanat: Görsel ya da dokunsal olmaktan çok zihinsel bir imge yaratmayı amaçlayan sanat anlayışı. kolaj : Yüzey üzerinde kompozisyon oluşturularak, başta kağıt olmak üzere çeşitli materyallerle yapıştırma ve ekleme resim tekniğidir. koleksiyon : 1. Herhangi bir malzemenin çeşit, özellik, nitelik vd. bakımlardan toplanarak tasnif edilmesidir. 2.Öğrenme, yarar sağlama veya zevk amacıyla bir araya getirilmiş ve özeliklerine göre sınıflara ayrılmış nesnelerin bütünüdür. 293 kübizm : 1907–1914 yılları arasında Fransa’da fovizmden kopan sanatçılar tarafından oluşturulmuş, geometrik şekillerin temel alındığı resim anlayışı. L leke : Resim sanatında yüzeyin homojen biçimde renk kullanılarak örtülmüş parçası. Fırça tuşu ile yapılan bir iz. linol : Kalın yer muşambası. linol oyma : Düz baskı grafik tekniklerindendir. Oyulan kısımların dışına, düz kalan yüzeye mürekkep sürülerek tek tek basılır. litografi : Düz baskının en yaygınlarından olan bir çeşit taş baskı tekniği. logotype : 1. Firma ya da kuruluşu simgelemek amaçlı tasarlanan, firma isminin sadece yazı ile simgeleştirileceği gibi bu yazı karakterinin değişikliğe uğratılması ya da yanına bir logonun gelmesiyle oluşturulan sembol. M makro : Büyük, çaplı, mikro karşıtı. mekân : Fon ile objeler ve figürler arasındaki her türlü ilişki. Bir yapının üç boyutlu olmasından başka onun uzay içinde kapladığı alan. metamorfoz : Başkalaşma. (bk. Başkalaşım) minyatür : Çoğunlukla eski yazma kitaplarında görülen, ışık-gölge ve derinlik duygusu yansıtmayan küçük, renkli resim sanatı. monotip : Bir metal levhanın üzerine baskı mürekkebi ya da yağlı boya ile yapılan resim üzerinden alınan tek kopya. motif : Bezeme ve süslemede bütün oluşturan parçalardan her birine verilen ad. muhkem : Sağlam, sağlamlaştırılmış. müze : Sanat ve bilim eserlerinin veya sanat ve bilime yarayan nesnelerin saklandığı, halka gösterilmek için sergilendiği yer veya yapı. N natürmort : Çiçek, meyve, gibi doğal ve hareketsiz varlıkları betimleyen resimsel yapıt. Ölü doğa. : Çok küçük boyutlarda işaret, benek. Resimde “nokta” merkezi dengeye sahip bir yüzeysel etki ögesi. non-figüratif resim : 1. Figürsüz resim. nokta 294 O,Ö obje : Nesne. optik : Görsel etki. op art : 1. Optik sanat. 2. Amerika ve Avrupa’da 1960’lı yıllarda ortaya çıkan ve gözün optik kısmında yanılsama yaratmayı amaçlayan sanat akımı (“Op Art”da optik yanılsama, resme hareketlilik etkisi verir.). oran : İki şekil arasında ya da bütün ile parçaları arasındaki büyüklük, miktar ve derece ilişkisi. özgün : Yalnız kendine özgü bir nitelik taşıyan, orijinal. özümleme : Bir kimsenin öğrenmekte olduklarını, kendi düşünce kalıbı içine sokma olgusu ya da süreci. P paspartu : Resim ya da fotoğraflar çerçevelenirken, çerçevenin içine bunlarla birlikte yerleştirilen fon işlevi gören kağıt. Ortası boş olarak çerçeve şeklinde kesilmiş mukavva veya kartonlardır. perspektif : Varlıkları, resmin iki boyutlu ortamında, üç boyut hissi(derinlik) vermek için, belli kurallara bağlı kalarak çizme, gösterme. peyzaj : Doğadan yapılan manzara resimlerine denir. plastik sanatlar : bk. görsel sanatlar. proje : Öğrencilerin grup hâlinde veya bireysel olarak, istedikleri bir alanda / konuda inceleme, araştırma ve yorum yapma, görüşme geliştirme, yeni bilgilere ulaşma, özgün düşünce üretme ve çıkarımlarda bulunma amacıyla ders öğretmenleri rehberliğinde yapacakları çalışmalardır. portre : İnsan yüzünü gerçekçi bir anlayışla betimleyen resim veya heykel yapıtı. portfolyo : Taşınabilir koleksiyon. pop art : İkinci dünya savaşı sonrasında İngiltere’de ortaya çıkıp Avrupa ve Amerika’da yaygınlaşan sanat akımıdır. Günlük hayatta kullandığımız eşyaları alışılmamış şekilde bir araya getirerek ya da çizip renklendirerek yepyeni anlamlar kazandırarak resimlerinde kullanmışlardır. Amaç, resim yaparken yaratıcı yönü yüceltmek, resme başlamadan önce tasarlamayı reddetmek. poster : Duvara asılmak üzere kullanılan büyük boy resim. Bilimsel toplantılarda panolara asılan kısa bildiri. Puantilizm : Noktacılık. Resimsel etki, renklerin küçük noktacıklar biçiminde gruplanması ile elde edilmiştir. 295 pratik sanatlar : Aşçılık, duvarcılık, terzilik, dokumacılık vb. gibi günlük hayatımıza girmiş alışkanlık ve ustalık isteyen mesleklerdir. R rakursi : 1. Kısa görünüş. 2. İnsan, nesne, varlık vb. resmi yaparken derinlik yanılsaması oluşturmak, resmedilen ögenin mekânda geriye doğru gidişini göstermek için kullanılan bir betimleme yöntemi. realizm : Gerçekçilik. 1839 yılında ortaya çıkmıştır. En önemli özelliği, gerçek olanı, gözle görülüp elle tutulanı tıpkı bir ayna gibi ifade etmesidir. renk : Işığın cisimlere çarptıktan sonra, yansıyarak görme duyumuzda bıraktığı etki. renk çemberi : Renkleri karıştırma, seçme ve tanımlamada yardımcı olan; renklerin ve ara renklerin gösterildiği radyal grafik resim : Görsel sanatlarda çizimden farklı olarak, saydam ya da saydam olmayan boyalarla bir ya da birden fazla renk ile bir yüzeyde leke ya da çizgilerle imge oluşturma sanatı. retrospektif : Dünden bugüne. Geriye dönük. ritim : 1. Gözle görülebilir devamlı biçimlerin tekrarı ile elde edilen akıcılık veya devamlılık. 2. Görsel tempo, ölçülü vurguların kullanılması. 3. Hareket hissi ya da görünüşü üretmek için sanatın elemanlarının düzenli tekrarına gönderme yapan sanatsal ilke. romantizm : 1830’lu yıllarda ortaya çıkan, modern çağın resim anlayışını oluşturan akımdır. Önceki sanat akımlarından farklı olarak ressamlar doğrudan kendisine yönelmiş, konuları daha çok duygusal yönden ele alıp manzara ve toplum yaşantılarını betimlemişlerdir. rölyef : 1. Düz bir yüzeyden bir parçanın ya da yüzeyin tamamının dışarı uzaması için yapılan tasarım. 2. Kabartma. röprodüksiyon : Tıpkı basım. 1. Bir sanat eserinin orijinal formuna ve elemanlarına sadık kalarak kopyasının üretilmesi. 2. Bir sanat ürünün gerçek boyutları ve tekniği göz önünde bulundurulmadan üretilen kopyası. S,Ş sanal : Gerçekte yeri olmayıp zihinde tasarlanan. 296 sanat : İnsan yaratıcılığının, yeteneklerinin ve düş gücünün; mimari, resim, heykel, tiyatro, müzik, ve edebiyat gibi çeşitli sanat etkinliklerinde biçimlenmesi. sanat eleştirisi : Bir sanat yapıtına bütün olarak ve ayrıntıları yönünden bakma, çözümleme, yorum yapma, yargıya varma ve toplumla ilişkisini kurarak inceleme süreci. sanat eseri : Yüksek sanatsal nitelikteki resim, heykel, grafik, mimari vb. eserler. sembol : Duyularla ifade edilemeyen bir şeyi belirten somut nesne veya işaret, simge. serigrafi : Kumaş, bez vb. üzerine yapılan bir çeşit baskı tekniği. sessel sanatlar : Ses ve sözle işitme duyumuza hitap eden sanatlardır. slayt : Diyapozitif. Yarı ya da tam karartılmış bir odada bir gösterici ile beyaz perdeye ya da duvara yansıtılarak öğretim etkinliklerinde kullanılan saydam resim. somut : Varlığı duyularla algılanabilen, soyut karşıtı. soyut sanat : Doğa görüntülerine bağlı olmayan sanat. 20. yy. resim ve heykel anlayışında yeni bir dünya görüşüdür. Soyut sanat, eşya doğa ve canlıların görünüşlerinden faydalanmayı reddeder; resimde renk, çizgi ve düzelmeleri düzenleyerek bunlara heyecan verici kompozisyonlara ulaşmayı amaç edinir. soyut : Varlığı duyularla algılanamayan, somut karşıtı, abstre. stilist : 1 . Bir modaevinde yeni ürünlerin oluşumunu ve yaratılmasını sağlayan kimse. 2 . Giyim eşyası alanında uzmanlaşmış moda desinatörü. stilizasyon : Objenin esas formu, biçimi, şekli çok fazla değişikliğe uğratılmadan sadeleştirilmiş bir şekilde görünüş kazanmasına denir. sürrealizm : 1924’te Andre Breton tarafından ortaya atılan, doğanın mantıksal görüşünü değil, insanın bilinçaltı ve rüyalarındaki dünyasını ön plana çıkaran sanat akımı. sülüs : Hat sanatında kullanılan ve şeşkalem diye adlandırılan altı ana yazı türünden biri. şablon : Karton veya benzeri malzemeden, basılacak yerleri açık kalacak şekilde hazırlanan baskı kalıbı. T tasarım : Bir sanat eserinin, yapının veya teknik ürünün ilk taslağı, desen, tasar çizim, dizayn. taslak : Asıl yapıta hazırlık olarak yapılan genellikle küçük boyutlu ön çalışma ürünü. 297 tema : Resim ve heykelde esas konu, ana fikir. tepegöz : Derslerde asetat üzerine yazılan yazıyı veya grafiği kuvvetli bir ışık kaynağı aracılığı ile perdeye yansıtan optik araç. tezhip : Yaldız ve boya kullanılarak kâğıt üzerinde yapılan her tür bezeme işi. Özellikle, geçmişte yazma kitapları bezemek amacıyla uygulanırdı. tıpkı basım : (Röprodüksiyon) 1. Bir sanat eserinin orijinal formuna ve elemanlarına sadık kalarak kopyasının üretilmesi. 2. Bir sanat ürünün gerçek boyutları ve tekniği göz önünde bulundurulmadan üretilen kopyası. ton : Resimde aynı rengin açıktan koyuya doğru derecelenmesi. U,Ü ufuk çizgisi : Yer ve gökyüzünün birleştiği ve göz hizasına denk gelen yatay çizgi. üç boyutlu : Boyu, eni, derinliği veya yüksekliği olan plastik. ürün : Sanat adına yapılan bir nesne. V valör : Aynı rengin en koyusundan en açığına kadar dereceleri. vizör : Kamera, fotoğraf ve dürbünde bulunan, görüntüyü tam sınırlarıyla kesmeden veya taşırmadan alabilmeyi sağlayan düzenek, bakaç. vitray : İstenen deseni verecek biçimde düzenlenmiş kayıtlar arasına renkli ya da boyalı camdan parçalar yerleştirilerek yapılan “pencere” bezemesi. vurgu : İzleyicilerin dikkatini çekmede etkin olan sanatsal faaliyetler içinde bir alandır. Bu alanlar genellikle zıt (kontrast) ölçüler, şekiller, renkler ya da diğer farklı yapılara sahiptir. Y yaratıcılık : Kendine özgü ve özgün bir nesne ortaya koyma sürecidir yazma : Bohça, yemeni, başörtü, yorgan vb. şeyler yapmakta kullanılan, üstüne boya ve fırça ile veya tahta kalıplarla desen yapılmış bez. yüzey : Sanat terminolojisindeki anlamıyla, üzerinde iki boyutlu çalışmaya olanak veren her tür alan. Z 298 zanaat : bk. Pratik sanatlar. zanaatçı : Daha çok teknik yeteneğe ve ustalığa dayanarak üretim yapan kimse. 299 11. KAYNAKÇA Abacı, Oya - Alakuş, Ali Osman - Gökay, Melek - Kuruoğlu Maccario, Nihal - Serdar, Tuna, İlköğretim Sanat Eğitimi Kuramları ve Yöntemleri, Görsed Yay., Ankara, 2005. Açıkgöz, Kamile Ün, Aktif Öğrenme, Pegem A Yayınları, İzmir, 2006. Ahunbay, Zeynep, Tarihî Çevre Koruma ve Restorasyon, YEM Yay., İstanbul, 1999. Aksoy, Şeniz - Ayrancıoğlu, Güzin A. - Benderlioğlu, Reha - Gökbulut, Nur – Karaman, Azimet - Ocak, Eda - Özsoy, Vedat - Uzar, Ömer Faruk - Yağcı, Necmettin Yayan, Gonca, Yöntem ve Teknikleriyle Görsel Sanatlar Eğitiminde Uygulamalar, Görsed Yay., Ankara, 2006. Alakuş, Ali Osman, “Dünden Bugüne Görsel Sanatlar Eğitimimizin Genel Bir Görünümü”, Millî Eğitim, Millî Eğitim Basımevi, Ankara, 2003, s. 233-245. Alkış, Seçil, “İlköğretimde Tarihî Çevre Eğitimi”, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa, 2002. Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi 10.Yıl Etkinlikleri Sempozyum Bildirileri, Anadolu Üniversitesi Yay., 1995. Ankara Resim ve Heykel Müzesi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara. Aras, İbrahim, Sanat tarihi 1, Sek Yayınları, Ankara, 2001. Artut, Kazım, Sanat Eğitimi Kuramları ve Yöntemleri, Anı Yay., Ankara, 2000. Atagök, Tomur, Sanat Dünyamız, “Yaşayan Müze ve Eğitim”, s. 226, Sayı: 7, YKY Yayınları, İstanbul, 1999. Atalayer, Faruk, Temel Sanat Ögeleri, Anadolu Üniversitesi Yay., Eskişehir, 1994. Atalayer, Faruk, Görsel Sanatlarda Estetik İletişim, Anadolu Üniversitesi Yay., Eskişehir, 1994. Atasoy, Nazan Yavuzoğlu, “Çağdaş Eğitim Kurumu Olarak Müzenin İşlevi”, Çağdaş Eğitimde Kültür ve Sanat, ÇYDD Yay., İstanbul, 2001. Bademli, R.Raci, “Doğal, Tarihî ve Kültürel Değerlerin Korunması”, Ulusal Çevre Eylem Planı, DPT Yayın ve Temsil Dairesi Başkanlığı, Ankara, 1997. Balcıoğlu, Semih, Cumhuriyet Dönemi Türk Karikatürü, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., Ankara, 1983. Batur, Enis, Modernizmin Serüveni, Yapı Kredi Yay., İstanbul, 2002. 300 Baynes, Ken, Toplumda Sanat, çev. Yusuf Atılgan, Yapı Kredi Yay., İstanbul, 2002. Berger, John, Görme Biçimleri, çev. Yurdanur Salman, Metis Yayınları, İstanbul, 1986. Berk, Nurullah - Özsezgin, Kaya, Cumhuriyet Dönemi Türk Resmi, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., Ankara, 1983. Berk, Nurullah, Resim Bilgisi, Varlık Yayınları, İstanbul, 1972. Bilen, Mürüvvet, Plandan Uygulamaya Öğretim, Aydan Web Tesisleri, Ankara, 1996. Blitz, Bruce, Cartoons Tekenen Figuren En Gezichten, Nederland, 2000. Blockley, John, Pastel Boya Resim Tekniği, çev. Kezban Akcalı, İnkîlap Kitabevi Yay., İstanbul, 1985. Brommer, Gerald.F., Horn Geoge.F., Art İn Your Visual Environment, USA, 1985. Buyurgan, Serap - Mercin, Levent - Editör: Özsoy,Vedat. Görsel Sanatlar Eğitiminde Müze Eğitimi ve Uygulamaları. Görsed Yay., Ankara, 2005. Büyükişleyen, M.Zahit - Özsezgin, Kaya, Sanat Eserlerini İnceleme, Anadolu Üniversitesi Yay., Eskişehir, 1993. Carpenter, S., Art Education, USA, 2006. Cassou, Jean, Sembolizm Sanat Ansiklopedisi, çev. Özdemir İnce, İlhan Usmanbaş, Remzi Kitabevi Yay., İstanbul, 1987. Causa, Rafeello, I Maestri Del Colore - 69 - Velazquez, İtalya. Chapman,Laura.H., A World Of Images, Davis Publications, Inc. Worcester, Massachusetts, USA.,1992. Chapman,Laura.H., A World Of Images Teacher’s Edition, Davis Publications, Inc. Worcester, Massachusetts, USA, 1992. Comamala, Juan T., Guvaş Resim Tekniği, çev. Anahid Demir, İnkîlap ve Aka Kitabevleri Yay., İstanbul, 1979. Crawshaw, Alwyn, Akrilik Boya Resim Tekniği, çev. Itırcan Okaygül, İnkılap Kitabevi Yay., İstanbul, 1985. Çağdaş Eğitimde Kültür ve Sanat, ÇYDD Yayınları, İstanbul, 2001. Çağdaş Eğitimde Sanat, Demet Yayıncılık, İstanbul,1994. 301 Çağlarca, Sadettin, Karakalem Resim, İnkılap Kitabevi Yay., İstanbul, 1992. Çağlarca, Sadettin, Suluboya Resim Tekniği, İnkîlap ve Aka Kitabevleri Yay., İstanbul, 1982. Çağlarca, Sadettin, Yağlıboya Resim Tekniği, İnkîlap ve Aka Kitabevleri Yay., İstanbul, 1982. Çağman, Filiz - Tanındı, Zeren, Topkapı Sarayı Müzesi İslam Minyatürleri, Tercüman Sanat ve Kültür Yayınları. Çelik, Haydar, Çizginin Gücü, Engin Yay., İstanbul, 2000. Çizim, Net Yay., İstanbul, 2001. Demir, Abdullah, Temel Plastik Sanatlar Eğitimi, Anadolu Üniversitesi Yay., Eskişehir, 1993. Demirel, Özcan, Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Program Geliştirme, Usem Yay., Ankara, 1997. Demirel, Özcan, Eğitim Terimleri Sözlüğü, Usem Yay., Ankara, 1993. Demirel, Özcan, Genel Öğretim Yöntemleri, Usem Yay., Ankara, 1995. Deniz, Semra - Aydos, Selim, Sanat Tarihi 2, SEK Yay., Ankara, 1993. Desen Çalışmaları, El Yay., İstanbul, 1987. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi 1, 2, 3, YEM Yay., İstanbul, 1997. Erbay, Fethiye, “Müzecilik Eğitiminin Gelişimi, Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, sayı. 6, s. 57. Eskişehir, 1997. Erbay, Mutlu, Plastik Sanatlar Eğitiminin Gelişimi, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1997. Erden, Münire, Sosyal Bilgiler Öğretimi, Alkım Yay., Ankara. Erhan, Ergin, Her Yönüyle Fotoğrafçılık Tekniği, İnkîlap Yay., İstanbul. Erim, Gonca, Temel Tasarım İçerisinde Yaratıcılığın Önemi, Uludağ Üniversitesi Sos. Bil. Ens., (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa, 1995. Erim, Gonca, Temel Sanat Eğitiminde Renk Algılamaları, Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Ens., (Yayınlanmamış Sanatta Yeterlilik Tezi), İstanbul, 1999. Erinç, Sıtkı M., Sanatın Boyutları, Çınar Yay., İstanbul, 1998. 302 Erginer, Ergin, Öğretimi Planlama Uygulama ve Değerlendirme, Ankara, 2006. Ersoy, Ayla, Sanat Kavramlarına Giriş, Yorum Yay., İstanbul, 2002. Etike, Serap, Desen, SHÇEK Basımevi, Ankara, 2001. Etike, Serap, “Müze Eğitimi”, Öğretmen Dünyası, s. 31, (244), Özen Matbaacılık, Ankara, 2000. Etike, Serap, Cumhuriyet Dönemi Resim Eğitimi, Güldikeni Yay., Ankara, 2001. Eyüboğlu, Bedri, Rahmi, Resme Başlarken, Cem Yay., İstanbul, 1977. Fazıl, Ali, Genel Fotoğraf Bilgileri, İnkîlap Yay., İstanbul, 1994. Fazıl, Ali, Temel Fotoğraf Bilgileri, İnkîlap Yay., İstanbul, 1996. Fischer, Ernst, Sanatın Gerekliliği, çev. Cevat Çapan, e Yayınları, İstanbul, 1980. Gençaydın, Zafer, Sanat Eğitimi, Anadolu Üniversitesi Yay., Eskişehir, 1993. Gençaydın, Zafer, Ortaöğretim Kurumlarında Resim-İş Öğretimi ve Sorunları, Şafak Matbaası, Ankara, 1990. Gezer, Hüseyin, Cumhuriyet Dönemi Türk Heykeli, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., Ankara, 1984. Gombrich, E.H., Sanatın Öyküsü, çev. Bedrettin Cömert, Remzi Kitabevi Yay., İstanbul, 1986. Gökaydın, Nevide, Eğitimde Tasarım ve Görsel Algı (Temel Sanat Eğitimi), Sedir Yay., Ankara, 2002. Gören, Ahmet Kamil, Avni Lifij, Yapı Kredi Yay., İstanbul, 2001. Grohn, Hans Werner, I Maestri Del Colore - 20 -Rembrandt, İtalya. Hedgecoe, John, Her Yönüyle Fotoğraf Sanatı, çev. Ömer Erduran, Remzi Kitabevi Yay., İstanbul, 1999. Hogarth, Burne, Sanatsal Anatomi, çev. Burhan Bolan, Engin Yay., İstanbul, 1999. Işıngör, Mümtaz, - Eti, Erol, - Aslıer, Mustafa, Resim -1, Temel Sanat Eğitimi-Resim Teknikleri-Grafik Resim, MEB Yay., Ankara, 1986. Işıngör, Mümtaz, Temel Sanat Eğitimi, Veb Ofset, Ankara, 1980. 303 İbrahimgil, Mehmet, Zeki, Sanat Tarihi 1, Koza Yay., Ankara, 2003. İbrahimgil, Mehmet, Zeki, Sanat Tarihi 2, Koza Yay., Ankara, 2006. İlköğretim Kurumları Resim-İş Dersi Öğretim Programı, Millî Eğitim Basımevi, Ankara, 1992. İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumları Sınıf Rehberlik Programı, MEB Yay., Ankara, 2006. Kalıpçı, İlknur Güntürkün, Her Yönüyle İnsan Atatürk, Uludağ Üniversitesi Rektörlüğü Yay., Bursa, 2002. Kalıpçı, İlknur Güntürkün, Özlemden Eyleme Doğru Atatürk, EpsilonYay., İstanbul, 2006. Kılıçkan, Hüseyin, Resim Bilgisi, İstanbul, 1999. Kılıçkan, Hüseyin, - Kılıçkan, Hayrettin, Okullarda Resim, Taç Yayınevi, İstanbul. Kınıklı, Oya - Atar, Atilla - Cantürk, Fikri – Sezer, Hulusi - Arslan, Numan - Özen, Dinçer - Türker, Umur - Uzar, Faruk - Çakıcı, İhsan - Özkan, Tuncer - Kınıklı, Ünsal, Sanat ve İş Teknolojisi, Anadolu Üniversitesi Yay. Eskişehir, 1993. Kırışoğlu, Olcay Tekin, Sanatta Eğitim, Pegem A Yay. Ankara, 2002. Kuruoğlu, Nihal, “Kaynaştırılmış Sanat Eğitimi Yönteminin İlköğretimde uygulanması ve Sonuçları”, Ankara Üniversitesi Sos. Bil. Ens. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 1997. Kültür ve Sanat 2, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1976. Kültür ve Sanat 5, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1977. Langford, Michael, Yaratıcı Fotoğrafçılık, çev. Ali Fazıl Durmuşoğulları, İnkîlap Yay., İstanbul, 1998. Lieberman, William S., The Pocket Library Of Great Art - Picasso. Lonzi, Carla, I Maestri Del Colore -178 - Seurat, İtalya. Louer, David A., Desingn Basics Third Edition, USA, 1990. Lynton Norbert, Modern Sanatın Öyküsü, çev., Cevat Çapan, Sadi Öziş, Remzi Kitapevi Yay., İstanbul, 1982. Maccario, Nihal Kuruoğlu, “Müzelerin Eğitim Ortamı Olarak Kullanımı”, UÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, Uludağ Üniversitesi Yay., Bursa, 2002, C. XV, S.1. 304 Malvano, Laura, I Maestri Del Colore -70 - Pisarro, İtalya. Marshall, John, Study Guide, USA., 2001. Martini, Alberto, I Maestri Del Colore - 6 - Van Gogh, İtalya. M.E.B. Tebliğler Dergisi, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul, 1998, sayı: 2487. M.E.B. Tebliğler Dergisi, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul, 1998, sayı: 2488. Mesleki ve Teknik Eğitim Alanları Tanıtım Modülü, MEB - MEGEP, Ankara, 2005. Meşhurlardan Çizgiler, Sanat Neşriyat, İstanbul, 1969. Mura, Annamaria, I Maestri Del Colore -180 - Signac, İtalya. Musei - Pinacoteca di Dresda, Milano, 1970. Musei - Galleria Nazionale Di Londra II, İtalya, 1968. Musei - Jeu de Paume Meseo Degli Impressionisti, İtalya, 1968. Musei - Museo d'Arte Di Basilea, İtalya, 1968. Musei - Pinacoteca d'Arte Antica Di Monaco, İtalya, 1968. Odabaşı, Hatice Aslan, Grafik’te Temel Tasarım, Yorum Sanat Yay., İstanbul, 2002. Önder, Mehmet, Türkiye Müzeleri, Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara, 1985. Övüç, Refia, Türk İşleme Desenleri, Sayılı Matbaa, İstanbul, 1986. Özakman, Turgut, Şu Çılgın Türkler, Bilgi Yay., Ankara, 2005. Özendes, Engin, Osmanlının İlk Başkenti Bursa, YEM Yay., İstanbul, 1999. Özer, Mehmet, Ankara Resim ve Heykel Müzesi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara. Özsezgin, Kaya, Türk Ressamları Dizisi-6 Sami Yetik, Yapı Kredi Yay., İstanbul, 1997. Özsoy, Vedat, Görsel Sanatlar Eğitimi, Gündüz Yay., Ankara, 2003. Özsoy, Vedat, “Resim-İş Eğitimi İle İlgili Bir Raporun Düşündürdükleri”, Eğitim Dergisi, Millî Eğitim Basımevi, Ankara, 1993, sayı: 4, s. 58-70. Özsoy, Vedat, “Sanat (Resim) Eğitiminde Müze Ve Okul İşbirliği ve Müzeye Dayalı Bazı Öğretim Yöntemleri”, Millî Eğitim Dergisi, Millî Eğitim Basımevi, Ankara, 2002, s. 153-154. 305 Özteke, Hüseyin, Ortaöğretimde Sanat Eğitimi ile Tarihî Çevre Bilincinin Geliştirilmesi, Uludağ Üniversitesi Sos.Bil. Ens. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa, 2004. Özüdoğru, Şerife, Sanat Tarihi, Anadolu Üniversitesi Yay. Eskişehir, 1993. Parramon, Jose M., İnsan Figürü Çizimi, çev. Gönül Sipahi Çapan, Remzi Kitabevi Yay., İstanbul, 2000. Parramon, Jose M., Baş ve Portre Çizme Sanatı, çev. Erol Erduran, Remzi Kitabevi Yay., İstanbul, 2000. Parramon, Jose M., Yağlıboya Resim Sanatı, çev. Erol Erduran, Remzi Kitabevi Yay., İstanbul, 2000. Parramon, Jose M., Resimde Renk ve Uygulanışı, Remzi Kitabevi Yay., İstanbul, 2000. Passeron, Rene, Sürrealizm Sanat Ansiklopedisi, çev. Sezer Tansuğ, Remzi Kitabevi Yay., İstanbul, 1982. Pekmezci, Hasan, Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri Desen Ders Kitabı, MEB. Yay., Ankara, 2001. Petrov, Grigoriy, Büyük Sanatçılar ve Üstün Yapıtları, çev. Hasip Aytuna, İnkılap Aka Kitabevi, İstanbul, 1991. Read, Herbert, Sanatın Anlamı, çev. Güner İnal – Nuşin Asgari, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları: 87, İstanbul, 1974. Ragans, Rosalind, Arttalk, Teacher’s Wraparound Edition, USA, 1994. Rathus, Louis Fichner, Understanding Art, USA, 1994. Renda, Gülser - Özsezgin, Kaya - Atar, Atilla - Katı, Aytaç, Türk Plastik Sanatlar Tarihi, Anadolu Üniversitesi Yay., Eskişehir, 1993. Resim-İş Eğitimine Yeni Yaklaşımlar (Gazi Üniversitesi Sempozyum Bildirileri), Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ankara, 2004. Richard, Lionel, Ekspresyonizm Sanat Ansiklopedisi, çev. Beral Madra, Sinem Gürsoy, İlhan Usmanbaş, Remzi Kitabevi Yay., İstanbul, 1984. San, İnci, Sanatsal Yaratma, Çocukta Yaratıcılık, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., Ankara, 1979. San, İnci, Sanat Eğitimi Kuramları, Özen Matbaacılık, Tan Yayınları, Ankara, 1983. 306 Sanat Dünyamız, sayı: 84, Yapı Kredi Yay., İstanbul, 2002. Seçkinöz, Mine - Alpaslan, Sabiha - Komsuoğlu, Şükran - İmer, Arsal - Etike, Serap, Resim II Süsleme Resmi ve Süsleme Sanatları Tarihi, MEB Yay., 1986. Senemoğlu, Nuray - Gömleksiz, Müfit - Üstündağ, Tülay, Öğrenmenin Oluşumu, MEB Yay., Ankara, 2001. Serullaz, Maurice, Empresyonizm Sanat Ansiklopedisi, çev. Devrim Erbil, Remzi Kitabevi Yay., İstanbul, 1983. Sezer, Hulusi, İlköğretimde Resim-İş Eğitimi, İlköğretimde Etkili Öğretme ve Öğrenme Öğretmen El Kitabı, MEB Yay. Sontag, Susan, Fotoğraf Üzerine, çev. Reha, Akçakaya, Altıkırkbeş Yay., İstanbul, 1999. Sözen, Metin - Tanyeli, Uğur, Sanat Kavram Ve Terimleri Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1986. Sönmez, Veysel, Program Geliştirmede Öğretmen El Kitabı, Anı Yay., Ankara, 1999. Sönmez, Veysel. Hayat Bilgisi Öğretimi ve Öğretmen Kılavuzu, Anı Yay., Ankara, 1998. Sürür, Ayten, Türk İşleme Sanatı, Ak Yay., İstanbul, 1976. Stocrocki, Mary, - Kırışoğlu, Olcay, Ortaöğretim Sanat Öğretimi “YÖK/Dünya Bankası Milli Eğitimi Geliştirme Projesi, Öğretmen Eğitimi Dizisi”, Ankara, 1997. Stocrocki, Mary, - Kırışoğlu, Olcay, İlköğretim Sanat Öğretimi “YÖK/Dünya Bankası Milli Eğitimi Geliştirme Projesi, Öğretmen Eğitimi Dizisi”, Ankara, 1997. Şahin, Tahir Erdoğan, Sanat Tarihi 2, Serhat Yay., İstanbul, 1995. Şükriye Dikmen, Yapı Kredi Yay., İstanbul, 2000. Tanıtım ve Yönlendirme Dersi, Akademik, Spor ve Sanat Eğitim Alanları Tanıtım Modülü, MEB Ortaöğretim Genel Müdürlüğü - MEGEP, Ankara, 2006. Tanilli, Server, Nasıl Bir Eğitim İstiyoruz?, Cem Yayınevi, 1994. Tansuğ, Sezer, Çağdaş Türk Sanatı, Remzi Kitabevi Yay., İstanbul, 1986. Tansuğ, Sezer, Türk Resminde Yeni Dönem, Remzi Kitabevi Yay., İstanbul, 1988. Tansuğ, Sezer, Resim Sanatının Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1993. 307 Timuçin, Afşar, Estetik, İnsancıl Yayınları, İstanbul, 1983. Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu, MEB Yay., Ankara, 2006. Turani, Adnan, Sanat Terimleri Sözlüğü, Toplum Yayınevi, Ankara, 1980. Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük, Milliyet Yay., İstanbul, 1992-C 1-2. Türk İslam Sanatı, Milliyet Yay., İstanbul. Türkdoğan, Galip, Sanat Eğitimi Yöntemleri, Kadıoğlu Matbaası, 2. Baskı, Ankara, 1984. Türkiyemiz, Ak Yay., İstanbul, 1978. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Resim Koleksiyonu'ndan, Banknot Matbaası, Ankara, 1977 Türkiye Müzeleri, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 2002. Uslay, Yüksel, Yazı Sanatı, Marifet Ofset, İzmir, 1975. Ünal, Mehmet, Yaşamın Aynası Fotoğraf, Gendaş Kültür Yay., İstanbul, 1999. Varış, Fatma - Özçelik, Ali - Hızal, Alişan - Tükoğlu, Adil - Eripek, Süleyman - Şeniş, Fethi - Alıç, Mehmet - Can, Gürhan - Hakan, Ayhan, Eğitim Bilimlerinde Çağdaş Gelişmeler, Anadolu Üniversitesi Yay., Eskişehir, 1993. Watt, Fiona, Art İdeas, Londra, 1999. Wölfflin, Heinrich, Sanat Tarihinin Temel Kavramları, çev. Hayrullah Örs, Remzi Kitabevi Yay., İstanbul, 1985. Yavuzer, Haluk, Resimleriyle Çocuk, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1992. Yeni Başlayanlara Çizim Teknikleri, Net Yay., İstanbul, 2000. Yenişehirlioğlu, Şahin - Yenişehirlioğlu Filiz - Erinç Sıtkı M., Sanata Giriş ve Estetik, Anadolu Üniversitesi Yay., Eskişehir, 1993. Yıldırım, Cemal, Bilimin Öncüleri, Tübitak Yay., İstanbul, 1995. Yıldırım, Ramazan, Öğrenmeyi Öğrenmek, Sistem Yayıncılık, İstanbul, 1999. 308 28.10.2009 tarihi itibariyle www.meb.gov.tr www.tdk.gov.tr www.bursa.gov.tr www.seslisozluk.com http://www.nd-karikaturvakfi.org.tr/99/karvefel/karfelto.htm http://www.jacksonpollock.org/ www.sanford-artedventures.com www.sanalmuze.org www.lebriz.com www.ihaphulusi.gen.tr www.menguertel.com www.mkutup.gov.tr www.galeri.istanbul.gov.tr www.sanatgalerisi.com www.mimarim.com http://tr.wikipedia.org http://x-hall.ada.net.tr/ Not: Kitap içeriğinde kullanılan görseller, yukarıda belirtilen kaynakçalar, ilgili web adresleri ve eserin sanatçısından alınmıştır. 309
© Copyright 2024 Paperzz
