T.C.
ANKARA VALĠLĠĞĠ
ÇEVRE VE ġEHĠRCĠLĠK ĠL MÜDÜRLÜĞÜ
2012 YILI ANKARA
ĠL ÇEVRE DURUM RAPORU
ANKARA – 2013
1
ĠÇĠNDEKĠLER
ÖNSÖZ
GĠRĠġ
A. Hava
A.1. Hava Kalitesi
A.2. Hava Kalitesi Üzerine Etki Eden Unsurlar
A.3. Hava Kalitesinin Kontrolü Konusundaki ÇalıĢmalar
A.4. Ölçüm Ġstasyonları
A.5. Egzoz Gazı Emisyon Kontrolü
A.6. Gürültü
A.7. Ġklim DeğiĢikliği Eylem Planı Çerçevesinde Yapılan ÇalıĢmalar
A.8. Sonuç ve Değerlendirme
Kaynaklar
B. Su ve Su Kaynakları
B.1. Ġlin Su Kaynakları ve Potansiyeli
B.1.1. Yüzeysel Sular
B.1.1.1. Akarsular
B.1.1.2. Doğal Göller, Göletler ve Rezervuarlar
B.1.2. Yeraltı Suları
B.1.2.1. Yeraltı Su Seviyeleri
B.1.3. Denizler
B.2. Su Kaynaklarının Kalitesi
B.3. Su Kaynaklarının Kirlilik Durumu
B.3.1. Noktasal kaynaklar
B.3.1.1. Endüstriyel Kaynaklar
B.3.1.2. Evsel Kaynaklar
B.3.2. Yayılı Kaynaklar
B.3.2.1. Tarımsal Kaynaklar
B.3.2.2. Diğer
B.4. Sektörel Su Kullanımları ve Yapılan Su Tahsisleri
B.4.1. Ġçme ve Kullanma Suyu
B.4.1.1. Yüzeysel su kaynaklarından kullanılan su miktarı ve içmesuyu arıtım tesisi
mevcudiyeti
B.4.1.2. Yeraltı su kaynaklarından kullanılma su miktarı ve içmesuyu arıtım tesisi
mevcudiyeti
B.4.1.3. Ġçme Suyu temin edilen kaynağın adı, mevcut durumu, potansiyeli vb.
B.4.2. Sulama
B.4.2.1. Sulama salma sulama yapılan alan ve kullanılan su miktarı
B.4.2.2. Damlama veya basınçlı sulama yapılan alan ve kullanılan su miktarı
B.4.3. Endüstriyel Su Temini
B.4.4. Enerji Üretimi Amacıyla Su Kullanımı
B.4.5. Rekreasyonel Su Kullanımı
B.5. Çevresel Altyapı
2
B.5.1. Kentsel Kanalizasyon Sistemi ve hizmeti alan nufus
B.5.2. Organize Sanayi Bölgeleri ve Münferit Sanayiler Atıksu Altyapı Tesisleri
B.5.3. Katı Atık Düzenli Depolama Tesisleri
B.5.4. Atıksuların Geri Kazanılması ve Tekrar Kullanılması
B.6. Toprak Kirliliği ve Kontrolü
B.6.1. Noktasal Kaynaklı KirlenmiĢ Sahalar
B.6.2. Arıtma Çamurlarının toprakta kullanımı
B.6.3. Madencilik faaliyetleri ile bozulan arazilerin doğaya yeniden kazandırılmasına iliĢkin
yapılan çalıĢmalar
B.6.4. Tarımsal faaliyetler ile oluĢan toprak kirliliği
B.7. Sonuç ve Değerlendirme
Kaynaklar
C. Atık
C.1. Belediye Atıkları (Katı Atık Bertaraf Tesisleri)
C.2. Hafriyat Toprağı, ĠnĢaat Ve Yıkıntı Atıkları
C.3. Ambalaj Atıkları
C.4. Tehlikeli Atıklar
C.5. Atık Madeni Yağlar
C.6. Atık Pil ve Akümülatörler
C.7. Bitkisel Atık Yağlar
C.8. Poliklorlu Bifeniller ve Poliklorlu Terfeniller
C.9. Ömrünü TamamlamıĢ Lastikler (ÖTL)
C.10. Atık Elektrikli ve Elektronik EĢyalar
C.11. Ömrünü TamamlamıĢ (Hurda) Araçlar
C.12. Tehlikesiz Atıklar
C.12.1. Demir ve Çelik Sektörü ve Cüruf Atıkları
C.12.2. Kömürle ÇalıĢan Termik Santraller ve Kül
C.12.3. Atıksu Arıtma Tesisi Çamurları
C.13. Tıbbi Atıklar
C.14. Maden Atıkları
C.15. Sonuç ve Değerlendirme
Kaynaklar
Ç. Kimyasalların Yönetimi
Ç.1. Büyük Endüstriyel Kazalar
Ç.2. Sonuç ve Değerlendirme
Kaynaklar
D. Doğa Koruma ve Biyolojik ÇeĢitlilik
D.1. Ormanlar ve Milli Parklar
D.2. Çayır ve Mera
D.3. Sulak Alanlar
D.4. Flora
D.5. Fauna
D.6. Tabiat Varlılarını Koruma ÇalıĢmaları
D.7. Sonuç ve Değerlendirme
Kaynaklar
E. Arazi Kullanımı
E.1. Arazi Kullanım Verileri
3
E.2. Mekânsal Planlama
E.2.1. Çevre düzeni planı
E.3. Sonuç ve Değerlendirme
Kaynaklar
F. ÇED, Çevre Ġzin ve Lisans ĠĢlemleri
F.1. ÇED ĠĢlemleri
F.2. Çevre Ġzin ve Lisans ĠĢlemleri
F.3. Sonuç ve Değerlendirme
Kaynaklar
G. Çevre Denetimleri ve Ġdari Yaptırım Uygulamaları
G.1. Çevre Denetimleri
G.2. ġikâyetlerin Değerlendirilmesi
G.3. Ġdari Yaptırımlar
G.4. Çevre Kanunu Uyarınca Durdurma Cezası Uygulamaları
G.5. Sonuç ve Değerlendirme
Kaynaklar
H. Çevre Eğitimleri
I. Ġl Bazında Çevresel Göstergeler
1. Genel
1.1. Nüfus
1.1.1.
Nüfus ArtıĢ Hızı
1.1.2.
Kentsel Nüfus
1.2. Sanayi
1.2.1.
Sanayi Bölgeleri
1.2.2.
Madencilik
2. Ġklim DeğiĢikliği
2.1. Sıcaklık
2.2. YağıĢ
2.3. Deniz Suyu Sıcaklığı
3. Hava Kalitesi
3.1. Hava Kirleticiler
4. Su-Atıksu
4.1. Su Kullanımı
4.2. Belediye Ġçme ve Kullanma Suyu Kaynakları
4.3. Atıksu Arıtma Tesisi Ġle Hizmet Veren Belediyeler
4.4. Kanalizasyon ġebekesi Ġle Hizmet Verilen Belediye Sayıları ve Nüfusu
4.5. Sanayiden Kaynaklanan Atıksu ve Bertarafı
4.6.
5. Arazi Kullanımı
6. Tarım
6.1. KiĢi BaĢına Tarım Alanı
6.2. Kimyasal Gübre Tüketimi
6.3. Tarım Ġlacı Kullanımı
6.4. Organik Tarım
7. Orman
8. Balıkçılık
4
9. Altyapı ve UlaĢtırma
9.1. Karayolu ve Demiryolu Yol Ağı
9.2. Motorlu Kara TaĢıtı Sayısı
10. Atık
10.1. Belediyeler Tarafından ya da Belediye Adına Toplanan Atık ve Bertarafı
10.2. Katı Atıkların Düzenli Depolanması
10.3. Tıbbi Atıklar
10.4. Atık Yağlar
10.5. Ambalaj Atıkları
10.6. Ömrünü TamamlamıĢ Lastikler
10.7. Ömrünü TamamlamıĢ Araçlar
10.8. Atık Elektrikli -Elektronik EĢyalar
10.9. Maden Atıkları
10.10. Tehlikeli Atıklar
11. Turizm
11.1. Yabancı Turist Sayıları
11.2. Mavi Bayrak Uygulamaları
EK-1: Ġl Çevre Sorunları ve Öncelikleri Envanteri AraĢtırma Formu
Açıklamalar
Bölüm I.Hava Kirliliği
Bölüm II.Su Kirliliği
Bölüm III.Toprak Kirliliği
Bölüm IV.Öncelikli Çevre Sorunları
5
ġEKĠL LĠSTESĠ
ÇĠZELGELER
Çizelge A.1 Hava Kalite Ġndeksi KarĢılaĢtırma Tablosu (Hava Yönetimi Daire BaĢkanlığı,2012) ....... 13
Çizelge A.2 Ġlimizde 2012 Yılında Evsel Isınmada Kullanılan Katı Yakıtların Cinsi, Yakıtların Özellikleri ve Bu
Yakıtların Temin Edildiği Yerler (Ankara Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü,2012)
......................................................................................................................................................................... 15
Çizelge A.3 Isınma Amaçlı Yerli Kömürlerde Aranacak Özellikler……………………………………. 16
Çizelge A.4 Ġlimizde (2013) Yılı Ġtibarı ile Doğalgaz abone saylıarı
…………………………………………………….......................................................................................... 16
Çizelge A.5 Ġlimizde (2012) Yılı Ġldeki Araç Sayısı ve Egzoz Ölçümü Yaptıran Araç Sayısı (Kaynak,
TÜĠK)..................................................................................................................................................................16
Çizelge A.7 ĠlimizdeHava Kalitesi Ölçüm Ġstasyon Yerleri ve Ölçülen Parametreler…………………. 17
Çizelge A.8 Ġlimizde 2012 Yılı Hava Kalitesi Parametreleri Aylık Ortalama Değerleri…………..17-18-19-20
Çizelge A.9 - Ġlimizde2012 Yılında Hava Kirletici Gazların Ortalama Konsantrasyonları ve Sınır Değerin
AĢıldığı Gün Sayıları (2012)……………………………………………………………………………….20
Çizelge A.10 – Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği (2012) Yılında Hava Kalitesi Sınır
Değerleri……………………………………………………………………………………………………20-21
Çizelge B.1 Ġlimizin Akarsuları …………………………………………………..................................... 24
Çizelge B.2 Çizelge B.2-Ġlimizdeki Mevcut Sulama Göletleri (DSĠ, 2012)………………….................. 84
Çizelge B.3 ĠĢletmede Olan Yeraltı Su Kaynakları (YAS) Kooperatifleri (DSĠ 5. Bölge Müdürlüğü, 2012)
................................................................................................................................................................ 85
Çizelge B.4 Çizelge B.4 – Ġlimizde 2012 Yılı Kentsel Atıksu Arıtma Tesislerinin
Durumu................................................................................................................................................. 158-159-160-161
Çizelge B.5 – Ġlimizdeki 2012 Yılı OSB’lerde Atıksu Arıtma Tesislerinin Durum…………….. 162
Çizelge B.7 – Ġlimizde 2012 Yılında Kullanılan Ticari Gübre Tüketiminin Bitki Besin Maddesi Bazında ve
Yıllık Tüketim Miktarları ……………………………………………………………………………165
Çizelge B.8- Ġlimizde 2012 Yılında Tarımda Kullanılan Girdilerden Gübreler Haricindeki Diğer Kimyasal
Maddeleri (Tarımsal Ġlaçlar vb)……………………………………………………………………..165
Çizelge C.4- Ġlimizdeki2012 Yılı Ambalaj Ve Ambalaj Atıkları Ġstatistik Sonuçları (atikmabalaj.cevre.gov.tr,
2013)……………………………………………………………………………………………………168
Çizelge C.5 – Ġlimizdeki (2012) YılındaSanayi Tesislerinde OluĢan Tehlikeli Atıklarla Ġlgili Veriler
(TABS,2012)…………………………………………………………………………………………….170-185
Çizelge C.6–Ġlimizdeki Atık Yağ Geri Kazanım ve Bertaraf Miktarları(TABS,2012)…………….186
Çizelge C.7 – Ġlimizdeki2012 Yılı Ġçin Atık Madeni Yağlarla Ġlgili Veriler (TABS, 2012)…………186
Çizelge C.9 – Ġlimizde2012 Yılında OluĢan Akümülatörlerle Ġlgili Veriler(TABS,2013……………186
Çizelge C.11 – Ġlimizde2011-2012 Yılları Ġtibariyle Toplanan Atık Akü Miktarı (ton)..................... 187
Çizelge C.13 – ĠlimizdeTaĢıma Lisanslı Araçların Yıllara Göre GeliĢimi (Adet)……….................. 187
Çizelge C.14 –Ġlimizde 2012 Yılı Ġçin Atık Bitkisel Yağlarla Ġlgili Veriler…………………………….188
Çizelge C.15- Ġlimizde2009-2012 Yılları Arasında Bitkisel Atık Yağ TaĢıma Lisanslı Araç Sayısı….188
Çizelge C.16 – Ġlimizde (2012) YılındaOluĢan Ömrünü TamamlamıĢ Lastikler Ġle Ġlgili Veriler……189
Çizelge C.17 – Ġlimizde Geri Kazanım Tesislerine ve Çimento Fabrikalarına Gönderilen Toplam ÖTL
Miktarları (ton/yıl)…………………………………………………………………………………………189
ÇizelgeC.19- Ġlimizde (….) Yılı Hurdaya Ayrılan Araç Sayısı…………………………………………...191
Çizelge C.21 – Demir ve Çelik Endüstrisinden Kaynaklanan Atıklar Listesi………………………….192
Çizelge C.23 – Ġlimizdeki (2012) Yılı Termik Santrallerde Kullanılan Kömür Miktarı Ve OluĢan Cüruf-Uçucu
Kül Miktarı…………………………………………………………………………………………………193
Çizelge C.24 – Atık Yönetimi Genel Esaslarına ĠliĢkin Yönetmeliğe göre Termik Santral Atıkları….194
Çizelge C.25– (2012) Yılında Ġlimiz Sınırları Ġçindeki Belediyelerde Toplanan Tıbbi Atıklar………195
Çizelge C.27 – Maden Atıklarının Sınıflandırılması…………………………………………………….196
Çizelge D8– Ġlde bulunan Tabiat Varlıkları Koruma Bölge Komisyonları faaliyetleri……………....207
Çizelge E.1 Ġlimizin Arazi Kullanımına göre Arazi Sınıflandırması ((Ankara Çevre ve ġehircilik Ġl
Müdürlüğü,2012) ........................................................................................................................................... 210
Çizelge F.1 Ġlimizde Bakanlık merkez ve ÇġĠM tarafından (2012) Yılı Ġçerisinde Alınan
ÇED Olumlu ve ÇED Gerekli Değildir Kararlarının Sektörel Dağılımı (Ankara Çevre ve ġehircilik Ġl
Müdürlüğü,2012) ........................................................................................................................................... 213
6
Çizelge F.2 Ġlimizde 2012 Yılında ÇġĠM Tarafından Verilen Geçici Faaliyet Belgesi ve Çevre Ġzni/Çevre Ġzni ve
Lisansı Belgesi Sayıları (Ankara Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü,2012) . 64
Çizelge G.1 Ġlimizde 2012 Yılında ÇġĠM Tarafından GerçekleĢtirilen Denetimlerin Sayısı.................. 214
(Ankara Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü, 2012) ................................................................................... 217
Çizelge G.2 Ġlimizde 2012 Yılında ÇġĠM’e Gelen Tüm ġikayetler ve Bunların Değerlendirme Durumları
..........................................................................................................................................................................219
Çizelge G.3 Ġlimizde (2012) Yılında ÇġĠM Tarafından Uygulanan Ceza Miktarları ve Sayısı .............. 220
(Ankara Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü,2012) .................................................................................... 228
Çizelge I.1 Ankara Yıllara Göre Nüfus ve Nüfus ArtıĢ Hızı (TÜĠK,2012) ............................................ 69
Çizelge I.2 Ankara Yıllara Göre Ġl ve Ġlçe ile Belde ve Köy Nüfusları Dağılımı (TÜĠK,2012) ............ 230
Çizelge I.6 Ankara Ġlindeki Ruhsatlı Sahalar(Ankara Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü,2012) ..... 231
Çizelge I.7 Ankara Ġli Kum-Çakıl Ocakları Listesi (Ankara Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü,2012)
......................................................................................................................................................................... 235
Çizelge I.8 Ankara Ġli TaĢ Ocakları Listesi (Ankara Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü,2012) ........ 236
Çizelge I.9 Ankara Ġli Ġklim Verileri (Meteroloji Genel Müdürlüğü,2012) ........................................... 237
Çizelge I.10 Belediye Ġçme ve Kullanma Suyu ġebekesi Ġçin Kaynaklara Göre Çekilen Su (Ankara Çevre ve
ġehircilik Ġl Müdürlüğü,2012) ...................................................................................................... 239
Çizelge I.11 Atıksu Arıtma Tesisi Ġle Hizmet Veren Belediye Sayısı (TÜĠK,2012) ................................. 240
Çizelge I.12 Kanalizasyon ġebekesi Ġle Hizmet Verilen Belediye Sayıları (TÜĠK,2012)......................... 241
Çizelge I.13 Ġlçeler Bazında Arazi Varlığı Dağılımı (Ankara Tarım Raporu,2012) ............................. 242
Çizelge I.14 Arazi Varlığı Dağılımı (Ankara Tarım Raporu, 2012) ....................................................... 243
Çizelge I.15 Ġlçelere Göre Tarım Ġlacı Kullanımı ( lt-kg) [Ankara Tarım Raporu, 2012] ................... 244
Çizelge I.16 2012 Yılı Ankara Ġlinin Orman Varlığı (Ankara Orman Raporu, 2012) ....................... 245
Çizelge I.17 Ankara Deniz ve Ġç Su Ürünleri Avlanan Miktar (Ankara Gıda Raporu-2012)........... 246
Çizelge I.18 Ġl Geneli Araç Sayıları(Ankara Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü, 2012) ........................ 247
Çizelge I.19 Düzenli Depolama Tesisindeki Yıllar Ġtibariyle Toplanan Katı Atık Miktarları (Ankara Çevre ve
ġehircilik Ġl Müdürlüğü, 2012) ..................................................................................................... 248
Çizelge I.20 Düzenli Depolama Tesisindeki Yıllar Ġtibariyle Toplanan Katı Atık Miktarları (Ankara Çevre ve
ġehircilik Ġl Müdürlüğü, 2012) ..................................................................................................... 249
Çizelge I.21 Ankara Ġl, Ġlçe ve Beldelere Göre Katı Atık Miktarları (Ankara Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü,
2012) .......................................................................................................................................... 250
Çizelge I.20 Ġlimizde Toplanan Atık Yağ Miktarı (kg) (Ankara Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü, 2012)
................................................................................................................................................................ 251
Çizelge I.21 Lisanslı Ambalaj Atıkları Toplama Ayırma ve Geri DönüĢüm Tesisleri (Ankara Çevre ve
ġehircilik Ġl Müdürlüğü, 2012) ................................................................................................................ 252
Çizelge I.22 Ġlimizde Yıllara Göre ÖTL Toplama Miktarları ................................................................... 252
Çizelge I.23 Ġlimizde Bertarafa Gönderilen Tehlikeli Atık Miktarı (ton) (Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü,
2012) .......................................................................................................................................... 253
Çizelge I.24 Ġlimize Gelen Turist Sayısı (KiĢi)(Ankara Ġl Kültür ve Turizm Müdürlüğü 2012) ......... 255
GRAFĠKLER
Grafik A.1 Ġlimizde 2012 Yılında Gürültü Konusunda Yapılan ġikayetlerin Dağılımı (Ankara Çevre ve
ġehircilik Ġl Müd., 2012) ........................................................................................................................... 20
Grafik B.1. Ġlimizde 2012 Yılı Belediyeler Tarafından Ġçme ve Kullanma Suyu ġebekesi Ġle Dağıtılmak Üzere
Temin Edilen Su Miktarının Kaynaklara Göre Dağılımı (Ankara Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü, 2012)
..................................................................................................................... 31
Grafik B.2 Ġlimizde Sanayinin Kullandığı Su Kaynakları (Ankara Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü, 2012)
................................................................................................................................................................ 34
Grafik C.1- Ġlimizdeki (2010) Yılı Atık Kompozisyonu (TĠÇHĠB, 2010) ................................................. 42
Grafik C.2 Ġlimizde Ambalaj Atıkları Kaynakta Ayrı Toplama Miktarı (ton/yıl) (Ankara Çevre ve ġehircilik Ġl
Müdürlüğü,2012) ...................................................................................................................... 45
7
Grafik C.3 Tehlikeli Atık Miktarı (Ton) (Ankara Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü,2012) ............... 45
Grafik C.4 Ġlimizdeki Atık Yağ Toplama Miktarları (Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü, 2012) .......... 46
Grafik C.5 Ġlimizde Yıllara Göre OluĢan Tıbbi Atık Miktarları (ton/yıl) (Ankara Çevre ve ġehircilik Ġl
Müdürlüğü,2012) ....................................................................................................................................... 50
Grafik E.1 Ġlimizin 2012 yılı Arazi Kullanım Durumu (Ankara Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü) . 58
Grafik F.1 - Ġlimizde 2012 Yılı ÇED Gerekli Değildir Kararı Verilen Projelerin Sektörel Dağılımı .... 63
(Ankara Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü,2012) .................................................................................... 63
Grafik F.2 - Ġlimizde 2012 Yılı ÇED Olumlu Kararı Verilen Projelerin Sektörel Dağılımı ................... 63
(Ankara Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü,2012) .................................................................................... 63
Grafik F.3 Ġlimizde 2012 Yılında Verilen Geçici Faaliyet Belgelerinin Sektörlere Göre Dağılımı ....... 64
(Ankara Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü,2012) .................................................................................... 64
Grafik F.4 Ġlimizde 2012 Yılında Verilen Çevre Ġzni Konuları (Ankara Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü,2012)
........................................................................................................................................... 64
Grafik G.1 Ġlimizde Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü Tarafından 2012 Yılında GerçekleĢtirilen ...... 65
Plansız Denetimlerin Konularına Göre Dağılımı (Ankara Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü,2012).. 65
Grafik G.2 Ġlimizde ÇġĠM Tarafından 2012 Yılında GerçekleĢtirilen Planlı ve Ani Çevre Denetimlerinin
Dağılımı ................................................................................................................................ 66
(Ankara Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü,2012) .................................................................................... 66
Grafik I.1 Sanayi Tesislerinin Sektörlere Göre Dağılımı (Ankara Bilim Sanayi ve Teknoloji Ġl Müdürlüğü,2012)
........................................................................................................................................... 76
Grafik I.2 1997-2012 yıllık YağıĢ Miktarları (mm) (Meteroloji Genel Müdürlüğü,2012) ...................... 82
Grafik I.3 Arazi Varlığı Dağılımı (Ankara Tarım Raporu, 2012) .......................................................... 89
Grafik I.4 Kullanılan Tarım Ġlaçları Oranları(Ankara Tarım Raporu, 2012) ..................................... 90
8
ÖNSÖZ
Çevre; insanların ve diğer canlıların yaĢamları boyunca iliĢkilerini sürdürdükleri ve karĢılıklı olarak
etkileĢim içinde bulundukları fiziki, biyolojik, sosyal, ekonomik ve kültürel ortamdır. Ülkemiz enerji,
sanayi, tarım, ulaĢtırma ve turizm ile ilgili artan çevresel baskılar ile yüz yüzedir. Bu baskılar hava kalitesi,
su kaynakları, atık yönetimi, toprak erozyonu ve doğanın korunmasının yanı sıra deniz sorunları gibi bir dizi
çevresel sorun Ģeklinde görülmektedir. Ülkemizin 76 milyonu aĢkın nüfusunun yaklaĢık % 70‟i kent
merkezlerinde yaĢamaktadır. Giderek artan bu oran, “Ģehir yönetimini ve büyümeyi planlamayı” baĢlıbaĢına
bir bilimsel alan olarak karĢımıza çıkarmaktadır.
Sağlıklı yaĢamın ancak çevre değerleriyle uyum halinde mümkün olduğu gerçeğinden hareketle,
baĢta insan yerleĢimi, diğer canlıların varlığı, yeĢil alanlar, toprak, hava ve su gibi temel yaĢam unsurlarının
korunması giderek daha bir önem kazanmaktadır.
Bu amaçla Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğümüz, tecrübeli personeliyle kanun ve yönetmelikler
doğrultusunda baĢarılı çalıĢmalar yürütmektedir. Ġnsanlarımızın can ve mal güvenliğinin yanı sıra, tabiatın
bize sunduğu zenginlikleri korumak ve artırmak temel hedeflerimiz arasındadır.
Ankara Çevre Durum Raporu‟nda hava, su, toprak ve arazi kullanımı, flora-fauna ve hassas yöreler,
turizm, tarım ve hayvancılık, madencilik, enerji, sanayi ve teknoloji, altyapı, ulaĢım ve haberleĢme, yerleĢim
alanları ve nüfus, atıklar, gürültü ve titreĢim, afetler, temel sağlık hizmetleri, çevre eğitimi, çevre yönetimi
ve planlama baĢlıkları yer almaktadır.
Çevre Durum Raporu‟nda sunduğumuz bu bilgilerin bir araya getirilmesi, güncellenmesi ve sizlere
ulaĢtırılmasında emek sarf eden Müdürlüğümüz uzmanlarına ve raporumuzu destekleyen tüm kamu, kurum
ve kuruluĢlarına ellerindeki bilgileri bizlerle paylaĢtığı için teĢekkür ediyorum.
Halil Ġbrahim METĠN
Ankara Çevre ve ġehircilik Ġl Müdür V.
9
GĠRĠġ
Türkiye Cumhuriyetinin BaĢkenti Ankara, Orta Anadolu'nun merkezi bir noktasında kurulmuĢtur. Bu
merkezi konumu itibariyle tarih boyunca özellikle Selçuklular ve Osmanlılar devrinde, Ankara keçilerinin
tüylerinden yapılan sof kumaĢlarının yurt dıĢına satılması Ankara'yı kervansarayların güzergahı ve bir ticaret
merkezi haline getirmiĢtir.
Ankara, Birinci Dünya SavaĢı sonrası Atatürk liderliğindeki ulusal direniĢte belirgin bir konum
üstlenmiĢ ve Ulusal KurtuluĢ SavaĢı ile Türk yurdunun yabancı iĢgalinden kurtarılmasıyla 13 Ekim 1923'de
yeni Türkiye Cumhuriyeti'nin baĢkenti ilan edilmiĢtir.
Ankara adının kaynağı kesin olarak bilinememektedir. Belgelere dayanmayan ve günümüze kadar
gelen söylentilere göre; tarihte bahsedilen ilk adı Galatlar tarafından verilen ve Yunanca çapa anlamına
gelen Ankyra‟dır. Bu isim zamanla değiĢerek Ancyre, Engüriye, Engürü, Angara, Angora ve nihayet Ankara
olmuĢtur.
Ġlk kuruluĢ tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, kent çevresinde yapılan araĢtırmalarda bulunan
tarih-öncesi izler, Ģehrin insanoğlunun yerleĢik düzene geçtiği dönemlerde kurulduğunu göstermektedir.
Buluntular ve araĢtırmacıların yaptıkları incelemeler, Ankara‟da Hititlerin, Friglerin, Lidyalıların ve
Galatların yaĢamıĢ olduklarını göstermektedir. ġehrin yerleĢik düzeni çok eskilere dayanmasına rağmen
tarihi, ancak Hitit devrinden itibaren takip edilebilmektedir.
Helenistik dönemde Galat boylarından Tektosag‟ların baĢkenti olan Ankara, Roma döneminde taĢra
örgütünün baĢkenti, Bizans döneminde imparatorların konakladığı önemli bir kent, Osmanlı döneminde ise
Anadolu Eyaleti‟nin merkezi olmuĢtur.
Tarihi, Hitit devrine kadar takip edilebilen Ankara; daha sonra sırasıyla Frigyalılar, Kimmerler,
Persler, Lidyalılar, Makedonyalılar, Galatlar, Romalılar ve Selçukluların hakimiyetinde kalmıĢtır.
BaĢkent Ankara‟nın önemli yerleri arasında, Gordion-Polatlı/Yassıhöyük, Roma Hamamı,
Gavurkale, Augustus Tapınağı, Ankara Roma Tiyatrosu ve Akköprü ören yerleri, Anıtkabir, Ankara Kalesi,
Karagöl Orman Ġçi Dinlenme Yeri, Mogan ve Eymir gölleri, Çubuk Barajı, Soğuksu Milli Parkı, Çamkoru
Orman Ġçi Dinlenme Yeri, Kirmir çayı vadisi, Pazar çayı vadisi, Ġlhan çayı Ağan vadisi, Çubuk çayı vadisi,
Eğrioba ve Benli yaylaları, Kızılcahamam Kaplıcası, AyaĢ Karakaya Kaplıcası, AyaĢ Ġçmesi ve Kaplıcası,
Elmadağ Kayak Merkezi, Nallıhan KuĢ Cenneti, Tuz gölü KuĢ Alanı, Beynam Orman Ġçi Dinlenme Yeri,
Çengel Han, KurĢunlu Han, Mahmut PaĢa Bedesteni, Sulu Han, Zağfiran (Safran) Hanı, Anadolu
Medeniyetleri Müzesi, Etnografya Müzesi Müdürlüğü, II. Türkiye Büyük Millet Meclisi Cumhuriyet
Müzesi, A.O.Ç. Atatürk Evi Müzesi, Kocatepe Camii, Güvenlik Anıtı (Güvenpark), Ulus Cumhuriyet Anıtı,
Gençlik Parkı sayılabilir.
Ankara ilinin doğusunda KırĢehir ve Kırıkkale, batısında EskiĢehir ve Bilecik, kuzeyinde Çankırı,
kuzeybatısında Bolu ve güneyinde Konya ve Aksaray illeri yer almaktadır.
BaĢbakanlık Devlet Ġstatistik Enstitüsü‟nün (1990) verilerinden yararlanılarak son düzenlemelerden
sonra Ankara ilinin ilçeleri ġekil A.2.1. ve Tablo A.2.1.‟de verilmiĢtir. Pursaklar köy statüsünde iken 1987
yılında Keçiören ilçesine bağlı ilk kademe belediyesi olmuĢ, 22.03.2008 tarih ve 26824 sayılı Mükerrer
Resmi Gazetede yayımlanan 5747 sayılı yasa ile de ilçe statüsüne kavuĢmuĢtur.
10
Kaynak: http://www.turkiye-rehberi.net/ankara-haritasi.asp, 2011
Sanayi olarak da hatırı sayılır bir yere sahip olan Ankara‟da 11 adet Organize Sanayi Bölgesi
ve çok sayıda sanayi bölgesi bulunmaktadır. Ġrili ufaklı ve çok farklı sektörlerin faaliyet gösterdiği
ilimizde yaklaĢık 3200 orta ve büyük ölçekli iĢletme bulunmaktadır.1992 yılında kurulan Çevre
Bakanlığı‟nın Ankara Ġli TaĢra TeĢkilatı 2001 yılı Mayıs ayında kurulmuĢtur. Ġl Çevre Müdürlüğü
çatısı altında birimler bazında görev yapılırken, daha sonra 01.05.2003 tarih ve 4856 sayılı Çevre ve
Orman Bakanlığı TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanuna istinaden Ġl Çevre ve Orman Müdürlüğü
olarak görevine devam etmiĢtir. Ankara Ġl Çevre ve Orman Müdürlüğü iken Çevre Yönetimi ġube
Müdürlüğü ve Çevresel Etki Değerlendirmesi ve Planlama ġube Müdürlüğü olarak çevre konusunda
iki Ģube ile mevcut görevler üstlenilmiĢtir.
Son olarak 04.07.2011 tarih ve 27984 sayılı Resmi Gazete‟ de yayımlanan Çevre ve
ġehircilik Bakanlığı‟nın TeĢkilat ve Görevleri Hakkında KHK hükümleri ve 20.07.2011 tarih ve
1892 sayılı Bakanlık Makam Olur‟u ile belirlenen “Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlükleri TeĢkilat
Yapısı” gereğince yeniden yapılanmıĢ ve
1- ÇED ġubesi
2- Çevre Denetimi ġubesi
3- Çevre Ġzinleri ġubesi
4- Çevre Yönetimi ġubesi
Ģeklinde dört farklı Ģube olarak çevre ile ilgili görevler üstlenilmiĢtir.
•
•
•
•
•
Bu ġubelerin görevleri ise;
Çevresel Etkileri olan faaliyetlerin Çevresel Etki Değerlendirmesini yapmak,
Çevre kirliliği ile ilgili mahallinde ölçüm ve tespit yapmak,
KuruluĢlarca yapılan ve yerel yönetimler tarafından izin verilen tesisler ile yerel yönetimlerce
yapılan atık toplama ve deĢarj sistemlerinin Çevre Kanunu ile ilgili Yönetmeliklerde belirtilen çevre
standartlarına göre kontrolünü yapmak,
Mahallinde çevreye olumsuz etkileri olan her türlü faaliyeti izlemek, denetlemek, tehlikeli hallerde
ya da gerekli durumlarda faaliyetleri durdurmak için gerekli iĢlemleri baĢlatmak,
11
•
•
•
Mahalli Çevre Kurulunun sekretarya iĢlerini yürütmek
Ġldeki çevre ile ilgili eğitim faaliyetlerini düzenlemek
Çevre ile ilgili Ģikâyetleri değerlendirmektir.
Teknik Personel
Sayısı
Ġdari Personel
Sayısı
Çevre Denetimi ġubesi
10
1
Çevre Ġzinleri ġubesi
7
-
Çevre Yönetimi ġubesi
12
1
Çevresel Etki Değ.
ġubesi
6
2
TOPLAM
35
4
ġubenin Adı
12
A. HAVA
A.1. Hava Kalitesi
Ġlimizde özellikle kıĢ sezonunda meteorolojik Ģartlara da bağlı olarak hava kirliliği görülmektedir. KıĢ
aylarında ısınmadan kaynaklanan hava kirliliğinin temel sebepleri; düĢük vasıflı yakıtların iyileĢtirilme
iĢlemine tabi tutulmadan kullanılması, yanlıĢ yakma tekniklerinin uygulanması ve kullanılan yakma
sistemleri iĢletme bakımlarının düzenli olarak yapılmaması Ģeklinde sıralanabilir. Ancak ısınmada doğal
gazın ve kaliteli yakıtların kullanılması sonucu hava kirliliğinin azalmasına yardımcı olmaktadır. Bunun
yanında trafik yoğunluğu, önemli Ģehirlerarası yolların Ģehir merkezinden geçmesi, düĢük modelli araçların
fazlalığı yaĢanan hava kirliliğine katkı sağlamaktadır. ġehirleĢme ile sanayi tesislerinin yakın çevresindeki
bölgelerde konutlaĢmanın artması düĢük hava kalitesinden olumsuz etkilenen kiĢi sayısını da arttırmaktadır
artırmaktadır. Ġlimizde Isınmadan Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği ve bu yönetmeliğe
istinaden yayımlanan Hava Kirliliğinin Kontrolü ve Önlenmesi Genelgesi kapsamındaki çalıĢmalar
Valiliğimizce gerçekleĢtirilmektedir. Ayrıca katı yakıtların denetimi ve idari yaptırım kararı verme
hususunda Ankara BüyükĢehir Belediyesi‟ne, Çankaya Belediyesi‟ ne ve Polatlı Belediyesi‟ ne yetki devri
yapılmıĢtır. Gümrük giriĢi ilimizde olacak ithal kömürler için Uygunluk Belgesi, üretimi ilimizde yapılan
yerli kömürler için Uygunluk Ġzin Belgesi, Ġlimizde kömür satmak isteyen ithalatçı ve üreticilerin kömürleri
için Kömür SatıĢ Ġzin Belgesi, katı yakıt satıcılarına Katı Yakıt Satıcısı Kayıt Belgeleri ve SatıĢ Ġzin Belgesi
alan firmaların kömürlerini Katı Yakıt Satıcılarına destek sağlamak isteyen firmalara Dağıtıcı Kayıt Belgesi
düzenlenmektedir. Egzoz gazı emisyonu kontrolü ile ilgili çalıĢmalar 04.04.2009 tarih ve 27190 sayılı Resmi
Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği” ve Egzoz Gazı
Emisyon Ölçümleri Genelgesi kapsamında yürütülmektedir. Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü
Yönetmeliği çerçevesinde sanayi tesislerinden kaynaklanan emisyonların hava kalitesine olan etkilerinin
azaltılması ve kirliliğin kontrolü için; tesislerin kurulması için gerekli olan ön emisyon izni, iĢletilmesi için
gerekli olan, emisyon izni ile kısmi ve Ģartlı izinler verilmektedir. Kızılcahamam‟da 2750 konutun ısıtması
jeotermal kaynakla sağlanmaktadır. Ġlimiz sınırları içinde Çayırhan Termik Santralı bulunmaktadır. 2x150
ve 2x160 olmak üzere toplam 620 MW kapasiteye sahiptir. Ankara Otobüs ĠĢletmesi ile Ankaray ve Ankara
Metrosu-1 Raylı Sistem ĠĢletmeleri toplu taĢıma hizmeti vermektedir. Toplu taĢım sistemlerinin yolcu
taĢımasındaki payları; EGO Otobüsleri: %22,8, Ankaray: %2,8 ve Ankara Metrosu ise %3,8
mertebesindedir. Yıllık olarak tükettikleri yakıtların cins ve miktarları hakkında bilgi verilmelidir. Metro :
37.100.984 Kwh enerji/Yıl (2010) Ankaray: 17.174.956 Kwh enerji/yıl (2010)
Hava kalitesine iliĢkin hava kalite indeksi karĢılaĢtırması da Çizelge A.1‟ de verilmektedir.
Çizelge A.1- Hava Kalite Ġndeksi KarĢılaĢtırma Tablosu
Hava
Ġndeksi
Kalitesi
1 (çok iyi)
2 (iyi)
3 (yeterli)
4 (orta)
5 (kötü)
6 (çok kötü)
SO2
NO2
CO
O3
PM10
1 saatlik
ortalama
(µgr/m3)
0-50
51-199
200-399
400-899
900-1499
>1500
24 saatlik
ortalama
(µgr/m3)
0-45
46-89
90-179
180-299
300-699
>700
24 saatlik
ortalama
(µgr/m3)
0-1,9
2,0-7,9
8,0-10,9
11,0-13,9
14,0-39,9
>40,0
1 saatlik
ortalama
(µgr/m3)
0-35
36-89
90-179
180-239
240-359
>360
24 saatlik
ortalama
(µgr/m3)
0-25
26-69
70-109
110-139
140-599
>600
13
A.2. Hava Kalitesi Üzerine Etki Eden Unsurlar
Hava kirliliği, doğrudan veya dolaylı olarak insan sağlığını etkileyerek yaĢam kalitesini düĢürmektedir.
Günümüzde hava kirliliği nedeniyle yerel, bölgesel ve küresel sorunlar yaygın olarak yaĢanmaktadır.
Yoğun ĢehirleĢme, Ģehirlerin yanlıĢ yerleĢmesi, motorlu taĢıt sayısının artması, düzensiz sanayileĢme,
kalitesiz yakıt kullanımı, topoğrafik ve meteorolojik Ģartlar gibi nedenlerden dolayı büyük Ģehirlerimizde
özellikle kıĢ mevsiminde hava kirliliği yaĢanabilmektedir.
Bir bölgede hava kalitesini ölçmek, o bölgede yaĢayan insanların nasıl bir hava teneffüs ettiğinin bilinmesi
açısından çok büyük önem taĢımaktadır. Ayrıca, önemli bir nokta da, bir bölgede meydana gelen hava
kirliliğinin sadece o bölgede görülmeyip meteorolojik olaylara bağlı olarak yayılım göstermesi ve küresel
problemlere de (küresel ısınma, asit yağmurları, vb) sebep olmasıdır.
Renksiz bir gaz olan kükürtdioksit (SO2), atmosfere ulaĢtıktan sonra sülfat ve sülfürik asit olarak oksitlenir.
Diğer kirleticiler ile birlikte büyük mesafeler üzerinden taĢınabilecek damlalar veya katı partiküller
oluĢturur. SO2veoksidasyon ürünleri kuru ve nemli depozisyonlar (asitli yağmur) sayesinde atmosferden
uzaklaĢtırılır.
Azot Oksitler (NOX), Azot monoksit (NO) ve azot dioksit (NO2), toplamı azot oksitleri (NOX) oluĢturur.
Azot oksitler genellikle (%90 durumda) NO olarak dıĢarı verilir. NO ve NO2‟din ozon veya radikallerle (OH
veya HO2 gibi) reaksiyonu sonucunda oluĢur. Ġnsan sağlığını en çok etkileyen azot oksit türü olması itibari
ile NO2 kentsel bölgelerdeki en önemli hava kirleticilerinden biridir. Azot oksit (NOX) emisyonları
insanların yarattığı kaynaklardan oluĢmaktadır. Ana kaynakların baĢında kara, hava ve deniz trafiğindeki
araçlar ve endüstriyel tesislerdeki yakma kazanları gelmektedir.
Ġnsan sağlığına etkileri açısından, sağlıklı insanların çok yüksek NO2deriĢimlerine kısa süre dahi maruz
kalmaları, Ģiddetli akciğer tahribatlarına yol açabilir. Kronik akciğer rahatsızlığı olan kiĢilerin ise bu
deriĢimlere maruz kalmaları, akciğerde kısa vadede fonksiyon bozukluklarına yol açabilir.NO2deriĢimlere
uzun süre maruz kalınması durumunda ise buna bağlı olarak solunum yolu rahatsızlıklarının ciddi oranda
arttığı gözlenmektedir.
Toz Partikül Madde (PM10), partikül madde terimi, havada bulunan katı partikülleri ifade eder. Bu
partiküllerin tek tip bir kimyasal bileĢimi yoktur. Katı partiküller insan faaliyetleri sonucu ve doğal
kaynaklardan, doğrudan atmosfere karıĢırlar. Atmosferde diğer kirleticiler ile reaksiyona girerek PM‟yi
oluĢtururlar ve atmosfere verilirler. (PM10-10 μm‟nin altında bir aerodinamik çapa sahiptir) 2,5 μm‟ye
kadar olan partikülleri kapsayacak yasal düzenlemeler konusunda çalıĢmalar devametmektedir.PM10 için
gösterilebilecek en büyük doğal kaynak yollardan kalkan tozlardır. Diğer önemli kaynaklar ise trafik, kömür
ve maden ocakları, inĢaat alanları ve taĢocaklarıdır. Sağlık etkileri açısından, PM10 solunum sisteminde
birikebilir ve çeĢitli sağlık etkilerine sebep olabilir. Astım gibi solunum rahatsızlıklarını kötüleĢtirebilir,
erken ölümü de içeren çeĢitli ciddi sağlık etkilerine sebep olur. Astım, kronik tıkayıcı akciğer ve kalp
hastalığı gibi kalp veya akciğer hastalığı olan kiĢiler PM10‟a maruz kaldığında sağlık durumları
kötüleĢebilir. YaĢlılar ve çocuklar, PM10 maruziyetine karĢı hassastır. PM10 yardımıyla toz içerisindeki
mevcut diğer kirleticiler akciğerlerin derinlerine kadar inebilir. Ġnce partiküllerin büyük bir kısmı
akciğerlerdeki alveollere kadar ulaĢabilir. Buradan da kurĢun gibi zehirli maddeler % 100 olarak kana
geçebilir.
Karbonmonoksit (CO), kokusuz ve renksiz bir gazdır. Yakıtların yapısındaki karbonun tam yanmaması
sonucu oluĢur. CO deriĢimleri, tipik olarak soğuk mevsimlerde en yüksek değere ulaĢır. Soğuk mevsimlerde
14
çok yüksek değerler ulaĢılmasının bir sebebi de inversiyon durumudur. CO‟inglobal arka plan
konsantrasyonu 0.06 ve 0.17 mg/m3 arasında bulunur. 2000/69/EC sayılı AB direktifinde CO ile ilgili sınır
değerler tespit edilmiĢtir.Ġnversiyon, sıcak havanın soğuk havanın üzerinde bulunarak, havanın dikey olarak
birbiriyle karıĢmasının engellenmesi durumudur. Kirlilik böylece yer seviyesine yakın soğuk hava
tabakasının içerisinde toplanır.
CO‟in ana kaynağı trafik ve trafikteki sıkıĢıklıktır. Sağlık etkileri, akciğer yolu ile kan dolaĢımına girerek,
kimyasal olarak hemoglobinle bağlanır. Kandaki bu madde, oksijeni hücrelere taĢır. Bu yolla, CO organ ve
dokulara ulaĢan oksijen miktarını azaltır. Sağlıklı kiĢilerde, daha yüksek seviyelerdeki CO‟e maruz kalmak,
algılama ve gözün görme gücünü etkileyebilir. Hafif ve daha ağır kalp ve solunum sistemi hastalığı olan
kiĢiler ve henüz doğmamıĢ ve yeni doğmuĢ bebekler, CO kirliliğine karĢı en riskli grubu oluĢturur.
KurĢun (Pb), doğada metal olarak bulunmaz. KurĢun gürültü, ıĢın ve vibrasyonlara karĢı iyi bir koruyucudur
ve hava yoluyla taĢınır. KurĢun, maden ocakları ve bakır ve tunç (Cu+Sn)alaĢımı iĢlenmesi, kurĢun içeren
ürünlerin geriye dönüĢtürülmesi ve kurĢunlu petrolün yakılmasıyla çevreye yayılır. KurĢun içeren benzin
ilavesi ürünlerinin de kullanılması, atmosferdeki kurĢun oranını yükseltir.
Ozon (O3), kokusuz renksiz ve 3 oksijen atomundan oluĢan bir gazdır. Ozon kirliliği, özellikle yaz
mevsiminde güneĢli havalarda ve yüksek sıcaklıkta oluĢur (NO2+ güneĢ ıĢınları= NO+ O=> O+ O2=
O3).Ozon üretimi uçucu organik bileĢikler (VOC) ve karbonmonoksit sayesinde hızlandırılır veya
güçlendirilir. Ozonun oluĢması için en önemli öncü bileĢimler NOX(Azot oksitler) ve VOC‟dır. Yüksek
güneĢ ıĢınlarının etkisiyle ozon deriĢimi Akdeniz ülkelerinde Kuzey-Avrupa ülkelerinden daha yüksektir.
Sebebi isegüneĢ ıĢınlarının ozon‟un fotokimyasal oluĢumundaki fonksiyonundan kaynaklanmasıdır.
Diğer kirleticilere kıyasla ozon doğrudan ortam havasına karıĢmaz. Yeryüzüne yakın seviyede ozon
karmaĢık kimyasal reaksiyonlar yoluyla oluĢur. Bu reaksiyonlara NOX, metan, CO ve VOC‟ler (etan
(C2H6),etilen (C2H4), propan (C3H8), benzen (C6H6), toluen(C6H5), xylen (C6H4) gibi kimyasal maddelerde
eklenir. Ozon çok güçlü bir oksidasyon maddesidir. Birçok biyolojik madde ile etkileĢimde bulunur. Tüm
solunum sistemine zarar verebilir. Ozonun zararlı etkisi deriĢim oranına ve ozona maruziyet süresine
bağlıdır. Çocuklar büyük bir risk grubunu oluĢturur. Diğer gruplar arasında öğlen saatlerinde dıĢarıda
fiziksel aktivitede bulunanlar, astım hastaları, akciğer hastaları ve yaĢlılar bulunur.
Ġlde evsel ısınmada, sanayide, araçlarda kullanılan yakıt miktarları ve cinsi aĢağıdaki bilgiler doğrultusunda
ilgili kurum/kuruluĢlardan toplanarak çizelgelere iĢlenir ve durum hakkında yorum yapılmalıdır.Ġlde evsel
ısınmada, sanayide, araçlarda kullanılan yakıt miktarları ve cinsi aĢağıdaki bilgiler doğrultusunda ilgili
kurum/kuruluĢlardan toplanarak çizelgelere iĢlenir ve durum hakkında yorum yapılmalıdır.
Çizelge A.2 –Isınma Amaçlı Ġthal TaĢ ve Linyit Kömürü Özellikleri ve Sınırları
Özellikler
Sınırlar
Toplam Kükürt (kuru
bazda)
En Çok % 1,0 (%+0,1 tolerans)
Alt Isıl Değer (kuru bazda)
En az 6400 kcal/kg (-200 tolerans)
Uçucu Madde (kuru bazda)
% 12-33 (+2 tolerans)
Toplam Nem (orijinalde)
En çok % 13
Kül (kuru bazda)
En çok %16 (+2 tolerans)
Boyut*
18-150 mm (En çok± %10
tolerans)
* Mekanik beslemeli yakma tesisleri için kömür boyutu 10-18 mm olabilir.
15
Çizelge A.3– : Isınma Amaçlı Yerli Kömürlerde Aranacak Özellikler
Yerli Kömürlerin
Özellikleri
Sınırlar
Toplam Kükürt (kuru
bazda)
En çok % 2
Toplam Nem (orjinalde)
En çok %25
Bu Yönetmeliğin 28.
maddesine göre sınır
değerlerinin aĢıldığı (I.
Grup)
Kül (kuru bazda)
En çok %25
Ġl ve ilçeler
En çok 4800 Kcal/kg (-200
Alt Isıl Değer (orijinalde)
tolerans)
18-150 mm (18 mm altı ve
150 mm üstü için en çok %
10 tolerans)
* Mekanik beslemeli yakma tesisleri için kömür boyutu 10-18 mm olabilir.
Boyut (*)
Çizelge A.4 –Ġlimizde (2013) Yılı Ġtibarı ile Doğalgaz abone saylıarı
Yakıtın Kullanıldığı
Yer
Konut
Sanayi
Adet
1.385.816
62.519
Çizelge A.5- Ġlimizde (2012) Yılı Ġldeki Araç Sayısı ve Egzoz Ölçümü Yaptıran Araç Sayısı (Kaynak,
TÜĠK)
Egzoz Ölçümü Yaptıran
Toplam Araç Sayısı
Toplam
Diğerleri
Ağır Ticari
Hafif
Ticari
Binek
Otomobil
Araç Sayısı
1.035.719 206.38 109.950 84.295 1.436.349
5
490.189
A.3. Hava Kalitesinin Kontrolü Konusundaki ÇalıĢmalar
Ġlde hava kalitesinin kontrolü konusunda rapor yılı içerisinde gerçekleĢtirilen çalıĢmalardan söz edilmelidir.
Ġlde bulunan hava kalitesi ölçüm istasyonu/istasyonları hakkında bilgi verilmelidir. Hava Kalitesi Ölçüm
Ġstasyon/Ġstasyonlarının yerleri aĢağıdaki örnek haritada olduğu gibi harita veya uydu görüntüsü üzerinde
gösterilmelidir. Çizelge A.8 Ġlde hava kalitesi ölçümü yapan istasyon/istasyonların ölçüm parametrelerini
gösterecek Ģekilde doldurulmalıdır.
16
Harita A.1 – Ġlde Bulunan Hava Kirliliği Ölçüm Cihazlarının Yerleri (Kaynak,Yıl)
Çizelge A.7- ĠlimizdeHava Kalitesi Ölçüm Ġstasyon Yerleri ve Ölçülen Parametreler
ĠSTASYON
YERLERĠ
Bahçeli
Cebeci
Demetevler
Dikmen
KayaĢ
Keçiören
Sıhhiye
Sincan
KOORDĠNATLARI
HAVA KĠRLETĠCĠLERĠ
(Enlem, Boylam)
PM10 PM2.5 SO2 NO NO2 NOX CO O3
X
X
X
X
X
X
X
39.918546° 32.822268°
X
X
X
X
X
X
X
X
39.937039° 32.878052°
X
X
X
X
X
X
39.896459° 32.840752°
X
X
X
X
X
X
39.967753° 32.795703°
X
X
X
X
X
X
39.925411° 32.926750°
X
X
X
X
X
X
X
39.967254° 32.862833°
X
X
X
X
X
X
X
39.927317° 32.859416°
X
X
X
X
X
X
39.972019° 32.585109°
Çizelge A.8- Ġlimizde 2012 Yılı Hava Kalitesi Parametreleri Aylık Ortalama Değerleri
BAHÇELĠEV SO
LER
2
18
Ocak
15
ġubat
8
Mart
6
Nisan
113
Mayıs
14
Haziran
40
Temmuz
47
Ağustos
Eylül
70
PM
10
28
38
17
14
31
67
152
97
Ekim
Kasım
Aralık
CO
1428
718
609
491
351
701
660
755
N
O
23
11
10
9
7
7
6
9
N
O2
31
27
20
16
25
28
20
44
114
814
44
63
58
71
777
36
47
78
1465
40
10
2
34
66
1939
54
58
67
N
OX
57
44
35
30
35
39
26
53
10
7
76
16
8
11
2
ORTALAMA
17
CEBECĠ
SO2 PM10 CO NO NO2 NOX OZON
27
40
862 22
22
50
16
Ocak
15
91
1040 7
16
27
17
ġubat
13
32
1042 5
14
22
22
Mart
16
33
1026 5
14
22
27
Nisan
17
55
1016 34
94
145
38
Mayıs
17
64
1085 20
61
91
61
Haziran
13
117
898 16
51
69
69
Temmuz
13
110
829 16
51
67
66
Ağustos
18
169 1098 62
70
132
84
Eylül
26
93
1187 58
47
105
Ekim
⁻
20
122 1724 156 84
239
27
Kasım
10
112 1903 115 47
162
16
Aralık
ORTALAMA
DEMETEVLER SO2 PM10 NO NO2 NOX
9
117
72
42
114
Ocak
24
44
19
52
81
ġubat
17
25
32
58
107
Mart
12
26
35
47
101
Nisan
5
34
16
32
57
Mayıs
4
19
13
30
50
Haziran
3
80
8
36
45
Temmuz
6
93
11
33
44
Ağustos
6
122
56
61
117
Eylül
4
124
72
68
141
Ekim
5
136
92
55
147
Kasım
9
117
72
42
114
Aralık
ORTALAMA
DĠKMEN
SO2 PM10
23
41
Ocak
31
20
ġubat
16
63
Mart
11
62
Nisan
5
61
Mayıs
4
126
Haziran
6
152
Temmuz
6
130
Ağustos
10
144
Eylül
Ekim
8
64
8
78
Kasım
14
72
Aralık
ORTALAMA
NO
12
10
7
6
8
11
⁻
⁻
⁻
⁻
88
116
NO2 NO2
28
28
42
42
34
34
28
28
39
39
48
48
⁻
⁻
⁻
⁻
⁻
⁻
⁻
⁻
74
74
68
68
18
KAYAġ
SO2 PM10
24
24
Ocak
21
43
ġubat
15
37
Mart
10
35
Nisan
5
73
Mayıs
4
177
Haziran
6
109
Temmuz
6
59
Ağustos
4
94
Eylül
4
83
Ekim
6
190
Kasım
7
107
Aralık
ORTALAMA
NO NO2 NOX
26
39
70
18
64
91
18
50
76
12
36
54
12
54
72
11
46
63
13
46
59
15
56
71
30
88
118
44
98
142
61 115 175
76 136 212
KEÇĠÖREN SO2 PM10 NO NO2 NOX OZON
34
28
37
49
100
13
Ocak
29
34
23
73
109
18
ġubat
16
17
23
59
94
29
Mart
12
25
28
51
93
17
Nisan
19
17
7
21
31
43
Mayıs
14
147
19
61
83
82
Haziran
10
109
14
58
72
77
Temmuz
24
82
11
61
72
50
Ağustos
16
119
39
74
113
16
Eylül
14
86
70
54
124
24
Ekim
14
103
91
52
143
9
Kasım
15
76
87
41
128
12
Aralık
ORTALAMA
SIHHĠYE
SO2 PM10 CO
14
65
1596
Ocak
17
70
1479
ġubat
22
28
1322
Mart
22
20
1144
Nisan
9
32
668
Mayıs
6
44
1151
Haziran
5
78
1200
Temmuz
6
115
966
Ağustos
15
159 1560
Eylül
9
97
1631
Ekim
8
116 2304
Kasım
10
171 2209
Aralık
ORTALAMA
SĠNCAN
Ocak
ġubat
NO
63
48
47
41
53
63
56
46
89
71
119
160
NO2 NOX
47
125
66
140
59
130
53
116
101 182
108 205
111 175
102 148
100 189
61
131
65
184
46
206
SO2 PM10 NO NO2 NOX OZON
22
19
7
23
32
22
21
17
10
33
47
22
19
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
ORTALAMA
14
60
⁻
12
14
6
5
7
13
8
31
29
23
44
150
147
62
41
52
85
5
7
5
8
12
17
39
⁻
53
60
22
18
25
38
42
44
63
⁻
34
36
29
29
32
47
55
61
102
⁻
87
96
27
60
59
62
59
52
30
15
16
15
Çizelge A.9 - Ġlimizde2012 Yılında Hava Kirletici Gazların Ortalama Konsantrasyonları ve Sınır
Değerin AĢıldığı Gün Sayıları (2012)
ANKARA SO2 AGS* PM10 AGS*
0
32
Bahçelievler
65
Cebeci
-
0
87
64
Demetevler
9
0
71
54
Dikmen
11
0
84
54
KayaĢ
9
0
86
38
Keçiören
-
0
-
29
Sıhhiye
12
0
86
53
Sincan
-
0
-
40

AGS: Sınır değerin aĢıldığı gün sayısı
Çizelge A.10 – Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği (2012) Yılında Hava Kalitesi
Sınır Değerleri
SO2: Kükürtdioksit
Sınır Değeri
1 saatlik
Saptayan
ortalama
KuruluĢ
sınır değer
(mg/m3)
350
AB
900
HKDYY1
Günlük
ortalama
sınır değer
(mg/m3)
125
280
AĢılmaması
istenen gün
sayısı
(mg/m3)
3
-
Sınır değerin
aĢıldığı gün
sayısı
0
Yıllık
ortalama
sınır değer
(mg/m3)
20
NO2: Azotdioksit
1
HKDYY: Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği
20
Sınır Değeri
Saptayan
KuruluĢ
AB
HKDYY
1 saatlik
ortalama
sınır değer
(mg/m3)
200
300
Günlük
ortalama
sınır değer
(mg/m3)
-
AĢılmaması
istenen gün
sayısı
(mg/m3)
18
18
Sınır değerin
aĢıldığı gün
sayısı
-
Partikül Madde 10
Sınır Değeri
Günlük
Saptayan
ortalama sınır
KuruluĢ
değer (mg/m3)
50
AB
1403
HKDYY
AĢılmaması
istenen gün
sayısı
35
35
Sınır değerin
aĢıldığı gün sayısı
CO: Karbon monoksit
Sınır Değeri
Günlük
Saptayan
ortalama sınır
KuruluĢ
değer (mg/m3)
AB
144
HKDYY
AĢılmaması
istenen gün
sayısı
25
Sınır değerin
aĢıldığı gün sayısı
-
-
Yıllık
ortalama
sınır değer
(mg/m3)
40
682
Yıllık ortalama
sınır değer
(mg/m3)
40
78
Yıllık ortalama
sınır değer
(mg/m3)
10
A.5. Egzoz Gazı Emisyon Kontrolü
Ġlimizde 2012 yılı içinde 122 adet yetki belgesi verilmiĢ olup 490.189 adet pul satıĢı yapılmıĢtır.
A.6. Gürültü
Ġlimizde, gürültü kontrolü ile ilgili Ankara BüyükĢehir Belediyesi, Çankaya Belediyesi, Mamak
Belediyesi, Yenimahalle Belediyesi ve Altındağ Belediyesi‟ne yetki devri yapılmıĢtır. Yetki devri yapılan
belediyeler tarafından 2012 yılında da gürültü denetimleri gerçekleĢtirilmiĢtir. Bu belediye sınırları haricinde
ise gürültü konusunda denetimler Müdürlüğümüzce yapılmaktadır. Gürültü konusunda tarafımıza ulaĢan
Ģikayetler, eğer yetki devri yapılmıĢ belediyelerin sınırları dahilinde ise öncelikle Ģikayet mahallinde yetkili
olan Belediyeye yönlendirilmektedir. Ayrıca yetki devri yapılmıĢ belediyelerin faaliyetlerinin kontrolü de
bizzat Müdürlüğümüzce yapılmaktadır.
Ġlimizde gürültü kirliliğinin önlenmesi ile ilgili yapılan çalıĢmaların sonucunda;
Mahalli Çevre Kurulu‟nun 27.06.2012 tarih ve 2012/49 sayılı karar alınmıĢ olup; bu karar ile
16.07.2012 tarihi itibariyle ilimiz merkez ilçelerinde (Çankaya, Altındağ, Mamak, Keçiören, Yenimahalle,
Etimesgut, Sincan, GölbaĢı ve Pursaklar) ses yayın cihazı kullanarak veya davul zurna ile sokak aralarında
2
HKDYY EK-1/A’da yer alan geçiş süreci limit değeri (proje yılına göre değişir).
3
HKDYY EK-1/A’da yer alan geçiş süreci limit değeri (proje yılına göre değişir).
4
HKDYY EK-1/A’da yer alan geçiş süreci limit değeri (proje yılına göre değişir).
21
veya meskun mahalle bitiĢik yerlerde, resmi açılıĢ, kutlama ve mahalli kurtuluĢ günleri haricinde her türlü
eğlence, düğün, kutlama vb. faaliyetlerin icrası yasaklanmıĢtır.
- Resmi kutlama, resmi açılıĢ ve mahalli kutlama günleri dıĢında saat 22:30‟ dan sonra havai fiĢek
atılması kesin olarak yasaklanmıĢtır.
Müdürlüğümüzce Çevre Kanununca Alınması Gereken Ġzin Lisanslar Hakkında yönetmelik
doğrultusunda sanayi tesislerden kaynaklanan gürültü konusunda Ġlimizde faaliyet gösteren tesisler
değerlendirilmekte olup, 2012 yılında 379 tesis gürültü konusunda değerlendirilerek ilgili yönetmelikten
muaf olduğu bildirilmiĢtir. Ġlimizde Gürültü Kontrolü konusunda izin almıĢ 3 tesis bulunmaktadır.
A.8. Sonuç ve Değerlendirme
Hava kirliliği; atmosfere bırakılan toz, gaz, duman, koku ve su buharı gibi kirleticilerin havanın
doğal bileĢimini bozarak canlılara zarar verecek yapıya dönüĢmesidir. Hava kirliliğinin en büyük sebebi
sanayi tesisleri ve meskenlerde yakıtların yanması sonucu atmosfere verilen atık gazlardır.
KahramanmaraĢ‟ta da özellikle kıĢ aylarında gerek ısınma ve sanayi bacalarından çıkan emisyonlar, gerekse
motorlu taĢıtların emisyonları hava kirliliğine katkı sağlayan önemli faktörlerdendir.
04.07.2012 tarih ve 8873 sayılı Bakanlığımızca yayınlanan 2012/16 sayılı genelgesi ile, hava
kalitesinin belirlenmesine yönelik uygulamalarda birlikteliği sağlamak için yönetmelikte belirlenen
tanımlanmıĢ metotları ve kriterleri esas alarak tam bir hava kalitesi değerlendirmesinin sağlanması, diğer
taraftan da hava kalitesi sınır değerlerinin aĢılmaması için alınması gerekli önlemlerin belirlenmesi ile hava
kalitesi ve hava kirliliğinin önlenmesi konusunda kamuoyunun bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi
konusunda destek sağlanması istenmiĢtir.
Ankara Ġl bazında hava kirliliğini önleyici olarak yapılan ve yapılacak çalıĢmalar ve alınacak
tedbirleri içeren detaylı çalıĢmaların (alınması gereken önlemlerin uygulanması konusunda sorumlu
kurum/kuruluĢun belirlenmesi, uygulama zamanının belirlenmesi, varsa yatırım programındaki maliyeti ve
fizibilite çalıĢmaları vs.) Mahalli Çevre Kurulunda karara bağlanarak Bakanlığımıza gönderilmesi
sağlanmıĢtır.
Kaynaklar:
-
Ankara BüyükĢehir Belediye BaĢkanlığı
-
Ankara BüyükĢehir Belediye BaĢkanlığı, 2023 Ankara BaĢkent Nazım Ġmar Planı Açıklama Raporu,
2007
-
Ankara Ġl Çevre Durum Raporu, 2011
-
Ankara Ġl Özel Ġdaresi Genel Sekreterliği
-
Ankara Meteoroloji ĠĢleri Bölge Müdürlüğü
-
Ankara Valiliği, Ġl Çevre ve ġehircilik Müdürlüğü
-
Devlet Su ĠĢleri Genel Müdürlüğü
22
B. SU VE SU KAYNAKLARI
B.1. Ġlin Su Kaynakları ve Potansiyeli
B.1.1. Yüzeysel Sular
B.1.1.1. Akarsular
Bölgemiz, su ve toprak potansiyeli olarak Türkiye geneline göre ortalamanın altında sayılabilecek bir
yöreyi temsil etmektedir. Önemli su kaynaklarımızdan baĢlıcaları olarak; Kızılırmak nehri havzasının büyük
bir bölümü ve Delice, Acıçay, Devres çayı gibi büyük kolları, Sakarya havzasının bir bölümü ve Kirmir
çayı, Ankara çayı gibi büyük kolları, Batı Karadeniz havzasının bir bölümü, Konya kapalı havzasının bir
bölümü ve Büyük Melen, Küçük Melen, Gerede çayı gibi büyük kolları söylenebilir. Gerek akarsular ve
gerek kolları üzerine kurulan barajlar aracılığıyla içme suyu, kullanma suyu, sulama suyu, taĢkın koruma ve
enerji amaçlı kullanımlardan yararlanılır. Ġlimizdeki akarsuların rejimleri ulaĢım, taĢımacılık ve su sporları
yapmaya uygun değildir. Yer yer dere ve çaylar üzerinde kum ocakları yer alır. Örneğin, Kazan ve Çubuk
ilçeleri arasında Ova Çay üzerinde taĢ ve kum ocakları ve yıkama eleme tesisleri yer alır.
Ankara‟daki en önemli akarsular ve kolları aĢağıda verilmiĢtir:
1- Kızılırmak nehri ve kollar Terme çayı, Balaban çayı
2- Sakarya nehri ve kolları Aladağ çayı, Nalderesi, Girmir çayı ve Ankara çayı
3- Peçeneközü çayı
Ankara ili Türkiye‟deki 3 akarsu havzası içinde kalmaktadır. Bunlar; Sakarya, Kızılırmak ve Konya
Kapalı Havzaları (Harita D.1.3.1.). Ġl sınırları dahilindeki akarsu yüzeyleri toplam alanı 4.385 ha‟dır.
Ankara‟daki baĢlıca akarsuların ortalama debileri Ģu Ģekildedir;
Ġl çıkıĢı toplam ortalama akım : 5430 hm 3 /yıl
Sakarya Nehri
: 2900 hm 3 /yıl
Kızılırmak Nehri
: 2500 hm 3 /yıl
Peçeneközü Çayı
: 30 hm 3 /yıl
Hatip Ovası Akarsuları
Hatip ovasının en önemli akarsuyu Hatip Çayıdır. Ova doğusunda yer alan Hasanoğlan‟ın
kuzeyinden doğan Hasanoğlan Deresi, Hatip Çayının baĢlangıcını oluĢturur. Ankara‟ya kadar devam eden
Hatip Çayı, kuzeyden ġaraplı Dere ve Kuruçayı, güneyden Yazı Dere, Aralık Dere, Karabayır Dere,
Bayındır Çayı ve Kosunlar Çayını alır. Ankara içinden geçerken Akköprü civarında güneyden gelen Ġncesu
Deresi ile kuzeydoğudan Çubuk havzasından gelen Çubuk Çayı ile birleĢerek Ankara Çayını oluĢturur.
Sincan civarında havza dıĢına çıkan Ankara Çayına, havzayı terk etmeden önce, Macun Dere ile Acıca Dere
ile Güneyden Kuyucak Dere, Altıncıoğlu Dere, Kutuğun Dere, Kepiryatak Dere, Sazçayır Dere Kayalıboğaz
Dere gibi belli baĢlı dereler katılır.
23
Mürted Ovası Akarsuları
Hatip Ovasının kuzeybatısında kalan Mürted Ovasının baĢlıca akarsuyu kuzeyden Yıldırım ve Aydos
Dağlarından beslenen Ova Çayıdır. Mürted Ovasını kuzeyden Güneye kat eden Ova Çayının en önemli kolu
Kurtboğazı Deresidir. Ova Çayına batıdan ve doğudan Çihrilik, Kilis, Killiközü, Kaptıboğazı, Kestanegölü,
Ġyimir, Ağca, Çelti, Yılgın, Kızpınarı, Kermeliközü, Güvenç, Bağlariçi gibi çok sayıda dere karıĢmaktadır.
Bunların çoğu mevsimlik dereler olup, yaz aylarında kururlar.
Çubuk Ovası Akarsuları
Bu alandaki baĢlıca su kaynağı Çubuk Çayıdır. Ġki kol halinde Aydos Dağlarından doğan ve 70 km
uzunluğunda olan Çubuk Çayı, Çubuk ilçesinin 5 km kuzeyindeki Çubuk-II Barajını beslemektedir. Çubuk
Çayına ova içerisinde, batıdan Azman Çayı ile, doğudan Koyunözü Deresi, Ravli Deresi, Balıkhisar Deresi
Özçay Deresi ile birleĢtikten sonra Çubuk-I Barajını beslemektedir. Daha sonra Çubuk Çayı, Ankara ilinin
içerisinden geçmekte, Hatip Çayı ile birleĢerek Ankara Çayı adını almakta ve Sakarya Nehrine
katılmaktadır.
Çizelge B.1 –İlimizin Akarsuları(Kaynak, yıl)
AKARSU İSMİ
Kızılırmak
Sakarya
Toplam Uzunluğu
(km)
1.355
824
İl Sınırları İçindeki
Uzunluğu (km)
256
168
Debisi
(m3/sn)
184 m3/sn
100 m3/sn
Kolu Olduğu
Akarsu
-
Kullanım Amacı
Sulama
Sulama
B.1.1.2. Doğal Göller, Göletler ve Rezervuarlar
Göller
Ankara Ġl sınırları içinde kalan göller ve yüzey alanları aĢağıda verilmiĢtir. Mogan, Eymir, Tuz Gölü
ve Samsam Gölü Ġldeki önemli doğal göllerdir (Tablo D.1.4.1.).
Göl Yüzeyleri
: 50.516,7 ha
- Tuz gölü
: 49.010 ha (160 000 ha )
- Mogan gölü
: 567,5 ha
- Eymir gölü
: 111,9 ha
- Diğer göller
: 19,3 ha
24
Tuz Gölü; ġereflikoçhisar ilçesinin 10 km batısındadır. Toplam göl alanı 490km2 olup bunun 160
km2 si Ankara ili sınırları içerisinde yer alır. Göl sularının tuzluluğu nedeniyle içme, kullanma ve sulama
suyu olarak yararlanılamamaktadır. Türkiye‟nin tuz ihtiyacı‟nın yarısından fazlası Tuz Gölü bölgesindeki üç
tuzla (Kaldırım, Kayacık ve YavĢan tuzlaları) ve ikincil tuz endüstrisi ile gerçekleĢtirilmektedir. Ayrıca
Aklim Sodyum Sülfat tesisleri de alanda bulunmaktadır.
Kapalı bir havzada yer alan göl, jeolojik olarak tektonik kökenlidir. Büyüklüğüne karĢın ülkemizin
en sığ göllerinden biridir. Derinliği birçok yerde 0,5 metreyi dahi bulmaz. Türkiye'nin en az yağıĢ alan yeri
olduğu için akarsu bakımından çok fakirdir. Önemli sayılabilecek akarsuları; güneyden göle giren Bağlıca
ve Kırdelik Suları, EĢmekaya kaynakları, Aksaray‟dan gelen Uluırmak, Cihanbeyli‟den gelen batıdan gölü
besleyen Ġnsuyu ile Aksaray ili sınırlarından doğan ve ġereflikoçhisar ilçesinden geçerek doğudan Tuz
Gölü‟ne dökülen Peçenek Çayı‟dır. Güneybatıda DSĠ Konya drenaj kanalı göle dökülmektedir. Gölün
dıĢarıya akıntısı yoktur.
Ancak bu suların tamamına yakını yazın kurur ve göle ulaĢamaz. AĢırı buharlaĢmanın da etkisiyle
gölün tamamına yakını kurur. Kuruyan bölgelerde 30 cm‟yi bulan tuz tabakaları oluĢur. Sadece ülkemizin
değil dünyanın da en tuzlu göllerinden biridir. Suyun yoğunluğu 1,25 gr/cm3dür. Tuz oranı ise %32,4‟tür.
Türkiye‟nin tuz ihtiyacının büyük bir bölümü buradan karĢılanır.
Mogan Gölü; Mogan Gölü Ankara‟nın 17 km güneyindedir. Normal su kotu 972 m, normal su
kotunda göl alanı 6,35 km2, göl çevresi uzunluğu 14 km, göl uzunluğu 5,5 km, göl ortalama derinliği 3-5 m
ve normal su seviyesinde göl hacmi 13,34 milyon m3‟tür. Kirlilik nedeniyle içme, kullanma ve sulama suyu
olarak yararlanılamamaktadır. Gölün kuzey yarısı günübirlik tesislerle çevrilidir. Ticari balıkçılığın yasak
olduğu gölde, kuĢ gözlemciliği, sportif balıkçılık, kürekçilik, yelkencilik ve doğa fotoğrafçılığı gibi
faaliyetler yapılır. Göl kıyıları özellikle hafta sonlarında yoğun olarak piknik amaçlı kullanılmaktadır.
Mogan Gölü Ankara‟nın 20 km güneyinde yer alan sığ bir göldür. Göl, yazları genellikle kuruyan
küçük dereler ile beslenmekte, göl suyu kuzeydoğusundaki regülatör kontrolünde Eymir Gölüne akmaktadır.
Mogan Gölü yer altı suyu beslemesi oldukça düĢük olup, su girdisi düzensiz rejimli yazları genelde
kuruyan dereler vasıtasıyla olmaktadır. Bu derelerin en önemlileri havzanın doğu-kuzey-batı kesimlerinde
yer alan Sukesen, BaĢpınar, Gölova, Yavrucak, Çolakpınar, Tatlım, Kaldırım ve Gölcük dereleridir.
Bu derelerin Mogan gölüne ulaĢtığı düzgün topoğrafyalı çok düĢük eğimli alanlar ile Mogan-Eymir
bağlantısını sağlayan alanda, hidrojeolojik, hidrolojik, klimatik ve biyolojik açıdan çok büyük önem arz
eden “Sulak-Bataklık Alan”lar geliĢmiĢtir. Bu alanlar; göller için yer altı suyu depolama ve kurak
mevsimlerde göle su sağlama gibi iĢlevlere sahiptir.
Gölün güneyindeki yaklaĢık 750 hektarlık bir bataklık ve ıslak çayırlık alanlar birçok farklı hayvana,
özellikle de kuĢ türlerine yaĢama ortamı sağlamaktadır. Mogan Gölü, özel çevre koruma alanı statüsünde
olup (1990‟dan beri) son yıllarda gölün rehabilitasyonu ve korunması için birçok çalıĢma yapılmaktadır.
Ankara‟ya yakınlığından dolayı özellikle hafta sonlarında birçok ziyaretçi ve amatör balıkçı akınına
uğramaktadır. Özellikle bahar aylarında artan amatör balıkçılar, kuĢları üreme ortamlarında rahatsız
etmektedirler. Son yıllarda Ankara‟ya yakınlığından dolayı göl etrafında birçok yazlık konut inĢaa edilmiĢ
ve halen edilmektedir. Gölde ticari balıkçılık yasaktır.
25
Eymir Gölü; Ankara‟nın 15 km güneyindedir. Tamamı ODTÜ arazisi içerisinde yer almaktadır.
Normal su kotu 968,5 m, normal su kotunda göl alanı 1,25 km2, göl çevresi uzunluğu 9 km, göl uzunluğu
4,2 km, göl ortalama derinliği 6-10 m, ve normal su seviyesinde göl hacmi 3,88 milyon m3. Mogan Gölü
suyu kuzeydoğusundaki regülatör kontrolünde Eymir Gölüne akmaktadır.
ĠĢletmeye AçılmıĢ Barajlar
Halen iĢletmede olan 8 baraj ile baĢkente yılda ortalama 387 milyon m3 içme ve kullanma suyu temin
edilmektedir. Bunlar, Çubuk I ve II, KayaĢ-Bayındır, Kurtboğazı, Çamlıdere, Eğrekkaya, Akyar ve
KavĢakkaya barajlarıdır. Ankara iline verilebilecek içme ve kullanma suyu potansiyeli toplamı ise 429
hm3/yıl‟dır. Mevcut durumda Ankara‟ya içme ve kullanma suyu temin eden kaynaklar Tablo D.1.4.2.‟de
verilmiĢtir. Konu ile ilgili ayrıca bkz. “L.1.1.” bölümü.2010 yılında barajlara gelen ve temin edilen su
miktarı Tablo D.1.4.3.‟de, 2010 yılı barajlara gelen toplam su miktarı Tablo D.1.4.4.‟de, 2010 yılı barajlara
gelen toplam su miktarı Grafik D.1.4.1., 2010 yılında barajlara gelen su miktarı Grafik D.1.4.2.‟de
verilmektedir.
300.000.000
250.000.000
OCAK
ġUBAT
MART
NĠSAN
200.000.000
150.000.000
100.000.000
MAYIS
HAZĠRAN
TEMMUZ
AĞUSTOS
EYLÜL
50.000.000
EKĠM
KASIM
0
ARALIK
Kaynak: Ankara BüyükĢehir Belediye BaĢkanlığı, 2011
26
Grafik B.1.4.1.: 2010 Yılı Barajlara Gelen Toplam Su Miktarı
YERALTI SULARI
ÇUBUK 2 BARAJI
250000000
KAYAġ BAYINDIR
BARAJI
200000000
KURTBOĞAZI
BARAJI
ÇAMLIDERE
BARAJI
150000000
KESĠKKÖPRÜ
BARAJI
100000000
KAVġAKKAYA
BARAJI
50000000
EĞREKKAYA
BARAJI
AKYAR BARAJI
0
ÇUBUK 1 BARAJI
Kaynak: Ankara BüyükĢehir Belediye BaĢkanlığı, 2011
Grafik B.1.4.2.: 2010 Yılında Barajlara Gelen Su Miktarı
AĢağıda iĢletmeye açılmıĢ barajların özellikleri detaylı bir Ģekilde irdelenmiĢtir.
Çubuk-I Barajı
AçılıĢ Yılı
: 1936
Yeri
: Ankara ili Ģehir merkezinin 10 km kuzeyinde, Çubuk ilçesinde
Akarsuyu
: Çubuk çayı
Amacı
: Ġçme suyu ve taĢkın koruma
Gövde Dolgu Tipi
: Beton ağırlık
Yüksekliği (Talvegden)
: 25 m
Yüksekliği (Temelden)
: 58 m
Maksimum Su Kotu
: 907.61 m
Aktif Hacim
: 2,49 hm3
Normal su kotunda göl hacmi
: 5,60 hm3
27
Normal su kotunda göl alanı
: 1,20 km2
Toplam Göl Hacmi
: 6.9 hm3
Göl Alanı
: 1,44 km2
Çubuk I Barajı rezervuarındaki ağır kirlenme nedeniyle Ağustos / 1994 tarihi itibariyle Ankara‟ya
içme suyu verilmemektedir. DSĠ Genel Müdürlüğü ile Ankara BüyükĢehir Belediye BaĢkanlığı arasında
tanzim edilen 19.08.2003 tarihli protokol ile Çubuk I Barajı park ve rekreasyon alanlarının iĢletme, bakım ve
onarımı sorumluluğu Ankara BüyükĢehir Belediye BaĢkanlığına devredilmiĢtir.
Çubuk-II Barajı
AçılıĢ Yılı
: 1964
Yeri
: Çubuk ilçesinin 5 km kuzeyinde
Akarsuyu
: Çubuk çayı
Amacı
: Ġçme suyu
Tipi
: Toprak dolgu
Yüksekliği (Talvegden)
: 69 m
Yüksekliği (Temelden)
: 74 m
Aktif Hacim
: 22 hm3
Toplam Göl Hacmi
: 22,4 hm3
Normal su kotunda göl hacmi
: 24,60 hm3
Normal su kotunda göl alanı
: 1,20 km2
Göl Alanı
: 1,26 km2
Ankara‟ya su temini
: 20 hm3/yıl
Çubuk II - Pursaklar iletim hattı ve 75 000 m3/gün kapasiteli Pursaklar Ġçmesuyu Arıtma Tesisi ile
Çubuk II barajından Aralık 1999 tarihi itibariyle kente 20 hm3/yıl su verilmeye baĢlanmıĢtır. Ayrıca bir
protokol kapsamında Çubuk II Barajından Çubuk ilçesine 3,1 hm3 / yıl su tahsis edilmiĢtir (100 l/s).
KayaĢ-Bayındır Barajı
Bayındır Barajı 1962–1965 yılları arasında yapılmıĢ olup, Barajı Yunuslar, Bayındır, Karanlık ve
Saray dereleri beslemektedir. Azami su hacmi 6.371.000 m³‟tür. Geçici olarak 2003 yılı Ekim ayından
itibaren barajdan su alınmamakta, rekreasyon amaçlı kullanılmaktadır. Baraj hattının uzunluğu 3,7 km olup,
boru çapı 700 mm‟dir.
AçılıĢ Yılı
: 1965
Yeri
: Mamak ilçesi, KayaĢ-Bayındır
28
Akarsuyu
: Bayındır çayı
Amacı
: Ġçme suyu ve taĢkın koruma
Tipi
: Toprak dolgu
Yüksekliği (Talvegden)
: 30 m
Yüksekliği (Temelden)
: 35 m
Aktif Hacim
: 6,2 hm3
Toplam Göl Hacmi
: 6,6 hm3
Göl Al anı
: 0,75 km2
Normal su kotunda göl hacmi
: 6,97 hm3
Normal su kotunda göl alanı
: 00,71 km2
Ankara‟ya su temini
: 7 hm3/yıl
Kurtboğazı Barajı
1963–67 yıllarında yapılmıĢtır. Azami su hacmi 92.000.000 m³ ‟tür. Ankara‟nın kuzeyinde, Ġvedik
Arıtma Tesislerine 50 km uzaklıkta olan barajı, Bahtılı, Mera, Kınık, Pazar, Uzunöz, Kurtderesi, Bostan,
Kayıcık, Batak, Ġğmir, Kirazlı, Ereğim ve Karaboya dereleri beslemekte aynı zamanda rekreasyon amaçlı
kullanılmaktadır. Ġvedik Arıtma Tesislerine iki adet 2.200 mm çaplı borularla su sağlamaktadır.
AçılıĢ Yılı
: 1967
Yeri
: Ankara‟nın 56 km kuzeyinde, Ankara-Ġstanbul karayolu üzerinde,
Kazan ilçesinde
Akarsuyu
: Kurt deresi
Amacı
: Ġçme suyu ve sulama
Tipi
: Toprak dolgu
Yüksekliği (Talvegden)
: 52,6 m
Yüksekliği (Temelden)
: 65,5
Aktif Hacim
: 93 hm3
Normal su kotunda göl hacmi
: 96,9 hm3
Normal su kotunda göl alanı
: 5,5 km2
Toplam Göl Hacmi
: 102 hm3
29
Göl Alanı
: 5,8 km2
Sulama alanı
: 2 800 ha (net)
N.S.S. ĠĢletme Kotu
: 961 m
Ankara‟ya su temini
: 60 hm3/yıl
Ovaçayı Derivasyonu
AçılıĢ yılı
: 1968
Yeri
: Ovaçayı üzerinde, KöprübaĢı mevkiinde
Regülatörün Drenaj Alanı
: 387 km2
Regülatör Yerinde Yıllık Ort. Akım
: 112 hm3
Derive Edilen Yıllık Ort. Su Miktarı : 29 hm3
Derivasyon Uzunluğu
: 19 km
Derivasyon Projelendirme Kapasitesi : 20 m3/s
Derivasyon Mevcut Kapasitesi
: 11 m3/s
Çamlıdere Barajı
Çamlıdere Barajı Ankara‟ya su temin eden en büyük hacimli barajdır. Barajın toplam hacmi
1.220.150.000 m³, ölü hacmi 150.000.000 m³, baraj kotu ise 995 m‟dir. 1976–1985 yılları arasında
yapılmıĢtır. Kuzey batısındaki Ġvedik Arıtma Tesislerine 59,6 km uzaklıktadır. Çamlıdere Barajını, Acun,
Çay, EĢik, Ilıca, Akpınar, Çayır, Değirmenözü ve Avluçayır dereleri beslemektedir. Ġvedik Arıtma
Tesislerine iki adet 2.200 mm çaplı borularla su sağlamaktadır.
AçılıĢ Yılı
: 1985
Yeri
: Ankara‟nın 60 km kuzey-batısı, Çamlıdere
Akarsuyu
: Bayındır çayı
Amacı
: Ġçme suyu
Tipi
: Kaya dolgu
Yüksekliği (Talvegden)
: 101,7 m
Yüksekliği (Temelden)
: 106,2 m
Maksimum Su Kotu
: 999.70 m
Aktif Hacim
: 840 hm3 (Acil durumda aktif hacim: 1 050 hm3)
30
Toplam Göl Hacmi
: 1 376 hm3
Normal Su Kotu (ĠĢletme Kotu) : 995.00 m
Normal su kotunda göl hacmi
: 1 220 hm3
Normal su kotunda göl alanı
: 32,2 km2
N.S.S. ĠĢletme Kotu
: 995 m
Ankara‟ya su temini
: 142 hm3/yıl
Eğrekkaya Barajı
1985–1992 yılları arasında Kurtboğazı Barajını beslemesi amacıyla yapılmıĢtır. Ankara‟nın 75 km
kuzeyinde Kızılcahamam Ġlçesine 3 km uzaklıkta yapılmıĢ olup azami su hacmi 112.300.000 m³‟tür.
Eğrekkaya Barajını, Çekerek ve Sey Çayları beslemektedir. 15 km‟lik 2200 mm çapındaki boru hattı ile
Kurtboğazı Barajını beslemektedir.
AçılıĢ Yılı
: 1993
Yeri
: Kızılcahamam ilçesine 3 km uzaklıkta
Akarsuyu
: Sey deresi
Amacı
: Ġçme suyu
Tipi
: Kil çekirdekli kum, çakıl dolgu
Yüksekliği (Talvegden)
: 67,0 m
Yüksekliği (Temelden)
: 100,0 m
Aktif Hacim
: 86 hm3
Toplam Göl Hacmi
: 113 hm3
Normal su kotunda göl hacmi
: 113 hm3
Normal su kotunda göl alanı
: 3,95 km2
Maksimum Su Seviyesi
: 1029 m
Minimum Su Seviyesi
: 1000 m
N.S.S. ĠĢletme Kotu
: 1 029 m
Ankara‟ya su temini
: 73 hm3/yıl
Akyar Barajı
31
Akyar Barajı, 1992–2000 yılları arasında Eğrekkaya Barajını beslemesi amacıyla yapılmıĢtır.
Ankara‟nın 90 km kuzeyinde, Kızılcahamam ilçesine 12 km uzaklıkta yer almaktadır. 12,5 km‟lik 1.000 mm
hat ile Eğrekkaya Barajını beslemektedir. Azami su hacmi 56.000.000 m³‟tür. Akyar Barajını Bulak deresi
beslemektedir
Su tutma tarihi
: Kasım 1999
AçılıĢ Yılı
: 2000
Yeri
uzaklıkta
: Ankara‟nın 90 km kuzeyinde Kızılcahamam ilçesine 12 km
Akarsuyu
: Bulak çayı
Amacı
: Ġçme suyu
Tipi
: Kil çekirdekli. Kum–çakıl dolgu
Yüksekliği (Talvegden)
: 71 m
Yüksekliği (Temelden)
: 86 m
Aktif Hacim
: 49 hm3
Toplam göl hacmi
: 56 hm3
Normal su kotunda göl hacmi
: 56 hm3
Normal su kotunda göl alanı
: 19 km2
Göl Alanı
: 1,91 km2
Maksimum Su Kotu
: 1134 m
Minimum Su Kotu
: 1095 m
N.S.S. ĠĢletme Kotu
: 1.132 m
Ankara‟ya su temini
: 45 hm3/yıl
KavĢakkaya Barajı
AçılıĢ Yılı
: 2007
Yeri
: Ankara Ġlinin kuzeyinde 51.km
Akarsuyu
: Kocaçay deresi
Amacı
: Ġçmesuyu
Aktif Hacim
: 85.1 hm3
Toplam Göl Hacmi
: 64 hm3
32
Ankara‟ya su temini
: 58 hm3
2005–2007 yılları arasında yapılan baraj Kurtboğazı Barajını beslemektedir. Azami su hacmi
90.000.000 m³‟dür. Kocaçay deresi tarafından beslenen baraj, Kazan Ġlçesinin 25km kuzey doğusunda,
Çubuk ilçesi Özlüce Köyü sınırları içerisinde yapılmıĢtır. 26km‟lik hat ile Kurtboğazı barajına su
aktarılmaktadır. “Ankara Ġçme Suyu II. Merhale Projesi” kapsamında, Ankara Çayı‟nın yan kollarından olan
Ovaçayı üzerinde içme suyu amaçlı olarak ASKĠ Genel Müdürlüğü tarafından inĢa edilmiĢ olan kil çekirdek
dolgu barajıdır. Baraj inĢaatı tamamlanmıĢ olup su tutulmaya baĢlanmıĢtır.
AyaĢ-Asartepe Barajı ve Sulaması
Yeri
: AyaĢ ilçesine 5 km Mesafede
Akarsuyu
: Ġlhan çayı
Amacı
: Sulama
ĠĢletmeye Açıldığı Yıl
: 1984
Tesisle Ġlgili Bilgiler
Su Kaynağı
: Asartepe Barajı
YağıĢ Alanı
: 239 km2
Yıllık Ortalama Su
: 47,76 hm3
Regülasyon Oranı
: % 30
Tipi
: Toprak Dolgu
Yüksekliği (Talvegden)
: 36,50 m
Yüksekliği (Temelden)
: 50 m
Toplam Gövde Hacmi
: 0,408 hm3
Aktif Hacim
: 13,9 hm3
Normal su kotunda göl hacmi : 20 hm3
Normal su kotunda göl alanı
: 1,7 km2
Dolusavak Proje Debisi
: 541 m3/s
Pompa Tesis
Pompa Ünite Adedi
: 3
Toplam Kapasite
: 270 I/S
33
Kurulu Güç
: 135 Kw
Su Basma Yüksekliği
: 32,5 m
Sulamalar
Cazibe Sulaması
: 1 350 ha (Net)
Pompaj Sulaması
: 150 ha (Net)
Toplam Sulama Alanı
: 1 500 ha (Net)
Asartepe Barajı‟nda hobi balıkçılığı yapılır.
Akarsu havzaları bazında, Ankara ve çevresindeki havzalardan gelen ve çıkıĢındaki su potansiyeli ile
ekonomik olarak üretilebilecek hidroelektrik enerji miktarları TabloD.1.4.5.verilmiĢtir.
Tablo B.1.4.5.: Ankara ve Çevresinde Yer Alan Akarsu Havzaları Bazında Su Potansiyeli ile
Ekonomik Olarak Üretilebilecek Hidroelektrik Enerji Miktarları
HAVZA HAVZA
NO
ADI
SU
POTANSĠYEL
Ġ
(hm3/yıl)
EKONOMĠK OLARAK
ÜRETĠLEBĠLECEK
ENERJĠ (GWh/yıl)
12
Sakarya
3 350
233
15
Kızılırmak
4 600
2018,7
16
Konya
Kapalı
30
-
Kaynak: Devlet Su ĠĢleri V. Bölge Müdürlüğü, 2011
Ġllerin su potansiyeli, akarsuların ili terk ettiği noktadaki su potansiyeli olarak alınmıĢtır.
Ankara ilinde Kesikköprü 76,000 MW, Hirfanlı 128,000 MW ve Sarıyar HES 160,000 MW kurulu
güce sahip elektrik üreten üç hidroelektrik santrali bulunmaktadır. Tablo D.1.4.6.‟de bu santralların
özellikleri verilmiĢtir.
34
Tablo B.1.4.6.: Ankara Ġli Hidroelektrik Santralleri ve Özellikleri
BULUNDUĞ
U ĠLÇE
SANTRAL
ADI
KESĠKKÖPR
Ü
BALA
HĠRFANLI
SARIYAR
H.P.
Kaynak:
NALLIHAN
HĠZMET
E GĠRĠġ
YILI
TĠPĠ
1967
BARA
J
1959
BARA
J
1956
BARA
J
ÜNĠTE
SAYISI
VE
GÜÇLE
RĠ
KURUL
U
GÜCÜ
YILLIK
ÜRETĠM
Ġ
(MW)
(kWh)
2X38
76,000
250.000.0
00
128,000
400.000.0
00
160,000
300.000.0
00
4X40
GÜVENĠLĠ
R ENERJĠ
(kWh/yıl)
80.000.000
180.000.000
Devlet Su ĠĢleri V. Bölge Müdürlüğü, 2011
Elektrik Üretim A. ġ. Genel Müdürlüğü
Kesikköprü Barajı ve Hes
Kızılırmak üzerinde kurulu 6 barajdan biri olan Kesikköprü Barajı, Ankara‟nın güney doğusunda,
Ankara iline 120 km uzaklıkta olan 1959-1966 yılları arasında inĢa edilmiĢ bir barajdır. Kesikköprü
Barajından alınan su, 2007–2008 yılları arasında döĢenen 128 km uzunluğunda 3 ayrı boru hattı ile kısmen
terfili ve kısmen cazibeli olarak Ġvedik Artıma Tesislerine aktarılmaktadır. Her hat yaklaĢık 250.000 m³ su
taĢıma kapasitelidir. Barajın su tutma kapasitesi düĢük olmakla birlikte üzerinde kurulu Hirfanlı Barajından
6 milyar metreküp su bulunmaktadır.Toplam 384 km‟lik boru hattı tamamlanan baraj, Ankara‟nın 20 yıllık
su ihtiyacını karĢılayacak kapasitededir. 2009 yılı ġubat ayından itibaren Kesikköprü barajından su
alınmamaktadır.
Yeri
: Ankara ili, Bala ilçesi, Kırıkkale Ġli, Çelebi ilçesi
Akarsuyu
: Kızılırmak
Amacı
: Enerji ve Sulama
ĠĢletmeye Açıldığı Yıl
: 1966
Tesisle Ġlgili Bilgiler
Su Kaynağı
: Kesikköprü Barajı
YağıĢ Alanı
: 354 Km2
Yıllık Ortalama Su
: 2 459,7 Hm3
Tipi
: Toprak ve Kaya Dolgu
35
Yüksekliği (Talvegden)
: 49,1 m
Yüksekliği (Temelden)
: 52,6 m
Toplam Gövde Hacmi
: 0,9 hm3
Aktif Hacim
: 57 hm3
Normal su kotunda göl hacmi : 95 hm3
Normal su kotunda göl alanı
: 6,230 km2
Dolusavak Proje Debisi
: 2 380 m3/s
Kurulu Güç
: 76 Mw
Firm Enerji
: 110 Gwh/Yıl
Sekonder Enerji
: 140 Gwh/Yıl
Toplam Enerji Üretimi
: 250 Gwh/Yıl
Hes
Hirfanlı Barajı ve Hes
Yeri
: Bala ilçesi
Akarsuyu
: Kızılırmak
Amacı
: Enerji ve TaĢkın
ĠĢletmeye Açıldığı Yıl
: 1959
Tesisle Ġlgili Bilgiler
Su Kaynağı
: Hirfanlı Barajı
YağıĢ Alanı
: 26 170 km2
Yıllık Ortalama Su
: 2 470,6 hm3
Tipi
: Kaya Dolgu
Yüksekliği (Talvegden)
: 78 m
Yüksekliği (Temelden)
: 83 m
Toplam Gövde Hacmi
: 2,0 hm3
Aktif Hacim
: 2 044,7 hm3
Normal su kotunda göl hacmi : 5 980 hm3
Normal su kotunda göl alanı
: 263 km2
36
Dolusavak Proje Debisi
: 2 300 m3/s
Kurulu Güç
: 128 Mw
Firm Enerji
: 178 Gwh/Yıl
Sekonder Enerji
: 222 Gwh/Yıl
Toplam Enerji Üretimi
: 400 Gwh/Yıl
Hes
TaĢkın kontrolü ve elektrik üretimi için inĢa edilen baraj, sulama amacıyla da kullanılmaktadır.
Gölde balıkçılık önemli bir geçim kaynağıdır.
Sarıyar Barajı ve HES
Yeri
: Nallıhan ilçesi
Akarsuyu
: Sakarya
Amacı
: Enerji
ĠĢletmeye Açıldığı Yıl
: 1956
Gövde Dolgu Tipi
: Beton Ağırlık
Gövde Hacmi
: 568 dam3
Yükseklik (Talvegden)
: 90 m
Normal Su Kotunda Göl Hacmi
: 1900 hm3
Normal Su Kotunda Göl Alanı
: 84 km2
Sulama Alanı
: ha
Güç
: 160 MW
Yıllık Üretim
: 400 GWh
Elektrik ĠĢleri Etüt Ġdaresi Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan ve Aralık-2005 tarihinde basılan
“Sakarya Havzası Küçük Akarsuları Enerji Ġmkanları Ġlk Etüt Raporu”nda Ankara Ġli sınırları içinde Çivril
Deresi üzerinde ilk etüt seviyesinde nehir tipi santral projesi ele alınmıĢtır.
Çivril Regülatörü ve HES, Çivril Dere üzerinde, Kesnar Mahallesinin yaklaĢık 1750 m doğusunda
920 m nehir kotunda yer almaktadır. 5 m yüksekliğinde ve dolu gövdeli beton olarak planlanan regülatörün
37
sağ sahilinden alınacak olan su, 1500 m uzunluğunda trapez kesitli kanal ile 790 m nehir kotunda ve Kesnar
Mahallesinin yaklaĢık 1750 m kuzeydoğusunda yer alan Çivril Santralına iletilecektir. Tesisler, Bolu H27b1, b4 no‟lu 1/25000 ölçekli topografik haritalarda yer almaktadır.
Çivril Regülatörü ve HES’in Karakteristikleri
Ġli : ANKARA
Akarsu Adı : Çivril Dere
Regülatör Tipi : Dolu Gövdeli Beton
Ortalama Debi (m3/s) : 0,381
Talveg Kotu (m) : 920
Kret Kotu (m) : 925
Santral Kotu (m) : 790
Regülatör Yüksekliği (m) : 5,00
Brüt DüĢü (m) : 135
Ġletim Yapısı Uzunluğu (m) : 1500 (Kanal)
Santral Kurulu Gücü (MW) : 0,75
Firm Enerji (GWh) : 0,00
Sekonder Enerji (GWh) : 2,50
Yıllık Toplam Enerji (GWh) : 2,50
Elektrik ĠĢleri Etüt Ġdaresi Genel Müdürlüğü ülkemizdeki Pompajlı HES ve Rüzgar Destekli
Pompajlı HES uygulamalarının baĢlatılmasına ve yaygınlaĢtırılmasına yönelik olarak potansiyel belirleme
çalıĢmaları yürütmekte ve örnek uygulamalar yapmaktadır. Bu kapsamda Ankara Ġli, Nallıhan Ġlçesi, Osman
Köy, Kavak Köy ve Eğri Köy yakınlarında 1400 MW (350 MW x 4) kurulu güçte Gökçekaya Pompaj
Depolamalı Hidroelektrik Santralı (Gökçekaya PHES) planlanmıĢtır. Bu çalıĢmanın amacı konvansiyonel
hidroelektrik santrallerden farklı olarak, güç talebinin düĢük olduğu zamanlarda suyu, Osman Köy civarında
yapılacak bir üst rezervuarda depolamak ve gerektiğinde puant zamanlarda veya elektrik enerjisi kalitesini
düzenlemek amacıyla alt rezervuar olarak seçilen Gökçekaya Baraj Gölü‟ne ileterek hidroelektrik enerji elde
etmektir.
Ayrıca, 2009 yılında barajlara gelen ve temin edilen su miktarları Tablo B.1.4.7., TabloB.1.4.8,
Grafik B.1.4.3. ve Grafik B.1.4.4.‟de görülmektadir.
38
Göletler
ĠĢletmeye açılmıĢ yerüstü sulamaları karakteristik bilgileri (büyük su iĢleri grubundan) Tablo
B.1.4.9.‟de ve iĢletmeye açılmıĢ sulama tesisleri (küçük su iĢleri grubundan) Tablo B.1.4.10.‟de verilmiĢtir.
Tablo B.1.4.9.: ĠĢletmeye AçılmıĢ Yerüstü Sulamaları Karakteristik Bilgileri (BüyükiĢleri
Grubundan)
ĠġLETME
YE
SULAMANIN ADI
AÇILDIĞ
I YIL
SULAMA ALANI (HA)
CAZĠBE
SULAMASI
POMPAJLI
SULAMA
OR
TOPLAM
ALAN
BRÜT
NET
BRÜT
NET
BRÜT
NET
SU
KAYNAĞI
Akıncı Ovası
Sulaması
1971-73
21459
2800
0
0
21459
2800
Kurtboğazı
Barajı
Köprüköy Sulaması
1970-73
11543
5500
0
1100
11543
6600
Kızılırmak
Kalecik Pompaj
Sulaması
1970
0
0
1229
600
1229
600
Kızılırmak
Kalecik-Gökçeören
P.Sul.
1984
0
0
2187
1850
2187
1850
Kızılırmak
AyaĢ Asartepe
Sulaması
1984
1619
1350
0
150
1619
1500
Asartepe
Barajı
Kaynak: Devlet Su ĠĢleri V. Bölge Müdürlüğü, 2011
Tablo B.1.4.10.: ĠĢletmeye AçılmıĢ Sulama Tesisleri (Küçük Su ĠĢleri Grubundan)
TESĠSĠN ADI
FAYDA (ha)
BRÜT
NET
AyaĢ-Çanıllı Göleti Sulaması
142
120
Çubuk-Kösrelik Göleti Sulaması
28
24
Çubuk-Kızılca Göleti Sulaması
40
34
Evren Göleti Sulaması
215
182
Kazan-Örencik Göleti Sulaması
31
26
Kızılcahamam-ÜçbaĢ Göleti
76
64
Kızılcahamam-AĢağı
Karaören
49
42
Sulaması
Kızılcahamam-Kırköy
Göleti
64
54
Göleti Sulaması
Kızılcahamam-Karagüney
Göleti
131
111
Sulaması
Kızılcahamam-ÇeĢtepe
Göleti
143
121
Sulaması
Kızılcahamam-Çeltikçi
(A.Höyük)
43
37
Sulaması
Sarıyar
Sulaması
240
200
Göleti Sulaması
Nallıhan-Çamalan Göleti Sulaması
437
370
Sincan-Bucuk Göleti Sulaması
195
162
Yenimahalle-Susuz Göleti
Rekreasyon
Kızılcahamam-Ġğdir Göleti
Hayvan Sulaması
Çamlıdere-Bayındır Göleti
Hayvan Sulaması
ANKARA ĠLĠ TOPLAMI
1834
1547
Kaynak: Devlet Su ĠĢleri V. Bölge Müdürlüğü, 2011
iġLETMEYE
AÇILDIĞI YIL
1983
1969
1968
2001
1996
1970
1978
1982
1983
1984
1996
1987
1999
1989
1960
1985
2006
39
FĠ
SU
N
2
Tablo B.1.4.11.: ĠĢletmeye AçılmıĢ Sulama Tesislerinin Özellikleri (Küçük Su ĠĢleri Grubundan)
Yararlanma Durumu
Bulunduğ
Göletin Adı
u ilçe
Amacı
Kızılca
Çubuk
Kösrelik
Yüksekli
ği (m)
Kret
Uzunluğu
(m)
Sulanan Alan
(ha)
Tipi
Sulama
34
Toprak
9
120
Çubuk
Sulama
24
Toprak
15
96
Kızık
Akyurt
Sulama
80
Toprak
15
120
Susuz
Yenimahall Rekreasy
e
on
Toprak
7
205,5
ÜçbaĢ
Kızılcaham
Sulama
am
64
Toprak
15
120
A.Karaören
Kızılcaham Sul.+Hay.
am
Sul.
42
Toprak
15
157,5
Kırköy
Kızılcaham
Sulama
am
54
Toprak
16
148
Karagüney
Kızılcaham
Sulama
am
111
Toprak
19.6
163
ÇeĢtepe
Kızılcaham
Sulama
am
121
Toprak
20
157
Iğdır
Kızılcaham
Hay.Sul.
am
Toprak
12
90
Çanıllı
AyaĢ
Sulama
120
Toprak
25.5
98
Çamalan
Nallıhan
Sulama
370
Toprak
33.55
235
Örencik
Kazan
Sulama
28
Toprak
21.5
115
Bucuk
Sincan
Sulama
80
Toprak
23
97
A.Höyük
Kızılcaham
Sulama
am
37
Toprak
9.5
140
Evren
Evren
182
Toprak
36
320
Sarıyar
Sulaması
Sulama
Yararlanan
Aile Sayısı
Sulama
40
M
1
1
Bayındır
Göleti
Çamlıdere
Sulama
Toplam
1347
Kaynak: Devlet Su ĠĢleri Genel Müdürlüğü, 2009 ve 2011
ĠĢletmede olan büyük su iĢleri sulama tesislerinin özelliklerinin detayları ve iĢletmeye açılmıĢ taĢkın
koruma, erozyon rusubat ve kontrol tesislerin sayı ve alanı aĢağıdaki Ģekildedir.
Akıncı (Mürted Ovası) Sulaması
1.
2.
3.
4.
4.1
4.2
5.
6.
1.
2.
3.
4.
4.1
: Ankara ili Kazan ilçesi
Yeri
: Sulama ve Ġçmesuyu
Amacı
: Sağ sahil 1973, sol sahil 1971
ĠĢletmeye Alındığı Yıl
Tesisle Ġlgili Bilgiler
: Kurtini Deresi
Akarsu
: 330 km2
YağıĢ alanı
: Kurtboğazı Barajı
Baraj
: 79 hm3
Yıllık ortalama su
: %43
Regülasyon oranı
: Toprak dolgu
Tipi
: 51,5 m
Yüksekliği (talvegden)
: 65,5 m
Yüksekliği (temelden)
: 0,834 hm3
Toplam gövde hacmi
: 89 hm3
Aktif hacim
: 99 hm3
Toplam göl hacmi
: 292 m3/s
Dolusavak proje debisi
Sulama Üniteleri
: 2800 ha
Cazibe sulaması (net)
: 2800 ha
Toplam (net)
Tesisle Ġlgili ĠĢletme ve Bakım Faaliyetleri
Sulamanın iĢletme ve bakım sorumluluğu 09.01.1998 tarihinde Akıncı Sulama
Tesisle
Darboğazlar ve Öneriler
BirliğineĠlgili
devredilmiĢtir.
Tesisin fiziki yapısında darboğaz ve sorun mevcut değildir. Kurtboğazı Barajında
depolanan suyun Ankara ili içme suyuna tahsisi nedeniyle ancak çok yıllık bitkilerin
bulunduğu 600 ha alana kısıtlı su verilmektedir. Bu nedenle, sulamanın geliĢmesi
Köprüköy
Sulaması
teĢvik
edilememektedir.
Yeri
Amacı
ĠĢletmeye Alındığı Yıl
Tesisle Ġlgili Bilgiler
Akarsu
YağıĢ alanı
Baraj
Yıllık ortalama su
Regülasyon oranı
Tipi
: Ankara ili, Bala ilçesi ve Kırıkkale Ġli Çelebi
: Sulama
: ilçesi
Sol sahil 1970, Sağ sahil 1973, pompaj 1985
: Kızılırmak Nehri
: 354 km2
: Kesikköprü Barajı
: 2459,7 hm3
:
: Toprak ve kaya dolgu
41
4.2
5.
6.
1.
2.
3.
4.
4.1
4.2
5.
6.
1.
2.
3.
4.
4.1
4.2
4.3
5.
6.
: 49,1 m
Yüksekliği (talvegden)
: 52,6 m
Yüksekliği (temelden)
: 0,9 hm3
Toplam gövde hacmi
: 57 hm3
Aktif hacim
: 88,1 hm3
Toplam göl hacmi
: 2380 m3/sn
Dolusavak proje debisi
: 76MW
Kurulu Güç
Sulama Üniteleri
: 5 500 ha
Cazibe sulaması (net)
: 1 100 ha
Pompaj sulaması (net)
: 6 600 ha
Toplam (net)
Tesisle Ġlgili ĠĢletme ve Bakım Faaliyetleri
Köprüköy Sulaması Sağ Sahil Ģebekesinin iĢletilmesi 06.02.1998 tarihinde
Tesisle
Ġlgili
Darboğazlar
Öneriler
Köprüköy
Sulama
Birliğine,veSol
Sahil Sulaması ise 12.03.2001 tarihinde Karakeçili
Köprüköy
Sağ
sahil
Sulama
Ģebekesindeki
1100 ha‟lık pompaj sulama alanı enerji
sulama Birliğine devredilmiĢtir.
fiyatlarının
çok yüksek
oluĢu nedeniyle sulama birliği tarafından iĢletilememektedir.
Kalecik Pompaj
Sulaması
: Ankara Ġli, Kalecik ilçe merkezinde
Yeri
: Sulama
Amacı
: 1970
ĠĢletmeye Alındığı Yıl
Tesisle Ġlgili Bilgiler
: Kızılırmak nehri
Su Kaynağı
Pompa Tesisi
:3
Ünite Adedi
: 1750 KW
Kurulu Güç
: 65 m
Su Basma Yüksekliği
: 600 ha
Sulama Alanı (net)
: 600 ha
Toplam (net)
Tesisle Ġlgili ĠĢletme ve Bakım Faaliyetleri
Sulamanın iĢletme ve bakım sorumluluğu 15.08.2002 tarihinde Sulama
Tesisle
Ġlgili Darboğazlar
Kooperatifine
devredilmiĢtirve Öneriler
Pompaj sulaması olması nedeniyle, tesisin elektrik ve diğer iĢletme giderlerinin
yüksek olması,
sulamada
maliyetleri
artırmakta ve bu durumda sulamanın geliĢimini
Kalecik
- Gökçeören
Pompaj
Sulaması
engellemektedir
: Ankara ili Kalecik ilçesi Gökçeören-Tilkili ve
Yeri
: Sulama
Amacı
: Alibey
1984 köyleri
ĠĢletmeye Alındığı Yıl
Tesisle Ġlgili Bilgiler
: Kızılırmak nehri
Akarsu
Pompa Tesisi
: P1 Pompası
P2 Pompası
Üniteler
:4
3
Ünite adedi
: 2520 KW
600 KW
Kurulu Güç
: 96 m
50 m
Su Basma Yüksekliği
: 1500 ha
350 ha
Sulama Alanı
Sulama Üniteleri
1 850 ha
Toplam Sulama Alanı(net)
Tesisle Ġlgili ĠĢletme ve Bakım Faaliyetleri
Gökçeören P1 pompaj sulaması 2003 yılında Alibeyli Sulama Kooperatifine, P2
Tesisle
ve Öneriler
sulamasıĠlgili
iseDarboğazlar
2003 yılında
Gökçeören Tarımsal Kalkınma Kooperatifine
devredilmiĢtir. Gökçeören Köyü Malıboğazı mevkiinde, idari imkanlarla 2005
yılında yapılan yer altı bendi sayesinde, 1 850 ha‟lık pompaj sulamasına, cazibe ile
ortalama 50 lt/sn sulama suyu kazandırılmıĢtır.
80
Enerji maliyetinin yüksekliği sulamanın geliĢimini engellemektedir.
AyaĢ - Asartepe Sulaması
: Ankara ili AyaĢ ilçesine 5 km mesafede
Yeri
: Sulama
Amacı
: 1984
ĠĢletmeye Alındığı Yıl
Tesisle Ġlgili Bilgiler
: Ġlhan Çayı
Akarsu
: 239km2
YağıĢ alanı
: Asartepe Barajı
Baraj
: Ġlhan Regülatörü
Regülatör
: 47,76 hm3
Yıllık ortalama su
: %30
Regülasyon oranı
: Toprak dolgu
Tipi
: 36 m
Yüksekliği (talvegden)
: 50 m
Yüksekliği (temelden)
: 0,408 hm3
Toplam gövde hacmi
: 13,9 hm3
Aktif hacim
: 20 hm3
Toplam göl hacmi
: 541 m3/s
Dolusavak proje debisi
4.2 Sulama Üniteleri
: 1 350 ha
Cazibe sulaması (net)
: 150 ha
Pompaj sulaması (net)
: 1500 ha
Toplam (net)
5. Tesisle Ġlgili ĠĢletme ve Bakım Faaliyetleri
Sulamanın iĢletme ve bakım sorumluluğu 24.06.1996 tarihinde Asartepe Sulama
6. Tesisle
Darboğazlar ve Öneriler
Birliğin Ġlgili
devredilmiĢtir.
Fiilen ekilen bitki deseninde, % 95 ile sebzenin baĢta olması nedeniyle (Planlama
raporunda sebze %60 ) pik dönemlerde sulama suyu sıkıntısı yaĢanmaktadır. Ayrıca
devamlı tek mahsulü ekiliĢi nedeni ile, toprak yorgunluğu baĢ göstermiĢ ve üretimde
Tablo
B.1.4.12.:
ĠĢletmeye AçılmıĢ TaĢkın Koruma, Erozyon Rusubat ve Kontrol Tesisleri
ciddi
düĢüĢler
baĢlamıĢtır.
1.
2.
3.
4.
4.1
SAĞLANAN FAYDA
SAYI
Maskun Mahal
Saha (ha)
116
5710
155
Kaynak: Devlet Su ĠĢleri V. Bölge Müdürlüğü, 2011
2009 yılı içerisinde orman yangınlarına müdahalede kullanılmak amacıyla, Beypazarı ve
Çamlıdere‟de bir, Kızılcahamam‟ da iki adet olmak üzere toplam 4 adet orman yangın göleti inĢa edilmiĢtir.
Beypazarı Ġlçesi‟nde inĢa edilen yangın göletinin Brüt depolama hacmi 8.392,000m3, faydalı
depolama hacmi 4.888,895m3 „tür. Gölet karakteristikleri aĢağıda belirtilmiĢtir.
Bent Kret Uzunluğu
: 48m
Bent Kret GeniĢliği
: 5m
Dip Savak Kotu
: 1454,00m
81
Dip Savak Uzunluğu
: 50m
Dolu Savak Kotu
: 1457,50m
Dolu Savak Uzunluğu
: 60m
Hava Payı
: 1,5m
Talveg Kotu
: 1450,00m
Normal Su Kotu
: 1457,00m
Kret Kotu
: 1458,50m
Max. Gövde Yüksekliği
: 8,5m
Çamlıdere Ġlçesi‟nde inĢa edilen yangın göletinin Brüt depolama hacmi 17.110,750m3, faydalı
depolama hacmi 13.748,893m3 „tür. Gölet karakteristikleri aĢağıda belirtilmiĢtir.
Bent Kret Uzunluğu
: 130m
Bent Kret GeniĢliği
: 5m
Dip Savak Kotu
: 1410,90m
Dip Savak Uzunluğu
: 50m
Dolu Savak Kotu
: 1416,00m
Dolu Savak Uzunluğu
: 80
Hava Payı
: 1,5m
Talveg Kotu
: 1409,00m
Normal Su Kotu
: 1415,50m
Kret Kotu
: 1417,00m
Max. Gövde Yüksekliği
: 8m
Kızılcahamam Ġlçesi Salınyaylası‟nda inĢa edilen yangın göletinin Brüt depolama hacmi
35.682,500m3, faydalı depolama hacmi 25.712,350m3‟tür. Gölet karakteristikleri aĢağıda belirtilmiĢtir.
Bent Kret Uzunluğu
: 118m
Bent Kret GeniĢliği
: 5m
Dip Savak Kotu
: 1582,00m
Dip Savak Uzunluğu
: 50m
82
Dolu Savak Kotu
: 1587,5m
Dolu Savak Uzunluğu
: 80m
Hava Payı
: 1,5m
Talveg Kotu
: 1581,00m
Normal Su Kotu
: 1587,00m
Kret Kotu
: 1588,50m
Max. Gövde Yüksekliği
: 7,5m
Kızılcahamam Ġlçesi Tefenin tepe‟de inĢa edilen yangın göletinin Brüt depolama hacmi
28.546,000m3, faydalı depolama hacmi 19.649,988m3‟tür. Gölet karakteristikleri aĢağıda belirtilmiĢtir.
Bent Kret Uzunluğu
: 146m
Bent Kret GeniĢliği
: 4m
Dip Savak Kotu
: 1742,00m
Dip Savak Uzunluğu
: 40m
Dolu Savak Kotu
: 1745,50m
Dolu Savak Uzunluğu
: 100m
Hava Payı
: 1,5m
Talveg Kotu
: 1740,00m
Normal su kotu
: 1745,00m,
Kret Kotu
: 1746,50m
Max. Gövde Yüksekliği
: 6,5m
83
Çizelge B.2-İlimizdeki Mevcut Sulama Göletleri (DSİ, 2012)
Göletin Adı
Ayaş - Çanıllı Göleti
Sulaması
Çubuk - Kızılca Göleti
Sulaması
Çubuk - Kösrelik Göleti
Sulaması
Sincan - Bucuk Göleti
Sulaması
Kızılcahamam - Üçbaş Göleti
Sulaması
Kızılcahamam Aşağıkaraören Göleti
Sulaması
Kızılcahamam - Kırköy Göleti
Sulaması
Kızılcahamam-Karagüney
Göleti Sulaması
Kızılcahamam - Çeştepe
Göleti Sulaması
K.Hamam - Çeltikçi Aşağıhöyük Göleti Sulaması
Kızılcahamam - İğdir Göleti
Nallıhan - Çamalan Göleti
Sulaması
Kazan - Örencik Göleti
Sulaması
Ş.Koçhisar - Evren
Köprüdere Göleti Sulaması
Çamlıdere - Bayındır Göleti
Nallıhan - Tekirler Göleti
Nallıhan - Ozanköy Göleti
Tipi
Homojen
dolgu
Homojen
dolgu
Homojen
dolgu
Homojen
dolgu
Homojen
dolgu
Homojen
dolgu
Göl hacmi, m3
0,795 hm3
Sulama Alanı (net), ha
142 ha
Çekilen Su Miktarı, (m3)
Kullanım Amacı
Sulama
0,448 hm3
40 ha
Sulama
0,253 hm3
28 ha(brüt)
Sulama
0,300 hm3
162 ha
Sulama
0,572 hm3
76 ha
Sulama
0,238 hm3
49 ha
Sulama
Homojen
dolgu
Homojen
dolgu
Homojen
dolgu
Homojen
dolgu
Homojen
dolgu
Zonlu toprak
dolgu
Zonlu toprak
dolgu
Homojen
dolgu
Homojen
dolgu
Zonlu toprak
dolgu
Zonlu toprak
dolgu
0,320 hm3
64 ha
Sulama
0,586 hm3
131 ha
Sulama
0,427 hm3
143 ha
Sulama
0,217 hm3
43 ha
Sulama
0,052 hm3
15 ha
Sulama
1,413 hm3
437 ha
Sulama
0,240 hm3
31 ha
Sulama
1,65 hm3
215 ha
Sulama
0,159 hm3
11,5 ha
Hayvan Sulama
1.400 hm3
237 ha
Sulama
0,923 hm3
181 ha
Sulama
B.1.2. Yeraltı Suları
Ankara Ġli yeraltı suyu potansiyelinin büyük bir bölümü Ankara ovası, Kazan-Mürted ovası, Polatlı
güneyi ve ġereflikoçhisar-Peçenek havzasında yer almaktadır. Yeraltısuyu potansiyeli yönünden verimli
diğer havzalar ise Kirmir havzası (Kızılcahamam-Beypazarı arası), Nallıhan Havzası ve Çubuk ovasıdır
(Harita D.1.1.1.).
Ankara ilinde yeraltısuyuna olan talep son yıllarda artıĢ göstermektedir. Özellikle AyaĢ, Beypazarı,
Polatlı, Kazan, GölbaĢı ve Çubuk ilçelerinde çoğunluğu sulama amaçlı olmak üzere çok sayıda kuyu
açılmaktadır. Ayrıca kent içinde ve çevresindeki sitelere veya villalara ait park ve bahçelerin
yeraltısuyundan sulanması için kuyu açma faaliyetleri her geçen gün yoğunlaĢmaktadır.
84
Harita B.1.1.1.: Hidrojeolojik Durum
Kaynak: 2023 Ankara BaĢkent Nazım Ġmar Planı Açıklama Raporu
112
2007 yılında onaylanan 2023 Ankara BaĢkent Nazım Ġmar Planına ait Açıklama Raporu‟na göre
Ankara ili bazında yer altı suyu havzaları yeri ve iĢletme rezervleri TabloD.1.1.1.‟de verilmektedir.
Tablo B.1.1.1.: Yer Altı Suyu Havzaları Yeri ve ĠĢletme Rezervleri
YERĠ
ĠġLETME
REZERVĠ
YERĠ
(hm3/yıl)
ĠġLETME
REZERVĠ
YERĠ
(hm3/yıl)
ĠġLETME
REZERVĠ
(hm3/yıl)
Ankara
Güneyi
4,5
Mürted Ovası
15,5
Bala
1,5
AyaĢ–
Beypazarı –
Güdül
5,5
Temelli
0,5
Kızılcahamam
0,4
9,0
Tuzgölü
doğusu ve
3,0
Elmadağ
8,2
Çubuk ovası
Peçenek
Hatip ovası
33,0
Bursal vadisi
1,5
Kalecik
1,6
Kurakçöl
2,0
GölbaĢı
çevresi
2,23
Polatlı
0,1
Yenimahalle
1,85
Kazan
0,54
Kaynak: 2023 Ankara BaĢkent Nazım Ġmar Planı Açıklama Raporu, 2007
2010 yılı Devlet Su ĠĢleri V. Bölge Müdürlüğü verilerine göre ise Ankara ili yeraltısuyu iĢletme
rezervi 196 hm3/yıl ve tahsis edilen miktar 184 hm3/yıl‟dır. Sulanan arazi ise 1230 ha‟dır.
Yeraltısuyu sulama kooperatiflerinin hidrojeolojik etütleri, kuyu açma, enerji tesisi ve
motopomp+baraka montajlar DSĠ tarafından, zirai ekonomi ve arazi tasnif çalıĢmaları ile terfi hatlar, sulama
Ģebekesi inĢaatlar Köye Yönelik Hizmetler Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir. Son yıllarda inĢa edilen
tesislerin yağmurlama (basınçlı) ve terfili olması nedeniyle pompa montajlar ile sulama Ģebekesinin ve terfi
hatlarının paralel inĢa edilmesi gerekmektedir. Sulama Ģebekesi ve terfi hatlar inĢa edilmeden pompaların
testi, pompalar monte edilmeden de sulama Ģebekesinin testleri yapılarak kooperatife teslimi
yapılamamaktadır. Bu nedenle, Valiliklerin DSĠ ile koordineli çalıĢması ve en geç pompaların satın alınması
aĢamasında terfi hatlarının ve sulama Ģebekelerinin inĢasını tamamlaması gerekmektedir. Aslında,
yeraltısuyu sulama tesislerinin tamamının DSĠ tarafından inĢa edilmesi için gerekli mevzuat
düzenlemelerinin yapılması en uygun çözüm olacaktır.
Ankara ilindeki sulama kooperatiflerine ait iĢletme kuyuları ve pompaları TabloB.1.1.2., yeraltısuyu
sulamaları TabloB.1.1.3. ve yeraltisuyu tesislerinin dağılımı ise Harita B.1.1.2.‟de verilmektedir.
113
Tablo B.1.1.2.: Ankara Ġlindeki Sulama Kooperatiflerine Ait ĠĢletme Kuyuları ve Pompaları
Ġ§LETMED
TAHSĠSLĠ
GEÇĠCĠ
MĠLL
DALGIÇ MĠLL
DALGIÇ
EKĠ
POMPA
POMPA
Kirmir (Beypazarı)
4
4
Ġ
Ġ
KUYU
Nallıhan
5
5
YüzükbaĢı-Ilıca
20
20
SAYISI
Balaban
4
4
(Polatlı)
TOPLAM
33
9
24
Kaynak: Devlet Su ĠĢleri V. Bölge Müdürlüğü, 2011
ALT HAVZA ADI
ALT
HAVZA
12-29
NO
12-31
12-19
15-35
114
Tablo B.1.1.3.: Ankara Ġli Yeraltısuyu Sulamaları
TOPLAM KOOPERATĠF SAYISI
9 (6 faal+3 inĢa halinde)
RESMĠ KURULUġ
1
TOPLAM KUYU SAYISI
46
ĠSLETMEDE OLAN KUYU SAYISI
33
ĠSLETMEYE ALINIP FESH EDiLEN KUYU SAYISI
ACILMIS, HENUZ ĠSLETMEYE ALINMAMIS KUYU SAYISI
ACILACAK KUYU SAYISI
6
TOPLAM SULAMA ALANI (ha)
1655 (1230 iĢletmede+425 inĢa halinde)
1- KĠRMĠR (BEYPAZARI) HAVZASI (NO: 1229)
KOOPER
ATĠF ADI
SULA
MA
ALAN
I
2- YUZUKBASI-ILICA (POLATLI) HAVZASI
(NO:12-19)
KUYU ADEDĠ
ĠĢletm
ede
Açıl
mıĢ
Açıla
cak
Fe
sh
KOOPER
ATĠF ADI
(Ha)
BAġÖRE
N
(BEYPAZ
100
SULA
MA
ALAN
I
3- NALLIHAN HAVZASI (NO: 12-31)
KUYU ADEDĠ
ĠĢletm
ede
Açıl
mıĢ
Açıla
cak
Fe
sh
KOOPER
ATĠF ADI
(Ha)
4
7
YÜZÜKB
AġI
(POLATL
300
SULA
MA
ALAN
I
KUYU ADEDĠ
ĠĢletm
ede
Açıl
mıĢ
Açıla
cak
Fe
sh
(Ha)
8
KABACA
100
5
114
ARI)
I)
GURAĞA
Ç
(BEYPAZ
ARI)
HACIOSM
AN-OĞLU
(POLATLI
)
300
6
UZUNBEY
LĠ
(POLATLI
)
300
6
900
20
300
AKKAYA
(AYAġ)
45
TOPLAM
445
7
2
4
7
2
SULA
MA
ALAN
I
KUYU ADEDĠ
ĠĢletm
ede
Açıl
mıĢ
Açıla
cak
Fe
sh
KOOPER
ATĠF ADI
(Ha)
SULA
MA
ALAN
I
KUYU ADEDĠ
ĠĢletm
ede
Açıl
mıĢ
Açıla
cak
(Ha)
1KAYADĠ
BĠ
(ELMAD
AG)
130
4
TOPLAM
130
4
5
5- ÇUBUK HAVZASI (NO:12-22)
4-BALABAN HAVZASI (NO: 15-35)
KOOPER
ATĠF ADI
100
1HACILA
R
(ÇUBUK)
Fe
sh
KOOPER
ATĠF ADI
SULA
MA
ALAN
I
KUYU ADEDĠ
ĠĢletm
ede
Açıl
mıĢ
Açıla
cak
Fe
sh
(Ha)
80
4
80
4
Kaynak: Devlet Su ĠĢleri V. Bölge Müdürlüğü, 2011
115
Kaynak: DSĠ V. Bölge Müdürlüğü, 2011
Harita B.1.1.2.: Ankara Ġli Yeraltısuyu Tesislerinin Dağılımı
115
Yeraltısu Kaynaklarının Kullanımı
Ankara ili bazında yeraltısuyu havzaları yeri ve iĢletme rezervleri aĢağıda verilmiĢtir:
1. Hatip Ovası
Su Noktaları
Akarsular: Hatip çayının baĢlangıcını ovanın doğusunda Hasanoğlan bucağının kuzeyindeki
Hasanoğlan deresi teĢkil eder. Hatip çayı kuzeyden ġaraplıdere, Kuru çayı, güneyden Yandere, Aralık dere,
Karabayırdere, Bayındır çayı ve Kusunlar çayını alır. Ankara Ģehri içinden geçerken Çubuk çayı ve Ġncesu
deresi ile birleĢir. Ankara Çayı adını aldıktan sonra batıya doğru kuzeyden gelen Macun deresi, güneyden
gelen Kuyucakdere, Altıncıoğlu dere, Kutuğun dere, Kepiryatak dere, Sazçayır dere ve Kavaklıboğaz dere
gibi kolları alır. Sincan batısında havza dıĢına çıkar.
Kaynaklar: Havzanın doğu ve güneyinde mostra veren Permo-Triyas yaĢlı kristalize kalkerlerden
çıkan irili ufaklı pek çok kaynak mevcuttur. Bu kaynakların debileri 1-20 lt/sn arasında değiĢmektedir.
Elmadağ serisinden çıkan Akpınar, Karapınar, Yaylapınar, Elmapınar, Kirizpınar, Kayaözü ÇiĢikdere
kaynaklarının debileri 35 lt/sn kadardır. Tersiyer volkanik serisinde ise debileri 1 lt/sn arasında olan
kaynaklar mevcuttur.
Sondaj Kuyuları: Hatip ve Ankara çayında Belediye ve DSĠ tarafından muhtelif olarak içme,
kullanma ve araĢtırma kuyuları açılmıĢtır. Alüvyonlarda açılan kuyularda ortalama verim 15-20 lt/sn‟dir.
Pliyosende açılan kuyuların ise bazıları suludur. Debileri 0,5-5 lt/sn‟dir. Andezitlerde ve kireçtaĢlarında
verim düĢüktür.
Akiferler: Hatip Ovasında yeraltısuyu taĢıyan formasyonlar Permo-Triyas kalkerleri, Jura-Kretase
kalkerleri, andezitler, Pliyosen formasyonu ve en önemlisi alüvyonlardır. Permo-Triyas kalkerleri sularının
büyük kısmını kaynaklar halinde boĢaltmaktadır. Jura-Kretase kalkerleri yeraltısuyu bakımından önemsizdir.
Pliyosen serisi pek çok yerde killi malzemeden meydana geldiği için yeraltısuyu içermemektedir. Alüvyon
Hatip ve Ankara çayı boyunca Ģerit halinde yer alır. GeniĢliği 200-800 m. civarındadır. Kalınlığı 10-30 m.
arasında değiĢmektedir.
Hatip Ovası Yeraltısuyu Kaynakları
Alacaatlı Köyü doğusunda bulunan Kırkgöz Kaynağı ile Elmadağ serisindeki Akpınar, Yaylapınar,
Karapınar, Elmapınar, Kirizpınar, Kayaözü, ÇiĢikdere kaynakları söz konusu kaynakların en önemlileri
olarak sayılabilir.
2. Mürted Ovası
Su Noktaları
Akarsular: Ova çayı baĢlıca akarsuyu teĢkil eder. Kurtboğazı deresi ise Ova çayınının en büyük
koludur. Ova çayına batıdan ve doğudan çok sayıda yan dere karıĢır.
Mürted Ovası Yeraltısuyu Kaynakları
Kaynaklar: Mürted Ovasında, ova kenarlarında ve dağ eteklerinden köylerin içme suyu ihtiyacını
karĢılayan çok sayıda kaynak bulunur. Kaynakların büyük bir bölümü birikinti konileri ve bu konilerin
487
eteklerinden, bir kısım kaynaklar ise andezit çatlaklarından çıkmaktadır. Debileri 2.3 ile 16 lt/sn arasında
değiĢen kaynakların en önemlisi 40 lt/sn‟lik debiye sahip olan Büvet pınarıdır.
Sığ Kuyular: Mürted ovasında yaygın bir yeraltısuyu iĢletmesi yapılmaktadır. Debileri 2,5-5 lt/sn
arasındadır.
Baraj: Kurtboğazı andezitleri üzerinde Kurtboğazı barajı yer almaktadır. Göl alanı 3,48 km², drenaj
alanı 314 km²‟dir.
Sondaj Kuyuları: ÇeĢitli kuruluĢlar tarafından açılan kuyular mevcuttur. Pliyosende açılan
kuyularda verim çok düĢüktür.
Akiferler: Ovada su taĢıyan formasyonlar alüvyonun kum ve çakılları ile Pliyosen yaĢlı, basınçlı
yeraltısuyu ihtiva eden kırmızımsı kahverenkli marnlarla aratabakalı olan gevĢek çimentolu
konglomeralardır.
Alüvyon: Ovalarda oldukça geniĢ yer kaplamaktadır. YaklaĢık 120 km²‟dir. Kalınlığı ortalama 25-30
m. kadardır.
Pliyosen: YaklaĢık 130,7 km²‟lik alan kaplar. Açılan kuyuların debileri 1-30 lt/sn arasında
değiĢmektedir.
Ova çayı alüvyonlarının ortalama 1,5 km eninde Ģerit halindeki bir yatak boyunca 25-30 m Derinliğe
kadar iĢletmeye elveriĢli miktar ve kalitede yeraltısuyu ihtiva ettiği söylenebilir.
Yeraltı Suyu ĠĢletmesine Uygun Alanlar
Ova çayı ve Kurtboğazı dereleri boyunca 1-1,5 km‟lik geniĢlikte Ģerit halindeki bir yatakta çökelmiĢ
bulunan silt, kum ve çakıllardan ibaret 25-30 m. kalınlığındaki alüvyon yeraltı suyu bakımından iĢletmeye
elveriĢlidir. Sondaj kuyularının ortalama derinliği 25-30 m., verimi 20-25 lt/sn ve statik seviyeleri 1,5-4, m.
dolaylarındadır.
Mürted Ovasındaki yeraltı suları genellikle içme ve sulamaya elveriĢlidir. Eski Halkavun
çevresindeki sular da ise arsenik bulunabileceğinden titizlikle analiz edilmeden bu civardaki sular
kullanılmamalıdır.
3. Çubuk Ovası Kaynakları
Çubuk Ovasında gözlenen kaynaklar kontakt ve fay kaynaklarıdır. TaĢpınar Köyü ile 5 km
güneyindeki Dedetepe arasında Pliyosen Miyosen dokanağından çıkan kaynak grubu toplam verimi 30 lt/sn
dir. Ravlı doğusundaki grovak ve kuvarsit çatlaklarından çıkan kaynakların verimleri ise 0,5-2.5 lt/sn
arasında değiĢmektedir. Andezit çatlaklarından çıkan kaynakların verimleri 0,5-1,5 lt/sn arasında
değiĢmektedir.
Jeotermal
Ankara ilinde; Kızılcahamam, Seyhamamı, Çubuk-MelikĢah, Beypazarı-Dutlu, Beypazarı-Kapullu,
Beypazarı-Merkez-Kızılsöğüt, AyaĢ Ġçmeceleri ve Çobanhamamı, AyaĢ-Karakaya, Haymana, PolatlıSarıoba, Polatlı-Karacaahmet, Polatlı-Özhamamı ve Sincan-Yenikent-Mülk olmak üzere 30oC üzerinde
akıĢkan sıcaklığına sahip 13 adet jeotermal alan bulunmaktadır.
488
Ankara jeotermal alanı, 28oC-80oC arasında sıcaklıklara sahip jeotermal alanları içeren bir jeotermal
provensdir. Bölgede düĢük ve orta entalpili alanların yanı sıra, henüz araĢtırılmamıĢ veya geliĢtirime
potansiyeline sahip alanların yanı sıra jeotermal olanakları açısından araĢtırılması gereken sahalar
mevcuttur. Havzadaki tek tek jeotermal alanlarda çalıĢmalar gerçekleĢtirilmiĢ olmasına rağmen provensin
genel potansiyeli ortaya konulamamakta ve havza bazında teknik-bilimsel bir yorum yapılamamaktadır.
Jeotermal enerji açısından bölgesel bazda bir sistemin ve havzanın bütünsel bir modelinin
oluĢturulamaması, potansiyelin tam olarak belirlenememesine ve var olan potansiyelin de ekonomik olarak
kullanılamamasına neden olmaktadır.
Günümüzde önemi giderek artan jeotermal alanlar açısından Ankara ve civarında önemli potansiyel
bulunmaktadır. BaĢlıca elektrik, ısınma, sağlık ve çeĢitli kimyasal iĢlemlerde kullanılan jeotermal enerji
konusunda özellikle MTA tarafından Ankara ve civarında da bazı çalıĢmalar yapılmıĢ ve bu konuda
potansiyel ve kullanılabilir alanlar incelenmiĢtir.
Ankara il sınırları içerisinde önemli ölçüde jeotermal kaynak bulunmaktadır. Ancak bu kaynakların
sıcaklık değerleri elektrik enerjisi üretebilecek değerlerin altındadır. Kaynakların ortalama sıcaklık değerleri
30-45ºC arasında değiĢirken, Kızılcahamam Jeotermal alanında açılan sondajlarla 75-86 ºC lik sıcaklık
değerlerine ulaĢılabilmiĢtir. Mevcut kaynaklar kaplıca, termal tesis ısıtılması, balneoloji ve sera ısıtılmasında
kullanılmaktadır.
Ankara il sınırları içerisinde bulunan kaynaklar her ne kadar düĢük sıcaklık ve debi değerlerine sahip
olsalar da, bu kaynaklardan ve bulunabilecek yeni kaynaklardan daha etkin bir Ģekilde yararlanılabilir.
Bugünkü teknoloji ile 35 ºC nin üzerindeki (ısı pompası hariç) jeotermal akıĢkanlar ile ısıtma
yapılabilmektedir. Ankara‟da bulunan kaynaklardan da ısıtmada daha fazla faydalanmak mümkündür.
Nitekim Haymana‟da bulunan iki adet caminin ısıtılması 43 ºC lik jeotermal kaynakla yapılmaktadır.
Jeotermal sahalarda yapılacak bir diğer faaliyet ise sahanın geliĢtirilmesine yönelik çalıĢmalar
olmalıdır. Kızılcahamam jeotermal alanında normal kaynak sıcaklığı 50-51 ºC, debisi 0,29-3 l/sn iken;
yapılan sondaj çalıĢmaları sonucu açılan 3 adet kuyudan 75-86 ºC de 22-40 lt/sn debiye sahip jeotermal
akıĢkan elde edilmiĢtir.
Bugün Kızılcahamam‟da 2750 konutun ısıtması jeotermal kaynakla sağlanmaktadır. Ankara‟da
bulunan kaynaklar daha etkin bir Ģekilde değerlendirilerek; ev ve sera ısıtmasında, soğutmada, kümes ve ahır
ısıtmasında, mantar yetiĢtiriciliğinde, balenolojik banyolarda, toprak ısıtmasında, Yüzme havuzlarında,
fermantasyon iĢlemlerinde, damıtma iĢlemlerinde, sağlık tesislerinde ve balık çiftliklerinde kullanılabilir.
Türkiye jeotermal sahaları ile Ankara il sınırları içinde yer alan jeotermal sahalar ve özellikleri
sırasıyla Harita J.1.10.1., Harita J.1.10.2., Tablo J.1.10.1. ve Tablo J.1.10.2.‟de verilmiĢtir.
Kızılcahamam, Seyhamamı, Çubuk–MelikĢah, Beypazarı–Dutlu, AyaĢ Ġçmeceleri, AyaĢ–Karakaya,
Haymana, Mürted, Polatlı–Malıköy, Polatlı–Karahamzalı–Sabanca, Polatlı–Sarıoba, Polatlı–Karacaahmet,
Polatlı–Kürttaciri, Polatlı–Özhamamı, AyaĢ–Feruz–Yeniceköy„de bulunan ve üzerinde çalıĢma yapılan
jeotermal alanlar ile diğer bazı alanlar ve özellikleri Ģunlardır:
1) AyaĢ Alanı: Bu alandaki sıcak su kaynakları dört bölgede toplanmakta ve sıcaklıkları 31-52 °C
arasında değiĢmektedir. Çevrede yaygın Miyosen göl çökellerinin oluĢturduğu örtü birimlerinin altında,
rezervuar niteliğinde kayaç olarak granatoidler bulunmaktadır. Daha derinlerde Jura kalkerleri ve Permiyen
489
kalkĢistleri de rezervuar olabilecek nitelikte kabul edilmektedir. Jeokimyasal analizleri sonucu Na-K-Ca
yöntemine göre rezervuar sıcaklığı 104-120 °C, rezervuar derinliği ise 400 m. civarındadır.
490
Kaynak: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürülüğü , 2009
Harita B.1.10.1.: Türkiye Jeotermal Kaynaklarının Dağılımı ve Uygulama Haritası
497
02
Çamlıdere
01 Kızılcahamam
Nallıhan
Güdül
Beypazarı
Çubuk
Kazan
Kalecik
03
05
08
06
04
Akyurt
ANKARA
07
AyaĢ
13
Sincan
Elmadağ
Etimesgut
10
GölbaĢı
11
Polatlı
Bala
Haymana
09
12
Evren
ġerefli Koçhisar
AÇIKLAMA
0
10 Km
20 Km
30 Km
40 Km
50 Km
JEOTERMAL ALAN
01 - KIZILCAHAMAM
02 - SEYHAMAMI
03 - ÇUBUK-MELĠKġAH
04 - BEYPAZARI - DUTLU
06 - BEYPAZARI - MERKEZ-KIZILSÖĞÜT
07 - AYAġ ĠÇMECELERĠ
08 - AYAġ - KARAKAYA
09 - HAYMANA
10 - POLATLI - SARIOBA
11 - POLATLI - KARACAAHMET
12 - POLATLI - ÖZHAMAMI
13 - SĠNCAN-YENĠKENT-MÜLK
Kaynak: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürülüğü, 2009
Harita B.1.10.2: Ankara Ġli Jeotermal Alanları (AkkuĢ ve diğ. 2007)
498
Tablo B.1.10.1.: Ankara Ġli Jeotermal Enerji
KAYNAK
JEOTERMAL
ALAN
SICAK SU
KAYNAK
ADI
ADI
SONDAJ
Sıcakl Debi Potansiy Sıcakl Debi Potansiyel
ık
el
ık
(oC) (lt/sn.) (MWt)
Kızılcahamam 50-51
2.8
0.18
(oC)
(lt/sn.)
(MWt)
75-86
94
24.33
-
-
-
KULLANIM
ALANI
Kaplıcada,
ısıtmacılıkta
(Konut, sera,v.b.)
BEL
.
Kaplıcada, kaplıca
*
tesislerinin ısıtılmasında,
seracılıkta kullanılmakta,
KIZILCAHA
MAM -
ilçenin ısıtılma çalıĢmaları
baĢlatılacak
SEYHAMAMI
Seyhamamı
ÇUBUKMELĠKġAH
KURULU TESĠS
DE
Ğ.
MelikĢah
Kaynağı
43
31-34
20
0.5
0.57
-
-
-
-
-
-
-
-
32-61
30
Kaplıcada, kaplıca
Kaplıca
*
Turistik tesislerde,
Turistik tesislerde
*
seracılık ve süs
balneoloji amacıyla
balıkçılığında
kullanılmakta, süs
tesisi ve sera
ısıtılmasında
499
balıkcılığı ve seracılık
yapılmakta
Dutlu
4251.5
6.07
0.42
-
-
-
Kaplıca
ve sera
ısıtılmasında
BEYPAZARIDUTLU
Kaplıcada, kaplıca
tesisi
**
Karakaya
31
4.8
-
31
17
-
Kaplıcada, kaplıca
tesisi,
Çoban
52
10
0,71
-
-
-
sera ve çiftlik
ısıtılmasında
Kaplıca
-
-
-
-
Kaplıcada ve
kaplıca
Kaplıca
AyaĢ
51
1.7
Feruz
26
2
Haymana
45
3,7
0,11
-
*
*,**
*,**
AYAġ
HAYMANA
tesislerinin
ısıtılmasında
0.2
4344.5
60
2.1
Kaplıcada, kaplıca
tesisi
ve cami
ısıtılmasında
Kaplıca, kaplıca
*,**
tesisi ve cami ısıtılmasında
500
MÜRTED
POLATLI
Uyuz
34
5
Karalar
28
4,4
28
20
MalıköyIlıcapınar
28,5
4
28
5
KarahamzalıSabancı
28
4,1
Sarıoba
30-33
25
41
15
Karacaahmet
38
0,3
Kürttaciri
26
-
Özhamamı
32
-
* Türkiye Jeotermal Kaynakları Envanteri–2005
Ihtisas Komisyonu
Not:
-
-
0,4
** 7. BeĢ Yıllık Kalkınma Planı (1995-1999) Madencilik Özel
Sondajlardaki potansiyel değerleri, kuyuların ilk üretim
* Türkiye Jeotermal Envanteri-1996 Enerji Hammaddeleri Alt Komisyonu Jeotermal Enerji ÇalıĢma Grubu debilerinin toplamına göre hesaplanmıĢtır
501
Tablo B.1.10.2.: Ankara Ġli Jeotermal Enerji Durumu
Kaynak: 2023 Ankara BaĢkent Nazım Ġmar Planı Açıklama Raporu, Ankara, 2007
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
2) Çubuk–MelikĢah Alanı: Sıcak su veren kayaçlar Neojen yaĢlı Pazar formasyonudur. Daha altta
Jura ve Permiyen kalkerleri rezervuar kayaç olarak görülmektedir. MelikĢah köyünde doğal boĢalım olarak
bulunana kaynağın sıcaklığı 31 °C, debisi ise 20 lt/sn.‟dir.
Triyas yaĢlı kireçtaĢları ile Ģistlerle ardıĢıklı mermerler rezervuar kaya, Pliyosen ve Miyosen yaĢlı
birimler örtü kaya niteliğindedir.
Alınan numunelerin kimyasal analiz sonucuna göre sular Sodyumlu, bikarbonatlı-sülfatlı klorürlü
sıcak sular sınıfına girmektedir.
Sıcak su yüzme havuzunda kullanılmaktadır.
3) Kızılcahamam Alanı: Rezervuar kayacı olarak AA lavları ile daha derinlerde Jura-Kretase
kireçtaĢları öngörülmektedir. AA lavlarının muhtemel derinliği 250-500 m., daha derindeki rezervuarın ise
750-800 m.dir. Kızılcahamama çevresindeki kaynakların rezervuar sıcaklığı 189 °C, Seyhamamı civarında
ise 111 °C olarak hesaplanmıĢtır.
Kızılcahamam jeotermal sahasında Orta Miyosenden Üst Miyosene kadar aktivitesini sürdürmüĢ bir
volkanizma süreci vardır. Bu volkanizmaya bağlı piroklastik materyaller çok iyi örtü kaya özelliğine
sahiptir. Piroklastik ürünlerin yanı sıra lavlar ve domsal çıkıĢlar gibi değiĢik ürünlerin çıktığı bir volkanit
sürece bağlı olarak derinlerde henüz yüzeylenmemiĢ bazı mağma odaları veya ceplerinin bölgedeki
jeotermal akıĢkana ısı kaynağı teĢkil ettiği düĢünülmektedir.
Andezitler, bazaltlar ve piroklastikler içindeki lav akıntılarının kırıklı zonları rezervuar özelliğine
sahiptir.
Kızılcahamam‟da sıcaklığı 36 oC olan maden suyu özelliğinde 1 adet kaynak bulunmaktadır, diğer
kaynaklar kuyular açıldıktan sonra kurumuĢlardır (Tablo B.1.10.3.).
Tablo B.1.10.3.: Kızılcahamam Jeotermal Alanındaki Kaynaklar (Açılan Kuyular)
Koordinatlar
Kaynak
Adı
Sıcaklık
(oC)
Debi (l/s)
Pafta No
1/25000
M. Suyu
36
6
H29a2
X
(yukarı)
Y
(sağa)
Z(m
)
4482162
364731
39
1034
Kaynak: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürülüğü, 2009
Kimyasal analiz sonucuna göre sular sodyum bikarbonatlı sıcak sular sınıfına girmektedir. Alandan
üretilen sıcak akıĢkandan kaplıca, seracılık ve ısıtmacılıkta yararlanılmaktadır.
503
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
4) Seyhamamı Alanı: Seyhamamı jeotermal alanının büyük bir kısmı volkanikler ile kaplıdır.
Kaplıca kaynağını besleyen sıcak suyun rezervuar kayacı, bazalt ve andezit bileĢimli lavlardır. Alanda 43 oC
sıcaklığında 1 adet kaynak yer almaktadır (TabloB.1.10.4.).
Tablo B.1.10.4.: Seyhamamı Jeotermal Alanındaki Kaynaklar
Kaynak Adı
Güven-Kap.
Koordinatlar
Sıcaklık
(oC)
Debi
(l/s)
Pafta No
1/25000
43
22
G29-d3
X
(yukarı)
Y(sağa)
Z(m)
4494559
364699
34
1105
Kaynak: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürülüğü, 2009
Alınan numunelerin kimyasal analiz sonucuna göre sular sodyum bikarbonatlı sıcak sular sınıfına
girmektedir. Sıcak sular kaplıca amaçlı kullanılmaktadır.
5) Malıköy Alanı: Ankara‟ya en yakın sıcak su kaynağıdır. Rezervuar kayacıları Jura kireçtaĢları ile
Paleozoyik mermer bantlarıdır. Miyosen birimleri örtü kayacını oluĢturmaktadır. Kaynak suyu sıcaklığı
SiO2‟e göre 85°C, Na/K‟a göre 145°C, yüzey sıcaklığı ise 28°C olarak hesaplanmaktadır. Haymana Alanı:
Alt Kretasenin kompakt, bol kırıklı kalkerleri rezervuar kayacı olarak kabul edilmektedir. Rezervuar
sıcaklığı 60 °C, yüzeydeki en yüksek sıcaklık 44°C, Seyran bölgesinde ise 35°C olarak ölçülmektedir.
6) Seben Kösenözü Alanı: Rezervuar kayacı Jura-Alt Kretase yaĢlı kireçtaĢlarından oluĢan
KarageriĢ formasyonudur. Rezervuar ortalama 750 m. derinliktedir. Rezervuar sıcaklığı SiO2‟e göre 110°C,
yüzey sıcaklığı ise diğeralanlara göre yüksek olarak 73,5°C ölçülmüĢtür. Ankara ili jeotermal kaynaklar
bakımından önemli bir potansiyele sahip olmasına karĢılık bu kaynaklardan yararlanma hak ettiği düzeyde
değildir. Bazı kaynaklarda hiçbir Ģekilde kullanım olmadığı gibi bazı kaynaklardan da verimli bir Ģekilde
yararlanılmamaktadır. Özellikle kaplıca amaçlı kullanılan kaynaklara yönelik kurulmuĢ olan tesislerin
modern hale getirilmesi ve sıcaklığı uygun alanlardaki ısıtma uygulamalarının yapılması dönemsel
yararlanma Ģeklindeki kullanımların daha uzun bir süreye yayılmasını ve seracılık uygulamalarının
artırılması kaynaktan ekonomik olarak yararlanmayı sağlayabilir.
7) Beypazarı-Dutlu Alanı: ġistlerin ikincil permeabilite zonları rezervuar kaya, Pliyosen çökelleri
örtü kaya niteliğindedir.
Alanda sıcaklıkları 47-50,5 oC olan 2 adet kaynak yer almaktadır (Tablo B.1.10.5.).
Tablo B.1.10.5.: Beypazarı-Dutlu Jeotermal Alanındaki Kaynaklar
Koordinatlar
Kaynak
Adı
Sıcaklık
(oC)
Debi (l/s)
Pafta No
1/25000
Dutlu
47-50,5
2
H28d4
X
(yukarı)
Y (sağa)
Z
(m)
4435742
3641906
3
686
Kaynak: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürülüğü, 2009
504
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Alınan numunelerin kimyasal analiz sonucuna göre sular sodyum sülfatlı sıcak sular sınıfına
girmektedir. Sular kaplıca amaçlı kullanılmaktadır.
Ankara Ġl sınırları dahilinde MTA Genel Müdürlüğüne tescilli; 33 adet Jeotermal Kaynak Arama
Ruhsatı bulunmaktadır.
Tablo B.1.3.1.:
Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğüne Tescilli Olan Jeoetermal Kaynak
Arama Ruhsatı Alanları
Arama
Ruhsat No
Ruhsat Alanının Adı
Arama
Ruhsat No
Ruhsat Alanının
Adı
06/2008/66
Çubuk-MelikĢah
06/09/90
Beypazarı-Ġncepelit
06/2009/75
Kalecik-MahmutlarKargın-Elmapınar
06/09/91
KızılcahamamBağlıca
06/2009/72
Kalecik-Buğra-Alibeyli
06/09/92
Güdül-Meyvabükü
06/2009/74
KalecikYukarımahmutlar
06/09/93
KızılcahamamBademli
06/2009/76
Kalecik-Akkuzulu
06/09/80
NallıhanNallıgölçük
06/09/94
Beypazarı-Bağözü
06/2009/71
Haymana-Merkez
06/09/95
AyaĢ-Pınarkaya
06/2009/67
Çubuk-Özlüce
06/09/96
Beypazarı-Kuyucak
06/2009/68
Çubuk-Özlüce
06/09/97
AyaĢ-Ġlhanköy
06/2009/69
Çubuk-Özlüce
06/09/98
Nallıhan-Çayırhan
06/2009/70
Çubuk-Özlüce
06/09/102
Sincan-Yenikayı
06.2008/31
Beypazarı-Merkez
06/09/101
Kızılcahamam-Çeltikçi
06.2008/27
KızılcahamamMerkez
06/09/100
Beypazarı-Fasıl
06.2008/26
Sincan-YenikentMülk
06/09/99
AyaĢ-BaĢbereket
06.2008/29
BeypazarıKızılcasöğüt
06.2008/30
PolatlıKaracaahmetÇağlayık
06/09/88
Nallıhan-Çayırhan
505
Arama
Ruhsat No
Ruhsat Alanının Adı
06/09/89
Beypazarı-Kayabükü
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Arama
Ruhsat Alanının
Ruhsat No
Adı
06.2008/22-Ġ
Polatlı-Sarıoba
Kaynak: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, 2011
B.1.2.1. Yeraltı Su Seviyeleri
Bu baĢlık altında bilgi edinilememiĢtir.
B.1.3. Denizler
Ankara ilinin denize kıyısı bulunmamaktadır.
B.2. Su Kaynaklarının Kalitesi
Bu baĢlık altında bilgi edinilememiĢtir. (Ġlgili kurumdan bilgi talep edilmiĢ olup veri gönderilmemiĢtir.)
B.3. Su Kaynaklarının Kirlilik Durumu
B.3.1. Noktasal kaynaklar
B.3.1.1. Endüstriyel Kaynaklar
Ankara Ġli, uzun yıllar ticaret, memur ve tarım kenti kimliği ile var olmuĢ ancak Cumhuriyetten sonra
kamu kuruluĢlarına ait fabrikaların kentte kurulması ile baĢlayan sanayileĢme, artan üretim ihtiyacına paralel
olarak geliĢmiĢtir. Bugün Ankara ülke genelinde illerin ekonomik faaliyet konularındaki ağırlığı itibariyle
sanayi ağırlıklı iller arasında yer almakta olup, Ankara sanayisinin büyük çoğunluğunu büyük sanayi
kuruluĢlarının yanında küçük ve orta ölçekli sanayi iĢletmeleri (KOBĠ'ler) oluĢturmaktadır. Toplam 7 adet
Organize Sanayi Bölgesi bulunan Ankara Ġlinde faaliyet gösteren sanayi siteleri de üretim sektörünün
gruplandığı alanlar olarak görülmektedir. Ġlimizde bulunan OSB ve sanayi sitelerine iliĢkin bilgi aĢağıda
verilmekte olup, Sincan, Yenimahalle, Kazan, GölbaĢı, Çankaya, Etimesgut, Akyurt/Çubuk ilçelerinde
münferit faaliyet gösteren tesisler de sanayi yoğunluğunun bir bölümünü oluĢturmaktadır.
506
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
ĠLĠMĠZDE FAALĠYET GÖSTEREN
OSB VE SANAYĠ SĠTELERĠ
SANAYĠ BÖLGELERĠ
1 ASO I. Organize Sanayi Bölgesi
Sincan
2 ASO II. ve III. Organize Sanayi Bölgesi
Temelli, Sincan
3 OSTĠM Organize Sanayi Bölgesi
Yenimahalle
4 Ġvedik Organize Sanayi Bölgesi
Yenimahalle
5 BaĢkent Organize Sanayi Bölgesi
Temelli, Sincan
6 Ankara Anadolu Organize Sanayi Bölgesi
Temelli, Sincan
7 Polatlı Organize Sanayi Bölgesi
Polatlı
SANAYĠ SĠTELERĠ
1 Hurdacılar Sanayi Sitesi
Yenimahalle
2 Keresteciler Sanayi Sitesi
Kazan
3 Hasanoğlan Sanayi Sitesi
Elmadağ
4 Gersan Sanayi Sitesi
Etimesgut
5 Mobilyacılar Sitesi
Siteler / Altındağ
6 Ata, Demir ve Büyük Sanayi Sitesi
Altındağ
7 ġaĢmaz Oto Sanayi Sitesi
Etimesgut
8 Tuzcular Sanayi Sitesi
ġereflikoçhisar
Tablo: (Sanayi Siteleri ve OSB Bilgileri)
Ġlimizde Müdürlüğümüzde kayıtlı toplam 5226 adet faaliyet bulunup Sanayi (1451), Maden (832),
Gıda (882), Atık-Kimya (710), Turizm (267), Enerji (84) Ģeklinde sektörel bir dağılım söz konusu olup,
Çevre Bilgi Sisteminden alınan verilere göre Ġlimizde sanayi açısından en yoğun olan ilçeler Yenimahalle
(694), Sincan (339), Kazan (212), Altındağ (149), Etimesgut (105) Ģeklinde sıralanmaktadır.
ASKĠ Genel Müdürlüğü Tatlar Atıksu Arıtma Tesisi Ankara il merkezinin hem evsel hem de 4 adet
OSB‟nin atıksularını arıtmakta ve Ankara Çayına deĢarj etmektedir.
ĠÇDR formatında yeralan deĢarj noktası ve koordinatları ASKĠ Genel Müdürlüğünden talep
edilmiĢ ancak bilgi gönderilmemiĢtir.
B.3.1.2. Evsel Kaynaklar
Ġlimizde bulunan 25 Ġlçenin 9 tanesinin atık suları (Çankaya, Altındağ, Keçiören, Pursaklar, Yenimahalle,
Mamak, Etimesgut, Sincan, GölbaĢı) ASKĠ Genel Müdürlüğüne ait kanalizasyon sistemine bağlıdır ve
Sincan Ġlçesi Tatlar Mevkiinde bulunan merkezi atık su arıtma tesisinde arıtılarak Ankara Çayı‟na deĢarj
edilmektedir. Nallıhan Ġlçesi‟ne bağlı Çayırhan Belediyesi‟nin atık su arıtma tesisi bulunmaktadır. Evren,
Çubuk, Akyurt, Elmadağ, AyaĢ, Kazan, Kalecik Ġlçeleri atık su arıtma tesislerinin inĢası tamamlanmıĢ ve
faaliyete baĢlamıĢtır. ġereflikoçhisar, Kızılcahamam, Polatlı, Çamlıdere, Bala, Haymana Ġlçelerinde atıksu
arıtma tesisi kurulması çalıĢmaları devam etmektedir.
Ankara Çayı‟nın ve Hatip Çayı‟nın ıslahı ile ilgili projenin ÇED süreci tamamlanmıĢ ve inĢaatı devam
etmektedir. Ankara Çayı, kolları ile Sakarya Nehrine doğrudan atık su deĢarj eden iĢletmeler hem Su
Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği hem de çevre mevzuatındaki diğer Yönetmelikler kapsamında
denetlenmektedir.
ĠÇDR formatında yeralan deĢarj noktası ve koordinatları ASKĠ Genel Müdürlüğünden talep edilmiĢ ancak
bilgi gönderilmemiĢtir.
507
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
B.3.2. Yayılı Kaynaklar
B.3.2.1. Tarımsal Kaynaklar
Ġlimizin yüzölçümü 2.570.600 hektar olup; bunun % 47.9‟ lik dilimi yani 1.233.042 hektarı tarımsal üretimde
kullanılmaktadır
Tarımda etkin olarak kullanılan arazilerimiz
2012(ha)
% Değeri
838.286
67
Tarla Alanı
16.688
2
Meyve Alanı
37.566
3
Açıkta Sebze Alanı
325.049
26
Nadas Alanı
15.455
2
Tarım Elv.Ol.Kul. Arazi
TOPLAM
1.233.042
100
Tarım arazilerimizin %16’sı sulanabilir durumda olup %8’i sulanmaktadır.
Tarım arazilerimizin %92’lik bir kısımda ise kuru tarım yapılmaktadır.
Ġlimizde 2012 Yılında Tarımda Kullanılan Girdilerden Gübreler Haricindeki Diğer Kimyasal
Maddeleri (Tarımsal Ġlaçlar vb) (Gıda Tarım ve Hayv. Ġl Müd.,2012)
Kimyasal Maddenin Adı
Kullanım Amacı
Miktarı (ton)
Ġnsekdisitler
Ġnsektisit ilacı
161,05
Herbisitler
Yabancı ot ilacı
523,60
Fungisitler
Mantar ilacı
226,30
Rodentisitler
Kemirici ilacı
0,27
Nematositler
Nematod ilacı
0,30
Akarisitler
Akar kontrolünde
kullanılan ilaç
1,57
KıĢlık ve Yazlık Yağlar
0,4
TOPLAM
913,49
B.3.2.2. Diğer
Ġlimizde Çankaya, Yenimahalle, Mamak, Altındağ, Keçiören, Pursaklar, Sincan, Etimesgut, GölbaĢı
(Merkez Ġlçeler), Akyurt, Çubuk, Elmadağ, Kalecik, Bala, AyaĢ, Kazan (10.7.2004 tarih ve 5216 sayılı
BüyükĢehir Belediyesi Kanunu) BüyükĢehir Belediyesi Mücavir Alan sınırlarının geniĢlemesiyle Merkeze
dâhil olan ilçeler) Nallıhan, Beypazarı, Güdül, Çamlıdere, Kızılcahamam, Polatlı, Haymana, ġereflikoçhisar,
Evren (Mücavir Alan sınırları dıĢında kalan Ġlçeler) olmak üzere toplam 25 ilçe mevcuttur.
Ġlimizde, Mamak Mevkii‟nde bulunan ve 1980 yılından beri katı atık döküm alanı olarak kullanılan düzensiz
depolama alanı 49 yıllık bir süre için Ankara BüyükĢehir Belediye BaĢkanlığı tarafından ITC Invest Trading
Consulting AG firmasına ihale edilmiĢtir. Bahse konu firma tarafından Mamak depolama sahasının ıslahı
508
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
gerçekleĢtirmiĢ olup, alanda metan gazı toplama sistemi, kompost tesisi, elektrik üretim tesisi, ambalaj
toplama-ayırma ve plastik geri dönüĢüm tesisi ile hafriyat geri dönüĢüm tesisleri kurularak entegre atık
yönetimi gerçekleĢtirilmektedir. Ancak rehabilite edilen bu alana Çankaya, Mamak, Altındağ, Keçiören,
Yenimahalle, GölbaĢı ilçelerinden alınan evsel atıkların dökümü halen devam etmektedir.
Ayrıca 1999 yılında inĢaası tamamlanan Sincan Çadırtepe Düzenli Katı Atık Depolama Alanına 2007 yılına
kadar bireysel dökümlerin dıĢında atık kabul edilmemiĢ, 2007 yılından itibaren Etimesgut, Sincan ve Kazan
Ġlçelerinden alınan evsel katı atıklar dökülmeye baĢlanmıĢtır. Alanda ambalaj atıkları toplama-ayırma tesisi
ve gaz toplama bacaları kurularak elektrik üretimine baĢlanmıĢ, sızıntı suları ise herhangi bir arıtıma tabi
tutulmadan ASKĠ kollektörüne bağlanmıĢtır.
ġereflikoçhisar Ġlçesi ve tuz gölü havzasında yer aldığından Mülga Özel Çevre Koruma Kurumu desteği ile
katı atık düzenli depolama alanı kurulmuĢ olup, Ġlçe Belediyesi tarafından iĢletilmektedir.
ġekil: Katı Atık Depolama Durumu
Mücavir alan sınırlarına dahil olan Akyurt, Çubuk, Elmadağ, Kalecik, Bala, AyaĢ, Kazan Ġlçelerine ve
Oyaca Beldesine ait katı atık döküm sahaları henüz rehabilite edilememiĢ olup, hali hazırda vahĢi döküm
devam etmektedir.
1- Hafriyat ve İnşaat/Yıkıntı Atıkları:
Ġlimizde, inĢaat ve yıkım faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan moloz ve hafriyat atıklarının
yönetimine iliĢkin sorumluluklar 5216 Sayılı BüyükĢehir Belediyesi Kanunu (Madde 7 (i)) ve ilgili
yönetmelik gereğince Ankara BüyükĢehir Belediye BaĢkanlığı‟na verilmiĢ olup, BüyükĢehir Belediyesi
509
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Mücavir Alan sınırları içerisinde belirlenen ve BüyükĢehir Belediyesi‟nce izin verilen fiili döküm yapılan
alanlar;
1.
2.
3.
4.
5.
Bağlum Beldesi Güneybatı Mevkii eski taĢocağı
Yakacık-Memlik arası
Alacaatlı taĢ ocağı (DökülmüĢ Atıkları kapatmak amacı ile )
Sincan Fatih Mah. Belören Mevkii TaĢ Ocakları,
Mamak Çöplüğü ve Yakupabdal Köyü arasında belirlenmiĢ alan Ģeklindedir.
Ayrıca bu alanların dıĢında Ġl genelinden toplanan hafriyat inĢaat/yıkıntı atıkları BüyükĢehir
Belediye BaĢkanlığı tarafından rehabilitasyon ve geri kazanım amacıyla Mamak Katı Atık Depolama
Sahasına yönlendirilmekte yada altyapı çalıĢmalarında kullanılmaktadır.
BüyükĢehir Mücavir Alan dıĢında kalan yerlerde ise hafriyat toprağı ve inĢaat/yıkıntı atıkları Ġlçe
Belediyelerince belirlenen döküm yerlerinde depolanmaktadır. Ayrıca hafriyat atıklarını izinsiz olarak veya
çevre kirliliğine sebep olacak Ģekilde kontrolsüz dökerek çevre kirliliğine sebebiyet verdiği tespit edilen
kuruluĢ veya Ģahıslar hakkında idari yaptırımlar uygulanmaktadır.
B.4. Sektörel Su Kullanımları ve Yapılan Su Tahsisleri
B.4.1. Ġçme ve Kullanma Suyu
Grafik B.2 ve Grafik B.3 ASKİ Genel Müdürlüğü’nden talep edilmiş olup bilgi verilmemiştir.
B.4.1.1 Yüzeysel su kaynaklarından kullanılan su miktarı ve içmesuyu arıtım tesisi mevcudiyeti
Halen iĢletmede olan 8 baraj ile baĢkente yılda ortalama 387 milyon m3 içme ve kullanma suyu temin
edilmektedir. Bunlar, Çubuk I ve II, KayaĢ-Bayındır, Kurtboğazı, Çamlıdere, Eğrekkaya, Akyar ve
KavĢakkaya barajlarıdır. Konu ile ilgili ayrıca bkz. “B.1.4.” bölümü.
Çubuk Sistemi
Bu sistem Ankara Çayı havzasının menbaında yer almakta olup, Çubuk-I ve Çubuk-II Barajlarından
oluĢmaktadır. Ankara‟nın 10 km. kuzeyinde yer alan Çubuk I Barajı, içme suyu temini ve taĢkın koruma
amacıyla 1936 yılında iĢletmeye açılmıĢtır. 60 yıllık bir maziye sahip olan Çubuk I Barajı, millenme ve su
toplama havzasında yer alan kirletici sanayiler yüzünden artık kullanılamaz hale gelmiĢtir. 1994 yılından
itibaren Çubuk-I Barajı rekreasyon alanı olarak kullanılmaktadır. Ġçme suyu temin edilmemektedir. 2009
yılında baraj havzasında dib çamuru temizleme iĢlemi baĢlatılmıĢtır. Çubuk-II Barajı ise, Ankara‟nın 54 km
kuzeyinde, Çubuk ilçesinin 5 km kuzeyinde yer almakta olup, 1964 yılında iĢletmeye açılmıĢtır. Barajı
Mendek, KıĢla, Hacıkadın, Bağırcan, Çayır ve Kırkpınar dereleri beslemektedir.Çubuk I Barajı devreden
çıkarılıncaya kadar, Çubuk II Barajından regüle edilen su, Çubuk Çayı yatağına bırakılıp Çubuk I
Barajındaki su alma yapısından alınarak DıĢkapı Filtre Tesisine verilmiĢtir. Çubuk II Barajından çekilen su
Pursaklar Arıtma Tesisinde arıtılmakta aynı zamanda, Çubuk ilçesinin su ihtiyacı da bu barajdan
karĢılanmaktadır. Çubuk II - Pursaklar iletim hattı ve 75 000 m3/gün kapasiteli Pursaklar Ġçmesuyu Arıtma
Tesisi ile Çubuk II barajından Aralık 1999 tarihi itibariyle kente 20 hm3/yıl su verilmeye baĢlanmıĢtır.
Ayrıca bir protokol kapsamında Çubuk II Barajından Çubuk ilçesine 3,1 hm3/yıl su tahsis edilmiĢtir (100
l/s).
KayaĢ-Bayındır Sistemi
Çubuk Sistemi gibi bu sistemde, Ankara Çayı havzası menbaında, kurulmuĢtur. Ankara Çayının ana
kollarından biri olan Bayındır Çayının sularını depolayarak hem taĢkın kontrolü hem de Ankara‟ya su temini
510
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
amacıyla, 1969 yılında inĢa edilmiĢtir. Su KayaĢ filtre tesislerinden geçirildikten sonra kente verilmektedir.
Geçici olarak 2003 yılı Ekim ayından bu yana su alınmamakta, rekreasyon amaçlı kullanılmaktadır. Mavi
Göl adıyla düzenlenmiĢtir.
Kurtboğazı Sistemi
Bu sistem, Kurtboğazı Deresi üzerine inĢa edilmiĢ Kurtboğazı Barajı ile Ova Çayı üzerine inĢa edilen
Ova Çayı Regülatöründen oluĢmaktadır. Ankara‟nın 56 km kuzeyinde, içme ve sulama suyu temini
amacıyla 1967 yılında inĢaa edilmiĢ olan Kurtboğazı Barajı, Mürted Ovasının sulama suyu ihtiyacını da
karĢılamaktadır. Kurtboğazı Sistem, I. isale hattının tamamlanmasıyla 1973 yılında iĢletmeye açılmıĢtır. Bu
isale hattı ile Ġvedik arıtma tesislerine gelen su, buradan Ģebekeye verilmektedir. Ankara‟nın yaklaĢık 30 km.
kuzeyinde inĢa edilmiĢ olan Ova Çayı Regülatörü ve Ova Çayı Derivasyonu ise, 1968 yılında
tamamlanmıĢtır.
Açık kanal, sifon ve tünellerden oluĢan ve tamamı 19.273 metre uzunluğunda olan “Ovaçayı Kurtboğazı Derivasyon” sisteminde Ovaçayı KıĢlacık regülatörünün bakım ve onarım iĢleri 2002 yılında,
açık kanal betonlarının yenilenmesi ve tünel ve sifonların temizlenerek rehabilitasyonu iĢi 2003 yılında
tamamlanmıĢtır.
Çamlıdere Sistemi
Ankara‟nın mevcut su temin sistemleri içerisinde en büyük su kaynağını oluĢturan bu sistem, Kirmir
Çayı havzasında yer almakta olup, Kirmir Çayı kollarından olan Bayındır Deresinin sularını depolamak ve
Gerede havzasından aktarılacak suları regüle etmek amacıyla inĢa edilmiĢtir. Çamlıdere sistemi, Çamlıdere
Barajı-Ankara arasında yer alan isale hattının (T1 ve T2 tünelleri, Kınık tüneli ve boru hattı) ve su alma
yapısının tamamlanmasıyla 1988 yılında devreye girmiĢtir. Kuzey batısındaki Ġvedik Arıtma Tesislerine
59,6 km uzaklıkta olup bu tesise iki adet 2200 mm çaplı borularla su sağlamaktadır.
Eğrekkaya Sistemi
Kirmir Çayı havzasının membaında yer almakta olan Eğrekkaya Sistemi, Kirmir Çayı kollarından
Belen Sey Çayı sularını depolamak ve Akyar Barajından aktarılacak suları regüle ederek Ankara‟ya su temin
etmek amacıyla 1993 yılında inĢa edilmiĢtir. Ankara‟nın 75 km. kuzeyinde Kızılcahamam ilçesine 3 km
uzaklıkta yapılmıĢ olup, Azami su hacmi 112.300.000 m3‟tür. 15km‟lik, 22000 mm hat ile Kurtboğazı
Barajını beslemektedir. Barajı, Çekerek ve Sey dereleri beslemektedir.
Akyar Barajı
1992-2000 yılları arasında Eğrekkaya Barajını beslemesi amacıyla yapılmıĢ olup, 12,5 km‟lik 1.000
mm hat ile Eğrekkaya Barajını beslemektedir. Azami su hacmi 56.000.000 m3‟tür. Barajı Bulak deresi
beslemektedir.
KavĢakkaya Barajı
KavĢakkaya Barajı Ankara Ġli Kazan Ġlçesinin 25 km. kuzey doğusundadır. Ankara Ġçme Suyu II.
Merhale projesi kapsamında, Ankara Çayı‟nın yan kollarından olan Ovaçayı üzerinde içme suyu amaçlı
olarak ASKĠ Genel Müdürlüğü tarafından inĢa edilmiĢ olan kil çekirdek dolgu barajıdır. Nisan 2005 yılında
yapımına baĢlanan 90 milyon m3 kapasiteli KavĢakkaya Barajı 14 ayda hizmete alındı.
511
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
DSĠ‟nin programında BaĢkent‟in 2030 yılındaki su ihtiyacını karĢılamak üzere planlanan Kızılırmak
Suyunun BaĢkent‟e getirilmesi projesinin yapımına Haziran 2007 tarihinde baĢlanarak, 1 yıl içinde
tamamlandı.
KavĢakkaya barajı, Çamlıdere, Eğrekkaya ve Kurtboğazı‟nın ardından 4. büyük baraj niteliğindedir.
2008 yılı Ocak itibariyle su tutmaya baĢlamıĢtır.
Kaptajlar: Kusunlar Kaptajı, Kusunlar vadisine ortalama 12 m derinlikte olup, vadiyi enine kesmek
üzere yapılan bend içerisindeki galeride, vadinin suyunun toplanarak 600 mm font boru ile KayaĢ arıtma
tesislerine getirilmektedir. Ortalama verimi yılda 85l/sn‟dir.
Kuyular: Ankara‟nın KayaĢ, Hanımpınarı, Güvercinlik, Ortaköy, Etimesgut ve Ovaçayı bölgelerine
açılan kuyularla da Ģehre içme suyu temin edilmektedir. Bu kuyuların toplam debileri yaklaĢık olarak 252
l/s‟dir.
Ġsale Hatları
Bugün Ankara‟ya su temin eden ana isale sistemleri Ģunlardır.
- Yeraltı ve Memba Suları Ġsale Hattı
- Çubuk Sistemi Ġsale Hattı
- Kurtboğazı Sistemi Ġsale Hattı
- Çamlıdere Sistemi Ġsale Hattı
- Eğrekkaya Sistemi Ġsale Hattı
- Bayındır Sistemi Ġsale Hattı
Çubuk sistemi isale hattı ve yeraltı suları isale hattı, Ankara‟ya su sağlayan sistemin en
eskilerindendir. Bunlardan sonra Bayındır, Kurtboğazı ve Çamlıdere isale hatları yapılmıĢtır. Ankara‟nın su
ihtiyacının karĢılanmasında en önemli görevi, Kurtboğazı ve Çamlıdere isale hatları üstlenmektedir.
*
*
Çubuk II – Pursaklar Ġsale Hattı
AçılıĢ yılı
: 1999
Ankara‟ya su temini
: 20 hm3/yıl
Boru çapı ve cinsi
: 1 200 mm spiral kaynaklı, muflu çelik
Uzunluğu
: 32 282 m
Boru çapı ve cinsi
: 1 400 mm spiral kaynaklı, muflu çelik
Uzunluğu
: 4 596 m
Ġsale hattı toplam uzunluğu
: 36 878 m
Kurtboğazı
512
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Kurtboğazı - Ankara 1. Ġsale Hattı
AçılıĢ Yılı
: 1973
Boru Çapı ve Cinsi
: 2 200 mm öngerilmeli betonarme boru
Ġsale Hattı Uzunluğu
: 45,1 km
Ankara – Ġvedik Tasfiye Tesisleri 1. Kademesi
AçılıĢ Yılı
: 1985
Kapasitesi
: 564 000 m3/gün
6 Adet Depo
AçılıĢ Yılı
: 1979 - 1985
Kapasite
: 130 000 m3
6 Adet Pompa Ġstasyonu
AçılıĢ Yılı
: 1979 - 1985
Toplam Kapasite
: 8 014 I/s
Toplam Pompa Adedi
: 23
Basma Yüksekliği
: 45 - 100 m
Ögb Borulu ġehiriçi Ana Dağıtım Hatları
AçılıĢ Yılı
: 1973
Boru Çapı
: 1 400 - 2 200 mm
Toplam Boru Uzunluğu
: 25,6 km
Çelik Borulu ġehiriçi Ana Dağıtım Hatları
AçılıĢ Yılı
: 1973 - 1985
Boru Çapı
: 800 - 1 200 mm
Toplam Boru Uzunluğu
: 42,8 km
Çamlıdere
Çamlıdere Barajı – Ankara Ġsale Hattı
AçılıĢ Yılı
: 1987
Boru Çapı ve Cinsi
: 2 200 mm öngerilmeli betonarme boru ve çelik boru
513
Ġsale Hattı Uzunluğu
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
: 37,2 km
Kınık Tüneli
Tünel Çapı ve Tipi
: 3,40 m, Atnalı Kesitli
Ġsale Hattı Uzunluğu
: 16 326 m (Açık tünel dahil edildi)
T1 Ve T2 TÜNELLERĠ
Tünel Çapı ve Tipi
: 3,50 m, Dairesel Kesitli
Ġsale Hattı Uzunluğu
: 7 100 m (Açık tünel dahil edildi)
Çamlıdere Barajı Su Alma Yapısı
AçılıĢ Yılı
*
: 1988
Eğrekkaya
Eğrekkaya – Kurtboğazı Ġsale Hattı
Boru Çapı ve Cinsi
: 2 200 mm öngerilmeli betonarme boru ve çelik boru
Ġsale Hattı Uzunluğu
: 15 283 m
Ġncegez Tüneli
Tünel Çapı ve Tipi
: 3,40 m Atnalı Kesitli
Uzunluğu
: 5 889 m
Eğrekkaya Barajı Dolu Savak Rehabilitasyonu
“Eğrekkaya Barajı Dolusavak Rehabilitasyonu ĠnĢaatı” iĢi, 2003 yılında ihale edilerek 2004 yılı
sonunda tamamlanmıĢtır.
Kurtboğazı – Ankara 2. Ġsale Hattı
AçılıĢ Yılı
: 1996
Boru Çapı ve Cinsi
: 2 200 mm öngerilmeli betonarme boru, çelik gömlekli
öngerilmeli betonarme boru, çelik boru
Ġsale Hattı Uzunluğu
: 43 288 m
Ankara – Ġvedik Tasviye Tesisi 2. Kademesi
AçılıĢ Yılı
: 1993
Kapasitesi
: 564 000 m3/gün
514
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Akyar-Eğrekkaya Ġsale Hattı
AçılıĢ yılı
: 1999
Boru çapı ve cinsi
: 1000 mm spiral kaynaklı, muflu çelik
Ġsale hattı uzunluğu
: 12 700 m
Ġçme Suyu Arıtma Tesisleri
Ġvedik Ġçme Suyu Arıtma Tesisi, Ankara‟nın içme, kullanma ve endüstri suyu ihtiyacını
karĢılamaktadır. Ankara‟nın su problemini 2020 yılına kadar uzanan bir perspektif içinde çözmek üzere inĢa
edilmiĢtir. 1969 yılında DSĠ Genel Müdürlüğünce tesisin master plan ve fizibilite çalıĢmaları yapılmıĢ ve
buna göre uygulamaya geçilmiĢtir.
Planda Ģehrin su ihtiyacını karĢılamak amacıyla Kurtboğazı ve Çamlıdere Barajları inĢası
tamamlanmıĢ olup Ø2.200 mm çapında ön gerilimli beton borulardan oluĢan isale hatları ile arıtma
tesislerine bağlantısı yapılmıĢtır. Ayrıca Kesikköprü Barajından gelen 3 adet Ø1.600 mm çapındaki boru
hatları birleĢtirilerek harmanlama binasına bağlanmıĢtır.
Tesisin kuruluĢ amacı tamamen yüzeysel kaynaklardan karĢılanan suyu modern teknolojinin verdiği
imkânlarla arıtmak ve memba suyu kalitesinde halkın kullanımına sunmaktır.
Türkiye‟nin en büyük içme suyu arıtma tesisi olan “Ġvedik Su Arıtma Tesisleri” 4 ünite olarak
projelendirilmiĢ olup her bir ünitenin kapasitesi 564.000 m³/gün‟dür. Ġvedik Su Arıtma Tesislerinin I. kısmı
1984 yılında, II. kısmı ise 1992 yılında, bitirilerek iĢletmeye alınmıĢtır.
Avrupa‟daki en büyük 10 arıtma tesisi arasında yer alan tesiste arıtılan su kalitesi TS 266 ve Dünya
Sağlık TeĢkilatı Standartları‟nın üzerindedir. Tesis dört ana ünite olarak proje kapsamına alınmıĢtır. ĠnĢası
tamamlanan ilk iki kısmın toplam su iĢleme kapasiteleri 1.128.000 m³/gün‟ dür. Bazı birimler bu kapasitenin
%20 fazlasını taĢıyabilecek Ģekilde dizayn edilmiĢtir.
Ġvedik Arıtma Tesisi – P18 Pompa Ġstasyonu Ana Dağıtım Hattı
Boru Çapı ve Cinsi
: 2 200 mm öngerilmeli betonarme boru ve çelik boru
Ġsale Hattı Uzunluğu
: 12 690 m
Bu hattın 3. km‟sinden ayrılan S4 Batıkent hattı da iĢletmeye açılmıĢtır.
Boru Çapı ve Cinsi
: 1 200 mm çelik boru
Ġsale Hattı Uzunluğu
: 8 530 m
Çubuk Ġçme Suyu Arıtma Tesisi, 1996 yılında iĢletmeye açılmıĢ olan tesis, Çubuk Ġlçesinin içme
ve kullanma suyu ihtiyacını karĢılamaktadır. Çubuk Belediye BaĢkanlığı‟na ait tesis, 10.03.2007 tarihinde
yürürlüğe giren 5594 sayılı kanun gereği 10 Temmuz 2008 „de ASKĠ Genel Müdürlüğüne bağlanmıĢtır.
Tesisin günlük arıtma kapasitesi 8.640 m³ olup, %20 artırıma gidilebilmektedir. Ayrıca Çubuk Çayı
üzerinde bulunan iki adet derin kuyudan günlük 2.400 m³ su çekilmektedir. Depoda arıtılan su ile
kuyulardan gelen su karıĢtırılarak dezenfekte edilmekte ve ilçeye verilmektedir. Tesise gelen su ile ilçeye
verilen suyun kimyasal ve bakteriyolojik tahlilleri tesise ait laboratuarın yanı sıra ASKĠ laboratuarlarında da
yapılmaktadır.
515
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Pursaklar Ġçme Suyu Arıtma Tesisi, Pursaklar Ġçme Suyu Arıtma Tesisi'nde Çubuk-2 Barajı'ndan
cazibe ile gelen su arıtılmaktadır. Tesisin arıtma kapasitesi 75.000m³/gün dür. Tesis D.S.Ġ. tarafından OTV Hidro OTV -Ataç konsorsiyumuna yaptırılmıĢ olup 24.01.2000 tarihinden beri Ankara Ģehrine arıtılmıĢ su
sunmaktadır. Çubuk II Barajında su seviyesi azalması üzerine 19.11.2007 tarihinde devre dıĢı bırakılan tesis,
24.09.2008 tarihinde tekrar devreye alınmıĢtır.
Çubuk II Barajından 2009 yılında toplam 14.686.000 m3 su çekilerek, Çubuk içme suyu arıtma tesisi
ve Pursaklar içme suyu arıtma tesislerinde arıtılmıĢ ve Ģebekeye verilmiĢtir.
AçılıĢ yılı
: 1999
Kapasitesi
: 75 000 m3/gün
KayaĢ-Bayındır Ġçme Suyu Arıtma Tesisi, Bayındır Ġçme Suyu Arıtma Tesisi'nde Bayındır
Barajı'ndan pompa vasıtasıyla alınıp tesise pompalanan su arıtılmaktadır. Tesisin arıtma kapasitesi 30.000
m³/gün dür. Tesis D.S.Ġ. tarafından OTV-Hidro OTV - Ataç konsorsiyumuna yaptırılmıĢ olup 1999 tarihinde
devreye girmiĢtir. Bayındır Barajından 2009 yılında toplam 77.000 m3 su çekilerek arıtılmıĢ ve Ģebekeye
verilmiĢtir.
KayaĢ- Bayındır Barajı Arıtma Tesisi
AçılıĢ yılı
: 1999
Kapasitesi
: 30 000 m3/gün
* 2004 yılı baĢından itibaren KayaĢ-Bayındır Arıtma Tesisi ASKĠ tarafından kullanılmamaktadır.
Kazan Ġçme Suyu Arıtma Tesisi, Kurtboğazı ana isale hattından alınan ham su, inĢaatı 2009 yılında
tamamlanan Kazan Ġçme Suyu Arıtma Tesisinde arıtıldıktan sonra Kazan ilçesinin su ihtiyacının tamamını
karĢılayacaktır. Tesis, 2010 yılı için 35.000, 2040 yılı için 230.000 eĢdeğer nüfusa hizmet edecek Ģekilde
tasarlanmıĢtır.
Tablo D.1.1.1.: Ġçmesuyu Arıtma Tesisleri
KAPASĠTESĠ
ADI
Ġvedik Ġçme Suyu Arıtma T.
(m³/gün)
1.128.000
KayaĢ-Bayındır Ġçme Suyu Arıt.
T.
30.000
Pursaklar Ġçme Suyu Arıtma T.
75.000
Kazan Ġçme Suyu Arıtma T.
30.000
Çubuk Ġçme Suyu Arıtma T.
8.640
Kaynak: ASKĠ Genel Müdürlüğü, 2010
Tablo D.1.1.2.: 2012 Yılında Barajlardan Arıtılarak ġehre Verilen Su Miktarı
516
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Miktar (m3)
Su Kaynağı
Çamlıdere Barajı
103.100.000
Kurtboğazı Barajı
205.000.000
KayaĢ-Bayındır Barajı
30.000
Çubuk II Barajı
34.000.000
Kesikköprü Barajı
31.000.000
Kaynak: ASKĠ Genel Müdürlüğü, 2010
B.4.1.2. Yeraltı su kaynaklarından temin edilen su miktarı ve içmesuyu arıtım tesisi
mevcudiyeti
Yer Altı Suyu Havzaları Yeri ve ĠĢletme Rezervleri
YERĠ
ĠġLETME
REZERVĠ
YERĠ
(hm3/yıl)
ĠġLETME
REZERVĠ
YERĠ
(hm3/yıl)
ĠġLETME
REZERVĠ
(hm3/yıl)
Ankara
Güneyi
4,5
Mürted Ovası
15,5
Bala
1,5
AyaĢ–
Beypazarı –
Güdül
5,5
Temelli
0,5
Kızılcahamam
0,4
9,0
Tuzgölü
doğusu ve
3,0
Elmadağ
8,2
Çubuk ovası
Peçenek
Hatip ovası
33,0
Bursal vadisi
1,5
Kalecik
1,6
Kurakçöl
2,0
GölbaĢı
çevresi
2,23
Polatlı
0,1
Yenimahalle
1,85
Kazan
0,54
Kaynak: 2023 Ankara BaĢkent Nazım Ġmar Planı Açıklama Raporu, 2007
517
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Ankara Ġlindeki Sulama Kooperatiflerine Ait ĠĢletme Kuyuları ve Pompaları
ALT HAVZA ADI
Kirmir (Beypazarı)
Nallıhan
YüzükbaĢı-Ilıca
Balaban
(Polatlı)
TOPLAM
ALT
HAVZA
12-29
NO
12-31
12-19
15-35
Ġ§LETMED
TAHSĠSLĠ
GEÇĠCĠ
MĠLL
DALGIÇ MĠLL
DALGIÇ
EKĠ
POMPA
POMPA
4
4
Ġ
Ġ
KUYU
5
5
20
20
SAYISI
4
4
33
9
24
1. Ġvedik Ġçme Suyu Arıtma Tesisi
Türkiye‟nin en büyük içme suyu arıtma tesisi olan Ġvedik Ġçme Suyu Arıtma Tesisi Ankara‟nın içme,
kullanma ve endüstri suyu ihtiyacını karĢılamak üzere inĢa edilmiĢtir. Bu tesis, 4 ünite olarak planlanmıĢ
olup her bir ünitenin kapasitesi 564.000 m³/gün‟dür. Ġvedik Su Arıtma Tesislerinin I. kısmı 1984 yılında, II.
kısmı ise 1992 yılında, bitirilerek iĢletmeye alınmıĢtır. 3. ünitenin de projesi tamamlanmıĢ inĢaatı devam
etmekte olup bu tesisin yapımı ile kapasite 1.692.000 m3/gün‟e çıkarılacaktır.
Ġvedik Ġçme Suyu Arıtma Tesisi‟nde 3 adet Kurtboğazı Barajı‟ndan, 2 adet Çamlıdere Barajı‟ndan ve 2
adet de Kesikköprü Barajı‟ndan ana isale hattı bağlantısı mevcuttur.
Tesisin kuruluĢ amacı tamamen yüzeysel kaynaklardan karĢılanan suyu modern teknolojinin verdiği
imkânlarla arıtmak ve memba suyu kalitesinde halkın kullanımına sunmaktır.
Avrupa‟daki en büyük 10 arıtma tesisi arasında yer alan tesiste arıtılan su kalitesi Sağlık
Bakanlığı„nın Ġnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkındaki Yönetmeliğine, TS 266 Standardına ve Dünya
518
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Sağlık TeĢkilatı Standartları‟na uygundur. Tesis dört ana ünite olarak proje kapsamına alınmıĢtır. Ġlk iki
kısmın toplam su iĢleme kapasiteleri 1.128.000 metreküp/gün‟ dür.
Türkiye'nin en büyük arıtma tesisi olan Ġvedik Ġçme Suyu Arıtma Tesisleri Ankara'nın içme ve
kullanma suyu ihtiyacını karĢılamaktadır. Tesiste, barajlardan alınan su modern teknoloji ile arıtılarak
Ankaralıların kullanımına sunulmaktadır. Arıtma Tesisi ana hatları ile aĢağıdaki kısımlardan oluĢmaktadır:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
GiriĢ ve Harmanlama Yapısı
Durultucu Ünitesi
Filtre Ünitesi
Kimya Ünitesi
Klorlama Ünitesi
Geri Yıkama Ünitesi
Çamur KoyulaĢtırma Ünitesi
Temiz Su Tankı
Dengeleme Odası
Çamur Lagünü
ĠVEDĠK SU ARITMA TESĠSĠNĠN AKIġ ġEMASI
519
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
2. Pursaklar Ġçme Suyu Arıtma Tesisi
Pursaklar Ġçme Suyu Arıtma Tesisi'nde Çubuk-2 Barajı'ndan gelen su arıtılmaktadır. Tesisin arıtma
kapasitesi 75.000 m³/gün dür, tesis 24.01.2000 tarihinden itibaren Pursaklar Ġlçesinin içme ve kullanma suyu
ihtiyacını karĢılamaktadır.
3. Kazan Ġçme Suyu Arıtma Tesisi
5216 ve 5594 sayılı yasalar kapsamında BüyükĢehir Mücavir alan sınırı içine dahil olan Kazan
ilçesine, içme ve kullanma suyu ihtiyacının karĢılanması maksadıyla 30.000 metreküp/gün (1. Kademe)
kapasiteli bir içme suyu arıtma tesisi yaptırılmıĢ olup tesise 17.08.2009 tarihinde ham su alınmaya
baĢlanmıĢtır. 2009 yılında yapımı tamamlanan Kazan Ġçme Suyu Arıtma Tesisi 2010 yılında iĢletilmeye
alınmıĢtır.
520
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
4. Çubuk Ġçme Suyu Arıtma Tesisi
Tesis, 1996 yılında iĢletmeye açılmıĢtır. Çubuk Ġlçesinin içme ve kullanma suyu ihtiyacını
karĢılamaktadır. Çubuk Belediye BaĢkanlığı‟na ait tesis, 10.03.2007 tarihinde yürürlüğe giren 5594 sayılı
kanun gereği Genel Müdürlüğümüze bağlanmıĢtır. Tesisin 8.640 metreküp/günlük arıtma kapasitesi, ilçenin
nüfusunun artması ve civarındaki mahalle statüsüne geçen köylere arıtma tesisinden su verilmesi nedeniyle
yetersiz kaldığından, Çubuk Ġçme Suyu Arıtma Tesisi‟nin kapasitesi 3 katına çıkarılmıĢ ve günde 25.920
metreküp su arıtabilecek seviyeye yükseltilmiĢtir.
521
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
B.4.1.3. İçme Suyu temin edilen kaynağın adı, mevcut durumu, potansiyeli vb.
2010 Yılında Barajlara Gelen ve Temin Edilen Su Miktarı
Su Rezervi
Hizmete
BaĢlangıç
Tarihi
2010 Baraja
Gelen Su
Miktarı
Yeraltı Suları
2010 Temin
Ettiği Su
Miktarı
Azami Su
Hacmi (m³)
1.342.902
Çubuk 2 Barajı
1964
51.296.966
21.163.702
22.445.000
KayaĢ Bayındır
Barajı
1965
5.655.700
94.000
6.371.000
Kurtboğazı Barajı
1973
88.219.467
167.505.219
92.053.000
Çamlıdere Barajı
1985
235.412.185
126.642.305
1.120.150.000
Kesikköprü Barajı
1966
697.000
95.000.000
KavĢakkaya Barajı
2007
97.263.900
45.646.000
90.000.000
Eğrekkaya Barajı
1992
97.263.900
88.605.000
112.300.000
Akyar Barajı
2000
63.414.150
48.537.000
56.000.000
Çubuk 1 Barajı
1936
B.4.2. Sulama
Tarımda etkin olarak kullanılan arazilerimiz
2012(ha)
% Değeri
838.286
67
Tarla Alanı
16.688
2
Meyve Alanı
37.566
3
Açıkta Sebze Alanı
325.049
26
Nadas Alanı
15.455
2
Tarım Elv.Ol.Kul. Arazi
TOPLAM
1.233.042
100
Tarım arazilerimizin %16’sı sulanabilir durumda olup %8’i sulanmaktadır.
Tarım arazilerimizin %92’lik bir kısımda ise kuru tarım yapılmaktadır.
522
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Tarım Arazilerinin Sulama Durumu
Arazinin adı
Devlet Tarafından Sulanan Arazi
Alanı (ha)
67.325
35.712,3
Halk Tarafından Sulanan Arazi
103.037,3
Toplam Sulanan Tarım Arazisi
193.837
Sulanabilir Tarım Arazisi
Toplam Tarım Arazisi
1.233.042,6
B.4.2.1. Salma sulama yapılan alan ve kullanılan su miktarı
% Oranları
65
35
100
16
100
Bu baĢlıkta bilgi edinilememiĢtir.
B.4.2.2. Damlama, yağmurlama veya basınçlı sulama yapılan alan ve kullanılan su miktarı
Bu baĢlıkta bilgi edinilememiĢtir.
B.4.3. Endüstriyel Su Temini
ASKĠ Genel Müdürlüğü, Ankara‟nın çeĢitli semtlerinde belirlenen 690 noktadan aldığı Ģebeke suyu
numunelerini inceleyerek, suyun içilebilir nitelik ve kalitede olduğunu garanti altına almaktadır. Arıtma
tesislerinde arıtıldıktan sonra Ģebekeye verilen su, ASKĠ laboratuarlarında her gün incelenmekte arıtma
tesisleri de günlük olarak takip edilmektedir. Ayrıca Sağlık Bakanlığı‟nın Sağlık Ocakları vasıtasıyla
kontroller yapılmaktadır. Ankara halkına sunulan içme suyu kalite değerleri ASKĠ Genel Müdürlüğünün
resmi web sitesinde yayınlanmakta, aylık verilerle Ankara Valiliği Sağlık Müdürlüğü‟ne ve Ankara
BüyükĢehir Belediye BaĢkanlığı‟na iletilmektedir.
Ankara halkına sunduğumuz suyun kalitesi ile ilgili çalıĢmaların yürütülmesi ve gerekli tahlillerin
yapılması, su kalite kontrol hizmetlerini kapsamındadır. Bu kapsamda; barajlarımız ve su kuyularımız ile
arıtma tesislerimizden Ģebeke hatlarına, su depolarından son kullanıcı olan her türlü abonemize kadar,
numune alınarak son sistem laboratuarlarımızda fiziksel, kimyasal ve bakteriyolojik tahlilleri yapılmaktadır.
Su kalitesinin belirlenmesinde TS 266 Nisan 2005 içme suyu standartlarında verilen değerler
izlenmektedir. Elde edilen değerlerin, ABD Çevre Koruma Ajansı ve Dünya Sağlık Örgütü ile “Ġnsani
Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik” te belirlenmiĢ standartlara uygunluğu sağlanmaktadır.
Ayrıca Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzıhsıhha Merkez BaĢkanlığı ve DSĠ ile Üniversite
laboratuarlarında da tahliller yaptırılarak Kurum laboratuar sonuçlarının doğruluğu test edilmektedir. Bu
Ģekilde Kurumumuz, Ankara‟nın çeĢitli semtlerinde belirlenen 690 noktadan aldığı aylık 1600-1700 adet
arasındaki Ģebeke suyu numunelerini inceleyerek, suyun içilebilir nitelik ve kalitede olduğunu garanti altına
almaktadır. Ayrıca abonelerden gelen talepler doğrultusunda da numune alınmaktadır.
Laboratuarlarımızda baraj ve derelerin, ham su kaynaklarının su kalitesine yönelik deneyler de
yapılmakta olup, Ġvedik, Bayındır ve Pursaklar Su Arıtma Tesislerinin düzenli ve verimli çalıĢması için tüm
deneyleri, yeraltı sularının kontrolü ve Kurumun ihtiyaç duyduğu kireç, alüminyum sülfat vb. malzemelerin
kalite deneyleri de yapılmaktadır.
523
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Genel olarak değerlendirildiğinde arıtma tesislerimizde fiziksel ve kimyasal yollarla arıtılan ham
suyun kalitesi, gerekli dezenfeksiyondan sonra hem Dünya Sağlık Örgütü hem de AB standartlarında
öngörülen içme suyu standartlarına eĢdeğer olup, bütün kimyasal parametreler yine Dünya Sağlık
Örgütü‟nce içme suları için müsaade edilen maksimum değerlerin altında olduğu görülmektedir.
Ġvedik Arıtma Tesislerinde 2009 yılında 295.492.000 m3 su arıtılarak Ģehre verilmiĢtir.
.
B.4.4. Enerji Üretimi Amacıyla Su Kullanımı
Ankara ve Çevresinde Yer Alan Akarsu Havzaları Bazında Su Potansiyeli ile Ekonomik Olarak
Üretilebilecek Hidroelektrik Enerji Miktarları
HAVZA HAVZA
NO
ADI
SU
POTANSĠYEL
Ġ
EKONOMĠK OLARAK
ÜRETĠLEBĠLECEK
ENERJĠ (GWh/yıl)
(hm3/yıl)
12
Sakarya
3 350
233
15
Kızılırmak
4 600
2018,7
16
Konya
Kapalı
30
-
Kaynak: Devlet Su ĠĢleri V. Bölge Müdürlüğü, 2011
Ġllerin su potansiyeli, akarsuların ili terk ettiği noktadaki su potansiyeli olarak alınmıĢtır.
Ankara ilinde Kesikköprü 76,000 MW, Hirfanlı 128,000 MW ve Sarıyar HES 160,000 MW kurulu
güce sahip elektrik üreten üç hidroelektrik santrali bulunmaktadır. Tablo D.1.4.3.‟de bu santralların
özellikleri verilmiĢtir.
Tablo B.1.4.3.: Ankara Ġli Hidroelektrik Santralleri ve Özellikleri
BULUNDUĞU
ĠLÇE
SANTRAL
ADI
KESĠKKÖPRÜ
BALA
HĠRFANLI
SARIYAR H.P.
Kaynak:
NALLIHAN
HĠZMETE
GĠRĠġ
YILI
TĠPĠ
1967
BARAJ
1959
BARAJ
1956
BARAJ
ÜNĠTE
SAYISI
VE
GÜÇLERĠ
KURULU
GÜCÜ
YILLIK
ÜRETĠMĠ
GÜVENĠLĠR
ENERJĠ
(MW)
(kWh)
(kWh/yıl)
2X38
76,000
250.000.000
80.000.000
128,000
400.000.000
160,000
300.000.000
4X40
180.000.000
Devlet Su ĠĢleri V. Bölge Müdürlüğü, 2011
Elektrik Üretim A. ġ. Genel Müdürlüğü
524
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
B.4.5. Rekreasyonel Su Kullanımı
Çubuk Sistemi
Bu sistem Ankara Çayı havzasının menbaında yer almakta olup, Çubuk-I ve Çubuk-II Barajlarından
oluĢmaktadır. Ankara‟nın 10 km. kuzeyinde yer alan Çubuk I Barajı, içme suyu temini ve taĢkın koruma
amacıyla 1936 yılında iĢletmeye açılmıĢtır. 60 yıllık bir maziye sahip olan Çubuk I Barajı, millenme ve su
toplama havzasında yer alan kirletici sanayiler yüzünden artık kullanılamaz hale gelmiĢtir. 1994 yılından
itibaren Çubuk-I Barajı rekreasyon alanı olarak kullanılmaktadır. Ġçme suyu temin edilmemektedir. 2009
yılında baraj havzasında dib çamuru temizleme iĢlemi baĢlatılmıĢtır. Çubuk-II Barajı ise, Ankara‟nın 54 km
kuzeyinde, Çubuk ilçesinin 5 km kuzeyinde yer almakta olup, 1964 yılında iĢletmeye açılmıĢtır. Barajı
Mendek, KıĢla, Hacıkadın, Bağırcan, Çayır ve Kırkpınar dereleri beslemektedir.Çubuk I Barajı devreden
çıkarılıncaya kadar, Çubuk II Barajından regüle edilen su, Çubuk Çayı yatağına bırakılıp Çubuk I
Barajındaki su alma yapısından alınarak DıĢkapı Filtre Tesisine verilmiĢtir. Çubuk II Barajından çekilen su
Pursaklar Arıtma Tesisinde arıtılmakta aynı zamanda, Çubuk ilçesinin su ihtiyacı da bu barajdan
karĢılanmaktadır. Çubuk II - Pursaklar iletim hattı ve 75 000 m3/gün kapasiteli Pursaklar Ġçmesuyu Arıtma
Tesisi ile Çubuk II barajından Aralık 1999 tarihi itibariyle kente 20 hm3/yıl su verilmeye baĢlanmıĢtır.
Ayrıca bir protokol kapsamında Çubuk II Barajından Çubuk ilçesine 3,1 hm3/yıl su tahsis edilmiĢtir (100
l/s).
KayaĢ-Bayındır Sistemi
Çubuk Sistemi gibi bu sistemde, Ankara Çayı havzası menbaında, kurulmuĢtur. Ankara Çayının ana
kollarından biri olan Bayındır Çayının sularını depolayarak hem taĢkın kontrolü hem de Ankara‟ya su temini
amacıyla, 1969 yılında inĢa edilmiĢtir. Su KayaĢ filtre tesislerinden geçirildikten sonra kente verilmektedir.
Geçici olarak 2003 yılı Ekim ayından bu yana su alınmamakta, rekreasyon amaçlı kullanılmaktadır. Mavi
Göl adıyla düzenlenmiĢtir.
B.5. Çevresel Altyapı
B.5.1. Kentsel Kanalizasyon Sistemi ve Hizmeti Alan Nüfus
1. Tatlar Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi
Ankara BüyükĢehir Belediyesi 1980‟li yılların sonunda, Ankara halkının ve çevresinin sağlığını
doğrudan etkileyerek hastalıklara neden olan atıksu kirliliği konusunda çevre koruma önlemlerinin
geliĢtirilmesi ihtiyacını saptamıĢtır. Bunun sonucunda Genel Müdürlüğümüz 1988 yılında evsel ve
endüstriyel atıksular ile ilgili, Ankara BüyükĢehir Atıksu Kirliliği Fizibilite ÇalıĢmasını (FÇ)
gerçekleĢtirecek müĢaviri görevlendirmiĢtir. Bir yıl içinde gerçekleĢtirilen fizibilite çalıĢması, 1989 yılı ekim
ayında tamamlanmıĢtır.
Proje aĢaması ve ihale ilanı sonrasında Türk-Alman Konsorsiyumu ile yapılan sözleĢme 1992 yılında
imzalanmıĢtır. Türkiye‟nin BaĢkent‟inin Tatlar Merkezi Atıksu Arıtma Tesisi‟nin beĢ yıllık inĢa dönemi
sonunda, sözleĢmede belirtildiği gibi 1 Ağustos 1997 tarihinde iĢletmeye açılmıĢtır. Altı aylık iĢletmeye
alma ve iki yıllık eğitim ve iĢletme dönemleri sonrasında Kesin Kabul Tutanağı 12 Mayıs 2000 tarihinde
imzalanmıĢ ve Genel Müdürlüğümüz, tesisi ve iĢletme sorumluluğunu devralmıĢtır.
525
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Tatlar Atıksu Arıtma Tesisi, günde 765.000 m³ atıksu arıtma kapasitesi ile aktif çamur prosesi
bazında projelendirilerek inĢa edilmiĢtir. Tesisin geniĢletilmesi, 2025 yılında yaklaĢık 6 milyon eĢdeğer
nüfusa hizmet verebilecek kapasitede olup, Dünya’nın En Büyük 4. Atıksu Arıtma Tesisidir.
Tesisteki özümleme tanklarında açığa çıkan biyogaz iki adet silindirik gaz tankında (her biri 4.000 m³)
depolanmaktadır. Blok tipte termal güç istasyonunda bulunan her biri 1.650 KW kapasiteli iki elektrik
jeneratörü, gazı elektrik enerjisine çevirmektedir ve Ģu anda tesisin toplam enerji ihtiyacının yıllık ortalama
yaklaĢık %70-80‟nini karĢılamaktadır.
Tesiste yer alan üniteler aĢağıdaki gibidir:

Ön Arıtma Ünitesi

Ön Çökeltme Tankları

Havalandırma Tankları

Son Çökeltme Tankları

Ham Çamur YoğunlaĢtırma Tankları

Çamur Özümleme Tankları
526
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU

Biyogaz Güç Ġstasyonu

ÖzümlenmiĢ Çamur YoğunlaĢtırıcıları

Çamur SusuzlaĢtırma Ünitesi
Temel Tasarım Kriterleri
1988 /1989 fizibilite çalıĢmalarında sonuç olarak mekanik ve biyolojik atıksu arıtmalı (aktif çamur
prosesi), havalandırmasız çamur özümleme ve susuzlaĢtırmalı konvansiyonel atıksu arıtma tesisi, mali
açıdan en ekonomik ve teknik açıdan en uygun çözüm olarak seçilmiĢtir.
TEMEL TASARIM KRĠTERLERĠ
GeniĢletme aĢamaları
Proses hattı sayısı
Tahmini nüfus
EĢdeğer nüfus
Ortalama atıksu miktarı, metreküp/gün
Ortalama kuru hava debisi, metreküp/sn
Maksimum kuru hava debisi, metreküp/sn
Maksimum yağıĢlı hava debisi,
metreküp/sn
BOĠ5 yükü (60 gr/kiĢi/gün), kg/gün
Ham ve fazla çamur (%1,5 KM,
yoğunlaĢtırılmamıĢ), metreküp/gün
ÖzümlenmiĢ çamur (%3,3 KM),
metreküp/gün
Bant filtre presi sonrasında çamur keki
(%30 KM), metreküp/gün
ÇıkıĢ suyu (arıtılmıĢ su)
BOĠ5 konsantrasyonu, mg/l
Filtre edilebilir katılar, mg/l
1.AĢama
(Güncel
AĢama)
2´
3.277.000
3.920.000
765.000
8,85
10,19
2.AĢama
3.AĢama
3
4
3.970.000 4.859.000
4.833.000 6.288.000
971.000 1.377.000
11,24
15,94
12,93
18,33
17,71
22,48
31,88
235.175
290.000
377.300
20.907
25.778
33.538
6272
7733
10.061
704
869
1130
< 30
< 30
Kirlilik Yükleri ve Arıtma Verimi
Ülkemizde alıcı ortama verilen temizlenmiĢ sudaki Askıda Katı Madde (AKM) ve BOĠ5 miktarları
30 mg/l‟nin altında olmalıdır. Ankara Merkezi Atıksu Arıtma Tesisinde de çıkıĢ suyu limit değerleri olarak
bu değerler geçerlidir. Arıtma tesisinin arıtım verimliliği de BOĠ5 ve AKM değerlerindeki azalmayla
değerlendirilir. Tesisin arıtma verimi yıllık ortalamada BOĠ5 de %90‟nın, KOĠ ve AKM de ise %85‟in
üzerindedir.
527
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
2. Çubuk Atıksu Arıtma Tesisi
Ankara ili sınırları içerisinde kalan Çubuk ilçesinde “Çubuk Atıksu Arıtma Tesisi” yapılmıĢtır.
“Çubuk Atıksu Arıtma Tesisi” Çubuk ilçesi ile birlikte bağlı mahallelerin atıksularını arıtmaktadır. Sistem
olarak çamur stabilizasyonu da içeren “Uzun Havalandırmalı Aktif Çamur Sistemi” seçilmiĢtir. Çubuk
Atıksu Arıtma Tesisinde azot ve fosfor giderimi yapıldığı ve ileri arıtmaya sahip olduğu için, arıtılmıĢ çıkıĢ
suyu yeĢil alanların sulanmasında rahatlıkla kullanılabilir özelliktedir. Arıtılan sular, önce Çubuk Çayı‟na,
ardından da Ankara Çayı‟na deĢarj edilmektedir.
Çubuk Atıksu Arıtma Tesisi‟nin Temel Tasarım Kriterleri aĢağıda belirtilmiĢtir:
Hedef Yılı Eşdeğer Nüfusu
: 110,000
Hedef Yılı Günlük Ortalama Akımı : 19,250 m3/gün
Hedef Yılı Maksimum Akımı
: 2,000 m3/sa
Hedef Yılı Pik Kuru Hava Akımı
: 1,150 m3/sa
528
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
3. Karaköy Atıksu Arıtma Tesisi
Ankara ili sınırları içinde, Çubuk 1 Barajının membaında kalan Karaköy mevkiinde “Karaköy Atıksu
Arıtma Tesisi” yapım çalıĢmaları tamamlanmıĢtır. “Karaköy Atıksu Arıtma Tesisi”, Pursaklar ilçesinin bir
kısmı ile Akyurt ilçesi ve Esenboğa, Sirkeli, Karacaören, Altınova, Sarayköy bölgeleri ile birlikte bağlı
mahalle ve yerleĢim yerlerinin atık sularını arıtmaktadır.
Karaköy Atıksu Arıtma Tesisinde azot ve fosfor giderimi yapıldığı ve ileri arıtma teknolojisine sahip
olduğu için, arıtılmıĢ çıkıĢ suyu yeĢil alanların sulanmasında rahatlıkla kullanılabilir özelliktedir. Arıtılan
sular, önce Çubuk Çayı‟na, ardından da Ankara Çayı‟na deĢarj edilmektedir.
Karaköy Atıksu Arıtma Tesisi‟nin Temel Tasarım Kriterleri aĢağıda belirtilmiĢtir.
Hedef Yılı Eşdeğer Nüfusu
: 160,000
Hedef Yılı Günlük Ortalama Akımı
: 42,000 m3/gün
Hedef Yılı Maksimum Akımı
: 3,500 m3/sa
529
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
4. Kalecik Atıksu Arıtma Tesisi
Kalecik Arıtma Tesisi yapımına 2009 yılı Ağustos ayında baĢlanmıĢ olup tesisin inĢaatı 240 günde
tamamlanmıĢtır. Bu tesis 3 kademe olarak planlanmıĢ ve inĢa edilen 1. Kademenin günlük olarak
arıtabileceği atıksu miktarı 2.492 metreküptür. Arıtma tesisi Uzun Havalandırmalı Aktif Çamur Sistemine
göre projelendirilmiĢtir. Ġlerleyen yıllarda tahmin edilen nüfus artıĢına bağlı olarak tesisin kapasitesi önce
68.000 nüfusa, daha sonra da 160.000 nüfusa hizmet verebilecek Ģekilde tasarlanmıĢtır. Kalecik Atıksu
Arıtma Tesisinde I. kademede Kalecik Ġlçesinin atıksularının arıtılması planlanmıĢtır. Arıtma tesisinde
arıtılan atıksu Uludere‟ye deĢarj edilmektedir.
530
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Kalecik Atıksu Arıtma Tesisi‟nin Temel Tasarım Kriterleri aĢağıda verilmiĢtir:
Hedef Yılı EĢdeğer Nüfusu (kiĢi)
20.000
Hedef Yılı Günlük Ortalama Akımı (m3/gün)
2.492
Hedef Yılı Maksimum Akımı (m3/sa)
210
Hedef Yılı Pik Kuru Hava Akımı (m3/sa)
173
Hedef Yılı Minimum Akımı (m3/sa)
70
Hedef Yılı Kirlilik Yükü (kg BOĠ5/gün)
800
DeĢarj Noktası
Uludere Çayı
531
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
5. AyaĢ-Sinanlı Atık Su Arıtma Tesisi
Ankara ili sınırları içerisinde kalan AyaĢ ilçesinin atık sularını arıtmak üzere bölgeye müĢterek ileri
arıtım teknolojisine sahip bir atıksu arıtma tesisi yapılmıĢtır. AyaĢ ve Sinanlı Atıksu Arıtma Tesisi AyaĢ
ilçesi ile birlikte Sinanlı ve bağlı mahallelerin atıksularını arıtmaktadır. Sistem olarak çamur stabilizasyonu
içeren “Uzun Havalandırmalı Aktif Çamur Sistemi” seçilmiĢtir. AyaĢ Atıksu Arıtma Tesisinde azot ve fosfor
giderimi yapıldığı ve ileri arıtmaya sahip olduğu için arıtılmıĢ çıkıĢ suyu yeĢil alanların sulanmasında
rahatlıkla kullanılabilir özelliktedir. Arıtılan sular, Uğur Çayına verilmektedir. Tesisin 1. kademe kapasitesi
6.172 metreküp/gündür.
AyaĢ Atıksu Arıtma Tesisi‟nin Temel Tasarım Kriterleri aĢağıda verilmiĢtir:
1. Kademe
2. Kademe
2015
2030
Hedef Yılı EĢdeğer Nüfusu (kiĢi)
26.167
59.106
Hedef Yılı Günlük Ortalama Akımı (m3/gün)
6172
14.302
Hedef Yılı Maksimum Akımı (m3/sa)
389
909
Hedef Yılı Pik Kuru Hava Akımı (m3/sa)
343
799
Hedef Yılı Minimum Akımı (m3/sa)
215
496
Hedef Yılı Kirlilik Yükü (kg BOĠ5/gün)
10.047
26.060
DeĢarj Noktası
Uğur Çayı
532
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
6. Kazan Atık Su Arıtma Tesisi
Kazan Atıksu Arıtma Tesisi, Kazan Ġlçesi merkezi ve yakın çevresindeki atıksuları arıtmak üzere inĢa
edilmiĢtir. Tesisin günlük kapasitesi 10.289 metreküp/gün olup, bu atıksu arıtma tesisi ileri arıtım
teknolojisine sahiptir. Diğer atıksu artıma tesislerinde olduğu gibi bu tesiste de sistem olarak “Uzun
Havalandırmalı Aktif Çamur Sistemi” seçilmiĢtir. Kazan Merkez Atıksu Arıtma Tesisinde azot ve fosfor
giderimi yapıldığı ve ileri arıtmaya sahip olduğu için arıtılmıĢ çıkıĢ suyu yeĢil alanların sulanmasında
rahatlıkla kullanılabilir özelliktedir.
533
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Kazan Merkez Atıksu Arıtma Tesisi‟nin Temel Tasarım Kriterleri aĢağıda verilmiĢtir:
1. Kademe
2. Kademe
3. Kademe
2010
2020
2030
Hedef Yılı EĢdeğer Nüfusu (kiĢi)
65.988
128.999
273.388
Hedef Yılı Günlük Ortalama Akımı (m3/gün)
10.289
22.441
42.908
Hedef Yılı Maksimum Akımı (m3/sa)
710
1.572
3.183
Hedef Yılı Pik Kuru Hava Akımı (m3/sa)
639
1.388
2.493
Hedef Yılı Minimum Akımı (m3/sa)
284
654
1.254
Hedef Yılı Kirlilik Yükü (kg BOĠ5/gün)
2.640
5.805
12.302
DeĢarj Noktası
Ova Çayı
7. Elmadağ Atıksu Arıtma Tesisi
Elmadağ Ġlçesi merkezi ve yakın çevresinden kaynaklanacak atıksuları arıtmak üzere bölgeye 5.966
metreküp/gün kapasiteli ileri arıtım teknolojisine sahip bir atıksu arıtma tesisi ve dere ıslahı yapılmaktadır.
Sistem olarak "Uzun Havalandırmalı Aktif Çamur Sistemi" seçilmiĢtir. Tesis arıtılmıĢ su Elmadağ Deresi‟ne
deĢarj edilecek Ģekilde projelendirilmiĢtir ve tamamlanarak faaliyet geçmiĢtir.
534
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Elmadağ Atıksu Arıtma Tesisi‟nin Temel Tasarım Kriterleri aĢağıda belirtilmiĢtir:
PARAMETRE
BĠRĠM
I.
KADEME
II.
KADEME
(2020)
(2030)
EĢdeğer Nüfus (EN)
kiĢi
47884
69545
Günlük Ortalama Debisi (Q)
m³/gün
5966
8665
m³/sa
168
243
lt/sn
47
68
m³/sa
249
361
lt/sn
69
100
m³/sa
413
600
lt/sn
115
167
m³/sa
502
730
lt/sn
139
203
kg/gün
1915
2782
mg/lt
321
321
kg/gün
2155
3130
mg/lt
361
361
kg/gün
383
556
mg/lt
64
64
kg/gün
72
104
Minimum Debi (Qmin)
Kurak Hava Debisi (Qort)
Kurak Hava Pik Debisi (Qprj)
YağıĢlı Hava Pik debisi (Qmax)
BOI5
AKM
Toplam Azot (N)
Toplam Fosfor (F)
Kanalizasyon Ģebekesi ile Atıksu Arıtma Tesisi hizmeti verilen nüfusun toplam belediye nüfusuna
oranlarının verildiği grafikler Grafik B.4 ve B.5‟de belirtilmiĢtir.
535
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
100
100
99
99
99
98
98
98
2004
2006
98
97
96
96
95
94
2001
2002
2003
2008
2010
Grafik B.4- Ġlimizde Kanalizasyon Hizmeti Verilen Nüfusun Belediye Nüfusuna Oranı (TÜĠK-2012)
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
95
87
88
87
86
2003
2004
2006
82
75
2001
2002
2008
2010
Grafik B.5 – Ġlimizde Yılı Atıksu Arıtma Tesisi Ġle Hizmet Edilen Nüfusun Toplam Belediye
Nüfusuna Oranı (TÜĠK-2012)
536
Ġlçeler
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Çizelge B.4 – Ġlimizde 2012 Yılı Kentsel Atıksu Arıtma Tesislerinin Durumu
Arıtıl
an
/DeĢa
Mevc rj
OluĢan
Belediye Atıksu
ut Edile DeĢarj
AAT
Belediye Atıksu
Hizmet
Arıtma Tesisi/ Deniz
Kapa
n
Noktası
Çamur
Arıtma Tesisi
Verdiği
DeĢarjı Olup
sitesi Atıks koordina
Miktarı
Türü
Nüfus
YerleĢim
Olmadığı?
(ton/
u
tları
(ton/gü
Yerinin
gün) Mikt
n)
Adı
arı
(m3/s
n)
ĠnĢa/pla
n
Fizik Biyol Ġler
Var
Yok
aĢaması
sel
ojik
i
nda
X(ASKĠ
Altında
Sakarya
Tatlar
X
367.471
ğ
Havzası
AAT)
Altında
X(ASKĠ
ğSakarya
Tatlar
X
3.264
Altınov
Havzası
AAT)
a
Çankay
X(ASKĠ
aSakarya
Tatlar
X
792.189
Çankay
Havzası
AAT)
a
Etimes
X(ASKĠ
gutSakarya
Tatlar
X
289.601
Etimes
Havzası
AAT)
gut
Keçiöre X(ASKĠ
Sakarya
nTatlar
X
21.447
Havzası
Bağlum AAT)
Keçiöre
X(ASKĠ
nSakarya
Tatlar
X
746.361
Keçiöre
Havzası
AAT)
n
Mamak
X(ASKĠ
Sakarya
Tatlar
X
5.964
Kutlud
Havzası
AAT)
üğün
Mamak X(ASKĠ
Sakarya
Tatlar
X
497.699
Havzası
Mamak AAT)
X(ASKĠ
SincanSakarya
Tatlar
X
392.260
Sincan
Havzası
AAT)
Sincan- X(ASKĠ
Sakarya
X
20.770
Yenike Tatlar
Havzası
158
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
nt
AAT)
Yenima
X(ASKĠ
halleTatlar
Yenima
AAT)
halle
X
AyaĢAyaĢ
Sakarya
Havzası
614.778
Sakarya
Havzası
5.646
BalaAfĢar
X
BalaBala
X
Kızılırma
k Havzası
Kızılırma
k Havzası
BalaKaraali
X
Kızılırma
k Havzası
3.713
X
Sakarya
Havzası
34.496
X
Sakarya
Havzası
2.187
X
Sakarya
Havzası
4.681
Beypaz
arıBeypaz
arı
Beypaz
arıKaraĢar
Çamlıd
ereÇamlıd
ere
ÇubukÇubuk
ÇubukEsenbo
ğa
Keçiöre
nPursakl
ar
AkyurtAkyurt
ÇubukSirkeli
Keçiöre
nSarayk
öy
ÇubukYukarı
çavund
2.783
6.912
X
X
Sakarya
Havzası
66.303
X(Karak
öy
AAT)
X
Sakarya
Havzası
6.674
X(Karak
öy
AAT)
X
Sakarya
Havzası
64.197
X
Sakarya
Havzası
22.639
X
Sakarya
Havzası
2.915
X
Sakarya
Havzası
11.530
Sakarya
Havzası
2.580
X(Karak
öy
AAT)
X(Karak
öy
AAT)
X(Karak
öy
AAT)
X
159
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
ur
Elmada
ğElmada
ğ
Elmada
ğHasano
ğlan
Elmada
ğLalaha
n
Elmada
ğYeĢilde
re
EvrenEvren
GölbaĢı
Bezirha
ne
GölbaĢı
GölbaĢı
GölbaĢı
Karage
dik
GölbaĢı
Selame
tli
GüdülGüdül
Hayma
naBalçıkh
isar
Hayma
naHayma
na
Hayma
naOyaca
X
Kızılırma
k Havzası
27.060
X
Sakarya
Havzası
10.873
X
Sakarya
Havzası
6.247
X
Kızılırma
k Havzası
2.536
X
Sakarya
Havzası
2.844
X
Sakarya
Havzası
2.612
X
Sakarya
Havzası
63.232
X
Sakarya
Havzası
3.569
X
Sakarya
Havzası
3.447
X
Sakarya
Havzası
3.155
X
Sakarya
Havzası
2.295
X
X
Sakarya
Havzası
Sakarya
Havzası
9.464
3.097
160
Hayma
naYenice
Kalecik
Kalecik
Kazankazan
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Sakarya
2.867
Havzası
X
Kızılca
hamam
Kızılca
hamam
Nallıha
X(Çayır
nhan
Çayırha
AAT)
n
Nallıha
nNallıha
n
PolatlıPolatlı
PolatlıTemelli
ġ.koçhi
sarġ.koçhi
sar
X
Kızılırma
k Havzası
11.767
X
Sakarya
Havzası
34.568
X
16.655
Sakarya
Havzası
X
X
X
X
X
Sakarya
Havzası
Sakarya
Havzası
Sakarya
Havzası
Sakarya
Havzası
Konya
Kapalı
Havzası
8.721
12.895
91.166
8.280
27.048
B.5.2. Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) ve Münferit Sanayiler Atıksu Altyapı Tesisleri
OSB‟lerin hem çalıĢmakta olan hem de inĢaat ya da proje aĢamasında olan atıksu arıtma tesisleri ile ilgili
bilgiler Çizelge B.5 verilmiĢtir.
161
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Çizelge B.5 – Ġlimizdeki 2012 Yılı OSB’lerde Atıksu Arıtma Tesislerinin Durum
OSB Adı
Mevcut
Durumu
Kapasitesi
(ton/gün)
AAT
Türü
AAT
Çamuru
Miktarı
(ton/gün)
DeĢarj
Ortamı
DeĢarj
Koordinatları
ASKĠ
Kanalına
DeĢarj
ASKĠ
Kanalına
DeĢarj
ASKĠ
Kanalına
DeĢarj
OSTĠM
ANKARA ĠVEDĠK
OSB
ANKARA SANAYĠ
ODASI I.
ANKARA
ANADOLU
ANKARA POLATLI
BAġKENT
ANKARA SANAYĠ
ODASI II.III.
ġEREFLĠKOÇHĠSAR
ANKARA POLATLI
TĠCARET ODASI
ANKARA
DÖKÜMCÜLER
ĠHTĠSAS
Plan
aĢamasında
Plan
aĢamasında
ASKĠ
Kanalına
DeĢarj
162
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
B.5.3. Katı Atık Düzenli Depolama Tesisleri
Birl
Nüfus
ik
Ġl/Ġlçe
ise
Belediyevey
birli
a
Birliğin
ğe
Adı
üye
olan Y
bele a
KıĢ
diye z
ler
Ankara
BüyükĢehir
Belediyesi(
Mamak,
Yenimahalle
,
GölbaĢı,Çan
4.842.136
kaya,
Etimesgut,K
azan,
Sincan,Keçi
ören,
Altındağ)
Toplanan
Ortalama
Katı Atık
Miktarı
(ton/gün)
Geri
Kazanıl
an
Ortala
ma Atık
Miktarı
(ton/gün
)
Kı
Ģ
Yaz
KıĢ
Ya
z
4.500
4.50
0
25 25
5,1 5,1
5
5
KiĢi
BaĢına
Üretilen
Ortalam
a Katı
Atık
Miktarı
(kg/gün)
Atık Kompozisyonu
(yıllık ortalama, %)
Ya
z
KıĢ
Org
anik
Ka Ca Met
ğıt m
al
Pla
stik
K
ül
-
0,93
52,0
0
0,5 0,3
0,61 4,16
2
8
42
,3
3
B.5.4. Atıksuların Geri Kazanılması ve Tekrar Kullanılması
Bu baĢlıkla ilgi bilgiye ulaĢılamamıĢtır.
B.6. Toprak Kirliliği ve Kontrolü
B.6.1. Noktasal Kaynaklı KirlenmiĢ Sahalar
“Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı KirlenmiĢ Sahalara Dair Yönetmelik” 08.06.2010
tarihli ve 27605 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıĢ olmasına karĢın Yönetmeliğin yürürlüğe giriĢ tarihinin
08/06/2015 olması nedeni ile kapsamlı bir çalıĢma yapılmamıĢtır. Ancak, Ġl Müdürlüğümüz görev, yetki ve
sorumluluğu çerçevesinde yapılan diğer çalıĢmalarda bu Yönetmeliğin 6. Maddesinde tanımlı “Her türlü atık
ve artığı, toprağa zarar verecek Ģekilde, Çevre Kanunu ve ilgili mevzuatta belirlenen standartlara ve
yöntemlere aykırı olarak doğrudan ve dolaylı biçimde toprağa vermek, depolamak gibi faaliyetlerde
bulunmak yasaktır.” Hükmü doğrultusunda iĢlemler yapılmaktadır. “Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve
Noktasal Kaynaklı KirlenmiĢ Sahalara Dair Yönetmelik Yeterlilik Belgesi Tebliği” kapsamında Ġlimizde
faliyet gösteren 3 kuruluĢ Bakanlığımızca yetkilendirilmiĢtir.
163
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
*
Noktasal Kaynaklı Toprak Kirliliği Temizleme Yöntemleri
Biyoremediasyon
Fitoremediasyon
Parsel arıtımı
BuharlaĢtırma
Biyo havalandırma
Elektrokinetik arıtma
Yerinde oksidasyon
Solvent ekstraksiyonu
Havailedağıtma (Air sparging)
BuharlaĢtırma
Termal arıtma
Reaktif Barrier teknolojisi
Yerinde yıkama (In-situ Flushing)
B.6.2.Arıtma Çamurlarının toprakta kullanımı
Ġlimizde, Belediyelerden kaynaklanan arıtma çamurları Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik
kapsamında değerlendirilerek Düzenli Depolama Alanlarına gönderilmekte olup bu çamurların toprakta
kullanılmasına yönelik alınmıĢ bir izin bulunmamaktadır. Sanayiden kaynaklanan arıtma çamurları ise Atık
Yönetimi Genel Esaslarına ĠliĢkin Yönetmelik hükümleri gereğince analizleri yapılmakta ve çeĢitli
bertaraf/gerikazanım iĢlemlerine tabi tutulmaktadır.
Belediye Çöp Alanına
Dökülen
34%
Çimento
Fabrikalarında Ek
Yakıt ve Alternatif
Hammadde Olarak
Kullanılan
1%
Düzenli Depolanan
10%
Gelişigüzel Atılan
38%
Yakma
1%
Dolgu Malzemesi
Olarak Kullanılan
5%
Üretimde Kullanılan
3%
Toprakta Kullanılan
8%
Grafik B.7- Ġlimizde (2012) Yılı Sanayiden Kaynaklanan Arıtma Çamurunun Yönetimi (TABS,2013)
ĠĢleme
D5
(Düzenli R1
Yöntemi Depolama)
(Yakma)
Miktarı 1220000
108380
(kg)
R12 (Üretimde R13
(Ara Diğer
Kullanma)
Depolama)
992960
51753
-
164
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
B.6.3.Madencilik faaliyetleri ile bozulan arazilerin doğaya yeniden kazandırılmasına iliĢkin yapılan
çalıĢmalar
“Madencilik Faaliyetleri ile Bozulan Arazilerin Doğaya Yeniden Kazandırılması Yönetmeliği” kapsamında
onaylanana Doğaya Yeniden Kazandırma Planları ile ilgili denetim faaliyeti gerçekleĢtirilmektedir.
B.6.4. Tarımsal Faaliyetler Ġle OluĢan Toprak Kirliliği
Çizelge B.7 – Ġlimizde 2012 Yılında Kullanılan Ticari Gübre Tüketiminin Bitki Besin Maddesi
Bazında ve Yıllık Tüketim Miktarları
2012 YILI ANKARA ĠLĠ KĠMYEVĠ GÜBRE TÜKETĠMĠ
GÜBRENĠN CĠNSĠ
TÜKETĠM
2.593,450
%21 A.Sülfat
19.376,175
%26 A.Nitrat
39.747,207
%33 A.Nitrat
8.579,500
ÜRE
19.931,483
DAP
5.267,655
Komp.20.20
12.465,120
Komp.20.20+Zn
1.373,050
Komp.15.15.15
488,000
Komp.12.30.12
87,275
P.Nitrat
314,600
Komp.15.15.15+Zn
78,050
TSP
84,100
Normal Süper Fosfat
17,650
Komp.15.5.5
TOPLAM
GÜBRENĠN CĠNSĠ
P.Sülfat
10.25.5+5CaO+15SO3
13.24.12(10 SO2)+ME
Komp.15.15.0
Komp.15.15.0+Zn
Komp.20.20.20
Kalsiyum Nitrat
13.25.5+ME
13.16.8
12.61.0 MAP
Komp.12.12.17
NP 20.32.0+S+Zn
9.17.20+MgO+SO3+ME
TÜKETĠM
8,875
71,450
278,650
740,000
1.030,000
16,800
61,975
4.845,550
21,000
1,200
0,500
206,000
19,950
117.705,265
Çizelge B.8- Ġlimizde 2012 Yılında Tarımda Kullanılan Girdilerden Gübreler Haricindeki Diğer
Kimyasal Maddeleri (Tarımsal Ġlaçlar vb) (Kaynak, yıl)
Kimyasal Maddenin Adı
Kullanım Amacı
Miktarı (ton)
Ġnsekdisitler
Ġnsektisit ilacı
161,05
Herbisitler
Yabancı ot ilacı
523,60
Fungisitler
Mantar ilacı
226,30
Rodentisitler
Kemirici ilacı
0,27
Nematositler
Nematod ilacı
0,30
Akarisitler
Akar kontrolünde
kullanılan ilaç
1,57
165
Kimyasal Maddenin Adı
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Kullanım Amacı
Miktarı (ton)
Ġnsekdisitler
Ġnsektisit ilacı
161,05
Herbisitler
Yabancı ot ilacı
523,60
Fungisitler
Mantar ilacı
226,30
Rodentisitler
Kemirici ilacı
0,27
Nematositler
Nematod ilacı
0,30
Akarisitler
Akar kontrolünde
kullanılan ilaç
1,57
KıĢlık ve Yazlık Yağlar
0,4
TOPLAM
913,49
B.7. Sonuç ve Değerlendirme
Ġlimizin su kaynaklarını; akarsular, yeraltı suları, baraj ve suni göletler oluĢturmaktadır. ġu anda su
ihtiyaçlarını karĢılamak için kullanılan bu kaynaklar aynı zamanda il genelinde evsel ve endüstriyel
kullanımlar sonucu oluĢan atık sular yer üstü ve yer altı sularına karıĢarak kirlenmelere neden olmaktadır.
Bu suların tarımsal amaçlı kullanılması hem bitkiler vasıtasıyla canlılara hem de toprak kirliliğine neden
olmaktadır.
Ġlimizin yazın sıcak ve kurak bir iklime sahip olması atık suların buharlaĢmasına neden olmaktadır.
Kaynaklar
-
Ankara BüyükĢehir Belediye BaĢkanlığı
-
Ankara BüyükĢehir Belediye BaĢkanlığı, 2023 Ankara BaĢkent Nazım Ġmar Planı Açıklama Raporu,
2007
-
Ankara Ġl Çevre Durum Raporu, 2011
-
Ankara Ġl Özel Ġdaresi Genel Sekreterliği
-
Ankara Meteoroloji ĠĢleri Bölge Müdürlüğü
-
Ankara Valiliği, Ġl Çevre ve ġehircilik Müdürlüğü
-
Ankara Valiliği, Ġl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü
Devlet Su ĠĢleri Genel Müdürlüğü
166
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
C. ATIK
C.1. Belediye Atıkları (Katı Atık Bertaraf Tesisleri)
Ġlimizde günde yaklaĢık 6.000 ton evsel nitelikli katı atık oluĢmaktadır. Ġlimizin katı atık
kompozisyonunun %0.57‟si kağıt, %0.55‟i cam, %0.25‟i metal, %3.17‟si plastik, %0.19‟u saç-demir,
%0.07‟si alüminyum, %0.83‟ü pet, %0.03‟ü maden, %50-60‟ı organik atık, %34.34‟ü diğer maddelerdir.
Ġlimizde BüyükĢehir Belediyesine bağlı merkez ilçelerin bir bölümünün evsel katı atıkları Mamak Çöp
Döküm Alanı‟nda; Etimesgut ve Sincan ilçelerinin atıkları ise Sincan Çadırtepe Mevkiinde bulunan katı atık
alanında depolanarak beretarf edilmektedir. ġereflikoçhisar ilçesinin de arasında bulunduğu Özel Çevre
Koruma Alanı bölgesi içindeki belediyelerin kullanacağı düzenli depolama alanı faaliyete geçmiĢtir. Yine bu
kapsamda Polatlı ve Haymana Belediye BaĢkanlıkları ile Nallıhan ve Beypazarı Belediye BaĢkanlıklarının
düzenli depolama alanı kurma çalıĢmaları devam etmektedir.
Ankara BüyükĢehir Belediyesi‟ne ait Mamak katı atık düzenli depolama alanı ve Sincan-Çadırtepe katı
atık düzenli depolama alanı olmak üzere iki adet katı atık alanı bulunmaktadır. Mamak katı atık düzenli
depolama alanı, 1.000.000 m² ve Sincan Çadırtepe Düzenli Depolama alanı ise, 4.000.000 m² bir alana
sahiptir. Mamak katı atık depolama alanı 80‟li yıllarda vahĢi depolama alanı olarak kullanılmaya
baĢlanmıĢtır. Sincan Çadırtepe düzenli depolama alanı ise 2006 yılından itibaren tekrar kullanıma açılmıĢtır.
Mamak ve Sincan Çadırtepe düzenli depolama alanları Ankara Katı Atık Yönetimi Projesi kapsamında 49
yıllık süresince ihale edilen firma tarafından iĢletilmektedir. Katı atık alanlarına aylık toplam 130.000140.000 ton atık getirilmektedir. Her iki katı atık alanına evsel atık alınmaktadır. Mamak‟ta düzenli
depolama çalıĢmaları kontrollü bir Ģekilde devam etmektedir. Sincan-Çadırtepe‟de ise bu çalıĢmalar 2009
yılında baĢlamıĢtır. Düzenli depolama sistemlerine iliĢkin sızıntı suyu ve baca gazı toplama çalıĢmaları her
iki sahada da mevcuttur.
%0.57’si kağıt
%0.55’i cam
%0.25’i metal
55,00%
39,34%
%3.17’si plastik
%0.19’u saç-demir
%0.07’si alüminyum
%0.83’ü pet
%0.03’ü maden
%50-60’ı organik atık
%39.34’ü diğer maddeler
0,03%
0,83%
0,07%
0,57%
3,17%
0,19%
0,25%
0,55%
Grafik C.1- Ġlimizdeki 2012 Yılı Atık Kompozisyonu
C.3. Ambalaj Atıkları
Ġlimizde oluĢan ambalaj atıklarının (kâğıt-karton, cam, plastik, metal, kompozit vb.) kaynağında ayrı
olarak biriktirilmesi ve lisanslı firmalar tarafından toplanması ve geri dönüĢümlerinin sağlanması yönündeki
sistemin geliĢtirilerek devamının sağlanması yönünde çalıĢmalar sürdürülmektedir. Ambalaj Atıklarının
Kontrolü Yönetmeliğinde yapılan değiĢiklik ile ilimizde faaliyet gösteren ambalaj üreticileri, ürünlerini
167
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
ambalajlı olarak piyasaya süren iĢletmeler, ambalaj atığı toplama-ayırma tesisleri ve ambalaj atığı geri
dönüĢüm tesislerinin bildirim-belgeleme ve lisanslandırılması iĢlemleri vb. konularda 2009 yılında
Müdürlüğümüze yetki devri yapılmıĢtır. Ürünlerini ambalajlı olarak piyasaya süren iĢletmelerin bildirim ve
belgeleme sorumlulukları da Müdürlüğümüzce takip edilmektedir. Özellikle alıĢ-veriĢ merkezleri ve diğer
satıĢ noktalarında (200 m2‟den büyük olanlar) ambalajlı olarak satılan ürünlerin kontrol ve takip iĢlemleri
Müdürlüğümüz tarafından yapılmakta ve ambalajları ile ilgili yükümlülüklerini yerine getirmemiĢ firmaların
ürünlerinin satıĢının yapılmaması sağlanmaktadır.
Ġlimizde bulunan Çankaya, Yenimahalle, Altındağ, Mamak, Kalecik, Kazan, Akyurt, Çubuk,
Keçiören, Polatlı, Etimesgut, Pursaklar, GölbaĢı ilçelerine ait ambalaj atığı yönetim planları onaylanmıĢ ve
bu ilçelerde özellikle hanelerden oluĢan ambalaj atıklarının toplanması çalıĢmaları baĢlatılmıĢtır. Belirli bir
geliĢim programı dâhilinde yürütülen çalıĢmalar doğrultusunda; tüm ilçe geneline yaygınlaĢtırılması (Ġlçe
genelindeki tüm cadde ve sokaklara ambalaj atığı toplama konteynerleri konulması, eğitim çalıĢmalarının
okullar baĢta olmak üzere tüm hanelerde gerçekleĢtirilmesi, satıĢ noktalarında atık toplama alanları
oluĢturulması gibi) ile ilgili süreç devam etmektedir.
Ġlimizde 6 adet çevre izni/lisansı, 6 adet geçici faaliyet belgesine sahip toplam 12 adet Ambalaj
Atıkları Toplama-Ayırma Tesisi, 8 adet çevre izni/lisansı, 2 adet geçici faaliyet belgesine sahip toplam 10
adet Ambalaj Atığı Geri DönüĢüm Tesisi, (8 adet plastik, 2 adet cam) faaliyetine devam etmektedir.
Çizelge C.4- Ġlimizdeki2012 Yılı Ambalaj Ve Ambalaj Atıkları Ġstatistik Sonuçları
(atikmabalaj.cevre.gov.tr, 2013)
Ambalaj
Cinsi
Plastik
Metal
Kompozit
Kağıt
Karton
Cam
Toplam
Üretilen
Ambalaj
Miktarı
(kg)
39.752.28
4
254.864
3.355.682
7.244.561
50.607.39
1
Geri
Kazanılan
Miktar
(kg)
GerçekleĢe
n Geri
Kazanım
Oranı (%)
40
Geri
Kazanılma
sı Gereken
Miktar
(kg)
1.268.532
191.324
23
323.996
523.406
31.415.785
40
40
40
558.783
0
0
226.963
40
57.585.018
136.795.718
40
-
17.816.050
19.082.352
0
-
-
Piyasaya
Sürülen
Ambalaj
Miktarı
(kg)
47.020.582
Geri
Kazanım
Oranları
(%)
Ġlimizde 2013 yılı itibari ile kayıtlı ekonomik iĢletme sayısı 879 olup bunlardan 43 Adeti sadece ambalaj
üreticisi, 37 âdeti hem ambalaj üreticisi hem piyasaya süren, 732 tanesi sadece piyasaya süren iĢletme 29
tanesi lisanslı iĢletme olarak kayıt altına alınmıĢtır.
168
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
867
879
2011
2012 (ilk
üç ay)
Kayıtlı Ekonomik
İşletmeler
841
776
719
704
714
698
2003
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Grafik C.2- Ġlimizdeki 2012 Yılı Kayıtlı Ambalaj Üreticisi Ekonomik ĠĢletmeler
C.4. Tehlikeli Atıklar
Ġlimizde Çevre ve ġehircilik Bakanlığı Tehlikeli Atık Yazılım Portalına kayıtlı 3398 adet tehlikeli atık
üreticisi mevcut olup, 2012 yılına ait iĢlenmemiĢ verilerden Ġlimizdeki tehlikeli atık miktarının 60000 ton/yıl
civarında olduğu anlaĢılmıĢtır. Ayrıca tehlikeli atık üreticilerinin internet aracılığı ile online olarak
gönderdiği beyan formları da Müdürlüğümüzce incelenmekte olup 2011 yılında 1300 firmanın bildirimi
incelenmiĢ ve onaylanmıĢtır. Ayrıca 2012 yılında 980 firma daha Çevre Bilgi Sistemi‟ne kaydedilmiĢtir.
Ġldeki Tehlikeli Atık Beyan sistemine kayıtlı tesislerden elde edilen veriler doğrultusunda Grafik C.3 ve
Çizelge C.5 oluĢturulmuĢ olup Ġlimizde 30 adet tehlikeli atık bertaraf/gerikazanım tesisi mevcuttur.
Tehlikeli Atık Miktarı (ton)
Geri
Bertaraf
Tesis İçi
Kazanım
2011 21.243.905 28.915.614 27.883.808
Stok
İhracat
Toplam
194.854
5.275
50.359.648
2012 58.908.182
521.368
0
50.359.648
6.332.638
34.473.701
Grafik C.3- TABS Göre Ġlimizdeki 2011-2012 Yılı Tehlikeli Atık Yönetimi
169
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Çizelge C.5 – Ġlimizdeki (2012) YılındaSanayi Tesislerinde OluĢan Tehlikeli Atıklarla Ġlgili Veriler
(TABS,2012)
030104
3160
2012 Yılı
Geri
Geri
Geri
Bertaraf
Kazanım
Bertaraf Bertaraf
Kazanım Kazanım Miktarı
Miktarı
%’ si
Yöntemi
%’ si
Yöntemi (ton/yıl)
(ton/yıl)
R1
Tamamı
100
030104
940
Tamamı
100
R12
030104
140
Tamamı
100
R13
040103
1
Tamamı
100
R4
040219
106380
Tamamı
100
R1
040219
145060
Tamamı
100
R12
050103
80
Tamamı
100
R1
050103
1930
Tamamı
100
050105
1009780
Tamamı
100
R12
050106
6620
Tamamı
100
R13
060102
690
Tamamı
100
R13
060204
1550
Tamamı
100
R13
060404
3
Tamamı
100
R13
060502
5240
Tamamı
100
R13
060701
15
Tamamı
100
R13
060802
3980
Tamamı
100
R13
070104
400
Tamamı
100
R12
070104
16640
Tamamı
100
R13
070107
8621
Tamamı
100
R13
070201
280
Tamamı
100
R7
070208
2450
Tamamı
100
R1
070208
400
Tamamı
100
R13
Aktivite Atık
kodu* Kodu**
Atık
Miktarı
(ton/yıl)
R13
-
-
-
170
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
2012 Yılı
070501
12040
Geri
Geri
Geri
Bertaraf
Kazanım
Bertaraf Bertaraf
Kazanım Kazanım Miktarı
Miktarı
%’ si
Yöntemi
%’ si
Yöntemi (ton/yıl)
(ton/yıl)
R12
Tamamı
100
070504
14840
Tamamı
100
R12
070513
12590
Tamamı
100
R12
070603
2580
Tamamı
100
R9
070608
41870
Tamamı
100
R12
070608
45
Tamamı
100
R13
070704
5380
Tamamı
100
R12
070708
3360
Tamamı
100
R13
070711
25280
Tamamı
100
R12
080111
1
Tamamı
100
R1
080111
2750
Tamamı
100
R1
080111
135509
Tamamı
100
R12
080111
117271
Tamamı
100
R13
080111
2916
Tamamı
100
R2
080113
52
Tamamı
100
R1
080113
282929
Tamamı
100
R12
080113
161870
Tamamı
100
R13
080115
1260
Tamamı
100
R13
080117
4458
Tamamı
100
R13
080119
40843
Tamamı
100
R13
080119
55318
Tamamı
100
R2
080121
2
Tamamı
100
080121
3170
Tamamı
100
R1
080121
17600
Tamamı
100
R12
Aktivite Atık
kodu* Kodu**
Atık
Miktarı
(ton/yıl)
R1
171
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
2012 Yılı
080121
32540
Geri
Geri
Geri
Bertaraf
Kazanım
Bertaraf Bertaraf
Kazanım Kazanım Miktarı
Miktarı
%’ si
Yöntemi
%’ si
Yöntemi (ton/yıl)
(ton/yıl)
R13
Tamamı
100
080312
15430
Tamamı
100
R12
080312
8150
Tamamı
100
R13
080312
32640
Tamamı
100
R2
080314
103000
Tamamı
100
R12
080317
240
Tamamı
100
R1
080317
20
Tamamı
100
R1
080317
173
Tamamı
100
R12
080317
3
Tamamı
100
R13
080317
3567
Tamamı
100
R13
080317
600
Tamamı
100
R7
080409
58350
Tamamı
100
R1
080409
27812
Tamamı
100
R12
080409
12466
Tamamı
100
R13
080413
210
Tamamı
100
R13
080415
920
Tamamı
100
R12
080501
70
Tamamı
100
R12
080501
260
Tamamı
100
R13
090101
48
Tamamı
100
R12
090101
14116
Tamamı
100
R13
090102
48
Tamamı
100
R12
090103
65
Tamamı
100
090104
860
Tamamı
100
R13
090106
120
Tamamı
100
R4
Aktivite Atık
kodu* Kodu**
Atık
Miktarı
(ton/yıl)
R13
172
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
2012 Yılı
Aktivite Atık
kodu* Kodu**
Atık
Miktarı
(ton/yıl)
Geri
Geri
Geri
Bertaraf
Kazanım
Bertaraf Bertaraf
Kazanım Kazanım Miktarı
Miktarı
%’ si
Yöntemi
%’ si
Yöntemi (ton/yıl)
(ton/yıl)
R4
Tamamı
100
100304
14642
100309
1032722
Tamamı
100
R4
100321
71500
Tamamı
100
R13
100401
328
Tamamı
100
R13
100808
6800
Tamamı
100
R13
100815
70
Tamamı
100
R13
100913
300
Tamamı
100
R13
100915
2440
Tamamı
100
R13
101007
100
Tamamı
100
R13
110105
5
Tamamı
100
R13
110105
677
Tamamı
100
R13
110105
2152380
Tamamı
100
R5
110105
4268850
Tamamı
100
R6
110105 28789000
Tamamı
100
R7
110107
2160
Tamamı
100
R13
110107
4683000
Tamamı
100
R7
110108
8540
Tamamı
100
R12
110108
18603
Tamamı
100
R13
110109
24460
Tamamı
100
R12
110109
21687
Tamamı
100
R13
110111
780
Tamamı
100
R12
110111
5877
Tamamı
100
110113
22
Tamamı
100
R13
110116
174
Tamamı
100
R13
R13
173
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
2012 Yılı
110198
4680
Geri
Geri
Geri
Bertaraf
Kazanım
Bertaraf Bertaraf
Kazanım Kazanım Miktarı
Miktarı
%’ si
Yöntemi
%’ si
Yöntemi (ton/yıl)
(ton/yıl)
R4
Tamamı
100
120106
50476
Tamamı
100
R9
120107
2310
Tamamı
100
R13
120107
8490
Tamamı
100
R9
120108
2460
Tamamı
100
R12
120108
1560
Tamamı
100
R13
120109
23980
Tamamı
100
R12
120109
3
Tamamı
100
R13
120109
128710
Tamamı
100
R13
120109
60500
Tamamı
100
R7
120110
3486
Tamamı
100
R9
120112
3
Tamamı
100
R13
120112
6700
Tamamı
100
R13
120114
2980
Tamamı
100
R12
120114
2120
Tamamı
100
R13
120116
500
Tamamı
100
R1
120116
52422
Tamamı
100
R12
120116
124855
Tamamı
100
R13
120116
97840
Tamamı
100
R4
120118
15
Tamamı
100
R1
120118
37584
Tamamı
100
R12
120118
137360
Tamamı
100
120119
2320
Tamamı
100
R13
120120
18200
Tamamı
100
R11
Aktivite Atık
kodu* Kodu**
Atık
Miktarı
(ton/yıl)
R13
174
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
2012 Yılı
Aktivite Atık
kodu* Kodu**
Atık
Miktarı
(ton/yıl)
Geri
Geri
Geri
Bertaraf
Kazanım
Bertaraf Bertaraf
Kazanım Kazanım Miktarı
Miktarı
%’ si
Yöntemi
%’ si
Yöntemi (ton/yıl)
(ton/yıl)
R12
Tamamı
100
120120
48653
120120
7
Tamamı
100
R13
120120
98528
Tamamı
100
R13
120120
252
Tamamı
100
R4
120120
6238035
Tamamı
100
R4
120301
15721
Tamamı
100
R13
130104
540
Tamamı
100
R9
130105
1600
Tamamı
100
R9
130109
1994
Tamamı
100
R9
130110
12300
Tamamı
100
R1
130110
73175
Tamamı
100
R9
130111
1589
Tamamı
100
R9
130112
4
Tamamı
100
R9
130113
1
Tamamı
100
R1
130113
150
Tamamı
100
R9
130113
76201
Tamamı
100
R9
130204
405
Tamamı
100
R9
130205
820
Tamamı
100
R1
130205
73117
Tamamı
100
R9
130206
34870
Tamamı
100
R1
130206
1135
Tamamı
100
R9
130207
20
Tamamı
100
130207
6
Tamamı
100
R9
130208
57227
Tamamı
100
R1
R1
175
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
2012 Yılı
Aktivite Atık
kodu* Kodu**
Atık
Miktarı
(ton/yıl)
130208
947318
Geri
Geri
Geri
Bertaraf
Kazanım
Bertaraf Bertaraf
Kazanım Kazanım Miktarı
Miktarı
%’ si
Yöntemi
%’ si
Yöntemi (ton/yıl)
(ton/yıl)
R1
Tamamı
100
130208
239784
Tamamı
100
R9
130306
65100
Tamamı
100
R9
130307
30
Tamamı
100
R1
130307
50200
Tamamı
100
R9
130310
92300
Tamamı
100
R9
130502
11880
Tamamı
100
R12
130503
13920
Tamamı
100
R12
130506
13700
Tamamı
100
R1
130506
576920
Tamamı
100
R9
130701
140
Tamamı
100
R1
130701
1730
Tamamı
100
R1
130701
400
Tamamı
100
R12
130702
40
Tamamı
100
R1
130703
60
Tamamı
100
R1
130703
11967
Tamamı
100
R1
130703
9490
Tamamı
100
R12
130703
300
Tamamı
100
R13
140603
210
Tamamı
100
R13
140603
8233
Tamamı
100
R13
140603
268832
Tamamı
100
R2
150110
532
Tamamı
100
150110
402
Tamamı
100
R1
150110
320
Tamamı
100
R12
R1
176
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
2012 Yılı
Geri
Geri
Geri
Bertaraf
Kazanım
Bertaraf Bertaraf
Kazanım Kazanım Miktarı
Miktarı
%’ si
Yöntemi
%’ si
Yöntemi (ton/yıl)
(ton/yıl)
R12
Tamamı
100
Aktivite Atık
kodu* Kodu**
Atık
Miktarı
(ton/yıl)
150110
1747906
150110
1010
Tamamı
100
R13
150110
238900
Tamamı
100
R13
150110
10
Tamamı
100
R2
150110
231885
Tamamı
100
R4
150111
140
Tamamı
100
R12
150111
1456
Tamamı
100
R13
150202
5917
Tamamı
100
R1
150202
9488
Tamamı
100
R1
150202
80
Tamamı
100
R12
150202
442808
Tamamı
100
R12
150202
643
Tamamı
100
R13
150202
223621
Tamamı
100
R13
150202
600
Tamamı
100
R3
150202
190
Tamamı
100
R7
160107
2
Tamamı
100
R1
160107
1245
Tamamı
100
R12
160107
92188
Tamamı
100
R12
160107
5677
Tamamı
100
R13
160107
48889
Tamamı
100
R13
160107
5778
Tamamı
100
R4
160108
168
Tamamı
100
160110
655
Tamamı
100
R13
160111
2072
Tamamı
100
R13
R13
177
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
2012 Yılı
160113
180
Geri
Geri
Geri
Bertaraf
Kazanım
Bertaraf Bertaraf
Kazanım Kazanım Miktarı
Miktarı
%’ si
Yöntemi
%’ si
Yöntemi (ton/yıl)
(ton/yıl)
R12
Tamamı
100
160113
1183
Tamamı
100
R13
160114
4320
Tamamı
100
R13
160121
260
Tamamı
100
R12
160121
6753
Tamamı
100
R13
160121
5320
Tamamı
100
R4
160209
22440
Tamamı
100
R13
160210
7326
Tamamı
100
R13
160213
1306
Tamamı
100
R12
160213
59961
Tamamı
100
R13
160213
6204
Tamamı
100
R4
160213
2
Tamamı
100
R7
160213
21092
Tamamı
100
R7
160215
560
Tamamı
100
R12
160215
59677
Tamamı
100
R13
160215
57570
Tamamı
100
R4
160303
24670
Tamamı
100
R13
160305
8620
Tamamı
100
R12
160305
11730
Tamamı
100
R13
160504
380
Tamamı
100
R13
160506
10
Tamamı
100
R12
160506
13974
Tamamı
100
160507
2120
Tamamı
100
R13
160508
5320
Tamamı
100
R13
Aktivite Atık
kodu* Kodu**
Atık
Miktarı
(ton/yıl)
R13
178
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
2012 Yılı
160601
2520
Geri
Geri
Geri
Bertaraf
Kazanım
Bertaraf Bertaraf
Kazanım Kazanım Miktarı
Miktarı
%’ si
Yöntemi
%’ si
Yöntemi (ton/yıl)
(ton/yıl)
R13
Tamamı
100
160601
6375
Tamamı
100
R13
160601
222913
Tamamı
100
R4
160606
950
Tamamı
100
R13
160708
12300
Tamamı
100
R1
160708
10620
Tamamı
100
R13
160709
16920
Tamamı
100
R1
160709
260
Tamamı
100
R12
160709
12380
Tamamı
100
R13
160805
300
Tamamı
100
R13
160807
792
Tamamı
100
R13
161101
260
Tamamı
100
R13
161105
90191
Tamamı
100
R12
161105
48578
Tamamı
100
R13
170204
22700
Tamamı
100
R12
170204
9
Tamamı
100
R13
170409
31270
Tamamı
100
R12
170409
6935
Tamamı
100
R13
170409
324446
Tamamı
100
R4
170410
9663
Tamamı
100
R12
170410
22720
Tamamı
100
R13
170410
31581
Tamamı
100
170503
4560
Tamamı
100
R13
170603
540
Tamamı
100
R12
Aktivite Atık
kodu* Kodu**
Atık
Miktarı
(ton/yıl)
R4
179
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
2012 Yılı
170603
18005
Geri
Geri
Geri
Bertaraf
Kazanım
Bertaraf Bertaraf
Kazanım Kazanım Miktarı
Miktarı
%’ si
Yöntemi
%’ si
Yöntemi (ton/yıl)
(ton/yıl)
R13
Tamamı
100
170605
19895
Tamamı
100
R13
170903
5820
Tamamı
100
R4
180106
18209
Tamamı
100
R13
180108
2159
Tamamı
100
R13
180110
9
Tamamı
100
R13
190205
2000
Tamamı
100
R1
190205
792100
Tamamı
100
R12
190205
28841
Tamamı
100
R13
190207
5031
Tamamı
100
R13
190806
20
Tamamı
100
R13
190811
41540
Tamamı
100
R12
190811
13400
Tamamı
100
R13
190813
14260
Tamamı
100
R12
190813
4272
Tamamı
100
R13
191101
4660
Tamamı
100
R12
191105
4300
Tamamı
100
R12
191105
150
Tamamı
100
R13
200114
80
Tamamı
100
R13
200121
1
Tamamı
100
R1
200121
1080
Tamamı
100
R12
200121
8
Tamamı
100
200121
13801
Tamamı
100
R13
200121
10
Tamamı
100
R4
Aktivite Atık
kodu* Kodu**
Atık
Miktarı
(ton/yıl)
R13
180
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
2012 Yılı
Aktivite Atık
kodu* Kodu**
Atık
Miktarı
(ton/yıl)
Geri
Geri
Geri
Bertaraf
Kazanım
Bertaraf Bertaraf
Kazanım Kazanım Miktarı
Miktarı
%’ si
Yöntemi
%’ si
Yöntemi (ton/yıl)
(ton/yıl)
R7
Tamamı
100
200121
962
200126
18870
Tamamı
100
R9
200127
6370
Tamamı
100
R12
200127
266
Tamamı
100
R13
200129
126180
Tamamı
100
R13
200133
1
Tamamı
100
R12
200133
2357
Tamamı
100
R13
200135
880
Tamamı
100
R12
200135
2167
Tamamı
100
R13
200135
8
Tamamı
100
R4
200135
850
Tamamı
100
R7
200137
2700
Tamamı
100
R13
030104
5000
Tamamı
100
D10
050103
25
Tamamı
100
D10
050103
70
Tamamı
100
D10
050105
100
Tamamı
100
D10
061302
670
Tamamı
100
D10
070504
80
Tamamı
100
D10
070513
450
Tamamı
100
D10
070611
421960
Tamamı
100
D5
070704
1520
Tamamı
100
D10
080111
2140
Tamamı
100
080121
344
Tamamı
100
D10
080317
13
Tamamı
100
D10
D10
181
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
2012 Yılı
Aktivite Atık
kodu* Kodu**
Atık
Miktarı
(ton/yıl)
Geri
Geri
Geri
Bertaraf
Kazanım
Bertaraf Bertaraf
Kazanım Kazanım Miktarı
Miktarı
%’ si
Yöntemi
%’ si
Yöntemi (ton/yıl)
(ton/yıl)
D15
Tamamı
100
080317
87
090106
65
Tamamı
100
D15
100329
28820
Tamamı
100
D5
110109
1680
Tamamı
100
D10
120107
510
Tamamı
100
D1
120109
38645
Tamamı
100
D9
120110
100
Tamamı
100
D10
120114
20
Tamamı
100
D1
120118
15
Tamamı
100
D5
120120
195
Tamamı
100
D1
120120
1
Tamamı
100
D15
120120
17300
Tamamı
100
D5
130104
10
Tamamı
100
D10
130110
1820
Tamamı
100
D10
130113
7126
Tamamı
100
D10
130206
730
Tamamı
100
D10
130206
2080
Tamamı
100
D10
130208
22180
Tamamı
100
D10
130208
1388
Tamamı
100
D10
130307
50
Tamamı
100
D9
130310
5
Tamamı
100
D10
130701
30
Tamamı
100
130701
360
Tamamı
100
D10
130702
2040
Tamamı
100
D10
D10
182
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
2012 Yılı
Aktivite Atık
kodu* Kodu**
Atık
Miktarı
(ton/yıl)
Geri
Geri
Geri
Bertaraf
Kazanım
Bertaraf Bertaraf
Kazanım Kazanım Miktarı
Miktarı
%’ si
Yöntemi
%’ si
Yöntemi (ton/yıl)
(ton/yıl)
D10
Tamamı
100
130702
220
130703
790
Tamamı
100
D10
130703
9156
Tamamı
100
D10
140603
5
Tamamı
100
D10
150110
22
Tamamı
100
D1
150110
905
Tamamı
100
D10
150110
1105
Tamamı
100
D10
150110
556
Tamamı
100
D15
150110
19
Tamamı
100
D5
150111
2140
Tamamı
100
D15
150111
520
Tamamı
100
D5
150202
41
Tamamı
100
D1
150202
2669
Tamamı
100
D10
150202
4905
Tamamı
100
D10
150202
31
Tamamı
100
D15
150202
114
Tamamı
100
D15
160107
500
Tamamı
100
D15
160213
15
Tamamı
100
D1
160213
1
Tamamı
100
D15
160303
4600
Tamamı
100
D15
160305
800
Tamamı
100
D10
160403
100
Tamamı
100
160506
2600
Tamamı
100
D10
160602
1
Tamamı
100
D15
D10
183
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
2012 Yılı
Aktivite Atık
kodu* Kodu**
Atık
Miktarı
(ton/yıl)
Geri
Geri
Geri
Bertaraf
Kazanım
Bertaraf Bertaraf
Kazanım Kazanım Miktarı
Miktarı
%’ si
Yöntemi
%’ si
Yöntemi (ton/yıl)
(ton/yıl)
D5
Tamamı
100
160602
35454
160603
51
Tamamı
100
D5
170409
10
Tamamı
100
D15
170601
46880
Tamamı
100
D5
180101
24698
Tamamı
100
D1
180101
663252
Tamamı
100
D1
180101
1150
Tamamı
100
D10
180101
177046
Tamamı
100
D9
180102
24699
Tamamı
100
D1
180102
20104
Tamamı
100
D1
180103
24699
Tamamı
100
D1
180103
1405198
Tamamı
100
D1
180103
9400
Tamamı
100
D10
180103
221698
Tamamı
100
D15
180103
620573
Tamamı
100
D5
180103
26433
Tamamı
100
D5
180103
1114829
Tamamı
100
D9
180104
24700
Tamamı
100
D1
180104
214
Tamamı
100
D1
180106
24700
Tamamı
100
D1
180106
1040
Tamamı
100
D15
180108
24699
Tamamı
100
180110
24700
Tamamı
100
D1
180110
8
Tamamı
100
D15
D1
184
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
2012 Yılı
Aktivite Atık
kodu* Kodu**
Atık
Miktarı
(ton/yıl)
Geri
Geri
Geri
Bertaraf
Kazanım
Bertaraf Bertaraf
Kazanım Kazanım Miktarı
Miktarı
%’ si
Yöntemi
%’ si
Yöntemi (ton/yıl)
(ton/yıl)
D10
Tamamı
100
180201
1150
190205
1220000
Tamamı
100
D5
190207
948
Tamamı
100
D10
190211
92
Tamamı
100
D10
191211
2280
Tamamı
100
D5
200121
300
Tamamı
100
D10
200121
303
Tamamı
100
D15
200121
126
Tamamı
100
D5
200133
1760
Tamamı
100
D5
*
Atık Yönetiminin Genel Esasları ya da tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde tanımlanan 2 rakamlı
aktivite tipini gösterir.
**
Aynı yönetmeliklerde her bir aktivite için sıralanan tehlikeli atık kodu (6 rakamlı).
C.5. Atık Madeni Yağlar
Ġlimizde faaliyet gösteren tesis ve iĢletmelerden kaynaklanan atık yağların (madeni ve sentetik motor,
makine, Ģanzıman, hidrolik, gress vb.) aynı zamanda tehlikeli atık olmaları nedeni ile özel Ģartlar dâhilinde
toplanması, depolanması, taĢınması ve bertarafı/ geri dönüĢümünün sağlanması yönünde denetim ve izleme
çalıĢmaları, atık madeni yağların kategorilerinin belirlenerek bu doğrultuda geri kazanım/bertaraf edilmesine
iliĢkin izleme çalıĢmaları ve atık yağ geri kazanım tesislerinin denetlenmesi/kontrolü ve Atık Yağ Beyan
Formlarının üreticiden alınarak değerlendirilip Bakanlığa gönderilmesi iĢlemleri yürütülmektedir.
Ġlimizde “Atık Yağların Kontrolü Yönetmelik” çerçevesinde gerçekleĢtirilen atık yağ toplama miktarlarına
yönelik Grafik C.4 ve Çizelge C.6 oluĢturulmuĢtur.
Grafik C.4 –Ġlimizdeki Atık Yağ Toplama Miktarları (TABS,2012)
185
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Çizelge C.6–Ġlimizdeki Atık Yağ Geri Kazanım ve Bertaraf Miktarları(TABS,2012)
Yıl
Geri kazanım (ton)
Ġlave yakıt (ton)
2011
2012
919.707+Diğer
1.318.982
906.198
1.066.286
Nihai bertaraf
(ton)
51.158
35.999
Çizelge C.7 – Ġlimizdeki2012 Yılı Ġçin Atık Madeni Yağlarla Ġlgili Veriler (TABS, 2012)
Atık
Madeni
Yağ
Üreten
Resmi ve
Özel
Kurum/
KuruluĢ
Sayısı
Toplana
n Atık
Yağ
Beyan
Form
Sayısı
396
396
Toplam Atık
Madeni Yağ
Miktarı (ton/yıl)
Atık Madeni Yağ
TaĢımak Üzere Lisans
Alan
Atık
Motor
Yağ
Atık
Sanayi
Yağ
Toplam
Firma
Sayısı
Toplam
Araç Sayısı
1.397.5
53
1.050.13
3
13
51
Geri Kazanım Tesisi
Sayısı
Yok
Lisanslı
Lisanssız
3
C.6. Atık Pil ve Akümülatörler
Ġlimizde faaliyetleri sonucu atık akümülatör üreten tesislerin denetlenmesi, atık akümülatörlerin geçici
depolanması amacıyla baĢvuran firmalara 1 yıl süreyle depolama izinleri düzenlenmesi/denetlenmesi ve atık
akümülatör taĢıyan araçların lisanslandırılması vb. iĢlemleri yürütülmektedir. Ġlimizde 10 tesise “Atık
Akümülatör Geçici Depolama Ġzni” düzenlenmiĢtir. Atık Piller ile ilgili TAP (TaĢınabilir Pil Üreticileri ve
Ġthalatçıları) Derneği tarafından çalıĢmalar yürütülmektedir. Ġlimiz genelinde atık pillerin toplanması amacı
ile çeĢitli bölgelerde, okullara, alıĢveriĢ merkezlerine ve bazı satıĢ noktalarına atık pil toplama kutuları
bırakılmıĢtır.
Ġlimizde pil ve akümülatörler hakkında yapılan çalıĢmalar kapsamında Çizelge C.9, Grafik C.5, Çizelge
C.10, Çizelge C.11,Çizelge C.12, Çizelge C.13 oluĢturulmuĢtur.
Çizelge C.9 – Ġlimizde2012 Yılında OluĢan Akümülatörlerle Ġlgili Veriler(TABS,2013
APA
TaĢıyan
Lisanslı
Araç Sayısı
32
ATIK AKÜMÜLATÖRLER
Atık
Ġldeki
Akümülatör
Atık
Toplanan
Geçici
Akümülatör
Atık
Depolama Ġzni Akümülatör Geri Kazanım
Verilen
Tesisleri
Miktarı
(ton)
Depo Kapasitesi
Kapasite
Sayı
Sayısı
(ton)
(ton/yıl)
8
284.664
1
33.000
Geri kazanım
Tesislerinde
ĠĢlenen Atık
Akümülatör
Miktarı
Miktarı
%
(ton)
19.200
58
186
31.828
29.111
48.519
27.297
45.495
15.932
26.553
6.000
10.000
2005
56.047
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
2006
2007
2008
2009
Grafik C.5 – ĠlimizdeYıllar Ġtibariyle Atık Akü Toplama ve Geri Kazanım Miktarı (Ton) (Kaynak,
yıl)
Çizelge C.11 – Ġlimizde2011-2012 Yılları Ġtibariyle Toplanan Atık Akü Miktarı (ton)
2011
524.209
2012
284.664
Çizelge C.13 – ĠlimizdeTaĢıma Lisanslı Araçların Yıllara Göre GeliĢimi (Adet) (Kaynak, yıl)
2008
2009
2010
2011
2012
32
C.7. Bitkisel Atık Yağlar
Ġlimizde bitkisel atık yağ üreten tesislerin (otel, restaurant vb.) denetimlerinin sağlanması, yetki devri
yapılan Belediyelerin (Çankaya, Mamak, Yenimahalle) çalıĢmalarının izlenmesi vb., bitkisel atık yağ
taĢıyan araçlara lisans verilmesi, bitkisel atık yağ depolayan tesislere “Atık Bitkisel Yağ Geçici Depolama
Ġzni” düzenlenmesi iĢlemleri Müdürlüğümüzce yürütülmektedir. 2012 yılında 7 tesise “Bitkisel Atık Yağ
Geçici Depolama” Ġzni ve 5 firmanın 26 aracına “Bitkisel Atık Yağ TaĢıyan Araçlar Ġçin Lisans Belgesi”
düzenlenmiĢtir.
187
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Ġlimizde “Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmelik” kapsamında gerçekleĢtirilen çalıĢmalara istinaden
Çizelge C.14, Çizelge C.15 oluĢturulmuĢtur.
Çizelge C.14 –Ġlimizde 2012 Yılı Ġçin Atık Bitkisel Yağlarla Ġlgili Veriler(Kaynak, yıl)
Bitkisel Atık
Yağlar Ġçin Geçici
Depolama Ġzni
Verilen Toplam
Depo
Kapasitesi
Sayısı
(ton)
7
Toplanan Bitkisel Atık Yağ
Miktarı (ton)
KullanılmıĢ
Kızartmalık
Yağ
Diğer
(Belirtiniz)
19.010
-
Bitkisel Atık Yağ
TaĢımak Üzere
Lisans Alan
Toplam
Firma
Sayısı
Toplam
Araç
Sayısı
7
46
Lisans Alan Geri
Kazanım Tesisi
Sayısı
Kapasitesi
(ton/yıl)
2
Çizelge C.15- Ġlimizde2009-2012 Yılları Arasında Bitkisel Atık Yağ TaĢıma Lisanslı Araç
Sayısı(Kaynak, yıl)
2009
Lisanslı
Sayısı
2010
Araç
2011
2012
46
C.8. PoliklorluBifenillervePoliklorluTerfeniller
PCB ve PCT‟ lerin Kontrolü Yönetmeliği uyarınca 2011 yılı içerisinde Bakanlığımız koordinasyonunda
Ġlimiz genelinde baĢlanılmıĢ olan envanter çalıĢmaları 2012 yılında da TABS aracılığı ile devam ettirilmiĢtir.
Ġlimizde “Poliklorlu Bifenillerin (PCB) ve Poliklorlu Terfenillerin (PCT) Kontrolü Hakkında Yönetmelik”
kapsamında PCB ve PCB içeren madde ve ekipmanların arındırılması faaliyeti gösteren 1 adet tesis
mevcuttur
C.9. Ömrünü TamamlamıĢ Lastikler (ÖTL)
Ömrünü TamamlamıĢ Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği uyarınca 2012 yılı içerisinde Ġlimiz genelinde bu
atıklarla iĢtigal eden kiĢi kurum ve Ģahısların tespit edilmesine yönelik çalıĢmalar devam ettirilmiĢ olup bu
atıkların geçici depolanması ile iĢtigal eden kiĢi ve kuruluĢlardan yapılan izin baĢvuruları Müdürlüğümüzce
değerlendirilmiĢtir. Ġlimizde Mevcutta 4 tesisin “Ömrünü TamamlamıĢ Lastik Geçici Depolama Ġzni”
bulunmaktadır. Ġlimizde 1 adet ÖTL geri kazanım tesisi bulunmaktadır.
Ġlimizde “Ömrünü TamamlamıĢ Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği” kapsamında yapılan çalıĢmalar
doğrultusunda Çizelge C.16, Grafik C.7, Grafik C.7 oluĢturulmuĢtur.
188
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Çizelge C.16 – Ġlimizde (2012) YılındaOluĢan Ömrünü TamamlamıĢ Lastikler Ġle Ġlgili
Veriler(TABS,2012)
ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIġ LASTĠKLER (ÖTL)
ÖTL
Geçici
Geri
Bertaraf
Geçici
ÖTL Geri
ÖTL Bertaraf
Depolama
Kazanılan
Edilen
Depolama
Kazanım Tesisi
Tesisi
Alanlarındaki
ÖTL
ÖTL
Alanı
ÖTL Miktarı
Miktarı
Miktarı
Hacmi
Kapasitesi
Kapasitesi
(ton)
(ton)
(ton)
Sayısı
Sayısı
Sayısı
3
(m )
(ton/yıl)
(ton/yıl)
3
1
1
39.000
Geri Kazanım Tesisi
33.401
Çimento Fabrikası
18.150
17.400
14.500
9.700
4.850
2007
5.000
2008
2009
2010
Grafik C.7 – Ġlimizde Geri Kazanım Tesislerine ve Çimento Fabrikalarına Gönderilen Toplam ÖTL
Miktarları (Ton/Yıl) (TABS,2012 yılı)
Çizelge C.17 – Ġlimizde Geri Kazanım Tesislerine ve Çimento Fabrikalarına Gönderilen Toplam ÖTL
Miktarları (ton/yıl) (TABS,2012) (Veri elde edilememiĢtir.)
2007
2010
2011
2012
Geri Kazanım
Tesisi
Çimento
Fabrikası
189
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
C.10. Atık Elektrikli ve Elektronik EĢyalar (AEEE)
“Atık Elektrikli ve Elektronik EĢyaların Kontrolü Yönetmeliği” hazırlanarak 22.05.2012 tarih ve 28300
sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanarak yürürlüğe girmiĢ olup Ġlimiz de bu yönetmelik kapsamında 4 tesis
Elektrikli ve Elektronik Atık ĠĢleme lisansı almıĢtır. Ġlçe Belediyeleri tarafından planlama çalıĢmaları
baĢlatılmıĢ olup süreç Bakanlığımız nezdinde devam etmektedir.
Yönetmelik kapsamında kalan atıklar sanayi ve ticari iĢletmeler tarafından lisanslı tesislere gönderilmekte
olup Belediyeler tarafından henüz gerekli toplama sistemi kurulmamıĢ olduğundan hanelerden toplama
yapılmamaktadır.
8.000
Toplanan AEEE (ton)
4.800
4.000
1.800
2006
4.000
1.900
2007
2008
2009
2010
2011
Grafik C.8- Ġlimizde(….) Yılı Atık Elektrikli ve Elektronik EĢya Toplama Miktarları (Veri elde
edilememiĢtir.)
21
AEEE İşleyen Tesis Sayısı
13
5
3
4
1
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Grafik C.9- Ġlimizde (….) Yılı AEEE ĠĢleme Tesis Sayıları (Veri elde edilememiĢtir.)
190
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Çizelge C.18–Ġlimizde (….) Yılı AEEE Toplanan ve ĠĢlenen Miktarlar (Veri elde edilememiĢtir.)
Belediyeler
Tarafından
OluĢturulan AEEE
Getirme Merkezleri
Sayısı
Hacmi
(m3)
AEEE’lerin
Toplanması
Amacıyla
OluĢturulan
Aktarma
Merkezleri
Hacmi
Sayısı
(m3)
Getirme
Merkezlerinde
ve Aktarma
Merkezlerinde
Biriken AEEE
Miktarı (ton)
AEEE ĠĢleme
Tesisi
Sayısı
ĠĢlenen AEEE
Miktarı (ton)
Kapasitesi
(ton/yıl)
C.11. Ömrünü TamamlamıĢ (Hurda) Araçlar
“Ömrünü TamamlamıĢ Araçların Kontrolü Hakkında Yönetmelik” kapsamında Ġlimizde 59 adet tesise ÖTA
Teslim Yeri izni, 29 tesise ise ÖTA Geçici Depolama lisansı verilmiĢ olup Ġlimizde ÖTA ĠĢleme Tesisi
bulunmamaktadır. Bu doğrultuda Çizelge C.19 oluĢturulmuĢtur.
ÇizelgeC.19- Ġlimizde (….) Yılı Hurdaya Ayrılan Araç Sayısı(Kaynak, yıl)
OluĢturulan ÖTA
Teslim yerleri
ÖTA Geçici
Depolama Alanı
Sayısı
Sayısı
59
29
Kapasitesi
(ton/yıl)
ÖTA ĠĢleme Tesisi
Sayısı
Kapasitesi
(ton/yıl)
ĠĢlenen
ÖTA
Miktarı
(ton)
C.12. Tehlikesiz Atıklar
“Atık Yönetimi Genel Esaslarına ĠliĢkin Yönetmelik” uyarınca tehlikesiz olarak tanımlanmıĢ olan atıkların
lisanslı iĢletmelerde bertarafının/ gerikazanımının sağlanması için Müdürlüğümüzce bildirim ve
bilgilendirme çalıĢmaları yapılmaktadır. Tehlikesiz atıklar ile ilgili bildirim sistemi mevcut olmadığından
miktar açısından değerlendirme yapılamamakta olup bu tür atıkların bertarafı/gerikazanımını sağlayan
tesisler kayıt altına alınarak gerekli Ġzin/lisansları alması sağlanmaktadır. Ġlimizde 28 adet tehlikesiz atık
gerikazanım/bertaraf tesisi bulunmaktador.
Çizelge C.20 – Ġlimizdeki (.....)Yılı Ġçin Sanayi Tesislerinde OluĢan Tehlikesiz Atıkların Toplanma,
TaĢınma ve Bertaraf Edilmesi Ġle Ġlgili Verileri (Veri elde edilememiĢtir.)
Aktivite
kodu*
Atık
Kodu**
(.....) Yılı
Geri
Atık
Geri
Geri
Bertaraf
Kazanım
Bertaraf Bertaraf
Miktarı
Kazanım Kazanım Miktarı
Miktarı
%’ si
Yöntemi
(ton/yıl)
%’ si
Yöntemi (ton/yıl)
(ton/yıl)
191
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
(.....) Yılı
Geri
Atık
Atık
Geri
Geri
Bertaraf
Kodu** Miktarı Kazanım Kazanım Kazanım Miktarı Bertaraf Bertaraf
Miktarı
%’ si
Yöntemi
(ton/yıl)
%’ si
Yöntemi (ton/yıl)
(ton/yıl)
Aktivite
kodu*
*
Atık Yönetiminin Genel Esasları ya da Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği‟nde tanımlanan 2 rakamlı
aktivite tipini gösterir.
**
Aynı yönetmeliklerde her bir aktivite için sıralanan tehlikeli atık kodu (6 rakamlı).
C.12.1 Demir ve Çelik Sektörü ve Cüruf Atıkları
Ġlimizde demir-çelik üretim tesisi bulunmamakta sadece orta ve küçük ölçekte demir-çelik iĢleme tesisleri
bulunmaktadır.
Çizelge C.21 – Demir ve Çelik Endüstrisinden Kaynaklanan Atıklar Listesi
ATIK
KODU
10 02
10 02 01
10 02 02
10 02 07*
10 02 08
10 02 10
10 02 11*
10 02 12
10 02 13*
10 02 14
10 02 15
10 02 99
ISIL ĠġLEMDEN KAYNAKLANAN ATIKLAR
KATEGORĠ
Demir ve Çelik Endüstrisinden Kaynaklanan Atıklar
Cüruf iĢleme atıkları
ĠĢlenmemiĢ cüruf
Tehlikeli maddeler içeren gazların arıtımı sonucu ortaya
çıkan katı atıklar
10 02 07 dıĢında gaz arıtımı sonucu ortaya çıkan katı atıklar
Haddehane tufalı
Soğutma suyunun arıtılmasından kaynaklanan yağ içerikli
atıklar
10 02 11 dıĢındaki soğutma suyu arıtma atıkları
Gaz arıtımı sonucu oluĢan ve tehlikeli maddeler içeren
çamurlar ve filtre kekleri
10 02 13 dıĢındaki gaz arıtımı sonucu oluĢan çamurlar ve
filtre kekleri
Diğer çamurlar ve filtre kekleri
BaĢka bir Ģekilde tanımlanmamıĢ atıklar
M
M
M
Çizelge C.22 – Ġlimizdeki (….) YılıĠldeki Demir ve Çelik Üreticileri Üretim Kapasiteleri, Cüruf ve
Bertaraf Yöntemi (Veri elde edilememiĢtir.)
Tesis Adı
Kullanılan
Hammadde
Miktarı (ton/yıl)
Cüruf
Miktarı
(ton/yıl)
Bertaraf Yöntemi
TOPLAM
192
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
C.12.2 Kömürle ÇalıĢan Termik Santraller ve Kül
Ġlimizde kömürle çalıĢan 1 adet termik santral mevcut olup, bu termik santralden kaynaklanan kül, ve
cüruflar termik santral sahasında oluĢturulan ve Bakanlığımızdan gerekli izinleri alınmıĢ olan Düzenli
Depolama alanında depolanarak bertaraf edilmektedir. Ayrıca, bu kül ve cürüfların bazı endüstriyel
uygulamarda hammadde olarak kullanımı mümkün olduğundan bu atıkların bir kısmı yan ürün olarak
satılmakatadır . Bu doğrultuda Çizelge C.23, Grafik C.10 oluĢturulmuĢtur.
ÇAYIRHAN
TERMİK SANTRALİ
Harita C.1 – ĠlimizdeBulunan Termik Santrallerin Yeri(Kaynak, yıl)
Çizelge C.23 – Ġlimizdeki (2012) Yılı Termik Santrallerde Kullanılan Kömür Miktarı Ve OluĢan
Cüruf-Uçucu Kül Miktarı(Kaynak, yıl)
Termik Santralin
Adı
Çayırhan Termik
Santrali
TOPLAM
Kullanılan Kömür
Miktarı (ton/yıl)
5.000.000
OluĢan Cüruf-Uçucu
Kül Miktarı (ton/yıl)
1.750.000
193
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Çizelge C.24 – Atık Yönetimi Genel Esaslarına ĠliĢkin Yönetmeliğe göre Termik Santral Atıkları
ATIK
KODU
10 01
10 01 01
10 01 02
10 01 03
10 01 04*
10 01 05
10 01 07
10 01 09*
10 01 13*
10 01 14*
10 01 15
10 01 16*
10 01 17
10 01 18*
10 01 19
10 01 20*
10 01 21
10 01 22*
10 01 23
10 01 24
10 01 25
10 01 26
10 01 99
ISIL ĠġLEMDEN KAYNAKLANAN ATIKLAR
Enerji Santrallerinden ve Diğer Yakma Tesislerinden
Kaynaklanan Atıklar (19 Hariç)
(10 01 04‟ün altındaki kazan tozu hariç) dip külü, cüruf ve kazan
tozu
Uçucu kömür külü
Turba ve iĢlenmenmiĢ odundan kaynaklanan uçucu kül
Uçucu yağ külü ve kazan tozu
Baca gazı kükürt giderme iĢleminden (desülfrizasyon) çıkan
kalsiyum bazlı katı atıklar
Baca gazı kükürt giderme iĢleminden (desülfrizasyon) çıkan
kalsiyum bazlı çamurlar
Sülfürik asit
Yakıt olarak kullanılan emülsifiye hidrokarbonların uçucu külleri
Atıkların birlikte yakılmasından (co-incineration) kaynaklanan ve
tehlikeli maddeler içeren dip külü, cüruf ve kazan tozu
10 01 14 dıĢındaki birlikte yakılmadan (co-incineration)
kaynaklanan dip külü, cüruf ve kazan tozu
Atıkların birlikte yakılmasından (co-incineration) kaynaklanan ve
tehlikeli maddeler içeren uçucu kül
10 01 16 dıĢındaki birlikte yakılmadan (co-incineration)
kaynaklanan uçucu kül
Tehlikeli maddeler içeren gaz temizleme atıkları
10 01 05, 10 01 07 ve 10 01 18 dıĢındaki gaz temizleme atıkları
Saha içi atıksu arıtımından kaynaklanan tehlikeli maddeler içeren
çamurlar
10 01 20 dıĢındaki saha içi atıksu arıtımından kaynaklanan
çamurlar
Kazan temizlemesi sonucu çıkan tehlikeli maddeler içeren sulu
çamurlar
10 01 22 dıĢındaki kazan temizlemesi sonucu çıkan sulu çamurlar
AkıĢkan yatak kumları
Termik santrallerin yakıt depolama ve hazırlama iĢlemlerinden
çıkan atıklar
Soğutma suyu iĢlemlerinden çıkan atıklar
BaĢka bir Ģekilde tanımlanmamıĢ atıklar
KATEGORĠ
A
A
A
M
M
M
M
M
C.12.3Atıksu Arıtma Tesisi Çamurları
Belediyelerden kaynaklanan arıtma çamurunun yönetimi ve endüstriden kaynaklanan arıtma çamurlarının
yönetimi ile ilgili bilgiler bölüm B.6.2‟de ayrıntılı olarak açıklanmıĢtır.
194
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
C.13. Tıbbi Atıklar
Ġlimizde “Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmelik” kapsamında sağlık kuruluĢlarından ve diğer alanlardan
oluĢan tıbbi atıklar Polatlı Belediyesi haricinde tüm Ġl genelinde BüyükĢehir Belediye BaĢkanlığı uhdesinde
Tek Tıbbi Atık firması tarafından toplanmakta ve Sincan Çadırtepe mevkiinde kurulu olan alanda gömülerek
bertaraf edilmektedir. Polatlı Belediyesinde oluĢan tıbbi atıklar ise EskiĢehir Ġlinde Kurulu bulunan tıbbi atık
sterilizasyon tesisine gönderilerek bertarafı sağlanmaktadır. Yapılan çalıĢmalara istianeden Çizelge C.25,
Çizelge C.26 oluĢturulmuĢtur.
BüyükĢehir
+
+
18
Belediyesi
Polatlı
+
+
Belediyesi
*Tıbbi atık taĢıma aracı sayısı “adet” olarak belirtilecektir.
Yetkili
Firmanın
Tesisin
Bulunduğu
Ġl
Bertaraf
Tesisi
Sterilizasy
on/
Yakma
Belediyenin
Bertaraf
Yöntemi
Sterilizasyo
n
Yakma
ton/gün
Kamu
Tıbbi Atık
TaĢıma
Aracı
Sayısı *
Toplanan
tıbbi atık
miktarı
Özel
Kamu
Tıbbi
Atıkların
TaĢınması
Özel
Yok
Var
Ġl/ilçe
Belediyesinin
Adı
Tıbbi Atık
Yönetim
Planı
Çizelge C.25– (2012) Yılında Ġlimiz Sınırları Ġçindeki Belediyelerde Toplanan Tıbbi Atıklar
(TABS,2012)
22
+
+
EskiĢe
hir
Çizelge C.26- Ġlimizdeki Yıllara Göre Tıbbi Atık Miktarı (Veri elde edilememiĢtir)
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Tıbbi Atık Miktarı
(ton)
C.14. Maden Atıkları
Ġlimizde gerçekleĢtirilen madencilik faaliyetlerinden kaynaklı atıklar Madencilik Faaliyetleri Ġle Bozulan
Arazilerin Doğaya Yeniden Kazandırılması Yönetmeliği kapsamında maden sahası içinde dolgu ve
rekreasyon amaçlı kullanılmaktadır. Maden iĢleme tesislerinden çıkan ve tesis içi kullanımı mümkün
olmayan atıklar ise Çevre ve ġehircilik Bakanlığı tarafından yayımlanan 2010/13 sayılı Ġnert Maden
Atıklarının Alan Islahı, Resterasyon, Dolgu Maksadıyla Kullanımı veya Depolanmasına ĠliĢkin Genelge
hükümleri doğrultusunda değerlendirilmektedir. Bu atıkların miktarlarına iliĢkin bildirim /beyan sistemi
mevcut olmadığından miktar bilgisi bulunmamaktadır.
195
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Çizelge C.27 – Maden Atıklarının Sınıflandırılması
Atık
Kodu
Madenlerin aranması, çıkarılması, iĢletilmesi, fiziki ve kimyasal
iĢleme tabi tutulması sırasında ortaya çıkan atıklar
01 01
Maden kazılarından kaynaklanan atıklar
01 03
Metalik Minerallerin Fiziki ve Kimyasal Olarak ĠĢlenmesinden
Kaynaklanan Atıklar
01 04
Metalik Olmayan Minerallerin Fiziki ve Kimyasal ĠĢlemlerinden
Kaynaklanan Atıklar
01 05
Sondaj Çamurları ve Diğer Sondaj Atıkları
Dolgu;
2.149.600; 9%
Kategori
Alıcı Ortama
Boşaltım;
3.866.000; 15%
Depolama;
19.326.285; 76%
Grafik C.11 – Ġlimizde (2012) Yılı Madencilikte Proses Atıklarının Bertarafı(Veri elde edilememiĢtir)
C.15. Sonuç ve Değerlendirme
2872 sayılı Çevre Kanunu gereğince, her türlü atık ve artığın çevreye zarar verecek Ģekilde, ilgili
yönetmeliklerde belirlenen standartlara ve yöntemlere aykırı olarak doğrudan ve dolaylı biçimde alıcı ortama
verilmesi, depolanması, taĢınması, uzaklaĢtırılması ve benzeri faaliyetlerde bulunulması yasaktır.
Ġlimizde üretilen baĢlıca tehlikeli atıklar, kimyasal içerikli sanayi atıkları, boya atıkları, yağlı metal çamuru,
yağlı metal talaĢları, atık yağ, atık tiner, akü ve pil, kontamine variller, bez, üstübü vb. olarak sıralanabilir.
Ġlimiz genelinde faaliyetleri sonucu tehlikeli atık ürettiği belirlenen sanayi kuruluĢlarına Bakanlığımızın
internet sitesinde açılan ve yılda bir kez bir önceki yıla ait tehlikeli atık beyanı bilgilerinin yer aldığı Tehlikeli Atık
Beyan Sistemi‟ne giriĢler için gerekli olan kullanıcı adı ve Ģifrelerin dağıtımı yapılmıĢtır. Her yıl sitenin açılması ile
birlikte ilgili tesislere bilgi giriĢi yaptırılmaktadır.
Ayrıca, Yönetmelik gereğince faaliyetleri sonucu oluĢan tehlikeli atıklarını lisanslı bertaraf tesislerine veren
tesislere “Ulusal Atık TaĢıma Formu” verilmektedir.
Sanayi kuruluĢlarında oluĢan tehlikeli atıkların geçici depolanması için gerekli olan atık depo alanlarının teĢkili
için, kuruluĢlar gerek denetimler esnasında gerekse yazılı olarak bilgilendirilmiĢtir.
Kaynaklar
- Çevre Yönetimi ġube Müdürlüğü
196
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Ç. KĠMYASALLARIN YÖNETĠMĠ
Ç.1. Büyük Endüstriyel Kazalar
Bu baĢlıkla ilgili bilgi edinilememiĢtir.
Ç.2. Sonuç ve Değerlendirme
Kaynaklar
197
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
D. DOĞA KORUMA VE BĠYOLOJĠK ÇEġĠTLĠLĠK
D.1. Ormanlar ve Milli Parklar
Etrafı dağlarla çevrili olan Ankara, kıĢları soğuk, yazları kurak geçen bir iklime (karasal iklim)
sahiptir. En yağıĢlı mevsim ilkbahardır. Yükseklikler 550-2000 m arasında değiĢmektedir. Bu iklim Ģartları
ve topoğrafik yapı, Ankara ve çevresinde iki ayrı bitki topluluğunun (step ve orman) geliĢmesine imkan
sağlamıĢtır. Ankara esas olarak step flora bölgesi içinde bulunurken, aynı zamanda Kuzey Anadolu orman
bölgesine geçiĢ kuĢağı üzerinde bulunuĢu doğal orman bölgelerinin oluĢmasını sağlamıĢtır.
Karadeniz Bölgesi‟nde kıyı dağları ile güneydeki dağların kuzeye bakan yamaçları arasında genel
olarak 1000 yükseklikten sonra, „Karadeniz ardı plato ve dağları yarı nemli soğuk iğne yapraklı orman
bölümü‟ adı verilen ayrı bir ortam ortaya çıkar. Bu ortam Türkiye‟nin ekolojik bölgelerinden Karadeniz
Ġklim Bölgesinin, 2 ana bölgesinden biri olan Karadeniz Ardı Ekolojik Bölgesi‟nin plato ve dağlarında
bulunmaktadır. Bu ortamda soğuk yarı nemli iklim koĢulları altında yetiĢen iğne yapraklı ormanlar
yaygındır. Batı Karadeniz geçiĢ kuĢağında Ġç Anadolu‟ya yakın kesimlerde meĢe ormanları yer alır.
Örneğin, Ankara‟nın kuzeybatısında yer alan Kızılcahamam dolaylarında Kirmir Çayı vadisi boyunca
meĢeler yaygın duruma geçer. Ankara‟da en yüksek ve yağıĢlı kesimler Kızılcahamam çevreleridir. Ġklimi
diğer yörelere göre daha serin ve yağıĢlıdır. Buralar, Batı Karadeniz bitki örtüsünün temsilcilerini barındırır.
Kızılcahamam ilçesi yakınlarından baĢlamak üzere orman örtüsü sıklaĢmaya ve gürleĢmeye baĢlar ki, burada
iğne yapraklı ağaçlar yaygın türü oluĢtururlar. Burada yer alan ormanlarında göknar (Abies nordmanniana
subsp. bornmuelleriana), sarıçam ve karaçam (Pinus sylvestris, Pinus nigra) gibi kozalaklı bitkiler dikkati
çeker. Benzer özellikteki Karadeniz kalıntı ormanına Çubuk, Karagöl‟de de rastlanır.
Ankara genel olarak Ġç Anadolu Ekolojik Bölgesinde yer alırken, Nallıhan ilçesi Marmara GeçiĢ
Bölgesi içinde bulunmaktadır. Bu bölgenin bölümlerinden biri olan „Kuru Orman (Maki-Kızılçam) Bölümü‟
ve „Marmara Yarı Nemli Orman (MeĢe-Karaçam) Bölümü‟ Sakarya oluğunun Hasan Polatkan barajına
kadar ulaĢır. Nallıhan dolayları ormanları bu iki ekolojik bölge içinde kalmaktadır. Kuru orman bölümü bitki
örtüsü olan makiler ve kızılçam toplulukları Sakarya vadisi boyunca, Nallıhan‟a kadar görülür.
Ankara çevresinde plato üzerinde yükselen münferit dağlar ile kuzeydeki dağlık sahada, yağıĢlardaki
artıĢ yüzünden orman örtüsü kendini belli etmeye baĢlar. Bozkır (step) ortasında adacıklar halinde görülen
ormanlar, genelde tahripten arta kalan korulardır. Bu tür ormanlarda hakim ağaç türü karaçam, ardıç ve yer
yer meĢedir. Kurakçıl orman deyimiyle adlandırılan bu ormanlara en güzel örneği, Beynam Ormanı
oluĢturmaktadır. Beynam Ormanları, Ankara‟nın güneyindeki dağ bozkırlarının arasında yer alan bir relikt
(kalıntı) karaçam ormanıdır. Beynam Ormanları, Ankara‟nın güneyindeki Kuyrukçu Dağı‟nın kuzey
yönünde yer alan karaçam ve meĢe ormanlarından oluĢur. Orman çevresi eğimli kısımlarda meĢe
toplulukları ve dağ bozkırlarıyla çevrilidir. Alanda yer yer bodur bitki örtüsüne sahip açık alanlar ve yazın
kuruyan vadiler bulunur.
Benzeri ormanlar Ankara çevresindeki dağlık kesimlerde önceden daha yaygın iken, tahribatlar
sonucu ya kalıntı bozuk meĢe ormanlarına veya geven (çoğunlukla Astragalus microcephalus) bozkırlarına
dönüĢmüĢtür. Yine kurakçıl karakterli meĢe ormanlarına Kargasekmez, Çubuk ve Kırıkkale civarlarında
rastlanmaktadır. Buralarda tüylümeĢe (Quercus pubescens) ve saçlımeĢeler (Quercus cerris) baskın olarak
bulunur. Bozkırlarda bazen ormandan arta kalan indikatör ağaççık ve çalılara da rastlanır. Bunlar buraların
eskiden orman olduğuna iĢaret eden türlerdir. Alıç ve yemiĢen (Crataegus orientalis, Crataegus monogyna),
198
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
ahlat (Pyrus elaeagnifolia), yaban gülü (Rosa canina), ardıç (Juniperus oxycedrus) ve karamuk (Berberis
crataegina) bunlara örnektir.
Türkiye orman varlığı içinde Ankara ili orman varlığı durumu Harita F.1.1.1.1.‟de görülmektedir.
D.1.1.
Ġlin Orman Envanteri
Ankara Ġl sınırları içerisinde Çamlıdere, Kızılcahamam, Beypazarı ve Nallıhan ilçelerinde orman
varlığı bulunmaktadır. Ġlde ormanlık alan toplamı 368.236,4 ha‟dır.
Ankara ili içinde yer alan ormanlarda;
Abies nordmanniana subsp. bornmuelleriana (Göknar)
Pinus sylvestris. (Sarıçam)
Pinus nigra (Karaçam)
Astragalus microcephalus (Geven)
Quercus pubescens (TüylümeĢe)
Quercus cerris (SaçlımeĢe)
Crataegus orientalis (Alıç)
Crataegus monogyna (YemiĢen)
Pyrus elaeagnifolia (Ahlat)
Rosa canina (Yaban gülü)
Juniperus oxycedrus (Ardıç)
Berberis crataegina (Karamuk)
ağaç türleri görülmektedir.
Ankara ilinin orman varlığına ait veriler tablo ve grafiklerle aĢağıda verilmektedir.
199
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Tablo D.1.1.: Orman Varlığının Nitelik Ġtibariyle Alanları
Nitelik
Alanı (Ha)
Normal Orman
164144,5
Bozuk Orman
193447,5
Ormansız
2384576
Toplam Orman
357592
Genel Alan
2742168
Kaynak: Orman Genel Müdürlüğü, Orman Varlığımız, Ankara, 2006
Tablo D.1.2.: Orman Varlığının Ağaç Türleri Ġtibariyle Alanları
Ağaç Türü
Alan (Ha)
Kızılçam
27210
Karaçam
193524
Sarıçam
70301,5
Göknar
3301,5
MeĢe
63255
Toplam Orman
357592
Kaynak: Orman Genel Müdürlüğü, Orman Varlığımız, Ankara, 2006
200
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Kaynak: Orman Genel Müdürlüğü, 2010
Harita D.1.1.1.1.: Türkiye Orman Varlığı
161
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
250000
200000
150000
100000
50000
0
Kızılçam
Karaçam
Sarıçam
Göknar
MeĢe
Kaynak: Orman
Genel Müdürlüğü, Orman Varlığımız, Ankara, 2006
Grafik D.1.1..: Orman Varlığının Ağaç Türleri Ġtibariyle Alanları
Tablo D.1.3.: Enval Durumu (Ağaç Türleri-Sarıçam,
Karaçam, Göknar, MeĢe, Titrek Kavak)
Yılı
Emvalin Adı
2009
Tomruk
Tel Direk
Maden Direk
49068
3627
16289
Sanayi Odunu
836
Kağıtlık Odun
28632
Lif Yonga Odunu
40475
Sırık
TOPLAM
YAKACAK ODUN
782
139709
77996
Kaynak: Ankara Orman Bölge Müdürlüğü, 2010
162
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
TabloD.1.1.2.4.: Orman Varlığı
KORU
ANKARA
ĠġLETME Norm
ĠLĠ
Bozuk
al
(Ha)
%
(Ha)
(Ha)
%
BALTALIK
Topla
m
%
(Ha)
39 33197,
54787,
60,6
,4
0
0
Nor
mal
Bozu
k
%
(Ha)
(Ha)
%
Topla
m
%
Orma
nlık
Alan
21590
78,6
0,0
0, 1492
14921,
69708,
100,0
21,4
0
1,5
5
5
Beypazarı
39391, 58 28336,
67727,
41,8
100,0
1 ,2
8
9
0,0
0,
0
0,0
0,0
0,0
Çamlıdere
26460, 58 18708,
45168,
41,4
100,0
2 ,6
7
9
0,0
0,
0
0,0
0,0
0,0
71,2
0,0
98,0
2082,
0
Nallıhan
ĠL TOPLAMI
48379, 47 52938,
52,2
5 ,8
0
10131
7,5
16772 51
5,8 ,2
32755 8589, 2082,
7,3
0
0
15983
48,8
1,5
%
(Ha)
(Ha)
(Ha)
Ankara
Kızılcaham 31905, 54 26651,
58556,
45,5
am
0 ,5
0
0
%
Açıklık
Alan
Topla
m
Alan
(Ha)
1689509
,0
96,0
17592
17,5
0,0
67727,
253723,
21,1
9
0
78,9
32145
0,9
0,0
45168,
55,4 36432,3
9
44,6
81601,
2
0, 2367
23675,
82231,
100,0
28,8
46,8 93483,6
0
5,6
6
6
53,2
17571
5,2
0,
0
0,0
5, 3859
1
7,1
2,0
10339
105003,
49,6
9,5
0
50,4
20840
2,5
40679,
11,0
1
36823
2178150
14,5
6,4
,9
85,5
25463
87,3
0,0 2082,0
94,9
4,0
Kaynak: Ankara Orman Bölge Müdürlüğü, 2010
163
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Tablo D.1.1.2.5.: Servet Durumu
Kaynak: Ankara Orman Bölge Müdürlüğü, 2010
KORU
ĠLĠ
ĠġLETME
MDL.
NORMAL
Ġbreli
(m3)
ANKAR
A
Yaprakl
ı
(m3)
BALTALIK
BOZUK
KORU
TOPLAM
I
Toplam
Ġbreli
Yapraklı
Toplam
(m3)
(m3)
(m3)
(m3)
NORMA
L
(Ster)
BOZUK
(Ster)
(m3)
Ankara
753749
36374
790123
95413
185552
280965
1071088
0
89825
Beypazarı
542389
8
60399
5484297
132743
84973
217716
5702013
0
0
Çamlıdere
558983
3
48346
5638179
50212
87838
138050
5776229
0
0
Kızılcaham
am
469847
9
148816
4847295
80098
164848
244946
5092241
0
0
Nallıhan
392977
0
10111
3939881
181873
124896
306769
4246650
31188
0
ĠL
TOPLAMI
203957
29
304046
2069977
5
540339
648107
1188446
2188822
1
31188
89825
164
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Tablo D.1.1: Özel Ormanlar
SIRA
ÖZEL ORMANIN ADI
SAHĠBĠ
ĠLĠ, ĠLÇESĠ, KÖYÜ
No.
YÜZÖLÇÜMÜ STATÜSÜ
(Ha)
ÖZO HġO
AĞAÇ
TÜRÜ
1
ÇINARLI
H.ÖZDEMĠR Varisleri
Ankara, Çubuk, A. Obruk
30000
+
-
Çk
2
TOPÇAM
H.YALÇIN Varisleri
Ankara, Çubuk, A. Obruk
30000
+
-
Çk
3
AKPINAR
Mehmet BAL
Ankara, Çubuk, A. Obruk
60000
+
-
Çk, MeĢe
4
ORTADAĞ
H.ÖZDEMĠR Varisleri
Ankara, Çubuk, A. Obruk
30000
+
-
Çk
5
KIġLABAġI
Akkız KARTOPRAK ve Ark.
Ankara, Keçiören, Bağlum
51500
+
-
KarıĢık
6
Ġbrahim KARAOĞLU
Ġ. KARAOĞLU ve ArkadaĢları
Ankara, Beypazarı,
Sopçalan
55750
+
-
MeĢe
7
M.Bahattin
ARCAKLIOĞLU
M.Bahattin ARCAKLIOĞLU
Ankara, Beypazarı,
Sopçalan
59375
+
-
MeĢe
8
H.Ü.-1 Ormanı
Hacettepe Üniversitesi
Ankara, Çankaya, Merkez
3707383
-
+
KarıĢık
9
H.Ü.-2 Ormanı
Hacettepe Üniversitesi
Ankara, Çankaya, Merkez
803969
-
+
KarıĢık
10
H.Ü.-3 Ormanı
Hacettepe Üniversitesi
Ankara, Çankaya, Merkez
63128
-
+
KarıĢık
11
A.Ü.-Ormanı
Ankara Üniversitesi
Ankara, Çankaya, Merkez
126252
-
+
KarıĢık
12
Bilkent Ormanı
Bilkent Üniversitesi
Ankara, Çankaya, Merkez
2533599
-
+
KarıĢık
13
ODTÜ-1 Ormanı
Ortadoğu Teknik Üniversitesi
Ankara, Çankaya, Merkez
20777822
-
+
KarıĢık
165
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
620054
+ KarıĢık
14
ODTÜ-2 Ormanı
Ortadoğu Teknik Üniversitesi
Ankara, Çankaya, Merkez
15
ODTÜ-3 Ormanı
Ortadoğu Teknik Üniversitesi
Ankara, Çankaya, Merkez
10885846
-
+
KarıĢık
16
PTT-1 Ormanı
PTT Genel Müdürlüğü
Ankara, Çankaya, Merkez
469838
-
+
KarıĢık
17
PTT-2 Ormanı
PTT Genel Müdürlüğü
Ankara, Çankaya, Merkez
100176
-
+
KarıĢık
18
PTT-3 Ormanı
PTT Genel Müdürlüğü
Ankara, Çankaya, Merkez
34739
-
+
KarıĢık
19
TRT Ormanı
TRT Genel Müdürlüğü
Ankara, Çankaya, Merkez
39798
-
+
KarıĢık
TOPLAM
4085.7611
Kaynak: Ankara Orman Bölge Müdürlüğü, 2008 Yılı ÇalıĢma Programı
166
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Ormanlar toprağı kökleri ile tutarak yağıĢların ve akarsuların toprağı taĢımasını önler. Ayrıca yer altı
sularının oluĢmasına yardım eder.
Ormanlar Yaban Hayatını ve Av Kaynaklarını korur. Nesli tükenmekte olan hayvanların üretimi,
korunması ve barınmasında, güvenli alanları oluĢturur. Bu sahalar milyonlarca canlının yuvasıdır.
Ormanlar, bitki örtüsü ve toprak içerisinde büyük miktarlarda karbon depoladıklarından, iklim
üzerinde olumlu etkiler yapar. Sıcağı ve soğuğu dengeler.
Ormanlar, su buharını yoğunlaĢtırarak yağmura dönüĢmesini sağlar, rüzgarın hızını azaltır.
Ormanlar eğlenme ve dinlenme gibi rekreasyon amaçlarına hizmet ederken, insanların beden ve ruh
sağlığı üzerinde olumlu etkiler yapar.
YerleĢim alanları çerçevesinde hava kirliliğini ve gürültüyü önlemesi insan sağlığı bakımından
büyük önem taĢır. Ġnsan sağlığı üzerindeki bütün bu olumlu yararları nedeniyle yerleĢim merkezleri
çevresinde kent ormanları tesis edilmektedir.
Ormanlar, bu ormanlar içinde ve dıĢında yaĢayan insanlara çeĢitli iĢ alanları sağlar, iĢsizliği
önlemede etkin bir rol oynar, böylece köyden göçü azaltır.
Ormanlar, ulusal savunma ve güvenlik bakımından stratejik öneme sahiptir.
Ormanlar, doğal güzellikleri ve sayılamayacak kadar çok faydalarıyla iyi baktığımız takdirde
tükenmez bir doğal kaynaktır. Ülke turizmine katkıda bulunur.
D.1.1.4. Orman Kadastro ve Mülkiyet Konuları
Yıl içerisinde yapılan orman kadastrosu ile ilgili çalıĢmalar Tablo D.1.1.4.1., Tablo D.1.1.4.2.‟de
verilmiĢtir.
165
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Tablo D.1.1.4.1.: Orman Kadastro ÇalıĢmaları Ġle Ġlgili Programa Alınan Köy Ġsimleri
Programa Alınan Köyler
Programı Sonuçlanan
Köyler
Çankaya, Merkez (lodumlu)
-
Beypaza
rı
Kozalan
-
Sopçaalan
-
Bala, AĢıkoğlu
Kösrelik
-
Çubuk
MeĢeli
Sonuçlandı
Etimesgut, Merkez, Bağlıca
-
Yenimahalle. Merkez (Ġvedik)
-
ġereflikoçhisar, Karadere
-
Çamlıdere, Dörtkonak
-
AyaĢ
Merkez
-
BaĢbereket
-
Ortabereke
t
-
Ozan
-
Aksu
-
Nallıhan
Mamak, Nenek
Merkez
-
Ediğe
Y.Ada
Elmadağ
Bademli
-
Çeltikci
-
Tahtular
-
Kalemler
-
Kaynak: Ankara Orman Bölge Müdürlüğü, 2010
166
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Tablo D.1.1.4.2.: Orman Kadastro Durumu
Kadastrosu tamamlanmıĢ orman alanı miktarı
316.096 ha.
Yıl içerisinde 2/B ile orman sınırı dıĢına çıkarılan alan
miktarı
Yok
ġimdiye kadar 2/B ile orman sınırı dıĢına çıkarılan alan
miktarı
32.661 ha.
Tescili YapılmıĢ ve tahsise alınan orman alanı miktarı
159 995,04 ha.
Yıl içerisinde yapılan tapulu kesim miktarı
6831 Sayılı Orman Kanunun 16,17 ve 18 maddelerine
göre ormanlık sahalardan verilen izin adeti ve alanlar
190m3, 194 ster
99
/ 7.802.515.5m2
Kaynak: Ankara Orman Bölge Müdürlüğü, 2010
Ankara il sınırları içinde 1 adet milli park, 2 adet tabiat parkı, 2 adet tabiat anıtı, 2adet Özel Çevre
Koruma Alanı, 27 adet doğal sit alanı, 1 adet araĢtırma ormanı, 4 adet yaban hayatı geliĢtirme sahası, 1 adet
yaban hayvanı yerleĢtirme sahası, ve 14 adet mesire yeri, jeolojik miras alanları bulunmaktadır. Bu baĢlıkla
ilgili ayrıntılı bilgiler “F.4.” bölümünde verilmektedir.
Soğuksu Milli Parkı; Kızılcahamam ilçesinde, 1195 ha‟lık bir alanı kaplayan Milli Park (ġekil
B.2.6.1.), 1959 yılında ilan edilmiĢtir.
Çamkoru Tabiat Parkı; Çamlıdere ilçesi sınırları içerisinde Ankara‟ya 110 km Çamlıdere ilçesine
15 km ve Kızılcahamam ilçesine 38 km mesafede, 215 ha‟lık bir alan kaplayan Tabiat Parkı (ġekil B.2.6.2.),
09.04.2008 tarihinde ilan edilmiĢtir.
ġahinler Tabiat Parkı: Kızılcahamam Ġlçesi sınırları içinde, 2009 yılında tescil edilmiĢ bir tabiat
parkıdır.
Kabaardıç Tabiat Anıtı; Nallıhan ilçesi, Meyilhacılar Köyü, Kabaardıç Mevkiinde 0,05 ha‟lık bir
alanı kaplayan Tabiat Anıtı, 23.10.2000 tarihinde ilan edilmiĢtir.
Asarlık Tepeler Tabiat Anıtı; Nallıhan ilçesi, Asarlık Mevkiinde, 52,0 ha‟lık bir alan kaplayan
Tabiat Anıtı 22.08.1994 tarihinde ilan edilmiĢtir.
Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Bölgesi: Ankara, Konya ve Aksaray illeri sınırları içindedir. Toplam
1002 km2‟lik bir alanı kaplamaktadır.
GölbaĢı Özel Çevre Koruma Bölgesi: GölbaĢı ilçesi ile Mogan ve Eymir Gölleri Havzasını içine
alan bölge Orta Anadolu Bölgesinde Ankara‟nın 20 km güneyinde yer almaktadır. Toplam 273 km 2‟lik bir
alanı kaplamaktadır.
Doğal Sit Alanları: Ankara‟da ayrıca 27 adet doğal sit alanı bulunmaktadır.
167
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Jeolojik Miras Alanları
AĢağıda bazıları verilen „Jeolojik Miras Alanları‟ konusunda detaylı bilgi „F.4.3.5.‟ bölümünde
verilmektedir.
- Soğuksu Milli Parkı Jeositleri; Uzunkavak SilisleĢmiĢ Ağaçları, Acısıderesi Maden Suyu ve
Travertenleri
-
Güvem Jeositleri; Güvem Bazalt Sütunları, BeĢkonak Miyosen Balık ve Yaprak Fosilleri
-
Mahkemeağcin Köyü Jeositleri:
-
Çeltikçi Jeositleri:
-
Çamlıdere Barajı Jeositleri; Pelitçik Ağaç Fosilleri
Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayatı YerleĢtirme Alanları
Çevre ve Orman Bakanlığı yaban hayatının asıl sahipleri olan gelecek kuĢaklara intikalinin
sağlanması için sadece türlerin korunması değil yaĢam alanlarının korunması temelinden hareket ile ülke
genelinde 80 adet Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası (YHGS) ilan etmiĢtir. Bu alanlardan 4 adeti Ankara ilinde
yer almaktadır. Bunlar Beypazarı Kapaklı YHGS, Nallıhan Davutoğlan YHGS, Nallıhan Emremsultan
YHGS, Nallıhan Saçak YHGS‟dır.
Bununla beraber Ankara‟da 1 adet yaban hayvanı yerleĢtirme sahası (Sarıyar Yaban Koyunu
YerleĢtirme Sahası) ve Çamkoru geyik üretme istasyonu mevcuttur:
Mesire Yerleri
Söğütözü Mesire Yeri: 13,4 ha‟lık bir alan (ġekil B.2.6.7.) kaplamaktadır.
Beynam Mesire Yeri: Bala ilçesi sınırlarında yer almaktadır. 120 ha‟lık bir alan kaplamaktadır.
Karagöl Mesire Yeri: Çubuk ilçesinde bulunmaktadır. 10 ha‟lık alan kaplamaktadır.
HoĢebe Mesire Yeri: Nallıhan ilçesinde yer almaktadır. 7.5 ha‟lık bir alan ġekilB.2.6.10.)
kaplamaktadır.
Eğriova Mesire Yeri: Beypazarı ilçesinde yer almaktadır. 10 ha‟lık bir alan kaplamaktadır.
Aluç Dağı Mesire Yeri: Çamlıdere ilçesi Aluç Dağı mevkiinde 90 ha‟lık bir alan kaplamaktadır.
Sorgun Mesire Yeri: Güdül ilçesi sınırlarındadır. 50 ha‟lık bir alan kaplamaktadır.
ġahinler Mesire Yeri: Kızılcahamam ilçesi, Akyarma mevkiinde yer almaktadır. 40 ha‟lık bir alanı
kapsamaktadır.
GölbaĢı Mogan Mesire Yeri: GölbaĢı ilçesi, Hacılar Mevkiindedir. 26,5 ha‟lık alanı kaplamaktadır.
Mesire yeri içinde endemik bitki türü Peygamber Çiçeğinin varlığı tespit edilmiĢtir.
168
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Tekkedağı Mesire Yeri: Beypazarı ilçe sınırları içinde kalmaktadır. 99 ha‟lık bir alanı
kaplamaktadır. Yüksek bir noktada yer alamsı nedeniyle Beypazarı ilçesi tepeden görünmektedir. Sahip
olduğu orman örtüsü ve jeolojik yapısı ile doğa yürüyüĢlerine çok uygundur.
YeĢildere Mesire Yeri: Yenikent Beldesi‟ne 2 km uzaklıkta, AyaĢ Yolu Ankara AyaĢ Karayolu
üzerinde 40.km‟dedir. 7,2 ha‟lık bir alanı kaplamaktadır.
MeĢelidağ Mesire Yeri: Altındağ Ġlçesi, Karapürçek Köyü mevkiinde 19 ha‟lık bir alanı kapsar.
Serinyayla Mesire Yeri: Haymana Ġlçesinde 2008 yılında tescil edilen Mesire Yeridir.
Durasan ġah Mesire Yeri: Kazan Ġlçesinde, 2009 yılında tescili yapılan bir mesire yeridir.
Kartaltepe ġah Mesire Yeri: Kızılcahamam Ġlçesinde, 2009 yılında tescili yapılan bir mesire
yeridir.
D.2. Çayır ve Mera
Genel Bilgi: Toprak besin maddeleri kaynağı olarak, erozyon kontrolünde, toprak ıslahında, çim
alanı kurulmasında, küresel ısınmayı önleyici ve su kaynaklarını besleme açısından, doğayı koruma ve doğal
güzellik olarak, hayvan beslemesi ve sağlığı açısından çayır ve meralar oldukça önemlidir.
Ġlimizde ortalama yıllık yağıĢ miktarı düĢük olduğundan, ayrıca orta ve Ģiddetli erozyon koĢulları
hüküm sürdüğünden ve düzensiz otlatma sebebiyle çayır ve meralarda bitkilerle kaplı alan % 10-40 gibi
oldukça düĢük orandadır.
Bulundukları konum: Ġlimizde Mera Kanunu kapsamında tespiti yapılan 401.112,82 hektar alanın
oran olarak en fazlası (% 26.55‟i) Polatlı Ġlçesinde bulunmaktadır. Bunu sırasıyla Haymana, ġereflikoçhisar,
Bala, Beypazarı, Kalecik, GölbaĢı ve diğer ilçeler izlemektedir.
Kullanım amaçları: Ġlimizdeki meralar genelde amacına uygun olarak hayvan otlatılmak amacıyla
kullanılmaktadır. Bazı köylerde çiftçilerin mera alanlarını tarla alanı olarak iĢgal ettikleri de görülmektedir.
ĠĢgal tespit edilen alanlarda 3091 sayılı Kanun uygulanmaktadır.
Problemler: Ġlimizde ortalama yıllık yağıĢ miktarı düĢük olduğundan çayır ve meraların yeĢil kalma
süreleri oldukça kısadır. YağıĢların daha ziyade kıĢ ve bahar aylarında olması, suya ihtiyaç hissedilen yaz
aylarında olmaması, sulama imkânlarını ya sınırlı hale getirmiĢ ya da imkansız kılmıĢtır. Özellikle 2007
yılında kuraklık baĢ gösterdiği için kuyu açma ya da yeni su kaynakları bulmak daha büyük bir zorunluluk
haline gelmiĢtir. Ancak köylüler buldukları su kaynaklarını kendileri ve hayvanlarının su ihtiyaçlarının
giderilmesinde kullanmıĢ meraların sulanmasını lüzumsuz görmüĢlerdir.
Orta Anadolu meraları vejetasyon yapısı itibariyle zayıf sınıf mera özelliği göstermektedir. Bu
nedenle küçükbaĢ hayvanların otlatılmasına daha uygundur. Ülkemizde ahır hayvancılığı geliĢmediği için
büyükbaĢ hayvanlarda meralarda otlatılmaktadır. Gerek bu durumdan gerekse düzensiz ve aĢırı otlatılma
sebebiyle zayıf olan meralarımız daha da fakirleĢmektedir. Bunun için mutlak surette otlatma planına
hayvan sahiplerinin riayet etmesi sağlanmalıdır. Ayrıca yem bitkileri üretiminin artırılması kaba yem
açığının karĢılanması ve otlatma baskısının azaltılması için gereklidir.
169
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Tablo D.2.: Ġlimizde Uygulanan Mera Islah ve Amenajman Projeleri
Proje Adı
Projeye
BaĢlama Yılı
Proje Alanı (da)
Projenin
Durumu
Emirler Köyü/GölbaĢı
2006
17.529
Devam ediyor
DikilitaĢ/GölbaĢı
2007
15.356
Devam ediyor
Dibekören/Beypazarı
2008
2.093
Devam ediyor
KaraĢar/Beypazarı
2008
6.517
Devam ediyor
Kadıncık-SeğmenliKarabük/ ġereflikoçhisar
2010
17.587
TOPLAM
BaĢlangıç
aĢamasında
59.082
Kaynak: Ankara Valiliği Ġl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, 2011
Mera Islah ve Amenajman Projesi uygulanan köylerde mera bitkilerinin zenginleĢtirilmesi amacıyla
üstten tohumlama, verimin artması amacıyla gübreleme, otlatmayı kolaylaĢtırmak amacıyla tesislerin (sıvat,
gölgelik) yapımı ve uygun görülen alanlarda yapay mera tesisi faaliyetleri sürdürülmektedir.
Mera, yaylak ve kıĢlakların ve sınır iĢaretlerinin korunması ile tahsis amacına göre en iyi Ģekilde
kullanılmasının sağlanması amacıyla GölbaĢı Ġlçesi Emirler Köyü ve DikilitaĢ Mahallesi, Beypazarı Ġlçesi
Dibekören Köyü ve KaraĢar Beldesinde Mera Kanunu gereği Mera Yönetim Birlikleri kurulmuĢtur. Böylece
söz konusu yerlerde ıslah yapılan meraların korunması denetlenmesi ve bakımı daha sağlıklı bir Ģekilde
yapılabilecektir.
Ġlimizde uygulanan mera ıslah projeleri sonucunda meraların yeĢil ot veriminde artıĢlar elde
edilmiĢtir. Ayrıca hayvan sahipleri otlatma planlarına uymak koĢuluyla meralardaki ot veriminin arttığını
görerek otlatma planlarının uygulanmasına riayet eder duruma gelmiĢlerdir. Islah uygulanan köylerde aynı
zamanda yem bitkileri ekiliĢi konusunda teĢvik sağlanarak kaba yem açığı azaltılmıĢ ve böylece meralardaki
otlatma baskısı azalmıĢtır.
D.3. Sulak Alanlar
Sahip olduğu biyolojik çeĢitlilik nedeniyle dünyanın doğal zenginlik müzeleri olarak kabul edilen
sulak alanlar; doğal iĢlevleri ve ekonomik değerleriyle yeryüzünün en önemli ekosistemleridir.
Sulak alanlar, yeraltı sularını besleyerek veya boĢaltarak, taban suyunu dengeleyerek, sel sularını
depolayarak, taĢkınları kontrol ederek, kıyılarda deniz suyunun giriĢini önleyerek bölgenin su rejimini
düzenlerler.
Bulundukları yörede nem oranını yükselterek, baĢta yağıĢ ve sıcaklık olmak üzere yerel iklim
elemanları üzerinde olumlu etki yaparlar.
170
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Tortu ve zehirli maddeleri alıkoyarak ya da besin maddelerini (azot, fosfor gibi) kullanarak suyu
temizlerler.
Tropikal ormanlarla birlikte yeryüzünün en fazla biyolojik üretim yapan ekosistemleridir.
BaĢta balıklar ve sukuĢları olmak üzere gerek ekolojik değeri, gerekse ticari değeri yüksek, zengin
bitki ve hayvan çeĢitliliği ile birçok türün yaĢamasına olanak sağlarlar.
Yüksek bir ekonomik değere sahiptirler. Balıkçılık, tarım ve hayvancılık, saz üretimi, turizm
olanaklarıyla bölge ve ülke ekonomisine önemli katkı sağlarlar.
Türkiye genelinde 2206835 ha‟lık bir alan kaplayan 135 adet uluslararası öneme sahip sulakalan
bulunmaktadır (Harita F.4.1.13.1.). Türkiye‟nin sahip olduğu bu sulakalanların 5 adeti, Ankara‟da yer
almaktadır. Mogan Gölü ve Hirfanlı barajı sulakalarının tamamı Ankara il sınırları içinde kalırken, diğer
sulakalanların bir kısmı sınırlar içine girmektedir. Ġl kapsamında RAMSAR alanı bulunmamaktadır.
Ankara ilinin sahip olduğu uluslararası öneme sahip sulak alanlar TabloF.4.1.13.1.‟de görülmektedir.
Ġlin önemli sulak alanlarından olan Tuz Gölü ve Mogan Gölü aynı zamanda Özel Çevre Koruma Alanı
olarak koruma altındadır.
Tablo D.4.1.13.1.: Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlar
ALAN ADI
BULUNDUĞU ĠL
Tuz Gölü
Aksaray Ankara-Konya
Çöl Gölü ve
Çalıkdüzü
Ankara
1500
Mogan Gölü
Ankara
1500
Hirfanlı Barajı
Ankara
26300
Sarıyar Barajı
Ankara
8400
RAMSAR
ALANI (ha)
533000
Kaynak: Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, 2009
Harita D.4.1.13.1.: Türkiye Sulakalanları
Kaynak: Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, 2009
D.4. Flora
D.2.1.
Habitat ve Toplulukları
Ankara‟da genel olarak orman, bozkır, göl (doğal göl ve baraj), akarsu, sulak alan, bataklık ve sazlık
alanlar, çayır, vadiler, tuzlu topraklar, sulu ve kuru tarım alanları, mera, meyve ve sebze bahçeleri, bağlar,
koruluk/yapay ağaçlık alanlar, yol kenarı, kayalık alanlar ve erozyonlu yerler gibi tür zenginliğini
destekleyen farklı yaĢam ortamlarına (biyomlara) rastlanır.
171
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Kızılcahamam ormanları (Kızılcahamam ve Çamlıdere içinde yer alan ormanlar) Ankara‟nın kuzey
bölgesinde yer alan çam ormanları, meĢe toplulukları ve çayırlarla kaplı dağlık bir alandır. Yer yer
sarıçamlar da içeren karaçam ormanlarının ağırlıkta olduğu bu bölgede; dağ çayırları, bodur meĢe çalılıkları,
tarım alanları ve nehir kıyısı bitki toplulukları da bulunur. Benzer özellikteki Karadeniz kalıntı ormanına
Çubuk, Karagöl‟de de rastlanır.
Ankara ilinin kuzeyindeki Köroğlu Dağları‟nın batı kısmını içine alan bölge (Ankara il sınırları
içindeki bölüm Beypazarı ve Güdül ilçelerinde bulunmaktadır) bodur meĢeliklerle kaplı kıraç tepeler, daha
yükseklerden ise sarıçam ve karaçam ağırlıklı iğne yapraklı ormanlar, yüksek dağ çayırları, ve az miktarda
tarım alanlarından oluĢur.
Beynam Ormanları, Ankara‟nın güneyindeki dağ bozkırlarının arasında yer alan bir relikt (kalıntı)
karaçam ormanıdır. Beynam Ormanları, Ankara‟nın güneyindeki Kuyrukçu Dağı‟nın kuzey yönünde yer
alan karaçam ve meĢe ormanlarından oluĢur. Orman çevresi eğimli kısımlarda meĢe toplulukları ve dağ
bozkırları; düz kısımlarda ise tarım alanlarıyla çevrilidir.
Benzeri ormanlar Ankara çevresindeki dağlık kesimlerde önceden daha yaygın iken, tahribatlar
sonucu ya kalıntı bozuk meĢe ormanlarına veya geven (çoğunlukla Astragalus microcephalus) bozkırlarına
dönüĢmüĢtür. Yine kurakçıl karakterli meĢe ormanlarına Kargasekmez, Çubuk ve Kırıkkale civarlarında
rastlanmaktadır.
Nallıhan-Beypazarı karayolu ile Seben ilçesi arasında doğubatı doğrultusunda uzanan tepeler
bozkırlar, sulu ve kuru tarım alanları, meĢe ve ardıç toplulukları, karaçam ve kızılçam ormanlarından oluĢur.
Alandaki tepeler, çay ve derelerin açtığı küçük vadilerle bölünmüĢtür. Tepelerin güneye bakan yamaçlarında
karaçam ormanları bulunurken, Aladağ Çayı ve kollarındaki derin vadilerde geniĢ kızılçam ormanları
bulunur.
Ankara ili‟nin ġereflikoçhisar ilçe sınırları içinde kalan Tuz Gölü bölgesi, ülkemizde bozulmadan
bugüne kadar ulaĢabilmiĢ ova bozkırlarının en güzel örneklerini barındırır. Tuz Gölü havzası, bir bölümü
Ankara‟nın ġereflikoçhisar ilçe sınırları içinde kalan Tuz Gölü‟nün yanı sıra etrafındaki sulak çayırları ve
özellikle güney ve batıda geniĢ alanlar tuzcul bozkırları da içine alır. Tuz Golü‟nü çevreleyen bu çorak
topraklarda zorlu koĢullara uyum göstermiĢ tuzcul bitkilerin oluĢturduğu yaĢam birlikleri bulunmaktadır.
Göle en yakın kuĢak kalın tuz tabakalarıyla kaplıdır ve gölden uzaklaĢtıkça tuz seviyesi düĢer. Tuz
seviyesine göre bitki örtüsü değiĢiklik gösterir. Tuzcul bozkırlar, gölün güneyinde pınarların yoğunlaĢtığı
bölgede sulak çayırlara dönüĢür. Konya tahliye kanalı boyunca ve göle ulaĢtığı noktada gür sazlık alanlar
bulunur. Alan içinde yer yer giderek geniĢlemekte olan sulu ve kuru tarım alanları da bulunur.
GölbaĢı, Bala, Haymana ilçeleri Çöl Gölü ve Çalıkdüzü bölgesi, özelikle kuzey kısmı, ağırlıklı olarak
Ġç Anadolu Bölgesi‟ne özgü, son derece iyi korunmuĢ ova bozkırlarından oluĢur. Alanın batısında bulunan
yükseltilerde ise iyi dağ bozkırları uzanır. Gölün kuzey ve güney sınırlarında tuzcul alanlar, ıslak çayırlar ve
hasırotu (Juncus) yatakları bulunur. Alanın küçük bir bölümünü yazın tamamen kuruyan Çöl Gölü ve
çevresindeki mevsimsel ıslak çayırlar oluĢturur. Göl çevresine yakın alanlarda tuzcul çayırlar uzanır.
Alanı‟nın kuzeyi büyük ölçüde tarım alanlarıyla kaplıdır. Batıdaki tepeler seyrek otsu bitki örtüsünden
oluĢan meralarla kaplıdır.
172
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Kaynak: Doğa Derneği, “Türkiye‟nin Önemli Doğa Alanları”, Ankara, 2006
Harita F.1.4.1.: Türkiye’deki Bozkırların DağılıĢı
171
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
GölbaĢı ilçesi sınırları içinde kalan Mogan Gölü çevresi ele alındığında, açık göl alanı bunu
çevreleyen sazlık, ıslak çayır, bozkır, kuru tarımsal alan ve koruluk/yapay ağaçlık alanlardan oluĢur. Köklü
su bitkilerinin yoğun olarak bulunduğu ve besice zengin bir sığ göldür. Son yıllarda ötrofikleĢmekte olan
gölün kıyıları yer yer taĢ ve kum zeminlidir. GeniĢliği 100 metreye varan sazlık alanlarda (gölün kuzey ucu,
güneyi ve batısındaki küçük haliç) küçük göl aynası açıklıkları bulunur. Gölün güneyinde yaklaĢık 750 ha
geniĢliğindeki Çökek ve Gölcük bataklıkları bulunur. Bu bataklıklar mevsimsel sulak çayırlar, küçük
gölcükler, deltacıklar ve tarım alanlarından oluĢur. Gölün güneyindeki tarıma uygun olmayan hidromorfik
alüvyal topraklar, zengin sucul bitki örtüsü ve yaban hayatına ev sahipliği yapar.
Bala, Evren, ġereflikoçhisar ilçe sınırları içindeki Hirfanlı Barajının büyük bir kısmını göl yüzeyi
oluĢturur. Gölde küçük adalar yer alır. Göl çevresi kuru tarım alanları ve parçalanmıĢ Orta Anadolu ova ve
dağ bozkırları ile çevrilidir. Su seviyesinin düĢtüğü zamanlarda gölün çevresinde çamur düzlükleri ve geçici
sulak çayırlar oluĢur.
Ankara‟nın Nallıhan ve Beypazarı ilçeleri‟nin güneyinde, Sakarya Nehri üzerinde inĢa edilen Sarıyar
Barajı‟nı ve etrafındaki tepeleri içine alan, göl yüzeyi, tatlı ve tuzlu mevsimsel gölcük ve sulak çayırlar, dağ
bozkırları, tarım alanları ile kızılçam topluluklarından oluĢur. Alanın doğu ucundaki Kirmir Çayı Deltası,
mevsimsel göl yüzeyi ve geniĢ sulak çayırlar kapsar. Alanın kuzey ucunda Çayırhan Mevkiinde benzer bir
yapı sergileyen Aladağ Çayı‟nın deltasında tuzcul özellikteki Nallıhan-Davutoğlan KuĢ Cenneti bulunur.
KuĢ Cenneti bölgesinde sulak çamur düzlükleri, ağaçlık, bozkır ve kayalık alanları yaĢam alanları mevcuttur
ve deltanın çevresindeki tuzcul bozkırlar bitki çeĢitliliği için önemlidir. Göl ve Çevresindeki tepeler de bitki
çeĢitliliği açısından çok önemlidir. Bu tepeler jipsli, marnlı ve killi topraklardan oluĢur. Erozyonun çok hızlı
olduğu alan küçük vadi ve çaylarla bölünmüĢtür.
Beypazarı, Güdül, AyaĢ, Kızılcahamam ilçelerindeki Kirmir Vadisinin batı kısmında geniĢ bozkır ve
tarım alanları bulunur. Doğuda ise bol kıvrımlı derin ve dar vadiler, vadi tabanlarındaki küçük meyve
bahçeleri ve büyük parçalar halinde meĢe ve yer yer ardıç toplulukları bulunur. Çevresine göre daha sıcak ve
nemli koĢullara sahip Kirmir Vadisi, bu özelliği nedeniyle karasal iklim koĢullarında yaĢayamayan pek çok
bitki türüne ev sahipliği yapar. Bölge, Ġran-Turan bitki coğrafyasında bulunmakla birlikte hem AvrupaSibirya, hem de ılıman koĢulları nedeniyle Akdeniz türlerini barındırır. Vadideki en yaygın üç bitki ailesini
Asteraceae, Brassicaceae ve Fabaceae oluĢturur.
Bir bölümü Polatlı ilçesi içinde kalan Acıkır Bozkırlarının orta bölümünde kalan düzlükler el
değmemiĢ geniĢ ova bozkırlarıyla kaplıdır ve çok sayıda bitki türüne ev sahipliği yapar. Arayıt Dağı‟nın
karstik kayaçları üzerinde dağ bozkırları uzanır. Alanın doğusu ve güneyi baĢta olmak üzere parçalı dağılıĢ
gösteren tarım alanları bulunur.
Polatlı ilçesi, TĠGEM arazisinde ve civar tarlalarda kuru tarım yapılır ve yaygın olarak tahıl ekilir.
Bunun yanında uygun alanlarda yonca ekimi yapılır. Tarıma açılmayan alanlar mera olarak kullanılır ve ova
bozkırıyla kaplıdır.
Kızılcahamam, Kazan, AyaĢ, Sincan ilçe sınırları içindeki AyaĢ Dağları büyük ölçüde dağ bozkırları
ve küçük parçalar halinde kalmıĢ tüylü meĢe topluluklarıyla kaplıdır. Alanda özellikle karstik kayaç
yapısının hakim olduğu noktalarda yer yer karaçam toplulukları görülür. Bölgede dağınık olarak kuru tarım
alanları ve bağlar bulunur. AyaĢ ilçe merkezinde ve civarında meyve ve sebze bahçeleri geniĢ alan kaplar.
Bölge dar yayılıĢlı bitki türleri açısından önem taĢır
172
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Çubuk, Kazan, Keçiören, Yenimahalle ilçe sınırları içinde, Kazan Tepelerindeki ormanlar yoğun
ağaç kesimi ve otlatma faaliyetleri nedeniyle yok olma noktasına gelmiĢtir. Karaçam topluluklarına parçalar
halinde rastlanır. Alan genel olarak dağ bozkırları ve yer yer çalı formundaki meĢe topluluklarıyla kaplıdır.
Bir bölümü Kalecik ilçesinde bulunan, Çankırı Jipsli Tepeleri, bozkır ve mezotrofik mera
habitatlarının baskın olduğu alanda çalı ve küçük ağaçlara da rastlanır. Alanın güneydoğusu ve Çankırı
çevresinde tarım alanları bulunmaktadır. Vadi içlerinde jips formasyonlarını seven pek çok endemik bitki
türü bulunmaktadır. Kırıkkale, Bala ve Kalecik çevrelerinde serpantin kayaçlarda oluĢan magnezyum, nikel,
kadmiyum gibi ağır metallerce zengin kireçsiz topraklara özgü türlere rastlanmaktadır.
F.2.2.
Türler ve Popülasyonları
Ankara, Ġran-Turan, Avrupa-Sibirya ve Akdeniz floristik bölgeleri içindedir. Ġlin kuzey bölgeleri
Avrupa-Sibirya Bitki Coğrafyası Bölgesi ile Ġran-Turan Bitki Coğrafyası Bölgeleri arasında bir geçiĢ
kuĢağındadır.
Ankara‟da kendi kendine yetiĢen 1115 adet doğal bitki türü bulunmaktadır. Bu bitkilerin %16‟sı
endemik olarak Ankara yerleĢim alanının içinde yer almaktadır. Bugünkü kayıtlara göre Ankara florası 99
familya, 495 cinsine ait 1365 çiçekli bitki türüne sahiptir. Bunların da 271‟i (%19.85) endemiktir.
Ankara‟nın ilk tescil edilen bitkisi Noe tarafından 1844 yılında toplanmıĢ olan Junrinea
ancyrencis‟dir. Hacıkadın deresi, Çankaya, Dikmen, Keçiören, Hüseyingazi bölgelerinde bulunur. Son
yıllarda yaĢam mücadelesi veren yanardöner (Centaurea tchihatcheffii) türü GölbaĢı‟nın kıyısında yer alan
iki kilometre karelik dar bir alana sıkıĢıp kalmıĢtır. Kırmızı renkli ve gösteriĢli çiçeklere sahip, dünyada
yalnızca Ankara-GölbaĢı‟na bağlı Hacıhasan Köyü civarında yetiĢen (özellikle eski adıyla Süleyman
Demirel Ağaçlandırma sahası ve buna bitiĢik Opera ve Bale okuluna tahsis edilmiĢ alanda yetiĢen) Yanar
Döner Çiçeği (Centaurea tchihatcheffii) türünün Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar
Genel Müdürlüğü tarafından koruma altına alınması için çalıĢmalara baĢlandı. Bu tür, IUCN (Dünya Doğayı
Koruma Birliği) kriterlerine göre tehlike altında olan (CR) ayrıca Bern SözleĢmesine göre de kesin koruma
gereken bitki türleri arasında yer almaktadır.
Ankara ili içinde yer alan ormanlarda;
Abies nordmanniana subsp.
bornmuelleriana (Göknar)
Pinus sylvestris. (Sarıçam)
Pinus nigra (Karaçam)
Astragalus microcephalus (Geven)
Quercus pubescens (TüylümeĢe)
Crataegus orientalis (Alıç)
Crataegus monogyna (YemiĢen)
Pyrus elaeagnifolia (Ahlat)
Rosa canina (Yaban gülü)
Juniperus oxycedrus (Ardıç)
Berberis crataegina (Karamuk)
Quercus cerris (SaçlımeĢe)
173
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
bulunmaktadır.
Ankara’ya özgü 22 tür bilinmektedir. Bunlar:
Achillea ketenoglui
Campanula ekimiana
Aethionema dumanii
Centaurea halophila
Astragalus physodes subsp.
acikirensis
Centaurea tchihatcheffii (Yanar Döner
Çiçeği)
Astragalus beypazaricus
Cytisus acutangulus
Astragalus demirizii
Isatis glauca subsp. galatica
Astragalus densifolius subsp.
ayashensis
Muscari adili
Astragalus kochakii
Astragalus trichostigma
Astragalus yildirimlii
Campanula damboltiana
Salsola grandis
Salvia aytachii
Sideritis galatica
Silene cserei subsp. aeoniopsis
Verbascum gypsisola
Verbascum heterobarbatum
Ankara’dan isim alan bitkiler
KiĢilerden isim alan türleri
Crocus anycrensis
Ankara’da bazı bilim adamlarının
onurlarına son yıllarda adlandırılmıĢ
10 kadar çoğu dar yayılıĢlı endemik
olan önemli türler de vardır. Bunlar:
Dianthus ancyrensis
Jurinea ancyrensis
Paracaryum ancyritanum
Aethionema dumanii
Verbascum ancyritanum
Achillea ketenoglui
Astragalus demirizii
Astragalus kochakii
Astragalus yildirimlii
Campanula ekimiana
Cynoglottis chetikiana
174
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Muscari adili
Salvia aytachii
Dikmen Dağı’nın Botanik Ġzleri
Dikmen Dağı‟nın Ankara florasında özel bir yeri vardır. Hikmet Birand “Alıç ağacı ile sohbetler”
kitabını bu dağda, Ahlatlıbel‟de yetiĢen heybetli ve yaĢlı bir alıç ağacı ile sohbet Ģeklinde kaleme alarak,
bitkiler alemiyle ilgili önemli bilgiler vermiĢtir. 1964 yılında bu dağdan isim alan endemik bir alıç türü
(Crataegus dikmensis, dikmen alıcı) bilim dünyasına tanıtılmıĢtır. 1931 yılında Bornmueller, hodangillerden
(Boraginaceae) hibrit bir türü (Moltkia x kemalpaschii) Mustafa Kemal PaĢa‟nın onuruna Dikmen Dağı‟ndan
betimlemiĢtir. Burada bu türün mavi çiçekli (Moltkia coerulea) ve sarı çiçekli (Moltkia aurea) ataları bir arada
bulunmaktadır. Moltkia x kemalpaschii türünün çiçekleri ise mavimsi sarı renklidir.
Tehdit Altındaki türleri
Dar yayılıĢlı ve tükenme tehdidiyle karĢı karĢıya kalan türler, yayılıĢ alanlarının geniĢliği ve
miktarlarına göre tehlike sınıflarına ayrılırlar. Buna göre Ankara‟nın öncelikli korunması gereken türleri
aĢağıda verilmiĢtir.
1- Nesli TükenmiĢ (Ex)
Minuartia corymbulosa var.
breviflora
2- Çok Tehlikede (CR)
3- Tehlikede (EN)
Aristolochia rechingeriana
Asyneuma linifolium subsp.
nallihanicum
Campanula damboldtiana
Campanula ekimiana
Centaurea tchihatcheffii
Centaurea halophila
Salsola grandis
Puccinellia anisoclada subsp.
melderisiana
Isatis glauca subsp. Galatica
Astragalus beypazaricus
Astragalus demirizii
Paronychia kurdica var. fragilis
Astragalus panduratus
Muscari adili
Astragalus physodes subsp.
acikirensis
Johrenia polyscias
Astragalus trichostigma
Vicia parvula
Ornithogalum demirizianum
Verbascum gypsicola
Prangos denticulata
175
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Ankara ili bitki varlığı listesi, Çevre ve Orman Bakanlığı, Nuhun Gemisi Veri Tabanı verilerinden
alınmıĢ ve Tablo D.2.2.1.‟de verilmiĢtir.
Ankara il sınırları içinde, Çamlıdere, Kızılcahamam, Beypazarı ve Nallıhan ilçelerinde bulunan
ormanlarda göknar (Abies nordmanniana subsp. bornmuelleriana), sarıçam ve karaçam (Pinus sylvestris.
Pinus nigra) gibi kozalaklı bitkiler dikkati çeker.
Kızılcahamam ormanlarında (Kızılcahamam ve Çamlıdere içinde yer alan ormanlar) Ankara‟nın
kuzey bölgesinde yer alan çam ormanları (yer yer sarıçamlar da içeren karaçam ormanları), meĢe
toplulukları yer almaktadır.
Benzer özellikteki Karadeniz kalıntı ormanına Çubuk, Karagöl‟de de rastlanır.
Ankara ilinin kuzeyindeki Köroğlu Dağları‟nın batı kısmını içine alan bölge (Ankara il sınırları
içindeki bölüm Beypazarı ve Güdül ilçelerinde bulunmaktadır) ülkemize endemik üç ayrı bitki taksonuna ev
sahipliği yapar. Bu türlerinse nesli dünya ölçeğinde tehlike altındadır.
Beynam Ormanları, Ankara‟nın güneyindeki dağ bozkırlarının arasında yer alan bir relikt (kalıntı)
karaçam ormanıdır. Orman çevresi eğimli kısımlarda meĢe toplulukları çevrilidir. Alanda yer yer bodur bitki
örtüsüne sahip açık alanlar ve yazın kuruyan vadiler bulunur. Beynam Ormanları, nesli küresel ölçekte
tehlike altında ve dar yayılıĢlı bir bitki türü olan Paronychia angorensis için önem taĢır.
Benzeri ormanlar Ankara çevresindeki dağlık kesimlerde önceden daha yaygın iken, tahribatlar
sonucu ya kalıntı bozuk meĢe (tüylümeĢe (Quercus pubescens) ve saçlımeĢe (Quercus cerris) ormanlarına
veya geven (çoğunlukla Astragalus microcephalus) bozkırlarına daha sonra da ağaçsız bozkırlara
(antropojen bozkırlar-insanların baskısıyla oluĢan bozkırlar) dönüĢmüĢtür. Bu bozkırlarda bozulma
derecesine bağlı olarak rastlanan ağaççık ve çalılar arasında en sık rastlanan ahlat (Pyrus elaeagnifolia), alıç
(Crataegus orientate, C. tanacetifolia, C. szovitsii), yemiĢen {Crataegus monogyna), pembe ve sarı çiçekli
yabangülleri (Rosa canina, R. foetida, R. hemisphaerica), yabaneriği veya çakaleriği (Prunus spinosa),
yabani badem (Amygdalus orientalis), karamuk (Berberis crataegina) iğne ve pulsu yapraklı ardıçlar
(Juniperus oxycedrus, J. excelsa, J. foetidissima), dağmuĢmulası (Cotoneaster nummularia).
Ankara‟da step bitki örtüsü az yağıĢ olan çukur alanlarda ve platolar üzerinde yaygın haldedir. Step
bitki topluluğunun baĢlıca türlerini kısa boylu çayırlar, ayrık otu, geven, sorguç otu, üzerlik otu, katırtırnağı,
yabani arpa, püsküllü çayır, hardal otu, yemlik otu, yılgın otu, yavĢan otu, gelincik, papatya, hatmi, kekik,
sütleğen, ballıbaba, yabani gül, böğürtlen ve isimlerini sayamadığımız birçok bitki oluĢturur.
176
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Tablo D.2.2.1.: Bitki Varlığı
En
Küçük/
En
Büyük
Değer
Tür
Ġl Adı
Gözlem Yeri
Gözlem
Tarihi
Gözlem Veri
Tipi
Türü
Yoğunluk
Bilgisi
Centaurea tchihatcheffii
ANKARA
Hacıhasan
Köyü..
2007-06-01
Birey
Sayısal
Achillea ketenoglui
ANKARA
Acikir
Bozkirla..
2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(31.95 39.58)
Aethionema dumanii
ANKARA
Ayas Daglari..
2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(32.344 40.034)
Aethionema turcicum
ANKARA
Ayas Daglari..
2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(32.344 40.034)
Astragalus densifolius
ayashensis
ANKARA
Ayas Daglari..
2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(32.344 40.034)
Astragalus turcicus
ANKARA
Ayas Daglari..
2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(32.344 40.034)
Campanula damboldtiana ANKARA
Ayas Daglari..
2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(32.67 40.11)
Crepis purpurea
ANKARA
Ayas Daglari..
2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(32.344 40.034)
Paronychia angorensis
ANKARA
Beynam
Ormanlar..
2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(32.911 39.658)
1000 |
5000
Üreme
Koordinatlar
Kodu
POINT(32.76209
39.74253)
176
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
En
Küçük/
En
Büyük
Değer
Tür
Ġl Adı
Gözlem Yeri
Gözlem
Tarihi
Gözlem Veri
Tipi
Türü
Yoğunluk
Bilgisi
Üreme
Koordinatlar
Kodu
Onobrychis elata
ANKARA
Çöl Gölü ve
Çal..
2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(32.864 39.32)
Puccinellia anisoclada
melderisiana
ANKARA
Çöl Gölü ve
Çal..
2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(32.93 39.36)
Asperula bornmuelleri
ANKARA
Kazan
Tepeleri..
2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(32.773 40.105)
Astragalus densifolius
ayashensis
ANKARA
Kazan
Tepeleri..
2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(32.773 40.105)
Campanula damboldtiana ANKARA
Kazan
Tepeleri..
2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(32.44 40.09)
Centaurea paphlagonica
ANKARA
Kazan
Tepeleri..
2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(32.773 40.105)
Cousinia halysensis
ANKARA
Kazan
Tepeleri..
2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(32.773 40.105)
Crepis purpurea
ANKARA
Kazan
Tepeleri..
2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(32.773 40.105)
177
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
En
Küçük/
En
Büyük
Değer
Gözlem Yeri
Gözlem
Tarihi
Gözlem Veri
Tipi
Türü
Hieracium paphlagonicum ANKARA
Kazan
Tepeleri..
2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(32.773 40.105)
Sideritis galatica
ANKARA
Kazan
Tepeleri..
2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(32.773 40.105)
Verbascum pseudovarians ANKARA
Kazan
Tepeleri..
2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(32.773 40.105)
Achillea ketenoglui
ANKARA
Kirmir Vadisi.. 2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(32.003 40.159)
Astragalus beypazaricus
ANKARA
Kirmir Vadisi.. 2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(31.79 40.11)
Astragalus trichostigma
ANKARA
Kirmir Vadisi.. 2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(31.92 40.17)
Chrysocamela elliptica
ANKARA
Kirmir Vadisi.. 2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(31.92 40.17)
Muscari adilii
ANKARA
Kirmir Vadisi.. 2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(32.003 40.159)
Salvia aytachii
ANKARA
Kirmir Vadisi.. 2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(32.003 40.159)
Centaurea tchihatcheffii
ANKARA
Mogan Gölü..
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(32.77 39.75)
Tür
Ġl Adı
2005-06-01
Yoğunluk
Bilgisi
Üreme
Koordinatlar
Kodu
178
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
En
Küçük/
En
Büyük
Değer
Tür
Ġl Adı
Gözlem Yeri
Gözlem
Tarihi
Gözlem Veri
Tipi
Türü
Puccinellia anisoclada
melderisiana
ANKARA
Mogan Gölü..
2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(32.81 39.8)
Alyssum niveum
ANKARA
Nallihan
Tepele..
2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(31.3 40.24)
Astragalus trichostigma
ANKARA
Nallihan
Tepele..
2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(31.54 40.24)
Asyneuma linifolium
nallihanicum
ANKARA
Nallihan
Tepele..
2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(31.35 40.18)
Anabasis aphylla
ANKARA
Sariyar Baraji.. 2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(31.613 40.05)
Muscari adilii
ANKARA
Sariyar Baraji.. 2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(31.613 40.05)
Petrosimonia nigdeensis
ANKARA
Sariyar Baraji.. 2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(31.613 40.05)
Salsola grandis
ANKARA
Sariyar Baraji.. 2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(31.64 40.12)
Verbascum gypsicola
ANKARA
Sariyar Baraji.. 2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(31.66 40.09)
Astragalus brevidentatus
ANKARA
Tuz Gölü..
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(33.46 39.01)
2005-06-01
Yoğunluk
Bilgisi
Üreme
Koordinatlar
Kodu
179
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
En
Küçük/
En
Büyük
Değer
Tür
Ġl Adı
Gözlem Yeri
Gözlem
Tarihi
Gözlem Veri
Tipi
Türü
Yoğunluk
Bilgisi
Üreme
Koordinatlar
Kodu
Astragalus demirizii
ANKARA
Tuz Gölü..
2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(33.59 38.82)
Centaurea halophila
ANKARA
Tuz Gölü..
2005-06-01
Birey
Var/Yok |
Bilinmiyor
POINT(33.32 39.15)
Kaynak: Çevre ve Orman Bakanlığı, Nuhun Gemisi Biyolojik ÇeĢitlilik Veri Tabanı, 2009
180
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Tuzun ve kuraklığın hakim olduğu zor koĢullara uyum sağlamıĢ doğal bozkır bitkileri, Tuz
Gölü‟ndeki nadir türlerin baĢında gelmektedir. Tuz Gölü havzası, bir bölümü Ankara‟nın ġereflikoçhisar
ilçe sınırları içinde kalan Tuz Gölü‟nün yanı sıra etrafındaki sulak çayırları ve özellikle güney ve batıda
geniĢ alanlar tuzcul bozkırları da içine alır. Tuz Gölü bölgesi, bozkır bitkileri için Türkiye‟deki en önemli
alandır. Astragalus demirizii, Centaurea halophila, Kalidiopsis wagenitzii, Senecio salsuginea ve Frankenia
halophila adlı bitki türlerinin dünyada yaĢadığı bilinen tek alan burasıdır. Kalın tuz tabakalarıyla kaplı göle
en yakın kuĢaktaki bitki örtüsü Saliconia europaea ve Halocnemum strobilaceum topluluklarından oluĢur.
Bunu izleyen topraktaki tuz seviyesine göre sırasıyla Frankeniz hirsuta, Limonium iconicum ve Artemisia
santonicum topluluklarına rastlanır. Sonuncu bozkır kuĢağında ise daha çok yavĢanlar (Artemisia
santonicum) baskındır. Tuzcul bozkırlar, gölün güneyinde pınarların yoğunlaĢtığı bölgede sulak çayırlara
dönüĢür. Bu çayırlar Juncus heldreichianus, Phlaris arundinacea, Elymus elongatus ssp. ponticus, Cladium
mariscus bitki topluluklarından oluĢur.
GölbaĢı, Bala, Haymana ilçeleri Çöl Gölü ve Çalıkdüzü bölgesinde, Onobrychis eleta ve Puccinellia
ssp. melderisiana Türkiye‟ye endemik olan bitki taksonlarıdır.
GölbaĢı ilçesi sınırları içinde kalan GölbaĢı Özel Koruma Bölgesi‟nde 476‟sı tür, 6‟sı alttür, 6‟sı
varyete olmak üzere toplam 488 bitki türü mevcuttur. Florayı oluĢturan 488 taksondan 52 tanesi endemik
türlerdir. Endemik türlerden Centaurea tchihatcheffii, Erysimum torulosum ve Dianthus ancyrensis en
yüksek risk grubuna sahip olan türlerdir. Mogan Gölü‟nün batı kısmındaki Kalındil Burnu‟nda ve güneyinde
endemik yanardöner (Centaurea tchichatcheffi) bitkisi bulunur. Vadideki en yaygın üç bitki ailesini
Asteraceae, Brassicaceae ve Fabaceae oluĢturur.
Nallıhan-Beypazarı karayolu ile Seben ilçesi arasında doğubatı doğrultusunda uzanan kireçtaĢı,
jipsli, marnlı ve killi toraklardan oluĢan tepeler bitki çeĢitliliği açısından çok önemlidir. Alyssum niveum ve
Asyneuma linifolium ssp. nallihanicum ve Muscari adili bu bitkilerin önemlileri arasındadır. Alanda
karaçam ormanlarının yanı sıra Akdeniz bitki örtüsüne özgü kızılçam ormanları da bulunur ve bu nedenle
bitki örtüsüne özgü çok sayıda türe rastlanır. Alan meĢe ve ardıç toplulukları, karaçam ve kızılçam
ormanlarından oluĢur.
Endemik bitki türleri açısından önemli olan Beypazarı, Güdül, AyaĢ, Kızılcahamam ilçelerindeki
Kirmir Vadisinde dünyada sadece burada yaĢayan Beypazarı gevenine (Astragalus beypazaricus) ev
sahipliği yapar. Çevresine göre daha sıcak ve nemli koĢullara sahip Kirmir Vadisinde, bu özelliği nedeniyle
karasal iklim koĢullarında yaĢayamayan pek çok bitki türü bulunmaktadır.
Polatlı ilçesi, Acıkır Bozkırları bitkiler açısından son derece zengindir. Alanda Türkiye'ye endemik
olan 19 bitki taksonu bulunmaktadır ve bunların tamamı Türkiye'ye endemiktir.
Kızılcahamam, Kazan, AyaĢ, Sincan ilçe sınırları içindeki AyaĢ Dağları beĢi Türkiye‟ye endemik
olmak üzere altı bitki taksonu için Önemli Doğa Alanı kriterlerini sağlar. Bunlar arasında Aethionema
dumanii, Aethionema turcicum, Astragalus turcicus ve adını AyaĢ‟tan alan Astragalus densifolius subsp.
ayashensis bulunur. Öte yandan, alanda yaĢayan Campanula damboldtiana adlı endemik türün nesli
tükenme noktasına gelmiĢtir. Bölgede küçük parçalar halinde kalmıĢ tüylü meĢe toplulukları ve yer yer
karaçam toplulukları görülür.
Çubuk, Kazan, Keçiören, Yenimahalle ilçe sınırları içinde, Kazan Tepeleri 11‟i Türkiye‟ye endemik
olmak üzere 12 bitki taksonu için Önemli Doğa Alanı kriterlerini sağlamaktadır. Bunlar arasında yer alan
178
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Campanula damboldtiana ciddi tehlike altında olan bir türdür. GeçmiĢte alanın büyük bir kısmını kaplayan
orman bitki örtüsü, günümüzde yoğun otlatma nedeniyle oldukça azalmıĢtır. Karaçam topluluklarına,
Dokuzdonalma ve Dedeçamları Tepesi baĢta olmak üzere lokal olarak rastlanır. Alanın büyük bir
bölümünde; Crataegus orientalis, Prunus divaricata, Prunus elaeagnifolia ve Duercus pubescens
türlerinden oluĢan açık çalı toplulukları doğal karaçam topluluklarının yerini almıĢtır. Kazan Tepeleri bitki
örtüsü, büyük ölçüde step mera topluluklarından oluĢur. Bu topluluklar özellikle, Orhaniye Köyü‟nün
kuzeydoğusunda, Çaltepe yakınlarında çok iyi geliĢmiĢtir. Step topluluklarının baskın türleri arasında;
Campanula damboldtiana, Centaurea drabifolia ssp. cappadocica, Cephalaria paphlagonica, Galium
incanum ssp. elatius, Globularia orientalis, Helichıysum chionophilum, Linum cariensis, Thymus
sipyleusssp. rosulans sayılabilir. Bu tepelerde, Türkiye‟ye endemik toplam 51 takson kayıtlıdır. Asperula
bornmuelleri, Astragalus densifolius ssp. ayashensis, Campanula damboldtiana, Cephalaria paphlagonica,
Sideritis galatica gibi bölgeye özgü büyük populasyonları içermesi nedeniyle çok önemlidir.
Kalecik ilçesinde bir bölümü bulunan, Çankırı Jipsli Tepeleri, nadir ve dar yayılıĢlı bitki türleri
açısından zengindir. Küresel ölçekte nesli tehlikede olan ve jips formasyonlarını seven endemik türler bulunur.
BeĢ bitki türü tüm dünyada yalnızca burada yaĢamaktadır; Allium eldivanense, Alyssum nezaketiae, Gypsophila
germanicopolitana, Helianthemum germanicopolitanum ve Tanacetum germanicopolitanum.
Ankara ve çevresinin bitki coğrafyası Harita D.2.2.1.‟de, Türkiye endemizm haritası Harita
D.2.2.2.‟de verilmektedir.
179
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Kaynak: Doğa Derneği,“Türkiye‟nin Önemli Doğa Alanları”, Ankara, 2006
Harita D.2.2.1.: Ankara ve Çevresi Bitki Coğrafyası
180
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
D.5. Fauna
D.3.1.
Habitat ve Toplulukları
Ankara‟da genel olarak orman, bozkır, göl (doğal göl ve baraj), akarsu, sulak alan, bataklık ve sazlık alanlar, çayır, vadiler, tuzlu topraklar, sulu ve kuru
tarım alanları, mera, meyve ve sebze bahçeleri, bağlar, koruluk/yapay ağaçlık alanlar, yol kenarı, kayalık alanlar ve erozyonlu yerler gibi tür zenginliğini
destekleyen farklı yaĢam ortamlarına (biyomlara) rastlanır.
Tekdüze gibi görünse de, Anadolu bozkırları jeolojik geçmiĢiyle, toprağıyla, topografyasıyla nadir ve çok farklı, yaĢamların doğduğu yerlerdir. Türkiye
bozkırlarında çok sayıda hayvan türü yaĢamaktadır. Türkiye‟de nesli yok olmak üzere olan hayvan türlerinin büyük kısmı bozkırlara özgüdür. Bu hayvanların
hızla, yok oluĢlarının nedenleri, doğal bozkırların hızla tarım alanına dönüĢtürülmesi, zehirleme, asin otlatma ve avcılıktır. Örneğin, çok az sayıda yaban
koyunu (Ovis orientalis) Orta ve Doğu Anadolu bozkırlarında yaĢam mucadelesi vermektedir.
Kızılcahamam ormanları küçük bir alan olmasına rağmen yaban hayatı açısından çok zengindir. Bölgede birçok orman kuĢu üremektedir. Bu kuĢlar
arasında yer alan Kara Akbabalar (Aegypius monachus) yuvalarını yaĢlı karaçam tepelerine yapmaktadırlar. Yer yer sarıçamlar da içere karaçam ormanlarının
ağırlıkta olduğu bölgede dağ çayırları, bodur meĢe çalılıkları, tarım alanları ve nehir kıyıda da bulunur.
Ankara ilinin kuzeyindeki Köroğlu Dağları‟nın batı bölümünü içine alan bölgenin (Ankara il sınırları içindeki bölüm Beypazarı ve Güdül ilçelerinde
bulunmaktadır) büyük bir kısmı ormanlar ve yaylalarla kaplıdır. Bölge bodur meĢeliklerle kaplı kıraç tepeler, daha yükseklerden ise sarıçam ve karaçam
ağırlıklı iğne yapraklı ormanlar, yüksek dağ çayırları, ve az miktarda tarım alanlarından oluĢur. Bölge kuĢlar açısından önemlidir.
Beynam Ormanları, Ankara‟nın güneyindeki dağ bozkırlarının arasında yer alan bir relikt (kalıntı) karaçam ormanıdır. Orman çevresi eğimli kısımlarda
meĢe toplulukları çevrilidir. Alanda yer yer bodur bitki örtüsüne sahip açık alanlar ve yazın kuruyan vadiler bulunur.
Nallıhan-Beypazarı karayolu ile Seben ilçesi arasında doğubatı doğrultusunda uzanan tepeler bozkırlar, sulu ve kuru tarım alanları, meĢe ve ardıç
toplulukları, karaçam ve kızılçam ormanlarından oluĢur. Alandaki tepeler, çay ve derelerin açtığı küçük vadilerle bölünmüĢtür. Tepelerin güneye bakan
yamaçlarında karaçam ormanları bulunurken, Aladağ Çayı ve kollarındaki derin vadilerde geniĢ kızılçam ormanları bulunur. Bölge yırtıcı kuĢlar açısından
önemlidir.
Tuz Gölü havzası, bir bölümü Ankara‟nın ġereflikoçhisar ilçe sınırları içinde kalan Tuz Gölü‟nün yanı sıra etrafındaki sulak çayırları ve özellikle güney
ve batıda geniĢ alanlar tuzcul bozkırları da içine alır. Göle en yakın kuĢak kalın tuz tabakalarıyla kaplıdır ve gölden uzaklaĢtıkça tuz seviyesi azalır. Tuzcul
188
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
bozkırlar, gölün güneyinde pınarların yoğunlaĢtığı bölgede sulak çayırlara dönüĢür. Bölge üreme, göç ve kıĢlama dönemlerinde çok sayıda, farklı kuĢ türüne ev
sahipliği yapar ve Türkiye‟de çok az noktada üreyen bazı kuĢ türleri düzenli olarak burada yuva kurar. Gölün güneyindeki çamur adacıkları flamingolar için,
gölün kuzeyindeki kayalık adalar Van Gölü martısı (Larus armenicus), ince gagalı martı (Larus genei) ve yırtıcı kuĢlar için önemli yaĢam alanlarıdır.
GölbaĢı, Bala, Haymana ilçeleri Çöl Gölü‟nün kuzey ve güney sınırlarında tuzcul alanlar, ıslak çayırlar ve hasırotu (Juncus) yatakları bulunur. özellikle
ilkbahar ve yaz aylarında kuĢlar için büyük önem taĢır.
GölbaĢı ilçesi sınırları içinde kalan Mogan Gölü çevresi ele alındığında, açık göl alanı bunu çevreleyen sazlık, ıslak çayır, bozkır, kuru tarımsal alan ve
koruluk/yapay ağaçlık alanlardan oluĢur GölbaĢı ilçesi sınırları içinde kalan Mogan Gölü balıkçıllar, yırtıcı ve ördek türleri için önemli bir üreme, konaklama
ve kıĢlama alanıdır. Civarda tarla kuĢları ve yırtıcılar için step ve kayalık araziler mevcuttur. Bilhassa havzayı çevreleyen yüksek tepeler, yırtıcı kuĢlar için
uygun arazilerdir. GeniĢliği 100 metreye varan sazlık alanlarda (gölün kuzey ucu, güneyi ve batısındaki küçük haliç) küçük göl aynası açıklıkları bulunur.
Gölün güneyinde yaklaĢık 750 ha geniĢliğindeki Çökek ve Gölcük bataklıkları bulunur. Bu bataklıklar mevsimsel sulak çayırlar, küçük gölcükler, deltacıklar ve
tarım alanlarından oluĢur. Gölün güneyindeki tarıma uygun olmayan hidromorfik alüvyal topraklar, zengin sucul bitki örtüsü ve yaban hayatına ev sahipliği
yapar.
Bala, Evren, ġereflikoçhisar ilçe sınırları içindeki Hirfanlı Barajının büyük bir kısmını göl yüzeyi oluĢturur. Gölde küçük adalar yer alır. Göl çevresi
kuru tarım alanları ve parçalanmıĢ Orta Anadolu ova ve dağ bozkırları ile çevrilidir. Su seviyesinin düĢtüğü zamanlarda gölün çevresinde çamur düzlükleri ve
geçici sulak çayırlar oluĢur. Barajda önemli miktarda balık yaĢamaktadır. Baraj Gölü kıĢ aylarında donmadığından yüksek sayıda su kuĢu barındırır.
Ankara‟nın Nallıhan ve Beypazarı ilçeleri‟nin güneyinde, Sakarya Nehri üzerinde inĢa edilen Sarıyar Barajı‟nı ve etrafındaki tepeleri içine alan, göl
yüzeyi, tatlı ve tuzlu mevsimsel gölcük ve sulak çayırlar, dağ bozkırları, tarım alanları ile kızılçam topluluklarından oluĢur. Alanın doğu ucundaki Kirmir Çayı
Deltası, mevsimsel göl yüzeyi ve geniĢ sulak çayırlar kapsar. Alanın kuzey ucunda Çayırhan Mevkiinde benzer bir yapı sergileyen Aladağ Çayı‟nın deltasında
tuzcul özellikteki Nallıhan-Davutoğlan KuĢ Cenneti bulunur. KuĢ Cenneti bölgesinde sulak çamur düzlükleri, ağaçlık, bozkır ve kayalık alanları yaĢam alanları
mevcuttur. Alan kuĢlar için üreme döneminin yanı sıra göç ve kıĢ dönemlerinde de önem taĢır.
Beypazarı, Güdül, AyaĢ, Kızılcahamam ilçelerindeki Kirmir Vadisinin batı kısmında geniĢ bozkır ve tarım alanları bulunur. Doğuda ise bol kıvrımlı
derin ve dar vadiler bulunur. Ġnözü Vadisi ve Güdül civarları baĢta olmak üzere vadilerdeki sarp kayalıklar birçok canlı türü için yuva özelliği taĢır. Yarma
vadiler kuĢların üremesi açısından büyük önem taĢımaktadır.
189
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Polatlı ilçesi, TĠGEM arazisinde ve civar tarlalarda kuru tarım yapılır. Tarıma açılmayan alanlar mera olarak kullanılır ve ova bozkırıyla kaplıdır. Alan,
nesli tehlikedeki toy için (Otis tarda) önemli bir beslenme ve üreme alanıdır. Alan yine küresel ölçekte tehlike altındaki küçük kerkenezler (Falco naumanni)
için de önemli bir üreme bölgesidir.
Kızılcahamam, Kazan, AyaĢ, Sincan ilçe sınırları içindeki AyaĢ Dağları büyük ölçüde dağ bozkırları ve küçük parçalar halinde kalmıĢ tüylü meĢe
topluluklarıyla kaplıdır ve bölgede yer yer karaçam toplulukları görülür. AyaĢ Dağları kuĢlar açısından bölgesel ölçekte önemli bir alandır.
Tarımsal alanlarda sansar, gelincik, tarla fareleri ve köstebek gibi memeliler ile, süne, kımıl, çekirge gibi zararlı böceklere rastlanmaktadır.
Ankara ili sınırları içinde yer alan akarsu ve dereler balık türleri için önemli yaĢam ortamlarıdır. Ġl akarsu ve derelerinde bulunan önemli balık türleri
Ģunlardır. Akbalık (Leiscus caephalus), Sazan Pullu Adi Sazan (Cyprinus carpio), Dere balığı Siraz (Capoeta tinca), Turna (Esox lucius), Yayın (Silurus glanis).
Kızılırmak ve Sakarya vadileri, tatlı su balıkları ve kuĢ türleri ile birlikte kara hayvanları için de elveriĢli yaĢam alanı oluĢturmaktadır.
Eymir, Mogan, Karagöl doğal gölleri ile Çubuk I-II, Kurtboğazı, Hirfanlı, Sarıyer, Kesikköprü, Gökçekaya baraj gölleri ile Sakarya ve Kızılırmak
nehirlerinde sazan, alabalık, tatlısu midyesi, yengeç, kurbağa, kaplumbağa, karabatak, yabani ördek, yaban kazı, su tavuğu bulunur. Mogan ve Eymir Gölleri de
balık türleri için önemli yaĢam ortamı oluĢturmaktadır.
D.3.2.
Türler ve Populasyonları
Nallıhan, Beypazarı, Kızılcahamam, Çamlıdere, Çubuk, Güdül ilçeleri ormanlık kesimlerinde ayı, vaĢak, yaban domuzu, geyik, kurt, tilki, porsuk,
kokarca, gelincik, sincap, keklik, çaylak, turna, çulluk, güvercin, üveynik, bıldırcın görülmektedir
Kızılcahamam ormanları küçük bir alan olmasına rağmen yaban hayatı açısından çok zengindir. Bu ormanlar kuĢlar ve kelebekler açısından önemli bir
alandır. Bölgede birçok orman kuĢu üremektedir. Alanda üreyen önemli türler arasında kara akbaba (Aegypius monachus), sakallı akbaba (Gypaetus barbatus),
kızıl akbaba (Gyps fulvus), küçük akbaba (Neophron percnopterus) ve kara leylek (Ciconia nigra) yer alır. Kızılcahamam ilçesinin giriĢinde çok sayıda leylek
(Ciconia ciconia) yuvası bulunur. Kara Akbabanın (Aegypius monachus) Türkiye‟nin bilinen ikinci büyük kolonisi ise 7 çift ile Kızılcahamam ormanlarında
bulunmaktadır. Falco biarmicus ve Milvus migrans nesli tehlike altındaki türlerdendir. Alanda bulunan diğer kuĢ türleri Ģunlardır; Aegolius funereus, Aquila
chrysaetos, bubo bubo, Circaetus gallicus, Dryocopus martius, Falco peregrinus, Hieraetus pennatus, Lanius collurio, Lanius nubicus, Lullula arborea, Picus
canus ve Sitta krueperidir.
190
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Alandaki en öncelikli kelebek türü ülkemize endemik çokgözlü Anadolu çillisidir (Polyommatus ossmar). Yalancı apollo (Archon apollinus), Anadolu
zıpzıpı (Muschampia proteides) ve bavius (Pseudophilotes) Kızılcahamam ormanlarında yaĢayan nesli bölgesel ölçekte tehlikedeki kelebek türlerinin baĢında
gelir. Glaucopsyche alexis nesli tehlike altındaki diğer bir türdür.
Ankara ilinin kuzeyindeki Köroğlu Dağları‟nın batı bölümünü içine alan bölge (Ankara il sınırları içindeki bölüm Beypazarı ve Güdül ilçelerinde
bulunmaktadır) kuĢlar açısından önemli bir bölgedir. Kara akbaba (Aegypius monachus), sakallı akbaba (Gypaetus barbatus) ve Ģah kartal (Aquila heliaca)
alanda üreyen öncelikli türlerdendir. Kara akbabalar üreme sonrasında yüksek sayılarda görülmektedir. Aquila chrysaetos, Dendrocopos syriacus, Hiaraaetus
pennatus, Lanius collurio ve Lullula arborea alanda bulunan diğer kuĢ türleridir. Kar faresi (Chionomys nivalis) alanda yaĢayan bir memeli türüdür. Bölge aynı
zamanda taraklı semender (Triturus karelinii) için önemli bir bölgedir.
Bala, GölbaĢı ilçeleri sınırları içinde kalan Beynam Ormanlarında 2 çift Ģah kartal (Aquila heliaca) üremektedir. Ormandaki yaĢayan diğer bir kuĢ türü
de Camrimulgus europaeus‟dir.
Nallıhan-Beypazarı karayolu ile Seben ilçesi arasında doğubatı doğrultusunda uzanan tepeler yırtıcı kuĢlar açısından önemlidir. Bölgede kara akbaba
(Aeygpius monachus), küçük akbaba (Neophron percnopterus) ve sakallı akbaba (Gypaetus barbatus) düzenli olarak görülmektedir. Bölgede bulunan Kızıl
geyik (Cervus elaphus) korumada öncelikli türlerden biridir.
Bir bölümü Ankara ilinin ġereflikoçhisar ilçe sınırları içinde kalan Tuz Gölü; üreme, göç ve kıĢlama dönemlerinde çok sayıda, farklı kuĢ türüne ev
sahipliği yapar ve Türkiye‟de çok az noktada üreyen bazı kuĢ türleri düzenli olarak burada yuva kurar. Gölün güneyindeki çamur adacıkları flamingoların
(Phoenicopterus roseus) dünyadaki en büyük doğal üreme kolonilerinden birini barındırır. Ayrıca, gölün kuzeyindeki kayalık adalarda Van Gölü martısı (Larus
armenicus), ince gagalı martı (Larus genei) ve yırtıcı kuĢlar üremektedir. Sonbahar aylarında binlerce turna (Grus grus), kıĢ aylarında ise çok sayıda kaz alanda
geceler. Tuz Gölü bozkırları nesli dünya ölçeğinde tehlikedeki toyun (Otis tarda) Orta Anadolu‟daki en önemli yaĢam alanıdır. Aynı zamanda, suçulluğunun
(Gallinago gallinago) Türkiye‟deki tek üreme popülasyonunu barındırır. Anadolu tarlafaresinin (Microtus anatolicus) de dünyada yaĢadığı bilinen tek alan
burasıdır. Alanda ayrıca ülkemize endemik ve dar yayılıĢlı Doğramacı tarlafaresi (Microtus dogramacii) ile nesli dünya ölçeğinde tehlike altındaki
Pseudophoxinus crassus adlı içsu balığı yaĢamaktadır. Bunların dıĢında bu bölgede yaĢayan Aquila heliaca, Aquila nipalensis, Aythya nyroca, Branta ruficollis,
Burchinus oedicnemus, Calandrella rufescens niethammeri (Çorak toygarı), Charadrius leschenaultii columbinus (büyük cılıbıt), Circus macrourus, Folco
naumann, ve Tetrax tetrax nesli tehlike altındaki kuĢ türleri, Pseudophilotes vicrama nesli tehlike altındaki bir kelebek türüdür.
Tuz Gölü ÖÇKB‟nde 4 tane endemik böcek türü tespit edilmiĢtir; Calyptopsis capnisiformis Reitter (1903), Bombylius aksarayensis Hasbenli & Zaitzev
(2000), Bombylius spinulosus Hasbenli & Zaitzev (2000), Zabrus iconiensis Ganglb.1905. Tuz Gölü bölgesinde görülen diğer kuĢ türleri Anas crecca, Anser
albifrons, Anser anser, Anthus campestris, Asio flammeus, Buteo rufinus, Calandrella brachydactyla, Charadrius alexandrinus, Charadrius morinellus, Circus
191
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
pygargus, Glareola pratincola, Himantopus himantopus, Melanocorypha calandra, Pelecanus onocrotalus, Platalea leucorodia, Pterocles orientales,
Recurvirosta avosetta, Sterna caspia, Tadorna ferruginea, Tadorna tadorna, Tetrax tetrax’dır. Myotis blythii, Rhinolophus ferrumequinu ve Emys orbicularis
diğer bölgedeki diğer hayvan türleridir.
GölbaĢı, Bala, Haymana ilçeleri Çöl Gölü ve Çalıkdüzü bölgesi, özellikle ilkbahar ve yaz aylarında kuĢlar için büyük önem taĢır. Çorak toygarı
(Calandrella rufescens niethammeri), büyük cılıbıt (Charadrius leschenaultii columbinus), küçük kerkenez (Falco naumanni), turna (Grus grus), gülen sumru
(Sterna nilotica) ve sayıları gittikçe azalan toy (Oris tarda) gibi hassas türleri bir arada barındırır. Alan, üreyen kuĢların yanı sıra flamingo (Phoenicopterus
roseus) gibi yazın üreme süresince beslenmeye ve sakarca (Anser albifrons) gibi kıĢlamaya gelen kuĢ türlerini de barındırır. Sakarca alanda kıĢlamaya devam
etse de eski yıllardaki kadar yüksek sayılarda görülmemektedir. Alan, su düzeyinin yüksek olduğu yıllarda dikkuyruk (Oxyura leucocephala) ve angıt (Tadorna
ferruginea) için üreme sonrasında büyük önem taĢır. Gölün su düzeyinin çok düĢük olduğu son yıllarda bu türlerin hemen tümü alandan kaybolmuĢtur. Sarı
lekeli zıpzıp (Thymelicus acteon) alanda görülen ve nesli bölgesel ölçekte tehlike altında olan bir kelebek türüdür. Lanius minor ve Melanocorypha calandra ise
alandaki diğer iki kuĢ türüdür.
GölbaĢı ilçesi sınırları içinde kalan Mogan Gölü balıkçıllar, yırtıcı ve ördek türleri için önemli bir üreme, konaklama ve kıĢlama alanıdır. YaklaĢık 200300 bireylik bir küçük kerkenez (Falco naumanni) geceleme alanı, GölbaĢı ilçesinde göle yakın bir alandadır. Diğer küçük koloniler ise Mogan-Eymir
arasındaki köy evleri ile güneydeki Yavrucak Köyü‟nde bulunmaktadır. Dikkuyrukların (Oxyura leucocepahala) sayısı 1995‟ten bu yana artma eğilimi
göstermiĢ ancak son yıllarda yapılan saz sökümü ve dolgu çalıĢmaları nedeniyle türün alandaki varlığı tehlike altına girmiĢtir. Aythya nyroca ve Calandrella
rufescens niethammeri bu bölgede yaĢayan nesli tehlike altında olan diğer kuĢ türleridir.
Su kuĢları açısından Mogan Gölü ile birlikte Çökek bataklığı, DikilitaĢ ve Ġkizce göletleri önemli habitatlardır. Mogan gölü Ankara‟nın önemli kuĢ
alanlarındandır. GölbaĢı‟nda 188 kuĢ türü görülür. Alanda, Alaca Balıkçıl, Macar Ördeği, PasbaĢ Pakta ve Dikkuyruk yaĢamaktadır. Alanda sonbahar sonunda
ve ilkbahar öncesinde, aralarında Macar ördeği, PasbaĢ, Pakta ve Sakramekenin de bulunduğu büyük sayıda su kuĢu gözlenebilir. Alanda üreyen diğer türler
arasında: Küçük Batağan, Bahri, Kızıl Boyunlu Batağan, Kara Boyunlu Batağan, Küçük Balaban, Boz Ördek, YeĢilbaĢ, Söz Delicesi, Sakrameke ve Uzunbacak
sayılmalıdır.
Eymir, Mogan, Karagöl doğal gölleri ile Çubuk I-II, Kurtboğazı, Hirfanlı, Sarıyar, Kesikköprü, Gökçekaya baraj gölleri ile Sakarya ve Kızılırmak
nehirlerinde sazan, alabalık, tatlısu midyesi, yengeç, kurbağa, kaplumbağa, karabatak, yabani ördek, yaban kazı, su tavuğu bulunur.
Bala, Evren, Sereflikoçhisar ilçe sınırları içindeki Hirfanlı Barajı bölgesi kıĢ aylarında donmadığından yüksek sayıda su kuĢu barındırır. Alanda kıĢlayan
kuĢ türleri arasında nesli dünya ölçeğinde tehlikedeki dikkuyruk (Oxyura leucocephala) da yer alır. Göldeki adalarda sumru türleri ve Akdeniz martısı (Larus
melanocephalus) az sayılarda kuluçkaya yatar. Cygnus columbianus, ve Sterna nilotica bölgedeki nesli tehlike altında olan kuĢ türlerindendir. Aythya ferina,
192
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Aythya fuligula, Ciconia ciconia, Fulica atra, Netta rufina, Recur virosta avosetta, Sterna albifrons, Sterna hirundo veTadorna ferruginea bu bölgedeki diğer
kuĢ türleridir.
Ankara‟nın Nallıhan ve Beypazarı ilçeleri‟nin güneyinde, Sakarya Nehri üzerinde inĢa edilen Sarıyar Barajı‟nı ve etrafındaki tepeler içine alan bölge
kuĢlar için üreme döneminin yanı sıra göç ve kıĢ dönemlerinde de önem taĢır. Bölgede kuluçkaya yatan önemli türler arasında gece balıkçılı (Nycticorax
nycticorax), küçük akbaba (Neophron percnopterus), bıyıklı doğan (Falco biarmicus), kara çaylak (Milvus migrans) ve gökdoğan (Falco perenopterus)
sayılabilir. Küçükakbalıkçıl (Egretta garzetta), gri balıkçıl (Ardea cinerea) ve gece balıkçılı aynı kolonide kuluçkaya yatar. Bölgede düzenli olarak görünen
akkuyruklu kartal (Haliaeetus albicilla) büyük olasılıkla yakın çevrede üremektedir. Alan Göç sırasında çok sayıda leylek (Ciconia ciconia) ve angıt (Tadorna
ferruginea) için konaklama noktasıdır. KıĢ döneminde çok sayıda kaz, ördek ve patkaya ev sahipliği yapan alan kuğular için de önemli bir barınaktır. Sazan,
yayın, karagöz gibi tatlısu balıkları barajda yaĢamaktadır. Sarıyar Barajı kıyılarına 2005 yılında nesli küresel ölçekte tehlike altındaki Anadolu yaban koyunu
(Ovis orientalis anadolica) yeniden yerleĢtirilmiĢtir. Branda ruficollis, Coracias garrulus ve Cygnus columbianus, alanda yaĢayan tesli tehlike altında olan
diğer kuĢ türleridir.
Beypazarı, Güdül, AyaĢ, Kızılcahamam ilçelerindeki Kirmir ve Ġnözü vadileri boyunca uzanan kayalıklarda önemli sayılarda kara leylek (Ciconia
nigra), küçük akbaba (Neophron percnopterus), bıyıklı doğan (Falco biarmicus), puhu (Bubo bubo) ve kırmızı gagalı dağ kargası (Pyrrhocorax pyrrhocorax)
üremektedir. Vadide kuzgun (Corvus corax) ve angıt (Todorna ferruginea) da yuvalamaktadır. Vadi aynı zamanda tosbağa (Testudo graeca) ve su samuru
(Lutra lutra) için önemlidir.
Polatlı ilçesi, Acıkır Bozkırları küçük kerkenez (Falco naumanni) ve küçük akbaba (Neophron percnopterus) gibi kus türleri üremektedir. Kocaağız
balığı (Aspius aspius) alanda yasayan diğer bir önemli türdür.
Polatlı ilçesi, TĠGEM arazisi nesli tehlikedeki toy için (Otis tarda) önemli bir beslenme ve üreme alanıdır. Özellikle TĠGEM arazisinde tehditlerden
uzak kalabilen toy kuĢları bu bölgede önemli sayıda bulunur. Bunun yanında alan yine küresel ölçekte tehlike altındaki küçük kerkenezler (Falco naumanni)
için de önemli bir üreme bölgesidir. Alanda ayrıca nesli küresel ölçekte tehlike altında bir sürüngen türü olan Ģeritli engerek (Montivipera xanthina) ve
ülkemize endemik bir içsu balığı olan Aphanius villwocki yaĢamaktadır.
KuĢlar açısından bölgesel ölçekte önemli olan Kızılcahamam, Kazan, AyaĢ, Sincan ilçe sınırları içindeki AyaĢ Dağları kır incirkuĢu (Anthus
campestris), kızıl Ģahin (Buteo rufinus), alaca ağaçkakan (Dendrocopos syriacus), kirazkuĢu (Emberiza hortulana), kara alınlı örümcekkuĢu (Lanius minor) ve
küçük akbaba (Neophron percnopterus) üremektedir. AyaĢ Dağları‟nda kara gözlü mavi kelebek (Glaucopsyche alexis), çok gözlü poseydon (Polyommatus
poseidon), Himalaya mavi kelebeği (Pseudophilotes vicrama) ve Anadolu gelinciği (Tomares nogelli) gibi nadir kelebek türleri de görülür.
193
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Çubuk, Kazan, Keçiören, Yenimahalle ilçe sınırları içindeki Kazan Tepeleri aynı zamanda kelebekler ve kuĢlar açısından da önemlidir. Alanda Coracia
garrulus kuĢ türü ve güzel nazuğum (Euphydryas orientalis), yalancı apollo (Archon apollinus), ve Anadolu gelinciği (Tomares nogelli) gibi nesli bölgesel
ölçekte tehlike altında olan kelebek türleri bulunur. Ayrıca Glaucopsyche alexis, Pseudophilotes alexis, Pseudophilotes vicrama,
Kalecik ilçesinde bir bölümü bulunan, Çankırı Jipsli Tepelerinde, Gökkuzgun (Coracias garrulus) ve küçük akbaba (Neophron percnopterus) gibi
önemli kuĢ türleri de üremektedir. Anthus campestris, Calandrella brachdactyla, Dendrocopos syriacus ve Lanius minor alandaki diğer kuş türleridir.
Kelebekler açısından da önemli olan alan, güzel nazuğum (Euphydryas orientalis) ve Anadolu gelinciği‟nin (Tomares nogelli) yaĢadığı nadir alanlardan biridir.
Ankara iline ait memeli türlerinin tam olarak kesin bir listesi sunulamayacak durumda olmasına rağmen, yapılan tespitler sonucu yaban domuzu (Sus
scrofa), geyik (Cervus elaphus), kurt (Canis lupus), çakal (Canis aureus), tilki (Vulpes vulpes), ayı (Ursus arctos), tavĢan (Lepus capensis), kaya sansarı
(Martes foina), ağaç sansarı (Martes martes), gelincik (Mustela nivalis), porsuk (Meles meles), sincap (Sciurus vulgaris), kirpinin (Erinaceus concolor) Ankara
ili sınırları içerisinde bulunduğu bilinmektedir. Tarımsal alanlarda sansar, gelincik, tarla fareleri ve köstebek gibi memeliler ile, süne, kımıl, çekirge gibi zararlı
böceklere rastlanmaktadır.
Ankara ili sınırları içinde yer alan akarsu ve dereler balık türleri için önemli yaĢam ortamlarıdır. Ġl akarsu ve derelerinde bulunan önemli balık türleri
Ģunlardır. Akbalık (Leiscus caephalus), Sazan Pullu Adi Sazan (Cyprinus carpio), Dere balığı Siraz (Capoeta tinca), Turna (Esox lucius), Yayın (Silurus glanis).
Kızılırmak ve Sakarya vadileri, tatlı su balıkları ve kuĢ türleri ile birlikte kara hayvanları için de elveriĢli yaĢam alanı oluĢturmaktadır.
Eymir, Mogan, Karagöl doğal gölleri ile Çubuk I-II, Kurtboğazı, Hirfanlı, Sarıyer, Kesikköprü, Gökçekaya baraj gölleri ile Sakarya ve Kızılırmak
nehirlerinde sazan, alabalık, tatlısu midyesi, yengeç, kurbağa, kaplumbağa, karabatak, yabani ördek, yaban kazı, su tavuğu bulunur. Mogan ve Eymir Gölleri de
balık türleri için önemli yaĢam ortamı oluĢturmaktadır.
194
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Tablo D.3.2.2.: Amfibi-Sürüngenler
Gözlem Veri
Tipi
Türü
En Küçük |
En Büyük
Değer
Tür
Ġl Adı
Gözlem Yeri
Gözlem
Tarihi
Yoğunluk Üreme
Koordinatlar
Bilgisi
Kodu
Testudo graeca
ANKARA
Kirmir Vadisi..
2005-06-01
Birey
Var/Yok
|
Bilinmiyor
POINT(32.003
40.159)
Emys orbicularis
ANKARA
Mogan gölü..
2005-06-01
Birey
Var/Yok
|
Bilinmiyor
POINT(32.783
39.726)
Testudo graeca
ANKARA
Mogan Gölü..
2005-06-01
Birey
Var/Yok
|
Bilinmiyor
POINT(32.783
39.726)
Testudo graeca
ANKARA
Nallihan Tepele..
2005-06-01
Birey
Var/Yok
|
Bilinmiyor
POINT(31.54 40.24)
Emys orbicularis
ANKARA
Polatli - TIGEM.. 2005-06-01
Birey
Var/Yok
|
Bilinmiyor
POINT(32.129
39.177)
Montivipera xanthina
ANKARA
Polatli - TIGEM.. 2005-06-01
Birey
Var/Yok
|
Bilinmiyor
POINT(32.129
39.177)
Testudo graeca
ANKARA
Kaynak: Çevre ve Orman Bakanlığı, Nuhun Gemisi Biyolojik ÇeĢitlilik Veri Tabanı, 2009
195
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Tablo D.3.2.3.: Kelebekler
Tür
Ġl Adı
Gözlem Yeri
Gözlem Tarihi
Gözlem
En Küçük | En Yoğunluk
Veri Türü
Tipi
Büyük Değer Bilgisi
Üreme
Koordinatlar
Kodu
Glaucopsyche alexis
ANKARA
Ayas Daglari..
2005-06-01
Birey
Var/Yok
|
Bilinmiyor
POINT(32.344 40.034)
Polyommatus poseidon
ANKARA
Ayas Daglari..
2005-06-01
Birey
Var/Yok
|
Bilinmiyor
POINT(32.344 40.034)
Pseudophilotes vicrama
ANKARA
Ayas Daglari..
2005-06-01
Birey
Var/Yok
|
Bilinmiyor
POINT(32.344 40.034)
Tomares nogelii
ANKARA
Ayas Daglari..
2005-06-01
Birey
Var/Yok
|
Bilinmiyor
POINT(32.344 40.034)
Thymelicus acteon
ANKARA
Çöl Gölü ve Çal..
2005-06-01
Birey
Var/Yok
|
Bilinmiyor
POINT(32.864 39.32)
Archon apollinus
ANKARA
Kazan Tepeleri..
2005-06-01
Birey
Var/Yok
|
Bilinmiyor
POINT(32.773 40.105)
Euphydryas orientalis
ANKARA
Kazan Tepeleri..
2005-06-01
Birey
Var/Yok
|
Bilinmiyor
POINT(32.773 40.105)
Glaucopsyche alexis
ANKARA
Kazan Tepeleri..
2005-06-01
Birey
Var/Yok
|
Bilinmiyor
POINT(32.773 40.105)
Pseudophilotes bavius
ANKARA
Kazan Tepeleri..
2005-06-01
Birey
Var/Yok
|
Bilinmiyor
POINT(32.773 40.105)
Pseudophilotes vicrama
ANKARA
Kazan Tepeleri..
2005-06-01
Birey
Var/Yok
|
Bilinmiyor
POINT(32.773 40.105)
Thymelicus acteon
ANKARA
Kazan Tepeleri..
2005-06-01
Birey
Var/Yok
|
Bilinmiyor
POINT(32.773 40.105)
Tomares nogelii
ANKARA
Kazan Tepeleri..
2005-06-01
Birey
Var/Yok
|
Bilinmiyor
POINT(32.773 40.105)
196
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Archon apollinus
ANKARA
Kizilcahamam Or.. 2005-06-01
Birey
Var/Yok
|
Bilinmiyor
POINT(32.572 40.465)
Glaucopsyche alexis
ANKARA
Kizilcahamam Or.. 2005-06-01
Birey
Var/Yok
|
Bilinmiyor
POINT(32.572 40.465)
Muschampia proteides
ANKARA
Kizilcahamam Or.. 2005-06-01
Birey
Var/Yok
|
Bilinmiyor
POINT(32.572 40.465)
Polyommatus ossmar
ankara
ANKARA
Kizilcahamam Or.. 2005-06-01
Birey
Var/Yok
|
Bilinmiyor
POINT(32.572 40.465)
Pseudophilotes bavius
ANKARA
Kizilcahamam Or.. 2005-06-01
Birey
Var/Yok
|
Bilinmiyor
POINT(32.572 40.465)
Pseudophilotes vicrama
ANKARA
Kizilcahamam Or.. 2005-06-01
Birey
Var/Yok
|
Bilinmiyor
POINT(32.572 40.465)
Kaynak: Çevre ve Orman Bakanlığı, Nuhun Gemisi Biyolojik ÇeĢitlilik Veri Tabanı 2009
197
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
D.3.3. Hayvan YaĢama Hakları
D.3.3.1. Evcil Hayvanlar
D.3.3.1.1. Sahipli Hayvanlar
BüyükĢehir Belediyesinin sahipli hayvanlara yönelik veterinerlik hizmetleri KurtuluĢ Parkı Evcil
Hayvanlar Sağlık Merkezinde, Ankara BüyükĢehir Belediyesince her yıl belirlenen ücretler karĢılığında
verilmektedir.
Bu kapsamda 2010 yılında;
Muayene
: 23
Adet
Enjeksiyon
: 22
Adet
Röntgen
: 18
Adet
KısırlaĢtırma Operasyonu
: 100
Adet
Kan Tahlilleri (Hemogram, v.b.)
: 1
Adet
USG-
: -
Adet
Kuduz AĢısı
: 331
Adet
Mikrochip Uygulaması
: 1
Adet
Paraziter Ġlaç Uygulaması
: 454
Adet
baĢta olmak üzere toplam 950 adet veterinerlik hizmeti verilmiĢtir.
D.3.3.1.2. Sahipsiz Hayvanlar
Ankara BüyükĢehir Belediyesi, ilçe belediyeleri ile gönüllü hayvan sever kuruluĢlarca sokaklardan
toplanarak getirilen sahipsiz hayvanlara (kedi–kopek); kısırlaĢtırma, aĢılama, tedavi ve kayıt altına alma gibi
veterinerlik hizmetleri, KurtuluĢ Parkı Evcil Hayvanlar Sağlık Merkezi, Sincan Geçici Hayvan Barınma
Merkezi, 2 adet Gezici Hayvan Kliniği Aracı, 4 Adet Hayvan Toplama ve Nakil Araçları ile verilmektedir.
Bu kapsamda 2010 yılında;
Muayene
: 76
Adet
Enjeksiyon
: 17
Adet
Röntgen
: 36
Adet
KısırlaĢtırma Operasyonu
: 79
Adet
Kan Tahlilleri (Hemogram, v.b.)
:-
Adet
USG-
:-
Adet
198
Kuduz AĢısı
: 1819
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Adet
Mikrochip Uygulaması
:-
Adet
Paraziter Ġlaç Uygulaması
: 91
Adet
baĢta olmak üzere toplam 2118 Adet veterinerlik hizmeti verilmiĢtir.
D.3.3.2. Nesli Tehlike Altında Olan ve Olması Muhtemel Evcil ve Yaban Hayvanlar
Ankara ili Evcil Hayvan Türleri
1-Yerli Kara Sığırı
2-Ankara Keçisi
3-Ankara TavĢanı
4-Ankara Kedisi
Koruma ÇalıĢmaları: Evcil hayvan genetik kaynaklarının sayı ve dağılımlarını ortaya koyan, ırk
özelliklerine dayalı bir envanter çalıĢması henüz gerçekleĢtirilemediğinden söz konusu ırkların mevcut
sayısal durumları hakkında kesin bilgileri ulaĢmak mümkün olmamaktadır. Bununla birlikte mevcut bilgiler,
yapılan saha taramaları ve literatür ıĢığında sözkonusu yerli ırklarımızın sayılarının giderek azaldığı ve
kaybolma eĢiğine geldiği gözlemlenmektedir. Yerli Kara ve Ankara Keçisi ırkları için Tarımsal AraĢtırmalar
Genel Müdürlüğü koordinatörlüğünde yürütülen in situ ve ex situ koruma programları bulunmaktadır. Yerli
Kara Sığır ırkının Kızılcahamam ilçesinde, Ankara keçisinin ise AyaĢ ilçesinde halk elinde korunması
desteklenmektedir. Lalahan Hayvancılık AraĢtırma Enstitüsünde sözkonusu ırklara ait iki koruma sürüsü
bulunmakta, genetik materyalleri (sperma, embriyo, doku, hücre DNA) ise gen bankalarında saklanmaktadır.
Nesli tehlikede olan ve olması muhtemel yaban hayvanlarına iliĢkin liste ise, Doğa Derneği
tarafından 2006 yılında yayınlanan “Türkiye‟nin Önemli Doğa Alanları” isimli çalıĢma verilerinden
derlenerek hazırlanmıĢ ve Tablo D.3.3.2.1.‟de verilmiĢtir.
199
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Tablo D.3.3.2.1.: Nesli Tehlikede Olan ve Olması Muhtemel Yaban Hayvanları
Takson Adı
Takson Adı
(Türkçe)
Yer
E TE
Kırmızı
Liste
K
B
Popülasyon
KuĢlar
Aquila heliaca
ġah kartal
Aquila nipalensis
Tuz Gölü
0
0
VU
LC
2 Çift (1998
üreme)
Köroğlu Dağları
0
0
VU
LC
2 Çift (Üreme)
Beynam Ormanları
0
0
VU
LC
2 Çift (Üreme)
Tuz Gölü
0
0
LC
EN
1-2 Çift (1998
üreme)
Tuz Gölü
0
0
NT
VU
5-10 Çift (1998
üreme)
74-200 Birey
(Göç)
Aythya nyroca
Mogan Gölü
0
0
NT
VU
Tuz Gölü
0
0
VU
VU
118 Birey
(KıĢlama)
Sarıyar Barajı
0
0
VU
VU
5-52 Birey
(2004 KıĢlama)
Tuz Gölü
0
0
LC
VU
Var (Üreme)
Tuz Gölü
1
0
LC
VU
Var (Üreme)
Çöl Gölü ve Çolak
Düzü
1
0
LC
VU
Var (Üreme)
Mogan Gölü
1
0
LC
VU
Var (Üreme)
Tuz Gölü
0
0
LC
VU
100-120 Çift
(Üreme)
Çöl Gölü ve Çolak
Düzü
0
0
LC
EN
Var (1998
Üreme)
10-20 Çift
(Üreme)
Branta ruficollis
Burchinus
oedicnemus
Calandrella rufescens
niethammeri
Charadrius
leschenaultii
columbinus
Çorak
toygarı
Büyük cılıbıt
200
Takson Adı
Takson Adı
(Türkçe)
Circus macrourus
Coracias garrulus
Gökkuzgun
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Kırmızı
Liste
Yer
E TE
Popülasyon
K
B
Tuz Gölü
0
0
NT
(CR)
1-2 Çift
(Üreme)
Sarıyar Barajı
0
0
NT
VU
Var (Üreme)
Kazan Tepeleri
0
0
NT
VU
Var (Üreme)
Çankırı Cipsli
Tepeleri
0
0
NT
VU
Var (Üreme)
Hirfanlı Barajı
0
0
LC
(VU)
36 Birey (2005
KıĢlama)
Sarıyar Barajı
0
0
LC
(VU)
32-51 Birey
(KıĢlama)
Kızılcahamam
Ormanları
0
0
LC
VU
1-2 Çift
(Üreme)
Sarıyar Barajı
0
0
LC
VU
1 Çift (Üreme)
Kirmir Vadisi
0
0
LC
VU
1 Çift (Üreme)
Tuz Gölü
0
0
VU
LC
100 Çift (1998
Üreme)
Çöl Gölü ve Çolak
Düzü
0
0
VU
LC
20 Çift (1998
Üreme)
Mogan Gölü
0
0
VU
LC
300 Birey
(Göç)
Acıkcır Bozkırları
0
0
VU
LC
Var (Üreme)
Polatlı-TĠGEM
0
0
VU
LC
20 Çift
(Üreme)
Tuz Gölü
0
0
LC
(EN)
15-20 Çift
(1998 Üreme)
Çöl Gölü ve Çolak
Düzü
0
0
LC
(EN)
2 Çift (2000
Üreme)
Kızılcahamam
0
0
LC
VU
2 Çift (Üreme)
Cygnus columbianus
Falco biarmicus
Folco naumanni
Grus grus
Gypaetus barbatus
Bıyıklı doğan
Küçük
kerkenez
Turna
Sakallı
201
Takson Adı
Takson Adı
(Türkçe)
akbaba
Milvus migrans
Neophron
percnopterus
Oxyura leucocephala
Otis tarda
Kara çaylak
Küçük
akbaba
Dikkuyruk
Toy
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Kırmızı
Liste
Yer
E TE
Popülasyon
K
B
Ormanları
Köroğlu Dağları
0
0
LC
VU
1 Çift (Üreme)
Kızılcahamam
Ormanları
0
0
LC
VU
Var (Üreme)
Sarıyar Barajı
0
0
LC
VU
20-30 Çift
(Üreme)
Kızılcahamam
Ormanları
0
0
LC
EN
15 Çift
(Üreme)
Sarıyar Barajı
0
0
LC
EN
15-20 Çift
(Üreme)
Kirmir Vadisi
0
0
LC
EN
15-25 Çift
(Üreme)
Acıkcır Bozkırları
0
0
LC
EN
Var (Üreme)
AyaĢ Dağları
0
0
LC
EN
Var (Üreme)
Çankırı Cipsli
Tepeleri
0
0
LC
EN
Var (Üreme)
Çöl Gölü ve Çolak
Düzü
0
0
EN
VU
27 Birey (1991
sonrası)
Mogan Gölü
0
0
EN
VU
3-4 Çift
(Üreme)
Hirfanlı Barajı
0
0
EN
VU
25-122 Birey
(KıĢlama)
Tuz Gölü
0
0
VU
VU
83-110 Birey
(2000 Üreme)
Çöl Gölü ve Çolak
Düzü
0
0
VU
VU
35-45 Birey
(2000 Üreme)
Polatlı-TĠGEM
0
0
VU
VU
15-30 Birey
(2004 Üreme)
202
Takson Adı
Takson Adı
(Türkçe)
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Kırmızı
Liste
Yer
E TE
Popülasyon
K
B
Çöl Gölü ve Çolak
Düzü
0
0
LC
VU
20 Çift (1998
Üreme)
Hirfanlı Barajı
0
0
LC
VU
10-20 Çift
(Üreme)
Tuz Gölü
0
0
NT
(CR)
20 Çift (1998
Üreme)
Tuz Gölü
l
l
-
EN
Var
1
0
-
LC
Var
Polatlı-TĠGEM
0
0
CR
LC
Var
Mogan Gölü
0
0
VU
NT
Var
Sarıyar Barajı
0
0
VU
NT
Var
Nallıhan Tepeleri
0
0
VU
NT
Var
Kirmir Vadisi
0
0
VU
NT
Var
Aphanius villwocki
Polatlı-TĠGEM
1
0
-
-
Pseudophoxinus
crassus
Tuz Gölü
1
0
DD
EN
Kızılcahamam
Ormanları
0
0
-
EN
Var
Kazan Tepeleri
0
0
-
EN
Var
Sterna nilotica
Gülen sumru
Tetrax tetrax
Memeliler
Microtus anatolicus
Anadolu
tarlafaresi
Microtus dogramacii
Sürüngenler
Montivipera xanthina
Testudo graeca
ġeritli
engerek
Tosbağa
Balıklar
Kelebekler
Archon apollinus
Yalancı
apollo
203
Takson Adı
Euphydryas orientalis
Glaucopsyche alexis
Takson Adı
(Türkçe)
Güzel
nazuğum
Kara gözlü
mavi kelebek
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Kırmızı
Liste
Yer
E TE
Popülasyon
K
B
Kazan Tepeleri
0
0
-
CR
Var
Çankırı Cipsli
Tepeleri
0
0
-
CR
Var
Kızılcahamam
Ormanları
0
0
-
VU
Var
AyaĢ Dağları
0
0
-
VU
Var
Kazan Tepeleri
0
0
-
VU
Var
Çankırı Cipsli
Tepeleri
0
0
-
VU
Var
Muschampia
proteides
Anadolu
zıpzıpı
Kızılcahamam
Ormanları
0
0
-
EN
Var
Polyommatus
poseidon
Çok gözlü
poseydon
AyaĢ Dağları
0
0
-
EN
Var
Kızılcahamam
Ormanları
0
0
-
EN
0
0
-
EN
Tuz Gölü
0
0
-
VU
Var
Kızılcahamam
Ormanları
0
0
-
VU
Var
AyaĢ Dağları
0
0
-
VU
Var
Kazan Tepeleri
0
0
-
VU
Var
Çankırı Cipsli
Tepeleri
0
0
-
VU
Var
Çöl Gölü ve Çolak
Düzü
0
0
-
VU
Var
Kazan Tepeleri
0
0
-
VU
Var
AyaĢ Dağları
0
0
-
EN
Var
Pseudophilotes bavius
Kazan Tepeleri
Pseudophilotes
vicrama
Thymelicus acteon
Tomares nogelli
Himalaya
mavi kelebeği
Sarı lekeli
zıpzıp
Anadolu
Var
204
Takson Adı
Takson Adı
(Türkçe)
gelinciği
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Kırmızı
Liste
Yer
E TE
Popülasyon
K
B
Kazan Tepeleri
0
0
-
EN
Var
Çankırı Cipsli
Tepeleri
0
0
-
EN
Var
Kaynak: Doğa Derneği, Türkiye'nin Önemli Doğa Alanları, Ankara, 2006
Tuz Gölünde; WWF-Türkiye, “Konya Kapalı Havzası‟nın Akılcı Kullanımına Doğru Projesi” ile
entegre havza yönetimi yaklaĢımının uygulanabilmesi için çalıĢmaktadır.
Özel Çevre Koruma Kurumu, Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Alanı‟nda koruma alanları sentezi ve
çevre düzeni çalıĢmaları yürütülmektedir.
Doğa Derneği, flamingo popülasyonunun izlenmesi için 2003 yılından bu yana düzenli olarak
havadan sayım yapmaktadır. Dernek, Çevre ve Orman Bakanlığı ile toy (Otis tarda) için bir ulusal eylem
planı hazırlamıĢtır.
Mogan Gölünde; 383 sayılı KHK doğrultusunda Özel Çevre Koruma Kurumunca bölgenin doğal
değerleri için koruma çalıĢmaları yanı sıra, planlı geliĢmesine iliĢkin plan ve projeler yürütülmektedir.
Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, ÖÇKKB, çeĢitli akademisyen ve sivil toplum
örgütleriyle birlikte yanardöner çiçeği için bir eylem planı hazırlamaktadır.
Hirfanlı Barajında bilinen bir koruma çalıĢması yoktur. Ancak baraj bölgesi olduğundan kısmen
korunmaktadır.
Sarıyar Barajı-Nallıhan KuĢ Cenneti’nde günübirlik ziyaretçilerin kuĢ gözlemelerini sağlamak
amacıyla Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü bir gözlem merkezi
inĢa etmiĢtir. Doğa Koruma Vakfı alanda her yıl fotosafariler düzenlemektedir.
Kızılcahamam Ormanlarında; KuĢ AraĢtırmaları Derneği ve Çevre ve Orman Bakanlığı,
Kızılcahamam ormanlarında kara akbabalar üzerine koruma çalıĢmaları yürütmüĢtür ve türün ürediği yaĢlı
ağaçların bulunduğu meĢcerelerin korunmasını sağlamıĢtır. Bunun yanında ODTÜ KuĢ Gözlem Topluluğu
bölgede kuĢlar üzerine araĢtırma çalıĢmalarının yürütmektedir.
Acıkır Bozkırlarının bir kısmı askeri bölge sınırları içinde kaldığından iyi korunmuĢtur. Bunun
dıĢında alanda bilinen baĢka bir koruma çalıĢması bulunmamaktadır.
Polatlı-TĠGEM alanının büyük bir kısmı Tarım ve KöyiĢleri Bakanlığı, Tarım ĠĢletmeleri Genel
Müdürlüğü tarafından iĢletilmektedir. Bu durum alandaki nadir türlerin korunması açısından önemlidir.
Alandaki tarım faaliyetlerinin uzun vadede toy kuĢunun üreme baĢarısını artıracak Ģekilde değiĢmesi
beklenmektedir. Bunun dıĢında alanda bilinen bir koruma çalıĢması bulunmamaktadır.
205
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
IUCN Kırmızı Liste Tehlike Katogorileri;
Nesli TükenmiĢ (EX): Hiçbir geçerli Ģüphe olmadan türün son bireyinin ölmesi durumunda o türün
Nesli TükenmiĢ sayılmaktadır. Türün tarihsel dağılımı boyunca bilinen ve/veya tahmin edilinen habitatta,
uygun zamanda (diurnal, mevsimsel, yıllık) yapılan ayrıntılı araĢtırmalar sonucunda tek bir bireyin dahi
kayıt edilmemesi sonucunda türün Nesli TükenmiĢ kabul edilebilir. AraĢtırmalar, türün yaĢam döngüsü ve
formuna uygun bir Ģekilde belirlenecek bir zaman aralığında bitirilmiĢ olmalıdır.
Nesli Doğada TükenmiĢ (EW): Tür tutsak bir biçimde, insan yardımıyla yaĢamını sürdürüyor veya
eski dağılım alanı dıĢında bir yerde populasyon oluĢturuyor ise Nesli Doğada TükenmiĢ olarak
sınıflandırılır. Türün tarihsel dağılım boyunca bilinen ve/veya tahmin edilinen habitatta, uygun zamanda
(diurnal, mevsimsel, yıllık) yapılan ayrıntılı araĢtırmalar sonucunda tek bir bireyin kayıt edilmemesi
sonucunda türün Nesli Doğada TükenmiĢ kabul edilebilir. AraĢtırmalar, türün yaĢam döngüsü ve formuna
uygun bir Ģekilde belirlenecek bir zaman aralığında bitirilmiĢ olmalıdır.
Yok Olmak Üzere (CR): En iyi kanıtlar sonucu tür, Yok Olmak Üzere kriterinin A ve E
maddelerinden herhangi biriyle esleĢiyorsa tür Yok Olmak Üzere olarak sınıflandırılır ve Nesli Doğada
TükenmiĢ kriterine yaklaĢmıĢ olur.
Tehlike Altında (EN): En iyi kanıtlar sonucu tür, Tehlike Altında kriterinin A ve E maddelerinden
herhangi biriyle esleĢiyorsa tür Tehlike Altında olarak sınıflandırılır ve Nesli Doğada TükenmiĢ kriterine
yaklaĢmıĢ olur.
Hassas (VU): En iyi kanıtlar sonucu tür, Hassas kriterinin A ve E maddelerinden herhangi biriyle
esleĢiyorsa tür Hassas olarak sınıflandırılır ve Nesli Doğada TükenmiĢ kriterine yaklaĢmıĢ olur.
Tehlike Altına Girmeye Yakın (NT): Değerlendirildiğinde Yok Olmak Üzere, Tehlike Altında veya
Hassas sınıflarına girmeyen, fakat yakın zamanda bu tehlike sınıflarından birisiyle tanımlanabilecek türler
Tehlike Altına Girmeye yakın olarak sınıflandırılır.
Önceliği DüĢük (LC): Değerlendirildiğinde Yok Olmak Üzere, Tehlike Altında veya Hassas
sınıflarına girmeyen türler Önceliği DüĢük olarak sınıflandırılır. GeniĢ yayılıĢlı ve çok sayıda bulunan türler
bu sınıfa yerleĢtirilirler.
Yetersiz Bilgi (DD): Dağılım ve/veya populasyon durumuna göre doğrudan veya dolaylı bir yok
olma riski çalıĢması yapabilecek kadar yeterli bilgi bulunmayan türler bu kategoriye yerleĢtirilirler. Bu
kategorideki türün biyolojisi iyi çalıĢılmıĢ ve biliniyor olabilir fakat populasyon ve/veya dağılımı hakkında
bilgi eksikliği olabilir. Bu nedenden dolayı Yetersiz Bilgi sınıfı bir tehlike sınıfı değildir. Türleri bu sınıfa
koymak ile, tehlike sınıflandırmasının uygunluğunun gösterileceği yeni değerlendirmeler için daha fazla
bilgi gerektiği belirtilmektedir. Mümkün olan tüm verilerin kullanılması ve değerlendirilmeye alınması
önemlidir. Bir çok durumda, Yetersiz Bilgi ile diğer tehlike sınıfları arasında seçim yapmak için çok dikkat
edilmelidir. Eğer türün dağılım gösterdiği alan göreceli olarak sınırlanmıĢ ve türün son kaydından bu yana
önemli bir periyot geçmiĢ ise, tehlike kategorilerinden birine yerleĢtirmek bu tür için uygulanabilir.
DeğerlendirilmemiĢ (NE): Bir tür kriterlere göre sınıflandırılmamıĢ ise DeğerlendirilmemiĢ olarak
sınıflandırılır.
206
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
D.6. Tabiat Varlıklarını Koruma ÇalıĢmaları
Tabiat Varlıklarını Koruma
Ankara 1 Nolu Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Komisyonu 2012 yılında 14 adet toplantı yapmıĢtır. Bu
toplantıda 60 adet karar almıĢtır. Ankara 2 Nolu Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Komisyonu 2012 yılında
14 adet toplantı yapmıĢtır. Bu toplantı salonunda 73 adet karar alınmıĢtır.
Çizelge D8– Ġlde bulunan Tabiat Varlıkları Koruma Bölge Komisyonları faaliyetleri.
Toplantı Sayısı
Karar Sayısı
Ankara 1 Nolu Tabiat Varlıklarını
Koruma Bölge Komisyonu
14
60
Ankara 2 Nolu Tabiat Varlıklarını
Koruma Bölge Komisyonu
14
73
TOPLAM
28
133
Doğa Koruma ve Biyolojik ÇeĢitlilik
Ankara Ġli, 2010 yılı sonu itibari ile içinde 1.183 ha‟lık bir alanı kaplayan 1 adet milli park (Soğuksu
Milli Parkı), sırasıyla 215 ha‟lık ve 40 ha‟lık alanlar kaplayan 2 adet tabiat parkı (Çamkoru Tabiat Parkı ve
ġahinler Tabiat Parkı), yine sırasıyla 52 ve 0,05 ha‟lık alanlar kaplayan 2 adet tabiat anıtı (Asarlık Tepeler
Tabiat Anıtı ve Kabaardıç Tabiat Anıtı) bulunmaktadır.
Ayrıca Ġl sınırları dahilinde Tuz Gölü (bir bölümü), Çöl Gölü ve Çalıkdüzü, Mogan Gölü, Hirfanlı
Barajı ile Sarıyar Barajı olmak üzere 5 adet uluslararası öneme sahip sulak alan yer almakta olup, bunlar
sırasıyla 533.000 ha, 1.500 ha, 1.500 ha, 26.300 ha ve 8.400 ha büyüklüğündedir.
Ankara Ġli‟nin sahip olduğu uluslararası öneme sahip sulak alanlarından olan ve toplam 1.002 km2‟lik
bir alanı içine alan Tuz Gölü (Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Bölgesi) ve 273 km2‟lik bir alanı kaplayan
Mogan Gölü (GölbaĢı Özel Çevre Koruma Bölgesi) aynı zamanda Ġlimizin (2) adet Özel Çevre Koruma
Alanı durumundadır.
Ankara Ġl sınırları içerisinde Çamlıdere, Kızılcahamam, Beypazarı ve Nallıhan ilçelerinde orman
varlığı bulunmaktadır. Ġlde ormanlık alan toplamı 368.236,4 ha‟dır. Ankara ilinin genel alanı 2.570.600
ha‟dır. Orman yüzdesi %19‟dur. Ormanlarımızda baĢlıca Göknar, sarıçam ve karaçam türleri bulunmaktadır.
Bugünkü kayıtlara göre Ankara florası 99 familya, 495 cinsine ait 1365 çiçekli bitki türüne sahiptir.
Bunların da 271‟i (%19.85) endemiktir. Son yıllarda yaĢam mücadelesi veren yanardöner türü GölbaĢı‟nın
kıyısında yer alan iki kilometre karelik dar bir alana sıkıĢıp kalmıĢtır. Kırmızı renkli ve gösteriĢli çiçeklere
sahip olan bu tür, dünyada yalnızca Ankara-GölbaĢı‟na bağlı Hacıhasan Köyü civarında yetiĢmektedir.
Soğuksu Milli Parkı, gerek Ġstanbul-Ankara Devlet Karayolu üzerinde bulunması ve gerekse sunduğu
rekreasyonel kaynak özelliği sebebiyle yoğun bir kullanıma sahne olmaktadır. Soğuksu Milli Parkı
içerisinde özellikle yoğun kullanım günlerinde, orman yangını tehlikesi, katı ve sıvı atık kirliliği, hava ve
gürültü kirliliği görülmektedir.
1/25.000 ölçekli GölbaĢı Özel Çevre Koruma Bölgesi Çevre Düzeni Planı, çeĢitli tarihlerde yapılan
değiĢiklikler sonucu son halini 24.01.2006 tarihli onay ile almıĢtır.
207
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
D.7. Sonuç ve Değerlendirme
Doğa korumanın en temel taĢlarından biri olarak önemli yaĢam alanlarının ve doğal kaynakların korunduğu,
sürdürülebilir kalkınma stratejilerinin uygulandığı ve insan faaliyetlerinin kısıtlandığı veya tamamen
yasaklandığı alanlar olarak tanımlanan korunan alanlar besin, içme suyu, balıkçılık ve ormancılık gibi insanların
sosyal ve ekonomik refahı için gerekli doğal kaynakların korunmasını sağlarlar. Korunan alanlar olmaksızın
dünyamızın sağlıklı bir geleceği olabileceğini düĢünmek bile mümkün değildir.
Kaynaklar
TVK Genel Müdürlüğü
208
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
E. ARAZĠ KULLANIMI
E.1. Arazi Kullanım Verileri
Doğa Koruma ve Biyolojik ÇeĢitlilik
Ankara Ġli, 2010 yılı sonu itibari ile içinde 1.183 ha‟lık bir alanı kaplayan 1 adet milli park (Soğuksu
Milli Parkı), sırasıyla 215 ha‟lık ve 40 ha‟lık alanlar kaplayan 2 adet tabiat parkı (Çamkoru Tabiat Parkı ve
ġahinler Tabiat Parkı), yine sırasıyla 52 ve 0,05 ha‟lık alanlar kaplayan 2 adet tabiat anıtı (Asarlık Tepeler
Tabiat Anıtı ve Kabaardıç Tabiat Anıtı) bulunmaktadır.
Ayrıca Ġl sınırları dahilinde Tuz Gölü (bir bölümü), Çöl Gölü ve Çalıkdüzü, Mogan Gölü, Hirfanlı
Barajı ile Sarıyar Barajı olmak üzere 5 adet uluslararası öneme sahip sulak alan yer almakta olup, bunlar
sırasıyla 533.000 ha, 1.500 ha, 1.500 ha, 26.300 ha ve 8.400 ha büyüklüğündedir.
Ankara Ġli‟nin sahip olduğu uluslararası öneme sahip sulak alanlarından olan ve toplam 1.002 km 2‟lik
bir alanı içine alan Tuz Gölü (Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Bölgesi) ve 273 km2‟lik bir alanı kaplayan
Mogan Gölü (GölbaĢı Özel Çevre Koruma Bölgesi) aynı zamanda Ġlimizin (2) adet Özel Çevre Koruma
Alanı durumundadır.
Ankara Ġl sınırları içerisinde Çamlıdere, Kızılcahamam, Beypazarı ve Nallıhan ilçelerinde orman
varlığı bulunmaktadır. Ġlde ormanlık alan toplamı 368.236,4 ha‟dır. Ankara ilinin genel alanı 2.570.600
ha‟dır. Orman yüzdesi %19‟dur. Ormanlarımızda baĢlıca Göknar, sarıçam ve karaçam türleri bulunmaktadır.
Bugünkü kayıtlara göre Ankara florası 99 familya, 495 cinsine ait 1365 çiçekli bitki türüne sahiptir.
Bunların da 271‟i (%19.85) endemiktir. Son yıllarda yaĢam mücadelesi veren yanardöner türü GölbaĢı‟nın
kıyısında yer alan iki kilometre karelik dar bir alana sıkıĢıp kalmıĢtır. Kırmızı renkli ve gösteriĢli çiçeklere
sahip olan bu tür, dünyada yalnızca Ankara-GölbaĢı‟na bağlı Hacıhasan Köyü civarında yetiĢmektedir.
Soğuksu Milli Parkı, gerek Ġstanbul-Ankara Devlet Karayolu üzerinde bulunması ve gerekse sunduğu
rekreasyonel kaynak özelliği sebebiyle yoğun bir kullanıma sahne olmaktadır. Soğuksu Milli Parkı
içerisinde özellikle yoğun kullanım günlerinde, orman yangını tehlikesi, katı ve sıvı atık kirliliği, hava ve
gürültü kirliliği görülmektedir.
1/25.000 ölçekli GölbaĢı Özel Çevre Koruma Bölgesi Çevre Düzeni Planı, çeĢitli tarihlerde yapılan
değiĢiklikler sonucu son halini 24.01.2006 tarihli onay ile almıĢtır.
Arazi Kullanımı
Ankara Ġli CORĠNE istatistik verilerine göre; 2000–2006 yılları arasında arazi kullanım değiĢikliği en
fazla yapay bölgelerde artıĢ ile tarımsal alanlarda azalma Ģeklinde olmuĢtur. Orman ve yarı doğal alanlar, su
kütleleri ve sulak alanlar ise azalmıĢtır. Ankara‟da tespit edilen yapay bölgelerdeki artıĢın alt kullanımları,
kentsel ve kırsal yerleĢim yerleri, endüstriyel ve ticari birimler, inĢaat ve maden çıkarım sahaları ile spor ve
eğlence alanlarıdır. Ayrıca Esenboğa Havalimanının kapasitesi arttırılmıĢtır. Tarım alanlarındaki azalma ise,
kentleĢmenin artıĢıyla doğru orantılıdır. Sulak alanlar ve su kütlelerinde azalma görülmüĢtür
Ankara Ġli, 2010 yılı sonu itibari ile 927 adet yerleĢim yerinde (%97) mera tespit çalıĢmaları
tamamlanmıĢtır. 4342 sayılı Mera Kanunu kapsamına giren toplam 401.112,82 hektar çayır, mera, harman
yeri, sıvat, eyrek yeri, otlakıye vb. vasfında arazi tespit edilmiĢtir. Ġlimizde ortalama yıllık yağıĢ miktarı
düĢük olduğundan, ayrıca orta ve Ģiddetli erozyon koĢulları hüküm sürdüğünden ve düzensiz otlatma sebebi
ile çayır ve meralarda bitkilerle kaplı alan %10-40 gibi oldukça düĢük orandadır. Ankara Ġli‟nde 2006-2010
yılları arasında 32.309,81 ha alanın tarım dıĢı kullanımına izin verilmiĢtir.
2005 yılında yapılan arazi kullanım çalıĢması ile Ankara kentinde makroformun geliĢiminin
okunabilmesi anlamında kentte belirli dönemlerde yapılan arazi kullanım çalıĢmalarının tanımladığı
kullanımlar ve sınırların değerlendirilmiĢtir. 2023 BaĢkent Ankara Nazım Ġmar Planı‟nın hazırlanması
sürecinde de, daha önce yapılan planlama çalıĢmalarında olduğu gibi Ankara için kapsamlı bir arazi
kullanım çalıĢması yapılmıĢtır.
209
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Çizelge- Ġlin Arazi Kullanım Durumu
5407
656
17101
7325
13919
19175
22305
21796
33231
100780
1238
29012
23175
39
4602
1656
4912
239
28862
44226
10651
12591
21260
808
476
7466
2779
6630
19497
16234
32607
518
6031
5820
NA
51967
23177
121237
K
25242
19053
43623
4882
13553
1628
13432
8889
1410
4844
43595
1242
3053
8356
3608
12789
21652
125137
89003
46226
30139
55869
24270
11750
4517
12576
ġEHĠR VE
Sulak
ORMA ENDÜSTRĠ
MERA
alanlarN
YEL
tuzsuz
KULLANIM
9063
1234
1449
2047
193
4557
2906
142
1354
9
4565
1035
2690
1893
3
5013
3491
1759
107
3
1
2631
1997
1367
6
2
4267
1007
11310
3893
1046
2673
3
9
1274
568
2816
4
1136
98
3401
2356
406
486
1100
194
6834
1404
9
2203
7999
791
3
4369
1299
12906
284
3
2270
450
923
1
5167
849
3078
28
4006
38
6227
7609
3154
1075
1
8
5865
23
5227
4543
5804
2081
7
3
5120
1083
5953
58
7
3125
609
2416
11284
1
3106
4238
1272
8637
18616
5886
49
15658
331783
39696
1
655994
5491
68
1722
18
101270
SULU
TARIM
(Ha)
6467
AĞ
ARI
ER
A
G
UT
N
A
AN
SA
HA
KURU
TARIM
KARIġI
K
TARIM
Çıplak
Alan
Ġç Sular
2344
184
99
24091
152
9830
2901
39492
919
7203
1823
181
99
4433
169
Tuzlu
sular
2698
428
3952
2085
720
7594
36
10850
334
13839
279
2654
1383
9997
1319
692
41
54830
3904
34297
80
3772
42886
3883
225
2321
2099
15058
23885
9
59938
2321
210
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
E.2. Mekânsal Planlama
E.2.1. Çevre düzeni planı
2023 BaĢkent Ankara Nazım Ġmar Planı: Ankara BüyükĢehir Belediye BaĢkanlığı tarafından hazırlanan,
mücavir alan sınırlarını kapsayan 1/25.000 ölçekli “20023 BaĢkent Ankara Nazım Ġmar Planı”, Ankara
BüyükĢehir Belediye Meclisi taraından 16.02.2007 tarih ve 525 sayılı kararıyla onaylanmıĢtır.
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
E.3. Sonuç ve Değerlendirme
Ankara Ġli yanlıĢ arazi kullanımı, usulsüz faydalanma ve tarım arazisi açma neticesinde erozyona en
fazla maruz illerimizden biri haline gelmiĢtir. Orman üzerindeki bu baskının artması ağaçlandırma ve
erozyon kontrol çalıĢmalarının hızlandırılmasını orman varlığımızın geliĢtirilmesini zorunlu
kılmaktadır.
Kaynaklar
Ankara Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü
Ankara BüyükĢehir Belediyesi
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
F. ÇED, ÇEVRE ĠZĠN VE LĠSANS ĠġLEMLERĠ
F.1. ÇED ĠĢlemleri
Çizelge F.1 – Ġlimizde Bakanlık merkez ve ÇġĠM tarafından (2012) Yılı Ġçerisinde Alınan ÇED
Olumlu ve ÇED Gerekli Değildir Kararlarının Sektörel Dağılımı (Kaynak, yıl)
Maden Enerji Sanayi Tarım- Atık- UlaĢım- Turizm- TOPLAM
Gıda Kimya
Kıyı
Konut
Karar
ÇED Gerekli
Değildir
66
4
15
15
20
-
11
131
ÇED Olumlu
Kararı
21
-
1
4
2
1
1
30
Grafik F.1 – Ġlimizde (2012) Yılı ÇED Olumlu Kararı Verilen Projelerin Sektörel
Dağılımı(AÇġĠM,2012)
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Grafik F.2 – Ġlimizde (2012) Yılı ÇED Gerekli Değildir Kararı Verilen Projelerin Sektörel
Dağılımı(AÇġĠM,2012)
F.2. Çevre Ġzin ve Lisans ĠĢlemleri
Yönetmelik kapsamında verilen geçici faaliyet belgeleri, ret edilen geçici faaliyet baĢvuruları, çevre izni ve
çevre izni ve lisansı belgeleri, ret edilen çevre izni/lisansı baĢvuru sayıları verilmeli ve Çizelge F.2, Grafik
F.3, Grafik F.4 ve Grafik F.5 oluĢturulacaktır.
Çizelge F.2 – Ġlimizde (2012) Yılında ÇġĠM Tarafından Verilen Geçici Faaliyet Belgesi ve
Çevre Ġzni/Çevre Ġzni ve Lisansı Belgesi Sayıları(Çevre Ġzinleri ġubesi, 2012)
Geçici Faaliyet
Belgesi
Çevre Ġzini / Lisans
TOPLAM
EK-1
EK-2
TOPLAM
68
40
108
521
103
624
589
143
732
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Seri 1; Madde
depolama, doldurma;
140 ; 5%
Seri 1; Diğer; 323 ;
12%
Seri 1; Enerji; 394 ;
15%
Seri 1; Atık yönetimi;
493 ; 18%
Seri 1; Gıda, Tarım,
Hayvancılık; 318 ;Seri 1; Ağaç-kağıt; 36
12%
; 1%
Seri 1; Madencilik;
379 ; 14%
Seri 1; Metal; 205 ;
8%
Seri 1; Yüzey kaplama;
84 ; 3%
Seri 1; Kimya-petrokimya; 338 ; 12%
Grafik F.3 – Ġlimizde (….) Yılında Verilen Geçici Faaliyet Belgelerinin Sektörlere Göre Dağılımı
(Veri elde edilememiĢtir.)
Grafik F.4 - Ġlimizde (2012) Yılında Verilen Çevre Ġzni Konuları (AÇġĠM,2012)
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Grafik F.5- Ġlimizde (2012) Yılında Verilen Lisansların Konuları(AÇġĠM,2012)
F.3. Sonuç ve Değerlendirme
Ġlimizde ÇED ve Çevre Ġzin ve lisansları süreci kısıtlı personel sayısına rağmen yasal süresi içerinde
gerçekleĢtirilmektedir.
-
Kaynaklar
ÇED ġube Müdürlüğü
Çevre Ġzinleri ġube Müdürlüğü
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
G. ÇEVRE DENETĠMLERĠ VE ĠDARĠ YAPTIRIM UYGULAMALARI
G.1. Çevre Denetimleri
ÇizelgeG.1 -Ġlimizde(2012) Yılında
Sayısı(Çevre Denetim ġube Müdürlüğü,2012)
Denetimle
r
BirleĢi
k
Hav
a
Planlı
denetimle
r
Ani
(plansız)
denetimle
r
Genel
toplam
29
-
Su
Topra
k
-
-
ÇġĠM
Tarafından
Atık
Kimya
-sallar
Gürült
ü
-
-
-
GerçekleĢtirilen
Derin
Deniz ÇE
DeĢarj D
ı
-
Denetimlerin
Ġzi
n
Topla
m
-
29
-
101
63
118
67
-
3
-
25
29
198
85
147
79
-
3
-
-
377
-
541
Grafik G.1 - Ġlimizde ÇġĠM Tarafından (2012) Yılında GerçekleĢtirilen Planlı Denetimlerin
Konularına Göre Dağılımı(AÇġĠM,2012)
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Grafik G.2 –Ġlimizde ÇġĠM Tarafından (2012) Yılında GerçekleĢtirilen Plansız Denetimlerin
Konularına Göre Dağılımı(AÇġĠM,2012)
Grafik G.3–Ġlimizde ÇġĠM Tarafından (2012) Yılında GerçekleĢtirilen Planlı ve Ani Çevre
Denetimlerinin Dağılımı(AÇġĠM,2012)
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Grafik G.4– Ġlimizde ÇġĠM Tarafından (.....) Yılında GerçekleĢtirilen Tüm Denetimlerin
Konularına Göre Dağılımı(Kaynak, yıl)
G.2. ġikâyetlerin Değerlendirilmesi
Ġldeki bilgiler kapsamında Çizelge G.2, Grafik G.5 oluĢturulmalıdır.
Çizelge G.2 – Ġlimizde(2012) Yılında ÇġĠM’e Gelen Tüm ġikâyetler ve Bunların Değerlendirilme
Durumları(Kaynak, yıl)
Hava
85
ġikâyet sayısı
Denetimle
sonuçlanan Ģikâyet 80
sayısı
ġikâyetleri denetimle
94
sonuçlanma (%)
Su
14
Toprak Atık
3
45
Kimyasallar Gürültü ÇED TOPLAM
2
6
32
187
14
3
41
-
6
25
169
100
100
91
0
100
78
90
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Grafik G.5 – Ġlimizde (2012)Yılında ÇġĠM Gelen ġikâyetlerin Konulara Göre Dağılımı(Çevre
Denetimi ġubesi,2012)
G.3. Ġdari Yaptırımlar
Ġldeki bilgiler kapsamında Çizelge G.3, Grafik G.6 oluĢturulmalıdır.
Çizelge G.3–Ġlimizde (2012)Yılında ÇġĠM Tarafından Uygulanan Ceza Miktarları ve
Sayısı(Kaynak, yıl)
H
ava
S
u
T
A
tık
oprak
Ki
myasallar
Ç
G
ürültü
D
iğer
ED
TO
PLAM
Ce
za
Miktarı
(TL)
U
ygulanan
Ceza
Sayısı
1
1
9
8
.024.166 .576.533 5.539
13.240
1
49
4
6
9
7
9
-
-
-
-
9
23.577
2
22.090
3
6
1
9
4.6
53.145,10
356
Grafik G.6 – Ġlimizde(2012) Yılında ÇġĠM Tarafından Uygulanan Ġdari Para Cezalarının
Konulara Göre Dağılımı(AÇġĠM,2012)
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
G.4. Çevre Kanunu Uyarınca Durdurma Cezası Uygulamaları
ÇED Yönetmeliği kapsamında yer almakta olup yükümlülüğünü yerine getirmeyen 23 adet faaliyet için
durdurma uygulanmıĢtır.
G.5. Sonuç ve Değerlendirme
Ġlimizde yapılan çevre denetimlerinde tesisler Çevre ve ġehircilik Müdürlüğü teknik personeli tarafından
denetlenmekte ve 2872 sayılı Çevre Kanunu doğrultusunda gerekli idari yaptırımlar uygulanmaktadır.
Kaynaklar
-
ÇED ġube Müdürlüğü
Çevre Denetimi ġube Müdürlüğü
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
H. ÇEVRE EĞĠTĠMLERĠ
5 Haziran Dünya Çevre Günü etkinlikleri kapsamında; Çevre Mühendisleri Odası Ankara Şube Yönetim
Kurulu organizasyonunda `Çevre Mevzuatı ve Uygulamaları` konulu söyleşi düzenlenmiştir.
ġehit teğmen kalmaz ilköğretim okulunda “çevre ve okul” konulu eğitim çalıĢması düzenlenmiĢtir.
Altındağ Belediyesi Karapürçek kadınlar eğitim ve kültür merkezinde çevre bilincinin geliĢtirilmesine
yönelik bilgilendirme çalıĢması gerçekleĢtirildi.
5 Haziran 2013 Dünya Çevre Günü Kapsamında Ġl Milli Eğitim Müdürlüğü ile birlikte Ankara Ġli sınırları
içerisinde yer alan Ġlk ve Orta Okullar arasında yapılan “Temiz Kentim” konulu resim, Ģiir ve kompozisyon
yarıĢması yapılmıĢtır.
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
I. ĠL BAZINDA ÇEVRESEL GÖSTERGELER
1. GENEL
1.1. NÜFUS
Bu konuda TÜĠK veri göndermemiĢtir.
NÜFUS
GÖSTERGE: Nüfus artıĢ hızı
TANIM: Belirli bir dönemde, Ġl için nüfus büyüklüğünün ortalama yıllık artıĢıdır.
Kaynak: TUĠK
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: 1990-2012 dönemi Ġl nüfus artıĢ hızı (%), Nüfus yoğunluğu
(kiĢi/km2)
Durum ve eğilimler;
Veri formatı
Yıllar
Nüfus (Milyon
KiĢi)
Nüfus ArtıĢ Hızı
(%)
Yıllar
Nüfus (Milyon
KiĢi)
Nüfus ArtıĢ Hızı
(%)
1990
1992
1994
1996
1998
2000
2001
2002
2003
2012
3.236.62
6
4.007.
860
-2
2004
2
2009
2010
2011
4.466. 4.548.93 4.650.
756
9
802
4.771.
716
4.890. 4.96
893 5.542
2005
2006
2007
2
2008
2
2
2
2
2
Değerlendirme ve Sonuçlar
Türkiye’de nüfus artış hızı 1990 yılında ‰17 iken, 2005 yılında ‰12,3’e gerilemiştir. Ancak toplam
nüfus artmaya devam etmiştir. 2008 yılı verilerine göre toplam nüfus 71.079.000 kişi, nüfus artış hızı
ise ‰11,5’tir.
Toplam nüfus artmaya devam etmektedir. Nüfusun kentsel alanlarda yoğunlaşması, bu alanlarda çevre
üzerinde baskının artması anlamına gelmektedir.
NÜFUS
GÖSTERGE: Kentsel nüfus oranı
TANIM: Belirli bir tarihte kentsel alan olarak tanımlanmıĢ 20.001 ve üzeri nüfusa sahip yerleĢim
yerlerinde yaĢayan nüfusun toplam nüfus içindeki oranıdır.
Kaynak: TUĠK
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: 1990-2012 dönemi yıllık (1927, 1950 ve 1980 yılları da olacak
Ģekilde) kırsal ve kentsel nüfus oranı (%),Türkiye geneli oranlarıyla karĢılaĢtırılması
Durum ve eğilimler:
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Veri formatı
Ġl ve Ġlçe Merkezleri (%)
Belde ve Köyler (%)
1927
1950
1980
1990
2000
2010
(.....)
Değerlendirme ve Sonuçlar
Ülkemizde 1990 yılında %51,32 olan kentsel nüfus oranı 2000 yılında %59,25’e yükselmiştir. Hızlı
kentleşme ile birlikte sosyal, ekonomik, demografik ve çevresel sorunlar ortaya çıkmıştır. Plansız
kentleşme ve gecekondulaşma ile hizmet sunumu bakımından sorunlu kentler oluşmuş ve çevre
sorunları hızla büyümüştür. Ülkemizde artan kentsel nüfus oranına paralel olarak kentlerde yaşanan
çevre sorunlarının da artması olasılığı vardır.
1.2
SANAYĠ
SANAYĠ
GÖSTERGE: Sanayi Bölgeleri
TANIM: Sanayinin belli alanlarda yapılanmasını sağlamak, kentleĢmeyi yönlendirmek, çevre sorunlarını
önlemek gibi amaçlarla mal ve hizmet üretim bölgeleri olarak hizmet sunmayı amaçlayan organize sanayi
bölgeleri vb. sanayi bölgelerinin sayısının, toplam alanlarının ve ildeki planlı sanayileĢme oranının zaman
serisinde ifade edilmesidir.
Kaynak: Sanayi Ġl Müdürlükleri, Ġl Sanayi Odası
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Ankara Ġli, uzun yıllar ticaret, memur ve tarım kenti kimliği ile var
olmuĢ ancak Cumhuriyetten sonra kamu kuruluĢlarına ait fabrikaların kentte kurulması ile baĢlayan
sanayileĢme, artan üretim ihtiyacına paralel olarak geliĢmiĢtir. Bugün Ankara ülke genelinde illerin
ekonomik faaliyet konularındaki ağırlığı itibariyle sanayi ağırlıklı iller arasında yer almakta olup, Ankara
sanayisinin büyük çoğunluğunu büyük sanayi kuruluĢlarının yanında küçük ve orta ölçekli sanayi iĢletmeleri
(KOBĠ'ler) oluĢturmaktadır. Toplam 7 adet Organize Sanayi Bölgesi bulunan Ankara Ġlinde faaliyet gösteren
sanayi siteleri de üretim sektörünün gruplandığı alanlar olarak görülmektedir. Ġlimizde bulunan OSB ve
sanayi sitelerine iliĢkin bilgi aĢağıda verilmekte olup, Sincan, Yenimahalle, Kazan, GölbaĢı, Çankaya,
Etimesgut, Akyurt/Çubuk ilçelerinde münferit faaliyet gösteren tesisler de sanayi yoğunluğunun bir
bölümünü oluĢturmaktadır.
ĠLĠMĠZDE FAALĠYET GÖSTEREN
OSB VE SANAYĠ SĠTELERĠ
1
2
3
4
5
6
SANAYĠ BÖLGELERĠ
ASO I. Organize Sanayi Bölgesi
Sincan
ASO II. ve III. Organize Sanayi Bölgesi
Temelli, Sincan
OSTĠM Organize Sanayi Bölgesi
Yenimahalle
Ġvedik Organize Sanayi Bölgesi
Yenimahalle
BaĢkent Organize Sanayi Bölgesi
Temelli, Sincan
Ankara Anadolu Organize Sanayi Bölgesi
Temelli, Sincan
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
7 Polatlı Organize Sanayi Bölgesi
Polatlı
SANAYĠ SĠTELERĠ
1 Hurdacılar Sanayi Sitesi
Yenimahalle
2 Keresteciler Sanayi Sitesi
Kazan
3 Hasanoğlan Sanayi Sitesi
Elmadağ
4 Gersan Sanayi Sitesi
Etimesgut
5 Mobilyacılar Sitesi
Siteler / Altındağ
6 Ata, Demir ve Büyük Sanayi Sitesi
Altındağ
7 ġaĢmaz Oto Sanayi Sitesi
Etimesgut
8 Tuzcular Sanayi Sitesi
ġereflikoçhisar
Tablo: (Sanayi Siteleri ve OSB Bilgileri)
Ġlimizde Müdürlüğümüzde kayıtlı toplam 5226 adet faaliyet bulunup Sanayi (1451), Maden (832),
Gıda (882), Atık-Kimya (710), Turizm (267), Enerji (84) Ģeklinde sektörel bir dağılım söz konusu olup,
Çevre Bilgi Sisteminden alınan verilere göre Ġlimizde sanayi açısından en yoğun olan ilçeler Yenimahalle
(694), Sincan (339), Kazan (212), Altındağ (149), Etimesgut (105) Ģeklinde sıralanmaktadır.
Durum ve eğilimler; (Şekil, çizelge ya da grafik yer alır)
Değerlendirme ve Sonuçlar.
Durum ve eğilimlerde sunulan verilerin değerlendirildiği ve bu değerlendirmenin özetlendiği bölümdür.
SANAYĠ
GÖSTERGE: Madencilik Bu baĢlıkta MĠGEM bilgi göndermemiĢtir.
TANIM: Bu gösterge, Ġlde yer alan farklı ruhsatlandırma grubuna göre verilen bir yılda kayıt altına alınmıĢ
maden ocakları, zenginleĢtirme tesisleri ve depolama alanlarının miktarının yıllara göre değiĢimini gösterir.
Kaynak: Ġl Özel Ġdare, MĠGEM
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Türlerine göre maden ocağı ve tesisi sayısı, alanları (ha) ve yıllara
göre değiĢimleri (%),
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Durum ve eğilimler; (Şekil, çizelge ya da grafik yer alır)
Değerlendirme ve Sonuçlar.
Durum ve eğilimlerde sunulan verilerin değerlendirildiği ve bu değerlendirmenin özetlendiği bölümdür.
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
2. ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ
ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ
GÖSTERGE: Sıcaklık
TANIM: Gösterge, ildeki yıllık ortalama sıcaklık değiĢimi ve Türkiye ortalamalarıyla karĢılaĢtırılmasını
ifade etmektedir.
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Ġl için 1970-2012 yılları arası yıllık ortalama sıcaklık değerleri (⁰C),
Türkiye Ortalama Değerleri
Durum ve eğilimler; (Şekil, çizelge ya da grafik yer alır)
Veri formatı
Aylık Ortalama Sıcaklık (°C)
ĠSTASYON ADI/NO: ANKARA
YIL/AY 1
2
3
4
1970
4.2 4.5 7.5
13.7
1971
4.4 2.7 6.9
10.5
1972
-4.0 -2.6 6.0
13.4
1973
-2.8 4.9 4.1
10.2
1974
-4.2 2.5 7.9
9.0
1975
-1.3 0.9 8.1
13.0
1976
-3.3 -3.7 4.3
10.7
1977
-1.2 6.2 5.6
11.1
1978
1.0 5.9 7.4
9.8
1979
1.2 4.6 8.3
11.0
1980
-3.2 -0.1 4.9
9.4
1981
2.6 2.6 7.3
10.2
1982
1.2 -0.2 4.4
10.9
1983
-3.6 -0.1 5.9
12.1
1984
2.8 4.3 6.1
8.3
1985
2.5 -3.5 3.0
11.8
1986
3.0 3.7 7.7
13.4
1987
2.3 4.6 0.9
9.1
1988
1.7 2.9 4.9
11.5
1989
-2.3 0.5 8.9
16.4
1990
-3.7 2.1 7.1
10.4
1991
-0.3 0.0 7.5
10.7
1992
-4.0 -3.0 3.9
11.4
1993
-4.0 -0.7 5.7
10.4
1994
3.8 1.8 6.8
14.0
1995
3.3 5.2 6.7
9.9
1996
1.8 4.8 3.8
9.3
1997
2.3 0.7 3.4
7.5
1998
2.1 3.2 3.9
13.5
/ 17130
5
6
14.8 19.9
15.5 19.3
16.2 20.0
16.2 18.7
15.0 20.9
14.7 20.3
15.6 18.4
16.1 19.4
16.0 19.9
15.9 20.6
15.5 19.9
13.4 20.8
16.1 19.1
15.7 18.1
16.3 19.5
17.6 20.1
12.8 18.9
15.2 19.1
15.9 18.5
15.6 19.5
14.5 19.2
13.8 20.2
16.2 19.0
15.3 19.7
17.0 20.6
17.6 21.8
17.9 20.2
17.4 20.2
16.0 20.2
7
24.2
23.0
23.2
22.8
22.6
24.1
21.9
23.3
23.5
21.6
24.9
23.4
20.2
21.4
21.5
20.8
24.6
23.9
23.3
23.3
23.9
24.4
20.5
22.9
24.2
20.8
25.2
22.7
24.6
8
22.1
22.0
22.4
21.5
21.8
22.8
20.7
23.0
21.3
23.9
22.5
22.1
21.3
20.1
19.2
24.9
25.9
21.7
22.9
24.6
22.1
23.3
23.4
23.1
23.5
23.4
23.4
20.8
25.2
9
18.0
19.0
18.3
19.3
16.9
18.5
16.6
17.8
17.2
19.4
16.4
19.2
18.9
18.3
19.8
17.9
20.2
19.7
18.0
18.3
17.3
18.0
16.7
19.3
22.8
19.0
17.3
15.9
19.3
10
10.9
10.5
12.8
13.2
16.4
12.2
13.9
9.8
13.5
12.4
13.8
15.3
12.2
10.9
13.4
10.3
12.3
11.8
11.0
11.3
12.9
13.3
15.1
15.0
16.0
11.6
11.5
12.9
14.5
11
7.4
7.2
5.6
4.8
7.0
5.5
8.5
9.0
4.4
8.0
7.8
5.0
4.4
6.6
7.3
8.7
4.0
6.4
3.6
6.6
9.4
7.2
5.4
4.1
5.6
3.4
8.0
7.2
8.5
12
0.7
1.4
-0.8
1.4
0.5
-1.9
1.7
1.1
3.3
2.8
3.6
6.4
3.0
2.7
-1.1
2.0
1.1
2.5
3.6
0.7
3.5
-0.5
-0.6
4.0
0.5
2.9
6.5
3.6
4.5
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
3.3
-3.4
3.0
-3.8
5.4
0.2
3.5
-1.7
1.2
-3.9
2.6
3.1
2.4
-0.9
3.3
-1.1
4.1
5.0
-0.3
2.4
2.5
0.4
2.5
0.2
4.2
6.5
3.2
-1.9
6.6
4.5
11.5
8.6
3.2
7.2
6.1
7.5
7.3
10.3
5.5
8.5
6.0
3.7
12.1
13.0
12.6
10.4
10.3
11.5
11.6
13.1
9.6
14.0
11.4
12.2
10.0
14.9
16.9
15.5
14.8
16.7
19.0
15.8
16.6
16.6
21.0
16.0
16.2
18.4
15.2
17.5
20.0
19.8
21.9
20.8
22.6
20.0
19.5
21.6
23.1
22.3
22.6
21.5
19.7
24.2
24.4
26.5
26.3
24.8
23.5
23.6
25.0
23.2
27.3
25.2
24.0
26.2
25.6
27.0
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
23.8 18.8 13.9 6.7
5.0
22.8 18.9 12.2 8.7
2.2
24.7 20.8 13.2 6.9
2.5
22.5 18.3 13.3 8.0
-0.8
24.3 18.0 14.4 8.0
1.9
22.9 19.3 14.2 7.2
2.3
25.4 18.7 10.8 6.1
3.0
27.2 18.2 13.6 5.6
1.1
26.7 21.2
2.0
27.2 20.1 13.3 8.7
2.1
23.7 18.5 16.6 7.4
5.4
28.4 22.5 12.2 11.2 6.1
23.8 20.1 10.9 3.3
3.8
24.0 22.1 16.6 9.1
4.3
Değerlendirme ve Sonuçlar.
Durum ve eğilimlerde sunulan verilerin değerlendirildiği ve bu değerlendirmenin özetlendiği bölümdür.
ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ
GÖSTERGE: YağıĢ
TANIM: Birim alana düĢen ortalama yağıĢ miktarının zaman serisinde ifade edilmesidir.
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Ġl için 1970-2012 yılları arası yıllık ortalama yağıĢ miktarları (kg/m2)
Durum ve eğilimler; (Şekil, çizelge ya da grafik yer alır)
Veri formatı
Aylık Toplam YağıĢ (mm)
-9999: YağıĢ Yoktur. // BoĢluk:YağıĢ Ölçümü YapılmamıĢtır.
ĠSTASYON ADI/NO: ANKARA
/ 17130
YIL/A 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Y
1970
1971
1972
1973
1974
1975
1976
1977
1978
1979
1980
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
47.5
37.5
16.4
13.3
7.2
57.6
75.0
26.9
48.5
101.7
85.5
65.7
32.9
42.9
41.0
63.1
75.8
84.7
14.8
6.5
21.8
25.3
4.9
28.8
30.2
33.6
30.1
37.1
10.9
27.9
47.3
6.8
29.8
42.0
46.1
19.3
35.5
39.0
20.1
61.5
63.0
42.0
93.3
59.7
21.4
21.8
21.7
24.9
35.2
18.5
12.1
44.2
25.7
31.2
37.1
9.6
37.0
24.0
74.4
48.5
18.8
38.6
13.6
14.4
44.2
5.7
33.4
33.8
10.8
38.1
17.2
52.8
86.2
42.6
43.0
11.8
54.6
18.3
27.4
67.2
16.4
6.5
69.5
65.1
24.3
47.7
33.6 11.9 48.5 17.2 36.3 -9999 15.5 35.0 25.2 41.4
40.7 41.5 78.6 26.3
6.6
7.9 18.8 14.2 53.7 49.7
13.8 41.7 49.9 83.0 38.7 34.9 43.6 65.9 17.7 14.2
41.9 63.0 21.9 58.3 17.1
4.2 18.5
2.9 13.5 52.0
25.5 26.3 103.8 49.8 12.5 18.4 21.8 14.6 14.9 57.3
19.1 80.4 98.7 75.7
3.9 24.4
0.2 20.0 58.8 40.5
24.7 44.5 65.3 28.7
1.2
1.8 17.1 76.0 17.9 67.2
27.5 50.6 26.1 15.0
4.6 10.0 18.4
8.4 17.9 24.5
35.8 90.9 14.0
6.2
0.4
4.5 59.4 47.9
0.7 67.7
16.8
7.8 62.6 16.9
5.6
1.4
0.5 38.6 40.7 29.2
33.5 58.5 67.5 18.7 10.3
6.0
0.5
3.3 61.3 38.9
87.1 25.6 52.8 24.8 23.0
8.1 23.9 14.7 55.8 75.3
25.4 87.4 23.7 44.1 18.6 80.9
0.5 23.3
3.3 23.9
13.4 41.5 73.4 42.1 41.6 28.1
9.5 20.6 113.4 23.7
37.7 77.1 28.7 27.1 36.9 14.5 -9999
0.4 22.3
4.2
17.4 48.8 48.9
5.0
6.4
1.9
0.0 56.4 49.2 33.0
15.5 15.0 38.7 63.2
6.9
0.2 14.0
8.3 23.9 74.0
48.5 37.7 52.4 37.5 17.9
3.0
2.4 19.8 26.4 69.3
65.2 56.0 47.0 96.1
2.2
0.0 10.0 74.6 35.8 16.7
18.6
6.7 74.8 19.8 11.4 11.1
3.5 62.7 86.1 36.9
28.4 110.8 50.7 15.0 17.1 23.0 49.1 39.7 15.6 44.2
14.2 67.3 70.8 36.8
3.3
4.8
8.8 48.1 13.2 66.7
50.3 40.2
1.6 54.9 29.9 19.9
2.6 35.1 47.0 37.9
22.4 28.1 88.6 13.1
3.5 11.1
0.9
1.8 35.6 33.0
18.4 30.7 39.0
6.6
5.0
1.1
6.3 30.6 67.5 20.6
92.6 61.6 30.8 60.8 107.2
3.7 12.7 27.8 61.6 22.3
79.2 36.2 83.4
3.2
4.4 22.6 63.1 44.5
8.7 65.1
15.2 91.3 71.4 122.4
1.4 29.5
0.2 60.0 36.9 65.5
45.8 71.1 64.3 47.6 18.0 -9999
8.4 30.9 37.7 54.7
54.5 14.2
7.3 35.4 44.7 31.0 20.8 43.3 31.1 38.9
41.4 75.6 17.3 34.6 -9999 24.4
4.5 20.5
7.4 31.0
32.8 27.3 110.0
0.0
2.5 19.3 13.0
1.0 64.8 116.9
23.0 101.1 38.7 29.0 35.3
6.6 54.7 22.7 19.0 16.2
8.6 70.3 18.0
0.0
3.0
0.2 15.1 29.8
5.2 61.5
13.0 38.0 33.8 25.6
6.2 12.6
2.7 10.9 35.2
8.7
67.6 78.6 86.7 37.1 11.9
0.1 42.6 28.0 48.1 14.4
40.4 29.4 29.5 31.8
2.2
0.1 78.3 37.1 19.0
1.3
37.5 23.8 17.9 31.7
3.9
9.8 -9999
44.4
54.9 32.7 45.4 10.3
0.0
0.7 61.6 18.6 43.6 28.8
55.6 71.0 24.8 28.0 13.9
0.4 10.3 13.7 43.1 68.0
44.6 37.5 31.0 57.8 25.7
0.4
1.5 167.6 32.0 67.3
57.5 50.1 73.1 44.4 10.7 21.1
0.6 62.4 10.9 39.3
43.0 24.8 65.1
1.2
4.6
7.4
3.6 18.6 36.4 86.4
Değerlendirme ve Sonuçlar.
Durum ve eğilimlerde sunulan verilerin değerlendirildiği ve bu değerlendirmenin özetlendiği bölümdür.
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
ĠKLĠM DEĞĠġĠKLĠĞĠ
GÖSTERGE: Deniz suyu yüzey sıcaklığı
TANIM: Bu gösterge, deniz suyu yüzey sıcaklığının 1975‟ten bu yana yıllık değiĢimini ifade eder.
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Denize kıyısı olan iller için 1975‟ten bu yana uzun yıllar ortalama
deniz suyu yüzey sıcaklığı değerleri (⁰C)
Durum ve eğilimler; (Şekil, çizelge ya da grafik yer alır)
Veri formatı
Değerlendirme ve Sonuçlar.
Durum ve eğilimlerde sunulan verilerin değerlendirildiği ve bu değerlendirmenin özetlendiği bölümdür.
3.HAVA KALĠTESĠ
HAVA KALĠTESĠ
GÖSTERGE: Hava Kirleticileri
TANIM: Bu gösterge; havadaki SO2 ve PM10 konsantrasyon miktarını göstermektedir.
(SO2 yakıtların doğal olarak yapısında bulunan kükürt bileĢiklerinin yanma esnasında açığa çıkmasıyla
oluĢan kirletici, boğucu, renksiz ve asidik gazdır. Partikül maddeler, gaz halindeki emisyonların kimyasal
dönüĢümü ve yığın halinde Ģekillenmesi ile oluĢur. 5-10 mikrometre çaplı partiküler, asılı partikül olarak
tanımlanır. Genel olarak heterojen karıĢımları içerir ve karakteristikleri bir yerden bir baĢka yere önemli
değiĢiklik gösterir. Çapı 10 mikrometre altındaki partiküler maddelere PM10 denir.)
Kaynak: Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: - Ġlimizde2012 Yılında Hava Kirletici Gazların Ortalama
Konsantrasyonları ve Sınır Değerin AĢıldığı Gün Sayıları (Gün) (2012)
ANKARA SO2 AGS* PM10 AGS*
0
32
Bahçelievler
65
Cebeci
-
0
87
64
Demetevler
9
0
71
54
Dikmen
11
0
84
54
KayaĢ
9
0
86
38
Keçiören
-
0
-
29
Sıhhiye
12
0
Sincan
-
0

2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
53
86
-
40
AGS: Sınır değerin aĢıldığı gün sayısı
Durum ve eğilimler; (Şekil, çizelge ya da grafik yer alır)
Değerlendirme ve Sonuçlar.
Durum ve eğilimlerde sunulan verilerin değerlendirildiği ve bu değerlendirmenin özetlendiği bölümdür.
4. SU-ATIKSU
SU-ATIKSU
GÖSTERGE: Su Kullanımı
TANIM: Bu gösterge belediye, sulama, içme ve kullanma, sanayi olmak üzere sektörel bazda kaynaklardan
çekilen toplam su miktarını gösterir.
Kaynak: DSĠ, TUĠK
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi:
Durum ve eğilimler; (Şekil, çizelge ya da grafik yer alır)
Veri Formatı
1990
m3
%
2004
m3
%
2008
m3
Toplam
Sulama
ĠçmeKullanma
Sanayi
344.572
333.466
%
2012
m3
%
2030
m3
%
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Değerlendirme ve Sonuçlar.
Durum ve eğilimlerde sunulan verilerin değerlendirildiği ve bu değerlendirmenin özetlendiği bölümdür.
SU-ATIKSU
GÖSTERGE: Belediye Ġçme Kullanma Suyu Kaynakları
TANIM: Belediyeler tarafından içme ve kullanma suyu temin edilen baraj, kuyu, doğal kaynak, göl ve gölet
olmak üzere çekilen suyun kaynaklarına göre oranını ifade etmektedir.
Kaynak: TUĠK,2012
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Ġlde 1990 ve sonrasında, baraj, kuyu, doğal kaynak, göl ve göletlerden
çekilen su miktarı, toplam çekilen su miktarı, (%)
Durum ve eğilimler; (Şekil, çizelge ya da grafik yer alır)
Veri Formatı
Belediye Ġçme ve Kullanma Suyu ġebekesi Ġçin Kaynaklara Göre Çekilen Su (1000 m3)
Baraj
Kuyu
Kaynak
Akarsu
Göl-Gölet
1990
238.012
23.757
6.285
11
1994
243.064
24.263
4.867
72
1995
235.960
27.523
8.197
27
1996
247.222
22.689
8.475
201
1997
245.513
16.774
9.099
227
1998
277.668
22.240
16.685
146
2001
288.172
24.090
14.228
425
2002
295.570
23.385
13.160
37
2003
310.690
20.778
13.068
37
2004
340.215
20.817
14.744
3.346
2006
303.554
13.100
16.750
63
2008
315.021
9.544
13.406
140
2010
2012
Değerlendirme ve Sonuçlar.
Durum ve eğilimlerde sunulan verilerin değerlendirildiği ve bu değerlendirmenin özetlendiği bölümdür.
SU-ATIKSU
GÖSTERGE: Atıksu Arıtma Tesisi Ġle Hizmet Veren Belediyeler
TANIM: Bu gösterge atıksu arıtma tesisi ile hizmet verilen belediye sayısını veatıksu arıtma tesislerine bağlı
nüfusun yüzdelik oranını ifade eder.
Kaynak: TUĠK, Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Ġldeki 1994 yılı ve sonrası atıksu arıtma tesislerine bağlı nüfus, tüm il
nüfusu, oranları (%)
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Durum ve eğilimler; (Şekil, çizelge ya da grafik yer alır)
Veri Formatı
YILLAR
1994
Atıksu Arıtma Tesisi
ile Hizmet Verilen
1
Belediye Sayısı
Arıtma Tesisine Bağlı
Belediye Nüfusunun
1
Toplam Belediye
Nüfusuna Oranı (%)
1998
11
85
2002
13
75
2004
2006
2008
2010
2011
2012
12
12
16
19
-
-
87
86
82
95
-
-
Değerlendirme ve Sonuçlar.
Durum ve eğilimlerde sunulan verilerin değerlendirildiği ve bu değerlendirmenin özetlendiği bölümdür.
SU-ATIKSU
GÖSTERGE: Kanalizasyon Ģebekesi ile hizmet verilen belediye sayıları ve nüfusu
TANIM: Bu gösterge 1994 yılı ve sonrası kanalizasyon Ģebekesi ile hizmet verilen belediye sayısıve bağlı
nüfus, Kanalizasyon Ģebekesi ile hizmet verilen nüfusun belediye nüfusu içindeki oranı (%)
Kaynak: TUĠK, Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Ġldeki 1994 yılı ve sonrası kanalizasyon Ģebekesi ile hizmet verilen
belediye sayısıve bağlı nüfus, Kanalizasyon Ģebekesi ile hizmet verilen nüfusun belediye nüfusu içindeki
oranı (%)
Durum ve eğilimler; (Şekil, çizelge ya da grafik yer alır)
Veri Formatı
YILLAR
1994
Kanalizasyon
Ģebekesi ile hizmet
39
verilen belediye sayısı
Kanalizasyon
Ģebekesi ile hizmet
verilen nüfusun
93
belediye nüfusu
içindeki oranı (%)
1998
2002
2004
2006
2008
2010
2011
2012
48
56
58
59
60
40
-
-
95
98
98
98
99
100
-
-
Değerlendirme ve Sonuçlar.
Durum ve eğilimlerde sunulan verilerin değerlendirildiği ve bu değerlendirmenin özetlendiği bölümdür.
5. ARAZĠ KULLANIMI
ARAZĠ KULLANIMI
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
GÖSTERGE: Arazi Kullanımı
TANIM: Bu gösterge CORINE Arazi Örtüsü kategorilerine göre göreceli arazi örtüsü dağılımını gösterir.
Kaynak: Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı, 2012
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi:1990, 2000 ve 2006 yılları arazi kullanımlarının miktarı (ha) ve değiĢim
oranı (%).
Durum ve eğilimler; (Şekil, çizelge ya da grafik yer alır)
Ġlçeler
SULU
KARI
KURU
TARI
ġIK MER
TARI
M
TARI
A
M
(Ha)
M
AKYURT
646
7
ALTINDA
Ğ
540
7
656
171
01
732
5
906
3
204
7
AYAS
139
19
191
75
223
05
290
69
BALA
217
96
332
31
100
780
456
53
BEYPAZA
RI
123
8
290
12
231
75
501
33
746
6
162
34
603
1
460
2
491
2
442
26
212
60
277
9
663
0
326
07
582
0
263
16
426
7
389
33
127
44
113
6
235
6
110
09
220
33
231
77
121
237
436
93
ÇAMLIDE
RE
39
ÇANKAYA
CUBUK
239
ELMADAG
106
51
ETĠMESGU
T
165
6
288
62
125
91
476
EVREN
808
GOLBASI
194
97
GUDUL
518
HAYMAN
A
519
67
ġEHĠR VE
Sulak
ENDÜSTR
ORM
alanla Çıplak
Ġç
Tuzlu
ĠYEL
AN
rAlan Sular sular
KULLANI
tuzsuz
M
123
23
1449
4
44
18
193
4557
99
4
24
15
142
1354
09
2
1
103
18
98
29
2690
5
93
30
01
39
349
10
91
1759
49
11
7
9
2
199
72
18
1367
72
03
23
100
18
11310
99
7
1
104
44
16
2673
69
33
9
26
568
2816
98
42
98
3401
8
39
406
486
52
14
20
72
194
6834
04
85
0
799
75
791
36
9
94
10
129
28
33
12906
85
9
4
4
0
Topla
m
430
65
150
61
110
207
219
808
180
744
613
23
234
33
130
004
633
29
831
8
221
04
905
85
508
21
265
746
KALECIK
252
42
190
53
436
23
227
01
KAZAN
488
2
KIZILCIHA 141
MAM
0
124
MAMAK
2
135
53
162
8
484
4
305
3
134
32
888
9
435
95
835
6
516
7
400
6
760
91
586
5
NALLIHA
N
360
8
127
89
216
52
454
37
580
43
POLATLI
125
137
890
03
462
26
512
07
108
3
S.KOCHIS
AR
301
39
558
69
242
70
312
51
609
117
50
127
2
451
7
863
7
125
76
186
16
310
6
588
6
331
783
396
961
655
994
549
168
KEÇĠÖREN
SINCAN
YENIMAH
ALLE
Toplam
450
849
38
315
48
23
49
172
218
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
13
27
126
923
83
9
110
9
26
436
3078
28
54
43
13
221
6227
83
71
99
13
169
1075
97
19
878
69
244
5227
41
2
99
54
39
202
2081
83
04
345
0
34
353
5953
58
29
80
045
7
11
42
37
23
204
2416
28
88
72
21
818
4
6
38
22
402
4238
83
5
94
20
522
15658
99
17
15
23
59
252
10127
23
05
88
93
356
0
21
8
59
8
7
Değerlendirme ve Sonuçlar.
Durum ve eğilimlerde sunulan verilerin değerlendirildiği ve bu değerlendirmenin özetlendiği bölümdür.
6. TARIM
TARIM
GÖSTERGE: KiĢi BaĢına Tarım Alanı
TANIM: Toplam ekilebilir tarım arazisinin, toplam nüfusa oranı olarak ifade edilir.
Kaynak: TUĠK, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Ġl Müdürlüğü,2012
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Ekilebilir arazi toplamı (ha) ve toplam nüfus (kiĢi), kiĢi baĢına
tarım arazisi (ha/kiĢi)
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Durum ve eğilimler;
YILLAR
2011
2012
Ankara Ġli KiĢi BaĢına DüĢen Tarım Alanı
Ankara Ġli Ekilebilir Arazi (ha)
Ankara Nüfusu (kiĢi)
1.233.042,6
4.550.662
1.233.042,6
4.630.735
(ha/kiĢi)
0,27
0.26
Değerlendirme ve Sonuçlar.
TARIM
GÖSTERGE: Kimyasal Gübre Tüketimi
TANIM: Tarımsal alanlarda kullanılan gübre miktarını ve hektar baĢına kullanılan mineral azot, fosfor
ve potas miktarını gösterir.
Kaynak: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Ġl Müdürlükleri, TUĠK, 2012
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Yıllık toplam gübre tüketimi (ton), toplam tarımsal alan (ha),
hektar baĢına kullanılan gübre ve mineral azot, fosfor ve potas miktarı (ton/ha)
Durum ve eğilimler
2012 YILI ANKARA ĠLĠ KĠMYEVĠ GÜBRE TÜKETĠMĠ
GÜBRENĠN CĠNSĠ
TÜKETĠM
GÜBRENĠN CĠNSĠ
TÜKETĠM
2.593,450 P.Sülfat
8,875
%21 A.Sülfat
19.376,175
71,450
%26 A.Nitrat
10.25.5+5CaO+15SO3
39.747,207 13.24.12(10 SO2)+ME
278,650
%33 A.Nitrat
8.579,500 Komp.15.15.0
740,000
ÜRE
19.931,483 Komp.15.15.0+Zn
1.030,000
DAP
5.267,655 Komp.20.20.20
16,800
Komp.20.20
12.465,120 Kalsiyum Nitrat
61,975
Komp.20.20+Zn
1.373,050 13.25.5+ME
4.845,550
Komp.15.15.15
488,000 13.16.8
21,000
Komp.12.30.12
87,275
1,200
P.Nitrat
12.61.0 MAP
314,600 Komp.12.12.17
0,500
Komp.15.15.15+Zn
78,050 NP 20.32.0+S+Zn
206,000
TSP
84,100 9.17.20+MgO+SO3+ME
19,950
Normal Süper Fosfat
17,650
Komp.15.5.5
117.705,265
TOPLAM
Değerlendirme ve Sonuçlar.
TARIM
GÖSTERGE: Tarım Ġlacı Kullanımı
TANIM: Toplam tarım ilacı kullanımını (ton birimiyle aktif bileĢen) ve hektar baĢına düĢen tarım ilacı
miktarıdır.
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Kaynak: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Ġl Müdürlükleri, TUĠK
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Yıllık toplam tarım ilacı tüketimi (ton), toplam tarımsal alan (ha),
hektar baĢına düĢen tarım ilacı (ton/ha)
Durum ve eğilimler;
2012 YILI ANKARA ĠLĠ TARIM ĠLACI KULLANIMI
Kullanım Amacı
Kimyasal Maddenin Adı
Miktarı (ton)
Ġnsekdisitler
Ġnsektisit ilacı
161,05
Herbisitler
Yabancı ot ilacı
523,60
Fungisitler
Mantar ilacı
226,30
Rodentisitler
Kemirici ilacı
0,27
Nematositler
Nematod ilacı
0,30
Akarisitler
Akar kontrolünde
kullanılan ilaç
1,57
KıĢlık ve Yazlık Yağlar
0,4
TOPLAM
913,49
Değerlendirme ve Sonuçlar
TARIM
GÖSTERGE: Organik Tarım
TANIM: Toplam kullanılan tarımsal alanın oranı olarak organik tarım alanı (organik olarak ekilen
mevcut alanların ve organik tarıma geçiĢ sürecinde olan alanların toplamı) payıdır.
Kaynak: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Ġl Müdürlüğü,2012
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Organik alanların toplam alanı (ha), Toplam tarım alanına oranı
(%), Türkiye toplam organik tarım alanı içerisindeki oranı (%), Organik Tarım Alanında Toplam Üretim
Miktarı (ton)
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Yıllar Ġtibariyle Ġlimizde Organik Tarım Verileri
YILLAR
ALAN (ha)
ÜRETĠM (ton)
650
2.925
2002
500
2.250
2006
1.183
5.915
2009
2.728
13.640
2010
5.237
26.185
2011
9.450
47.600
2012
Değerlendirme ve Sonuçlar
7. ORMAN
ORMAN
GÖSTERGE: Ormanlık Alanlar
TANIM: Orman alanlarının toplam büyüklüğünü ve yıllara göre değiĢimini ifade eder.
Kaynak: Orman Bölge Müdürlüğü,2012
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Ġldeki toplam orman alanı (ha), yıllık değiĢimi (ha/yıl), Orman vasfına göre
dağılımı (%), ağaç türleri, sayıları ve oranları (sayı, %)
Durum ve eğilimler;
KORU
BALTALIK
Orm
Açıkl
Topla
ĠġLET
anlık
ık
m
ĠL
Nor
Bozu
Topl
Nor
Boz
Topl
ME
%
%
Alan
Alan
Ġ
mal % k % am % mal % uk % am % Alan
(Ha)
(Ha)
(Ha)
(Ha)
(Ha)
(Ha)
(Ha)
(Ha)
(Ha)
(Ha)
2159 39 3319 60 5478 78,
0 ,4
7,0 ,6
7,0
6
0,0
0, 149 10 1492 21 69708 4, 16895 96, 17592
0 21,5 0,0 1,5 ,4
,5 0 09,0
0 17,5
Beypaza 3939 58 2833 41 6772 100
rı
1,1 ,2
6,8 ,8
7,9 ,0
0,0
0,
0
0,0 0,0
0,0
0, 67727 21 25372 78, 32145
0
,9 ,1
3,0
9
0,9
Çamlıde 2646 58 1870 41 4516 100
re
0,2 ,6
8,7 ,4
8,9 ,0
0,0
0,
0
0,0 0,0
0,0
0, 45168 55 36432 44, 81601
0
,9 ,4
,3
6
,2
Kızılcah 3190 54 2665 45 5855 71,
amam
5,0 ,5
1,0 ,5
6,0
2
0,0
0, 236 10 2367 28 82231 46 93483 53, 17571
0 75,6 0,0 5,6 ,8
,6 ,8
,6
2
5,2
ANKARA
Ankara
Nallıhan
4837 47 5293 52 1013 98,
9,5 ,8
8,0 ,2 17,5
0
208 0,
2,0 0
0,0 0,0
2082 2, 10339 49 10500 50, 20840
,0 0
9,5 ,6
3,0
4
2,5
ĠL
TOPLAMI
1677 51 1598 48 3275 858
25,8 ,2 31,5 ,8 57,3 9,0
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
208 5, 385 94, 4067 11 36823 14 21781 85, 25463
2,0 1 97,1
9 9,1 ,0
6,4 ,5 50,9
5 87,3
Değerlendirme ve Sonuçlar.
Durum ve eğilimlerde sunulan verilerin değerlendirildiği ve bu değerlendirmenin özetlendiği bölümdür.
8. BALIKÇILIK
BALIKÇILIK
GÖSTERGE: Balıkçılık
TANIM: Her yıl, denizlerde avcılığı yapılan balıklar (denize kıyısı olan iller için), kabuklu deniz
ürünleri ve yumuĢakçalar ile iç sularda avlanan tatlı su ürünleri ile yetiĢtiricilik ürünleri olmak üzere
üretilen balık miktarını gösterir. Üretime iliĢkin veri yakalandığı zamanki ağırlığı olan canlı ağırlık ile
ifade edilir.
Kaynak: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Ġl Müdürlüğü,2012
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Kıyı Ģeridi uzunluğu (km), deniz alanı ve iç su alanı (ha), Su
ürünleri üretimi (bin ton) ve yillara göre değiĢimi (%), Balık türlerinin dağilimi (%)
Durum ve eğilimler; (Şekil, çizelge ya da grafik yer alır)
Yıllar Ġtibariyle Ġlimizde Balıkçılık Verileri
YILLAR
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Ġçsu Avcılığı
1.729 2.107 2.292 1.987 873 990 969
Deniz Balıkları Avcılığı
YetiĢtiricilik Ürünleri
(birim: ton)
133
139
115
90
10
1.365 137
Değerlendirme ve Sonuçlar
9. ALTYAPI VE ULAġTIRMA Bu konuda veriye ulaĢılamadı
ALTYAPI VE ULAġTIRMA
GÖSTERGE: Karayolu ve Demiryolu Ağı
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
TANIM: Ġldeki toplam karayolu (otoyollar, devlet yolları, il yolları) ve demiryolu geliĢimi ve uzunluğunu
ifade eder.
Kaynak: UlaĢtırma, Denizcilik ve HaberleĢme Bölge Müdürlükleri (Veri elde edilememiĢtir.)
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Yıllara göre karayolu ve demiryolu uzunlukları (km)
Durum ve eğilimler; (Şekil, çizelge ya da grafik yer alır)
Veri Formatı
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
2011
2012
Karayolu Ağ
Uzunluğu (km)
Demiryolu Ağ
Uzunluğu (km)
Değerlendirme ve Sonuçlar.
Durum ve eğilimlerde sunulan verilerin değerlendirildiği ve bu değerlendirmenin özetlendiği bölümdür.
ALTYAPI VE ULAġTIRMA
GÖSTERGE: Motorlu Kara TaĢıtı Sayısı
TANIM: Ġldeki, Otomobil (arazi taĢıtı dahil), Minibüs, Otobüs, Kamyonet, Kamyon, Motosiklet, Özel Amaçlı
TaĢıtlar, Yol ve ĠĢ Makinaları ve Traktör toplamından ibaret motorlu kara taĢıt sayısını ifade eder
Kaynak: TUĠK,2012
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Yıllara göre motorlu kara taĢıtı sayısı, taĢıt kategorileri ve toplam araç
sayısı içerisindeki oranları (%), Ġldeki kiĢi baĢına düĢen araç sayısı
Durum ve eğilimler; (Şekil, çizelge ya da grafik yer alır)
cinsadi
YIL
2007
2008
2009
2010
2011
2012
ÖZEL
TOPLA OTOMO MĠNĠBÜ OTOBÜ KAMYO KAMYO MOTOSĠK AMACL TRAKT
M
BĠL
S
S
NET
N
LET
I
ÖR
1 143
379
820 355
24 777
14 922
149 602
58 797
28 859
4 228
41 839
1 193
038
854 691
25 638
15 621
160 503
60 814
30 387
3 901
41 483
1 234
695
887 703
24 911
16 248
168 837
60 547
31 600
3 677
41 172
1 285
661
924 360
24 718
16 979
179 160
62 098
32 841
3 520
41 985
1 367
427
986 688
23 990
17 369
193 927
63 984
34 417
3 273
43 779
1 436
349
1 035 719 24 005
18 532
206 385
67 413
36 136
3 080
45 079
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Değerlendirme ve Sonuçlar.
Durum ve eğilimlerde sunulan verilerin değerlendirildiği ve bu değerlendirmenin özetlendiği bölümdür.
10. ATIK
ATIK
GÖSTERGE: Belediyeler Tarafından ya da Belediye Adına Toplanan Atık ve Bertarafı
TANIM: Bu gösterge, il içinde, belediyeler tarafından ya da belediyeler adına toplanan katı atıkların miktarı ve
düzenli depolama oranını ifade eder. Belediye atıklarının en önemli miktarı haneler tarafından üretilen atıklardır.
Ayrıca alım-satım ve ticaret kuruluĢları, ofis binaları, kurum ve küçük iĢyeri atıklarını da kapsamaktadır
Kaynak: TUĠK,2012
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Yıllık olarak belediyelerce ya da belediye adına toplanan katı atıklar (Ton),
Düzenli Depolanan Katı Atık Miktarı (ton) ve oranı (%)
Durum ve eğilimler; (Şekil, çizelge ya da grafik yer alır)
Birlik
ise
birliğe
Ġl/Ġlçe
üye
Belediyevey
olan
a Birliğin
belediy
Adı
eler
Ankara
BüyükĢehir
Belediyesi(
Mamak,
Yenimahalle
,
GölbaĢı,Çan
kaya,
Etimesgut,K
-
Nüfus
Toplana
n
Ortalam
a Katı
Atık
Miktarı
(ton/gün)
Geri
Kazanılan
Ortalama
Atık
Miktarı
(ton/gün)
Y
az
KıĢ
Ya
z
KıĢ
Yaz
-
4.842.
136
4.50
0
4.5
00
255, 255,
15
15
KıĢ
KiĢi
BaĢına
Üretile
n
Ortala
ma
Katı
Atık
Miktar
ı
(kg/gün
)
Y Kı
az Ģ
-
0,
93
Atık Kompozisyonu
(yıllık ortalama, %)
Orga
nik
Ka
ğıt
Ca
m
Me
tal
Plas
tik
Kü
l
52,00
0,5
2
0,3
8
0,6
1
4,16
42,
33
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
azan,
Sincan,Keçi
ören,
Altındağ)
Değerlendirme ve Sonuçlar.
Durum ve eğilimlerde sunulan verilerin değerlendirildiği ve bu değerlendirmenin özetlendiği bölümdür.
ATIK
GÖSTERGE: Katı Atıkların Düzenli Depolanması
TANIM: Ġldeki katı atık tesisi sayısı ve hizmet verilen nüfus oranını ifade eder.
Kaynak: Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü,2012
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Ġldeki katı atık tesis sayısı, katı atık düzenli depolama hizmeti veren
belediye sayısı ve nüfus, hizmet verilen nüfusun tüm il nüfusuna oranı (%)
Durum ve eğilimler; (Şekil, çizelge ya da grafik yer alır)
Atık Yönetimi
Mevcut
Trans
Hizmetlerini Kim
Bertaraf
fer
Yürütüyor?**
Yöntemi ve Tesis Kapasitesi/Birimi
Ġstasy
Düzen Düzen
onu
Diğer
Diğer
Tıb
Topla TaĢı Berta
siz
li
Kom Yak
(Belirtiniz
(Belirti Varsa
bi
ma
ma
raf
Depol Depol post
ma
Sayısı
)
niz)
ama
ama
KONTR
OLLÜ
YOK
ös
DEPOLA
MA
SAHASI
KONTR
OLLÜ
YOK
Ös
DEPOLA
MA
SAHASI
KONTR
YOK
Ös
OLLÜ
DEPOLA
Hangi Atıklar
Toplanıyor?
Ġl/ilçe
Belediye
Adı
Evs
el*
MAMAK
EV
ET
GÖLBAġI
EV
ET
YENĠMAH
ALLE
EV
ET
ÇANKAY
A
EV
ET
YOK
KEÇĠÖRE
N
EV
ET
YOK
ETĠMESG
UT
EV
ET
YOK
ALTINDA
Ğ
EV
ET
YOK
SĠNCAN
EV
ET
YOK
KAZAN
EV
ET
YOK
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
MA
SAHASI
KONTR
OLLÜ
Ös
DEPOLA
MA
SAHASI
KONTR
OLLÜ
Ös
DEPOLA
MA
SAHASI
KONTR
OLLÜ
Ös
DEPOLA
MA
SAHASI
KONTR
OLLÜ
Ös
DEPOLA
MA
SAHASI
KONTR
OLLÜ
Ös
DEPOLA
MA
SAHASI
KONTR
OLLÜ
Ös
DEPOLA
MA
SAHASI
Değerlendirme ve Sonuçlar.
Durum ve eğilimlerde sunulan verilerin değerlendirildiği ve bu değerlendirmenin özetlendiği bölümdür.
ATIK
GÖSTERGE: Tıbbi Atıklar
TANIM: Ġl için, Ayrı olarak toplanan tıbbi atık miktarlarının yıllık olarak belirtilmesi ve toplanan tıbbi
atıkların bertaraf yöntemlerinin oransal olarak ifade edilmesidir
Kaynak: Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü,2012
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Toplanan tıbbi atık miktarı (ton), yöntemlerine göre bertaraf oranları
(%) ve bertaraf tesisi sayısı
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
BüyükĢehir
Belediyesi
Polatlı
Belediyesi
+
+
+
+
18
Tesisin
Bulunduğu
Ġl
Yetkili
Firmanın
Bertaraf
Tesisi
Sterilizasy
on/
Yakma
Belediyenin
Sterilizasyo
n
Bertaraf
Yöntemi
Yakma
ton/gün
Kamu
Tıbbi Atık
TaĢıma
Aracı
Sayısı *
Toplanan
tıbbi atık
miktarı
Özel
Kamu
Tıbbi
Atıkların
TaĢınması
Özel
Yok
Var
Ġl/ilçe
Belediyesinin
Adı
Tıbbi Atık
Yönetim
Planı
Durum ve eğilimler; (Şekil, çizelge ya da grafik yer alır)
22
+
+
EskiĢehir
Değerlendirme ve Sonuçlar.
Durum ve eğilimlerde sunulan verilerin değerlendirildiği ve bu değerlendirmenin özetlendiği bölümdür.
ATIK
GÖSTERGE: Atık Yağlar
TANIM: Ġl içinde toplanan atık yağların miktarını ve geri kazanım ya da bertaraf oranlarını ifade eder.
Kaynak: Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü,2012
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Yıllar itibariyle ilde toplanan atık yağın türlerine göre miktarı (ton),
bertarafa ve geri kazanıma iliĢkin oranları (%)
Durum ve eğilimler; (Şekil, çizelge ya da grafik yer alır)
Atık
Madeni
Yağ
Üreten
Resmi ve
Özel
Kurum/
KuruluĢ
Sayısı
Yıl
Geri kazanım (ton)
Ġlave yakıt (ton)
2011
2012
919.707+Diğer
1.318.982
906.198
1.066.286
Toplam Atık
Madeni Yağ Miktarı
(ton/yıl)
Toplanan
Atık Yağ
Beyan
Atık
Atık
Form
Motor
Sanayi
Sayısı
Yağ
Yağ
Nihai bertaraf
(ton)
51.158
35.999
Atık Madeni Yağ
TaĢımak Üzere Lisans
Alan
Toplam
Firma
Sayısı
Toplam
Araç
Sayısı
Geri Kazanım Tesisi
Sayısı
Yok
Lisanslı Lisanssız
396
396
1.397.553 1.050.133
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
51
3
13
Değerlendirme ve Sonuçlar.
Durum ve eğilimlerde sunulan verilerin değerlendirildiği ve bu değerlendirmenin özetlendiği bölümdür.
ATIK
GÖSTERGE: Bitkisel Atık Yağlar
TANIM: Ġl içinde toplanan bitkisel atık yağların miktarını ve geri kazanım-bertaraf oranlarını ifade eder.
Kaynak: Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü,2012
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Yıllar itibariyle ilde toplanan bitkisel atık yağın türlerine göre miktarı
(ton), bertarafa ve geri kazanıma iliĢkin oranları (%)
Durum ve eğilimler; (Şekil, çizelge ya da grafik yer alır)
Bitkisel Atık
Yağlar Ġçin Geçici
Depolama Ġzni
Verilen Toplam
Depo
Kapasitesi
Sayısı
(ton)
7
Toplanan Bitkisel Atık
Yağ Miktarı (ton)
KullanılmıĢ
Kızartmalık
Yağ
19.010
Diğer
(Belirtiniz)
-
Bitkisel Atık Yağ
TaĢımak Üzere
Lisans Alan
Toplam
Firma
Sayısı
Toplam
Araç
Sayısı
7
46
Lisans Alan Geri
Kazanım Tesisi
Sayısı
Kapasitesi
(ton/yıl)
2
Değerlendirme ve Sonuçlar.
Durum ve eğilimlerde sunulan verilerin değerlendirildiği ve bu değerlendirmenin özetlendiği bölümdür.
ATIK
GÖSTERGE: Ambalaj Atıkları
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
TANIM: Ġl içerisinde oluĢan ambalaj atıklarının miktarlarını ve geri kazanımına iliĢkin bilgileri içerir.
Kaynak: Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü,2012
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Yıllara göre; Üretilen toplam ambalaj atık miktarı ve ambalaj cinsi
(ton), geri kazanılan toplam ambalaj atık miktarı (ton), piyasaya sürülen ambalaj miktarı (ton), hedeflenen
geri kazanım oranları (%), geri kazanılması gereken miktar (ton), kayıtlı ekonomik tesis sayısı ve lisanslı
tesisi sayısı
Durum ve eğilimler; (Şekil, çizelge ya da grafik yer alır)
Ambalaj
Cinsi
Üretilen
Ambalaj
Miktarı
(kg)
Plastik
Metal
Kompozit
Kağıt
Karton
Cam
Toplam
39.752.284
254.864
3.355.682
7.244.561
Piyasaya
Sürülen
Ambalaj
Miktarı
(kg)
47.020.582
323.996
523.406
31.415.785
57.585.018
50.607.391 136.795.718
Geri
Kazanım
Oranları
(%)
Geri
Geri
GerçekleĢen
Kazanılması Kazanılan
Geri
Gereken
Miktar
Kazanım
Miktar (kg)
(kg)
Oranı (%)
40
40
40
40
1.268.532
558.783
191.324
0
0
226.963
23
40
40
-
17.816.050
19.082.352
0
-
-
Değerlendirme ve Sonuçlar.
Durum ve eğilimlerde sunulan verilerin değerlendirildiği ve bu değerlendirmenin özetlendiği bölümdür.
ATIK
GÖSTERGE: Ömrünü TamamlamıĢ Lastikler
TANIM: Ömrünü tamamlamıĢ lastiklerin toplanma miktarları, geri kazanım tesisleri ve çimento
fabrikalarında ek yakıt olarak kullanılan miktarını ifade eder.
Kaynak: Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü,2012
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Yıllara göre, ömrünü tamamlamıĢ lastiklerin toplanma miktarları ve
geri kazanım tesislerinde ve çimento fabrikalarında ek yakıt olarak kullanılan miktarları (ton)
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Durum ve eğilimler; (Şekil, çizelge ya da grafik yer alır)
ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIġ LASTĠKLER (ÖTL)
ÖTL
Geçici
Geri
Bertaraf
Geçici
ÖTL Geri
ÖTL Bertaraf
Depolama
Kazanılan
Edilen
Depolama
Kazanım Tesisi
Tesisi
Alanlarındaki
ÖTL
ÖTL
Alanı
ÖTL Miktarı
Miktarı
Miktarı
Hacmi
Kapasitesi
Kapasitesi
(ton)
(ton)
(ton)
Sayısı
Sayısı
Sayısı
3
(m )
(ton/yıl)
(ton/yıl)
3
1
1
Değerlendirme ve Sonuçlar.
Durum ve eğilimlerde sunulan verilerin değerlendirildiği ve bu değerlendirmenin özetlendiği bölümdür.
ATIK
GÖSTERGE: Ömrünü TamamlamıĢ Araçlar
TANIM: Ġl genelinde yıllar itibariyle hurdaya ayrılan araç sayısını vb. bilgileri ifade eder.
Kaynak: Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü,2012
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Yıllar itibariyle hurdaya ayrılan araç sayısı
Durum ve eğilimler; (Şekil, çizelge ya da grafik yer alır)
OluĢturulan ÖTA
Teslim yerleri
ÖTA Geçici
Depolama Alanı
Sayısı
Sayısı
59
29
Kapasitesi
(ton/yıl)
ÖTA ĠĢleme Tesisi
Sayısı
Kapasitesi
(ton/yıl)
ĠĢlenen
ÖTA
Miktarı
(ton)
Değerlendirme ve Sonuçlar.
Durum ve eğilimlerde sunulan verilerin değerlendirildiği ve bu değerlendirmenin özetlendiği bölümdür.
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
ATIK
Atık Elektrikli -Elektronik EĢyalar
TANIM: Atık elektrikli ve elektronik eĢya toplama miktarları ve iĢleme tesis sayılarını ifade eder.
Kaynak: Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü,2012
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Atık elektrikli ve elektronik eĢya toplama miktarı (ton) ve iĢleme tesis
sayısı
Durum ve eğilimler; (Şekil, çizelge ya da grafik yer alır)
“Atık Elektrikli ve Elektronik EĢyaların Kontrolü Yönetmeliği” hazırlanarak 22.05.2012 tarih ve 28300 sayılı
Resmi Gazete‟de yayımlanarak yürürlüğe girmiĢ olup Ġlimiz de bu yönetmelik kapsamında 4 tesis Elektrikli
ve Elektronik Atık ĠĢleme lisansı almıĢtır. Ġlçe Belediyeleri tarafından planlama çalıĢmaları baĢlatılmıĢ olup
süreç Bakanlığımız nezdinde devam etmektedir.
Yönetmelik kapsamında kalan atıklar sanayi ve ticari iĢletmeler tarafından lisanslı tesislere gönderilmekte
olup Belediyeler tarafından henüz gerekli toplama sistemi kurulmamıĢ olduğundan hanelerden toplama
yapılmamaktadır
Değerlendirme ve Sonuçlar.
Durum ve eğilimlerde sunulan verilerin değerlendirildiği ve bu değerlendirmenin özetlendiği bölümdür.
ATIK
Maden Atıkları
TANIM: Ġl genelinde, cevher tiplerine göre, zenginleĢtirme tesisi sayısı ve zenginleĢtirme proses atıklarının
dağılımını ifade eder.
Kaynak: Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Yıllar itibariyle cevher tiplerine göre zenginleĢtirme tesisi sayısı,
zenginleĢtirme proses atıkları miktarları (ton)
Durum ve eğilimler; (Şekil, çizelge ya da grafik yer alır)
Ġlimizde gerçekleĢtirilen madencilik faaliyetlerinden kaynaklı atıklar Madencilik Faaliyetleri Ġle Bozulan
Arazilerin Doğaya Yeniden Kazandırılması Yönetmeliği kapsamında maden sahası içinde dolgu ve
rekreasyon amaçlı kullanılmaktadır. Maden iĢleme tesislerinden çıkan ve tesis içi kullanımı mümkün
olmayan atıklar ise Çevre ve ġehircilik Bakanlığı tarafından yayımlanan 2010/13 sayılı Ġnert Maden
Atıklarının Alan Islahı, Resterasyon, Dolgu Maksadıyla Kullanımı veya Depolanmasına ĠliĢkin Genelge
hükümleri doğrultusunda değerlendirilmektedir. Bu atıkların miktarlarına iliĢkin bildirim /beyan sistemi
mevcut olmadığından miktar bilgisi bulunmamaktadır.
Değerlendirme ve Sonuçlar.
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Durum ve eğilimlerde sunulan verilerin değerlendirildiği ve bu değerlendirmenin özetlendiği bölümdür.
ATIK
Tehlikeli Atıklar
TANIM: Ġl genelinde, yıllar itibariyle toplanan tehlikeli atıkların miktarı ile geri kazanımı, yakma ve nihai
bertaraf edilenlerin miktarlarını ifade eder.
Kaynak: Çevre ve ġehircilik Ġl Müdürlüğü,2012
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Ġl içinde toplanan tehlikeli atıkların miktarı (ton), ara depolama geri
kazanım, yakma ve nihai bertaraf miktarları (ton) ve geri kazanım türlerine göre oranları (%)
Durum ve eğilimler; (Şekil, çizelge ya da grafik yer alır
Bu konuda veriye eriĢilemedi
Değerlendirme ve Sonuçlar.
Durum ve eğilimlerde sunulan verilerin değerlendirildiği ve bu değerlendirmenin özetlendiği bölümdür.
11.TURĠZM
TURĠZM
Yabancı Turist Sayıları
TANIM: Bu gösterge, il düzeyinde bir yılda giriĢ çıkıĢ yapan yerli ve yabancı turist sayısının yıllara göre
değiĢimini ifade eder
Kaynak: TUĠK, Kültür ve Turizm Ġl Müdürlüğü,2012
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Ġl düzeyinde 2000 yılı ve sonrasındaki yıllarda giriĢ yapan yerli
ziyaretçi sayısı (kiĢi), yabancı ziyaretçi sayısı, bu sayıların yıllara göre değiĢimi (%), bir önceki yıl için
ziyaretçi sayısının aylara göre dağılımı
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Durum ve eğilimler; (Şekil, çizelge ya da grafik yer alır)
YERLĠ - YABANCI ZĠYARETÇĠ SAYISI
AYLAR
T.C. UYRUKLU
YABANCI
GİRİŞ
GİRİŞ
OCAK
28.390
17.195
ġUBAT
27.155
17.588
MART
49.232
19.629
NĠSAN
39.439
23.608
MAYIS
40.861
24.796
HAZĠRAN
51.836
39.979
TEMMUZ
53.270
51.948
AĞUSTOS
52.723
42.333
EYLÜL
35.213
32.851
EKĠM
40.708
31.721
KASIM
42.649
20.925
ARALIK
28.268
21.548
TOPLAM
489.744
344.121
GENEL TOPLAM:
Yerli ve Yabancı Toplam GiriĢ:
833.865
Değerlendirme ve Sonuçlar.
Durum ve eğilimlerde sunulan verilerin değerlendirildiği ve bu değerlendirmenin özetlendiği bölümdür.
TURĠZM
Mavi Bayrak Uygulamaları
TANIM: (Denize Kıyısı Olan Ġller Ġçin) Gerekli standartları taĢıyan nitelikli plaj ve marinalara verilen
uluslararası bir çevre ödülü olan mavi bayrağın, Türkiye‟de 1997 yılından itibaren verildiği plaj ve
marinaların yıllar itibari ile toplam sayılarının belirtilmesidir.
Kaynak: Kültür ve Turizm Ġl Müdürlüğü,2012
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
Kullanılan Veri ve Gösterge Birimi: Yıllar itibariyle, mavi bayrak almaya hak kazanmıĢ plaj ve marina
sayıları
Durum ve eğilimler; (Şekil, çizelge ya da grafik yer alır)
Değerlendirme ve Sonuçlar.
Durum ve eğilimlerde sunulan verilerin değerlendirildiği ve bu değerlendirmenin özetlendiği bölümdür.
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
EK-1:2012 YILINA AĠT ĠL ÇEVRE SORUNLARI VE ÖNCELĠKLERĠ ANKET FORMU
AÇIKLAMALAR:
Ġl Çevre Sorunları ve Öncelikleri Anketi, illerimizin çevre sorunlarının ve önceliklerinin neler
olduğunu ortaya koyan, aynı zamanda bu sorunların kaynaklarını, nedenlerini, sorunun çözümü için ne tür
tedbirler alındığı ya da alınması gerektiğini belirten önemli bir çalıĢmadır. Ġl Çevre Sorunları ve Öncelikleri
Anketi, çevre konusunda karar vericilere ve halka çevresel bilgi sağlamakta, böylece karar verme sürecini
desteklemekte ve halkın çevresel konularda bilincini artırmaktadır.
Form doldurulurken;
1- Anket formunda doldurulan bilgilerin, “Çevre Durum Raporu” ve “Göstergeler” bölümü verileriyle
tutarlı olmasına dikkat edilecektir.
2- Anket formu doldurulurken, baĢlıklar altındaki açıklamalara dikkat edilecektir.
3- Öncelik sıralaması istenen bütün baĢlıklarda (I.2., I.4., II.4., III.1., III.2., IV.1.), önceki yıla ait anket
formuyla, yeni doldurulan yıldaki anket formunun ilgili baĢlıklarının karĢılaĢtırılması yapılarak,
değiĢiklik olmuĢsa nedenlerinin belirtilmesi istenmektedir. Ancak, “GEÇEN YILKĠ ÖNEM
SIRANIZ” ve “ÖNEM SIRASINDA DEĞĠġĠKLĠK YAPTIYSANIZ SEBEBĠNĠ
AÇIKLAYINIZ” kısımları “2012” yılından sonraki anket formlarında doldurulacaktır. Bu
baĢlıklarda, 2012 yılında sadece “BU YILKĠ ÖNEM SIRANIZ” sütunu doldurulacaktır.
4- Anket formunun tüm bölümleri eksiksiz ve doğru olarak bilgisayar ortamında hazırlanacaktır.
5- Herhangi bir konuyla ilgili olarak veri ve bilgi temin edilememiĢse bunun nedeninin belirtilmesi
gerekmektedir.
6- Her bir çizelgenin altında yararlanılan kaynak/kaynaklar verilmelidir.
BÖLÜM I.HAVA KĠRLĠLĠĞĠ
I.1. Hava Kalitesi Ġndeksine göre sınıflandırma
Hava
Kalitesi
Ġndeksi
1 (Çok Ġyi)
2 (Ġyi)
3 (Yeterli)
4 (Orta)
5 (Kötü)
6 (Çok
Kötü)
SO2
1 saatlik
ortalama
[µg/m³]
0 -50
51-199
200-399
400-899
900-1499
>1500
NO2
24 saatlik
ortalama
[µg/m³]
0 - 45
46 - 89
90 - 179
180 - 299
300- 699
> 700
CO
24 saatlik
ortalama
[µg/m³]
0 – 1,9
2,0 – 7,9
8,0 – 10,9
11 – 13,9
14,0 - 39,9
> 40,0
O3
1 saatlik
ortalama
[µg/m³]
0 - 35
36 - 89
90 - 179
180 - 239
240 - 359
> 360
PM10
24 saatlik
ortalama
[µg/m³]
0 - 25
26-69
70-109
110-139
140-599
> 600
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
I.1.1. İlinize ait yıl içindeki aylık ortalama ölçüm değerlerini yukarıdaki Hava Kalitesi İndeksine göre sınıflandırarak,
aşağıdaki çizelgede uygun sınıfı “X” ile işaretleyiniz. (Keçiören İstasyonu)
AYLAR
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
TEMMUZ
AĞUSTOS
EYLÜL
EKİM
KASIM
ARALIK
Aylık Ortama (μg/m3) Olarak Hava Kalitesi İndeksine (*) Göre Sınıflandırma
NO2
CO
O3
SO2
1
X
2
3
4
5
6
1
2
x
3
4
5
6
1
2
3
4
5
6
1
X
2
3
4
5
6
PM10
1
X
X
X
X
X
X
X
X
x
X
X
X
X
2
X
3
4
5
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
x
X
X
X
X
X
X
X
* Hava Kalitesi İndeksi: 1 (çok iyi) , 2 (iyi) , 3 (yeterli), 4 (orta), 5 (kötü), 6 (çok kötü)
Kaynak: Verinin nereden alındığı
Kaynak: Çevre Yönetimi ġubesi
I.1.2. Ġlinize ait KıĢ sezonu ortalama ölçüm değerlerini (2011 yılı Ekim- 2012 Mart arası 6 aylık
ortalama) Hava Kalitesi Ġndeksine göre sınıflandırarak uygun sınıfı “X” ile iĢaretleyiniz.
Kış sezonu ortalama ölçüm değeri; raporu hazırlanan yılın bir önceki yılının Ekim ayı ile raporu
hazırlanan yılın Mart ayı arasındaki 6 aylık ortalamayı ifade etmektedir. Söz konusu 6 aylık ortalama ölçüm
değerlerini, Hava Kalitesi İndeksine göre sınıflandırarak, çizelgede uygun sınıfa “X” ile işaretlemeniz
istenmektedir.
KıĢ Sezonu (Ekim-Mart) 6 Aylık Ortama (μg/m3) Olarak Hava Kalitesi Ġndeksine (*) Göre
Sınıflandırma
SO2
NO2
CO
O3
PM10
1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6
KıĢ
Sezonu
x
x
x x
(EkimMart)
* Hava Kalitesi Ġndeksi: 1 (çok iyi) , 2 (iyi) , 3 (yeterli), 4 (orta), 5 (kötü), 6 (çok kötü)
Kaynak: Çevre Yönetimi Şubesi
x
6
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
I.1.3. Ġlinize ait Yaz sezonu ortalama ölçüm değerlerini (2012 yılı Nisan-Eylül arası 6 aylık ortalama)
Hava Kalitesi Ġndeksine göre sınıflandırarak uygun sınıfı “X” ile iĢaretleyiniz.
Yaz sezonu ortalama ölçüm değeri; raporu hazırlanan yılın Nisan ayı ile Eylül ayı arasındaki 6 aylık
ortalamayı ifade etmektedir. Söz konusu 6 aylık ortalama ölçüm değerlerini, Hava Kalitesi İndeksine göre
sınıflandırarak, çizelgede uygun sınıfa “X” ile işaretlemeniz istenmektedir.
Yaz Sezonu (Nisan-Eylül) 6 Aylık Ortama (μg/m3) Olarak Hava Kalitesi Ġndeksine (*) Göre
Sınıflandırma
SO2
NO2
CO
O3
PM10
1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6
Yaz
Sezonu
x
x
x
x
(NisanEylül)
* Hava Kalitesi Ġndeksi: 1 (çok iyi) , 2 (iyi) , 3 (yeterli), 4 (orta), 5 (kötü), 6 (çok kötü)
x
Kaynak: Çevre Yönetimi Şubesi
I.2. Ġlinizde hava kirliliğine neden olan kaynakları önem sırasına göre rakam* ile belirtiniz.
I.2.’de ilinizde hava kirliliğine neden olan kaynakları önem sırasına göre en önemliden az önemliye
doğru 1,2,3,.... şeklinde numaralandırmanız istenmektedir. Varsa “e. Diğer Sanayi Faaliyetleri” ve “g.
Diğer Kaynaklar” ın ne olduğu ayrıca belirtilmelidir. Çevre Durum Raporunun “Hava” bölümündeki SO2,
PM, NOX, CO gibi ölçüm sonuçlarının il bazındaki aylık ortalaması veya konsantrasyonu en yüksek olan
istasyonun aylık ortalama değerleri esas alınır.
KAYNAK
a. Evsel ısınma
b. Ġmalat Sanayi ĠĢletmeleri
c. Maden ĠĢletmeleri
d. Termik Santraller
e. Diğer Sanayi Faaliyetleri
(Belirtiniz)………………………….
f. Karayolu Trafik
g. Diğer Kaynaklar
(Belirtiniz)………………….......................
5
GEÇEN
YILKĠ
ÖNEM
SIRANI
Z
BU
YILKĠ
ÖNEM
SIRANI
Z5
1
3
4
5
1
3
4
5
2
2
ÖNEM
SIRASINDA
DEĞĠġĠKLĠ
K
YAPTIYSA
NIZ
SEBEBĠNĠ
AÇIKLAYI
NIZ
En önemliden az önemliye doğru 1,2,3,… şeklinde numaralandırınız. Seçeneklerin hepsinin numaralanması zorunlu olmayıp, ilinize uygun seçenekleri
numaralandırınız.
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
I.3. Hava kirliliğinin önlenmesi amacıyla yıl içinde il/ilçelerde alınan tedbirleri “X” ile iĢaretleyiniz.
I.3.’de, hava kirliliğinin önlenmesi amacıyla yıl içinde, il sınırları içerisinde ne tür tedbirler alındığı
bilgisi istenmektedir. Çizelgede her bir tedbir için belirtilen numara altında, alınan tedbirler için işaretleme
yapılması istenmektedir.
YERLEġĠM YERĠNĠN ADI
a
x
b
x
ALINAN TEDBĠR/TEDBĠRLER
c
d
e
f
g
h
x
x
x
x
x
x
ĠLÇELER
ĠL
MERKEZĠ
1. Ankara Ġl merkezi
2.
3.
.
.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
.
.
Kaynaklar: İşaretlemeye ilişkin verinin nereden alındığı
Tedbirler:
a. Kaliteli katı/sıvı yakıt kullanımı
b. Doğalgaz kullanımı
c. Bilgilendirme ve bilinçlendirme çalıĢmaları
d. Ağaçlandırma çalıĢmaları/orman alanlarının, yeĢil alanların
artırılması
e. Motorlu taĢıtların egzoz gazı ölçümleri
f. Sanayi kuruluĢlarının emisyon izni almaları
g. Sanayi tesislerinin yerleĢim yeri dıĢına çıkarılmaları
h. Denetim
i. Diğer ( Varsa yukarıya ayrılan bölümde belirtiniz).
i
x
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
I.4. Hava kirliliğinin giderilmesinde, yıl içerisinde, il/ilçelerde karĢılaĢılan güçlükleri önem sırasına
göre rakam ile belirtiniz.
I.4.’de hava kirliliğinin önlenmesinde, yıl içinde, İlinizde karşılaşılan güçlüklerin önem sırasına göre
en önemliden az önemliye doğru 1,2,3,4.... şeklinde numaralandırmanız istenmektedir. “Karşılaşılan
güçlükler” altında belirtilen maddelerin hepsinin işaretlenmesi zorunlu olmayıp, ilinize uygun maddelerin
numaralandırılması gerekmektedir. Bunların haricinde “diğer” olarak belirtilmesi gereken husus varsa,
ayrıca belirtilmelidir.
KarĢılaĢılan Güçlükler
GEÇEN
YILKĠ
ÖNEM
SIRANI
Z
BU
YILKĠ
ÖNEM
SIRANIZ
*
ÖNEM
SIRASINDA
DEĞĠġĠKLĠK
YAPTIYSANI
Z SEBEBĠNĠ
AÇIKLAYINI
Z
a. Yeterli denetim yapılamaması
8
8
b. AteĢçilerin eğitimsiz veya bilinçsiz olması
7
7
c. Halkın alım gücünün düĢük olmasından dolayı kalitesiz
6
6
yakıt kullanılması
d. Kaliteli yakıt temininde zorluklar
4
4
e. Kurumsal ve yasal eksiklikler
5
5
f. Toplumda bilinç eksikliği
3
3
g. Meteorolojik faktörler
1
1
h. Topografik faktörler
2
2
i. Diğer
(Belirtiniz)...............................................................................
..........

En önemliden az önemliye doğru 1,2,3,4,… Ģeklinde numaralandırınız. Seçeneklerin hepsinin
numaralanması zorunlu olmayıp, ilinize uygun seçenekleri numaralandırınız.
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
BÖLÜM II.SU KĠRLĠLĠĞĠ
II.1. Ġl sınırları içerisinde bulunan su kaynaklarının kalite değerlendirmesi
Su kirliliği, II.1.1-II.1-3’de il sınırları içerisinde, yıl içinde, kirliliğe maruz kalmış su kaynaklarının
(yüzey, yeraltı ve yüzme suları) adları, kalite sınıfları ile bunların çizelgede belirtilen kirlenme nedenleri
dikkate alınarak işaretlenmesi istenmektedir.
II.1.1.
Ġl
sınırlarında
bulunan
yüzey
sularının
kalite
sınıflarını
Yüzeysel
Su
Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde belirtiniz ve muhtemel kirlenme nedenlerini
iĢaretleyiniz.
Yüz
ey
Suy
u
Adı
Ank
ara
Çayı
Kalite
sınıfı
Kirlenme Nedenleri
a
1 2 3 4
x
Evsel
Atıksu
lar
b
c
Evse Sanayi
l
Kayna
Katı
klı
Atıkl Atıksu
ar
lar
d
Sana
yi
Atıkl
arı
x
Kaynaklar: İl Gıda Tarım ve Hayvancılık il müdürlüğü
e
Zirai
Ġlaç ve
Gübre
Kullan
ımı
x
f
g
Madenc
Hayvan
ilik
YetiĢtiric
Faaliyet
iliği
leri
x
h
i
Denizcil
ik
Faaliyet
leri
Diğer
(Belirti
niz)
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
II.1.2. Ġl sınırlarında bulunan yeraltı sularının kalite sınıflarını Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve
Bozulmaya KarĢı Korunması Hakkında Yönetmelik çerçevesinde belirtiniz ve muhtemel
kirlenme nedenlerini iĢaretleyiniz.
Yeraltı Su
Kalite Sınıfı
Yeraltı
suyunu
n
bulund Ġ
uğu
yi
bölge
Za
yıf
Yete
rli
veri
yok
Kirlenme Nedenleri
a
b
Evsel
Atıks
ular
Evse
l
Katı
Atık
lar
c
Sanay
i
Kayn
aklı
Atıks
ular
d
e
Sana
yi
Atıkl
arı
Zirai
Ġlaç ve
Gübre
Kulla
nımı
f
g
h
i
Hayvan
YetiĢtiri
ciliği
Maden
cilik
Faaliye
tleri
Deni
z
Suyu
GiriĢ
imi
Diğer
(Belirti
niz)
Kaynaklar: Verinin nereden alındığı
II.1.3. Ġl sınırlarında bulunan yüzme sularının kalite sınıflarını Yüzme Suyu Kalitesi Yönetmeliği
çerçevesinde belirtiniz ve muhtemel kirlenme nedenlerini iĢaretleyiniz.
Yüzme
Suyunun
bulunduğ
u
bölge/pla
j
Mavi
Bayrak
Ödülü
Yüzme
Suyu Kalite
Sınıfı (*)
Kirlenme Nedenleri
a
V
ar
Yo
Evsel
A B C D
k
Atıks
ular
b
Evse
l
Katı
Atık
lar
c
d
Sanay
i
San
Kayn ayi
aklı
Atık
Atıks ları
ular
e
Zirai
Ġlaç
ve
Gübr
e
Kulla
nımı
f
g
Deniz/G
öl
TaĢımac
ılığı
Diğer
(Belirti
niz)
(*) A sınıfı çok iyi/mükemmel, B sınıfı iyi kalite, C sınıfı kötü kalite ve D sınıfı çok kötü
kalite/yasaklanması gereken olarak kalite kategorilerini temsil etmektedir.
Kaynaklar: Verinin nereden alındığı
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
II.2. Yıl Ġçinde, Ġl sınırları içindeki il/ilçelerde atıksuların yol açtığı kirlenmenin nedenlerini uygun
seçenekleri “X” ile iĢaretleyerek belirtiniz.
II.2.’de, il sınırları içerisindeki yerleşim merkezlerinde (il merkezi ve ilçelerin her biri için)
atıksulardan kaynaklanan kirliliğin nedenlerinin çizelgenin altında belirtilen maddeler dikkate alınmak ve
(X) koymak suretiyle işaretlenmesi istenmektedir. Çizelgede geçen “İl Merkezi” ifadesiyle, İliniz Büyükşehir
Belediyesi ise, Büyükşehir Belediyesine bağlı ilçeler, değilse merkez ilçe kastedilmektedir.
Ġlçeler
Ġl Merkezi
Atık Sulardan Kaynaklanan Kirliliğin Nedenleri
YerleĢim Yerinin
Adı
a
b
c
d
e
f
g
h
i
j
k
l
1. Ankara Ġl
x
Merkezi
2.
3.
.
.
.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
.
.
.
Kaynaklar: İşaretlemeye ilişkin verinin nereden alındığı
Kirlilik Nedenleri:
a. Kanalizasyon Ģebekesinin olmaması veya yetersiz olması
b. YerleĢim yerlerinde evsel nitelikli atıksuların arıtılmaması
c. Büyük sanayi kuruluĢlarının atıksularını arıtmaması
d. Küçük sanayilerde toplu arıtmanın olmaması
e. Foseptik çukurların sağlıklı Ģekilde inĢa edilmemesi
f. Foseptik atıkların vidanjörlerle çekildikten sonra geliĢigüzel yerlere boĢaltılması
g. Zirai mücadele ilaçlarının kullanımı
h. Kimyasal gübre kullanımı
i. Arıtma tesisi kapasite ve verimlerinin yetersiz olması
j. Arıtma tesisinde görevli olan personelin yetersiz olması
k. Hayvancılık atıkları
l. Maden atıkları
m. Diğer (Yukarıda ayrılan bölümde belirtiniz).
m
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
II.3. Su kirliliğinin önlenmesi amacıyla alıcı ortamlarda aĢağıdaki tedbirlerden hangilerinin alındığını
çizelgede (x) iĢareti koyarak belirtiniz.
II.3.’de, su kirliliğinin önlenmesi amacıyla her bir alıcı su ortamı için, çizelgenin altında belirtilen
maddelerin dikkate alınarak tedbirlerin çizelgede işaretlenmesi istenmektedir.
Alıcı Ortamın Adı
Su Kirliliğinin Önlenmesi Amacıyla Alınan Tedbirler
a
b
c
d
e
f
g
h
i
Deniz
1.
2.
.
Göller
1. Tuz Gölü
x
2.
3.
.
Akarsular
1.Ankara Çayı
x
2.
3.
.
.
Havzalar
1.
2.
3.
.
.
Yeraltı Suları
1.
2.
3.
.
Jeotermal Kaynaklar
1.
2.
3.
.
Diğer Alıcı Su Ortamları
1.
2.
.
Kaynaklar: İşaretlemeye ilişkin verinin nereden alındığı
Alınan Tedbirler:
a. Kanalizasyon Ģebekesinin yapılması ya da yenilenmesi
b. Arıtma tesisi /deniz deĢarjı /depolama alanları yapılması
c. YerleĢim merkezinde foseptik kullanılması
d. Tarımsal faaliyetlerde kullanılan zirai mücadele ilacı ve gübrenin aĢırı ve yanlıĢ kullanımının önlenmesi
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
e.
f.
g.
h.
i.
Yönetmelikler çerçevesinde denetim yapılması
Deniz araçlarının atıklarını boĢaltabilmeleri için uygun yerlerin hazırlanması
Sanayi kuruluĢlarının atıksuları için deĢarj izni alması
Toplumsal bilgilendirilme ve bilinçlendirme faaliyetleri
Diğer (Yukarıda ayrılan bölümde belirtiniz).
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
II.4. Su kirliliğinin giderilmesinde/önlenmesinde il sınırları içerisinde karĢılaĢılan güçlükleri en
önemliden az önemliye doğru numara vererek (1,2,3,…) iĢaretleyiniz.
II.4’de su kirliliğinin giderilmesinde/önlenmesinde il sınırları içerisinde karşılaşılan güçlüklerin
önem sırasına göre en önemliden az önemliye doğru 1,2,3,.... şeklinde numaralandırmanız istenmektedir.
“Karşılaşılan güçlükler” altında belirtilen maddelerin hepsinin işaretlenmesi zorunlu olmayıp, ilinize uygun
maddelerin numaralandırılması gerekmektedir.
KARġILAġILAN GÜÇLÜKLER
ÖNEM
GEÇEN
SIRASINDA
BU YILKĠ
YILKĠ
DEĞĠġĠKLĠK
ÖNEM
ÖNEM
YAPTIYSANIZ
SIRANIZ*
SIRANIZ
SEBEBĠNĠ
AÇIKLAYINIZ
4
4
a. Yeterli denetim yapılamaması
b. Mali imkansızlıklar nedeniyle arıtma tesislerinin
1
1
kurulamaması
c. Kurumsal ve yasal eksiklikler
2
2
d. Toplumda bilinç eksikliği
3
3
e. Diğer
(Belirtiniz)........................................................................
......

En önemliden az önemliye doğru 1,2,3,…Ģeklinde numaralandırınız. Seçeneklerin hepsinin
numaralanması zorunlu olmayıp, ilinize uygun seçenekleri numaralandırınız.
BÖLÜM III. TOPRAK KĠRLĠLĠĞĠ
III.1. Ġlinizde toprak kirliliğine neden olan kaynakları önem sırasına göre rakam ile iĢaretleyerek*
belirtiniz.
III.1’de, il sınırları içerisinde toprak kirliliğine neden olan kaynakların önem sırasına göre, en
önemliden, az önemliye doğru, 1,2,3,4.... şeklinde numaralandırılması istenmektedir. Toprak kirliliğine
neden olan kaynaklar altında belirtilen maddelerin hepsinin işaretlenmesi zorunlu olmayıp, ilinize uygun
maddelerin numaralandırılması gerekmektedir.
Kirlenme Kaynağı
a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.
h.
i.
Sanayi kaynaklı atık boĢaltımı
Madencilik atıkları
VahĢi depolanan evsel katı atıklar
VahĢi depolanan tehlikeli atıklar
Plansız kentleĢme
AĢırı gübre kullanımı
AĢırı tarım ilacı kullanımı
Hayvancılık atıkları
Diğer
(Belirtiniz)…………………………………………
ÖNEM
GEÇEN
SIRASINDA
BU YILKĠ
YILKĠ
DEĞĠġĠKLĠK
ÖNEM
ÖNEM
YAPTIYSANIZ
SIRANIZ*
SIRANIZ
SEBEBĠNĠ
AÇIKLAYINIZ
8
8
7
7
1
1
2
2
3
3
4
4
5
5
6
6
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
……

En önemliden az önemliye doğru 1,2,3,4,… Ģeklinde numaralandırınız. Seçeneklerin hepsinin
numaralanması zorunlu olmayıp,
ilinize uygun seçenekleri numaralandırınız.
Kaynaklar: Verinin nereden alındığı
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
III.2. Toprak kirliliğinin önlenmesi amacıyla il sınırları içerisinde, aĢağıdaki tedbirlerden hangilerinin
alındığını önem sırasına göre rakam* ile belirtiniz.
III.2’de, toprak kirliliğinin önlenmesi amacıyla il sınırları içerisinde belirtilen tedbirlerden hangileri
alınıyor ise, bunların önem sırasına göre, en önemliden, az önemliye doğru, 1,2,3,4.... şeklinde
numaralandırılması istenmektedir. Maddelerin hepsinin işaretlenmesi zorunlu olmayıp, ilinize uygun
maddelerin numaralandırılması gerekmektedir.
ALINAN TEDBĠRLER
ÖNEM
BU
GEÇEN
SIRASINDA
YILKĠ
YILKĠ
DEĞĠġĠKLĠK
ÖNEM
ÖNEM
YAPTIYSANIZ
SIRANIZ
SIRANIZ
SEBEBĠNĠ
*
AÇIKLAYINIZ
a. Sanayi/Madencilik tesislerinin sıvı, katı ve gaz
atıklarının mevzuata uygun olarak bertarafının
4
4
sağlanması
b. KentleĢmenin Çevre Düzeni Planlarına uygun olarak
1
1
gerçekleĢtirilmesi
c. Mevzuata uygun olarak gübreleme, ilaçlama ve
2
2
sulamanın yapılması
d. Erozyon mücadele çalıĢmaları
5
5
e. Geri dönüĢüm/yeniden kullanım uygulamaları
3
3
f. Diğer
(Belirtiniz)........................................................................
......

En önemliden az önemliye doğru 1,2,3,4,… Ģeklinde numaralandırınız. Seçeneklerin hepsinin
numaralanması zorunlu olmayıp, ilinize uygun seçenekleri numaralandırınız.
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
BÖLÜM IV.ÖNCELĠKLĠ ÇEVRE SORUNLARI
IV.1. AĢağıdaki Konu BaĢlıklarını Dikkate Alarak, yıl sonu itibariyle, Ġl Sınırları Ġçinde Görülen
Çevre Sorunlarını Önem ve Önceliklerine Göre Rakam (Önem sırasına göre en önemliden az
önemliye doğru 1,2,3,4,5,........ Ģeklinde numaralandırınız) Vererek Sıralayınız. Tüm sorunları
numaralandırmak zorunlu olmayıp, iliniz için geçerli olan sorunları öncelik sırasına göre
numaralandırmanız yeterlidir.
IV.1’de, sıralanan çevre sorunları dikkate alınarak, yıl sonu itibariyle, il sınırlarınız içerisinde,
görülen bu sorunların önem ve önceliklerine göre, en önemliden en az önemliye doğru 1,2,3,4,5.... şeklinde
numaralandırılması istenmektedir. Tüm sorunları numaralandırmak zorunlu olmayıp, iliniz için geçerli olan
sorunları öncelik sırasına göre numaralandırmanız yeterlidir. Ayrıca çizelgede yer alan her çevre sorunu
için iliniz sınırları içinde geçerli olan nedenleri işaretleyiniz.
NOT: Ölçüm değerleri, göstergeler, her bölümün sonundaki sonuç ve değerlendirme kısımları,
konularına göre şikayet sayısı, şikayetin ceza ile sonuçlanma oranı, konularına göre ceza sayısı, yapılan
denetimler sonucu edinilen deneyimler vb. çevre sorunlarının hangi alanda yoğunlaştığı konusunda yol
gösterici olabilir.
ÇEVRE SORUNLARI
GEÇE
N
YILKĠ
ÖNEM
SIRAN
IZ
BU
YILKĠ
ÖNEM
SIRANI
Z*
ÖNEM
SIRASIND
A
DEĞĠġĠKL
ĠK
YAPTIYS
ANIZ
SEBEBĠNĠ
AÇIKLAY
INIZ
Hava kirliliği
1
1
Su kirliliği
5
5
Toprak kirliliği
4
4
Atıklar
2
2
Gürültü kirliliği
3
3
Erozyon
6
6
Doğal çevrenin tahribatı (Orman, Mera,
Sulak alan, Kıyı, Biyolojik çeĢitlilik ve
7
7
habitat kaybı)

En önemliden az önemliye doğru 1,2,3,4,… Ģeklinde numaralandırınız. Seçeneklerin hepsinin
numaralanması zorunlu olmayıp, ilinize uygun seçenekleri numaralandırınız.
a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
IV.2. Ġl Sınırları Ġçerisinde IV.1’de Tespit Edilen Her Bir Öncelikli Çevre Sorunu ile Ġlgili Olarak;
Yukarıda IV.1’de BelirlemiĢ Olduğunuz Öncelik Sırasına Göre;
IV.2’de, IV.1’de sıralanan her bir öncelikli çevre sorunları dikkate alınarak;
Çevre sorununun nedenlerini,
Bu nedenlerde daha çok hangi faktör veya sektörlerin etkili olduğunu,
Çevreye vermiş olduğu olumsuz etkilerini
Bu sorunların giderilmesinde karşılaşılan güçlüklerini,
Bu sorunları gidermek amacıyla alınan, alınması planlanan veya alınması gereken tedbirlerin neler
olduğunu,
f) Ayrıca bu başlık altında yer almasını istediğiniz diğer görüşlerinizi belirten bilgi notunu,
a)
b)
c)
d)
e)
sistematik ve yeterli seviyede açıklayınız.
I. ÖNCELĠKLĠ ÇEVRE SORUNU
HAVA KĠRLĠLĠĞĠ
Ankara Ġl Merkezi etrafının dağlarla çevrili ve çanak Ģeklinde olmasından dolayı hava
sirkülasyonu pek olmamaktadır. Bu durum ilimizin hava kirlilik yükünü arttırmaktadır. Ayrıca
kent merkezinde sanayi tesislerinin bulunması, yapıların bitiĢik nizamda olması, küçük sanayi
tesislerinin kent merkezi içinde kalması, trafikte bulunan araç sayısının artması, hava kirliliğini
artıran önemli faktörlerden biridir. Organize sanayi bölgesinin kent merkezinin kuzey batı
istikametinde kurulmasından ve hakim rüzgarların Güney-Kuzey istikametinden esmesinden
dolayı organize sanayi bölgesinde oluĢan kirli havanın kent merkezine sürüklemesi neticesinde
il merkezinde hava kirliliğini artırdığı görülmektedir.
Ġlimizde bulunan araçlardan kaynaklanan egzoz gazları da diğer bir hava kirliliği
kaynağıdır. Kent merkezinde 8 ayrı noktada hava kirliliği ölçümleri yapılmaktadır. Bu ölçümler
kapsamında SO2 ve duman konsantrasyonları tespit edilmektedir. ġehrin büyümesi ile birlikte
bu ölçüm cihazı tam anlamıyla ilimizin kirlilik durumunu yansıtamamaktadır.
Ġlimizde temiz hava eylem planı kapsamında; ısınma amaçlı kullanılan kalitesiz
kömür kullanımının azaltılması için kömür satıĢ yerlerinin denetlenmesi, halkımızın
standartlara uygun kömürleri tercih etmeleri ve kullanması amacıyla basın bildirileri
hazırlanması, doğalgaz kullanımının teĢvik edilmesi, trafikteki araçların egzoz emisyon
ölçümlerinin kontrolün yapılması planlanmaktadır. Ayrıca Ağaçlandırma seferberliği ile
ilimizde fidan dikiminin yapılması ve ağaç sayısının arttırılması yönünde çalıĢmalar
yapılmaktadır.
2012 YILI ANKARA İL ÇEVRE DURUM RAPORU
II. ÖNCELĠKLĠ ÇEVRE SORUNU
SU KĠRLĠLĠĞĠ
Ġlimizde tarımsal faaliyetlerde kullanılan kimyasallar ve tarımsal ilaçlar özellikle
yeraltı su rezervlerini kirleten en temel kirleticilerdir. Bitkiler, büyük dozlarda verilen besleyici
maddelerin tamamını kullanamazlar. AraĢtırmalar sonucu, kullanılan azotun 1/3 ü veya
yarısının boĢa gittiği tahmin edilmektedir. Kullanılamayan nitratın büyük bir bölümü yağmur
ve sulama suyuna karıĢmakta ve sonunda da toprağın altına sızarak yeraltı sularına
karıĢmaktadır. Nitrat kullanımının denetimi ve çiftçilere bu konuda verilecek eğitim bu
anlamda oluĢacak kirliliğin yükünü azaltacaktır. Ayrıca, hayvanlardan kaynaklanan atıklarında
denetim ve kontrol altına alınması, çevrede yaratılan kirlilik yükünü azaltacak; böylelikle, su
kaynaklarının da kirlilik yükü azalmıĢ olacaktır.
Ġlimiz sınırları içerisinde, sanayinin yoğunlaĢması, sanayi amaçlı suyun
kullanımının artmasına neden olmuĢ, bununda yeraltı su kaynaklarından sağlanıyor olması
yeraltı su rezervlerini azaltmıĢtır. Sanayi amaçlı kullanılan sular, kullanımdan sonra aĢırı
Ģekilde kirlenmiĢ halde çeĢitli alıcı ortamlara verilmektedirler. Döküldükleri alıcı ortamlarda
kalıcı kirlilikler yaratmaktadırlar.
Ġl Müdürlüğümüzce çevre izin belgesi olmayan tesisler denetlenerek, bu tesislerin
çevre izni belgesi almaları sağlanmıĢtır. Bu da ildeki su kaynaklarını korumak açısından büyük
önem arz etmektedir.
Farklı bölgelerde bulunan Sanayi Tesislerinin Organize Sanayi Bölgesi adı altında
kurulması ve bu tesislerin atık sularının, arıtma tesislerinden arıtılmıĢ olması, alıcı ortamda ve
özellikle döküldükleri su kaynaklarındaki kirlilik yükünü azaltmaktadır. Ġlimizde de Organize
Sanayi Bölgesin de devreye giren atık su arıtma tesisi ile su kaynaklarımızda oluĢan kirlilik
yükü azalmıĢtır.
III. ÖNCELĠKLĠ ÇEVRE SORUNU
ATIKLAR
Ġlimizde düzensiz çöp depolama alanlarının Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği
doğrultusunda en kısa zamanda rehabilite edilmesi, düzenli çöp alanı yapılana kadar halen çöp
dökümü yapılan alanda düzenli depolamaya geçilmesi gerekmektedir.
TEŞEKKÜR EDERİZ…

Τα πτηνά (Μ. Δρεττάκης, Σ. Ξηρουχάκης) - Fauna of Greece

Kalker Ocağı ve Kırma-Eleme Tesisi

DSİ Genel Müdürlüğü Kütahya Yatırımları

Nur Dağı (Gavur Dağı)

Ankara Bölge Planı 2014-2023 (2. Taslak)

Tabiatta Mevcut Bitki Türlerinin Korunması

sulama_yayimcisi_ust_yazi - TC Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

ĠSTANBUL ANADOLU NÖBETÇĠ ĠCRA HUKUK MAHKEMESĠ

Haziran 2014 - Gazi Üniversitesi

Gazi Üniversitesi Lisansüstü Tez Yazım Kılavuzu

basın bülteni

ġl çevre durum raporu