LABORATUVARLARI GÜVENLİK REHBERİ Laboratuvar ortamında

Ç.Ü.
DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ
LABORATUVARLARI GÜVENLİK REHBERİ
DOKÜMAN NO: TY-REH-2 YAYIN TARİHİ : AĞUSTOS 2014 REVİZYON TARİHİ : 00 REVİZYON NO:00 SAYFA 1 / 24
Laboratuvar ortamında çalışanların güven içinde olması, temel güvenlik kurallarına uymak ile mümkündür.
Laboratuvar çalışmaları sırasında nelere dikkat edilmesi, herhangi bir sorun çıkmaması için neler yapılması gerektiği
yönetmeliklerle belirlenmiştir. Bu yönetmeliklere www.laboatuvar guvenligi.com/mevzuat.asp adresinden
ulaşabilirsiniz.
LABORATUVAR ÇALIŞANLARININ UYMASI GEREKEN KURALLAR:
Laboratuvardaki kişisel güvenliğiniz büyük oranda size bağlıdır!
1. Laboratuvarın ciddi çalışma yapılan bir ortam olduğu hiçbir zaman akıldan çıkarılmamalı ve
laboratuvarda panik içinde hareket edilmemelidir.
2. Tüm maddelerin potansiyel olarak tehlikeli olduğu düşünülmelidir,
3. Tüm hastaların kan ve diğer vücut sıvıları potansiyel olarak enfekte kabul edilmeli
4. Eller veya diğer cilt yüzeyleri hastanın kan ya da diğer vücut sıvılarıyla kontamine olursa derhal su ve
sabunla yıkanmalıdır
5. İğne batmasını önlemek için, iğneler kullanıldıktan sonra plastik kılıfları tekrar takılmamalı, iğneler
enjektörden çıkartılmamalı, eğilip bükülmemelidir.
6. Çalışma alanında gereksiz madde ve aparatlar bulundurulmamalıdır,
7. Çalışmalar bitince çalışma alanı ve kullanılan malzemeler uygun olan temizleyicilerle temizlenmeli, tüm
cihazlar ve tesisat kapatılmalı, kullanılan malzemeler yerlerine konmalıdır,
8. Muhtemel tehlikelere karşı daima uyanık ve hazırlıklı olunmalıdır,
9. Tehlike anında kullanılması gerekebilecek cihazların yeri, kullanılışı ve acil müahalede izlenecek yöntem
bilinmelidir.
10. Kişisel koruyucu kıyafet ve malzeme tüm laboratuvar çalışmalarında kullanılmalıdır.
11. Laboratuvar dışına kontamine olan, laboratuvarda kullanılan önlük, eldiven, vb. ile çıkılmamalıdır.
12. Laboratuvarda yemek, içmek, sigara içilmesi ve laboratuvar malzemesini bu amaçla kullanmak güvenlik
açısından yasaktır. Laboratuvarda yüze dokunmadan önce eller su ve sabun ile yıkanmalıdır.
13. Saçılma ve sıçramalara karşı vücudu kaplayan kıyafetler giyilmelidir,
14. Tüm kaplar, şişeler ve numuneler uygun şekilde muhafaza edilmeli; isim, tarih, tehlike bilgilerini
gösterecek şekilde etiketlenmelidir,
15. Saçılma, kırılma, kaza durumlarında ilgili birimler mümkün olan en kısa sürede haberdar edilmelidir,
16. Laboratuvarda çalışılırken ağız yoluyla sıvı çekilmemelidir.
17. Deri yoluyla hastalıkların bulaşma riskinden dolayı laboratuvar ortamında çalışılırken açık yaralar
mutlaka su geçirrmez yara bandı ile kapatılmalıdır.
18. Laboratuvar kapıları güvenlik açısından her zaman kapalı tutulmalıdır.
19. Kaza, acil durum ve boşaltma işlemlerinde gerekli talimatlara uyulmalıdır,
20. Kimyasallar ve elektrikli cihazlar ön bilgilendirme ve risk değerlendirmesi yapılmadan bulunduğu yerden
başka bir yere taşınmamalıdır,
21. Bina ve laboratuvarların kolay ulaşılabilecek uygun yerlerine yangın söndürücüler konmalıdır,
22. Bir yangın çıktığında yapılacak ilk iş yangını haber vermektir. Yangının yayılmasını önlemek için kapı
kapatılıp yardım istenmelidir. Yardım gelince yangın tüpleri ile olaya müdahale edilebilir.
23. Acil durumlarda ilkyardım malzemelerinin kullanımı ve izlenecek yol önceden bilinmelidir.
24. Tüm tehlike arz eden olay ve kazalar uygun formlar kullanılarak bildirilmelidir.
25. Tüm atıklar sistem prosedörlerine göre uygun kaplara atılmalıdır,
26. Tıbbi atıklar, tehlikeli ve evsel atıklar ile karıştırılmamalıdır (22.07.2005 Tarihli 25883 sayılı Tıbbi Atıkların
Kontrolü Yönetmeliği madde 5, c bendi).
27. Tıbbi atıklar diğer atıklardan ayrı olarak toplanmalı, biriktirilmeli, taşınmalı ve atılmalıdır (22.07.2005
HAZIRLAYAN
FATİH BOZKURT
KONTROL/KALİTE YÖN.DİREKTÖRÜ
PROF.DR.H.OĞUZ YOLDAŞ
ONAY/BAŞHEKİM
PROF.DR.M.SERDAR TOROĞLU
Ç.Ü.
DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ
LABORATUVARLARI GÜVENLİK REHBERİ
DOKÜMAN NO: TY-REH-2 YAYIN TARİHİ : AĞUSTOS 2014 REVİZYON TARİHİ : 00 REVİZYON NO:00 SAYFA 2 / 24
tarihli 25883 sayılı Tıbbi Atıkların Kontrolü Yön etmeliği madde 5, d bendi).
28. Laboratuvara çocukların girmesi yasaktır.
29. Takılabilecek aksesuar (uzun kolye, bilezik) kullanılmamalıdır.
30. Laboratuvar giysileri ile dış/ev giysileri ayrı tutulmalıdır.
31. Buzdolapları, derin dondurucular ve kuru buz kutuları belli aralıklarla çözülmeli, temizlenmeli ve içindeki
malzemeler etiketlenmelidir.
32. Elektrik panoları izinsiz açılmamalıdır.
33. Kablo sökme veya diğer elektrik tadilatları için bina idari sorumlusuna başvurulmalıdır.
34. Uzatma kablolarını kullanmaktan kaçınılmalı, eğer kullanmanız mutlaka gerekiyorsa, topraklı ve sigortalı
olanları kullanılmalıdır. Uzatma kabloları, kapıların altından, pencerelerden geçirilmemeli, tavana
asılmalı veya diğer uzatma kablolarına takılmalıdır.
35. Çalışma izni olmayan laboratuvara giremez. Çalışma izni olanlar beraberlerinde yetkisiz kişileri çalışma
alanına alamaz.
36. Laboratuvarda pipetleri ve benzeri gereçleri ağzınıza almayınız, çalışırken elinizi ağzınıza veya gözlerinize
temas ettirmemeye özen gösteriniz.
37. Kullanımı hakkında bilgi sahibi olmadığınız cihazlar için yardım isteyiniz, anlamadığınızı sorunuz,
kullanımını bilmediğiniz cihazları çalıştırmaya çalışmayınız.
38. Laboratuvarda ellerinizi yıkamadan telefona, elektrik düğmelerine, bilgisayarlara ve kapı kollarına
dokunmaktan kaçınınız.
39. Çalışan personelin periyodik sağlık kontrolleri yapılmalıdır
LABORATUVARLARDAKİ RİSKLER:
Temel olarak 4 ana başlık altında kategorize edilebilir:
a) Kimyasal
b) Yangın
c) Elektriksel
d) Biyolojik
1)KİMYASAL RİSKLER:
Sadece günlük kullanım için gerekli miktarlarda kimyasal madde laboratuvarda saklanmalıdır. Ana
stoklar özel olarak belirlenmiş odalar ya da binalarda saklanmalıdır.
Asitlerle bazlar karıştırıldığında çoğunlukla dışarı ısı verir ve bazen de patlarlar. Bu yüzden asitler ve
bazlar her zaman birbirinden ayrı olarak depolanmalıdır.
Yangın ve/veya patlamadan kaçınmak için tablonun sol sütunundaki maddeler, sağ sütunda karşılarındaki maddelerle temas etmeyecek şekilde saklanmalı ve kullanılmalıdır.
BU MADDELER:
BU MADDELERLE BİRLİKTE SAKLANMAMALIDIR:
Alkali metaller, örneğin sodyum, potasyum,
sezyum ve lityum
Karbondioksit, klorlu hidrokarbonlar, su
Halojenler (flor, klor, brom ve iyot)
Amonyak, asetilen, hidrokarbonlar
HAZIRLAYAN
FATİH BOZKURT
KONTROL/KALİTE YÖN.DİREKTÖRÜ
PROF.DR.H.OĞUZ YOLDAŞ
ONAY/BAŞHEKİM
PROF.DR.M.SERDAR TOROĞLU
Ç.Ü.
DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ
LABORATUVARLARI GÜVENLİK REHBERİ
DOKÜMAN NO: TY-REH-2 YAYIN TARİHİ : AĞUSTOS 2014 REVİZYON TARİHİ : 00 REVİZYON NO:00 SAYFA 3 / 24
Asetik asit, hidrojen sülfit, anilin, hidrokarbonlar, sülfürik asit
Oksitleyici maddeler, örneğin kronik
asit, nitrik asit, peroksitler, permanganatlar
Toksik kimyasal maddeler
Laboratuvarlarda yaygın olarak kullanılan toksik kimyasal maddeler şunlardır: (Bu maddelere; soluma,
cilde temas vb. şekillerde maruz kalma akut ve kronik hasarlara neden olabilir.):

Aseton (CH3COCH3)

Benzen (C6H6)

Kloroform (CHCl3)

Dietil eter (C2H5OC2H5)

Etanol (CH3CH2OH)

Formaldehit solüsyonu (HCHO)

Glutaraldehit (OHC(CH2)3CHO)

Ksilen (C6H4(CH3)2)
Patlayıcı kimyasal maddeler

Sıklıkla antibakteriyel solüsyonlarda kullanılan azitlerin bakır ya da kurşunla (örneğin atık boruları ve
su tesisatı) temas etmelerine izin verilmemelidir, çünkü hafif bir çarpma sonucunda şiddetli şekilde
patlamaya yol açabilirler.

Eskiyen ve kristalleşen eterler son derece kararsızdır ve patlama potansiyeline sahiptir.

Perklorik asit, ahşap, tuğla ya da kumaş üzerinde kurursa çarpma sonucunda patlayıp yangına yol
açabilir.

Pikrik asit ve pikratlar sıcak ve çarpma sonucunda patlayabilir.
Kanserojen Kimyasal Maddeler:

Polisiklik aromatik hidrokarbonlar: - benzpiren, - benzantrasen, - dibenzantrsen, - benzakridin.

Aromatik aminler ve türevleri: Kimyasal çalışmalarda kanser yapıcı olarak karşılaşılan ana gruptur:
1. grup kanserojenler (imali, bulundurulması ve kullanılması yasaktır): Naftilamin, Benzidin, Aminobifenil, Nitrobifenil ve bunların tuzları.
2. grup kanserojenler (fabrikalarda personelin bunlarla çalışması kontrollüdür): Naftilamin, Otoluidin, O-dianisidin, Diklorobenzidin ve bunların tuzları.

N-nitrozo bileşikleri: R-N-(NO)R' formundaki bütün bileşikler kanserojendir.

Betapropilakton, nitrojen bileşikleri, etilenamin ve etilenamin içeren bileşikler.
GENEL BİR KURAL OLARAK LABORATUVARDA KULLANILAN TÜM KİMYASAL MADDELERİN RİSK OLUŞTURDUĞU VARSAYILMALI VE ONLARA KARŞI DİKKATLİ OLUNMALIDIR.
TEHLİKELİ OLDUĞU BİLİNEN KİMYASAL MADDELERİ KULLANIRKEN SÖZ KONUSU KİMYASAL MADDENİN
ÜRETİCİSİNİN UYARI VE TAVSİYELERİNE UYULMALIDIR.
ETİKETLERİ OKUYUN!
HAZIRLAYAN
FATİH BOZKURT
KONTROL/KALİTE YÖN.DİREKTÖRÜ
PROF.DR.H.OĞUZ YOLDAŞ
ONAY/BAŞHEKİM
PROF.DR.M.SERDAR TOROĞLU
Ç.Ü.
DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ
LABORATUVARLARI GÜVENLİK REHBERİ
DOKÜMAN NO: TY-REH-2 YAYIN TARİHİ : AĞUSTOS 2014 REVİZYON TARİHİ : 00 REVİZYON NO:00 SAYFA 4 / 24
Tehlikeli Maddelerin Sınıflandırıl ması :
HAZIRLAYAN
FATİH BOZKURT
KONTROL/KALİTE YÖN.DİREKTÖRÜ
PROF.DR.H.OĞUZ YOLDAŞ
ONAY/BAŞHEKİM
PROF.DR.M.SERDAR TOROĞLU
Ç.Ü.
DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ
LABORATUVARLARI GÜVENLİK REHBERİ
DOKÜMAN NO: TY-REH-2 YAYIN TARİHİ : AĞUSTOS 2014 REVİZYON TARİHİ : 00 REVİZYON NO:00 SAYFA 5 / 24
Uyumlu ve Uyumsuz Kimyasal Maddel er i n 4 Aşamad a Tespit Edilmesi
a) Tehlike Sınıflaması: Mevcut kimyasalların etiketlerinden yararlanarak tehlike sınıflarını belirleyin.
Bazı kimyasallar birden fazla tehlike sınıfında yer alabilir, böyle bir durumda bu kimyasala ait Güvenlik
Bilgi Sertifikasına bakılarak öne çıkan tehlike sınıfı belirlenmelidir. (ör: Yanıcı, patlayıcı, toksik… vb.)
b) pH Değeri: Mevcut kimyasalları pH değerine göre ayırmaya devam edin. Asidik ve bazik maddeler
bir arada depolanamaz.
pH< 4: Asidik
pH 4-10: Nötr
pH >10: Bazik
c) Genel Kimyasal Yapı: Maddelerin genel kimyasal yapıları organik ve inorganik olarak ikiye ayrılır.
Ayrımı yapan kişilerin bu konuda bilgileri yetersizse dikkat edilecek husus organik
kimyasalların formülasyonunda Karbon (C) atomunun bulunduğunu bilmeleri olacaktır. Bu ayırım
özellikle aşındırıcı ve oksitleyici kimyasalların depolanmasında büyük önem taşımaktadır.
d) Maddenin Halleri: Maddeleri katı ve sıvı olmak üzere sınıflandırın, Katı ve sıvı maddeleri bir
arada depolamayın. Bu durum özellikle sızma veya dökülme gibi durumlarda tehlikenin
sınırlandırılması açısından önemlidir.
TEHLİKELİ KİMYASALLARIN DEPOLANMASINDA TEMEL KURALLAR















Kimyasal maddeler tehlike sınıflarına uygun olarak depolanmalıdır. Alfabetik depolamadan kaçınılmalıdır.
Zehirli ve çok zehirli kimyasallar ile patlayıcılar bağımsız bölüm veya kabinlerde depolanmalıdır.
Tehlikeli kimyasalların depolanmasında kimyasal depolama matrisi kullanılmalıdır.
Tehlikeli kimyasal maddeler, diğer kimyasal maddeler, cam ve plastik sarf malzemeler birbirinden ayrı
farklı bölümlerde depolanmalıdır.
Gerekli yerlerde uygun Tehlike Etiketleri ve Uyarıcı işaretler asılmalıdır.
Depolanan her bir ürün grubundan veya bu grupların bir kaçından aynı anda sorumlu çalışanlar
bulunmalıdır.
Özellikle tehlikeli kimyasalların depolandığı bölüme giriş çıkışlar kontrollü olmalıdır.
Kolay alev alan kimyasallar diğer tutuşabilir malzemelerden mümkün olabilen en uzak mesafede
depolanmalıdır.
Özellikle yanıcı kimyasallar ısı kaynakları ve güneş ışınlarından korunacak biçimde depolanmalıdır.
Tüm tehlikeli kimyasalların Güvenlik Bilgi Formu sağlanmalıdır.
Depolama raflarının üzerine izin verilebilecek en fazla depolama miktarları açıkça görülecek şekilde
yazılmalıdır.
Depolama raflarından malzemenin düşmemesi için önlem alınmalıdır.
Cam türü, kolay kırılabilir ambalajda bulunan kimyasallar genellikle göz hizasının altında depolanmalıdır.
Depo binalarının yıldırım koruması olmalıdır.
Depo binalarının dökülme ve sızmaya karşı güvenli drenajları olmalıdır.
HAZIRLAYAN
FATİH BOZKURT
KONTROL/KALİTE YÖN.DİREKTÖRÜ
PROF.DR.H.OĞUZ YOLDAŞ
ONAY/BAŞHEKİM
PROF.DR.M.SERDAR TOROĞLU
Ç.Ü.
DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ
LABORATUVARLARI GÜVENLİK REHBERİ
DOKÜMAN NO: TY-REH-2 YAYIN TARİHİ : AĞUSTOS 2014 REVİZYON TARİHİ : 00 REVİZYON NO:00 SAYFA 6 / 24






Depo rafları ve kapıları topraklanmalıdır.
Depo zemini kaymaz ve kolay temizlenebilir malzemeden yapılmış olmalıdır.
Depo kapsında Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun işaretleme yapılmalıdır.
Depoda yangın güvenliği önlemleri alınmış olmalıdır.
Kimyasal maddenin özelliğine uygun bir havalandırma sistemi kurulmalıdır.
Kimyasal madde dökülme ve sızmalarına karşı gerekli engelleyici malzeme ve uygun Kişisel Koruyucu
Donanımlar bulunmalıdır.
 Boy ve göz duşu bulunmalıdır.
 İlkyardım malzeme kiti bulundurulmalıdır.
 Depo incelenerek Tehlike Analizi çıkartılmalıdır ve bu analiz sonucunda gerekli önlemler alınmalıdır.
 Kimyasal Depolama Matrisi:


KİMYASALLARLA ÇALIŞMALARDA ALINMASI GEREKEN TEDBİRLER
Laboratuvardaki tüm çalışanlar kimyasal acil bir durumda gerekli olabilecek aşağıdaki ekipmanın yerini
bilmeli ve bu ekipmanların nasıl kullanıldığı hakkında bilgi sahibi olmalıdır:

Acil durum göz yıkama istasyonu

Acil durum duşu

Dökülme kiti

Yangın alarm sistemi
Acil durum dökülme kiti: Bir kimyasal dökülme kiti içeriğinde aşağıdakilerin bulunması gerekir:
1. Koruyucu giysi (kauçuk-kalın eldiven, ayakkabı üstüne geçirilecek kalın galoş veya lastik çizme, uygun respiratör maske v.b)
2. Uygun süpürge-faraş
HAZIRLAYAN
FATİH BOZKURT
KONTROL/KALİTE YÖN.DİREKTÖRÜ
PROF.DR.H.OĞUZ YOLDAŞ
ONAY/BAŞHEKİM
PROF.DR.M.SERDAR TOROĞLU
Ç.Ü.
DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ
LABORATUVARLARI GÜVENLİK REHBERİ
DOKÜMAN NO: TY-REH-2 YAYIN TARİHİ : AĞUSTOS 2014 REVİZYON TARİHİ : 00 REVİZYON NO:00 SAYFA 7 / 24
3. Kırılmış cam toplamak için forseps (maşa)
4. Kovalar
5. Asitleri ve koroziv kimyasalları nötralize etmek için soda (sodium carbonate, Na2CO3) veya sodium
bicarbonat (NaHCO3)
6. Alkali dökülmeleri kaplamak için kum
7. Deterjan (tutuşmaz tipte; non-flammable)
 Laboratuvarda herşeyi en baştan düşünün. Herhangi bir deneye başlamadan neyin yanlış gidebileceğine
karar vermeye çalışın. Çalışmanın gidişatını düşünün. Olabilecek acil bir durumda gerekecek panzehir ve
emniyet malzemelerinin varlığından emin olun. Setin, potansiyel zararlı olabilecek maddelerden temizlenmiş
olduğuna emin olun.
 Toksik gazları, buharları ya da tozları kullanmayı gerektiren çalışmalar setin üstünde değil çeker ocak
üstünde yapılmalıdır.
 Tehlikeli kimyasalları (çeker ocaklar bu amaçla tahsis edilmediği sürece) çeker ocak içinde saklamayın.
 Daima uygun boyutta ısıtıcı, manto, klamp, destek, tutacak v.s. kullanarak cam sistemleri emniyetli bir
şekilde kurunuz.
 Küçük veya çatlak cam eşyaları kullanmayın. Özellikle de küçük veya çatlak erlenleri vakum altında
kullanmayın.
 Cam şilifler sıkıştığında aşırı kuvvet kullanmayın. Eldiven giyin ve elinizi korumak için bez kullanın.
 Destilasyonda cam boruya hortumları bağlarken kolay kayması için su kullanın. Ya da tel veya klipsle
tutturun.
 Reaksiyonları mümkünse uygun bir emniyet ekranının ardında yapın. Mümkün değilse de en azından
deneyi başkalarına doğru yapmayın. Büyük desikatörleri daima emniyet ekranı ardında ya da özel
kutularında boşaltınız.
 Bekler kullanılmayacaksa gaz vanaları kapatılmalıdır. Eğer küçük bir alev kalmalıysa hava vanasını
kapatın. O zaman sarı renkli alev görülür. Mavi alev gün ışığında görülemez.
 Ayırma hunisinde uçucu çözücüleri çalkalarken ara sıra ters çevirin ve vanasını açın.
 Beki yakmadan önce çevrede parlayıcı çözücü olup olmadığını kontrol edin.
 Kanserojen maddeler, mutlaka ya çeker ocaklarda ya da kapalı kaplarda tutulmalıdır. Bu maddeleri
içeren kapların üzerine " KANSER YAPICI " yazısı yapıştırılmalıdır. Kullanıldıktan sonra da bu kaplar iyice
yıkanmalıdır. Böyle maddeleri kullananlar, derinin maddeyi absorplamasını önlemek için eldiven
giymelidir. Bu maddeler izinsiz kullanılmamalıdır.
 Yaygın kullanılan kimyasallardan olan benzen, kloroform, formaldehid şüphelenilen veya bilinen
kanserojenlerdir.
 Daha az toksik etkiye sahip alternatif kimyasalları tercih ediniz.
 Bu kimyasallarla çalışırken çeker ocak kullanınız.
 Kullanmadığınız kimyasalı güvenli yerlerde saklayınız.
 Kimyasalın etiketlenmiş olmasına ve kişisel korunmanıza dikkat ediniz. Kimyasallara karşı en uygun
eldivenleri kullanınız, her kullanım sonrasında ellerinizi mutlaka yıkayınız.
 Kombine edildiğinde güçlü oksidanlar ile redüktanlar güçlü reaksiyon verebilir. Bu yüzden bu
kimyasallarla temastan kaçınılmalıdır. Dökülme veya şişesinin kırılması sonucu belirli kimyasalların
biraraya gelmesi ile toksik gazlar oluşabilirler.
HAZIRLAYAN
FATİH BOZKURT
KONTROL/KALİTE YÖN.DİREKTÖRÜ
PROF.DR.H.OĞUZ YOLDAŞ
ONAY/BAŞHEKİM
PROF.DR.M.SERDAR TOROĞLU
Ç.Ü.
DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ
LABORATUVARLARI GÜVENLİK REHBERİ
DOKÜMAN NO: TY-REH-2 YAYIN TARİHİ : AĞUSTOS 2014 REVİZYON TARİHİ : 00 REVİZYON NO:00 SAYFA 8 / 24

Laboratuvarda kullanılan belirli kimyasallar su ile reaksiyona girme potansiyeline sahiptir. Bu nedenle
böyle kimyasallar nemli alanlarda veya lavabo altı gibi kazayla su ile reaksiyona girebilecekleri yerlerde
Tutulmamalıdırlar.
 Aşağıdaki kimyasallar yüksek tehlikeli yapıları nedeni ile özel önlemler gerektirirler;
Peroksi t oluşturanlar ;

Eter, sıvı parafin, olefin gibi belirli kimyasallar hava ve ışık varlığında peroksit oluşturabilir.
Etil eter, isopropil eter, p-dioksan ve tetrahidrofuran havadaki oksijenle reaksiyona
girdiklerinde patlayıcı peroksitlere dönüşebileceği için özel dikkat gerektirirler. Bu eterler
buharlaşarak veya damıtılarak konsantre hale geçince, aşırı sıcaklık, sarsıntı, sürtünme
sonucu patlayabilirler.

Açık veya kısmen boş şişeler ışık ve havaya maruz kaldığında eterlerin içindeki peroksit
oluşumunu hızlandırır. Bazen peroksitler şişeler kapalıyken de oluşabilir. Bu yüzden bu
kimyasalların çalışıdığı laboratuvarlarda güvenlik önlemleri alınmalıdır;

Kimyasal şişelerinde mutlaka dolum tarihi yazmalıdır.

Açılmamış şişelerdeki eterler bir yılı geçince mutlaka uygun şekilde atılmalıdır.

Serin, kuru, iyi havalandırılan yerlerde muhafaza edilmelidirler.

Sıcaklık, sarsıntı, sürtünme, çarpmadan uzak tutulmalıdırlar.
 Yüksek toksik, kanserojen, mutajen kimyasallar;

Bu kimyasallar sadece yetkili insanların girebileceği güvenli yerlerde saklanmalıdır.
 Korozivler ;

Kesinlikle koroziv madde üzerine su koymayınız. Maddenin seyreltilmesi gerekiyorsa suyun
üzerine asit koyarak seyreltiniz!

Aside dirençli dolaplarda veya polietilen tablalarda saklanmalıdırlar.

Yüksek raflarda bulundurulmamalıdırlar.

Metal kaplardan, ısı kaynaklarından uzak tutulmalıdırlar.

Hidroflorik Asit; şiddetli korozivdir, buhar ve çözeltileri, insanda akciğer, göz, vb. dokularda
yavaş olarak yanmaya neden olur. %50’den yüksek konsantrasyonlarda dakikadan daha az
zamanda yanabilirler. Hidroflorik asit basınca dayanıklı, cam olmayan kaplarda
saklanmalıdır.
 Yanıcı sıvılar;

Tüm yanıcılar metal depo dolaplarda saklanmalıdırlar.

Dolap kapakları her zaman kapalı olmalıdır.

Kimyasalların serinletilmesi gerekli ise sadece patlamaya dayanıklı soğutuculara
koyulmalıdırlar.

Yalnız uyumlu bileşikler aynı dolap içinde depolanmalıdırlar.

Yanıcı sıvı bulunan dolapların iç kısmında kağıt, tahta, mukavva gibi yanıcı materyaller
bulunmamalıdır.

Dolaplar aşırı yüklenmemelidir.
 Patlayıcılar ;

Kullanımı ve depolanması için özel tasarlanmış alanlar gerektiren maddelerdir.
HAZIRLAYAN
FATİH BOZKURT
KONTROL/KALİTE YÖN.DİREKTÖRÜ
PROF.DR.H.OĞUZ YOLDAŞ
ONAY/BAŞHEKİM
PROF.DR.M.SERDAR TOROĞLU
Ç.Ü.
DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ
LABORATUVARLARI GÜVENLİK REHBERİ
DOKÜMAN NO: TY-REH-2 YAYIN TARİHİ : AĞUSTOS 2014 REVİZYON TARİHİ : 00 REVİZYON NO:00 SAYFA 9 / 24



Laboratuvarımızda özel korumalı bir bölge bulunmadığından laboratuvara patlayıcı madde
sokmak veya bulundurmak kesinlikle yasaktır.
Su reaktanları ;

Bu kimyasallar nemden ve suyla temastan korunmalıdırlar temasta hemen patlamaya
neden olabilir.
Perklorik Asit (konsantre, %7 0);

Tehlikeli reaktif olabilir. Konsantrasyonu %70’den az olan sulu perklorik asit oda sıcaklığında güçlü bir
asittir. Artan sıcaklık ve %70’den fazla konsantrasyonda güçlü oksidandır ve yanlış kullanımda güçlü
patlamaya neden olabilir. Susuz perklorik asit (>%85) oda sıcaklığında bile karasızdır ve kendiliğinden
şiddetle patlayabilir.

Oksidan maddeler

Bir dökülmeye karşı yeterli büyüklükteki cam veya seramik kaplarda depolanmalıdırlar.

>%70 konsantrasyonda kullanımı tavsiye edilmez. Perklorik asidi; sülfürik asit ve metallerden
ayırınız.

Perklorik asitin ısıtılması işlemi yalnızca perklorik asit çeker ocaklarında gerçekleştirilmelidir.

Perklorik asit ve organik kimyasallar aynı çeker ocakta kullanılmamalıdırlar.
Civa;

Civa ve bileşiklerinin laboratuvarlarda yaygın kullanımı nedeni ile tehlikeli yapısı gözden kaçabilir.

Elementel civa; uçucudur ve buharı şiddetli toksiktir. Bu nedenle döküldüğünde hemen ve çok iyi
şekilde temizlenmelidir.

İnorganik ve organik civa bileşikleri de çok toksiktir.

Civa ile yapılacak tüm işlemler uygun çeker ocakta yapılmalıdır.

Dökülmeler uygun yöntemlerle hemen silinmelidir.

Civa artığı olan yüzeyler ısıtılmamalıdır; ısınma civanın buhar basıncını artırır.

Mümkünse civalı termometre yerine toksik madde içermeyen özel termometreler kullanılmalıdır.

Civa dökülmelerinde izlenmesi gereken yol;
· Kaza alanında bulunan insanları bulaş yönünden tetkik ettikten sonra kaza alanını boşaltınız.
· Çalışan ısıtıcı ve benzeri araçları kapatarak ortam ısısını düşmesine katkıda bulununuz (ısı artışı
ile kokusuz ve renksiz civa buharı daha hızlı havaya karışır). Çalışan klima ve benzeri
havalandırma sistemlerini kapatınız.
· Bina içine açılan odaların kapı ve pencerelerini kapatınız.
· Civa ile cilt temasından, olayın meydana geldiği alandaki havayı solumaktan, civayı elektrik
süpürgesi gibi cihazlarla temizlemeye çalışmaktan kaçınınız. Civa buharı akciğerlerce hızla
absorbe edilerek kana karışabilir,havadan daha ağır olduğundan yere çökerek yerde birikebilir.
· Odanın dışarıya açılan kapı ve pencerelerini açarak odayı havalandırınız. Havalandırma işlemine
en az 2 gün devam ediniz.
· El ve bileğinizdeki tüm metalleri çıkararak civanın metalleri etkilemesini önleyiniz (temizlemek
için uygun kıyafet ve gözlük takarak temizlemeye başlayınız).
· Metalik civa boncuklarını plastik bir kürek veya kart yardımı ile biraraya toplayınız, tüm civa
parçacıklarını kalın plastik yardımı ile cam olmayan plastik bir kap içine koyunuz, bu plastik kabı
da ikinci bir plastik kap ve sonrasında plastik kilitli poşet içerisine koyarak üzerine mutlaka civa
HAZIRLAYAN
FATİH BOZKURT
KONTROL/KALİTE YÖN.DİREKTÖRÜ
PROF.DR.H.OĞUZ YOLDAŞ
ONAY/BAŞHEKİM
PROF.DR.M.SERDAR TOROĞLU
Ç.Ü.
DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ
LABORATUVARLARI GÜVENLİK REHBERİ
DOKÜMAN NO: TY-REH-2 YAYIN TARİHİ : AĞUSTOS 2014 REVİZYON TARİHİ : 00 REVİZYON NO:00 SAYFA 10 / 24
olduğunu ve tehlikesini belirten bir not yazınız. Çevrede toplanamamış olan civa parçacıklarını
izolabant yardımı ile toparlayarak çevrede hiç civa kalıntısı kalmadığından emin olunuz.
· Civanın dökülmüş olduğu alana toz sülfür veya çinko serperek civanın bağlanmasını
sağlayabilirsiniz.
· Civa ile cilt temasınız oldu ise temas bölgesini hemen alkali sabun, su ve bir miktar toz sülfür ile
yıkayınız. Sülfür civa ile birleşerek çözünemeyen sülfid haline geçecektir. Yıkama suyunu
akarlardan göndermeyiniz ve toplayarak temas etmekten kaçınınız.
KİMYASALLARA MARUZ KALINDIĞINDA ALINACAK ÖNLEMLER
Kimyasal maddelere, solunuma, yutma, iğne batması ve hasarlı deriden geçiş yoluyla maruz kalınabilir.
Bu tip durumlarda alınabilecek önlemler şunlardır:
 Soluma yoluyla alınan bazı kimyasal maddeler için laboratuarlarda bu kimyasallara özel aspiratörler
ve gerekirse çeker ocak ve yeterli havalandırma bulundurulmalıdır.
 Çalışma yapılırken reaksiyona girecek maddeler bir arada kullanılmamaya çalışılmalıdır.
 Eldiven, gözlük, maske kullanılmalıdır.
 İğne batması durumunda KESİCİ, DELİCİ ALET YARALANMALARI BİLDİRİM FORMU doldurularak Kalite Yönetim Birimine bildirilir.
 Kimyasal dökülme durumunda yapılacaklar:
- Göze temas durumunda göz bol su ile yıkanır.
- Vücuda temas durumunda vücut bol su ile yıkanır.
- Yere döküldüğü zamanda dökülen kimyasalı nötralize edecek kimyasallar kullanılır. (acil
durum dökülme kiti)
 Kimyasallara maruz kalma durumlarında;
 Çalışma arkadaşlarınızı uyarın.
 Kontamine giysileri hemen çıkarın sızdırmaz poşete koyarak ağzını sıkıca kapatınız.
 Poşetin üzerine kimyasal bulaş diye etiketleyiniz. Poşetteki giysileri laboratuvar kirli çamaşır kovasına atınız.
 Suyu (duş/lavabo/göz yıkama ünitesi) bolca akıtarak etkilenmiş vücut bölgelerini 15-20 dakika yıkayın.
 Laboratuvar sorumlusuna haber veriniz.
 Göze kimyasal madde sıçraması ve yanık:
 Tahriş olmamış gözü koru; diğer göz kapağı zorla açılarak su/göz solüsyonları ile en az 15-20 dakika yıkama işlemi uygulayın.
 Yıkama esnasında parmaklarınızla göz kapaklarını açın ve göz bebeğinizi farklı yönlere oynatın ki
su her tarafa gidebilsin.
 Yıkama esnasında kimyasalın diğer göze gitmesini engelleyin.
 Yıkamanın etkinliği açısından varsa kontakt lensler hemen çıkarılmalıdır.
 Steril veya temiz bir yara bezi ile kapatın.
 Hemen, hastanedeki 1111 acil servisi arayın ve yardım gelmesini bekleyiniz.
 Mutlaka Tıbbi yardım alın.


HAZIRLAYAN
FATİH BOZKURT
KONTROL/KALİTE YÖN.DİREKTÖRÜ
PROF.DR.H.OĞUZ YOLDAŞ
ONAY/BAŞHEKİM
PROF.DR.M.SERDAR TOROĞLU
Ç.Ü.
DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ
LABORATUVARLARI GÜVENLİK REHBERİ
DOKÜMAN NO: TY-REH-2 YAYIN TARİHİ : AĞUSTOS 2014 REVİZYON TARİHİ : 00 REVİZYON NO:00 SAYFA 11 / 24

Cilde kimyasal sıçraması
 10-20 dakika kadar bol su ile yıkayın.
 Eldiven ve kıyafetleri su ile yıkadıktan sonra çıkarın.
 Acilen kazazedenin tıbbi destek alması için hastanedeki 111 acil servisi arayın ve yardım gelmesini bekleyiniz veya kazazedeyi kendinizin nakil şansı var ise acil servise naklini yapınız.
 Mutlaka yutulan maddenin özellikleri öğrenilmeli ve tıbbı destek sırasında bildirilmelidir.
 Eğer hasta kustuysa, kusmuğundan da örnek alınmalıdır.
 Zehirli madde solunması
 Hastayı zehirli ortamdan uzaklaştırın ve temiz havaya ya da havalandırması iyi bir ortama çıkarın.
 Nefes durması durumunda (göğüs kafesi hareket etmiyor ve cilt rengi değişiyorsa) ağızdan ağıza
ya da ağızdan buruna suni solunum yaptırın.(Eğer bu konuda eğitimli iseniz)
 Acilen kazazedenin tıbbi destek alması için hastanedeki 111 acil servisi arayın ve yardım gelmesini bekleyiniz veya kazazedeyi kendinizin nakil şansı var ise acil servise naklini yapınız.
.

Gaz kokan ya da havalandırmasız yoğun dumanlı bir ortama girilecek ise, bele ucu dışarıya uzanan bir ip bağlanmalıdır.
 Ağız ve burun gaz maskesi ya da ıslak bir mendille kapatılarak içeri girilmelidir.
 Gaz kokusu olan ortamda bir patlama ihtimaline karşı kibrit, çakmak vb. yakılmamalı, elektrik
düğmelerine dokunulmamalıdır.
 Yoğun duman varsa çömelerek ya da yerde sürünerek ilerlenmelidir.
 Kimyasal yutulması
 Ağzınızı hemen çalkalayın. Takma diş varsa çıkarın.
 Kusmayacak kadar, yavaş yavaş su ya da süt için.
 Kusma eğilimi başlarsa, sıvı verilmesine devam edilmelidir.
 Asla kusturulmamalıdır. Çünkü yutulurken boğazı ve yemek borusunu yakan bir
madde (kostik soda gibi), kusturulmaya çalışılırken tekrar yanıklara neden olacaktır.
 Kusma varsa, akciğerlere kusmuğun kaçmaması için baş aşağıda tutulmalıdır.
 Bilinci yerinde değilse yaralının başı veya tüm vücudu mutlaka sol tarafa döndürülmelidir.
 Mutlaka yutulan maddenin özellikleri öğrenilmeli ve tıbbı destek sırasında bildirilmelidir.
 Eğer hasta kustuysa, kusmuğundan da örnek alınmalıdır.
 YüzeyKontaminasyonu
 Laboratuvarı kapıları kapatarak/kilitleyerek ve uyarı yazısı asarak dökülme bölgesini izole edin. Dökülen kimyasalın yayıldığı bölgeyi sınırlayın.
 Çalışma arkadaşlarınızı uyarın; dökülme 5 litreden fazla ise veya çok tehlikeli bir madde döküldüyse alanı boşaltın! Elektrik düğmelerini ve gaz vanalarını kapatın!
 Dökülen maddeyi uygun şekilde temizleyin.
 Kontamine malzemeyi uygun etiketli atık kutusuna atın.
 Laboratuar sorumlu teknisyenine ve sorumlu uzmanına haber veriniz.
 Katı kültür tüpünün kırılması veya balgam bulunan bir kabın dökülmesi gibi minimal
aerosol oluştuğu durumlarda;
 Daha sonra oluşabilecek aerosolü önlemek için büyük bir havlu hatta laboratuvar önlüğünü
dökülen materyalin üzerine ve çevresine örtün.
HAZIRLAYAN
FATİH BOZKURT
KONTROL/KALİTE YÖN.DİREKTÖRÜ
PROF.DR.H.OĞUZ YOLDAŞ
ONAY/BAŞHEKİM
PROF.DR.M.SERDAR TOROĞLU
Ç.Ü.
DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ
LABORATUVARLARI GÜVENLİK REHBERİ
DOKÜMAN NO: TY-REH-2 YAYIN TARİHİ : AĞUSTOS 2014 REVİZYON TARİHİ : 00 REVİZYON NO:00 SAYFA 12 / 24
 Dezenfektanla bu örtüyü ıslatın, geniş bir ıslak alan oluşturun.
 En az iki saat odaya girmeyecek şekilde ayrılın.
 Odaya tekrar girerken koruyucu elbise, maske, gözlük takın.
 Dökülen materyali temizleyin ve bu materyali otoklava koyun.
 Tüm zemin ve tezgahları dezenfektanla silin.
 Yoğun bakteri içeren sıvı kültür tüpü veya flask kırılması ile büyük miktarda aerosol
oluşmuş ise;
 Odayı derhal boşaltın. Aerosoller dökülen alandan çok ötelere yayılmıştır.
 Biyolojik emniyet kabinini kapatmadan 4 saat süre ile odadan uzaklaşın.
 Dört saat sonra formaldehid gazı (%36-40 yoğunlukta) ile odanın sterilizasyonu sağlanmalıdır.
Bunun için odanın hacmi hesaplanır, örneğin 30 m3’lük bir oda için 100 cc formalin
kullanılır. %70’lik nemli ortam oluşturmalıdır. Bunun için 100 cc formaline 900 cc su konur ve bir
elektrikli ısıtıcı yardımı ile 90-100oC’de buharlaşması sağlanır. Formaldehidin toksik ve kanserojen
bir gaz olduğu unutulmamalıdır.
 Odanın havanın girişi ve çıkışına neden olan delikler bant yardımı ile kapatılır.
 En az 12 saat süre ile formaldehid ile oda steril edilir. Kapıya formaldehid ile steril edildiği yazılır.
 Nadiren odada formaline bağlı beyaz kalıntı kalır ise %10’luk amonyum hidroksid ile silinir.
2) YANICI PARLAYICI VE PATLAYICI MADDELER( YANGIN GÜVENLİĞİ):
Laboratuvarlardaki yaygın nedenleri şunlardır:
1. Elektrik devresinin aşırı yüklenmesi
2. Yetersiz elektrik bakımı, örneğin kablolarının yalıtımının kötü ya da bozulmuş olması
3. Aşırı şekilde uzun gaz boruları ya da uzun elektrik kabloları
4. Gereksiz şekilde açık bırakılan ekipmanlar
5. Laboratuvar ortamı için tasarlanmamış ekipmanlar
6. Açık alevler
7. Bozulmuş gaz boruları
8. Yanıcı ya da patlayıcı maddelerin uygun olmayan şekilde kullanılması ve saklanması
9. Bir arada bulunmaması gereken kimyasal maddelerin birbirinden ayrılmaması
10. Yanıcı madde ve buharların yakınında kıvılcım çıkaran ekipmanların bulunması
11. Uygunsuz ya da yetersiz havalandırma
 Laboratuvardaki yangın söndürme aletlerinin yeri planda belirtilmeli tüm laboratuvar çalışanları
tarafından bilinmelidir.
 Periyodik kontrolleri takip edilmelidir.
 Yangın durumunda yapılacak acil işler için personel eğitimi olmalıdır. Acil yangın çıkışları, yangın
söndürme tüplerinin kullanımı, alarmların nerede bulunduğu, tahliyede birincil ve ikincil öncelikli
olanların neler olduğu vb. yangın eğitiminde öncelikli konulardır.
 Laboratuar yangınlarını önlemek için; bunzen bedleri, kontrolsüz kimyasalların reaksiyonları, yerleri
ve saklama koşulları, elektrikli ısıtıcılar, arızalı cihazlar, elektriksel devrelere aşırı yüklenme vb.
konularda tüm laboratuar çalışanları dikkatli olmalıdır. Gerektiğinde yetkili kişiler zaman
geçirilmeksizin uyarılmalıdır.
 Yangın güvenliğini sağlamaya yönelik koridor ve merdiven boşlukları güvenli bölgeler olarak
düzenlenmelidir. Bu bölgeler herhangi bir depolama için kullanılmamalıdır. Yangın anında patlayıcı
HAZIRLAYAN
FATİH BOZKURT
KONTROL/KALİTE YÖN.DİREKTÖRÜ
PROF.DR.H.OĞUZ YOLDAŞ
ONAY/BAŞHEKİM
PROF.DR.M.SERDAR TOROĞLU
Ç.Ü.
DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ
LABORATUVARLARI GÜVENLİK REHBERİ
DOKÜMAN NO: TY-REH-2 YAYIN TARİHİ : AĞUSTOS 2014 REVİZYON TARİHİ : 00 REVİZYON NO:00 SAYFA 13 / 24
madde, cihaz ve kimyasallar uzaklaştırılmalıdır. Yangın bölgesindeki kapılar kapatılmalıdır. Yangın
durumunda asansörler asla kullanılmamalıdır.

Kimyasal tehlikeler bir yana yangının enfeksiyöz materyalin yayılmasına da sebep olabileceği göz
önüne alınmalıdır. Buna göre yangını söndürmeye ya da kontrol altına almaya karar verilebilir.
 Her odada, koridor ve geçitlerde yangın uyarıları, talimatları ve acil çıkış yolları belirgin şekilde gösterilmelidir.

Yangın söndürücüler : Yangınla mücadele ekipmanları oda kapılarına yakın noktalara ve koridor ve
geçitlerdeki stratejik noktalara yerleştirilmelidir. Yangınla mücadele ekipmanları, hortumlar, kovalar
(su ya da kumla dolu) ve yangın söndürücüleri içerir. Yangın söndürücüler düzenli olarak denetlenmeli, bakımları yapılmalı ve raf ömürleri güncel tutulmalıdır.
TÜR
NEREDE KULLANILIR
NEREDE KULLANILMAZ
Su
Kağıt, ahşap, kumaş
Elektrik yangınları, yanıcı sıvılar, yanan metaller
Karbondioksit
(CO2) söndürücü gazlar
Yanıcı sıvılar ve gazlar, elektrik yangınları
Alkali metaller, kağıt
Kuru toz
Yanıcı sıvılar ve gazlar, alkali
metaller, elektrik yangınları
Yeniden kullanılabilir ekipman ve
cihazlar, kalıntıların kaldırılması son
derece güç olduğu için
Köpük
Yanıcı sıvılar
Elektrik yangınları
3) ELEKTRİK GÜVENLİĞİ:
Elektrik kabloları ve bağlantılarının olduğu her yerde elektrik çarpması veya yangın tehlikesi vardır.
 Elektrik kazalarına karşı alınabilecek önlemler şunlardır:
 Elektrikli cihazların tümü topraklanmalı.
 Elektrikli aletlerin çıplak kabloları derhal değiştirilmeli.
 Üç kutuplu fiş yerine iki kutbu birleştirilmiş cihazlara izin verilmemeli.
 Uzatma kabloları mümkün olduğunca kullanılmamalıdır.
 Elektrik kablolarındaki aşırı voltaj, yüksek direnci ölçebilen cihazlar bulundurulmalıdır.
 Elektrikli cihazlar ve bağlantılar ıslak elle tutulmamalıdır.
 Üzerine sıvı dökülmüş cihazlar kullanılmamalıdır.
 Elektrikle ilgili arızlarda derhal elektrik teknisyenleri aranarak haberdar edilmeli zaman
geçirilmeden sorun çözümlenmelidir.
 Devre kesiciler ve toprak arıza kesiciler uygun laboratuvar elektrik devrelerine monte edilmelidir. Devre kesiciler insanları korumaz; kullanım amaçları kabloların elektrik akımıyla aşırı yüklenmesini engelleyerek yangınları önlemektir.
 Tüm elektrikli laboratuvar ekipmanları ve kablolar ulusal elektrik güvenliği standartlarına ve
mevzuatına uygun olmalıdır.
El ektrikl i cih azl arı n ku l l an ı mı nd a d i kkat ed il ecekler
 Kabloların yeterli uzunlukta olmasına dikkat edin.
 Cihazları kullanmadan önce kontrol edin
HAZIRLAYAN
FATİH BOZKURT
KONTROL/KALİTE YÖN.DİREKTÖRÜ
PROF.DR.H.OĞUZ YOLDAŞ
ONAY/BAŞHEKİM
PROF.DR.M.SERDAR TOROĞLU
Ç.Ü.
DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ
LABORATUVARLARI GÜVENLİK REHBERİ
DOKÜMAN NO: TY-REH-2 YAYIN TARİHİ : AĞUSTOS 2014 REVİZYON TARİHİ : 00 REVİZYON NO:00 SAYFA 14 / 24
 Yeni cihazların kullanımıyla ilgili yeterli bilgi edinin
 Cihazlarla ilgili hataları rapor edin
 Cihazın altında sıvı birikmesini önleyin
 Doğru bağlantıların kullanıldığından emin olun.
 Çalışanların gerekli talimatları almadan veya görevleri dışında arızaya müdahale etmemeli
 Elektrik enerjisinin tehlikesi, yalıtım özelliğinin bozularak makinelerin gövdelerine geçmesi veya iletim hatlarının koparak canlılara dokunması ile oluşur. Kopmuş iletim hatlarına dokunmamak en iyi
korunma önlemidir
4) BİYOLOJİK GÜVENLİK
Laboratuarımız Biyogüvenlik Düzey II seviyesinde çalışmaktadır.
Risk gruplarının biyogüvenlik seviyeleri, uygulamaları ve ekipmanlarıyla ilişkisi
RİSK
GRUBU
BİYOGÜVENLİK
DÜZEYİ
LABORATUVAR TÜRÜ
LABORATUVAR UYGULAMALARI
GÜVENLİK EKİPMANI
1
Temel Biyogüvenlik Düzeyi 1
Temel öğretim-okul araştırma lab
İyi Mikrobiyoloji Teknikleri (İMT)
Yok; açık tezgah çalışması
2
Temel Biyogüvenlik Düzeyi 2
Temel sağlık
İMT ve koruyucu giysi,
hizmetleri; tanı biyolojik tehlike işareti
hizmetleri,
araştırma
Açık tezgah ve potansiyel aerosoller için BGK
3
KorumaBiyogüvenlik
Düzeyi 3
Özel tanı hizmetleri, araştırma
BGK ve/veya tüm faaliyetler için
diğer birincil cihazlar
Düzey 2'de olduğu gibi
ve özel giysiler, kontrollü
erişim, yönlendirilmiş
hava akışı
4
Maksimum koTehlikeli pato- Düzey 3'te olduğu gibi
rumajen birimleri
hava geçirmez kabin giriBiyogüvenlik
şi, duşla çıkış, özel atık
Düzeyi 4
bertarafı
BGK: Biyogüvenlik kabini; İMT: İyi mikrobiyoloji teknikleri
HAZIRLAYAN
FATİH BOZKURT
KONTROL/KALİTE YÖN.DİREKTÖRÜ
PROF.DR.H.OĞUZ YOLDAŞ
Sınıf III BGK ya da Sınıf II BGK ile
birlikte pozitif basınç takımları, çift
kapılı otoklav (duvardan), filtreli
hava
ONAY/BAŞHEKİM
PROF.DR.M.SERDAR TOROĞLU
Ç.Ü.
DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ
LABORATUVARLARI GÜVENLİK REHBERİ
DOKÜMAN NO: TY-REH-2 YAYIN TARİHİ : AĞUSTOS 2014 REVİZYON TARİHİ : 00 REVİZYON NO:00 SAYFA 15 / 24
Standart Önlemler
Tanılarına veya öngörülen enfeksiyon durumuna bakılmaksızın hasta örneklerinden mikroorganizmaların bulaşma riskini azaltmak için “Standart Önlemler” geliştirilmiştir. Standart Önlemler
kan ve diğer tüm vücut sıvıları, salgı ve çıkartılarının işlenmesi esnasında uygulanmalıdır.
Tüm hasta örneklerinin işlenmesi esnasında kullanılacak Standart Önlemler:

Ellerin yıkanması

Eldiven kullanılması

Göz koruyucu (gözlük) kullanılması

Laboratuvar önlüğü kullanılması

Laboratuvarın temiz tutulması

İğne batmasına karşı korumadır.
Ellerin yıkanması
 Eldiven giymiş olsanız bile, hastaların kan, kan sıvıları, salgı, çıkartı örnekleri ve kontamine olma
ihtimali olan diğer materyal ile temas sonrası eller yıkanmalıdır.
 Mikroorganizmaların diğer laboratuvar çalışanları ve ortama taşınmasını önlemek amacıyla eldivenleri
çıkardıktan hemen sonra eller yıkanmalıdır.
 Laboratuvar uygulamaları arasında, bir testten diğerine geçerken kontaminasyonu önlemek için
elleri yıkamak gereklidir.
 Rutin el yıkama için normal (antimikrobiyal olmayan) sabun kullanılmalıdır. Çoğu durumunda
ellerin normal sabun ve suyla yıkanması dekontaminasyon için yeterlidir, ama yüksek riskli
durumlarda anti- septik sabunların kullanılması tavsiye edilir. Eller en az 10 saniyeliğine tamamen
sabun köpüğüyle ovulmalı, temiz suyla durulanmalı ve temiz bir kağıt ya da bez havlu ile
kurulanmalıdır (mevcutsa sıcak hava üfleyen el kurutucuları kullanılabilir).
 Ayakla ya da dizle açılıp kapanan musluklar tavsiye edilir. Bu şekilde muslukların mevcut
olmaması halinde yıkanan ellerin yeniden kontamine olmasını önlemek için kağıt/bez havlu
kullanılarak musluk ka- patılmalıdır.
Eldivenlerin kullanılması
 Eldiven giyilmelidir (temiz, steril olmayan lateks eldivenler yeterlidir).
 Yüksek konsantrasyonda mikroorganizma içeren malzeme (örneğin mikrobiyolojik kültürler) ile temasta
eldiven giyilmelidir.
 İşlemler arasında ve yüksek konsantrasyonlarda mikroorganizma içerme olasılığı olan materyal ile temas ettikten sonra eldiven değiştirilmelidir.
 Mikroorganizmaların diğer laboratuvar çalışanları ve ortama taşınmasını önlemek amacıyla
kullanımdan hemen sonra, kontamine olmayan nesnelere ve çevresel yüzeylere dokunmadan önce
eldivenler çıka- rılmalı ve eller yıkanmalıdır.
HAZIRLAYAN
FATİH BOZKURT
KONTROL/KALİTE YÖN.DİREKTÖRÜ
PROF.DR.H.OĞUZ YOLDAŞ
ONAY/BAŞHEKİM
PROF.DR.M.SERDAR TOROĞLU
Ç.Ü.
DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ
LABORATUVARLARI GÜVENLİK REHBERİ
DOKÜMAN NO: TY-REH-2 YAYIN TARİHİ : AĞUSTOS 2014 REVİZYON TARİHİ : 00 REVİZYON NO:00 SAYFA 16 / 24
Göz koruyucu ekipman kullanılması
Yüze ve gözlere sıçrama ve temastan korunmakta kullanılacak ekipmanın seçimi yapılacak faaliyete
bağ- lıdır.
 Güvenlik gözlükleri, yan korumalarla birlikte kullanılsa bile sıçrayan nesnelere karşı yeterli koruma sağlamaz.
 Sıçrama ve temastan korunma için, dereceli gözlüklerin ve kontak lenslerin üzerine de takılabilen maske
gözlükler kullanılmalıdır
 Yüz kalkanları (vizörler) kırılmaz plastiktendir, yüze takılır ve baş ya da başlıktan geçirilen
şeritlerle sa- bitlenir.
 Sıçrama ya da çarpma riski varsa göz koruması kullanın.
 Güvenlik gözlükleri, maske gözlükler ve yüz kalkanları laboratuvar alanlarının dışında kullanılmamalıdır.
Laboratuvar giysilerin n kullanılması
 Cildi korumak ve günlük elbiselerin kirlenmesini engellemek için laboratuvar giysisi giyin (temiz,
steril olmayan, beyaz giysi yeterlidir)
 Laboratuvar giysileri uzun kollu, tercihen elastik ve tamamen düğmelenmiş olmalıdır.
 Kimyasal maddelerin ya da kan ve kültür sıvıları gibi biyolojik malzemelerin dökülmesine karşı ek koruma sağlamak amacıyla gerekirse laboratuvar elbiselerinin üzerine önlük giyilebilir.
 Mikroorganizmaların diğer laboratuvar çalışanları ve ortama taşınmasını önlemek amacıyla
kirlenmiş laboratuvar giysileri ve önlükleri hemen çıkarılmalı ve eller yıkanmalıdır.
 Laboratuvar içinde ya da yakınlarında çamaşırhane hizmetleri verilmelidir.
 Laboratuvar giysileri ve önlükler laboratuvar alanlarının dışında giyilmemelidir.
Laboratuvarın temiz tutulması
 Laboratuvar mekanları, mobilyaları ve ekipmanlarının dekontaminasyonunda sıvı dezenfektanlar kullanılmalıdır.
 Yüzeyler, sodyum hipoklorit (NaOCl) solüsyonu kullanılarak dekontamine edilebilir; 1 g/l rezidüel
klor içeren bir solüsyon genel çevre sanitasyonu için uygun olabilir ama yüksek riskli durumlarda
daha güçlü solüsyonlar (5 g/l) tavsiye edilir.
 Çevre dekontaminasyonunda %3'lük hidrojen peroksit (H202) içeren formüle edilmiş solüsyonlar, çamaşır suyu yerine kullanılabilir.
 Odalar ve ekipmanlar, paraformaldehitin ısıtılması ya da formalinin kaynatılması yoluyla üretilen
formaldehit gazıyla fumigasyon yoluyla dekontamine edilebilir. Ama bu eğitimli personel
gerektiren son derece tehlikeli bir işlemdir ve eğitimsiz personel tarafından yapılmamalıdır.
Kesici-delici yaralanmasına karşı korunma
 İğne, bisturi ve diğer keskin alet ve cihazları kullanırken, prosedürlerden sonra kullanılmış kesicidelici materyale dokunurken, kullanılmış aletleri temizlerken ve kullanılmış iğneleri bertaraf
ederken yara- lanmayı önlemek için özen gösterilmelidir.
 Kullanılmış iğnelerin kapakları tekrar kapatılmamalıdır ve iğne ucu asla vücudun herhangi bir
kısmına karşı doğrultulmamalıdır. Ya tek elle "kepçe" tekniği kullanılmalı ya da iğneyi çıkarmak için

HAZIRLAYAN
FATİH BOZKURT
KONTROL/KALİTE YÖN.DİREKTÖRÜ
PROF.DR.H.OĞUZ YOLDAŞ
ONAY/BAŞHEKİM
PROF.DR.M.SERDAR TOROĞLU
Ç.Ü.
DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ
LABORATUVARLARI GÜVENLİK REHBERİ
DOKÜMAN NO: TY-REH-2 YAYIN TARİHİ : AĞUSTOS 2014 REVİZYON TARİHİ : 00 REVİZYON NO:00 SAYFA 17 / 24
tasarlanmış mekanik bir cihaz kullanılmalıdır.
 Kullanılmış iğneler enjektörlerden el ile ayrılmamalı ve kullanılmış iğneler bükülmemeli, kırılmamalıdır.
Kullanılmış tek-kullanımlık enjektör ve iğneleri, bisturi bıçakları ve diğer kesici-delici materyali uygun delinmeye dayanıklı kaplara yerleştirilmeli ve bu kapları mümkün olduğunca bu materyalin
kullanıldığı alanın yakınında bulundurulmalıdır.
Bi yogüven l i k Düzeyi 2 L aboratuvarlar
Uygulama K uralı 1: Laboratuvara Giriş
1. Risk Grubu 2 ve daha yüksek risk gruplarındaki mikroorganizmaların çalışıldığı oda kapılarında
ulus- lararası biyolojik tehlike uyarı sembolü ve işareti bulunmalıdır. Bu işaret evrensel bir
işaret olmakla birlikte renkleri ve uyarı metni büyük farklılık gösterebilir.
2. Sadece yetkili kişilerin laboratuvar çalışma alanlarına girmesine izin verilmelidir.
3. Laboratuvar kapıları kapalı tutulmalıdır.
4. Çocukların laboratuvar çalışma alanlarına girmesine izin ya da yetki verilmemelidir.
5. Laboratuvar hayvanları hariç hiçbir hayvanın laboratuvara girişine izin verilmemelidir.
Uygulama Kuralı 2: Kişisel Koruma
1. Laboratuvarlarda yürütülecek çalışmalar için her zaman laboratuvar giysileri giyilmelidir.
2. Kan, vücut sıvıları ve potansiyel olarak bulaşıcı olabilecek diğer malzemeler ya da enfekte
hayvanlarla direkt ya da kazara temas olasılığı bulunan tüm prosedürler için uygun eldivenler
takılmalıdır. Kulla- nımdan sonra eldivenler aseptik olarak çıkarılmalı ve eller yıkanmalıdır.
3. Personel, enfeksiyöz materyale ve hayvanlara temastan sonra ve laboratuvar çalışma alanlarını
terk etmeden önce ellerini yıkamalıdır.
4. Gözleri, sıçrayan ya da çarpan nesnelerden ve yapay UV kaynaklarından korumak için gerekli olduğunda güvenlik gözlükleri, yüz kalkanları (vizörler) ve diğer koruyucu cihazlar takılmalıdır.
5. Koruyucu laboratuvar giysilerinin laboratuvar dışında, örneğin kantin, kafeterya, büro,
kütüphane, personel odası ve tuvaletlerde giyilmesi yasaktır.
6. Önü açık ayakkabı ya da terlikler laboratuvarlarda giyilmemelidir.
7. Laboratuvar çalışma alanlarında yeme, içme, sigara içme, kozmetik kullanma ya da kontak
lenslerle uğraşmak yasaktır.
8. Yiyecek ve içeceklerin laboratuvar çalışma alanlarında herhangi bir yerde saklanması yasaktır.
9. Laboratuvarda kullanılan koruyucu laboratuvar giysileri, günlük giysilerle aynı dolaplarda saklanmamalıdır.
Uygulama Kuralı 3: Prosedürler
1. Ağızla pipet uygulaması kesinlikle yasaktır.
2. Malzemeler ağıza alınmamalıdır. Etiketler yalanmamalıdır.
3. Tüm teknik prosedürler, aerosol ve damlacık oluşumunu en aza indirecek şekilde yapılmalıdır.
4. İğne ve enjektörlerin kullanılması sınırlandırılmalıdır. Bunlar, pipet cihazlarının yerine
kullanılmamalı ve parenteral enjeksiyon ya da laboratuvar hayvanlarından sıvıların aspirasyonu
haricinde kullanıl- mamalıdır.
HAZIRLAYAN
FATİH BOZKURT
KONTROL/KALİTE YÖN.DİREKTÖRÜ
PROF.DR.H.OĞUZ YOLDAŞ
ONAY/BAŞHEKİM
PROF.DR.M.SERDAR TOROĞLU
Ç.Ü.
DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ
LABORATUVARLARI GÜVENLİK REHBERİ
DOKÜMAN NO: TY-REH-2 YAYIN TARİHİ : AĞUSTOS 2014 REVİZYON TARİHİ : 00 REVİZYON NO:00 SAYFA 18 / 24
5. Tüm dökülmeler, kazalar ve enfeksiyöz materyal ile temas bildirilmelidir. Yazılı kayıt tutulmalıdır.
6. Dökülmelerin temizlenmesine ilişkin yazılı bir prosedür geliştirilmeli ve bu prosedür takip
edilmelidir.
7. Kontamine olmuş sıvılar kanalizasyona atılmadan önce dekontamine edilmelidir (kimyasal ve
fiziksel olarak). Çalışılan ajanların risk değerlendirmesine bağlı olarak atık arıtma sistemi
gerekli olabilir.
8. Laboratuvardan dışarı çıkartılacak yazılı belgeler laboratuvarda iken kontaminasyondan
korunmalı- dır.
Uygulama Kuralı 4: Laboratuvar çalışma alanları
1. Laboratuvar temiz, düzenli ve işle alakası olmayan malzemelerden arındırılmış halde tutulmalıdır.
2. Çalışma yüzeyleri, potansiyel olarak tehlikeli materyallerin dökülmesinden sonra ve her iş gününün
sonunda dekontamine
edilmelidir.
3. Kontamine olmuş tüm materyaller, klinik örnekler ve kültürler bertaraf edilmeden ya da
yeniden kullanım için temizlenmeden önce dekontamine edilmelidir.
4. Ambalaj ve taşımada geçerli ulusal ve/veya uluslararası yönetmelikler uygulanmalıdır.
5. Pencereler açılabilir ise sineklik takılmalıdır.
Uygulama Kuralı 5: Biyogüvenlik yönetimi
1. Bir biyogüvenlik yönetimi planı ve bir güvenlik ya da işletim kılavuzunun geliştirilmesi ve kabul
edilmesini sağlamak laboratuvar müdürünün (laboratuvarın ilk elden sorumlusu olan kişi)
sorumlulu- ğundadır.
2. Laboratuvar sorumlusu (laboratuvar müdürüne bağlı olan) laboratuvar güvenliği konusunda
düzenli eğitim verilmesini sağlamalıdır.
3. Personele olası tehlikeler hakkında bilgi verilmeli ve güvenlik ya da işletim kılavuzunu
okumaları ve standart uygulama ve prosedürleri takip etmeleri zorunlu tutulmalıdır.
Laboratuvar sorumlusu, tüm personelin bunları anladığından emin olmalıdır.
4. Güvenlik ya da işletim kılavuzunun bir kopyası laboratuvarda bulunmalıdır.
5. Böcek ve fare kontrol programı olmalıdır.
6. Tüm personel için uygun tıbbi kayıtlar tutulmalı; gerekli olması halinde uygun tıbbi
değerlendirme, takip ve tedavi sağlanmalıdır.
Laboratuvar tasarımı ve yerleşimi
Bir laboratuvarın tasarlanması ve laboratuvara belli türde işlerin tahsis edilmesinde, güvenlik sorunları
oluş- turduğu bilinen koşullara özel dikkat gösterilmelidir. Bu koşullar şunlardır:
1. Aerosol oluşumu
2. Büyük hacimde ve/veya yüksek konsantrasyonda mikroorganizma ile çalışma
3. Aşırı kalabalık ve çok fazla ekipman
4. Fare ve böcek istilası
5. Yetkili olmayan bireylerin laboratuvara girişi
HAZIRLAYAN
FATİH BOZKURT
KONTROL/KALİTE YÖN.DİREKTÖRÜ
PROF.DR.H.OĞUZ YOLDAŞ
ONAY/BAŞHEKİM
PROF.DR.M.SERDAR TOROĞLU
Ç.Ü.
DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ
LABORATUVARLARI GÜVENLİK REHBERİ
DOKÜMAN NO: TY-REH-2 YAYIN TARİHİ : AĞUSTOS 2014 REVİZYON TARİHİ : 00 REVİZYON NO:00 SAYFA 19 / 24
6. İş akışı: spesifik örnek ve reaktif kullanımı
7. Aerosol oluşturma olasılığı olan prosedürler biyogüvenlik kabini içinde yürütülür.
8. Kapılar kapalı tutulur ve uygun tehlike işaretleri yerleştirilir.
9. Kontamine olma potansiyeli olan atıklar genel atık akışından ayrılır.
Laboratuvar ekipmanı
 İyi uygulama ve prosedürlerle birlikte güvenlik ekipmanlarının kullanımı, biyogüvenlik
tehlikeleriyle uğ- raşırken risklerin azaltılmasına yardımcı olacaktır.

Laboratuvar müdürü, biyogüvenlik sorumlusu ve güvenlik komitesi (atanmışsa) ile danıştıktan
sonra yeterli ekipmanın temin edilmesini ve uygun şekilde kullanılmasını sağlamalıdır. Ekipman,
belli genel il- keleri dikkate almak üzere seçilmelidir; başka bir deyişle ekipman:
1. Kullanıcı ile enfeksiyöz materyal arasındaki teması önlemek ya da sınırlandırmak üzere tasarlanmalıdır.
2. Sıvıları geçirmeyen, korozyona dirençli olan ve yapısal gereklilikleri karşılayan malzemelerden
imal edilmiş olmalıdır
3. Çıkıntı, keskin kenar ve korumasız hareketli parçalar olmayacak şekilde imal edilmiş olmalıdır
4.
Kolay kullanım ve bakım, temizlik, dekontaminasyon ve sertifikasyon testlerine uygun
tasarlanmış, yapılmış ve kurulmuş olmalıdır; mümkün olduğunca cam ve kırılabilir diğer
malzemelerden kaçınıl- malıdır.

Ekipmanın gerekli güvenlik koşulunu sağladığından emin olmak için ayrıntılı performans ve üretim
özel- liklerini kontrol edin!
Temel biyogüvenlik ekipmanları

Pipetleme yardımcıları - ağızla pipete çekmeyi önlemek amacıyla değişik tasarımlar vardır. Pipetler
sıvıyı kolay akıtmalı, fışkırtır tarzda şiddetli bir şekilde akıtmamalı ya da son damla patlayan hava
kabarcıkları ve aerosoller oluşturacak şekilde olmamalıdır. Pasteur pipetlerinin özellikle hava
kabarcıkları oluşturma
olasılığı yüksektir. Pipetleme araçları dikkatle seçilmelidir. Tüberküloz işlemlerinde ağız ile
pipetleme ya- pılmaz.
Aşağıdaki durumlarda biyogüvenlik kabinleri kullanılmalıdır:
 Mikrobiyolojik güvenlik kabini kullanımı ile aerosollerin ya da manüpliasyonlar sırasında
yanlışlıkla yada bir kaza sonucu çıkabilecek diğer infekte solunum yolu partiküllerinin
inhalasyonundan çalışanların korunması amaçlanır. Ayrıca çalışmayı da oda havasındaki kirletici
etkenlerden korur. Enfeksiyöz materyal ile çalışılırken; eğer kapaklı santrifüj tüpleri kullanılıyorsa
ve santrifüj kapak-kilit sistemine sahip ise santrifüj işlemi BGK dışında yapılabilir.
 Mikrobiyolojik güvenlik kabini içinde infekte materyal ile yapılacak manipülasyonlar için öneriler
önlemler ve teknik prosedürler aşağıda verilmiştir.

Fanı açtıktan sonra, çalışanlar güvenli bir hava akımı saptanana kadar çalışmaya
başlamamalıdırlar. Güvenli bir hava akımı oluştuğu sayaç veya duyulabilir ikaz
sinyali ile anlaşılabilir.

Çalışmaya başlamadan önce bütün gerekli ekipmanlar kabine yerleştirilmelidir. Eğer
HAZIRLAYAN
FATİH BOZKURT
KONTROL/KALİTE YÖN.DİREKTÖRÜ
PROF.DR.H.OĞUZ YOLDAŞ
ONAY/BAŞHEKİM
PROF.DR.M.SERDAR TOROĞLU
Ç.Ü.
DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ
LABORATUVARLARI GÜVENLİK REHBERİ
DOKÜMAN NO: TY-REH-2 YAYIN TARİHİ : AĞUSTOS 2014 REVİZYON TARİHİ : 00 REVİZYON NO:00 SAYFA 20 / 24

ekipmanların ve materyallerin yerini değiştirmek ve kaldırmak gerekliyse, sayaç
uyardığında yeterli hava akımı sağlanana kadar çalışmaya tekrar başlanmamalıdır.

Kabine el ve kolların sıkça sokulup, çıkarılması havayı karıştırarak, laminar hava
akımının güvenliğini tehlikeye sokabilir.

Bütün çalışma kabinde yürütülmelidir.

Klasik alevli bekler kabinde kullanılmamalıdır. Çünkü bunlar hava akımını tehlikeye
uğratır ve filtrelere zarar verebilir. Tek kullanımlık plastik inokülasyon özelerinin
kullanılması önerilir.

Kullanılan pipetler dezenfektan içeren kaplara konulmalıdır.

Çalışma bittikten sonra, kullanılan araçlar kabinden hemen çıkarılmamalıdır. İşlem bittikten
sonra kabin beş dakika daha çalıştırılarak, aerosollerin çıkmasına olanak verilmelidir.
Özeler: Mikroskopi için lam preparatın hazırlanması ve kültür ortamına inokülasyon sırasında özeler
kullanılmaktadır. Bu işlemi yaparken infekte materyalin etrafa yayılmasından sakınılmalıdır. Özeler
nazik şekilde kullanılmalıdır. İnfekte özelerin direkt olarak alevde tutulması basillerin sıçramasına ve
çalışma yüzeyini infekte etmesine neden olabilir. Bunsen tipi bekler (çay bardağı büyüklüğünde bir
çukuru bulunan ve içi elektrik enerjisi ile içi akkor haline gelmiş seramikten yapılmış bek)
kullanıldığında bu risk azalır. İnfekte özeler önce içinde %90 alkol-kum karışımı bulunan beher
içinde döndürerek temizlenmeli
ve sonra alevde steril edilmelidir.Tek kullanımlık plastik özeler tel özelere tercih edilmelidir.

Vidalı kapaklı tüp ve şişeler.

Otoklavlar ve enfeksiyöz materyali dekontamine etmek için kullanılan diğer araçlar.

Tek kullanımlık plastik Pastör pipetleri, mümkün olduğunca cam kullanmayın.

Otoklavlar ve biyogüvenlik kabinleri gibi ekipmanlar kullanımdan önce uygun yöntemlerle valide edilmelidir. Üreticinin talimatlarına uygun olarak düzenli aralıklarla yeniden sertifikasyon yapılmalıdır.
Sağlık ve Tıbbi Sürveyans

Bu alanda Türkiye'de bazı güçlükler vardır ve uygulamaya yönelik mevcut veya potansiyel yasal
engeller olabilir. Bununla birlikte diğer Avrupa ülkelerinde kullanılan sistemler tanımlanabilir.

İşveren, laboratuvar yöneticisi aracılığıyla laboratuvar personelinin sağlığının yeterli şekilde
gözetilme- sini sağlamaktan sorumludur. Buradaki amaç mesleki olarak edinilen hastalıkları
izlemektir ve bunun için uygun faaliyetler şunlardır:
 Endike durumlarda aktif ya da pasif bağışıklama
 Laboratuvarda edinilen enfeksiyonların erken saptanmasının kolaylaştırılması
 Yüksek risk grubundaki bireylerin (örneğin gebe kadınlar ya da bağışıklık sistemi baskılanmış bireyler) tehlikesi yüksek laboratuvar işlerinin dışında tutulması
 Etkin kişisel koruyucu ekipman ve prosedürlerin temini.
 Hastalık ve devamsızlıkların kayıtları laboratuvar yönetimi tarafından tutulmalıdır.
 Çocuk doğurma yaşında olan kadınlara mesleki olarak bazı mikroorganizmalara (örneğin
rubella vi- rusu) maruz kalmanın doğmamış çocuk için oluşturduğu risk hatırlatılmalıdır. Cenini
korumak için atılacak adımlar, kadınların maruz kalabileceği mikroorganizmalara bağlı olarak
değişiklik göstere- cektir.
HAZIRLAYAN
FATİH BOZKURT
KONTROL/KALİTE YÖN.DİREKTÖRÜ
PROF.DR.H.OĞUZ YOLDAŞ
ONAY/BAŞHEKİM
PROF.DR.M.SERDAR TOROĞLU
Ç.Ü.
DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ
LABORATUVARLARI GÜVENLİK REHBERİ
DOKÜMAN NO: TY-REH-2 YAYIN TARİHİ : AĞUSTOS 2014 REVİZYON TARİHİ : 00 REVİZYON NO:00 SAYFA 21 / 24
Personel Güvenlik Eğitimi

İnsan hatası ve kötü teknik, laboratuvar çalışanlarını korumaya yönelik en iyi önlemleri devre dışı
bıra- kabilir. Dolayısıyla güvenlik bilincine sahip ve laboratuvar tehlikeleri tanınması ve kontrol
altına alınması hakkında bilgi sahibi olan personel; laboratuvar kaynaklı enfeksiyonlar, kazalar ve
olayların önlenme- sinde kilit öneme sahiptir. Bu nedenle güvenlik önlemleri konusunda sürekli
hizmet içi eğitim verilmesi son derece önemlidir.

Etkin bir güvenlik programı, güvenli laboratuvar uygulama ve prosedürlerinin çalışanların temel eğitimine entegre edilmesini sağlayan laboratuvar yöneticileriyle başlar.

Güvenlik önlemleri eğitimi, yeni çalışanların laboratuvarla tanışma süreçlerinin temel bir parçası
olmalı- dır. Çalışanlara güvenlik ve işletim kılavuzu da dahil olmak üzere uygulama kuralları ve
kurum rehberleri
tanıtılmalıdır. Çalışanların uygulama kurallarını okuyup anladıklarını garanti altına almaya yönelik önlemler, örneğin imzalarının alınması, uygulamaya konulabilir.
Mikobakteriyoloji laboratuvarında çalışan personel diğer bölgelerde çalışan görevlilere göre 3-5
kat daha fazla risk altındadır. Tüberküloz dışı mikobakterilerin laboratuvar bulaş riski çok küçük
olmakla birlikte, tüberküloz basilleri kompleksinde bu risk büyüktür. Bu riskleri önlemek yada en
aza indirmek için tedbirler alınmalıdır.


Laboratuvar sorumluları, personelin iyi laboratuvar teknikleri konusundaki eğitiminde kilit rol oynarlar.
Biyogüvenlik sorumlusu eğitime, eğitim araç ve dokümantasyonunun geliştirilmesine yardımcı olabilir.

Eğitim, tüm laboratuvar personelinin yaygın şekilde maruz kaldığı yüksek riskli prosedürlere ilişkin güvenli yöntemler hakkında bilgi içermelidir:
 İnhalasyon riskleri (aerosol oluşumu): öze kullanımı, agara ekim, pipetleme, yayma
hazırlanması, kültürlerin açılması, kan/serum örneklerinin alınması, santrifüjleme vb.
 Enjektör ve iğne kullanırken iğne batması riskleri
 Kan ve potansiyel tehlikeli diğer patolojik materyal ile temas
 Enfeksiyöz materyalin dekontaminasyonu ve bertaraf edilmesi.
Atık Bertarafı

Atık, atılması gereken her şeydir.

Laboratuvarlarda atıkların dekontaminasyonu ve atıkların tamamen yok edilmesi birbiriyle
yakından ilişkilidir.

Kontamine olmuş malzemenin az bir kısmının imha edilmek üzere laboratuvardan uzaklaştırılması gerekir. Çoğu cam eşya, cihaz ve laboratuvar giysisi yeniden kullanılacak ya da yeniden işleme sokulacaktır.
Burada en önemli ilke tüm enfeksiyöz materyalin laboratuvar dahilinde dekontamine edilmesi, otoklavlanması ya da yakılmasıdır.


Potansiyel olarak bulaşıcı mikroorganizmalar ya da hayvan dokularıyla uğraşan laboratuvarlardan
gelen nesne ya da malzemelerin atılmasından önce sorulması gereken temel sorular şunlardır:
 Materyal, onaylanmış bir prosedür kullanılarak etkin şekilde dekontamine ve dezenfekte edildi mi?
HAZIRLAYAN
FATİH BOZKURT
KONTROL/KALİTE YÖN.DİREKTÖRÜ
PROF.DR.H.OĞUZ YOLDAŞ
ONAY/BAŞHEKİM
PROF.DR.M.SERDAR TOROĞLU
Ç.Ü.
DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ
LABORATUVARLARI GÜVENLİK REHBERİ
DOKÜMAN NO: TY-REH-2 YAYIN TARİHİ : AĞUSTOS 2014 REVİZYON TARİHİ : 00 REVİZYON NO:00 SAYFA 22 / 24
Edilmediyse, yerinde yakma için ya da yakma kapasitesi olan başka bir tesise transfer için onaylanmış bir şekilde ambalajlandı
mı?
 Dekontamine edilmiş malzemelerin bertarafı, kurumun dışında bu malzemeye temas edecek ya
da bertaraf prosedürlerini yürütecek kişiler açısından biyolojik ya da başka türlü herhangi bir ek
potansiyel tehlike oluşturuyor mu?
Dekontaminasyon


Tüm dekontaminasyon işlemleri için tercih edilen yöntem otoklavlamadır.

Dekontamine ve bertaraf edilecek malzemeler, içeriğin otoklavlanacağı ve/veya yakılacağını
belirten renk kodlarına sahip kaplara (örn. otoklavlanabilir plastik torbalar) yerleştirilmelidir.

Alternatif yöntemler ancak mikroorganizmaları ortadan kaldırdığı ve/veya öldürdüğü
kanıtlanabilirse kullanılabilir.
Kesici-delici atıkların or tamdan uzaklaştırıl ması
 Enjektör iğnelerinin başlığı yeniden takılmamalı, bükülmemeli ya da iğnesini enjektörden sökmeye kalkışılmamalıdır.

Enjektörün tamamı kesici-delici atık kabına atılmalıdır.

Tek kullanımlık enjektörler ister tek başlarına isterse iğnelerle birlikte kullanılsınlar kesici-delici atık kabına atılmalı, gerekli durumlarda yakmaya göndermeden önce otoklavlanmalıdır

Kesici-delici atık kapları delinmez / delinmeye karşı dayanıklı olmalı ve ağzına kadar doldurulmamalıdır.
Bu kaplar dörtte üçüne kadar dolduğunda “enfeksiyöz atık" kaplarına yerleştirilmeli ve gerekli durumlarda yakmaya göndermeden önce otoklavlanmalıdır!
 Kesici-delici atık kapları çöp alanlarına atılmamalıdır.
Otoklavlanarak yeniden kullanıma sokulacak kontamine malzemeler

Otoklavlanıp yeniden kullanılacak kontamine (potansiyel olarak enfeksiyöz) malzemelere
herhangi bir ön temizlik uygulanmamalıdır.
 Gerekli temizlik veya tamir, otoklavlama ya da dezenfeksiyondan sonra yapılmalıdır.
A tılacak kontamine malzemel er

Kesici-delici atık dışında tüm kontamine materyal, atılmadan önce sızdırmaz kaplar içinde -renk
kodlu otoklavlanabilir plastik torbalar vb. kullanarak- otoklavlanmalıdır.

Otoklavlamadan sonra malzeme, yakma fırınına (incinerator) taşınmak üzere transfer kaplarına
yerleşti- rilebilir.

Sağlık sektöründe kullanılan malzemeler dekontamine edilse bile genel çöp alanlarına atılmamalıdır.

Eğer laboratuvar bölgesinde bir yakma fırını varsa otoklavlama aşaması yapılmayabilir: bu
durumda kontamine olmuş atık bu işe ayrılmış kaplara (örneğin renk kodlu torbalara)
yerleştirilmeli ve doğrudan yakma fırınına taşınmalıdır.

Yeniden kullanılabilir transfer kapları sızıntı geçirmez olmalı ve iyi kapanan kapaklara sahip
olmalıdır. Bu kaplar laboratuvara yeniden kullanım için geri getirilmeden önce dezenfekte edilip
HAZIRLAYAN
FATİH BOZKURT
KONTROL/KALİTE YÖN.DİREKTÖRÜ
PROF.DR.H.OĞUZ YOLDAŞ
ONAY/BAŞHEKİM
PROF.DR.M.SERDAR TOROĞLU
Ç.Ü.
DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ
LABORATUVARLARI GÜVENLİK REHBERİ
DOKÜMAN NO: TY-REH-2 YAYIN TARİHİ : AĞUSTOS 2014 REVİZYON TARİHİ : 00 REVİZYON NO:00 SAYFA 23 / 24
temizlenmelidir.

Tercihen kırılmaz tipte (örn. plastik) atık kapları, tepsi ya da kavanozlar her çalışma tezgahında bulunmalıdır.

Dezenfektanlar kullanıldığında, atık malzemeler uygun süre boyunca, dezenfektanla hava
kabarcıkları olmaksızın tam temas halinde kalmalıdır.
 Atık kapları yeniden kullanılmadan önce dekontamine edilip yıkanmalıdır.
5) TEMİZLİK, DEZENFEKSİYON VE STERİLİZASYON
 Temizliğe ve laboratuvar düzenine mutlaka uyulmalı ve kullanılan malzemeler tekrar yerli
yerine konmalıdır.
 Laboratuvarda hijyen şartlarına uyulmalıdır. Özellikle kan ve kan ürünleri ile yapılan
çalışmalarda enfeksiyon riskinin yüksek olduğu unutulmamalıdır. Derideki küçük çatlaklarda ve
kültür ekim yerlerinde
solunum yoluyla enfeksiyon kapmak mümkündür. Bu yüzden rutin çalışmalarda eldivenli çalışılmalıdır.
 Şüpheli temas durumunda eller uygun antiseptiklerle yıkanıp gerekirse bir enfeksiyon
hastalıkları uzmanına danışılmalıdır.
 Laboratuvarın her bölümünde temizlik, dezenfeksiyon işlemleri yazılı talimatlara göre periyodik
olarak yapılır, kayıtları tutulur.
 Atılacak katı maddeler çöp kutusuna atılmalıdır.
 İşi bitmiş içinde sıvı bulunan temizlenecek cam malzemeler lavaboya konulmalı masa
üzerinde bırakılmamalıdır.
 Laboratuvarımız için hazırlanmış birime ait özel laboratuvar temizlik talimatı gereğince:
1. Laboratuvarda önlük kullanılır.
2. Hastalara müdahale ederken eldiven giyilir.
3. Enjektörler enjektör kutularına, tıbbi atıklar kırmızı atık torbalarına atılır. Tüm laboratuvar
atıkları yerinde ayrıştırılarak enfeksiyon komitesinin kabul ettiği şartlara uygun olarak KIRMIZI, MAVİ,
SİYAH poşetlere konur.
4. Yer temizliği için deterjanlı su içine % 1 sulandırılmış % 10 ‘luk sodyum hipoklorit eklenir. Bu
işlem günde en az dört kere uygulanır.
5. Evyenin temizliğinde daha değişik olan 1:10 sulandırılmış % 10 ‘luk sodyum hipoklorit kullanılır.
6. Kan alımı esnasında kan bulaşı olması durumunda temizlik personeline haber verilir.
Dökülen yüzey kuru bir bez veya kağıt ile kabaca silinir. Silinen yüzeyin üstüne 1:10 sulandırılmış %
10‘luk sodyum hipoklorit eklenmiş bir pamuk veya bez konur. Zeminde > 20 dakika bekletilir.
7. Kimyasal maddeler kullanılırken eldiven giyilir. Uygun şartlarda kullanılır.
8. Tüm laboratuvar personeli düzenli yıllık hepatit, HIV taramalarına devam eder aşı takvimlere uyar.
9. Laboratuvar cihazlarının sıvı atık kaplarına her sabah 1:10 oranında çamaşır suyu konur. Gün
sonunda bu atık kapları dökülür.
10. Laboratuvarda el yıkama kurumumuzca hazırlanmış el yıkama talimatı uyarınca yapılır.
11. Laboratuvar giysilerinde bulaş olduysa hemen çıkarılıp koruyucu giysi giyilir. Cam kırığı varsa
metal pens ile toplanır.
12. Kan veya biyolojik örnek dökülen alan kâğıt havlu ile örtülür ve üzerine 1/10
sulandırılmış sodyum hipoklorit (çamaşır suyu) veya 10.000ppm Klorsept (1 lt suya 2 adet klor
HAZIRLAYAN
FATİH BOZKURT
KONTROL/KALİTE YÖN.DİREKTÖRÜ
PROF.DR.H.OĞUZ YOLDAŞ
ONAY/BAŞHEKİM
PROF.DR.M.SERDAR TOROĞLU
Ç.Ü.
DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ
LABORATUVARLARI GÜVENLİK REHBERİ
DOKÜMAN NO: TY-REH-2 YAYIN TARİHİ : AĞUSTOS 2014 REVİZYON TARİHİ : 00 REVİZYON NO:00 SAYFA 24 / 24
tableti le hazırlanmış dezenfektanlı su) dökülerek 30 dak. bekletilir. Eğer dökülen materyalin
tüberküloz ile kontamine olması söz konusu ise bu süre 2 saate çıkarılmalıdır. Daha sonraki temizlik,
temizlik görevlileri tarafından yapılır. Bu işlemler sırasında kullanılan tüm materyal tıbbi atık kabına
atılır.
13. Kimyasal dezenfektanlar doğru oranda, gerektiği kadar günlük hazırlanmalı ve sulandırılmış
solüsyonlar dayanıklı olmadığından gereksiz sarfiyatlardan kaçınılmalıdır.
14. Laboratuvar kullanımı için hazırlanan sıvı sodyum hipoklorid % 10 konsantrasyondadır.
Ayrıca hipokloride alternatif olarak 10.000ppm Klorsept (1 lt suya 2 adet klor tableti ile
hazırlanmış dezenfektanlı su), veya % 2 konsantrasyonda gluteraldehit ya da %70 etanol veya isopropionol kullanılabilir.
15. Hipokloridin metalleri bozma özelliği olduğundan, metal kaplar kullanılmamalı, dezenfekte
edilecek malzemeler plastik bir kap içine konarak en az 30 dakika tutulmalıdır.
16. Dezenfekte edilecek malzemeler dezenfektanla direk temasa getirilerek, bu
malzemeler üzerinde kaplama, parafin, yağ ve hava kabarcığı olmamalı ve tüm yüzey dezenfektanla
tamamen temas halinde olmalıdır.
17. Laboratuarda kullanılan malzemeler hipoklorid ile dezenfekte edildikten sonra az miktarda
deterjanla tekrar yıkanmalı ve bol su ile durulanmalıdır.
18. Tüm dezenfektanlar belirli oranda protein, lastik, plastik ve deterjan gibi maddelerle inaktive
olduklarından dezenfeksiyon sırasında bu durum göz önünde bulundurulmalıdır.
19. Santrifüj Sırasında Tüp Kırılmasında Yapılması Gerekenler: Santrifüj esnasında cihazdan
gelen kırılma sesini takiben sürekli bir ek gürültü varlığında tüp kırılmasından şüphelenilmelidir.
Santrifüj içi,godeleri ve tüpler gözden geçirilir. Godeler dışarı çıkabilen tipte ise çıkarılarak kontrolünün
yapılması daha uygundur. Santrifüj içinde ve godelerde cam parçaları varsa metal pens ile toplanır,
uygun tıbbi atık kabına atılır. Godelerin içine 1/10 dilüe edilmiş sodyum hipoklorit (çamaşır suyu) veya
10.000ppm Klorsept konularak 30 dakika beklenir. Daha sonra gödenin içi musluk suyu ile yıkanır,
kurutulur ve santrifüj içindeki yerine yerleştirilir.
20. Kan Torbasında Sızıntı Veya Patlama Şüphesi Olursa Yapılması Gerekenler: Santrifüj derhal
durdurulmalı ve kapak 30 dakikadan önce açılmamalıdır. Kan torbasında patlama veya sızıntı santrifüj
açılması sırasında fark edilmiş ise kapak derhal geri kapatılmalı ve kırılma sırasında oluşan aerosol ile bulaşı
önlemek için 30 dakika sonra açılmalıdır.
21. Laboratuvar, her sabah temizlik personeli tarafından açılır ve günlük temizlik yapılır
Laboratuvarın her bölümünde temizlik, sanitasyon dezenfeksiyon işlemleri periyodik olarak yazılı
talimatlara göre yapılmalı ve kayıtları tutulmalıdır. Laboratuar genel temizliği, laboratuvar temizlik
talimatına göre yapılmalıdır.
HAZIRLAYAN
FATİH BOZKURT
KONTROL/KALİTE YÖN.DİREKTÖRÜ
PROF.DR.H.OĞUZ YOLDAŞ
ONAY/BAŞHEKİM
PROF.DR.M.SERDAR TOROĞLU

Download Report