ISTANBUL TICARE T ODAS I
YAYıNLARı
TÜRKİYE'NİN TOPRAKALT I
SERVETLERİ
1965
Ö N S Ö Z
Memleketimizin toprakalt ı servetler i h a k k m d a derl
toplu bilgile r ihtiv a ede n bi r ese r b u l u n m a d ı ğ m d a n . Tica
ret Bakanlığı , Türkiy e Odala r Birliği , İstanbu l Ticare t O
dası v e M a d e n Y a r d ı m K o m i s y o n u tarafında n muhteli f za
manlarda derlene n kıs a malûmatı n bi r aray a toplanmas
faydalı mütalâ a edilmi ş v e b u küçü k ese r hazırlanmıştır
i
ı
.
Burada mevcu t bilgiler , dah a ziyad e el e alına n madde lerin istihsali , bünyesi , kullanıldığ ı yerle r v e ihracat ı hak kında olup , b u maddele r üzerind e dah a derinlemesin e e tüd y a p m a k istiyenler e bi r zemi n teşki l etmes i maksadil e
bir aray a getirilmiştir .
E t ü d edile n maddeleri n istihrac ı v e ihracat ı konula rında ilgililer e faydal ı olacağ ı ümi t edilmektedir .
Ayrıca b u maddeleri n çeşitl i kullamlı ş yerler i il e a lâkadar olaca k müteşebbisler e yen i i ş sahaların ı d a aça bileceği kanaati , b u muhteli f çalışmaları n derlenmesind e
teşvik edic i olmuştur .
B u küçü k eseri n sonunda , Madenciler e yararl ı olabil m e s i maksadiyle . M a d e n Y a r d ı m K o m i s y o n u v e b u K o misyonun temi n edebileceğ i ris k v e geliştirm e krediler i
h a k k m d a d a bilg i verilmiştir .
Bazı toprakalt ı servetlerimiz e ai t b u bilgileri n hazır lanması dolayisiyl e yardı m v e müzaheretin i esirgemeye
n
M a d e n Y a r d ı m K o m i s y o n u v e Türkiy e Madencile r D e m e ğ i ne teşekkür ü b o r ç biliriz .
ISTANBUL TICARE T ODAS ı
İ Ç İ N D E K İ L E R '
Sahife
Alçıtaşı
Amyant
Antimuan
Bakır
Boraks
Borasit
Cıva
Çinko
Çinkolu kurşun cevheri
Demir
Grafit
H a c ı b e k t a ş taşı v e m a m u l l e r i
Kaolin ve Nadir topraklar
Kömür
Krom
Kursun
Kükürt
Lületaşı
Manganez
Manyezit (Magnezyum karbonat)
Mermer
Mika
Molibden
S ü n g e r taşı
Talk
Tungsten
Z ı m n a r a taşı
Maden Yardım Komisyonu
Risk ve Geliştirme Fonlarından Madencilere
K r e d i temini şartları
Bibliografya
7
10
13
17
21
23
27
35
39
42
48
55
57
64
75
82
92
101
107
112
118
122
131
137
140
146
150
154
156
167
ALÇI TAŞI
,
ı —İSTİHSÂL :
A. İstihsa
l Bölgeler i :
M e m l e k e t i m i z d e m u h t e l i f y e r l e r d e ç o k b u l u n a n al­
ç ı taşı i ç i n ö z e l l i k l e i s t i h s a l b ö l g e l e r i n i n a d ı n ı v e r m e k i m ­
kânı yoktur. A n c a k Kütahya Azot Sanayiinin ihtiyacı o l a n
alçı taşını t e m i n m a k s a d i l e s o n senelerde Ulukışla'da b ü ­
y ü k rezervli b i r yatak b u l u n m u ş v e istihsale başlanmıştır.
B u n u n h a r i c i n d e ( k i r e ç i m â l i g i b i ) a l ç ı taşı i h t i y a c a g ö r e
çıkarılmakta ve kalsine edilmektedir.
B . İstihsa
l Miktarları :
1963 y ı h i s t i h s a l i
15.000
tondur.
II — IÇ İ S T İ H L Â K M İ K T A R I t
T a m a m ı memleket dahilinde
dir. B u s e b e p l e ihracatı y o k t u r .
istihlâk
edilmekte­
III ™ M A D E N Î N B Ü N Y E S İ , İ S T İ H S Â L T E K N İ Ğ İ ,
SPESİFİKASYONU:
A — BÜNYESİ :
Tabiatta i ç i n d e iki m o l kristal s u y u n u ihtiva e d e n
k a l s i y u m sülfat şeklinde b u l u n u r .
Kristalleri m o n o k l i n a l haloedri şeklindedir. Bazı
hallerde ikiz kristalli d e olur. M o h s ' a g ö r e katılık derecesi
2 , ö z g ü l a ğ ı r l ı ğ ı 2.3 g r / c m ' d ü r . M ü k e m m e l t e f l i k l i , t e f l i k
s a t h ı s e d e f c i l â l ı d ı r . D i ğ e r s a t ı h l a r ı i s e b a z a n şeffaf, g a y r ı
ş e f f a f b e y a z , b a z a n b ü t ü m t e s i r i ile g r i v e b a z a n d a d e m i r
tesiri i l e s a r ı m s ı v e y a k ı r m ı z ı m s ı o l a b i l i r .
120°C d e ısıtıldığı z a m a n kristal s u y u n u n 3 / 4 ü n ü
k a y b e d e r e k a l ç ı h a l i n e g e l i r . 190° d e s u y u n u n t a m a m ı n ı
kaybederek anhidrit hale geçer. Asitlerde v e suda ç o k az
erir. Alçı t a ş m m m u h t e l i f şekilleri b e l k i d e türleri o l a r a k
kabul edilebilir. B u n l a r d a n b e y a z v e ince taneli olanlara
alabaster ( a l b a t r ) , kılımsı bünyeli olanlara kılımsı gips,
levha h a l i n d e şeffaf olanlarına m e r y e m c a m ı , güle benze­
yenlerine gips gülü denir. Tabiatta b ü y ü k kitleler halinde
rusubî olarak bilhassa p e r m , trias v e tersiyer arazilerde
kaya tuzu ile birlikte b u l u n u r . Y u k a r d a bahsettiğimiz alçı
taşının s u y u n u k a y b e t m e hassası, kendisine e k o n o m i k de­
ğer kazandıran en ö n e m l i karakteristiğidir. Tekrar muay­
y e n b i r m i k t a r d a s u i l e k a r ı ş t ı r ı l a r a k k r i s t a l s u y u n u bün­
y e s i n e a l d ı ğ ı n d a n , y e n i d e n oriı'inal h a l i n e d ö n e r . B ö y l e c e
h a m u r halinde iken istenilen kalıba dökülebilir.
B — İSTİHSAL TEKNÎĞÎ :
A l ç ı t a ş ı s t a n d a r t a ç ı k i ş l e t m e d e v e e n d e r haller­
d e y e r altı i ş l e t m e s i i l e e l d e e d i l i r . E l d e e d i l e n a l ç ı kulla­
n ı l a c a ğ ı m a k s a d a u y g u n o l a r a k i s t i h s a l b ö l g e l e r i n d e k i te­
sisler vasıtası ile kırılmalı v e y a ö g ü t ü l m e l i d i r . M e s e l â dol­
g u m a d d e s i , z i r a i m a k s a t l a r i ç i n k u l l a n ı l a c a k a l ç ı taşı,
ş a y e t , a m e l i y e d ö n e r f ı r ı n l a r d a y a p ı l a c a k i s e 2 — 5 c m . kut­
runda topraklar halinde olması kâfidir. B u takdirde öğüt­
m e kalsine ameliyesinden sonra yapılır.
Alçı taşından
alçı istihsali 3 y o l d a n yapılabilir:
a) — Kazanlarda
ısıtma
b ) — D ö n e r fırınlarda
ısıtma
c ) — St i m b a s ı n c ı a l t ı n d a
atoklavlarda
ısıtma
H e r ü c ş e k i l d e d e e l d e e d i l e n alçı su ile karıştırıl­
dıktan sonra 25 — 30 d a k i k a d a d o n a r .
C — TÜRLERİ
:
Alçı t a ş m m muhtelif türleri daha ö n c e sayılan
A L A B A S T E R , k ı l ı m s ı g i p s , m e r y e m c a m ı g i p s g ü l ü i l e , an­
hidrit gips yani alçıdır.
ıV ^
STANDARDIZASYON DURUMU :
A l ç ı taşı i ç i n m e m l e k e t i m i z d e h â l e n b i r
standard
yoktur.
V ™ K U L L A N I L D I Ğ I Y E R L ER ı
A l ç ı taşı v e a l ç ı t a ş ı n d a n
şitli s a n a y i k o l l a r ı n d a k u l l a n ı l ı r .
imâl edilen alçı ç o k çe­
A l ç ı taşı, y a n i k a l s i n e e d i l m e m i ş OTs'in k u l l a n ı l ­
d ı ğ ı s a h a l a r , P o r t l a n d ç i m e n t o s u n d a r e t a r d e r o l a r a k , ziraa t t e v e dol.su m a d d e s i o l a r a k k u l l a n ı l ı r .
K a l s i n e e d i l m i ş a l ç ı taşı y e n i
alçı ise,
inşaatta
k a p l a m a m a d d e s i , tavan ve çatı kaplamaları, o r t o p e d i v e
dişçilik, heykeltraşlık, b i b l o ve heykel yapımı, prefabrike
ev l e v h a l a r ı , v . s . y a p ı s ı n d a k u l l a n ı l ı r . E l e m e n t a l
kükür­
d ü n k ı t o l d u ğ u m e m l e k e t l e r d e , b i l h a s s a A v r u p a ' d a a l ç ı ta­
şından asit sülfrik imâli o l d u k ç a r e v a ç b u l m u ş t u r . Asit
s ü l f r i k i m â l i i ç i n a l ç ı taşı, k o k k ö m ü r ü , silis v e k i l ile
karıştırılarak y ü k s e k hararette kalsine edilir. B u esnada
ç ı k a n S O ' v e S O ' gazı karışımı sülfrik aside çevrilir.
A l ç ı t a ş ı n ı n istihsali, m m t ı k a v î o l a r a k b ö l g e n i n in­
ş a a t g e l i ş m e s i ile y a k ı n d a n i l g i l i d i r . D i ğ e r b i r p r o b l e m ise
istihsal mıntıkasının istihlâk mıntıkasına y a k ı n o l m a s ı n a
b a ğ l ı d ı r . Z i r a a l ç ı taşı a g ı r v e n a k l i g ü ç o l d u ğ u v e fiatı d a
ucuz o l d u ğ u için nakliye masrafları b ü y ü k bir rol oyna­
maktadır. Diğer taraftan inşaat harçları i ç i n d e kullanılan
k u m yerine perlit v e vermucilit gibi hafif
agregatlarm
k u l l a n ı l m a y a b a ş l a n m a s ı iyi n e t i c e l e r v e r m i ş o l d u ğ u n d a n ,
a y n ı m a d d e l e r a l ç ı ile d e k a r ı ş t ı r ı l m ı ş v e m ü s b e t n e t i c e l e r
alınmıştır.
B u s e b e p l e g e l e c e k t e t a l e p l e r e g ö r e d ü n y a a l ç ı is­
tihsalinin artması beklenebilir.
VI — AMBALAJ DURUMU
:
K a l s i n e e d i l m e m i ş alçı taşı i ç i n a m b a l â i y o k t u r .
D ö k m e o l a r a k s e v k e d i l i r . K a l s i n e e d i l m i ş a l ç ı t a ş ı y a n i al­
ç ı n ı n a m b a l â i ş e k l i e k s e r i y e t l e t a h t a f ı ç ı l a r v e k â ğ ı t tor­
balardır.
AMYANT
I —İSTİHSÂL :
istihsali
A ) Miktar : M e m l e k e t i m i z i n s o n 10 y ı l l ı k Amyan t
ton olarak şöyledir:
Yıl
Miktar ( T o n )
1953
1954
1955
1956
1957
B)
45
575
90
İstihsal
Yıl
Miktar ( T o n )
1958
1959
1960
1961
1962
1.000
1.000
1.200
1.000
Bölgeleri:
Bursa - Orhaneli, Eskişehir - Mihalıççık, Ç o r u m Sungurlu, Kağızman - Karaköse.
II ~ A ) M A D D E N I N B Ü N Y E S I , T Ü R L E R I , SPE
SÎFÎKASYONU:
^
— M a d d e n i n bünyesi v e türleri:
A m y a n t a m p h i b o l e :Si 4 Ca M g 3 0 12
A m y a n t C h r y s o t i l e : 2 S 1 0 ' 3 M g ' lîVO
M g 3 H 409.
—
B)
Spesifikasyonu:
Elyaf b o y u , elâskiyet,
veya
mukavemet.
Kullanıldığı yerler:
A t e ş e m u k a v i m t e k s t i l l e r , y ü k s e k ısı t e c r i t m a d ­
deleri, fren balataları, salmastralar, k a v r a m a kaplamala­
rı, b o r u t e c r i t k a p l a m a l a r ı , m e n s u c a t , a m b a l â i , a s b e s t d ö ­
şemelikler sanayiinde.
in — İHRACAT:
A ) Memleketle r itibarîyl e ihracat :
1957 — 1963 y ı l l a r m a ait a m y a n t
m e m l e k e t l e r itibariyle ve ton olarak şöyledir:
ihracatımız
I
Memleket 195
Japonya 6
İspanya —
7 195
8 195
—
—
5
İsrail _
_
Yekûn:6
—
9 196
—
—
_
—
5
—
5
0 196
1 196
2 196
3
—
—
_
—
ı V — ÎHRAÇ D E V R E L E R I I
Alıcı b u l u n d u ğ u takdirde b ü t ü n
yıl ihraç edilebi­
lir.
V ™ RAKİP MEMLEKETLER :
Almanya, italya, Portekiz, Yugoslavya, Kanada,
Kıbrıs, Cenubî Afrika, Cezayir ve Avustralya'dır.
VI — FOB ÎHRAÇ FÎATLARI t
Dünya piyasasına ve spesifikasyon bahsinde
r e d i l e n e v s a f a g ö r e d e ğ i ş i k t i r . T o n u 1400 - 1410 $
(28.12.1964)
zik­
dır.
. VI I — İHRACATÇI FİRMALAR VE ADRESLER İ :
Avram R. Kori
Bahçekapı, Agopyan Han N o . 5
İ s t a n b u l
Müstahsil firma :
Şakir
Yorulmaz
Küçükparmakkapı
İ s t a n b u l
İpek Sokak N o : 25/1
Beyoğlu
Muhtelif M e m l e k e t l e r d e A M Y A N T İstihsal i
(1000 Ton )
Memleketler
1957
1958
1959
1960
1961
A.B.D.
40
40
41
41
48
Avustralya
13
14
16
14
15
14
Fransa
Güney Afrik a Birliği 143
19
21
26
28
159
166
160
177
İtalya
36
39
47
51
57
Japonya
12
10
12
15
17
953
1.014
1.063
Kanada
Kıbrıs
Rodezya
Yugoslavya
Türkiye
949
839
1962
1.223
14
15
13
21
15
120
115
109
122
156
6
5
4
5
7
7
0,09
1
—
1
1,2
1
ANTİMUA'N
I — ÎSTÎHSAL :
A ) Miktarı : M e m l e k e t i m i z i n
m u a n istihsali t o n olarak şöyledir :
Yıl
1953
1954
1955
1956
1957
Dünya
Miktar ( t o n
)
1.725
1.783
—
1.523
2.780
Yıl
1958
1959
1960
1961
1962
son
10
yıllık
Miktar ( t o n
Anli-
)
1.400
2.700
2.500
3.000
3.000
Rezervi:
Ç i n ' d e b u l u n a n y a t a k l a r ı n r e z e r v i 2 ilâ 5,1 m i l y o n
ton civarında tahmin eciilmektedir. Dünyada ikinci gelen
B o l i v y a yatakları rezervi ise 400.000 ton, sırasiyle G ü n e y
Afrika Birliği, Rusya, Yugoslavya, Avustralya, Cezair ve
Fas'ta h e r biri 250.000 ton; K a n a d a , T ü r k i y e v e Ç e k o s l o ­
v a k y a ' d a c e m ' a n 225.000 t o n o l a r a k hesaplanmıştır. K u ­
zey Yunanistan'da Kılkış ve Serez bölgelerinde antimuan
cevheri ocakları mevcutsa da istihraç edilmektedir.
B ) İstihsa
l bölgeleri :
Turhal, Gediz, Niğde.
ıı — İ S T İ H L Â K :
D ü n y a i s t i h s a l i n i n % 2 0 — 30 u A . B . D . d e i s t i h l â k
edilmektedir. Diğer müstehlik m e m l e k e t l e r İngiltere, Rus­
y a , F r a n s a , B e l ç i k a , J a p o n y a , B a t ı A l m a n y a v e İtalya'dır.
Memleketimiz
tedir.
istihsalinin t a m a m ı ihraç
edilmek-
III ~ A ) MADDENİN BÜNYESİ, TÜRLERİ, SPESİFİKASYONU :
M a d d e n i n Bünyesi :
Kalay renginde, çizgisi kurşunî, katılık derecesi
3, ö z g ü l a ğ ı r l ı ğ ı 6,6 o l a n m e t a l o i d d i r . E k s e r i y e t l e a r s e n i k
ile b e r a b e r b u l u n u r .
Maddenin türleri :
S t i b i n e : SVS\
Senarmontite ve Antimuan Kon­
santreleri.
— Spesifikasyonu:
C e v h e r l e r d e : % 4 0 S b . a z a m î % 0,5 A s . + P b .
K o n s a n t r e l e r d e : % 60, a z a m î % 1 A s . + P b .
B ) Kullanıldığ
ı yerler :
M a d e n î i m a l â t t a : A n t i m u a n l ı k u r ş u n , h a r p sana­
yii, yataklık m a d e n v e m a k i n e yatakları, a k ü m ü l â t ö r m a ­
denî v e akü parçaları, yazı makinesi v e hurufat madeni,
k a b l o kaplaması, k a y n a k işleri.
G a y r ı m a d e n î i m a l â t t a : A l e v e k a r ş ı m u k a v i m teks­
tiller, b o y a v e l â k e i ş l e r i , s e r a m i k b o y a l a r ı v e sır, c a m v e
s e r a m i k işleri, gayri şeffaf c a m i m a l i n d e kullanılan ( s o d i ­
u m a n t i m o n a t e ) , A v i t a m i n i v e k i m y a s a l m o t i f l e r d e kulla­
nılan (trikloride antimuan) kibrit sanayiinde,
IV — İHRACAT t
A ) Memleketle
r itibariyl e ihracat :
1957 — 1964 y ı l l a r ı n a ait a n t i m u a n
memleketler itibariyle ve ton olarak şöyledir:
695
1.140
1.100
781
1.190
—
963
—
8
763
—
54
—
—
—
—
—
1959
1.009
400
1.012
100
600
200
1.121
1.100
74
50
Hindistan
250
A.B.D.
325
—
—
Hollanda
~
—
—
60
B. Almany a
Belçika
Çekoslovakya
İngiltere
İtalya
Fransa
İsviçre
Bulgaristan
Y e k û n
—
—
—
—
2.879
400
—
—
—
2.550
1964
1962
1958
—
1960
1963
1961
1957
Memleket
ihracatımız
150
—
—
—
392
—
—
40
2.277
2.515
—
—
—
—
2.089
1.750
890
26
50
—
—
—
—
—
—
—
443
400
50
—
—
335
40
15
2.751
3.781.
2.644
B ) İhra
ç devreleri :
İstihsal v e nakliye imkânları
tün yıl b o y u n c a ihraç edilebilir.
müsait
o l d u k ç a bü­
V — RAKI P MEMLEKELE R i
Meksika,
Fransa'dır.
Bolivya,
Güney
Afrika
Birliği, Çin v e
Vı — A ) PIYAS A :
Cevher piyasaya daha ziyade konsantre halinde
a r z e d i l i r . Ç i n , A . B . D . , B e l ç i k a İ n g i l t e r e , F r a n s a , B a t ı Al­
manya ve Yugoslavya'da bulunan izabehanelerde izabe e d i l i p m e t a l h a l i n e s o k u l m u ş ş e k l i ile s a t ı ş a a r z e d i l i r . M a d e ­
nin ve cevherin u c u z oluşu a n t i m u a n m nakil
masrafları
i ç i n b ü y ü k b i r p r o b l e m h a l i n i alır. E k s e r i a h v a l d e m a d e n
d e ğ e r i n i n 1/3 k a d a r n a k l i y e m a s r a f ı o l u r .
A n t i m u a n cevheri istihracında c e v h e r yatakları­
nın v e d a m a r l a r ı n ı n d u r u m u ile m i n e r a l i z a s y o n şekli bü­
y ü k r o l o y n a d ı ğ ı n d a n istihsal maliyetleri h a k k ı n d a kesin
bir r a k a m v e r m e k veya belirli standardlara g ö r e maliyet
hesaplarını f o r m ü l e etmek m ü m k ü n
olamamaktadır.
B u f i k r i v e r e b i l m e k g a y e i l e , F O B B a n d ı r m a Lim a n ton maliyet rakamları aşağıda görülmektedir: (1963)
T o n Başın a
T.L.
'
İstihsal (işçilik, m ü h e n d i s l i k v.s. ücretleri
150.—
Ambalâi
50.—
M a d e n sahasından Kütahya istasyonuna nakil ... 9 0 . —
Kütahya - Bandırma demiryolu
50.—
Tahmil, tahliye
3.—
FOB masrafları
25.—
İmrariye
6.94
Merkez masrafları
50.—
Teçhizat amortismanı
200.—
Y e k û n
Yukardaki kalemlerden imrariye, FOB
624.94
masrafları,
k a m y o n v e d e m i r y o l u n a k l i y e ü c r e t l e r i d a h a s a b i t o l u p di­
ğer masraf ve amortisman ücretleri ufak hudutlar i ç i n d e
değişebilir.
B ) FO
B ihra ç fiatları : ( 1 9 6 4 yı h fiyatları )
Cevherler için F O B b e h e r t o n u
z e r i n d e n 900 $ d ı r .
VII
% 4 0 S b . b a z ı ü-
— İHRACATÇI F İ R M A L AR VE A D R E S L E R İ :
1 — Ö z d e m i r A n t i m u a n M a d e n l e r i L t d . Şti .
Galata, V o y v o d a C a d d e s i , A n k a r a H a n
İ s t a n b u l
2 — Mintex
M i m H a n ı 11 B e y o g l u / İ s t a n b u 1
3 — Trans export Transtürk Hanı Galata
İ s t a n b u l
4 — Wilhelm Peyerl
Çukurlu Ç e ş m e 16/1
İ s t a n b u l
Parmakkapı
Muhtelif memleketlerd e A N T İ M U A N istihsal i
(T o n )
Memleketler
A.B.D.
Bolivya
Çekoslovakya
1957
643
6.374
1958
1959
1960
1961
640
615
576
625
5.278
5.502
5.327
6.740
1.600
1.600
1.600
1.600
1.600
14.000
Çin
Güney Afrik a Birliğ i 9.997.
15.000
15.000
17.500
17.000
7.236
12.281
12.282
10.708
617
389
752
749
604
2.747
3.286
4.231
3.609
Kanada
Meksika
5.202
1962
900
Peru
Sovyet Rusy a
835
874
719
817
717
5.000
6.000
6.000
6.000
6.000
Yugoslavya
2.318
2.388
3.203
3.759
3.781
2.691
2.780.
1.400
2.700
2.500
3.000
3.000
Türkiye
BAKÎR
I — ISTIHSAL:
A ) Miktar :
Memleketimizin son
istihsali t o n o l a r a k şöyledir:
Yıl
Miktar ( T o n
1953
1954
1955
1956
1957
B)
İstihsal
Ergani,
23.757
25213
23.500
24.763
24.401
12
)
yıllık
Yıl
bakır
(blister)
Miktar ( T o n
1958
1959
1960
1961
1962
1963
1964
)
22.530
25.036
22.223
19.944
25.775
24.792
25.981
Bölgeleri:
MurguL
II -~ MEMLEKET DAHİLİNDE İSTİHLÂ K EDİ LEN M I K T A R ı
R a b a k ElektroHtik Bakır v e Mamulleri A.Ş. Et i b a n k b a k ı r ı n d a n y ı l d a 4.000 t o n i s t i h l â k e t m e k t e d i r .
ı ı ı ™ M A D D E N I N B Ü N Y E S I , T Ü R L E R I , SPESİ FİKASYONU:
A — Madenî n bünyes i v e türleri :
İstihsal
cevher
halinde
olmakta
ve
izabeden
sonra blister yani
% 99.7 C u v e r a f i n e y a n i
% 99.99 C u
bakır metali elde edilmektedir.
—
Spesifikasyonu:
Piyasaya arzedilen blister bakırda
bakır
m u h t e v i y a t ı a s g a r î % 99.7 d i r , R a f i n e b a k ı r
a s g a r î % 99.9 b a k ı r i h t i v a e d e r . İ y i r a f i n e e d i l m i ş b a k ı r ­
d a g ü m ü ş v e a l t m ( e ğ e r v a r s a ) m u h t e v i y a t ı d a b a k ı r ad­
d e d i l m e k ş a r t i y l e b u n i s b e t % 99.98 e k a d a r y ü k s e l i r .
Muhtelif m e t o d l a r vasıtasiyle çeşitli cevherler­
d e n istihsal edilen bakır, blister bakır, rafine b a k ı r v e y a
elektolitik b a k ı r o l a r a k m u h t e l i f şekil v e ağırlıklarda kül­
ç e halinde piyasaya arz edilir.
B u i p t i d a î m a d d e t e k r a r m u a m e l e y e t â b i tutu­
larak şekillendirilmek veya muhtelif maksatlar için bakır
alaşımları haline getirilmek suretile çeşitli m a m u l l e r i n
imalinde kullanılır.
B)
Kullanıldığı yerler:
Pirinç ve b r o n z mamulleri
:
K ü l ç e tel v e l a m a l a r p l â k a v e l e v h a l a r , b o r u ­
lar, vanalar v e valfler, su tesisleri v e b a n y o levazımı, ba­
k ı r v e y a sarı teller, sarı a ğ a ç vidaları, b a k i r l i halita v e y a
sarı m e n t e ş e l e r diğer b i l û m u m bakirli halita v e sarı ma­
mulleri.
Kimyevî
Bakır
mamul
sülfatı
olarak:
( g ö z taşı)
imalinde
kullanılır.
Diğer taraftan rafine b a k ı r bilhassa d ö v m e ,
ç e k m e v e s ı v a m a s u r e t i y l e ç e ş i t l i m a m u l l e r ( e l e k t r i k na­
killeri m ü s t e s n a ) imalinde d e kullanılmaktadır.
ı V — IHRACAT t
A ) Memleketler îtîbarîyle
ihracat:
1957 — 1964 y ı l l a r ı n a a i t b l i s t e r b a k ı r i h r a c a ­
tımız memleketler itibariyle ve t o n olarak şöyledir:
1962
5048
500
1120
1000
1500
500
—
—
980
—
—
—
—1
1000
4000
—
1100
1612
508
150
1750
—
11636
4338
9420
7.924
952
250
500
—
—
150
—
—
—
500
500
—
—
508
—
508
410
—
—
—
—
—
—
6414
14428
7538
9188
İngiltere
1906
2508
A.B.D.
Çekoslovakya
5193
—
Batı Almany a
Belçika
Yugoslavya
—
—
—
Hollanda
—
—
—
İspanya
—
İtalya
Macaristan
—
—
—
—
Portekiz
—
—
İsveç
—
Avusturya
—
—
Fransa
—
—
14637
Y e k û n
B)
İhraç
Bakır
kil
1964
1961
1959
1957
1963
1960
1958
Memleket
12696
—
—
—
—
—
—
—
—
—
11048
18050
—
—
2.054
—
2.540
—
500
—
—
10044
12.518
devreleri:
b ü t ü n b i r yıl b o y u n c a ihraç
mevzuu
teş­
eder.
V ™ EAKÎP MEMLEKETLER t
Kuzey ve Güney Amerika (Amerika Birleşik Dev
l e t l e r i n d e 25 b ü y ü k i ş l e t m e ) , A y r ı ı p a ' d a ; F i n l a n d i y a , A l
manya, İtalya, N o r v e ç , P o l o n y a , İspanya, İsveç, Y u g o s l a v
y a , Sov^^et R u s y a , A s y a ' d a ; Ç i n , K ı b r ı s , H i n d i s t a n , J a p o n ­
ya, Filipinler, Afrika'da; K o n g o , Rodezya, Güney Afrika
Birliği, Avustralya'dır.
V ı -™ FOB İHRAÇ FÎATLARI s
L o n d r a m e t a l b o r s a s ı n a g ö r e d e ğ i ş i r . Ş i m d i y e ka­
d a r v â k i s a t ı ş l a r a g ö r e b u fiat b e h e r m e t r i k t o n i ç i n F O B
1134 i l e 1148 $ a r a s ı n d a
değişmiştir.
VII ™ İHRACATÇI FÎRMA VE ADRESİ t
1 — Etibank —
Ankara.
Muhtelif memleketlerd e B A K I R istihsal i
(1000 t o n )
Memleketler
Avustralya
A. B . D .
Batı Almany a
1957
1958
1959
1960
1981
1962
1963
51
66
70
72
63
88
90
1.068
972
768
1.116
1.092
1.200
62
64
69
1.176
67
65
70
64
26
32
32
32
34
211
30
237
Japon
Kanada
113
120
154
186
283
286 .
334
361
360
336
Kongo
242
238
282
302
295
296
36
262
320
271
Kuzey Rodezy a
424
382
540
568
569
547
576
Şili
Yugoslavya
452
437
517
505
524
34
34
35
36
31
558
46
557
51
24,4
22,5
25
22
19,5
Finlandiya
Türkiye
25,7
24,8
BORAKS'
î ™ İSTİHSAL BÖLGELERİ t
İstihsal
bölgeleri Kalifornia,
Tibet'tir.
II ^ İSTİHLÂK MİKTARI t
T ü r k i y e ' d e b o r a l ı s ihtiyacı ithalât y o l u ile kar­
şılanmaktadır.
Memleketimizde hâlen kurulmuş ve kurulmak­
ta o l a n c a m v e s e r a m i k f a b r i k a l a r ı i l e e m a y e t e s i s l e r i n i n
deri ve izabe sanayiinin yıllık b o r a k s ihtiyacının azamî
1000 t o n k a d a r o l d u ğ u t a h m i n e d i l m e k t e d i r .
l î l İ M A L Â T USULLERİ t
Colemanit ve kernit kullanılarak elde edildiği
gibi asit b o r a k ile s o d y u m k a r b o n a t ı n m u a m e l e s i n d e n d e
elde edilebilir.
a ) Colemanit kullanılarak b o r a x elde edilmesi:
B u usûl pahalı olmakla beraber Avrupa'da
colemanit kullanan bir ç o k fabrikalar vardır.
% 4 2 B2O3 i h t i v a e d e n c o l e m a n i t t e n 9 5 0 k g .
a l m ı r . 190 k g , s o d y u m k a r b o n a t ( m a h l û l h a l i n d e ) , 2 0 0 k g .
s o d y u m b i k a r b o n a t , 0,7 k g . p o t a s y u m p e r m a n g a n e t b i r ­
b i r i n e karıştırılıp 500 kg. k ö m ü r ü n tevlid e d e c e ğ i h a r a r e t
ile k a y n a t ı l a r a k m u a m e l e y e t â b i t u t u l u r s a n e t i c e d e 1 0 0 0
kg. b o r a k s elde edilir.
b ) K e r n i t ( R a s o r i t e ) kullanarak ise
imalât
h e m basit h e m de ucuzdur. Cevher kaynayan suda sod­
y u m k a r b o n a t l a b e r a b e r eritilir. S o n r a m a h l û l
süzülür
v e y a b a n c ı m a d d e l e r ayrılır. Bilâhare s o ğ u m a havuzların
da çelik saç levhalar üzerinde kristalleşir.
ı V — A) MADDENİ N BÜNYESİ, KISACA TEK NIĞI, TÜRLERİ , SPESİFİKASYON U t
Rengi: Beyaz, mavimsi, yeşilimsi.
K e s a f e t i : 1.70
S e r t l i ğ i : 2,5
Kırılma ve yarılması: Gevrek 'konkoidal.
Kristal şekli: M o n o k l i n i k , p r i s m a t i k .
Diğer özellikleri: C a m gibidir, tatlıdır, s u d a
e-
rır.
%
Türleri:
Piyasada üç cins b o r a k s
safiyettedir.
99,5
Decahydrate boraks:
E n ç o k kullanılan rafine
sanayiinde k u l l a n ı l ı r .
vardır.
Bunlar
asgarî
a)
de
s o d y u m borattır.
İlâç
2) Pentahydrate b o r a k s :
B u m a d d e D e c a h y d r a t e b o r a k s ' m ı s ı t ı l m a s ı l e el­
edilir.
3) Anhydrous boraks:
Decahydrate b o r a k s ' m 741° C. lık b i r fırında
y a k ı l m a s i l e e l d e e d i l i r . C a m v e p o r s e l e n s a n a y i i n d e kul­
lanılır.
B)
Kullanıldığı
yerler:
Cam ve sabun imalâtında, temizlik
diş m a c u n u v e d i ş t o z u i m a l i n d e d e r i v e i s a b e
kullanılır.
tozlarında,
sanayiinde
V — AMBALAJ DURUMU t
Müşteriye kristalize
lar i ç i n d e satılır.
veya öğütülmüş
olarak
torba­
Vı ~ MÜSTEHLIK MEMLEKETLER :
Almanya, İtalya, Fransa, İngiltere, İ s k a n d i n a v m e m ­
leketleri, İ s v i ç r e , Y u g o s l a v y a .
BORASİT
I — İSTİHSAL :
A ) 1950 s e n e s i n d e n i t i b a r e n m e m l e k e t i m i z i n
rasit istihsali aşağıda g ö r ü l m e k t e d i r :
Yıl
.
1950
1951
1952
1953
1954
1955
1956
1957
1958
1959
1960
1961
1962
bo­
İstihsal ( T o n )
10
12
14
6
14
42
33
27
60
74
99
88
136
000
000
000
000
000
000
000
000
000
000
170
840
919
B ) İstihsa l Bölgeleri :
Memleketimizde başlıca B o r yatakları
Emet,
Bigadiç, Susurluk, Mustafa K e m a l Paşa b ö l g e l e r i n d e mev­
cuttur. Bunların haricinde Eskişehir - Kütahya - Bilecik,
Kütahya - Afyon - Uşak üçgenleri içinde ve D o ğ u Anado­
lu'da da rastlanmaktadır.
II — İÇ İSTİHLÂ K MİKTAR I s
U m u m î m i k t a r 'kat'î o l a r a k b i l i n e m e m e k l e b e ­
r a b e r Balıkesir vilâyetinde 500 - 750 t o n o l d u ğ u öğrenil­
miştir.
in — A ) MADDENİN BÜNYESİ KISACA İSTİH SÂL TEKNİĞİ , TÜRLERİ , SPESİFİKAS YONU:
B e y a z r e n k l i ; k e s a f e t i 2,9; s e r t l i ğ i 7; k ı r ı l m a
ve yarılması k o n k o i d a l ; kristal şekli o r t o r o m b i k , zahiren
tetrahedral; c a m gibi yarı şeffaftır. Y e r a l t ı n d a d a m a r v e
patates halinde teşekkül etmekte o l u p yeraltı işletmesi
vasıtasile istihsalini m ü t e a k i p tiryai v e 'kırma
ameliyesi
yapılarak şevke hazırlanır.
BsO's f o r m ü l ü ü z e r i n d e n %
4 3 t e n ö r l ü v e 105°
hararette muhafaza edilmiş, kuru, alkoli miktarı n o r m a l
borasit cevheri ihraç için elverişlidir.
B)
Standardizasyon durumu:
Triyaj edilmiş parça halinde.
C) Kullanıldığı yerler:
E r i m e noktasının düşük oluşu ve diğer madde­
leri e r i t m e hassası dolayisile bilhassa c a m , e m a y e , k i m y a
v e s e r a m i k e n d ü s t r i s i n d e , l e h i m c i l i k v e k a y n a k ç ı l ı k işlerin­
d e diğer taraftan sabun imalinde v e temizlik tozlarında
kullanılmaktadır.
IV
AMBALAJ DURUMU ı
K r i s t a l i z e v e y a ö ğ ü t ü l m ü ş o l a r a k j ü t ç u v a l l a r ı için­
d e satılır. F a k a t T ü r k i y e ' d e m a l i y e t f i a t ı n ı y ü k s e l t t i ğ i için d ö k m e parça halinde sevkedilmektedir.
V — İHRACATIMIZ VE İHRAÇ DEVRELERİ
Yıl
1950
1951
1952
1953
1954
1955
1956
1957
İhracat
10
12
12
9
17
31
3
21
(ton)
151
552
161
263
482
402
393
994
Kıymet $
525
660
634
474
779
1 251
156
1 001
997
845
638
804
232
228
456
961
1958
1959
1960
1961
1062
1963
1964
51
61
61
64
88
91
121
K ı ş m ü ç ay hariç diğer aylarda
262
496
523
321
480
540
859
ihraç
2
2
2
2
2
2
3
159
293
241
167
719
681
402
020
546
224
203
033
409
858
edilmektedir.
VI ~ A) RAKİP MEMLEKELER t
Amerika.
B) MÜSTEHLİK MEMLEKETLER s
A.B.D., Fransa, İngiltere, italya, P o l o n y a , ispan­
ya, A l m a n y a (sanayileşen b ü t ü n m e m l e k e t l e r ) .
Vîl ™ SAİR LÜZUMLU MALÛMAT t
istihsal m e t o d l a r ı n m tâyini ile o c a k l a r m b u m e t o d l a r l a ç a l ı ş t ı r ı l m a s m d a v e b u iş i ç i n l ü z u m l u y a t ı r ı m m b i r
an ö n c e yapılmasmda zaruret vardır. Yapılacak yatırımlar
m i l l î e k o n o m i b ü n y e s i n d e y e n i iş y e r l e r i y a r a t m ı ş o l a c a k ­
tır.
M a d e n cevherinin ihraç limanlarına
kadar
olan
kara v e demiryolları nakliye Hatları ç o k yüksektir. Cev­
herlerin istihsaline y a r d ı m c ı o l a n kapsül, d i n a m i t v e m a ­
den direği gibi faktörlerin ucuzlatılması ve ihraç limanla­
r ı m ı z ı n t a h m i l tahliye i m k â n l a r ı n ı n d a h a ç o k t e k â m ü l et­
tirilmesi halinde maden cevheri ihracatımızın
artacağı
muhakkaktır.
VIIÎ
İHRACATÇI FİRMALARIN ADRESLERİ ı
B o r t a ş K o l i . Şti K e r v a n A p t . —
istanbul
Ş a y a k ç ı L t d . Şti. Y e n i Ç a r ş ı 2 3 — 2 4 —
Balıkesir
i h s a n R a s i h Ltd. K o n y a S o k a k — A n k a r a
Mortaş
Koli.
Şti. —
Balıkesir
Y a k a l B o r a s i t Ltd. O r t . i s t i k l â l C a d d e s i 3 1 0
istanbul
Etibank —
Ankara
Türk Boraks Madencilik A.Ş.
Karamustafapaşa
Caddesi Nesli
Galata — İstanbul
Han
Fethiye M a d e n T.A.S.
İstiklâl Cad. N o , 394/396 Müeyet H a n N o : 5
Beyoğlu — İstanbul
Kemad
K i m y a v e Endüstri Maddeleri Madencilik Ltd.
İstiklâl Caddesi Müeyyet Han Kat 5
Beyoğlu — İstanbul
Şti.
CIVA
I — ISTIHSÂLI t
A, İstihsal
Miktarları:
M e m l e k e t i m i z d e civa istihsalinin 1 inci D ü n y a
savaşından ö n c e (1903 yılında) başladığı
bilinmektedir.
F a k a t 1903 i l â 1925 y ı l l a r ı a r a s ı n d a i s t i h s a l
miktarları
h a k k ı n d a t a m b i l g i y o k t u r . B u n d a n s o n r a 1948 s e n e s i n e
k a d a r ( 1 9 2 7 ilâ 1932 y ı l l a r ı h a r i ç ) i s t i h s a l d e v a m
etmiş
v e b u z a m a n z a r f ı n d a 5 4 7 7 ş i ş e i s t i h s a l y a p ı l m ı ş t ı r . 1948
s e n e s i n d e n 1954 s e n e s i n e k a d a r o l a n s ü r e i ç i n d e h i ç b i r
i s t i h s a l y a p ı l m a m ı ş t ı r . 1954 - 1955 s e n e s i t o p l a m i s t i h s a l i
1102 ş i ş e d i r . D i ğ e r y ı l l a r i s t i h s a l i s ı r a s ı i l e ş ö y l e d i r :
1956
1957
1958
1959
1960
1961
1962
1963
562
585
298
553
1339
1864
1626
3000
Şişe
»
»
»
»
»
»
»
N O T : Y u k a r d a k i r a k a m l a r 3 0 E y l ü l 1963 t a r i h v e 7 7 s a y ı l ı
E T Î B A N K ' m k o n j o n k t ü r ve İstatistik Bülteninden
alınmıştır.
B . İstihsal B ö l g e l e r i :
Memleketimizde cıva cevheri bölge
itibariyle
d a h a z i y a d e B a t ı A n a d o l u ' d a b u l u n u r . İ z m i r V i l â y e t i da­
h i l i n d e 10, K ü t a h y a ' d a 4 s a h a b i l i n m e k t e d i r . O r t a A n a d o ­
lu'da K o n y a ' d a ve K u z e y A n a d o l u ' d a K a s t a m o n u Vilâye­
tinde m a d e n sahaları vardır. H â l e n istihsal y a p a n y e r l e r
ş u n l a r d ı r : İ z m i r ' d e ( K a r a b u r u n ) , Ö d e m i ş ' t e ( H a l ı k ö y ) , Alaşehir, Uşak, K o n y a v e K a s t a m o n u ( B o z k u r t ) . B u yerler­
d e n bilhassa K o n y a v e Ö d e m i ş ' t e o l d u k ç a geniş b i r geliş­
tirme faaliyeti g ö z e çarpmaktadır. H a l ı k ö y ' d e k i işletme Et i b a n k ' a ait o l u p d i ğ e r l e r i h u s u s î s e k t ö r t a r a f ı n d a n ç a l ı ş t ı ­
rılmaktadır. K a r a b u r u n ile K a s t a m o n u b i r z a m a n l a r bü­
y ü k ç e çalışmalara sahne o l m u ş ise de b u g ü n plânlı b i r ça­
l ı ş m a y ü r ü t ü l m e m e k t e d i r . A l a ş e h i r i l e U ş a k ' t a k i faaliyet­
ler ise ç o k k ü ç ü k t ü r .
lî ^ MADDENİN BÜNYESÎ. İSTİHSAL TEKNλ
Ûl TÜRLERİ KULLANILDIĞI YERLER t
A — Bünyesi:
Cıva n o r m a l h a r a r e t d e r e c e s i n d e sıvı h a l d e olan yegâne metaldir, —40° santigratta katı hale g e ç e r e k
h e k s a g o n a l ( R o m b a h e d r i k ) o l a r a k k r i s t a l l e n i r . Ö z g ü l ağır­
lığı 13.6 g r / c m ' d ü r . K o l a y b u h a r l a ş ı r v e b u h a r l a r ı z e h i r l i ­
dir.
B ™ Tabiatta
bidynusii:
Cıva tabiatta e n d e r olarak, serbest damlacık­
lar h a l i n d e s i n o b e r ihtiva e d e n kayalar a r a s ı n d a b u l u n u r .
Cıva cevheri her çeşit j e o l o j i k taşlar arasında bulunursa
d a g e n e l o l a r a k g a n g m i n e r a l l e r i , k i r e ç taşı, k a l k e r l i seyl1er. K u m taşı, s e r p a n t i n , a n d e z i t , b o z a l t , v e r h y o l i t ' d i r .
K e n d i s i n d e n cıva istihsal edilen en ö n e m l i c e v h e r ağırlık
itibariyle %
86.2 c ı v a v e ?/o 13.8 k ü k ü r t i h t i v a e d e n s i n o ­
b e r — H g S dır. D ü n y a d a en m e ş h u r s i n o b e r y a t a k l a r ı İs­
panya'da ( A î m a d e n ) , İtalya'da ( M o n t e A m i a t a ) , Yugoslav­
ya'da ( I d r i y a ) , M e k s i k o ve Türkistan'dadır.
Cevher açık
işletme v e v a yeraltı işletmeleri ile elde edilir.
C — İstihsal • tekniği:
•
C e v h e r d e n cıva istihsali
da olur:.
genel olarak 4
safha­
1 — Cevherin
kavrulması
2 — Tozların gaz v e buharlardan ayrılması
3 — Cıva buharlarının k o n d e n s a s y o n u
(te­
kasüfü)
4 — Cıvalı ç a m u r u n
muamelesi
Cıva cevherinin kavrulmasında
sisler iki sınıfa ayrılır:
—
te­
Fırınlar
a ) Tuğla duvarlı
b)
—
kullanılan
sabit
Mihaniki fırınlar
fırınlar
(döner veya kademeli)
Retordlar
Fırınlarda c e v h e r d o ğ r u d a n d o ğ r u y a ateş ile t e m a s
halindedir. Buhar haline geçen sinober havanının oksijeni
ile gaz fazında iken birleşerek, b u h a r h a l i n d e cıva, k ü k ü r t
dioksit gazı haline geçer. Buharlar v e gazlar b i r k o n d e n s e r d e n g e ç i r i l e r e k y o g u n l a ş t ı n l ı r v e sıvı h a l d e m e t a l i k cı­
va elde edilir. B u fırınlardan mihaniki olanları E t i b a n k ' m
Halıköy İşletmelerinde kullanılmaktadır. Diğer işletmeler­
de ise tuğla duvarlı sabit fırınlar kullanılır.
R e t o r d l a r d a ise c e v h e r ateş ile t e m a s a g e l m e z . Alev c e v h e r i n i ç i n d e b u l u n d u ğ u b o r u şeklinde kapalı b i r
k a p e t r a f ı n d a d o l a ş ı r . R e t o r d i ç i n e c e v h e r k o n u l u r k e n ki­
r e ç ile karıştırılarak k o n u r . B u r a d a da b u h a r
şeklinde
serbest hale geçen cıva bir kondenserde yogunlaştırılır.
D — Türleri :
Cıvanın başlıca türleri cıva I — K l o r ü r ( k o l o m e l )
cıva II — klorür ( s u b l i m e ) ve cıva
oksittir.
B u n l a r d a h a fazla tababette, ziraatte v e b o y a c ı l ı k t a kulla­
nılır.
E — KııllaîiıMîgî yerler:
Cıva v e cıvanın türleri sanayide v e tababette ge­
niş m i k t a r d a kullanılır. B a ş l ı c a kullanıldığı sahalar şunlar­
dır:
a. T ı b b î i l â ç l a r
b . Dişçilik
c. Fülminat, kapsül (patlayıcı m a d d e )
d. Z i r a a t
e. K o r u y u c u b o y a l a r
f. K a t a l i z ö r o l a r a k
g. E l e k t r i k a p a r a t l a r ı , l â m b a l a r
h. K o n t r o l v e ö l ç ü âletleri
i. A m a l g a m .
III — AMBALAJ DURUM U ;
ambalaj
C ı v a 34.5 k g . l ı k
edilir.
(76 librelik)
çelik şişeler
içinde
IV — A. İHRACAT MİKTARLARI s
Yıl
Miktar
1952
1953
1954
1955
1956
1957
1958
1959
1960
3
2
16
17
11
2
—
46
4
ton
»
»
»
»
»
»
»
»
1961
67.516 k g . ( v e y a 1957 şişe, d e ğ e r i
TL. 2.800.005)
1962
1963
75.242 k g . ( v e y a 2.180 ş i ş e , d e ğ e r i
TL. 3.272.222)
2.752 ş i ş e T L . 3.818.513
1964
2.336 ş i ş e
TL.
5.317.958
i h r a c a t m i k t a r l a r ı n ı n istihsal m i k t a r l a r ı n d a n fazla ol­
d u ğ u yıllarda, aradaki fark ö n c e k i yıllar stokundan ihraç
edilmiş o l d u ğ u n u ifade etmektedir.
NOT:
1. B i r ş i ş e 34,5 k g . d ı r .
2 . 1950 — 1955 y ı l l a r ı n d a c ı v a ( m e t a l ) o l a r a k ,
1956 — 1961 y ı l l a r ı n d a c ı v a ( s a f ) o l a r a k ih­
raç edilmiştir.
3. 1962 y ı l ı n d a 10 t o n c ı v a ( s a f ) o l a r a k , 6 0 t o ­
nu ise cıva ismi altında ihraç edilmiştir.
B. İHRAÇ DEVRELER! t
i h r a ç devreleri için kesin b i r şey söylenemez ise
de çalışmaların sadece yaz devrelerine inhisar e d e n ma­
denler için kış a y l a n daha müsait o l d u ğ u bedihidir.
V — A . RAKiP M E M L E K E T L E R i
Rakip memleketler İspanya, İtalya ve Yugoslavy a d ı r . B u n l a r d a n İ t a l y a v e İ s p a n y a n m 1959 v e 1960 y ı l l a r ı
ihracatı şişe olarak şöyledir:
195
9
52.887
43.019
italya
İspanya
196
0
32.680
52.618
1928 y ı l ı n d a i t a l y a i l e İ s p a n y a a r a s ı n d a « M E R C U R İ O E U R O P E O » a d ı a l t ı n d a b i r K a r t e l k u r u l m u ş v e b u 1950 se­
n e s i n e k a d a r d e v a m e t m i ş t i r . 1950 s e n e s i n d e A B D tara­
fından b ü y ü k mikyasta İtalya'dan a l m a n cıva ile b u Kartel
b o z u l m u ş t u r . Genel olarak İspanya v e İtalya hâlen dünya
c ı v a i s t i h s a l v e s a t ı ş l a r ı n ı n % 60 m ı t e m i n e t m ö k t e v e p i ­
yasayı tutmaktadırlar.
B. MÜSTEHLIK MEMLEKETLER ı
B a ş t a Batı A l m a n y a o l m a k ü z e r e sırası ile A v r u p a ' ­
da İngiltere, Fransa, Polonya, Avusturya, Ç e k o s l o v a k y a ,
H o l l a n d a D a n i m a r k a ' d ı r . A m e r i k a ' d a A . B . D . A s y a ' d a Ja­
ponya ve Hindistan'dır.
Vî ~ F O B IHRAÇ F I Y A T L A R ı ı
NOT:
D e p o t e s l i m i İ n g i l t e r e ' d e f i y a t 7 6 l i b r e l i k şi­
ş e l e r d e 63—65 $ dır. N e w Y o r k d e p o teslimi 76 librelik
şişelerde $ 225—230 dır. (28.12.1964)
da
Son ihracata
olmuştur.
göre
FOB
İstanbul
$ 150—168
arasın­
V ı ı — IHRACATÇı FIRMALAR VE ADRES­
LERI ı
Polar M a d e n ve Sanayi
A t i y e s o k a k N o : 12
Teşvikiye—İstanbul
Vitali Taranto
Topbaş Hanı
Sultanhamam,
İstanbul
Göksu M a d e n ve Sanayi
S i r k e c i P a l a s 7—8
Sirkeci—İstanbul
Alber ve Arditi
1320 n c i s o k a k N o : 7
İzmir
Sızma Cıva Madenleri
İsletmesi Ltd. Sti.
Vakıf İş Hanı N o : 8
Konya
Canip Orhun
İstiklâl c a d . Terzi H a n
^80 k a t
1/204,
Beyoğlu
M a d e n E k s p o r t Ltd. Şti.
Bankalar H a n N o : 50—8
Karaköy—İstanbul
Türkan Madencilik ve Ticaret A.Ş.
Taksim, Aydede Cad. Lido Apart. 13/8
Beyoğlu
Tifyap Ticaret Ltd. Şti.
Ankara cad, Nemlizade Hanı
Sirkeci—İstanbul
Kat
2
Mığırdıç Arat v e Ort.
M i m a r Kemalettin cad. Kayseri Han
İstanbul
No:
10
V ı ı ı ~ Y A B A N C ı MEMLEKELERDE BILINEN
CıVA ITHALÂTÇıLARı t
Fransa:
B i U a u t S. A .
28 B d . A m i r a l — B r u i x
P a r i s 16, F r a n c e
Lambert—Riviere Ste • c o m m e r c i a l e
16 R u e M i r o m e s n i l
P a r i s 8, F r a n c e
Compagnie
Alliages et
Internationale
Minerals
1, R u e d e Metz
P a r i s 10, F r a n c e
de
Meteux
ingiltere'de:
Kingsley and Keith (Chemicals)
R e x H o u s e , 38
K i n g WilHam St.
L o n d o n E.C.4, E n g l a n d
Henry Gardener and Co. Ltd.
2 Metal Exchange Bldg.
L o n d o n E.C.3, E n g l a n d
Allen Stafford and Sons
20 W a r f r o a d .
London N. L England
Batı
Ltd.
'
Ltd.
Almanya:
Wilhelm E. H. Bieesterfeld
Ferdinandstrasse 41,
2 — H a m b u r g 1, B . A l m a n y a
Willy Günther KG.
H u m b o l d s t r a s s e 39
85—Nürnberg, B. Almanya
F. W . H e m p e l u . C o .
F o s t f a c h 6,
7 3 0 1 — B e r k h a i m Ü. Esslingen
B. Almanya
Georg Stüker
Quecksilber—Grosshandel u.
2—Hamburg, B. Almanya
(Neckar)
Import
Hollanda:
M a g n u s (Metaalh, J.A.) N . V .
K e i z e r s g r a c h t 748
Amsterdam Nederlands
Avusturya:
Gewerkschaft Schwarzer
S c h w a z (Tir.) Austria
Bergwerksverein
3£Î
Muhtelif m e m l e k e t l e r d
e C I V A istihsal
i
(Ton)
1962
Memleketler
1957
1958
1959
1960
1961
A.B.D.
Filipinler
1.194
1.312
1.077
1.145
116
115
121
105
1.091
109
italya
2.180
2.024
1.580
1.913
1.910
İspanya
1.889
1.909
1.782
1.593
Japonya
409
376
556
1.158
876
Meksika
726
777
566
693
Peru
Romanya
14
68
87
105
624
103
14
12
13
14
12
Şili
Yugoslavya
23
115
69
99
425
423
460
485
52
550
561
20
10
19
.4 6
64
56
Türkiye
1963
103,5
ÇİNKO
I — İSTİHSAL ;
A ) Mikta r
: Memleketimizin
1956-1962
s m d a k i ç i n k o istihsali t o n olarak şöyledir:
B)
İstihsal
Kayseri,
Yıl
Miktar ( T o n )
1956
1957
1958
1959
1960
1961
1962
1.288
6.871
2.900
2.700
2.500
2.500
3.000
yılları
are
bölgeleri:
Develi ve
Keban'dır.
II ™ A) MADENÎN BÜNYESİ, TÜRLERİ VE
ÎSTÎMSAL TEKNÎĞI t
Ç i n k o n u n r e m z i Z n , a t o m a ğ ı r l ı ğ ı 65,37 d i r .
bileşiklerinden
elde edilir. B u n l a r ç i n k o sülfür
Zns, ç i n k o karbonat (kalamin) Z n CO 3 dür.
Ç i n k o istihsali için Z n S hava
C 0 3 ise yalnız ısıtılır v e n e t i c e d e :
2 Z N S + 302 = Z n O + 2 S O 2
ceryanmda
Zn CO 3
Zn O + C02
h u s u l e gelir. E l d e edilen Z n O ise k ö m ü r l e
ş i d d e t l e ( 1 1 0 0 ° — 1 3 0 0 ° ) ısıtılır.
Zn O
+
C
Zn
+
Mevcut
(Blent)
ısıtılır.
Zn
karıştırılıp
CO
Ç i n k o kirli beyaz renkte parlak b i r m a d e n d i r . K e ­
s a f e t i 6,9—7,2 d i r . 419,4 d e r e c e d e ç e v r i l i r , 920 d e r e c e d e
kaynar.
Ç i n k o b a k ı r l a b i r l e ş e r e k p i r i n ç v e y a sarı b a k ı r , ni­
kel v e b a k ı r l a k a r ı ş a r a k m a y e k a r y a h u t a r j a n t e n v e y a
alpaka adlariyle anılan halitaları m e y d a n a getirir.
B)
KulîaBildığı
Yassı ç i n k o
yerler:
mamulleri:
G a l v a n i z e : l e v h a v e ş e r i t l e r , b o r u l a r , teller, h a l a t l a r ,
tel e l e k l e r , b o r u , m a n ş o n , d i r s e k , r e l ü k s i y o n v s .
Pirinç mamulleri:
Ç i n k o esaslı alaşımlar v e h a d d e l e n m i ş ç i n k o .
Diğer istimal yerleri:
,
Yaş pillerde, ' parlak metal halitalarında,
ç i n k o to­
z u n d a , b r o n z t o z u n d a , i z a b e v e kalıp i ş l e r i n d e ; k i m y a s a l
işlerde a l t m istihsalinde, s o d y u m h y d r o s u i f i t e i m a l i n d e ,
ç i n k o k l o r i d , ç i n k o sülfat, ç i n k o sülfit g i b i b a ş l ı c a ç i n k o
tuzları i m a l i n d e , l i t o p o n v e ç i n k o o k s i d i i m a l i n d e .
ııÎ ™ I H R A C A T t
A)
Memleketler itibariyle ihracat:
1957—1964 y ı l l a r ı n a ait ç i n k o c e v h e r i
ihracatımız
meDileketler i t i b a r i y l e v e t o n o l a r a k ş ö y l e d i r :
Memleketler
1957
Hollanda
998
—
—
isviçre
Belçika
1958
1.600
^
1959
1960
1981
1962 1963
1.400
2.142
~
2.000
—
—
1.355
—
1.500
2.510
4.820
47
7.650
—
)9dl
1.524
402
Fransa
ingiltere
_
italya
—
—
—
—
580
—
998
1.600
3.542
2.000
11.444
7,377
Yekûn
B)
Alıcı
_
_
_
_
_
_
850
IJ23
İhraç devreleri:
bulunduğu
takdirde
bütün
yıl
ihraç
edilebilir.
ıV ™ RAKIP MEMLEKETLE ı
Kuzey Amerika, (25 büyük işletme). Güney Ameri­
k a ' d a : A r j a n t i n , Boliv^^a, Ş i l i , P e r u , A v r u p a ' d a : A v u s t u r -
ya, Finlandiya, Fransa, A l m a n y a ,
Yunanistan,
İtalya,
Norveç, Polonya, İspanya, İsveç, Sovyet Rusya, Yugos­
lavya, A s y a ' d a : B u r m a , Hindistan, Iran, Japonya, K o r e ,
Afrika'da: Cezayir, K o n g o , Fas, R o d e z y a v e Tunus'tur.
Y u n a n i s t a n ' d a ç i n k o ihtiva e d e n c e v h e r istihsal edil­
m e k t e d i r . İstihsal bölgesi Atik y a r ı m a d a s m d a
Laurium
m m t ı k a s ı o l u p , m e v c u t o c a k l a r b i r F r a n s ı z ş i r k e t i tara­
fından işletilmektedir. B u o c a k l a r d a istihsal edilen cev­
h e r s ü l f ü r l ü b i l e ş i k l e r d e n ( b l e n d ) tir. M e z k û r c e v h e r i n
kimyevî terkibi spesifikasyonu aşağıda gösterilmiştir:
Sulphidler:
Pb =
Zn =
Ag =
% 3,29
% 5,90
% 1,68
İ ş b u spesifikasyondan anlaşılacağı üzere,
Yunanis­
tan'da istihsal edilen ç i n k o c e v h e r i n i n
tenörü
düşük­
t ü r . A n c a k « f l o t t a t i o n » m e t o d u ile k o n s a n t r e e d i l e n c e v ­
h e r t a k r i b e n % 50 t e n ö r ü n e g e t i r i l e r e k i h r a ç e d i l m e k t e ­
d i r . S o n ü ç y ı l a ait k o n s a n t r e
çinko cevheri
ihracat
rakkamları aşağıda gösterilmiştir. ( T o n )
1963
(11 aylık)
1961
1962
Fransa
17.238
15.299
9.347-
Batı Almanya
Diğerleri
12.930
9.711
6.129
9.574
.
146
Yekûn
30.168
31.139
19.067
1.041.766
972.100
766.900
Kıymet
|
—
Yunanistan'da ç i n k o cevherini işletecek sanayi mev­
c u t b u l u n m a d ı ğ ı n d a n istihsal edilen c e v h e r l e r t a m a m i l e
ihraç edilmektedir. Vasati ihraç fiatı' konsantre derecesi­
n e g ö r e t o n u F O B 35 ilâ 38 d o l a r c i v a r ı n d a d ı r . ( 2 4 . 4 , 1 9 6 4 )
V ^ F O B ÎHRAÇ FÎATI ı
L o n d r a B o r s a s ı : T o n u 336 |
dır. (26.12.1964)
Yunanistan, ç i n k o m a d e n i ihtiyaçlarını brüt m a d e n
ithalâtile karşılamaktadır. M e z k û r ithalât k ü l ç e v e h u r d a
o l a r a k s o n y ı l l a r d a 7 ilâ 8 b i n t o n c i v a r ı n d a d ı r .
Vî ^ İHRACATÇI FİRMALAR VE ADRESLERİ^
— D e m i r Madencilik ve Ticaret Ltd.
Fermeneciler c a d . 102/2 Galata
İ s t a n b u l
Şti.
— Leometal Ticaret ve Sanayi Ltd.
Balıkpazarı Griffin han Galata
İ s t a n b u l
Şti.
— Mehmet Kemal Özdedeoğiu
Akay caddesi Büklüm sokak N o : 2
Yenişehir—Ankara
Muhtelif
Memleketlerde ÇÎMKO
(löOO
istihsal!
ton)
Memleketler
1957
1958
1959
1960
1961
1962
1963
A.B.D.
894
709
725
725
768
798
810
Avustralya
112
116
119
122
140
170
182
Batı
136
133
138
142
140
130
106
235
215
224
247
246
206
206
101
Almanya
Belçika
Büyük
Fransa
Japonya
İtalya
Kanada
Britanya
78
m
74
75
94
99
128
149
148
149
162
164
169
240
276
134
138
156
175
206
75
73
74
80
78
78
74
224
229
232
236
244
254
258
181
Polonya
158
163
168
175
182
181
Türkiye
6,8
2,9
2,7
2,5
2,5
3
ÇÎNKOLU KURŞU N
I — M E M L E K E T İ M İ Z ISTIHSALI:
A. S o n o n yıllık îtilısal: ( T u v a n ö n a n
olarak
Yıl
Ton
Yıl
Ton
1953
1954
1955
1957
14.298
19.874
14.568
6.747
1958
1959
1960
1962
24.430
23.875
27.078
4.385
ton)
Y u k a r d a k i r a k a m l a r İstatistik Genel M ü d ü r l ü ğ ü n d e n
alınmıştır. Konsantre hale getirilmemiş tuvânan cevher
miktarını göstermektedir.
B.
tstihaî
Bölgeleri :
Sistemli bir
yapılmaktadır.
İstihsalin
edilmektedir.
istihsal
tamamı
Kayseri^—Develi
konsantre
edildikten
mıntıkasında
sonra
ihraç
l î l — A. M A D E N Î N B Ü N Y E S İ , K I S A C A İ S T İ H S A L '
TEKHİCÎ, TÜHLERÎ, SPESİFİKASYONU :
Ç i n k o c e v h e r l e r i n d e n b l e n d e ( s p h e l a r i t e — Z n S ) tabi­
atta ekseriyetle galen ( P b S ) ile b i r a r a d a b u l m ı u r . B u
sebeple Blende ve Galen karışımı cevhere çinkolu kurşun
d e n i l i r . K a r ı ş ı k "hir
cevher olduğundan
spesifikasyonu
h a k k ı n d a t a m b i r şey s ö y l e n e m e z . G a l e n i fazla o l a n l a r d a
kurşun cevher özellikleri daha baskın olür.
Sphelarit'i
gazla o l a n l a r d a ise b u c e v h e r i n özellikleri daha barizdir.
E k s e r i y e t l e yeraltı işletmeleri ile elde edilir. Genel o l a r a k
kalker ve d o l o m i t içinde tezahür
sahreler arasmda da bulunur.
B.
STANDARD BİR
C.
KULLANILDIĞI
Çinko
lanılır.
ve
kurşun
MADDE
diğer
çeşit
DEĞİLDİR.
istihsalinde ve
sevkedilir.
V — İHRACAT V E
de
YERLER:
IV — AMBALAJ DURUMU
D ö k m e olarak
ambalajı yoktur.
ederse
boya
imalinde
kul­
:
Bu
sebeple
muayyen
bir
İTHALÂTIMIZ :
1 — İhraç devreleri:
B ü t ü n yıl i h r a ç edilebilir.
2 — İhracat v e ithalât
rakamları.
Yıl
İhracat ( T o n )
1950
1951
1952
1953
1954
1955
1956
1957
1958
1959
1960
1961
1962
1963
1964
597
108
38.267
18.927
950
19.000
V I — A.
İthalât ( T
—
—
—
—
—
—
3.250
2.360
2.350
2.450
5.088
2.540
RAKİP
MEMLEKETLER
Avrupa'da:
Bulgaristan, Almanya,
ya, İspanya, İsveç, Rusya, Y u g o s l a v y a .
—
—
—
—
—
—
68.493
62.716
63.144
59.417
—
—
:
Yunanistan,
İtal­
A s y a ' d a : B u r m a , Çin,* I r a n , F i l i p i n l e r .
Afrika'da: Cezayir, Fas, R o d e z y a , Tunus.
B.
MÜSTEHLİK MEMLEKETLER:
İngiltere,
Polonya,
Almanya,
Fransa,
Belçika,
Çekoslovakya,
VII — FOB İHRAÇ FİYATLARI:
Tonu FOB $ 25.— (%45 Z n + % FbO)
(Fiyat Madenciler Derneği raporundan
aimmıştır.)
VIII — İHRACATÇI FİRMALAR:
1.
S a i m B u d i n Çinko K u r ş u n Madencilik Ltd. Şti.
Tophane Murakıp Sokak N o . 2 Galata—İstanbul
2.
Metal Ticaret T.A.Ş.
T r a n s t ü r k H a n Galata—^İstanbul
3.
M i n t e x M a d e n c i l i k v e T i c a r e t L t d . Şti.
İstiklâl Caddesi N o . 8 1 / 7 Beyoğlu—İstanbul
DEMİR
A ) Mikta r : M e m l e k e t i m i z i n o n
heri istihsali t o n o l a r a k ş ö y l e d i r :
B)
10 y ı l l ı k d e m i r
Yıl
Miktar ( T o n )
1953
1964
1955
1956
1957
1958
1959
1960
1961
1962
1963
1964
497.079
586.205
874.000
930.480
1.164.199
1.859.000
1.543.000
790.188
764.484
693.960
746.400
990.000
cev­
İstihsal bölgeleri:
Divrik, Edremit, Ayvahk,
Hekimhan ve Simav'dır,
Kayseri,
Silifke,
Keskin,
îî ^ A)'MâDENİ N BÜNYES!. TÜRLEEÎ, SPE^
SÎFÎEASYONU ^
D e m i r o l d u k ç a sert v e sıcakta d ö v ü l e b i l e n b i r m a d ­
dedir» L e v h a v e tel h a l i n e g e t i r i l e b i l i r . Y o ğ u n l u ğ u 7,6 v e ­
y a 7,78 d i r .
D e m i r k u r u h a v a d a n , s o ğ u k t a n m ü t e e s s i r o l m a z . Fa­
kat n e m l i h a v a d a paslanır» D e m i r d e k i y a b a n c ı m a d d e l e r
çoğaldıkça paslanma istidadı da
artar. Sulu
madensel
asitlerle o r g a n i k asitlerin b i r
çoğu demire
tesir eder.
Yüksek y o ğ u n l u k t a k i s ü l f r i k a s i t l e nitrik asitin, adî dere­
cede tesiri yoktur.
T i c a r e t e m e v z u teşkil eden demirin b i l e ş i m i n d e bir
miktar k a r b o n l a b e r a b e r silisyum, fosfor, kükürt gibi ya­
b a n c ı m a d d e l e r b u l u n u r . Bu m a d d e l e r d e m i r i n mekanik
Ö z e l l i k l e r i n e t e s i r e d e r l e r . Meselâ % 0 , 3 ten f a z l a s i l i s y u m l u o l a n d e m i r i n çekmeye karşı m u k a v e m e t i a z a l ı r . F o s f o r
v e k ü k ü r t m i k t a r l a r ı n ı n %0,1 den fazla o l m a s ı ise d e m i ­
ri ( b i r i s ı c a k t a , b i r i s o ğ u k t a ) kırılma t e h l i k e s i n e m a r u z
bırakır.
Demir tabiatta başlıca bileşikleri olan oksit, karbo­
nat v e sülfür hallerinde b u l u n u r . Oksit halinde
bulunan
d e m i r b i l e ş i k l e r i ; o î i î i s t ( k r i s t a l i z e Fe2 O 3 ) , k ı r m ı z ı R e m a t i t ( a m o r f (Fe20), e s m e r R e m a t i t ( F e ' O s f f O ) , l i m o n i t
( F e O n H O ) v e m a n y e t i t (Fe304) tir.
toid
D e m i r k a r b o n a t ise s i d e r o z (kristalize
d e m i r ( A m o r f Fe CO3) dir.
Fe C O 3 ) v e li-
B u n l a r d a n b a ş k a , d e m i r i n p r i t d e n i l e n b i r d e sülfü­
rü vardır. Fakat, Prit ( F e S ) kükürtlü b i r bileşik o l m a s ı
itibariyle d e m i r filizinden z i y a d e b i r k ü k ü r t filizi o l a r a k
k a b u l e d i l i r . %l d e n az k ü k ü r t l ü s ü i s e d e m i r istihsalin­
de kullanılır.
U m u m i y e t l e d e m i r s a n a y i i n d e k u l l a n ı l a c a k b i r filiz­
d e %30-™-70 k a d a r d e m i r b u l u n m a s ı l â z ı m d ı r . %45 d e n
f a z l a d e m i r i o l a n f i l i z l e r z e n g i n d i r . %30—-45 d e m i r l i fi­
lizler orta d e r e c e d e filizleri teşkil ederler.
% 15—20 d e n
a ş a ğ ı o l a n l a r ise i s t i h s a l e e l v e r i ş l i d e ğ i l d i r l e r .
D e m i r f i l i z l e r i n i n y ü k s e k f ı r ı n l a r d a r e d ü k s i y o n a uğratılmasiyle « f o n t » e l d e edilir. Font'ta %1,7 den fazla ( 1 ,
7 — 5 ) karbonla b e r a b e r değişik miktarlarda silisyum, fos­
for, kükürt gibi yabancı maddeler bulunur. B u yabancı
m a d d e l e r f i l i z d e n f o n t a g e ç e r l e r . F o n t d ö v ü l e m e z v e lev­
h a h a l i n e g e t i r i l e m e z . B u n a d i l i m i z d e d ö k m e d e m i r de­
nildiği gibi b u g ü n pik veya pik demir de denilmektedir.
F o n t imâli m a k s a d i y l e d e m i r filizlerinin redüksiyo­
n a t â b i t u t u l m a s ı i ç i n h u s u s i y a p ı v e ş e k i l d e f ı r ı n l a r kul­
lanılmaktadır ki, b u n l a r a y ü k s e k fırın i s m i verilmektedir»
Y ü k s e k fırınlar dikliğine yapılmış v e yükseklikleri 20—35
m e t r e o l a n fırınlarda fırının en
geniş yeri 7 m , kadar
o l u p a ğ ı z k ı s m ı 3—3,5 m e t r e a r a s ı n d a d e ğ i ş m e k t e d i r .
B u fırınların iç kısımları alüminli ateş
ö r ü l m ü ş o l u p dış kısımları m a d e n l e kaplıdır.
B)
tuglalariyle
Kuîlamîdığı yerler:
Demir
tadır.
aşağıdaki
mamullerin
imâlinde
kullanılmak­
1 — Muhtelif çeşit p i k
2 — Demir
alaşımları
3 — Demir ve çelik
mamulleri
Yazı mamulleri:
a)
Çelik külçe, billet ve k a i m levha ve
b)
D e m i r v e ç e l i k y u v a r l a k v e ç u b u k l a r , d e m i r , la­
m a l a r , b e t o n d e m i r l e r , ç e l i k l a m a v e tel ç u b u k l a r .
c)
Demâr v e çelik levha v e saçlar
d)
Galvanizli levha ve
e)
Çeşitli
Hadde
saçlar
tenekeler
mamulleri:
a)
İnşaat demir ve çelikleri
b)
Demiryolu malzemesi
c)
yuvarlaklar,
Borular
d)
Teller
e)
Çivi v e p i m l e r , civata, p e r ç i n v.s. dahil
f)
D ö k ü m v e dökıîmi d e m i r
İleri m a m u l l e r i :
mamulleri
,
a)
Isıtma
çaları
kazam
b)
Âlât v e edevat
ve radyatörleri,
(balta, kazma,
brulörler
ve
par­
kürek)
Diğer d e m i r mamulleri ve türleri:
D e m i r tozu, çeşitli d e m i r
lît
A)
bileşikleri
IHRACAT I
Memleketler itibariyle
ihracat:
1 9 5 7 — 1 9 6 3 y ı l l a r ı n a ait d e m i r c e v h e r i
memleketler itibariyle ve ton olarak şöyledir:
ihracatımız
Memleketler
1957 -
B. Almany a
307.079
Avusturya
Çekoslovakya
A.B.D.
1960
1961
1962
78.200
8.230
84.201
47.899
19.694
—
—
—
—
—
—
İtalya
1959
4.623
18.620
Hollanda
1958
183.130
5.000
—
13.270
167.620
111.858
—
—
—
—•
—
—
Yugoslavya
—
—
—
6.700
Belçika
—
—
isviçre
—
—
—
—
—
İspanya
—
—
—
513.452
B)
266.420
4.000
43.531
—
95.594
—
12.765
2.940
—
1
1
305.843
•
254.225
504
—
171.641
12.100
İhraç Devreleri :
Alıcı b u l u n d u ğ u
ıV
133.368
109.965
—
—
40.143
—
—
114.973
Yunanistan
Yekûn
48.829
69.969
—
15.600
—
1963
EAKÎP
takdirde
bütün
yıl ihraç
MEMLEKETLER
edilebilir.
ı
Amerika, İsveç, N o r v e ç , Almanya, Fransa, İspanya
Çin'dir.
ve
Beher metrik ton için kaliteye
g ö r e 6 ilâ 12 d o l a r
arasmda değişmektedir. (1964 rakkamlarına g ö r e )
VI ™ İHRACATÇI FİRMALAR VE ADRESLERİ;
—
Demir - Kereste Ticaret A.Ş.
Transtürk Han Galata—İstanbu]
—
D e m i r Endüstrisi T.A.O.
Tersane Cad. K i p m a n Han
—
Galata—İstanbul
B i l f e r T i c a r e t v e S a n a v i L t d . Şti.
F e r m e n e c i l e r C a d . D e n i z H a n N o . 50
Galata—İstanbul
— D ü m e k s Ticaret T.A.O.
Assikurazioni Generali Han
Galata—İstanbul
kat
3
A l t m o v a Madencilik ve Ticaret Ltd.
S i t e S a r a y ı N o . 305 Ş i ş l i — İ s t a n b u l
Arıtaş Sanayi ve Ticaret A.S.
T e r s a n e c a d . N o . 178 Ç e l i k Ylan
Galata—İstanbul
Sti.
D E M İ R
Muhtelif memleketlerd e D e m i
(1000 ton )
Memleketler
r istihsal i
1957
1958
1959
1960
1961
1962
107856
69036
60444
89044
72948
73752
73404
13140
4970
12636
12960
13536
13080
11436
8592
5184
8904
9348
10224
10776
Büyük Britany a 17.172
Iransa
57768
8468
14844
15108
17316
16800
15516
15156
59460
60900
66912
66300
57888
A.B.D.
Batı Almany a
Brezilya
1963 196 4
Güney Afrik a
2076
2208
2892
3072
66576
3960
4332
4464
Hindistan
5172
6132
7980
10680
12312
13392
15000
20208
14268
22212
19548
18468
24816
Luxembourg
27336
7848
6636
6504
6972
7452
6504
İspanya
6996
5232
5028
4608
5640
6060
İsveç
5772
5316
19920
18312
18348
21312
23136
22020
Sovyet Rusy a
23088
84336
88812
94392
105900
117600
Şili
128100
136800
3084
3756
5755
6036
6984
8088
Türkiye
8508
1164
1859
1543
790
764
694
Kanada
746 99
0
GEAFÎT
î ^ . MADDENİN BÜNYESİ VE TÜRLERÎ t
1 — Bünyesi:
E l m a s t a n s o n r a t a b i î saf k a r b o n u n i k i n c i b i r m o d i f i ­
k a s y o n u o l a n grafit, y u m u ş a k , s i y a h e l e y a ğ ı m s ı h i s v e ­
ren b i r m i n e r a l d i r . T a b i a t t a y a p r a ğ ı m s ı , p u l l u v e t o p r a ğımsı h a l l e r d e b u l u n u r . K a t ı l ı k d e r e c e s i 1 M o h s , ö z g ü l
ağırlığı 2.1 g r / c m ^ . d ü r . G r a f i t e k s e r i y e t l e k ö m ü r v e b a ş ­
ka uzvi m a d d e l e r i n m e t a m o r f i s i n d e n
ileri
gelir. Fakat
erüptiv taşlarla b i r l i k t e f i l o n ] ar d a b u l u n m a s ı g a y r i u z v î
olarak da t e ş e k k ü l e d e b i l d i ğ i n e d e l i l d i r . G e n e l o l a r a k i k i
çeşit grafit v a r d ı r . P u l h a l i n d e k r i s t a l l i grafit, t o p r a k h a ­
linde a m o r f grafit.
2 — Türleri:
Genel o l a r a k t a b i î g r a f i t i n
a)
b)
iki ç e ş i t t ü r ü
Pul m a n z a r a s ı n d a kristalli
T o p r a ğ ı m s ı a m o r f grafit
vardır.
grafit
S u n i olarak elde edilen grafit ise a m o r f sınıfa
girer.
3 — Spesifikasyonu:
Fiyat k o t a s y o n u n a b a z o l a n s p e s i f i k a s y o n l a r ,
ve kullanılış y e r i n e g ö r e ç o k d e ğ i ş i k o l u r .
menşe
Bu sebeple kesin b i r şey söylenemez. Yalnız aranılan
vasıflar, m ü m k ü n m e r t e b e az e c n e b i m a d d e i h t i v a e t m e s i ,
gibi hülâsa e d i l e b i l i r . A ş a ğ ı d a k u l l a n ı l ı ş y e r l e r i n e g ö r e g e ­
rekli s p e s i f i k a s y o n l a r d a h a d e t a y l ı v e r i l m i ş t i r .
II
İSTİHSAL ı
1 — İstihsal
İstihsal
tekniği:
tarzı y a t a k l a r ı n
durumuna
göre
değişir. Me-
selâ d ü n y a ü z e r i n d e m e ş h u r yataklardan Seylan a d a s m d a
ve Meksika'da yeraltı işletmeleri, Madagaskar v e A.B.D.
de ise açık işletme metodları kullanılmaktadır. Konsan­
tre e d i l m e y e ihtiyaç g ö s t e r e n a m o r f grafit
istihsal için
değerli değildir. S e y l a n ' d a istihsal edilqn grafit el ile ayık­
lanır. Pul h a l i n d e k i grafitin d e ,
piyasa
standartlarına
uyulması için konsantre edilmesi gerekir. K o n s a n t r e edil­
m e s i en g ü ç olan b i r mineraldir. Pulları ç o k g e v r e k ol­
d u ğ u n d a n m e k a n i k k o n s a n t r a s y o n e s n a s ı n d a ç a b u k kırı­
lır v e e k s e r i y a i s t e n i l e n n e t i c e a l ı n a m a z . G ü ç o l m a k l a b e ­
r a b e r t a t b i k e d i l e b i l e n e n iyi m e t o d e l i l e a y ı k l a m a k t ı r .
2 — Düny a istihsali :
Seylân, Avusturya, Rusya, K o r e ,
mektedir.
İstihsal
rakkamlarına
Meksika
başta
gel­
ait t a b l o y a b a k ı n ı z .
3 — Türkiye'ni n D u r u m u :
a — İstihsal
Bölgeleri:
Çatalca, K u z g u n c u k , Çanakkale, Afyon ve Muğla'da
ufak yataklar halinde bulunmaktadır. Fakat bir çalışma
yapılmamıştır.
b — İşletme
B u yataklarda b u l u n a n grafit pullu ( F l i n z ) türünden
o l m a d ı ğ ı için kıymetli değildir. H i ç istihsal y a p ı l m a m ı ş t ı r .
Y a l n ı z 1951 y ı l ı n d a Ç a n a k k a l e ' n i n B i g a k a z a s ı n d a 6 0 0
t o n k a d a r b i r istihsal yapıldığı s ö y l e n m e k t e d i r .
III — S T A N D A R D İ Z A S Y O N V E A M B A L A J :
1 — Standardizasyon.
Memleketimiz için bir standart m e v c u t değildir.
2 — Ambalaj .
B u m a d d e n i n p e k ç o ğ u h a m v e d ö k m e o l a r a k satılır.
Z e n g i n l e ş t i r m e v e y ı k a n m a y a t a b i t u t u l a n l a r ç u v a l l ı sa­
tılır. B a z e n d e 50 K g . l ı k ç i f t katlı k r a f t k â ğ ı d ı t o r b a l a r
veya tahta variller içinde sevkedilir.
IV — KULLANILDIĞ I YERLER :
1)
Pota imâli: Grafitin
dan biri d ö k ü m sanayiinde
kullanıldığı m ü h i m sahalar­
d e m i r d e n gayri madenlerin
izabesi için p o t a imâlidir. B u maksat
için I inci dünyâ
h a r b i n d e n ö n c e S e y l a n adası grafiti ile A l m a n y a K i n g e n b e r g kili k u l l a n ı l m a k t a v e b u p o t a l a r l a 28—30 d ö k ü m ya­
p ı l m a k t a idi. D a h a sonraları M a d a g a s k a r grafiti b u n u n
y e r i n i a l m ı ş v e h â l e n b u g r a f i t i l e y a p ı l a n p o t a l a r 30 ilâ
150 d ö k ü m e k a d a r d a y a n m a k t a d ı r .
S o n s e n e l e r z a r f ı n d a s i l i s y u m k a d b i t v e g r a f i t karı­
ş ı m ı p o t a l a r ı n y a p ı l m a s ı i l e M a d a g a s k a r k r i s t a l l i p u l ha­
lindeki grafitin d e istihlâki nisbeten azalmış b u l u n m a k ­
tadır.
2 ) Moto
r Fırçalar ı imâli :
B u m a k s a t için Seylan adası grafitlerini
kullanmak
standart hale gelmiştir. Seylan grafitlerinde aşındırıcı ma­
hiyette olan demir, bakır v.s. gibi yabancı maddelerin bu­
l u n m a m a s ı m o t o r , jeneratör, d i n a m o gibi elektrik teçhi­
zatında münhasıran b u grafitin
kullanılmasını m e c b u r
k ı l m a k t a d ı r . D i ğ e r m e n ş e l i v e s u n ' i o l a r a k y a p ı l a n grafit­
lerde y u k a r d a sayılan e c n e b i m a d d e l e r bulunmaktadır.
3 ) Dökü
m Kalıplar ı Astarlamas ı :
D ö k ü m kalıplarına d ü z g ü n b i r satıh temin e t m e k v e
d ö k ü m soğuduktan sonra kalıptan kolay
çıkarabilmek
için grafit astarlama yapılır. B u
maksat için
amorf ve
kristalli i n c e ö ğ ü t ü l m ü ş grafit ç o k i n c e taneli k u m mi­
ka, talk ile karıştırılır. B u sebeple kullanılan grafitin ç o k
t e m i z v e saf o l m a s ı n a l ü z u m y o k t u r .
4 ) Çeli
k yapımı :
H e r ne kadar k o k v e diğer şekiUerdeki
kömürlerde
çelik y a p ı m ı n d a kullanılırsa da, çeliği tekrar karbonlam a k için a m o r f grafit kullanılır. B u maksat için yüksek
k a r b o n l u grafite ihtiyaç yoktur.
5 ) Yağlam
a Maksatları :
H e r çeşit grafit, m u h t e l i f m e k a n i k parçalar arasında­
ki s ü r t ü n m e y i a z a l t m a k için y a ğ l a m a y a ğ ı y e r i n e kullanı­
lır. B u m a k s a t için p u l v e y a p r a ğ ı m s ı kristalli grafit d a h a
elverişlidir. Grafit ile yağlama, yağların kuUamlamıyacağ ı t e k s t i l m a k i n e l e r i v e ç o k ısı t a h a v v ü U e r i n e m a r u z m a kinalarda yapılır. Kullanılacak grafit
temiz,
aşındırıcı
m a d d e l e r d e n âri olmalıdır.
6 ) Kurşu
n K a l e m imâli :
B e l k i d e g r a f i t i n b i l i n e n i l k k u l l a n ı l ı ş y e r i k u r ş u n ka­
lemidir. K a l e m l e r i n i ç i n d e b u l u n a n k u r ş u n u ç grafit kil
ve diğer
m a d d e l e r i n k a r ı ş ı m ı ile y a p ı l ı p 1500—2000° F °
y e k a d a r b i r k a ç s a a t f ı r ı n l a n a r a k yapalır. K u r ş u n k a l e m i
u c u y a p ı m ı n d a kullanılan grafit y ü k s e k k a r b o n l u , temiz
olmalıdır.
H e m a m o r f h e m d e pullu grafit
7 ) Boy
kullanılabilir.
a îmâlî :
Tabii grafitin her çeşiti b o y a imalinde kullanılabilir.
G r a f i t ile y a p ı l a n b o y a l a r , k ö p r ü l e r , t r e n v a g o n l a r ı , b a c a ­
lar, k a z a n ö n l e r i v e b o r u l a r ı b o y a m a k t a k u l l a n ı l ı r .
8 ) Diğe
r istima l yerleri :
Grafitin kullanıldığı diğer m ü h i m yerler
şunlardır;
elektrod, çatı k a p l a m a maddeleri, kuru piller ve stim ma­
kineleri ile su p o m p l a r m m salmastra m a d d e l e r i n i n imâli.
V — İTHALÂT :
1 — Müstehlik memleketler
:
Am^erika, İ n g i l t e r e , A l m a n y a , F r a n s a , R u s y a ,
vakya başta gelmektedir.
M ü t a h s i l m e m l e k e t l e r e ait
görülmektedir :
2 — İthalât
istihsal
Çekoslo­
rakamları
aşağıda
rakamları
I T H A L Â T
tJLKELER 195
9 196
Ton $
0 196
To
n$
To
Yugoslavya
Norveç
Türkiye
8
To
2 196
n$
To
891
556
100
92
85
340
612
480
786
496
470
480
500
1165
3500
1171
3700
112
420
Belçika
İngiltere 616
n$
450
İtalya
Fransa
1 196
3 196
n$
4
To
n$
9608
305
250
107 13
9
5J.
(Ton)
ÜLKELER
Meksika
1957
1958
1959
1960
1961
25.938
21.564
30.684
37.826
21.500
525
554
550
550
Arjantin
451
890
1.323
1.334
1.433
Avusturya
20.857
23.318
68.444
97.043
89.255
B. Almany a
12.554
12.021
12.361
12.768
13.600
3.093
4.393
3.412
4.098
4.484
6.266
4.927
5.396
6.589
6.600
İspanya
304
227
457
288
330
İsveç
822
593
700
700
700
50.000
50.000
50.000
Brezilya
İtalya
Noveç
Rusya
Yugoslavya
Seylan
Çin
Hong-Kong
Japonya
Kuzey Kore
Taivan
Kenya
Madagaskar
G.Afrika Birliği
—
50.000
50.000
1.102
992
1.102
1.100
1.000
9.223
6.342
8.816
10.107
10.016
35.000
45.000
45.000
45.000
3.680
3.676
4.255
1.865
3.811
3.703
5.272
3.817
4.453
4.979
34.969
45.000
55.000
55.000
55.000
2.756
915
621
550
550
1.056
739
635
1.113
16.989
13.427
12.614
15.923
17.000
875
617
894
963
28
26
1.750
Tanganika
1962
VI — I H R A C A T :
1 — Rakip
memleketler:
Madagaskar,
Kore,
Meksika,
2 — İhracat
rakamları.
Norveç,
Almanya'dır.
İ H R A C A T
1959
ülkeler
Ton
1962^
1961
1960
Ton $
Ton $
Ton $
İtalya
100 11
Fransa
5
Yugoslavya
93 9
Belçika
İngiltere
Norveç
120 12
39
99
5415 438
1
6178 581
5
04
13
9
5 665
5 602
0
3 — İhraç
fiatları:
T ü r k i y e i ç i n b i r i h r a ç fiatı s ö z k o n u s u d e ğ i l d i r . B e y ­
nelmilel fiatlara u y u l m a s ı gerekir.
28.12.1964 t a r i h i n d e fiatlar:
Madagaskar (metrik ton)
Norveç (sort ton)
Alman (metrik ton)
Seylân (long t o n )
$ 90—200
Ş 85—145
$ 124—672
|
95—250
4 — İhraç devreleri:
Muayyen bir devresi
yoktur.
VII — F İ R M A Î S Î M L E R Î t
Memleketimizde
da yapılmaz.
müstahsili
m e v c u t değildir.
İhracatı
Grafitin istihsali, ihracat v e ithalâtiyle m e ş g u l o l a n
f i r m a l a r a ait a d r e s l e r i l i ş i k t e b i r liste h a l i n d e v e r i l m i ş t i r .
G r a f i t istihsali, i h r a c a t ı
bancı m e m l e k e t firmaları.
v e i t h a l â t ı ile ilgili b a z ı y a ­
Almanya
532 B a d G o d e s b e r g
E d e l g r a p h i t G . m . b . H . S i c r o c k s t r . 12
Strave, L u d o l p h u n d Co. G.m.b.H. Amelungstr
Hamburg
Graphitwerk K r o p f m ü h l Aktiengeselisdhaft
München 3
3
Avusturya
Trieben ( S t m k )
Miller's (A.R.) Graphitwerke
Vienne
Mühldorfer
Grafit—Bergban
A.G.N.
Pressg
28
Belçika:
Anvers
S o c a d i s S.A. L o n g u e r u e d e la B r a s s e r i e 2 , H e m i k s e m
Bruxelles
C a r b o n i s a t i o n Centrale ( L a ) S.A.R. d e N a p l e s 29
M i n e s , M i n e r a l s et M e t a u x S.A., b d d u R e g e n t 3 0
Huileries d u Marly. Graphite Colloidel natural, Chaussee V i l v o r d e 202
NederOvgr—Humbeek
İtalya
Milano
S o c . A n E l e t t r o g r a f i t e , 28 V . D u s i n i
Marni (Tevni)
S o c . Elettrocarbonium, Stazione Ferroviaria
Torino
S o c . T a l c o e g r a f i t V a l G h i s o n e 12 p . z a f a r i b a l d i
Japonya
Tokyo
N i p p o n Carbon C o . Ltd—2 Nishihat
m e chuo—^ku
chobori 2—Cho-
A , B . Devletler i
Chicago (111)
O b e r m a y e r ( s ) C o 2 5 5 0 w 18 th. S t .
Detroit (Mich.)
C u m m i n g s M o o r e G r a p h i t e C o . 1644 G r e e n A v e .
G r e a t l a k e s C a r b o n C o r p . 18 E 4 8 th. S t . N e w Y o r k
(N.Y.)
N a t i o n a l C a r b o n C o . I n c . J o e 42 n d St.
Oakland (Calif.)
Pacific Graphite C o . I n c 40 th a n d L i n d e n
Saginaw (Mich)
U . S . G r a p h i t e C o . 1621 H o l l a n d A v e .
St. M a r y s ( P e n n )
St M a r y s C a r b o n C o — S t a k e St.
Fransa
Gauchy (Aisne)
C o r d e b a s (Ets J.N.)
Paris
Cie C o m m e r c i a l e d e Minerals et Matieres
Cie Generale d e M a d a g a s c a r 7r de c l i c h y ( 9 e )
S t e d e s g r a p h i t e s d e S a h a n o v o , 2 5 r, G e n e r a l F o y
İngiltere
C h e m i c a l a n d C a r b o n p r o d u c t s L t d . 14 N e w - B u r l i n g ­
t o n St.
M e t a l T r a d e r s L t d , 7 G r a c e c h u r c h st. E.C.3
Hindistan
B e h a r G r a p h i t e a n d m i n e r a l s C o . 28 T o w n s e n d R d
Bhowamipur
HACIBEKTAŞ TAŞI
I — ISTIHSA L :
A)
İstihsal
parçadır.
miktarı
:
Yıllık
istihsal
25.000—30.000
B)
istihsal Bölgeleri: Taş Kırşehir m e r k e z o l m a k
ü z e r e 100 K i m . s a h a i ç e r i s i n d e K ı r ş e h i r m e r k e z d e , K ı z ı l c a k ö y ' d e , M u c u r , A v c u , K a m a n , A v a n o s v e B e d d i k ' t e is­
t i h s a l o l u n u r , i m a l â t ı n %95'i K ı r ş e h i r ' d e v e % 5 ' i H a c ı ­
bektaş'tadır.
II ™
I Ç ISTIHLÂ K MIKTARı :
imalâtın tamamı Ankara, istanbul gibi b ü y ü k
l e r i m i z b a ş t a o l m a k ü z e r e K ı r ş e h i r ' d e satılır.
IIi M A D D E N I
NİĞİ,
şehir­
N BÜNYESI , ISTIHSA L TEK -
TÜRLERI , SPESIFIKASYONU :
Maddenin
bünyesi
onyx
mermer
taştır,
elle
ve
hususî
tezgâh
ve
torna
ile
imâl
olunur.
Kırmızı,
elle v e hususî tezgâh v e t o r n a ile i m â l o l u n u r . K ı r m ı z ı ,
yeşil, b e m b e , m a v i , gri, beyaz, k a h v e renkli olanları v e
b u n l a r ı n karışımları ile a ç ı k v e k o y u d a h a p e k ç o k renk­
li o l a n l a r ı m e v c u t t u r . B u n l a r ç ı k t ı ğ ı y e r e
göre değişik
i s i m alır, taş i s t i h s a l i i p t i d a i ş e k i l d e d i n a m i t , k a z m a k ü ­
rekle yapılır.
B)
Standardizasyon
dard'tır.
durumu:
Bütün
imalât
C)
Kullanıldığı yerler: Hediyelik eşya, b ü r o
mesi ve kaplama olarak kullanılmaktadır.
stanmalze­
IV
AMBALAJ DURUMU ı
Hususî ambalajı yoktur. Naklinde kutu v e sandık
lanılır.
kul­
V — İHRAÇ DEVRELERİ ı
D o ğ r u d a n d o ğ r u y a i h r a c a t ı y o k s a da satışları
devamlı­
dır.
Vi ^ RAKtP. MEMLEKETLER t
A l m a n y a , İtalya,
İspanya.
MÜSTEHLİK MEMLEKETLE R ı
A l m a n y a , İtalya, A m e r i k a , İ n g i l t e r e ,
İsveç v e İsviçre
başta o l m a k ü z e r e b ü t ü n A v r u p a v e A m e r i k a .
VII ™ İHRA Ç FİATLRAI .
İhracat
sındadır.
fiatı
tomruk
h a l i n d e M ' 1 7 0 0 — 2 5 0 0 T L . ara­
VIII ™ SAÎR LÜZUMLU MALUMAT ;
A)
İ l g i l i l e r c e k ı t a l a r a r a s ı n d a n a d i r e n b u l u n a n kıy­
m e t l i O n y x m e r m e r t a ş l a r ı K ı r ş e h i r ' i n 100 K i m . m e s a f e ­
sinde mevcuttur.
B)
Mahallî el sanatı olarak T ü r k i y e ' d e yalnız Kır­
şehir E r k e k Sanat Enstitüsünde taşçılık b ö l ü m ü vardır ve
b u n u n memleketimiz iktisadiyatında m ü h i m r o l ü bulun­
maktadır.
C)
Hâlen m a d d î sıkıntı içerisinde b u l u n a n atölyeler
t e k n i k m a l z e m e v e m a d d î y a r d ı m l a r d a b u l u n u l m a s ı n ı za­
rurî görmektedirler.
IX — İHRACATÇ I FİRM A ı
Umumiyetle mermer
ihracatçıları.
I ™ MADDENİN BÜNYESİ, TÜRLERİ, SPESλ
FIKASYONU t
1 — Bünyesi :
K a o l i n ( Ç i n k i l i ) t e m i z v e saf o l a n b i r k i l m a d d e s i
Olup b a ş l i c a (Ah 0% 2 SİO2, 2 H2O) t e r k i b i n d e k a o l i n i t de­
n i l e n m a d d e ile d i ğ e r ç e ş i t a l ü m i n y u m s i l i k a t l a r d a n teşek­
k ü l e d e r . B i r ç o k k a o l i n i t l e r h e r n e k a d a r k i m y a s a l ter­
kip b a k ı m ı n d a n birbirlerine ç o k y a k ı n iseler d e fiziksel
karakteristikleri b a k ı m ı n d a n farklı manzaralar arzederler.
Kaolinden başka kaolinit mineralleri
Halloysite, dickite
v e a n a u x i t e ' d i r . İ y i e v s a f t a k i b i r k a o l i n % 3 7 i l â 4 0 Aİ2O3,
% 4 5 ilâ 55 SİO2, a z a m î %l
kadar F e s O s ve az miktarda
t i t a n o k s i t ile a l k a l i v e t o p r a k a l k a l i s i m a d e n l e r i n o k s i t ­
l e r i n i i h t i v a e d e r . A t e ş t e z a y i a t m i k t a r ı %8
ilâ 15 arasın­
d a o l m a l ı v e b u s ı n ı r ı a ş m a m a l ı d ı r . K u r u v e a t e ş t e kav­
r u l d u ğ u h a l d e K a o l i n i n İ3eyazlığını m u h a f a z a e t m e s i ara­
nılan en ö n e m l i özelliğidir. Katılık derecesi 1 M o h s , öz­
g ü l a ğ ı r l ı ğ ı 2.1 ilâ 2.6 g r . / c m ^ d ü r . T o p r a ğ ı m s ı o l a n l a r ı
d o ğ r u d a n d o ğ r u y a k e s i f o l a n l a r ı ö ğ ü t ü l d ü k t e n s o n r a su
ile k a r ı ş t ı r ı l ı p p l â s t i k h a m u r h a l i n e g e t i r i l e b i l i r v e isteni­
len şekle sokulabilir.
Kaolin menşeine göre genel olarak
,
a)
b)
ayrılır.
Rezidual kaolinler
Sedimanter kaolinler
Diğer taraftan bir sınıflandırma
g ö r e yapılır.
a)
b)
c)
d)
iki sınıfa
da sertlik
derecesine
Y u m u ş a k kaolin
Yarı sert kaolin
Sert kaolin
Ç o k sert kaolin
Fakat b u şekildeki sınıflandırma kullanılış
rını tayin b a k ı m ı n d a n ç o k elverişli değildir.
maksatla­
2 — Türleri :
K a o l i n i t i n v e b i l h a s s a kil c i n s i n d e n o l a n
sayısız türleri vardır. Fakat bunların hepsini
altında toplamak m ü m k ü n d ü r :
maddelerin
4 kategori
a)
Kaolin
b)
T o p a k kil
c)
Ateş kili
d)
Bentonit
Bunların arasındaki farklar şunlardır: Kaolin; olduk­
ça saf kaolinittir. T o p a k kil ise b a ş l ı c a kaolinit o l m a k l a
b e r a b e r d i ğ e r a l ü m i n y u m s i l i k a t l a r ile k a o l i n e
nazaran
d a h a , f a z l a o r g a n i k m a d d e l e r ile d e m i r o k s i d i i h t i v a e d e r .
B u sebeple A l ü m i n y u m muhtevası K a o l i n e nazaran düşük­
tür. S e d i m a n t e r m e n ş e l i o l u p a t e ş t e z a y i a t ı k a o l i n e naza­
r a n d a h a f a z l a d ı r . A t e ş kili ( a t e ş t o p r a ğ ı ) d a y i n e b a ş l ı c a
k a o l i n i t t e n t e ş e k k ü l e d e r s e d e , i ç e r i s i n e g i r e n d i ğ e r refrakter karakterli maddeler dolayisiyle
2900° F v e d a h a
yukarı sıcaklık derecelerine dayanabilen kil
cinsleridir.
B e n t o n i t ise kimyasal b a k ı m d a n başlıca m o n t m o r i U o n i t
( A l . Mg') 8 (Si^ O.o)
3 ( O H ) .o, 12 H.O
ve beidellic
A h (SiOıo) 3 ( O H ) .2İ2HO m i n e r a l l e r i ile f e l d s p a r b i o t i t e ,
alçı, k u v a r t s , z i r k o n v e d i ğ e r m i n e r a l l e r i d e i h t i v a e d e n b i r
kil c i n s i d i r .
3 —
Spesifikasyonu
Kullanılış yerlerine g ö r e değişmektedir.
lî ™ STANDARDİZASYON VE AMBALAJ DU^
RUMU:
1 — Standardizasyon
:
Memleketimiz için henüz
yoktur.
2 — Ambalaj :
D ö k m e olarak
sevkedilir.
m ~ İSTİHSA L t
1 — i s t i h s a l Tekniğ i :
Bazı müstesna haller hariç genel olarak K a o l i n açık
i ş l e t m e m e t o d u ile e l d e e d i l i r . E l d e e d i l e n k a o l i n m kul­
lanılabilmesi için içinde bulunan yabancı
maddelerin
( m i k a , feldspat, kuvarts, v e ağır m i n e r a l l e r ) t e m i z l e n m e ­
si g e r e k i r . B u a m e l i y e l e r s ı r a s ı i l e ö ğ ü t m e ( u f a l a m a ) yı­
kama, eleme, süzme, kurutma ameliyeleridir. B u
esnada
demir ve diğer manyetik maddeleri ayırmak için manye­
tik s e p e r a s y o n ameliyesine d e tabi tutulur.
2 — Dünya
cut
istihsali
K a o l i n h a k k ı n d a k i istatistik kaynaklar
o l m a d ı ğ ı n d a n istihsal r a k a m l a r ı tesbit
3 — Türkiye'nin
a — İstihsal
köy—Beykoz),
sa'da
elimizde mev­
edilememiştir.
durumu
Bölgeleri: İstanbul
(Sarıyer—^Arnavut-
İzmit ve c ı v a n , Çanakkale,
Kütahya,
Bur-
bulunmaktadır.
b — İstihsal
Miktarı:
M e m l e k e t i m i z d e k i kaolinin evsafı p e k y ü k s e k değil­
d i r . B i r k ı s m ı k a o l i n d e n ç o k ( A l ü n i t ) m a h i y e t i n d e d i r . Hâ­
len i s t i h s a l p e k az m i k t a r d a y a p ı l m a k t a d ı r .
IV — K U L L A N ı L D ı Ğ ı YERLE R :
a)
Dolgu Maddesi
olarak:
K a o l i n d o l g u m a d d e s i olarak, kâğıt, kauçuk, l i n o l y u m
( m u ş a m b a ) b o y a ve daha bir ç o k yerlerde kullanılır.
Kâğıt sanayiinde kullanılan K a o l i n d e bilhassa beyazlık,
k a t ı p a r ç a c ı k l a r d a n âri o l m a s ı , d a n e b ü y ü k l ü ğ ü g i b i hu­
suslar ile kâğıt i ç i n d e kalabilen m i k t a r en ö n e m l i faktör­
lerdir.
Lâstik sanayiinde dolgu maddesi olarak
kullanılan
k a o l i n d e ise aranılan özellikler şunlardır:
s a f i y e t , düz­
g ü n l ü k v e d ü z g ü n b i r d a ğ ı l m a , i n c e u f a l a n m a , e m m e ka­
biliyeti. B u halde bulunan kaolin k a r b o n b l o k ve ç i n k o
oksit yerine kullanılabilir. Tabii kauçuk,
sun'i kauçuğa
nazaran d o l g u m a d d e s i olarak daha fazla kaoline ihtiyaç
gösterir. Linolyumda kullanılacak kaolin dolgu
maddesi
ise b e y a z , k a t ı t a n e l e r i i h t i v a e t m e y e n v e y a ğ ı az e m e b i len hassaları havi o l m a l ı d ı r .
K a o l i n i n d o l g u m a d d e s i o l a r a k k u l l a n ı l d ı ğ ı d i ğ e r yer­
ler şunlardır; d o k u m a sanayii, tuvalet s a b u n u v e pudra­
l a n , parlatma t o z l a n v e kibrit sanayii.
Kaolinin bütün
b u k u l l a n m a yerleri için sınaî standartlar v e spesifikas-
y o n l a r h e n ü z yapıhTiış d e ğ i l d i r . D a h a z i y a d e b u
d e n e m e ile tayin edilir.
b)
Tabak ve çanak
hususlar
imâli:
T a b a k v e çanak imâli ile
elektrik izolatörü
olarak
kullanılan porselen fincanların imâlinde kullanılan kaolin­
in h e m p i ş i r i l m e d e n ö n c e v e h e m d e p i ş i r i l d i k t e n
sonra
beyaz rengini muhafaza etmesi
şarttır. B u
maksat için
kullanılacak kaolinin kimyasal terkibinde topak haldeki
b e y a z kil % 1 0 — 3 0 , f e l d s p a t % 5 — 4 0 , silis i s e % 4 0 k a d a r
olmalıdır.
c)
Refrakter
maddeleri yapımı:
K a o l i n refrakter tuğlaların yapılmasında g ü ç geçtikçe
artan bir t e m p o d a kullanılmaktadır. Refrakter yapımın­
da kullanılan M o l a c h i t e , i ç i n d e alkali v e d e m i r bileşikleri
az o l a n v e k a o l i n d e n y a p ı l a n k a l s i n e a l ü m i n y u m silikat­
tır. Ö z e l l i k l e b u k a l i t e d e b i r k a o l i n i n t e r k i b i %54-55 SİO2,
%42-43 A l O s
%0.1 M g O % 1.5-2 K2 O % 0.1 N a O i h t i v a
etmelidir. Eser m i k t a r d a titan dioksit ( % 0 . 0 8 ) buluna­
bilir. Fiziksel
k o m p o z i s y o n u n d a ise
parçacıkların tane
b ü y ü k l ü ğ ü % 42 2 m i k r o n , % 21 l
m i k r o n olmalı müte­
b a k i s i 10 m i k r o n a k a d a r o l m a l ı v e f a k a t 10 m i k r o n d a n
büyük parçalar %1.4 ü geçmemelidir.
B u terkipte olan refrakter kaolini, çelik, c a m
m i k gibi sanayi kollarında kullanılan
refrakterleri
maya uygundur.
d)
Katalizör
sera­
yap­
olarak:
K a o l i n i n iki ç e ş i d i o l a n K a o l i n i t v e h a l l o y s i t e karışı­
m ı p e t r o l sanayiinde katalizör olarak kullanılır. B u mak­
sat i ç i n k a r ı ş ı m ö n c e a s i t i l e m u a m e l e e d i l i p s o n r a g e r e k ­
li b i r s ı n ı r a k a d a r ısıtılır.
V ™ ITHALÂ T :
1 — Müstehli k Ülkele r :
A l m a n y a , A v u s t u r y a v e B e l ç i k a b ü y ü k ç a p t a k a o l i n is­
tihlâk etmektedir.
2 — İthalât rakamları :
Fazla k a y n a k
sağlanabilmiştir.
olmadığından
ancak
aşağıdaki
bilgiler
I
H
<§
8
I
S'
5! S
^
g5
8S
S
CO
(S
'Sn
ö
Vı — IHRACAT :
1 — R a k i p ülkele r v e
i h r a c a t rakamlar ı :
ingiltere, A l m a n y a , Fransa, Çekoslovakya, İtalya ve
A v u s t u r y a d ü n y a p i y a s a s m a h â k i m d u r u m d a d ı r l a r . İhra­
c a t a ait s a ğ l a n a n r a k a m l a r d a t a m b i r i s t a t i s t i k b i l g i s i
ihtiva etmemektedir. Bununla beraber bir fikir vermesi
b a k ı m ı n d a n aşağıya çıkarılmıştır.
İ H R A C A T
^ (100
0 $)
1964
1959 196
tJlkeler To
İngiltere 1.70
n$
To
0 88
0 196
n$
To
1 196
n$
To
2 196
n$
To
3
n$
To
n$
0
Belçika
Luxemburg 29
1 1,
5 11
62
İtalya 7
8 11
Fransa 3800
0 64
0 5650 0 75
1
0
Norveç 2
58
Yugoslavya 3
0,
Türkiye 2
1
0 0,
31
5 26 0 4.83
2 — İhra ç devreler i :
,
Türkiye için ihracat
devresi de yoktur.
söz konusu
olmadığından
ihraç
3 — İhra ç fiatlar ı :
Türkiye için böyle b i r d u r u m söz konusu olmadığın­
dan b e y n e l m i l e l fiatlara u y u l m a s ı beklenir.
VII — F I R M A L A R :
K a o l i n istihsali, ithalât v e ihracatı
lerin adı aşağıya çıkarılmıştır.
ile ilgili t e ş e k k ü l ­
Almanya
W e s t e r w o l d e r T h o n i n d u s t r i e C M . b . h . 6349 B r e i t s c h e i d
Freihunger
Kaolin—Feinschlammerei
GmbH
8541
Freihung
E r b s l ö h e t C o . K a o l i n w e r k e 6222 g e i s e m b e i n
S a t z v e y e r T o n — u . K a o l i n w e r k e G m b H 5351 S a t z v e y
0
Avusturya
Mallersbacher Kalolinbergbau
Trattnerhof 2. N e Vien
o.u. Dr.
L. P a n n y . ,
L,
Belçika
B r i t i s h et
Bruxelles
Continental
Chinaclay
C y , r.
de
Namur
2
Amerika Birleşi k Devletler i
I l l i n o i s C l a y P r o d u c t s C o . 116 C h i c a g o St.
Dixie Clay Co., 230 Park Ave N e w Y o r k
Joliet
Fransa
P r o . 57. 62. A d . T. Pochins—Paris
İngiltere
E n g l i s h C h i n a C l a y s S a l e s C o . L t d . 10 Lov^^er G r o s v e nor pi sw. 1 L o n d o n
İtalya
i n d u s t r i a M i n i e r e C i n i c o l a , 18 r.
Fatebenesorelle
Mi­
lano
Hollanda
C h e m p h a r N . V . ( C h e m — P h a r m a c . H a n d e l M i ] . ) Stadh o u d e r s k a d e 19—^20
Amsterdam
Chemeta (Handel en Industrie o n d e r n e m i n g ) ,
M a r i n i e r s w e g 151
Türkiye
1 — Mıgırdıç Arat
M i m a r K e n i a l e t t i n c a d . K a y s e r i H a n N o : 10
Bahçekapı / İstanbul
2 — Cevher D e m i r v e M a d e n Ticaret L i m i t e d Şti.
R ı h t ı m c a d . F r a n k H a n N o : 89
Galata/İstanbul
3 — Petrakin Kollektif Şirketi
A n a d o l u H a n N o : 105
İzmir
KÖMÜR
I ™ MADDENİN BÜNYESİ VE TÜRLERİ ı
1 — Bünye :
K a r b o n i h t i v a e d e n b a z ı b i t k i l e r i n , d ü n y a n ı n teşek­
k ü l ü n d e n b a ş l ı y a r a k ç ü r ü m e l e r i v e b i r a r a y a t o p l a n ı p sı­
kışmaları s o n u c u n d a k ö m ü r yatakları meydana gelmiştir.
Çeşitli J e o l o i i k devirlerde, k i m y a s a l v e fiziksel değişimler
geçiren b u bitki kalıntılarından b i z i m
bildiğimiz kömür
damarları hâsıl olmuştur. K ö m ü r ü n ilk şekli turba'dır.
K ö m ü r genel olarak k a r b o n ihtiva eder. İyi cins b i r
k ö m ü r d e % 5 5 — 6 0 arası k a r b o n bulunur. Ayrıca k ö m ü r d e
bazı u ç u c u maddeler, gazlar d a bulunmaktadır.
2 — Türleri :
a — Antrasit: Parlak siyah renkte ve sert b i r k ö m ü r ­
dür. A z kül bırakır. K a r b o n miktarı fazladır.
b — Yumuşak maden kömürü (Bituminous): Rengi
parlak o l m ı y a n b i r siyahtır. İçindeki gaz v e k a r b o n mik­
tarı aşağı yukarı b i r b i r i n e eşittir.
c — Linyit: Rengi k o y u kahverengi
o l u p ç o k göze­
neklidir. Daha ç o k u ç u c u m a d d e ihtiva eder, k a r b o n mik­
tarı azdır.
K ö m ü r h e r z a m a n saf o l a r a k b u l u n m a z , i ç i n d e
kü­
kürt, silisyum, demir, kalsiyum, m a g n e z y u m
karbonat,
fosfat v e toprak da bulunabilir.
11 — İ S T İ H S A L :
1 — istihsa l tekniği :
a — K ö m ü r , toprak altında m a d e n ocakları kurulma­
sı v e d a m a r l a r d a n k ö m ü r ü n ç ı k a r ı l m a s ı y o l u ile e l d e e d i ­
lir. B u m e t o d u n e n ö n e m l i ö z e l l i ğ i u c u z a m a l o l m a s ı d ı r .
M o d e r n k ö m ü r m a d e n l e r i n d e m a k i n e l e r l e i s t i h s a l ya­
pılmaktadır. En ç o k k ö m ü r kesme
m a k i n e l e r i kullanıl­
maktadır. B u makine damarın yüzlinü keserek, k ö m ü r ü n
k o l a y c a alınabilmesini sağlar.
Makineli taşıma
da ç o k ilerlemiştir.
ve makine
ile t e m i z l e m e
'
metodları
b — T ü r k i y e ' d e k ö m ü r , g ö ç e r t m e l i uzun ayak, R a m b leli u z u n a y a k , o d a v e t o p u k , s u n i t a v a n d ö ş e m e l i g ö ç e r t m e metodlariyle elde edilir.
2 — İstihsal Bölgeleri,
a —
Bölgeler:
K a r a d e n i z E r e ğ l i s i i l e A m a s r a a r a s ı n d a , 100 K m . l i k
bir u z u n l u k v e 7—10 K m . lik genişlikte bir k ö m ü r havza­
sı m e v c u t t u r . T a k r i b e n 7 3 . 0 0 0 h e k t a r
büyüklüğündedir.
B ö l g e 4 kısımdan teşekkül eder. Gelik, Üzülmez, K o z l u ve
A r m u t ç u k . B u a n a i s t i h s a l b ö l g e l e r i d e k e n d i i ç l e r i n d e kı­
sımlara ayrılır.
b — Türk
kömürünün
vasıtları:
B u havza. Paleozoik zamanın
karbonifer
devri üst
k a r b o n i f e r tabakalarından teşekkül etmiştir. 52 k a d a r k ö ­
m ü r damarı vardır. T a b a k a kalınlığı
6 0 0 — 8 0 0 m . ara-*
sidir.
A r m u t ç u k ' d a k i k ö m ü r gaz k ö m ü r ü d ü r . Diğer 3 b ö l ­
gedeki k ö m ü r l e r ise yağlı k ö m ü r l e r d i r . B u k ö m ü r l e r i n iyi
k o k l a ş m a hassaları vardır. E n yüksek
kalorisi 7250, en
d ü ş ü k 7000° dır.
B u bölgelerin yıkanmış k ö m ü r l e r i şu maddeleri
va eder:
H i g r o s k o p i k su %
1.50
Kül
%14
Uçucu madde
%30.50
Sabit karbon
%54
c — Rezerv
miktarı:
B u havzanın rezervi şöyle
Görünür rezerv
Muhtemel rezerv
M ü m k ü n rezerv
Toplam
hesaplanmaktadır.
355.000.000
470.000.000
443.000.000
1268.000.000
ton
ton
ton
ton
ihti­
3 — Dünya ülkelerinde
istihsal:
D ü n y a d a en ç o k istihsal e d e n ülke Kızıl Çin'dir. O n u
A.B,D., Rusya, İngiltere, Almanya ve Fransa takip etmek­
tedir. T ü r k i y e o r t a l a r d a b i r y e r işgal e d e r ( T a b l o I ) .
ö
o
H
§
CD C< 3
Ş § S2
t- t
(M ( M
- 0
5
î§
S § S ^
OO ( M i nT- H
00 r
HC O
CO C M C O
(M C O r H ^
LO C
O l O
?5
o
0 0C O
CO ( M C O
(M l
O
t-H t -
C O O C O O O C O O l O C D
l O t - l ( M ç O C 0 C O I r - C 0 0 0
—C
O
s
^§ g
g B g 2 s s 2O ^
" SS
T-
^^
5
C
O ı n
^5
CO C O m
'"^•~R>^ı>-ı>coooco
SP 3 Î S S 0
0 0 5^
05C
5
OC
CM
i S
8§
N T-
i t- ı ^
C
O
ş S
05 l
O L O o: » tr - t - C D
M '(- I T- ( ( M L O
lC
O
o
(
^ GS
i £ 5 2 3 0 5 C O C ^ C O ( ? C ! l O C O l O C D l O
- ^ c o c o ^ o s c o c o o o ^ c o - ^ S
OC
MC O
50 e o g ç
C5 C
D- C
O D
^ ^C ^ O^1
Oi
15
T-l O
1-1
CD IT Î o
"N
E> O
t - t
0>
L
O C -
M« MO
-1— 1 C M
OP
O l
LO C
O
g s 5 s
" 5: " S
CO
OC
1O0JL
a>cM'^'-<ı>ijr:ıooooa)Co
10h t^ -CO M
- O )S OO
10 C O C O C O
O C 0 C - " * C 0 0 5 t - I 1 0 C 0 L 0
C M C O L O i O C M " N t < D - C O t - H C M
H
«53
<
H
r-I C
O 0
Cft C
09=
O C O
5 t- ı
OL O
t- I
3 ,-
CO
1 o
C
> D
O
i s§
CO
-
c
8o
o
D C O a sC MC
T - ^ w O C - 0 5 0 5 »
C O C O C O C M ı - l C
D- C
O 0
Mm
- l C O C O ^
M C O i O C M
0t
-l
CO C M C M I> - ^ t
l O TO
C
M T- (
03
E £ W
ffi
^
iS
I §^
ılıt
•S
D
OO
O 0 5( M.
>"
S ^ S K
§ t
- t
-
^
I I I — K U L L A N ı L D ı Ğ ı Y E R L E R:
Antrasit, genel olarak yakıt maddesidir. Fakat
bazı
a n t r a s i t t ü r l e r i k e s i l i p , c i l a l a n d ı k t a n s o n r a s ü s e ş y a s ı ola­
rak kullanılmaktadır. Y u m u ş a k m a d e n k ö m ü r ü ise gaz ve
k o k elde etmekte kullanılır. Ayrıca b a t ı kimyasal bileşikler
de e l d e edilir. Linyit esas itibariyle b i r yakıttır. B a z e n
elektrik istihsalinde yakıt olarak kuUanıhnaktadır.
Kö­
m ü r , katalizör o l a r a k v e y a sıvıları filtre e t m e k t e istimal
e d i l i r . A y r ı c a t o p r a ğ a s e r p i l e n k ü l l e r l e t o p r a ğ ı n g ü c ü art­
tırılır. S o n z a m a n l a r d a , y ü k s e k b a s ı n ç l ı b u h a r d a n g e ç i r i ­
len kireçle karışık k ö m ü r d e n , hava değişimlerine dayanık­
lı y ü n e b e n z e r elyaf e l d e e d i l m e k t e d i r . B e t o n u güçlendir­
m e k i ç i n ç i m e n t o y a karıştırılmakta, y ü k s e k ısılı reaktör­
l e r d e C O v e H gazları istihsal e d i l m e k t e d i r .
ı V ™ DÎĞE R ÜLKELERI N ÎTHALÂT V E
İHRACATI t
1 — ithalât:
D ü n y a n ı n en b ü y ü k k ö m ü r ithalâtçısı Fransa'dır, o n u
Japonya, Belçika takip etmektedir. ( T a b l o II.)
2 —
İhracat:
E n b ü y ü k k ö m ü r ihracatçısı A.B.D. dir. O n u Almanya,
İngiltere ve Fransa takip etmektedir. ( T a b l o I I I ) .
T ü r k i y e ' n i n i h r a c a t ı 1960 y ı l ı n d a g e l i ş m i ş s e d e d a h a
s o n r a k ö m ü r ü m ü z ü ihraç e t m e k için fırsat b u l u n a m a m ı ş ­
tır.
'V
— FÎATLAR t
K ö m ü r ü n i h r a ç f i a t l a r ı n ı t e s b i t e t m e k m ü m k ü n ola­
mamıştır. B i r fikir v e r m e k için H a v z a d a tesbit edilen kö­
m ü r fiatlarını b e l i r t m e k u y g u n g ö r ü l m ü ş t ü r .
1958
65,86
1959
98,61
1960
105,50
1961
107,82
Vı — AMBALA J :
Ambalajı yoktur. D ö k m e olarak
sevkedilmektedir.
^ '(M
C
M OI>î- >î£( ?M0C5 OCT>
0 0
IC
r-l 0
(M C
0 » O r- l C
O >- < l O 1
(M T
t-l ^
TO
C
OC
s o
û
<^3 C
O 0 5
-1 C O
-ı ,-
1
O O , 1 -1
^ o
CO
1'
o
Vi C
g
OL O l
B
O
i S °
(M D
i
- 1-
»
CO
§
CO
§
t oC
O l OC
CO . - H
-vH O O
1—1
csı
O
O
oD
-
o
00 T
-l 1
g
-J
Er- 1
-1
g
r-i C
O 1 'vf l
ı-IOOC03f<lOCOCSIt-COCOı-ICOC<3lOinOOCO
£2 £ 3
pIIII.
S $2^'-
' '-
^•111IIİlli III
' (Mo
o1
-1
VII — STANDARDÎZASYONU :
Maden kömürünün
standardizasyon
durumu
yoktur.
VIII — FİRMALAR s ,
T ü r k i y e ' d e k ö m ü r ü E t i b a n k i s t i h s a l e t m e k t e d i r . Etib a n k ' m b u i ş l e m e ş g u l o l m a k ü z e r e T ü r k K ö m ü r l e r i İş­
letmesi adlı b i r teşkilâtı vardır. Adresi:
Ereğli
Kömürleri
İşletmesi
Müessesesi
Zonguldak.
ı X — SAİR MALUMAT ı
Türkiye'nin k ö m ü r politikasına bir g ö z atmadan
havzadaki randımanı ve nüfus başına düşen k ö m ü r
tarını i n c e l e m e k faydalı olur.
önce
mik­
1 — K ö m ü r havzalarında
randıman en
fazla Saar
havzasında alınmaktadır. Fransa ve P o l o n y a da o n u takip
eder. Avrupa seviyesine g ö r e Türkiye'nin randımanı
çok
düşüktür.
RANDIMAN
Îşçi/Kg.
Polonya
İngiltere
Almanya
Saar
Belçika
Hollanda
Fransa
Türkiye
1955
1956
1957
1958
1684
1600
1544
1810
1148
1486
1583
555
_
1619
1598
1585
1799
1150
1499
1683
565
1681
1601
1564
1818
1160
1496
1645
560
1959
—
1642
1797.
1154
1522
1680
579
552
2 — D ü n y a d a n ü f u s b a ş ı n a 637 K g . k ö m ü r d ü ş m e k ­
t e d i r . N ü f u s b a ş ı n a k ö m ü r ü n e n f a z l a d ü ş t ü ğ ü ü l k e İn­
giltere'dir. P o l o n y a ve Belçika o n u takip
etmektedirler.
Türkiye'nin d u r u m u ise geri k a l m ı ş sayılabilir. Ortalama
d ü n y a r a k k a m l a r ı n a g ö r e a n c a k 1/3 o r a n d a b i r istihsali­
miz mevcuttur.
N ü f u s basın a istihsa l
Yılda K g . / İ n s a n
1955
1956
1957
1958
B. Almany a
2615
2700
2639
2594
2427
Belçika
3380
3312
3236
2989
2492
Fransa
1279
1264
1289
1297
1281
ingiltere
4428
4413
4416
4305.
4065
B, Amerik a
2717
2839
2731
2229
2138
102
104
112
116
119
157
175
188
404
483
476
517
569
541
514
Hindistan
Çin
Japonya
1959 196
Rusya
1409
1517
1608
1715
1724
Polonya
3485
3420
3325
3300
3386
Dünya
601
618
619
636
637
Türkiye
185
200
221
218
204
0 196
194 22
1 196
2 196
3
4 22
0 22
4
X — Türk kömürlerinin gelecekteki durumu
T ü r k k ö m ü r l e r i hâlen şu alanlarda
:
kullanılmaktadır
:
1 — Demiryolları, 2 — Denizyolları, 3 — Sanayi, 4 —
E l e k t r i k istihsali, 5 — I s ı t m a v e y a k a c a k alanı, 6 — Dış
Ticaret.
1848 d e n b u y a n a k ö m ü r m a d e n l e r i m i z g e r e ğ i g i b i işletilememiş v e havzada r a n d ı m a n t a m anlamiyle alınama­
mıştır. Gittikçe gelişen T ü r k i y e , z a m a n z a m a n k ö m ü r ithâl
e t m e k y o l u n a da gitmiştir. H â l e n istihsal o l u n a n k ö m ü r
t a m a m e n m e m l e k e t d a h i l i n d e i s t i h l â k e d i l m e k t e d i r . 1959
d a 6.515.172 t o n k ö m ü r i s t i h s a l e d i l m i ş 6.511.228 t o n k ö ­
m ü r i s t i h l â k e d i l m i ş t i r . 1960 d a i s e i s t i h s a l 6.315.168 t o n ,
i s t i h l â k i s e 6.284.366 t o n d u r . T ü r k k ö m ü r l e r i n i n d i ğ e r b i r
meselesi sanayiin istediği y ü k s e k evsaflı k ö m ü r ü n istihsal
e d i l e m e y i ş i d i r . N i t e k i m 1959 d a 28.596 v e 1960 d a 2 7 5 . 5 9 2
t o n k ö m ü r ithâl edilmiştir.
Türk k ö m ü r ü için en önemli konu, Türk petrolüdür.
Gittikçe gelişen Türk petrol üretiminin k ö m ü r politika­
sına nasıl bir y ö n v e r e c e ğ i kısaca şöyle incenelebilir :
K ö m ü r ü n e n b ü y ü k k ı s m ı d e m i r y o l l a r ı n d a kullanıl­
m a k t a d ı r . F a k a t eski tip l o k o m o t i f l e r i n y e r i n e fuel - o i l ile
işleyen diesel veya m a z o t l u lokomotiflerin gün geçtikçe
artan bir nisbette kullanıldığı görülmektedir. B u n d a n da
anlaşılmaktadır ki ilerde demiryollarının k ö m ü r
talebi
şimdikinden ç o k daha düşük olacaktır. Denizyolları için de
ayni şeyi kuvvetle s ö y l e m e k imkânı vardır.
Sanayi'de petrolün k ö m ü r ü n yerini alması imkânsız
olarak gözükmektedir. Özellikle ağır endüstride
kömür
vazgeçilmez bir maddedir. Sanayileşmd hamlesinde bulu­
nan Türkiye'nin b u b a k ı m d a n k ö m ü r e ihtiyacı büyüktür.
Yeni kurulan Ereğli y ü k s e k fırınlar da k ö m ü r e olan ihtiyacı
arttaracaktır.
Y a k ı t v e ısıtma b a k ı m ı n d a n k ö m ü r gibi değerini kay­
b e t m i ş t i r . B ü y ü k ş e h i r l e r d e , k a l o r i d e ğ e r i 10.000 o l a n ga­
z ı n 2.Ö00 k a l o r i d e ğ e r l i o d u n v e 4 . 0 0 0 - 5 . 0 0 0 k a l o r i d e ğ e r h
k ö m ü r e t e r c i h e d i l m e s i v e a y r ı c a k o l a y kullanılan b i r ya­
kıt o l m a i d o l a y i s i l e k ö m ü r i s t i h l â k i a z a l m ı ş t ı r . K ö y l e r d i ;
ise tezek hâlâ en başta gelen yakıt aracıdır.
Elektrik istihsalinde k ö m ü r ö n e m l i bir rol o y n a m a k t a
ise d e T e r m i k s a n t r a l l a r m m o d a s ı n ı n g e ç m i ş o l m a s ı v e ku­
r u l a n b ü y ü k barajların t e m i n ettiği b e y a z k ö m ü r enerjisi,
y a k ı n b i r g e l e c e k t e k ö m ü r ü n ö n e m i n i ç o k az b i r d e r e c e y e
indirecektir.
Türkiye'nin geleceği bakımından
lara g ö r e şu s o n u c u varılabilir :
yukardaki
açıklama­
K ö m ü r e o l a n talep uzun v a d e d e azalacaktır. Fakat ge­
lişen sanayii teşvik e t m e k a m a c i y l e k ö n ı ü r ü n d a h a fazla
ç ı k a r ı l m a s ı n ı s a ğ l a m a k g e r e k m e k t e d i r . İ s t i h s a l fazlalaştırıldığı takdirde sanayiin ihtiyacı olan k ö m ü r , daha u c u z a
m a l olacak ve imalâtın başlangıç safhasında bir ucuzluk
i m k â n ı yaratılacaktır. K ö m ü r istihsalinin ç o ğ a l m a s i y l e ya­
kıt olarak k ö m ü r k u l l a n m ı y a n y e r l e r d e d e k ö m ü r ü n kul­
lanılması b i r d e r e c e y e kadar sağlanacaktır. İstihsalin ç o ­
ğalmasının en ö n e m l i s o n u c u belki de dış ticaretimizde
olacaktır. Dünya ülkelerinin k ö m ü r e olan ihtiyacı büyük­
tür. İ h t i y a c ı m ı z ı n d ı ş ı n d a o l a n k ö m ü r ü d ı ş a r ı y a s a t m a m ı z
imkânı her zaman için mevcuttur. B u k o n u d a önemli me­
sele k ö m ü r ü n evsafı v e fiatıdır. Ereğli havzasında b u l u n a n
k ö m ü r iyi evsaflıdır. Fiatlar ise ucuzlatılabildiği t a k d i r d e
dış piyasalarda müşteri temin edilebilir.
İstihsali ç o ğ a l t m a k ve maliyeti d ü ş ü r m e k için, k ö m ü r
havzasında işletmecilik zihniyetinin t a m a m e n h â k i m ol-
m a s ı g e r e k m e k t e d i r . M a k i n e l i ç a l ı ş m a y a ö n e m verilmeli, iş­
çinin r a n d ı m a n kapasitesi artırılmalıdır. R a n d ı m a n tablosmıda da görüldüğü gibi havzamızdaki oran diğer m e m ­
leketlere nazaran ç o k düşüktür.
Bütün,' b u a ç ı k l a m a l a r ı n s o n u c u n d a ş u n e t i c e y e v a r ı l a ­
bilir : G i t t i k ç e gelişen sanayiimiz v e d ö v i z ihtiyacımız, pet­
r o l ü n , r e k a b e t i k a r ş ı s ı n d a bazı, a l a n l a r d a g e r i l e y e c e k o l a n
k ö m ü r talebine rağmen k ö m ü r politikasında hassasiyetle
durmamızı ve işletmeyi daha rantabl bir d u r u m a ' getirme­
mizi istemektedir.
5 Yıllık K a l k ı n m a Plânı da b u k o n u d a bazı tedbirlerin
alınmasını derpiş e t m e k t e d i r . Plânın tavsiye ettiği tedbir­
l e r i n b i r a n ö n c e a l ı n a r a k m a d e n k ö m ü r l e r i m i z i g e r e k sa­
nayiin ihtiyacına y e t e c e k b i r hale getirmek gerekse dış pi­
yasalara s a t a b i l m e k h e d e f ittihaz edilmelidir.
KROM
î — İSTİHSAL :
A ) Miktar : Memleketimizin
heri istihsali t o n o l a r a k şöyledir
Yıl
1953
1954
1955
1956
1957
Miktar
(Ton)
850.000
521.579
573.150
872.195
912.000
son
:
Yıl
12 y ı l l ı k
Miktar
1958
1959
1960
1961
1962
1963
1964
B ) İstihsal bölgeleri : Türkiye'de
istihsal edildiği b ö l g e l e r şunlardır :
krom
cev­
'
(Ton)
564.406
259.232
481.422
412.465
440.000
283.776
396.694
krom
cevherlerİDİi}
1) Güney Batı bölgesi : B u b ö l g e B u r d u r , Acıpayam,
M u ğ l a , v e F e t h i y e y i i ç i n e a l ı r v e y u r d u m u z u n e n iyi k r o m
istihsal bölgesini teşkil eder.
2) Kuzey Batı Bölgesi : B u bölge, Kütahya ve
hir'i içine alır.
Eskişe­
3 ) Güney D o ğ u Bölgesi : B u b ö l g e Maraş, İslâhiye,
zantı, İ s k e n d e r u n v e Mersin'i içine alır.
4) D o ğ u Bölgesi : Guleman,
ne alan bölgedir.
Po­
S o r i , S i v a s v e B i t l i s ' i içi­
5 ) K u z e y B ö l g e s i : B u b ö l g e K a s t a m o n u ' y u içine alan
bir çizgiyi takip eder.
' I I — MEMLEKET DAHİLİND E İSTİHLÂ K
EDİLEN MİKTA R 2 '
K r o m c e v h e r i h e n ü z m e m l e k e t d a h i l i n d e i s t i h l â k edil­
meye başlanmamıştır. Yeni kurulmuş bulunan Elektrometa-
l ü r j i S a n a y i i A . Ş. F e r r o - k r o m i m â l i n e b a ş l a m ı ş o l u p p r o g ­
ramına g ö r e yılda 10-15.000 ton k r o m cevheri işleyecektir.
B u miktardan 7-8.000 ton f e r r o - k r o m gene ihraç mevzuu
teşkil edecektir.
m — MADDENİ N BÜNYESİ , TÜRLERİ , SPESİFİKASYONU V E KISACA İSTİHSAL
TEKNİĞİ :
M e m l e k e t i m i z d e istihsal e d i l m e k t e olan k r o m cevherle­
ri b ü n y e l e r i itibariyle metalürjik, y ü k s e k ve orta vasıth
cevherler, refrakter cevherler, d ü ş ü k dereceli cevherler kon­
santrelerdir.
C e v h e r l e r i m i z i n s p e s i f i k a s y o n l a r ı i l e ş u k a t e g o r i l e r e ay­
rılmıştır.
% 48
% 48
% 48
% 42
% 40
%
Cr
Cr
Cr
Cr
Cr
03
03
03
03
03
Baz
Baz
Baz
Baz
Baz
ve
%
%
%
%
garantili dereceliler
4 6 Cr 03 g a r a n t i d e r e c e l i l e r
4 4 Cr 53 g a r a n t i d e r e c e l i l e r
4 2 Cr 03 g a r a n t i d e r e c e l i l e r
4 0 Cr 0 3 g a r a n t i d e r e c e l i l e r
4 0 C r ' 03 B a z % 38 C r 03 g a r a n t i d e r e c e l i l e r
rekrakterler
rekrak-
terler
Y u k a r ı d a s a y ı l a n l a r ı n d ı ş ı n d a k a l ı p h u s u s î e v s a f arzed e n toz vesilis nisbeti yüksek, zararlı m a d d e l e r ihtiva eden
cevherleri de b u arada zikretmek icap eder.
İstihsal tekniğine gelince : K r o m cevherlerimiz m e m ­
l e k e t i m i z d e y e r altı v e y e r ü s t ü i ş l e t m e tekniğiyle istihsal
edilmektedir.
B ) Kullanıldığı yerler : Metalürjik vasıftaki k r o m cev­
herlerimizin e n m ü h i m istimal sahası çelik endüstrisidir.
C e v h e r f e r r o - k r o m h a l i n e g e t i r i l d i k t e n s o n r a h u s u s î evsaf­
ta ç e l i k i m a l â t ı n d a kullanılır v e b u n e v i çeliklere d a r b e
v e a ş ı n m a y a karşı b ü y ü k b i r m u k a v e m e t sağlar. B u ba­
k ı m d a n harp endüstrisinin t o p namlusu m e r m i v e levha
h a l i n d e zırh çeliği i m a l â t ı n d a v e a y r ı c a âlet v e edevat ima­
lâtında kullanılmaktadır.
Refrakter vasıflı k r o m l a r ı m ı z ise metalürii
fırınları­
nın iç cidar kaplamalarında kullanılır. B u k r o m l a r katran
k i r e ç , b a u x i t e , k a o l i n g i b i b a ğ l a y ı c ı m a d d e l e r d e n b i r i va­
si t a s i y l e t u ğ l a h a l i n e g e t i r i l i r v e b u t u ğ l a l a r l a m e t a l ü r i i d e
kullanılan izabe fırınlarının iç cidarları döşenir. B u nev'i
k r o m l u r e f r a k t e r t u ğ l a l a r silisli v e asitli a d î t u ğ l a l a r a na-
zaran daha u z u n ö m ü r l ü d ü r l e r . ( N e u t r e ) vasıfları dolayi­
siyle aşınmaya karşı fevkalâde m ü t e h a m m i l
olduklarından
k u r ş u n , b a k ı r v e a n t i m u a n ' m v e b a z i k m a r t e n ç e l i ğ i n i n iza­
b e fırınları için ç o k rağbet g ö r m e k t e d i r .
IV — İHRACAT s
A ) Memleketler itibariyle ihracatımız :
1957 — 1964 y ı l l a r ı n a ait k r o m c e v h e r i i h r a c a t ı m ı z ı n
memleketler itibariyle ve t o n olarak şöyledir :
1964
1959
1960
1961
1962
80.139
75.515
79.382
72.940
29.646
17.814
14.941
15.524
25.478
20.396
31.611
300
559
35.593
__
Memleketler
1957
1958
B. Almany a
89.147
Avusturya
33.275
Belçika
A.B.D.
Çekoslovakya
Finlandiya
Fransa
—
6 ay )
—
355.637
347.618
111.639
127.269
600
610
1.700
6.210
3.600
11.685
4.698
47.644
—
—
69.557
—
—
61.117
35.739
43.578
5.127
8.066
2.551
—
44.780
144.828 175.851
1963 (
—
85.333
68.85..
—
Hollanda
8.898
34.942
—
İngiltere
29.984
22.763
5.048
22.970
10.805
5.642
11.523
İspanya
2.779
—
9.008
—
9.920
8.495
2.000
3.791
—
1.000
İsrail
1.822
—
8.507
İsveç
4.418
—
11.874
17.274
15.576
İsviçre
3.861
406
9.950
6.500
8.003
lOD
İtalya
8.012
16.664
8.437
16.046
9.651
33.736
Japonya
8.128
2.235
—
—
—
—
5.080
—
528
—
11.05Q
Kanada
5.080
—
—
—
—
__
—
Liberya
8.128
Norveç
10.353
11.684
3.048
—
12.624
—
8.296
4.190
5.800
—
15.624
22.567
—
4.324
—
—
5.000
Yunanistan
—
—
—
Portekiz
—
—
—
—
3.000
—
—
Yugoslavya
—
Bulgaristan
Yekûn
—
—
9.855
571.122
516.004
355.881
386.230
393.918 349.576
212.664 357.97 7
B ) İhra ç devreler i : K r o m c e v h e r l e r i m i z i n m u a y y e n
b i r ihraç m e v s i m i yoktur. Bunlar b ü t ü n yıl b o y u n c a daimî
b i r ihraç faaliyetinin m e v z u u n u teşkil ederler. Bununla be­
r a b e r l i m a n l a r a u z a k b u l u n a n b ö l g e l e r d e k i i ş l e t m e l e r şid­
detli kış aylarında k r o m l a r ı n ı y ü k l e m e l i m a n l a r ı n a indir-
m e yüzünden b ü y ü k zorluklar içinde bulunmaları hasebiy­
le b u nev'i işletmelerin gayri m ü s a i t kış aylarındaki sevkiyatı nisbeten yavaşlar.
C ) Y ü k l e m e l i m a n l a n : M e m l e k e t i m i z i n , k r o m istih­
sal e d i l e n b ö l g e l e r i t i b a r i y l e b e ş k ı s m a a y r ı l d ı ğ ı y u k a r ı d a
zikredilmiştir.
B u bölgelerin y ü k l e m e limanları her
ayrı o l m a k üzere aşağıda gösterilmiştir.
1) Güneybatı
bölgesi:
İzmir,
bölge
Marmaris,
için
ayrı
Fethiye, An­
talya, A t b ü k ü .
2 ) Kuzeybatı bölgesi: İzmit, Derince, Mudanya,
dıi'ma,
3) Güney doğu bölgesi: Mersin, İskenderun,
4 ) Doğu bölgesi: Mersin, İskenderun,
5) Kuzey bölgesi: İnebolu.
Ban-
Rakip memleketler: Sovyet Rusya, Cenubî Afrika Birliği,
İran ve Filipinlerdir.
B u m e m l e k e t l e r d e n Sovyet R u s y a halen, d a m p i n g ma­
h i y e t i n d e d ü ş ü k f i a t l a r la k r o m i h r a ç e t m e k t e d i r .
Diğer b ü y ü k bir müstahsil olan Rodezya'ya gelince;
yapılan tetkikler s o n u n d a elde edilen bilgilere g ö r e b u
m e m l e k e t t e k r o m istihsali b ü y ü k b i r kriz g e ç i r m e k t e v e
m e v c u t 28 ş i r k e t t e n a n c a k 4 i l â 5 i ç a l ı ş a b i l m e k t e d i r . Ç o k
b ü y ü k bir Amerikan firması olan Union Carbide Şirketinin
Rodezya'da hissedarı bulunduğu kumpanya, b u
durumu
dolayisiyle Amerika'ya sevkiyata d e v a m edebilmekte ve
k r o m l a r ı n tasnif v e k o n s a n t r a s y o n u n a b ü y ü k b i r itina gös­
tererek b u n a muvaffak olabilmektedir.
Diğer rakip m e m l e k e t l e r d e n o l a n İ r a n ise k r o m cev­
heri istihsaline yeni başlamış o l m a s ı n a r a ğ m e n h e r yıl bir
ileri a d ı m d a h a a t a r a k r e k a b e t a l a n ı n d a g ü n d e n g ü n e m e v ­
ki almaktadır. H e n ü z istihsal tonajının y ü k s e k o l m a m a s ı
dolayisiyle b u g ü n için endişe verici bir d u r u m arzetmem e k İ e b e r a b e r d ı ş s e r m a y e y a t ı r ı m l a r ı n a d a y a n a n v e git­
gide artan istihsaliyle ilerisi için g ö z d e n u z a k t u t u l m a m a s ı
i c a b e t m e k t e v e d ı ş p i y a s a f a a l i y e t l e r i n i n y a k m e n t a k i b i lü­
zumlu b i r rakip telâkki edilmektedir.
F i l i p i n l e r e g e l i n c e , r e z e r v l e r i n i n 2 ilâ, 3 s e n e s o n r a
tü-
keneceği g ö z ö n ü n d e bulundurulursa b u memleketin esasen
m e t a l ü r j i k v a s ı f t a c e v h e r i d e b u l u n m a m a s ı d o l a y i s i y l e re­
kabet sahasında b i z i m için p e k ehemmiyetli bir mevkii bu­
lunmamaktadır.
,
F O B i h r a ç fiatları
:
İhracı tescile tâbi m a d d e l e r arasında bulunan k r o m
c e v h e r l e r i m i z i n fiatları T ü r k i y e K r o m Müstahsilleri K o m i ­
tesince, yapılan teklifler nazarı itibare alınarak tescil edilir,
F O B i h r a ç fiatları aşağıda gösterilmiştir.
C r ' 03
Derecesi
Garanti
Baz
48
48
48
42
42
40
40
Refrakter
48
46
44
42
40
40
38
(1964)
F O B fiat $
28,50
26,50
23,50
13,50
10,50
17,50
15,50
—
—
—
—
—
-^
—
29
27
24
14
11
18
16
Diğer taraftan K r o m Müstahsilleri K o m i t e s i o p s i y o n l u
f e r m teklifleri d e nazarı itibara alarak tescillerde bulun­
maktadır.
V — SAÎR LÜZUMLU BİLGİLER t
a. K r o m i h r a c a t ı m ı z ı n d e v a m l ı o l a r a k d ü ş m e s i n d e k i
â m i l l e r m e y a m n d a , d ü n y ^ i s t i h l â k i n i n s o n s e n e l e r d e azal­
m ı ş olmasını da kabul etmek icap eder.
b.
İhracatımızın azalmasında başka âmil olarak Sov­
y e t R u s y a n m , n o r m a l m a l i y e t i n altında, f i y a t l a r l a p i y a s a y a
çıkmış olması zikredilebilir.
c. Ayrıca, s o n yıllarda işletme malzetnesi fiyatlarının,
işçiliğin v e nakliye ücretlerinin artması dolayisile maliyet
f i y a t l a r ı n d a k i y ü k s e l i ş l e r , T ü r k i y e K r o m l a r ı n ı n d ü n y a pi­
y a s a fiyatlarına ayak u y d u r a m a m a s ı n ı intaç etmiştir. B u
s e b e p l e hâleri T ü r k i y e ' d e , R e s m î v e Ö z e l S e k t ö r u n e l i n d e
400 — 450 bin ton civarında k r o m cevheri s t o k u bulun­
maktadır.
'
d.
T ü r k K r o m l a r m m satışı için yalnız Birleşik A m e -
r i k a d e ğ i l , F e r r o k r o m i s t i h s a l e d e n y e N a t o c a m i a s ı n a da­
h i l A v r u p a m e m l e k e t l e r i n e z d i n d e e s a s l ı s i y a s î v e t i c a r î te­
ş e b b ü s l e r e girişilmesi, satış i m k â n l a r ı t e m i n e d i l e m e d i ğ i
t a k d i r d e , k r o m m a d e n c i l i ğ i m i z i n i s t i k b a l i n d e n e n d i ş e edil­
mesi gerekmektedir.
2 . K r o m i s t i h s a l s a h a s ı n a Y a b a n c ı S e r m a y e n i n gir­
mesinin sağlanması teknik iktisadî v e malî
bakımlardan
faydalıdır.
VI — İHRACATÇI FİRMALARIN ADRESLERİ t
Etibank
Ankara
Montan Madencilik T.A.O.
Ekemen Han
Kabataş — istanbul
Sıtkı K o ç m a n
Bankalar Cad. Bozkurt
neral H a n 5
Galata — İstanbul
Ge­
Rasih ve İhsan M a d e n Ltd.
Şti.
Konya Sokak Serdaroğlu
Han
Ankara
İlhami Nafiz Pamir
Eski Şarap İskelesi
Horniş Han
Galata — İstanbul
Sokak
O r k o K r o m Ltd. Şirketi
Taksim Sarayı Kat 3
Taksim — İstanbul
'
B u ç o l Ticaret Sanayii ve
M a a d i n A . Şti.
A b d ü l v e d u t C a d . N o : 121
Ayvansaray — İstanbul
Fethiye M a d e n T.A.Ş.
İstiklâl Cad. M ü e y y e d H a n
No: 394/396
Beyoğlu — İstanbul
Bakfa Madencilik Ltd.
B ş a r Pasajı K a t 1
Tepebaşı — İstanbul
Mineral Madencilik ve Tica­
ret L t d . Ş t i .
İstiklâl Cad. M e t r o p o l H a n
Kat 3
Beyoğlu — İstanbul
Bilgin M a d e n L t d . Şti.
Fermeneciler Cad. Deniz
H a n 50
Galata — İstanbul
Tevfik Refik B e y o ğ l u Kar­
deşler L t d . Şti.
Yeni Y o l c u Salonu Cad. N o :
197
Karaköy — İstanbul
Şti.
Mehmet Kemal Özdedeoğlu
Akay Cad. B ü k l ü m S o k a k
No: 2
Yenişehir — Ankara
K a y s e r i M a d e n c i l i k L t d . Şti.
Akay Cad. B ü k l ü m S o k N o : 2
Yenişehir — Ankara
Başlangıç Madencilik Ltd.
Şti!
P e r ş e m b e Pazarı Arslan H a n
Galata — İstanbul
Oral M a d e n c i l i k A. Şti.
P e r ş e m b e Pazarı Arslan Han
Galata — İstanbul
Leometal Ticaret ve
Ltd. Şti.
Balıkpazarı Griffin
Galata —
Sanayi
Han
İtiti İthalât İhracat T i c .
T.A.Ş.
Aşirefendi Cad. Alyanak Han
İstanbul
İstanbul
T ü r k M a a d i n A . Şti.
İstiklâl Cad. Y e n i H a n
Beyoğlu — İstanbul
Totico Teknik Ticaret '
Ltd. Ort.
Ulus M e y d a n ı Ulus Hanı
Ankara
Anadolu M a d e n T.A.Ş.
İstiklâl Cad. Y e n i H a n
Beyoğlu — İstanbul
Muhtelif
Memleketler
A.B.D.
K ö k İhracat İthalât L t d . Şti.
İstiklâl Cad. Sivas İş H a n
Beyoğlu — İstanbul
memleketlerde K R O M
(1000 t o n )
1957
1958
1959
1960
1961
59
52
37
36
29
istihsali
1962
Filipinler
265
147
241
270
241
262
G. Afrika Birliği
294
279
301
342
396
456
Hindistan
38
30
45
47
22
29
İran
17
20
28
29
34
55
Japonya
16
15
20
24
25
29
285
269
237
291
257
230
8
12
8
9
12
12
Yugoslavya
31
30
29
25
28
48
Yunanistan
29
26
26
18
16
8
458
460
570
481
412
440
Kuzey Rodezy
Pakistan
a
Sovyet Rusy a
Türkiye
912
564
259
1963
283 396.
1964
(
KURŞUN
. I — MADENÎ N BÜNYESI V E TÜRLER I :
1 — Bünyesi :
Kendisinden kurşun
şun cevheri vardır.
a.
GALEN
istihsal
edilebilen iki
çeşit
kur­
(Pb S)
Pek önemli mineraldir.
Başlıca Kubus ve Oktorder
şeklinde veya bunların bileşik şeklinde kristallidir. Mü­
k e m m e l tefliklidir.
Katılık derecesi
M o h s a g ö r e 2,5 ö z g ü l a ğ ı r l ı ğ ı 7,5
g r / c m ' dür. Kuvvetli m e t a l cilâlı, çizgisi g r i m s i siyahtır.
H a m l a ç t a ç a t ı r d ı y a r a k e r i r v e k ö m ü r ü z e r i n d e s a r ı iz b ı ­
r a k ı r . T a h a v v ü l e t m e s i n d e n k u r ş u n sülfat ( a n g l e s i t ) v e
kurşun k a r b o n a t ( c e r u s s i t ) m e y d a n a gelir. Ekseriyetle hidr o t e r m a l olarak filonlarda b l e n d e ( Z n S ) , g ü m ü ş , pirit, barit, b a r i t k a l s i t , k u v a r t z v . s . ile b i r l i k t e b u l u n u r , M e t a s c o m m a t t e ş e k k ü l ü o l a r a k k a l s i t v e d o l o m i t a r a s ı n d a zu­
hur eder.
b.
C E R U S S İ T ( F b CO3)
R o m b u s a l h o l o e d r i . K r i s t a l l e r i k ı s m e n p i r a m i d a l kıs­
m e n d i k p r i s m a şeklinde olur. M o h s a g ö r e katılık dere­
c e s i 3.5 ö z g ü l a ğ ı r l ı ğ ı 6.5 g r / c m ' d ü r . K ı r ı l m a s a t h ı m i d y e
k a b u ğ u ş e k i l l i , s o l m a z c i l â l ı , b a z a n y a r ı şeffaf, r e n g i b e y a z ,
g r i s a r ı m s ı v e b a z a n k ö m ü r v e g a l e n i t tesiri ile s i y a h o l u r .
H a m l a ç t a ç a t ı r d ı y a r a k e r i r v e k u r ş u n t a n e s i v e r i r . Asit­
l e r d e erir. G a l e n v e d i ğ e r k u r ş u n m i n a r e l l e r i n i n t a h a v v ü lünden m e y d a n a gelmiştir.
2 — Türleri :
K u r ş u n u n t ü r l e r i G a l e n ( P b S ) v e C e r u s i t ( P b C O a ) ka­
bul edilebilir.
3 — Spesifikasyonu :
Özel bir spesifikasyonu y o k t u r .
ıı — STANDARDİZASYO N V E A M B A L A J :
1 — Standardizasyon : Memleketimiz
dı y o k t u r .
2 — Ambalaj
dilir.
: Yoktur.
Cevher
için b i r standar­
dökme
'
olarak
sevke-
III — İSTİHSA L :
1 — istihsal Tekniği
:
K u r ş u n cevheri d ü n y a ü z e r i n d e e n d e r b i r k a ç hal müs­
t e s n a y e r altı i ş l e t m e l e r i ile i s t i h s a l e d i l i r . E l d e e d i l e n m i ­
n e r a l hir
ç o k a h v a l d e g a n g m i n e r a l l e r i n i d e ihtiva ettiğin­
den c e v h e r d e n k u r ş u n istihsali için flotasyon
ameliyesine
tabi tutularak konsantre haline getirilmelidir. B u n d a n son­
r a c e v h e r k a v r u l u r v e n i h a y e t k o k v e k i r e ç ile k a r ı ş t ı r ı l ı p
isabe fırınlarında eritilir.
2 — D ü n y a istihsali :
K u r ş u n istihsalinde birinci olarak A.B.D.
Avustralya ve Kanada onu takip etmektedir.
İ S T İ H S A L
(1000
ton)
1958
1959
1960
1961
Avustralya
253,20
Avusturya
88,80
Belçika
95,88
Bulgaristan
26,04
Kanada
121,20
Fransa
94,12
Almanya
205,60
Hindistan
3,36
İtalya
48,00
Meksika
196,80
Fas
33,12
K u z e y R o d e z y a 13,20
Peru
64,14
Polonya
35,76
İspanya
69,84
Tunus
25,20
İngiltere
81,00
Amerika
711,60
Yugoslavya
82,24
Türkiye
24,00
240,00
70,40
88,14
32,86
121,40
94,80
224,40
3,96
45,00
188,00
28,44
14,64
56,14
38,64
68,64
21,84
88,08
619,20
85,44
25,00
, 306,00
213,60
64,80
99,84
40,92
156,00
89,04
237,60
3,60
45,12
175,20
20,48
15,36
74,16
. 39,84
66,36
18,48
87,60
745,20
90,36
19,46
84,0(i
92,74
40,44
144,00
99,60
237,60
3,72
43,56
188,00
30,72
14,64
56,76
39,72
71,64
19,92
92,52
669,60
89,16
22,60
gelmekte,
1962
1963
267,60
61,20
93,12
98
43,68
140,40
86,40
252,00
2,88
36
42,00
188,40
....
24,12
22
14,88
68,40
42
40,68
67
64,44
15,84
90,00
648,00
93,92
26,59 2.81
3 — Türkiye'de durum :
a — İstihsal B ö l g e l e r i .
Türkiye'de Çanakkale, Balya, Bulgardağı, G ü m ü ş h a n e
gibi bölgelerde kurşun cevherine rastlanmaktadır. Fakat
s i s t e m l i b i r istihsal a n c a k S i m a v ile K e b a n ' d a y a p ı l a b i l ­
mektedir.
b — İstihsal
rakkamları.
Yıl
Miktar ( T o n )
Yıl
1953
1954
1955
1956
1957
14.000
19.565
7.000
10.890
8.102
1958
1959
1960
1961
1962
1963
c — M e m l e k e t i ç i n d e istihlâk
Miktar ( T o n )
24.000
25.000
22.606
19.464
26.586
2.811
:
Memleket dahilinde cevher olarak istihlâk edilen mik­
t a r a ait t a m r a k a m s a ğ l a n a m a m ı ş t ı r .
Bununla
beraber
m e m l e k e t i n m e t a l i k k u r ş u n a o l a n i h t i y a ç m i k t a r ı 1963 y ı l ı
i ç i n , M a d e n Y a r d ı m K o m i s y o n u n c a y a p ı l a n b i r ö n araştır­
m a d a ş ö y l e t e s p i t e d i l m i ş t i r ,:
a ) — Resmî Sektör (3000 t o n )
1 — İ l l e r B a n k a s ı s u tesisat v e k a l a f a t
(700 - 800)
isleri
g
2 — D . D . Y . V a g o n T e k e r l e k y a t a k l a r ı ( 4 0 0 - 500 t o n )
3 — M.K.E. K u r u m u mermi ve saçma imâli (750 800 t o n )
4 — D . D z . Y o l l a r ı g e m i t a m i r v e k a l a f a t (200-250
ton)
5 — Vakıflar İdaresi cami v e ç e ş m e k u b b e l e r i (200300 t o n )
6 — B e l e d i y e l e r s u işleri kalafatı
7 — M.S.B. İhtiyaçları
(?)
b ) — Özel S e k t ö r
1 — Akümülâtör
2 — Sülyen B o y a
(500-600 t o n )
(6000 t o n )
Fb. lan
(3000-3500 t o n )
imalâthaneleri
( 150- 2 0 0 t o n )
3 — Kurşun
Boru Fb.
4 — Av saçması ve balıkçılık
sanayii
5 — Kalafat
işleri
( 800- 9 0 0 t o n )
( 700- 8 0 0 t o n )
, ( 300- 3 5 0 t o n )
6 — Halita, lebmin, v e kab­
l o sanayii
( 200- 2 5 0 t o n )
î s t i k l â k , b u n a g ö r e b ü y ü k b i r t o l e r a n s ile 9 ilâ 10 b i n t o n u
g e ç m e m e k t e d i r . B u m i k t a r d a n t a k r i b e n 2600-2700 t o n u it­
h â l y o l u i l e h a r i ç t e n , 750-1000, t o n u , E t i b a n k m h a r i ç t e iza­
b e e t t i r e r e k g e r i g e t i r d i ğ i k o n s a n t r e l e r d e n , 3000 t o n l u k b i r
kısım hurda kurşunların dahilde izabe edilmesinden, müte­
baki 2000-2500 t o n u d a c e v h e r d e n i s t i h s a l y a p a n o r t a v e
k ü ç ü k b o y d a k i primitif izabe tesislerinden karşılanmakta­
d ı r . Ş u h a l d e 2000-2500 t o n k u r ş u n v e r e b i l e c e k m i k t a r d a ­
ki c e v h e r dahilde istihlâk e d i l e b i l i y o r d e m e k t i r .
IV — K U L L A N ı L D ı Ğ ı Y E R L E R t
K u r ş u n c e v h e r i k e n d i s i n d e n r a f i n e v e a n t i m u a n l ı kur­
şun istihsalinde, litarj, kurşun pigmanları imalinde, diğer
kurşun tuzlarının y a p ı l m a s ı n d a kullanılır.
V — ITHALÂ T ı
1 — Müstehlik memleketler.
İngiltere, A l m a n y a , Fransa, Belçika, Ç e k o s l o v a k y a ve
Polonya en b ü y ü k müstehlik ülkelerdir.
2 — Dünya
miştir.
ithalât
rakamları
tablo
:I
de
gösteril­
S5
1 l o r - 0 0 o -l o CD L O
) C- l Tİ
< D - i nC CC O ) l
o l
O C O D - r- .
:o ı- H D - C O 0 0 C O <
.-"^Jitr-
O i 0 0 0 C D 0 5 < * f ( ? 0
?5
csı
T-H'^ttCOCOCXsOCDCsJiO
05C3^COOrHT-Ht-lOCO
§
Eh
CO O l O L O
t- D -
rH ,- 1 r -l T -l C^
l
) r- l C O C î C
iC O (
,1
O
> c< ı a s c: »"Nt
. 1 lO1
-1
I r -l "«^^ d
r
rt«CDCSICOLOmD-"^C>0OiC0ı-lCS| '^C
O
t - c o r - H — i C o c o c o o r q i o c O ' - i c o c o t
O C O Ç O O » - I O C O C O C 3 5 £ > - C O C - 0 5 «5Ç
T - l ' v H C O D - C S I O S C O O S O ' - H O C D C S I CS
ı-«COI>'Nt<ir5COı—Ir-itHı-t
csı 1
O
I
-1
—Ir-tl>.O5O5O>'vt<CS5ı-lO:>C0<
c o ı n o c D c c c o c o o o r - ( M ı - i (
O i O O t - i O i O ' ^ O O O C O C Ş l ı
CSICOIOOSCOCOCQCOCQt-I^
o<
r-l 1-
1 CS I
< 1 -1 >
C^3 1 -H <
H(
S!
i) CS^I 0^5 0 o
C O•
0"
>
s
t <^
CD
05
C O t - i O l O O - ^ C O O S
r - < 0 2 C O L — C-rMCO-sf
o
o
o
0 5 0 5 0 01— < C O C O
t - ir - L O C O l O t l O C O C q rt < r H ,- 1
^
5
^ ;s
CO (
lO
o
LCt —
ıs
Ş
CO o
<ww£
Q îz;.^ < <
g ?? 8 s i
.-
I
îS E.^ >^ ^ffis M ü H s
g
EL
s;
(M ,1C O< MC
O I> t CO C O 0
3 C O rt ı -s
H( M
(3
r-H r H C O 0
0o o
O l -i
^ O )m
CO C O C O •<;:.!• ! O- j C j O İ o C O C O C O t C0r-^L0C0OrH'=c5^O^-C0^000
c s ı r r - c o D - o »-hc-^ic
o cocs
i
oC
OC
O 1-
1 C O 1-
1
^1
T-Hl>C5';lHO5(MrHa)C0^LC-ri<
T - H i O O C O D - C O C - O r H O C O ' »
T - l C O ( M C < I C ~ CSICOC
o
N «îtiv-
J
C O ^ C S I C O O O C ^ C O I O T - I I - I C S I C O
0 : > 0 - H D - O r H ( M C O Ç O O O r - <
mir5COlOCOCOLOrHCO'=:^OC<l
f—l
o l
O
H
0^
t- c
o
03
I
S;
^1 C
O
s
91
a
3
CD
CJ C
CO C
CO t O
M( M
Vî —İHRACAT :
1 — Rakip
memleketler.
A.B.D., Kanada, Fransa, Almanya, Yunanistan, İtalya,
Polonya, İspanya, isveç, Rusya, Y u g o s l a v y a , Cezayir, R o ­
d e z y a , İ r a n , Çin v e J a p o n y a .
2 — Dünya
miştir.
ihracat rakamları
G ö r ü l d ü ğ ü gibi en b ü y ü k
Avustralya takip etmektedir.
Tablo II
ihracatçı
de
Kanada
gösteril­
olup
onu
3 — İhraç devreleri :
Her m e v s i m ihraç edilebilir.
4 — İ h r a ç fiatları :
T ü r k i y e ' n i n F O B i h r a ç fiatı
kesin olarak
bilinme­
m e k t e d i r . F a k a t t o n f i a t ı n m 807.40 T L .
olduğu tahmin
edilmektedir.
D ü n y a d a ise F O B fiatlar ş ö y l e d i r .
Ton basma
dolar
olarak
Ülkeler
1958
1959
1960
1961
1962
1963
Kanada
Meksika
A.B.D.
İngiltere
248.6
193.6
264.2
200
233.2
193.6
268.4
199
235.4
191.4
261.8
200
224.4
217.8
231
239.8
178
211.2
157
231
145.8
VII — FİRM A ADLAR I t
A D R E S L E R
Güney Afrika:
Çastle Lead w o r k s 4—10 Sir L o u r y R o a d — L e
Cap
Cezayir
Mines de Ghar—Rouban,
17 b e l V i c t o r H u g o A l g e r
Almanya
Bleihof Brüder
Bauer.
A m Hafen
Essener Bleiwerk, Herm.
sen ( R h l d )
Metallwerk Morgenstern,
furt M a i n )
35 B e r l i n
Kuhlmann,
Gevinrier
(west)
Higerstr. 2
str.
25
S c h w a l b e ( F r z ) , Bezelinestr, 47, Billstedt,
Lindgens und Söhne, Mülheim, Köln
Es­
(Frank­
Hamburg
Arjantin
C o d e m Lteda,
Tacuari
131 B u e n o s
Aires
Avustralya
Mount
ı s a M i n e s L t d . 363 A d e l a i d e S t . B r i s b a n e
North
Borben
Hill Ltd. 360
C o l l i n s St.
(Q)
Melbourne
(Vic)
Avusturya
Bleiwarenfabrik
e n z e i t e 79 V i e n n e
Cumpoldskirchen
K.G.V.
Rechte
wi-
Belçika
G e v e r s et C o l s , r. F e y n d e r s
F o n d e r i e s et M a n u f a c t u r e
G a n d 708 B r u x e l l e s
Fabrique Nle
d'Armes
de
6. A n v e r s
d e M e t a u x S. A . C h a u s s e e
Guerre
S.A. H e r s t a l ,
de
Liege
Brezilya
C o m e r c i o I n d u s t r i a A z e v e d o L t d a . 359 rua
Rio-de Janeiro
Marsames
Büyük
L i s b o n , 21 r u a
Riachuelo
d o M e r c e d o Rio de Janeiro
Britanya
S t o c k s o n s a n d T a y l o r s L t d . G a s St. B i r m i n g h a m
C o x B r o s a n d C o ; Ltd., L e a d w o r k s B e r b y
R e n n i e ( W . G . ) a n d C o . 2 8 F a t h St. E d i n b u r g h
Rowe
Liverpool
han
Bros
and
C o . Ltd.,
City lead w o r k s
Associated Lead Mfrs Export C o . Ltd.
St. E.S 2 L o n d o n
(The)
Pall
Mall
14 G r e s -
British Lead
S. W . 1 L o n d o n
Baxendale
Manchester
Mills Ltd.
and
Byron
Co. Ltd. Lead
House,
St.
James
St.
Department, Miller
St.
Yunanistan
A l a c o 19. r, M a y e r A t i n a
İtalya
« L a p i o m b i f e r a » di M o l t i n i
Genova
Montecatini S o c . Gen. per.
c a l S. p . A . 18. V .
Turati Milano
Pietro, 7 Saliti
Tlnd.
Chiappa
Mineraria e
chimi-
Hollanda
Magnus
Amsterdam
(N.V.J.A.)
Metealh
import
Keizesgracht
748
Kanada
H u d s o n B a y M i n i n g a n d S m e l t i n g C o . L t d . 333 B r o a d ­
way Winnifeg 1
Şili
Manifacturas
de p l o m b General
B r a s e r 1766
Santiago
Mısır
H a m a t a M i n i n g C o . B . P . 145
Kahire
İspanya
Plomas Trinidad
S.A. M a c i a 24
Barselona
A,B.D.
N a t i o n a l L e a d C o . o f M a s s . 800 A l b a n y S t . B o s t o n
Texas Mining and Smelting Div. Laredo (Teksas)
National Lead Co. I l l B r o a d w a y N e w y o r k
St. J o s e p j i L e a d C o . 2 5 0 P a r k A v e . N e w y o r k
American
Zinc, lead and
Simelting Co.
1600 P a u l
B r o w n B l d g . St. L o u i s
N o r t — W e s t L e a d C o . 2 7 0 0 16 th. A v . S e a t t l e
Fransa
A r t h a u d L a s e l v e , T u y a u x 8 2 , r, c h e v e u l L y o n
C i e R o y a l e A s t u r r i e n n e d e M i n e s 42 A v . G a b r i e l P a r i s
Portekiz
Sociedade Zicherman
3—3
rua
Passio
Lisbone
İsveç
L i n d b l o m ( E ) C o . K u n g s g a t a n 37 S t o c k h o l m
Rusya
,
V / 0 R a z n o i m p o r t 6—200 3 2 / 3 4
Simolenskava—Sennoya Moskova
Yugoslavya
Jugometal, Trg. Republica 3 Belgrad
Rudniki sivinca in topilnece Mezica
M e t a l e x p o r t P . O . B . 145 S a r g e v o
J u g o m i n e r a l P . O . B . 116 Z a g r e p
Türkiye
K u r ş u n Sanayi T ü r k Şirketi, A n a m u r
Demiriş Ticaret T.A.O. Uray Cad. Mersin
M e h m e t ve Sabahaddin A k d o ğ a n ve ortakları Uray Cad.
59 M e r s i n .
Muhlis
G ö k s ü n İstiklâl
Cad. Develi
İ ş h a m kat 2
Mersin
Zeki Sabah Uray Cad. Mersin
KÜKÜRT
I — MADDENIN BÜNYESI V E TÜRLERI ı
A)
Bünyesi:
E l e m e n t e l k ü k ü r t , e k s e r i y e t l e r a m b u s a l k r i s t a l l i , katı­
l ı k d e r e c e s i 2 , ö z g ü l a ğ ı r l ı ğ ı 2 = 2,5 g r / c m ' , sarı a ç ı k s a n
bir ametaldir. Tabiî elementel kükürt ü ç yoldan teşekküi
edebilir.
a ) — S ü b l i m a s y o n m a h s u l ü k ü k ü r t v o l k a n l a r d a n çı­
kan k ü k ü r t l ü gazların s ü b l i m e l e ş m e s i ile
b ) — Uzvî m a d d e l e r i n tesiri altında sülfatların (bil­
hassa alçı t a ş ı n ı n ) i n d i r g e n m e s i ile
c ) — A z m i k t a r d a d a o l s a k ü k ü r t l ü y e r altı s u l a r ı n ı n
teressübü ile.
Elementel k ü k ü r d ü n muhtelif çeşitleri vardır. R o m b i k
( R o m b u s a l ) kükürt, m o n o k l i n i k kükürt ve a m o r f kükürt.
Kristal şekline g ö r e isimlendirilen b u çeşitler
muayyen
ısı d e r e c e l e r i n d e m ü ş a h a d e e d i l e b i l i r .
K ü k ü r t 1 1 9 ' C d e erir, 4 4 0 ° C d e b u h a r l a ş ı r . S u d a \ o
asitlerde e r i m e z . K a r b o n sülfüt v e k a r b o n t e t r a k l ö r ü r d e
erir.
B)
Türleri:
K ü k ü r t 119°C d e erir, 440°C d e buharlaşır. S u d a v e
l a r m başlıca mineral şekilleri; D e m i r priti (FeS2) Bakir­
li p r i t ( k a l k o p r i t , C u F e S 2 ) a r s e n i k s ü l f ü r ( r e a l g e r , A S S
v e o r p i m e n t As2 S3) A n t i m u a n s ü l f ü r ( s t i b n i t , Sb2 S3),
M o l i b d e n sülfür ( m o l i b d e n i t M O S 2 ) , K u r ş u n sülfür (Ga­
len, P b S ) Ç i n k o sülfür ( B l e n d e , Z n S ) , Civa sülfür (zinob e r H g . S), B a r y u m s ü l f a t ( B a r i t B a SO4), K a l s y u m sül­
fat ( A n h i d r i t C a SO4), K a l s i y u m s ü l f a t s u l u ( a l ç ı t a ş ı - g i p s
C a SO4. 2 H 2 O ) , E p s o m t u z u ( E p s o m i t M g .
SÖ4, 7*H20)
Ş a p t a ş ı ( A l u n i t K2 SO4, 3
Aİ2 SO4, 6 H
2 O) Sodyum
sülfat ( g l a u b e r
t u z u , Na2 SO4,
10 H 2 O ) , A s i t s ü l f i r i k
(H2SO4).
II — ÎSTÎHSAL :
A)
İstihsal Tekniği:
Kükürt,
edilir.
teşekkülüne
g ö r e başlıca iki
şekilde
istihsal
a ) — D e r i n c e a r z t a b a k a l a r ı a r a s ı n d a a l ç ı t a ş ı n ı n or­
ganik m a d d e l e r vasıtasiyle indirgenmiş
olarak teşekkül
ederler. ( A B D ' d e Lusiana ve Texas'ta o l d u ğ u gibi) Frash
m e t o d u ile e l d e edilir. B u ş e k i l d e teşekkül e d e n k ü k ü r t
300 m . v e y a d a h a d e r i n l e r d e k u m , kiİ, a l ç ı v e k i r e ç taşı
ile k a r ı ş ı k p r o z i t e s i f a z l a c a s a h r e l e r a r a s ı n d a c e p h a l i n d e
bulunur. Frash m e t o d u n d a yatak içerisine kadar giren iç
i ç e g e ç m i ş d ö r t b o r u s o n d a j v a s ı t a s i y l e s o k u l u r . 155°C d e
a ş ı r ı ı s ı t ı l m ı ş s u ( s t i m i l e b a s ı n ç l ı ) d ı ş b o r u d a n s e v k edi­
lir. S ı c a k s u c e v h e r y a t a ğ ı n d a k i k ü k ü r d ü e r i t i p d i p t e b i r
havuzda erimiş halde
toplar. Merkez
b o r u s u n d a n sevk
e d i l e n b a s ı n ç l ı h a v a i l e b u n u s a r a n b o r u a r a s ı n d a n s u ile
karışık olarak erimiş b u l u n a n k ü k ü r t dışarı çıkar. Böylec e %99,5 s a f k ü k ü r t t a h t a k a l ı p l a r a g ö n d e r i l e r e k d o n d u ­
rulur.
B u m e t o d d a e n ö n e m l i h u s u s s u y u n 155°C
o l m a s ı d ı r . Ç o k daha fazla ısınmış su k ü k ü r t ile
tiğinde (230°) kükürt katılaşır ve bir daha h i ç
te s ı v ı h a l i n e g e l m i y e n s u l p b i r k i t l e t e ş k i l e d e r
kuyu körleşir.
d e n fazla
t e m a s et­
b i r suret­
ve açılan
b ) — D i ğ e r b i r istihsal u s u l ü s u b l i m a s y o n y o l u il?
t e ş e k k ü l e t m i ş o l a n v e d a h a az d e r i n l e r d e b u l u n a n k ü k ü r t
için tatbik edilir. Sicilyada o l d u ğ u gibi v o l k a n gazlarından
t e ş e k k ü l e d e n k ü k ü r t a l ç ı t a ş ı v e k i r e ç t a ş ı a r a s ı n d a diss e m i n e ( i n c e d a ğ ı l m ı ş ) b i r ş e k i l d e b u l u n u r . B u t a ş l a r ile
karışık halde, ekseriyetle yeraltı
işletmesi ile çıkarılan
k ü k ü r t c e v h e r i k a p a l ı k a p l a r ( o t o k l o v l a r ' d a ) i ç i n d e 3—4
a t m o s f e r b a s ı n ç t a 114° d e k i s u b u h a r ı i l e eritilir. E r i y e n
k ü k ü r t 445° d e k a y n a m a n o k t a s ı n a çıkarılır v e k ü k ü r t bu­
harları kapalı b i r o d a y a sevk edilir. Birdenbire soğuyan
kükürt buharları oda duvarında ince toz halinde «kükürt
ç i ç e ğ i » v e o d a n ı n d a h a s ı c a k o l a n z e m i n i n d e i s e s ı v ı ha­
linde elde edilir. Sıvı kükürt tahta kalıplara d ö k ü l ü r ve
« k ü k ü r t ç u b u ğ u » elde edilir. M e m l e k e t i m i z d e
Keçiborhı
işletmelerinde de yeraltı işletmesi ile elde edilen cevherin
z e n g i n t e n ö r l ü l e r i d o ğ r u d a n d o ğ r u y a o t o k l a v l a r d a eritilir.
Zengin o l m a y a n c e v h e r ise ö n c e flatasyona tabi tutulur,
b ö y l e c e z e n g i n l e ş t i r i l d i k t e n s o n r a o t o k l a v l a r d a eritilir.
B ) İstihsa
l Bölgeleri :
M e m l e k e t i m i z d e k ü k ü r t E T Î B A N K ' m K e ç i b o r l u İşlet­
m e l e r i n d e istihsal e d i l m e k t e d i r .
C ) İstihsa
l Miktarları :
Türkiye'de kükürt
sal e d i l m e k t e d i r .
diğer ülkelere
Tablo I
—
göre daha
az
istih­
İstihsa l
(1000 Ton )
1957
1958
1959
1960
7390
Cezayir
p . A l m a n y a 102
199
İtalya
258
Japonya
1040
Meksika
6
İspanya
A.B.D.
5668
13
Türkiye
6600
106
176
181
1257
6
4720
13
6700
108
143
219
1314
5
4714
13
7080
112
102
247
1336
3
5118
14
III — STA^
1961
1962 1963 1964
117
88
242
1244
—
5565
16
19
19
22
DÎZAgİYON o
Memleketimiz için bir standard yoktur.
IV
KULLANILDIĞI YERLER s
Elementel kükürt, kimyasal maddelerin
yapımmda,
( a s i t s ü l f i r i k , k a r b o n s ü l f ü r ) z i r a a t t e h a ş e r e itlafmda, kâ­
ğıt sanayiinde, patlayıcı m a d d e i m a l i n d e ( B a r u t ) , b o y a v e
v e r n i k l e r d e , p l â s t i k m a d d e l e r d e k a u ç u k s a n a y i i n d e kulla­
nılır. T ü r l e r i n d e n a s i t s ü l f i r i k i s e ç o k ö n e m l i s a n a y i h a m
maddesidir. Asit sülfirik
sun'i g ü b r e (
süper
fosfat ve
a m o n y u m s ü l f a t ) d i ğ e r k i m y e v î m a d d e l e r , p e t r o l tasfiye­
si, b o y a s a n a y i i , r e y o n v e f i l m s a n a y i i , d e m i r v e ç e l i k sa­
n a y i i , sınaî p a t l a y ı c ı m a d d e l e r , t e k s t i l s a n a y i i g i b i k o l l a r ­
da; k u l l a n ı l ı r .
^
V — İTHALAT ı
D ü n y a n ı n en b ü y ü k k ü k ü r t ithalâtçısı
Almanya ve K a n a d a da b ü y ü k ithalâtçıdır.
İngiltere'dir.
(Tablo II)
1:0
ı-« <
o
M -î:* * L
O ''
f
CO O e
O T- ' . - O O
O
-«
^O
l O C O O O C O l O O ı - I C O ' C O r - I T - H
Ç Q C D '^I i 0 5 D- ; 1- I (T
^ Cj Û C- ^ C O
r - H O < X > l > - D - C s l C 0 ı - l r H O ( M
RH ıR
IRS
05
: C
C
0
0
CO T > C
5C C
5L O
O 0 5
05 R
H
t-H 0
5
ı> <x5
O (
M T
-
cq
R
H
T- t
oO
(
ML OC O Î >
C Q C O ^ T - O C Q C O ' - L
10
ı> 1 -j C5 ^
aş
CO R
H 1-
H I
^
N T-
C
O
4 T-
L
H
^ ^ ^
10 O
0
s
5O
^ d ^ «
o
g
i l 3is >n
ö 1^ P P
s s ?3
(M csı o
esi l > 1 -î
i
i
O 5 C O i O T - « i O 0 0 T-
es C
csı D
CO
CO
CD
I
C35
c:5
o
r H
CSJ
esi
csı
1§
Pil
C5
g
^4
QD
- 1-
- 1-
1
8
t
10 C
-H
ı cs
O
ı
05 C
un C
Oi
OC
t>C
O
c5
' ^ 0 5 1-
1
?5 ?5
n
O
esi
00 D
«D
o
I lOı
d c<
cd c
10 C
D
CŞ 0
0
CD L
O1-
H
VI — İHRACAT:
A ) Düny
(Tablo III) :
a İhracatı :
En b ü y ü k ihracatçı memleket A.B.D.
dir.
N o r v e ç ve Fransa da b ü y ü k çapta ihracat yapar.
ise s o n yıllarda ihracat y a p m ı ş t ı r .
'
B ) İhraca
t Devreleri :
1961 v e 1962 y ı l l a r ı n d a i h r a c a t y a p t ı k .
b ü y ü k kısmı Batı Almanya'ya yapılmıştır.
C ) İhraç
Kanada,
Türkiye
Bu
ihracatın
, Fiatları :
1962 y ı l ı n d a k ü k ü r d ü n d ü n y a
(FOB
Almanya
İtalya
Kanada
A.B.D.
Türkiye
Ç) Kükür
ihraç
fiatları
şöyledir.
olarak)
Tonu
»
»
»
»
47
15
17
26
11
dolar
»
»
»
»
t Ticaretil e İlgil i Firmala r :
Almanya:
CHEMAG
Chemikalien—^A.G.
Frankfurt—^Main
Senkenberganlage
10,
R e m y u n d C o . K . G. C e r o r s e Allee 28 H a m b u r g
Kali—Chemie A G . H a n s — B ö c k l e r Allee 20 H a n n o v e r
Boel—^Anilin—^v. S o d a f a b r i k 6 7 L u d w i g s h a f e n
Arjantin:
Cia Q u i n i c a S.A. S a r m i e n t o 3 2 9 Buenos—^Aires
G a l e n o Q u i n i c a S.A. P a s t e u r 3 0 9
Industrias
Buenos—^Aires
Nacionales
Quinicas
SA.
V i a m a n l e . 542
Avustralya:
Adelaide Chemical and
Peel St. A d e l a i d e
Fertilizer
C o m m o n w e a l t h Fertilizers
l i a m St. M e l b o u r n e
Co.
Ltd.
(The)
25
a n d C h e m i c a l s L t d . 65 W i l ­
M o u n t M o r g a n Ltd. 11. C. C o s t l e r e a g h St.
Sydney
Belçika :
K o e h e t D e i s ( A n e . E t s ) S.A. a v . d e P y 1 A n v e r s
C o r b o c h i m i q u e S.A. r. d e N a p l e s 2 9 B r u x e l l e s
S c h e h i m e t S.A. r. G i n e s t e 11 B r u x e l l e s
Şili:
Cia Azufrera A n d e s , H u e r g a n o s 757 S a n t i a g o
Cia A z u f r e r a S a n t e r L t d . A g u s t i n o s 975 S a n t i a g o
S o e . A z u f r e r a B e r . l a n d o y C i a , A g u s t i n o s 1022 S a n t i a g o
Bolivya:
Bance
Minero
de
Bolivia, Comercio—Colon
La
Paz
Kıbrıs:
Cyprus Sulphur
and
C o p p o Co., Hel Limni
Polis
İspanya :
A b o n e s E s p i n a o S.A. J o s e A . C l o v e 17 B a r s e l o n a
P e r e z Y . C i a , A l o n s a el S a b i o 15 C o e l i x
U n i o n A z u f r e r a S.A. N e r v i o n 4 M o e l n i d
L a I n d u s t r i a Q u i m i c a d e Z a r o g o z a , S.A. C n o M o n z e l barda Zarogoza
A.B.D.:
Mathieson Chemical Corp. Mathieson Bldg. Baltimore
Duval Sulphur and Potash Co., Mellie Esperson Bldg.
Houston (Texas)
American Sulphur Refining Co. 430 N . Camden Drue,
Beverly Hills, L o s Angelos (Calif.)
Lefferson Sahe sulphur C o . Inc., Whitney Bldg. N e w
Orleans
F r e e p o r t s u l p h u r C o . , 161 E . 4 2 S t . N e w - Y o r k ( N . Y . )
H a y d e n C h e m i c a l C o r p . 342 M o d i s o n A v e . N e w - Y o r k
(N.Y.)'
Fransa:
Cie E u r o p e e n n e d e T r a i t e m e n t d e s M i n e r a l s , 55 q u .
Brazza., B o r d e a u x
Ste. Continentale des Raffineries de
S o u g r e . 5 0 r.
Bretenil, Marseille
D o n a u l t e t V a n d i e r d e n e l e , 41 r. L i e g e ( 8 ^ ) P a r i s
Ottmans
(Ets
E)
545. R e n e — B o u l a n g e r
(10©) P a r i s
B ü y ü k Britanyâ t
Sulphur
Glasgow
and
Copper
C o . L t d . 136
West George
St.
Everitt a n d C o . Ltd. Chapil St. L i v e r p o o l .
Cowtinard Warner Ltd.
Bssdge rd.S.E.l. London
1—2
Doyce
St.
Southwerk
Hindistan:
E w i n g a n d C o . Ltd. 4. Clive R o w Kalkütta
Endonezya:
Oneha Bhakti, Kali Besar T i m u IV,
Caharta, Jala
N o . 1 Djokata
izlanda:
Icelandic Sulphur Co., Ltd. Holtsgata 7 Reykzavili
Tunus:
Rafinnerie Tunisien de Zoufre
54 r. T u r q u i e ,
Tunus,
İtalya:
Montecatini Soe, Gen, per 2 Ind. Mineraria echimica
S.P.A., 18 V .
Soe. A n . Miniere di
Z o l f o di M a r z o ,
72. V . Chiaia
Napoli
Desses S o r a t o Dell Industria E Del C o m m e r c i o della
Regione
Sicilianes, V i a Caltanisetta, 2 bis Palerrno ( S i c i l i a )
R u m i a n c o , S o c i e t a p e r Dzioni, c o r s o M o n t e v e c c h i o 39
Torino
Japonya:
Teikeku Sulphur Industry Co., Ltd. Mitsui Bldg.
Muomechi 3—Chome, Nikonbashi, Ohuo—ku Tokyo
Meksika:
Mexican Gulf Sulphur C o .
Pan American Sulphur C o .
Mexico
S u l p h u r E x p o r t C o . , S.A. A i d e J u a r e z 3 0 M e x i c o
Türkiye:
Etibank, Cihan sokak, Sıhhiye Ankara
3
VIII — AMBALAJ BUEUMU ı
Elementel kükürt ç u b u ğ u (ufakları) tahta fıçılarda bü­
yükleri 50—60 kiloluk, kütük halinde, kırmaları çuvallar­
da, t o z h a l i n d e k i k ü k ü r t çiçeği tahta fıçı v e kraft
kçğıdı
torbalarda ambalaj edilir.
VIII — TEDBÎRLER VE KÜKÜRTÜN GELE CEĞİ :
K ü k ü r t t e ü r e t i m v e satış t a h m i n l e r i n ü z e r i n d e o l m u ş ­
tur. T ü r k i y e ' d e y e n i y a t a k l a r ı n b u l u n m a s ı g e r e k m e k t e d i r .
T a l e p o l d u ğ u h a l d e a r z y e t e r i k a d a r y o k t u r . T a l e p sevi­
yesine u y g u n ü r e t i m y a p ı l m a s ı ise e k o n o m i k b u l u n m a ­
m a k t a d ı r . 5 Y ı l l ı k K a l k ı n m a P l â n ı n ı n , 1964
yılı progra­
m ı n d a b u n d a n d o l a y ı k ü k ü r t ü n ş i m d i k i ü r e t i m i seviye­
sinde tutulması derpiş edilmiştir.
LÜLE TAŞ I
ı — MEMLEKETI N
A)
12 s e n e l i k i s t i h s a l m i k t a r ı :
Seneler
İstihsal miktarı
(sandık)
1951
1952
1953
1954
1955
1956
1957
1958
1959
1960
1961
1962
1963
1964
B)
İSTİHSAL İ :
227
278
442
871
882
743
1052
1620
1222
1914
2726
3635
2467
3137
İ ş l e n m i ş taş
(Sandık)
Pipo
(Adet)
—
—
650
641
981
675
7567
1505
1076
1952
1853
3681
6793
10390
10593
13767
12745
18390
23934
25480
—
—
—
—
—
İstihsal Bölgeleri:
L ü l e t a ş ı E s k i ş e h i r ' i n K u z e y D o ğ u s u n d a , 15
100 K i m ' lik
bir sahada
mesafede, takriben
olunur.
H â l e n istihsal y a p ı l m a k t a olan
1 -— S a r ı s u ;
2 —
Sepetçi;
3 —
Söğütçük;
4 —
Kemikli;
5 — Yarmalar
Sahaları.
beş
saha
35 K i m .
istihraç
mevcuttur:
ı ı — MEMLEKET DAHİLÎNDE İSTİHLÂK EDİLEN MİKTAR :
H e r y ı l i s t i h s a l e d i l e n l ü l e t a ş m m t a k r i b e n 2 / 3 u dahil­
de istihlâk edilmekte, bakiyesi ihraç olunmaktadır.
III — MADDENİN BÜNYESİ, KISACA İSTİH SAL TEKNÎĞÎ, SPESİFİKASYONU,
TÜRLERÎ ı
A ) Maddeni
n bünyesi :
L ü l e t a ş ı b i r n e v i m a g n e z y u m h i d r o s i l i k a t ( 2 M g . 03
si. 2 H 2 0 ) tır.
Kuru iken
mesamatlı,
sudan
hafif ve
serttir.
Rutubet aldığı z a m a n yumuşar,
ve kolayca işlenmesi m ü m k ü n olur.
Rengi hafif e s m e r s a n d a n
Beyazı makbuldür.
sabun
kıvamını
süt b e y a z a k a d a r
alır
değişir.
İstihsal Tekniği :
L ü l e t a ş ı 14 ilâ 120 m e t r e d e r i n l i ğ i n d e ş a k u l î k u y u l a r
açılmak ve bilâhare ufkî galerilerde külünk tâbir edilen
b i r n e v i k a z m a i l e t o p r a k i ç i n d e a r a n m a k s u r e t i y l e istih­
raç edilmektedir. Damar halinde bulunmaması ve toprak
i ç i n d e s e r p i l m i ş d u r u m d a o l m a s ı s e b e b i y l e m o d e r n tesis­
ler k u r u l m a m a k t a v e iptidaî usullerle çıkarılmaktadır.
Türleri:
Lületaşı kitlesinin b ü y ü k l ü ğ ü n e v e fizikî
göre 6 cinsi mevcuttur.
vasıflarına
1 — Sıra malı
2 — Birimbirlik
3 —
Pamuklu
4 — Daneli
5 — Orta d ö k m e
6 — Cılız
B u n l a r d a n ilk 4 u k e n d i arasında 12'şer n e v ' e , orta
d ö k m e 2 n e v e a y r ı l ı r . Clıız a y r ı c a t a s n i f e d i l m e z . B u su­
r e t l e 51 n e v i m e y d a n a g e l i r .
B)
Staııdardîzasyon
durumu:
Lületaşı henüz T ü r k Standartları
E n s t i t ü s ü tarafın­
dan standardize edilmemiştir; ancak Eskişehir Ticaret ve
Sanayi Odası tarafından, ö r f v e âdete g ö r e teessüs etmiş
tasnif, a m b a l a j , c i n s v e e b a d ı , c i n s v e n e v i l e r e g ö r e t e s b i t
edilen asgarî azamî fiyatlar m e c b u r î
olarak
tatbik ve
k o n t r o l edilmektedir. ( E k liste: Lületaşı b a r e m cetveli)
İstihraç edilen h a m lületaşı, t e m i z l e m e a m e l i y e s i n d e n
sonra cilalanıp cinslerine g ö r e tasnif edilir v e Eskişehir
Ticaret v e Sanayi Odasının ü ç eksperi tarafından kontrol
edildikten sonra Standard ö l ç ü d e sandıklara
yerleştirilip,
telle a ç ı l m a y a c a k şekilde b a ğ l a n a r a k
mühürlenir. Sandı­
ğın üzerine de cins ve nev'ini gösteren b i r d a m g a vurulur.
C)
Kullanıldığı Yerler:
Lületaşı p i p o , ağızlık, b i b l o , süs eşyası (bilezik, k o l y e ,
iğne g i b i ) v e teşbih imalinde kullanılır.
S o n yıllarda m u h t e l i f sanayi k o l l a r ı n d a d a kullanıl­
m a ğ a başlanmıştır. Leke temizleyici müstahzarları izolas­
y o n işleri, e g z o s gazlarını t e m i z l e y i c i m a d d e l e r b u a r a d a
zikredilebilir.
P a h a l ı b i r m a d d e o l u ş u s a r f i y a t ı n ı t a h d i t e t m e k t e ise
d e , d ö k ü n t ü v e p a r ç a l a r ı n ö ğ ü t ü l e r e k m ü s a i t f i y a t l a ihra­
cının sanayide daha geniş ö l ç ü d e kullanılmasını m ü m k ü n
kılacaktır.
IV ™ AMBALAJ DURUMU :
Lületaşmm
ambalâî
şekli
sandıktır.
Sıra malı, Birimbirlik, p a m u k l u
e b adı 1 5 X 3 4 X 7 0 C m . dir.
O r t a d ö k m e v e Cılız m
v e Daneli nin
sandık
1 5 X 3 4 X 8 0 C m . dir.
Ayrıca şimdiye kadar
d e ğ e r l e n d i r i l e m e y e n , u f a k par­
ça ve y o n t m a ameliyesi sırasında hasıl olan döküntülerin
öğütülerek ihracı derpiş o l u n m u ş v e Sanayi Bakanlığının
m ü s a a d e s i i s t i h s a l e d i l m i ş t i r . B u n l a r n e t 10 K g . l ı k N y l o n
t o r b a l a r a k o n u l m a k v e ü z e r i n e a m e r i k a n b e z i n d e n kılıf
geçirilmek suretiyle ihraç edilecektir.
V ^ ÎHRA Ç DEVRELERİ ı
A)
Yılın h e m e n her m e v s i m i n d e ihracat
yapılabilir.
B)
Y ı l h k l ü l e t a ş ı i h r a c a t ı 500 i l â 1200 s a n d ı k a r a s m ­
d a d e ğ i ş m e k t e d i r . A y r ı c a y ı l d a 2 0 0 0 i l â 10.000 p i p o i h r a ç
o l u n m a k t a d ı r . İ h r a c a t i s t a t i s t i k l e r i n e g ö r e 1963 te 41 t o n ,
1964 t e 2.855 s a n d ı k l ü l e t a ş ı i h r a ç e d i l m i ş t i r .
C)
Müstehlik
memleketler:
Başta Avusturya o l m a k üzere A.B.D., Belçika, Fransa
v e Batı Almanya'dır.
M a m u l Lületaşı
M a m u l p i p o alıcısı
alıcısı m e m l e k e t l e r
memleketler
Avusturya
Belçika
Hollanda
Fransa
Norveç
Birleşik Amerika
Batı Almanya
Amerika
Fransa
Hollanda
Batı Almanya
Japonya
İngiltere
İtalya
isveç
İsviçre
VI — RAKiP MEMLEKETLER :
Başlıca rakibimiz
Kenya'dır.
VII — FO B ÎHRA Ç FİYATLARIMIZ ı
Lületaşı fiyatı cins v e nev'ine g ö r e değişir. B i r fikir
v e r m e k üzere halihazır i ç fiyatlar ilişik listede gösteril­
miştir.
İ h r a ç fiyatları da b u n a
250$ a a r s m d a değişir.
bağlı olarak,
sandığı
12$ i l â
VIII — SUNİ LÜLETAŞ I :
Ticarette « s u n ' î lületaşı
( = e c u m e d'Autriche veya
« d e W a g n e r ) adı verilen m a d d e umumiyetle, caseine, 6
ö l ç ü m a g n e s i e calsinee v e 1 ö l ç ü o x y d e d e zinc ilâvesiyle
elde edilmektedir.
Cılız lületaşı t o z u n a şap v e m a g n e z y u m g i b i m a d d e l e r
ilâvesiyle d e sun'î lületaşı i m â l e d i l m e k t e v e b u n d a n da
u c u z p i p o l a r y a p ı l m a k t a d ı r . A n c a k , s u n ' î l ü l e t a ş ı n d a n ya­
p ı l a n p i p o l a r u c u z f i a t l a s a t ı l m a s ı n a r a g m e n , t a b i î lületa­
şı m a m u l l e r i k a d a r d a y a n ı k l ı v e n i k o t i n e k a r ş ı e t k i l i ol­
madığından piyasada
tutulmamaktadır.
' B i r A v u s t u r y a f i r m a s ı h u s u s i b i r ' f o r m ü l l e l ü l e t a ş ı to­
zundan katalizör imâl e t m e patentini almış v e b u paten­
t i n i s t i m a l l i s a n s ı n ı A l m a n M a n n e s m a n n f i r m a s ı n a sat­
mıştır.
IX ™ " İHRACATÇI FİRMALAR ı
Nurhan
Hayim
Cevahir
Pinhas
Vitali
Taranto
Cabir
Hayrettim
Merkür Ticaret ve
M a d e n L t d . Şti.
Necati Girgin
Kâmil Kurşungöz
Ekrem Konçak
Istanbul-Beyoğlu,
İstiklâl cad­
desi Bekâr S o k a k
İst. T a h t a k a l e K r i s t a l H a n 312
İst. E m i n ö n ü T o p b a ş H a n 9
İstasyon Cad. N o . 42 Eskişehir
P o r s u k t ş h a n ı k a t 4 N o . 17-18
Eskişehir
Öğretmen Evleri
Yenibahçeler
s o k a k N o . 28 E s k i ş e h i r
P o r s u k t ş h a n ı K a t 4 N o : 19 Es­
kişehir
H a m a m y o l u Cad. Akalın
N o . 128 E s k i ş e h i r
Pasajı
g
o
o
Eh
I. I.
D- 0
g
5
CO
•b/ D (
1^
g
:0
O
1
8
Eh Eh
OO
ö
22
o
"îii 0
0
•T-i
c/D-
I
I I
s
s
1^
g
g
-.i
CD
g
I
.S
•M
ü
-3^
^1'
il-
•ö
O
o
MANGANEZ
I ™ ISTIHSA L :
A)
Miktar: Memleketimizin son
istihsali t o n o l a r a k ş ö y l e d i r :
Yıl
Miktar ( T o n )
1953
1954
1955
1956
1957
89.846
49.827
50.102
60.751
56.718
Yıl
1958
1959
1960
1961
1962
1963
1964
12 y ı l l ı k
manganez
Miktar ( T o n )
22.704
36.096
42.372
31.308
23.964
20.940
21.540
B)
İstihsal Bölgeleri:
Şimdiye kadar yurdumuzun b i r ç o k yerlerinde manga­
n e z z u h u r a t ı n a r a s t l a n m ı ş v e b u n l a r d a n 150 d e n f a z l a s ı M a ­
den Tetkik A r a m a Enstitüsü tarafından tetkik edilerek
ehemmiyetlerine göre muhtelif
kategorilere
ayrılmıştır.
Başlıca manganez cevheri yatakları Eskişehir, Afyon, Kü­
tahya Çanakkale Fethiye, Finike, Akhisar, Biga, Sapanca,
Silivri v e K a r a d e n i z kıyılarında, Ereğli v e H o p a bölgele­
rinde bulunmaktadır.
Memleketimizde tamamiyle hususî
teşebbüse bırakıl
mış bulunan m a n g a n e z madenlerinin işletilmesi henüz ye­
ter , d e r e c e d e gelişmemiştir.
ı ı ~ A ) MADDENİ N BÜNYESİ, TÜRLER İ V E
SPESİFİKASYONU :
— M a d d e n i n b ü n y e s i : M a n g a n e z t a b i a t t a s e r b e s t hal­
de bulunmaz. Ekseriya demir cevheriyle beraber bulun­
duğu gibi çinko ve kalter cinsinden minerallerle birlikte
d e b u l u n u r . K i m y a d a M n . s e m b o l ü i l e g ö s t e r i l i r ; izafi sık­
leti 7,2; a t o m a ğ ı r l ı ğ ı 2 4 , 9 3 ; a t o m a d e d i 25 v e e r i m e d e r e ­
c e s i i s e 1250 d i r .
— Türleri : Pyrolusite; MnO^ Braunite; M n 2 0 3 ve
H a u s s m a n n i t e ; Mn304 d ü r .
— S p e s i f i k a s y o n u : Oksitli y u m u ş a k v e sert m a n g a n e z
cevherleridir.
B)
Kullanıldığı yerler:
Demir cevheri ve k o k k ö m ü r ü n d e n sonra demir—çe­
lik sanayiinin m u h t a ç o l d u ğ u b a ş l ı c a h a m
maddelerden
biri de manganezdir.
Harp imalâtında ö n e m l i bir yeri olan manganezden
k i m y a d a v e tababette de istifade edilir.
M a n g a n e z bilhassa, m e t a l ü r j i d e F e r r o m a n g a n e z ima­
lâtında, kimyasal m a n g a n e z olarak; k u r u
pillerde, c a m
s a n a y i i n d e , e m a y e işlerinde,, b o y a i ş l e r i n d e , v e r n i k k u r u ­
tucusu olarak sun'î g ü b r e ( M a n g a n e z sülfat), deri mua­
m e l e s i n d e , d e z e n f e k t a n o l a r a k , p o r s e l e n d e k o r a s y o n işle­
r i n d e , e l e k t r o t e k n i k t e , m u h t e l i f t ı b b î m ü s t a h z a r l a r d a kul­
lanılmaktadır.
II ~ İHRACA T t
A)
Memleketler itibarîyle
1957—1964 yıllarına
ait
ihracatımız:
Manganez
cevheri
ihracatı­
mız memleketler itibariyle v e ton olarak şöyledir:
B. Almany a
Belçika
Çekoslovakya
Fransa
1960
1961
1443
—
84 201
—
300
—
20
127
5 696
—
4 600
100
409
—
1.500
6 187
1000
2 367
100
1958
1616
Hollanda
2 100
—'
6 494
—
3 830
—
—
—
—
—
4 812
—
—
4 011
1115
680
İspanya
3 000
2 500
5 394
İsveç
3 302
3 485
Norveç
2 032
—
—
—
914
—
2 150
—
1055
Yunanistan
—
—
463
Yugoslavya
—
1000
6 139
12 484
5 791
5 616
—
1000
İtalya
A.B.D.
Birmanya
Yekûn
59 969
—
632
İngiltere
İsviçre
1962 196 3
1959
1957
—
—
—
—
1964
—
900
3.490
—
—
—
—
—
—
144 973
170
—
952
1051
—
6 700
—
4 204
—
2 944
11.795
—
—
4 412
5 830
2.313
—
—
—
—
—
1.000
—
—
33 955 25 300 23 214 306 602 19 316 22 483 1 2 044 19.498
B)
İhraç Devreleri :
Ahcı bulunduğu
takdirde
bütün yıl ihraç
edilebilir.
IV — RAKİP MEMLEKETLER :
Dünyada en
fazla m a n g a n e z
cevjıeri istihsal
eden
memleketlerin başında Rusya, Hindistan, Pakistan ve Gü­
ney Afrika gelmektedir.
D i ğ e r r a k i p m e m l e k e t l e r ise A v r u p a ' d a , İspanya, İtal­
ya, R o m a n y a , Macaristan, Bulgaristan, Yunanistan, Asya'­
da, Çin, Japorıya, Afrika'da, Gana, K o n g o v e Avustralya'­
dır.
Y u n a n i s t a n ' d a tabiî vaziyette istihsal edilen m a n g a n e z
c e v h e r i n e ait istatistikî m a l û m a t aşağıda d e r c e d i l m i ş t i r :
1957
75 b i n t o n
1958
94 »
»
1959
139 »
»
1960
126 »
»
1961
110 »
»
K o n s a n t r a s y o n v e zenginleştirme ameliyesine tabi
t u l m u ş o l a n m a n g a n e z c e v h e r i istihsali ise ş ö y l e d i r :
1957
1958
1959
1960
1961
16 b i n
20 »
35
»
31
»
28
»
tu­
ton
»
»
»
»
Manganez maden ocaklarının bulunduğu
mıntıkalar
DRAMA havalisinde Tatarna mevkiinde,
V O L O S havali­
sinde Almiros mevkiinde ve KALAMATA havalisinde Meligale m e v k i i n d e d i r . M e z k û r o c a k l a r Atina'da b u l u n a n iki
firma tarafından işletilmektedir.
Y u n a n Sanayi Bakanlığınca açıklanan bilgiye g ö r e Y u ­
n a n i s t a n ' d a istihsal edilen • m a n g a n e z cevherlerinin vasati
kimyevî terkibi şöyledir:
Manganese
(Pyrolusito)
sair m a n g a n e z
cevherleri
M n O = % 74,80
M e 0'= %
8,79
Mn O =%56,5
M n 0'= %
3,90
F r O = % 2,32
2 3
P 2 0 5 = = % 0,134
Y u n a n i s t a n ' d a i s t i h s a l e d i l e n m a n g a n e z c e v h e r l e r i da­
hilde istihlâk e d i l m e y i p , z e n g i n l e ş t i r m e
ameliyesine tabi
tutularak t a m a m e n i h r a ç o l u n m a k t a d ı r . ( B i l h a s s a p y r o l u site)
İhracata dair
gösterilmiştir:
Memleketler
Fransa
rakamlar ton
olarak
aşağıdaki
1958
1959
1960
1961
tabloda
1962
1963
811
2.780
1.881
3.464
Batı Almany a
1.668
2.112
2.491
1.410
1.980
2.750
İngiltere
A.B.D.
3.596
2.230
1.667
979
1.541
1.149
975
1.341
15.873
24.226
24.482
18.223
1.536
5.800
534
664
İtalya
1.829
Hollanda
2
İspanya
Japonya
Yekûn
22.674
—
378
—
—
29.772
464
5
1.265
109
—
30.883
970
27.625
—
7.775
—
12.453
Yukarıdaki tablonun tetkikinden de görüleceği üzere,
manganez cevheri ihracatında son senelerde bir gerileme
kaydedilmiştir.
Halihazırda Yunanistan'dan ihraç edilen
konsantre
m a n g a n e z c e v h e r i ( p y r o l u s i t e ) F O B 56
dolardan teklif
edilmektedir. (26.6.1963)
V — ÎHRAÇ FÎATLARI:
%48 b a z ü z e r i n d e n o r t a l a m a
4 0 $ dır. (26.12.1964 i t i b a r i l e )
beher
metrik
tonu
CİF
VI — İHRACATÇI FİRMALAR VE ADRESLERİ:
— Mineral Madencilik v e Ticaret Ltd. Şirketi
I. B a r o H a n K a t 3 B e y o ğ l u - İ s t a n b u l
— T E T İ C O Teknik Ticaret Ltd. Ort.
Ulus M e y d a n ı U l u s H a n ı - A n k a r a
— L e o m e t a l Ticaret v e Sanayi Ltd. Şti.
Balıkpazarı Griffin H a n Galata - İstanbul
— Niyazi Aksu
İstiklâl Cad. Y e n i H a n B e y o ğ l u - İstanbul
— Hafız Ali Usta
B e l d e d i y e C a d . N o . 10 R i z e
—
Gregor Şanoviç M a d e n İhracatı
B a n k a l a r H a n N o . 47 Galata - İstanbul
Muhtelif memleketlerd e M A N G A N E Z istihsal i
(1000 ton )
Memleketler
1957
A.B.D.
154
Brezilya
404
Fas
230
Gana
313
G. Afrika Birliği 253
Hindistan
692
Japonya
104
Kongo
184
Romanya
66
Sovyet Rusya
2 .300
Türkiye
56,7
Çin
Gabon Cumhuriyeti
1958
135
388
186
250
302
555
108
169
50
2.400
1959
90
455
219
257
360
495
124
193
49
2.500
1960
35
438
225
266
438
493
120
207
40
2.600
1961 1962 1963
20
440
261
188
549
498
106
159
48
2.700
1.320
369
434,5
1.441
1.185
305,5
348,5
7.385
1.100
702
MANYEZİT (Magnezyu m Karbonat )
I - MEMLEKETİ N ISTtHSALt:
A.
10 seneli k istihsa l miktarı :
Yıllar
1952
1953
1954
1955
1956
1957
1958
1959
1960
1961
1962
1963
B.
Metrik
ton
883 ( * )
347
1056
873
1315
645
—
15
2550
19960
20250
(")
İstihsal Bölgeleri:
Eskişehir ve havalisi
Kütahya—Tavşanlı—Dürsunbey
Denizli—^Moran
Silifke—Sarıkavak
Çorum—Sungurlu—Kargı
II ~ A . MADDENİN BÜNYESİ, KISAC A İSTİHSAL TEKNİĞİ SPESİFİKASYONU ,
TÜRLERİ :
1.
Bünyesi:
M a g n e z y u m k a r b o n a t ( M a g n e s i t — M g C o s ) saf o l d u ğ u
halde ağırlıkça %17.7 M a g n e z y u m oksit ( M g O ) v e %52,3
( * ) 1952-5 9 rakamlar ı AB D Minin g Yea r Book'ta n alınmıştır .
1961-62 yılı rakamlar ı İstatisti k Bülteninde n alınmıştır .
k a r b o n dioksitten (CO2) teşekkül eder. Kristalleri ekseri­
yetle r o m b o h e d e r şeklinde olur, a m o r f şekilde de olabi­
lir. K r i s t a l h a l i n d e k i y a t a k l a r ı b ü y ü k
olursa
da amorf
şekli daha yaygındır. R e n g i ekseriyetle beyaz, hafif sarım­
sı h a f i f e s m e r v e g r i y e k a ç a r . M i d y e k a b u ğ u ş e k i l l i h a f i f
c a m cilâlı v e yarı şeffaf olabilir. Katılık 1 derecesi 3.5—4.
ö z g ü l a ğ ı r l ı ğ ı 2 . 9 — 3 . 0 2 d i r . M e n ş e l e r i m a g n e z y u m silikat­
ların ( o l i v i n ) tahavvülünden v e kalker^ile
dolomitlerin
m e t a z o m a t l a ş u a s m d a n d ı r . D u s e b e p l e d a h a ç o k l ü l e ta­
şının b u l u n d u ğ u mıntıkalarda m e b z u l d ü r .
2 . İstihsa
l tekniği :
İstihsal şekil v e tekniği yatakların
durumuna bağlı
olarak değişir. Genel olarak massif yataklar açık işletme
m e t o d u ile çalıştırılır. Diğer çeşit yataklar h e n d e k a ç m a
v e y a yeraltı galerileri ile olabilir.
3. Türleri
:
M a g n e z y u m k a r b o n a t ( M a g n e z i t ) i s t i h r a ç e d i l d i ğ i ha­
l i y l e k u l l a n ı l m a z ( v e y a p e k az k u l l a n ı l ı r , E p s o m t u z l a r ı
i m a l i n d e ) . A t e ş t u ğ l a l a r ı i m a l i v e d i ğ e r h u s u s l a r d a kulla­
nılan Magnezia, M a g n e z y u m K a r b o n a t ı n muhtelif derece­
lerde kalsine edilmesi ile m e y d a n a gelen türleridir.
a. K e s t i
k kalsin e Magnezia :
1560° C ' d e n a ş a ğ ı d a m u h t e v a s ı n d a % 2 — 1 0 k a d a r CO2
k a l a c a k şekilde ısıtılıp kalsine
e d i l m e s i ile
elde edilen
türdür.
b . Dead—Burne
d Magnezi a :
M a g n e z i t i n 1 5 6 0 — 1 7 6 0 ° a r a s ı n d a k a l s i n e e d i l m e s i ile
elde edilen tür o l u p refrakter tuğlaları y a p ı m ı n d a
kulla­
nılır.
e. Periolase
:
D a h a saf M a g n e z i t i n 1700° C ü z e r i n d e k a l s i n e
türüdür.
4. Standardizasyo
n Durum u :
M e m l e k e t i m i z d e tayin
5. Kullanıldığ
edilmiş
edilmiş bir
standart
yoktur.
ı yerler :
Yukarıda da belirtildiği gibi
Magnezyum
( m a g n e z i t ) kalsine edildikten sonra kullanılır.
Karbonat
K o s t i k k a l s i n e M a g n e z i a n m k u l l a n ı l d ı ğ ı s a h a l a r şun­
lardır: (Aşağıdaki yüzdeler Bulletin
N o : 556
Minarals
Facts and P r o b l e m s ' d e n alınmıştır.)
%
Oksiklerit ve oksisülfat çimentoları
R a y o n Sanayii
İzolasyon Maddesi
G ü b r e Sanayii
K a u ç u k ( d o l g u veya katalizer)
K a y n a k elektro dları
Sair hususları (kimyevî müstahzarlar
v e kâğıt sanayii dahil)
41
8
13
2
l
1
34
D e a d — B u r n e d M a g n e z i t ise refrakter tuğlaları yapıl­
m a k t a kullanılır. İ m a l edilen refrakter tuğlalarının kısmı
âzami d e m i r — ç e l i k v e bakır izabehanelerinde kullanılır.
III — AMBALAJ DURUMU s
M e m l e k e t i m i z d e istihraç edilen b u cevher h a m
ihraç edildiğinden sevkiyat d ö k m e olarak yapılır.
ıV —
IHRACA T :
İhraç
devreleri —
B.
Yıl
1950
1951
1952
1953
1954
1955
1956
1957
1958
1959
1960
1961
1962
1963
1964
114
İhracat
Her
mevsim ihraç
olarak
edilebilir.
miktarları:
Miktar ( T o n )
Memleket
TL.
600
İngiltere
20.358
—
21.000
—
—
—
—
—
—
—
—
15
600
1.639
3.350
10.605
28.118
Fransa
—
—
—
—
—
—
—
İngiltere
—
—
—
—
—
— ^
—
—
2.457
—
—
147.545
362.232
—
3.003.093
Rakamlar
aimmıştır.
Devlet istatistik Enstitüsü
Bültenlerinden
V — RAKÎP MEMLEKETLER t
M a g n e z i t ( M a g n e z y u m K a r b o n a t ) ' istihsalinde I 'inci
Dünya Harbi evvelinden beri Avusturya başta
gelmekte,
b u n u ikinci olarak A.B.D. takip etmekte, ü ç ü n c ü olarak
Ç e k o s l o v a k y a b u l u n m a k t a d ı r . Ç e k o s l o v a k y a n m istihsal v e
ihracatı h a k k ı n d a dünya istatistiklerinde her
hangi bir
bilgi o l m a d ı ğ ı n d a n aşağıdaki t a b l o d a t a h m i n î o l a r a k bil­
dirilmiştir. R a k i p m e m l e k e t l e r iki g r u p t a mütalâa edile­
bilir: a ) A v r u p a Kıt'asında olanlar b ) uzak kıt'alarda o l u p
ta A v r u p a ' y a i h r a c a t y a p a n l a r . T A B L O T d e A v r u p a k ı t bas ı n d a b u l u n a n r a k i p m e m l e k e t l e r i n 1959 v e 1960 s e n e l e r i
istihsalleri ile ihracatları, T A B L O i F d e ise u z a k k ı t a l a r ­
daki müstahsillerin aynı senelerdeki istihsal v e ihracatla­
rı g ö s t e r i l m i ş t i r . B u r a d a b i l h a s s a e n y a k ı n
komşumuz
olan Yunanistan'da s o n senelerde husule gelen gelişmeyi
k a y d e t m e k y e r i n d e o l a c a k t ı r . A . B . D . n i n h a r i ç t e n i t h a l et­
tiği h a m m a g n e z i t v e k a l s i n e e d i l m i ş m a g n e z i a t o n a i l a r m d a Y u n a n i s t a n ' d a n y a p ı l a n i t h a l â t t a 1959 s e n e s i n e naza­
r a n %32
b i r a r t ı ş k a y d e d i l m i ş t i r . A ş a ğ ı d a k i t a b l o 1959 v e
I960 y ı l l a r ı n d a Y u n a n i s t a n ' ı n h a m v e k a l s i n e m a g n e z i t ih­
racatını memleketler itibariyle göstermektedir.
Memleketler
H a m Magnezit
1959
Kanada
Fransa
Almanya
İtalya
Hollanda
İngiltere
Diğer
Toplam
(Batı)
(Doğu)
—
—
5921
1960
1959
—
—
1158
1123
9975
3858
5423
4795
1924
8223
2261
—
1453
17969
Kalsine Magnezia
—
3471
20536
—
1960
24109
1824
11667
—
17806
4398
474
33776
23469
6522
4396
71987
TABLO I
AVRUPA K I T A S I N D A K İ M A N Y E Z İ
T
MÜSTAHSİLLERİNİN
İSTİHSAL V E İHRACAT I
(METRİK TON )
İHRACAT
İSTİHSAL
1960
1959
Memleketler
484.142 (*)
392.396 (*)
1.612.800
1.191.600
Avusturya
1960
1959
Bulgaristan
148.000
148.000
(?)
(?)
Çekoslovakya
396.000
423.000
(?)
(?)
—
6.800
5.920
108.900
173.700
Polonya
13.500
12.600
İspanya
40.000
49.500
(?)
8.352 (*)
9.100 (*)
242.800
249.800
56.100 (*)
56.500 (*)
—
14.300 (*)
11.700 (*)
İtalya
Yunanistan
Yugoslavya
Hollanda
—
92.523
51.745 O
(?) (* )
N O T : İstihsa l rakamlar ı ha m manyezit (MOCO^ )
(*) İhraca t is e kalsin e edilmi ş vey a tuğl a halin e sokulmu ş haldek i
tonajı göstermektedir . Kalsin e edilirke n ateşt e zayia t miktar ı %50—5 2
arasındadır.
TABLO
DİĞER KITALARDAK
İ
lî
M E M L E K E T L E R İ N İSTİHSAL
İ
(METRİK TON )
IHRACAT
İSTİHSAL
1959
1960
1959
1960
A.B.D.
534.600
448.600
76.625
82.960
Hindistan
156.700
154.700
Memleketler
Rodezya
—
53.000
Güney Afrik a B
(*) İhraca t
rakamı sadec e
12.000 (*)
—
60.100
—
—
—
—
59.000
61.000
Avustralya
11.700 (*)
7.200
Avrupa'ya
—
(İngiltere, Hollanda , Aîman -
ya) yapıla n miktarlardır . Diğe r memleketler e yapıla n ihraca t il e yekû n
(34.000 tonu ) bulmaktadır .
VI — MÜSTEHLİK MEMLEKETLE R :
Müstehlik
madenleri
ketlerdir.
memleketler.
izabe
eden
Aşağıdaki
lâtı t o n itibariyle
ağır
Demir,
sanayice
tabloda
Çelik
muhtelif
gösterilmiştir.
ve
gelişmiş
Bakır
olan
gibi
memle­
memleketlerin
itha­
Memleket
İngiltere
Almanya
Belçika
Fransa
Hollanda
A.B.D.
1958
1959
29.158
162.848
13.848
29.883
14.465
—
1960
68.910
159.399
17.963
31.912
12.301
150.302
'
59.380
(?)
(?)
(?)
14,305
114.627 ( * )
(*) Shor t to n
VII ™ FOB İHRAÇ FİATLARI t
Manyezitsin ( M a g n e z y u m
karbonat)
cevher
F O B i h r a ç fiatı h â l e n $ 2 7 . — d i r . ( 2 8 . 1 2 . 1 9 6 4 )
VIII İHRACATÇ
halinde
I FİRMALARIN ADRESLERİ
1 — Manyezit A.Ş.
Karaabah Sok. Bengi Aptr. 22/3 Setüstü
Kabataş—İstanbul
2 — Meteor
M u m c u Hanı 54/9
Galata—İstanbul
3 — G r e g o r S e n o v i ç : B a n k a l a r H a n 47
Galata—İstanbul
4 — Manyezit M a d e n Sanayi Ltd. Şti.
Banka Komerçiyale Han Kat 4 No. 6
IX — YABANCI MEMLEKETLERDE BİLİNEN
İTHALÂTÇI FİRMLAR:
İngiltere:
R. H o s t o m b e Ltd.
Minalloy House, Regent
S h e f f i e l d 1.
England
Street
Avusturya:
Osterreichisch Americhanische
Aktiengesellschaft Rodenthein
Avusturya
Veitscher Magnesitweike A.G.
S c h u b e r t i n g N o : 10—12 İen—1
Avusturya
Magnesit
(Karnten)
MERMER
I — İSTİHSAL :
A ) Miktar : M e m l e k e t i m i z i n 1 9 6 0 — 1 9 6 2
sındaki m e r m e r istihsali M ' o l a r a k ş ö y l e d i r :
Yıl
Miktar ( M ' )
1960
1961
1962
14.000
15.000
16.000
B ) İstihsa l B ö l g e l e r i : M a r m a r a , A f y o n ,
Kırşehir, Avanos, Turhal ve Akhisar'dır.
yılları
ara­
Ege, Söğüt,
C ) M e m l e k e t dahilînd e istihlâ k edile n miktar : İstih­
s a l i n 1000, 1500 t o n u i h r a ç e d i l m e k t e , k a l a n ı m e m l e k e t da­
hilinde kullanılmaktadır.
II ~ A) MADDENİN BÜNYESİ , TÜRLERİ,
SPESİFİKASYONU t
D e n i z h a y v a n l a r ı n ı n b a k i y e l e r i n d e n t e ş e k k ü l e d e n kal­
ker tabakaları; b ü y ü k tazyikler altında istihaleye uğraya­
r a k m e r m e r h a l i n e g e l i r l e r . K r i s t a l i z e b i U û r l u saf m e r m e r
süt b e y a z l ı ğ ı n d a o l u p « ş e k e r m e r m e r i » adı ile anılır v e
d a h a z i y a d e h e y k e l t r a ş l ı k t a k u l l a n ı l ı r . D e m i r o k s i d i n i ih­
t i v a e d e n m e r m e r l e r s a r ı i l e k ı r m ı z ı y a y a k ı n r e n k l e r alır.
K ö m ü r ü havi m e r m e r l e r e s m e r renkle siyah arasında, klorit v e serpantini havi m e r m e r l e r ise y e ş i l i m t r a k r e n k t e
olur. M e r m e r içinde gayrı m u n t a z a m şekilde dağılmış olan
yabancı maddeler, m e r m e r e benekli veya damarlı güzel
desenler verir. Türlerinden başlıcası Onyx mermerleridir.
Somaki mermerleri, maddenin
spesifikasyonunu
teşkil
eder.
B ) Kullanıldığ
ı yerler :
— İnşaatta, b i n a k a p l a m a l a r ı n d a , ş ö m i n e l e r d e dış de­
k o r a s y o n işlerinde, süs eşyasında, m e r d i v e n inşaatında,
u m u m î âbidelerin kaide inşaatında, heykellerde,
güzel
sanatlarda,
— Kireç
imâlinde,
— M e r m e r kırıkları m o z a i k
imâlinde.
III — İHRACAT ı
1 9 5 7 — 1 9 6 4 y ı l l a r ı n a ait m e r m e r i h r a c a t ı m ı z
ketler itibariyle ve K g . olarak şöyledir:
1961
1962
Memleketler
1957
1958
1959
1960
B. Almany a
11.590
15.871
314.739
468.171
545.688
—
428.082
743.824
1.380.768
__
2.016.314
Avusturya
Hollanda
İtalya
Belçika
—
—
—
10.000
—
68.891
—
—
—
Fransa
Yunanistan
A. B . D .
YEKIJN
—
—
—
—
—
—
478.457
358.794
—
—
55
—
—
—
—
30.045
21.590
84.762
793.251
857.010
4
—
64.089
—
20.700
—
—.
—
—
2.355.843
1963 196
501.814
505
—.
memle­
3.346.741 4.420.535 5.344.03
I V ^ ÎHRA Ç DEVRELERİ ;
B ü t ü n yıl b o y u n c a ihraç
edilebilir.
V — RAKIP MEMLEKETLER :
Amerika, Fransa, Portekiz, Belçika, Batı Almanya,
viçre, İspanya, Avusturya, İtalya.
İtalya'nın m e r m e r v e benzerleri
(Miktar=Kental)
1959
1960
1961
1962
1959
1960
1961
1962
260.380
423.871
636.105
1.011.555
Kesilmiş halde
992
2.541
779
2.298
İthalâtı
İhracatı
592.252
640.244
656.854
732.298
1.001.093
1.244.060
1.391.595
1.528.863
İs­
0
Mermer döküntüleri
1959
1960
1961
1962
(kübik şekilde)
978
435
—
185
133.710
195.965
125.133
123.524
İ t a l y a n m m e r m e r istihsali
(Miktar=Ton)
Beyaz blok halde
Beyaz parça, halinde
Blok halde renkh
Parça halde renkh
1957
1958
1959
1960
455.635
158.522
205.892
421.640
438.843
166.357
214.896
454.932
423.384
180.942
247.818
530.500
507.737
190.303
327.617
680311
V ı — FO B İ H R A Ç FÎATLAR I I
Levha m e r m e r l e r için: B e h e r m e t r e k ü p ü CİF Avru­
pa limanlan $200—$215. (1963)
B l o k m e r m e r l e r için: Beher metre k ü p u CİF Avrupa
l i m a n l a r ı $ 1 1 0 — $ 135.
V ı ı ~ I H R A C A T ı A R T T ı R MA T E D B Î R L E RI :
M e r m e r ocaklarımızın sistemli b i r şekilde işletilmesi,
m o d e r n m a k i n e v e teknik bilginin a d a p t a s y o n u , teşkilâtlı
b i r s a t ı ş k a m p a n y a s ı n ı n t e e s s ü s ü i ç i n , l ü z u m l u ş a r t l a r ara­
sındadır.
Dünya mermer
ithalâtının b ü y ü k b i r
kısmını blok
m e r m e r i n t e ş k i l e t m e s i m e m l e k e t i m i z d e k i m a k i n e v e te­
sisat y a t ı r ı m ı n ı n k i f a y e t s i z o l u ş u , i s t i h s a l m a l i y e t i n i n y ü k ­
sekliği, gelecek b i r k a ç yıl zarfında ihracatın daha ziyade
b l o k m e r m e r üzerine teksif olunmasını gerekli
kılmak­
tadır.
D i ğ e r t a r a f t a n T ü r k m e r m e r l e r i n i t a n ı t m a k v e satışı­
nı temin e t m e k için şu sebepler dolayisiyle b i r m e r m e r
kooperatifinin kurulmasının uygun olacağı kanaatindeyiz:
a)
Türk m e r m e r çeşitlerinin numunelerini veya bun­
lar h a k k ı n d a m a l û m a t ı n m u a y y e n b i r y e r d e n temini.
b)
M e r m e r çeşit ve renklerini
b a s ı l m a s ı v e tevzii,
muhtevi
bir
katalog
c)
Y a b a n c ı alıcılarda itimat teessüsü,
d)
Y a b a n c ı alıcı ve satıcılarla temas temini,
e)
Yurt dışındaki firmalara iştirak ve yabancı
yatla reklâm.
'
VIII
neşri­
İHRACATÇI FİRMALAR VE
ADRESLERİ s
— Nijet Serven: K a r a k ö y Palas Galata—İstanbul
— Alber Levi: Galata—İstanbul
— Moiz Benhabib: Sirkeci—İstanbul
— M e r m e r e x : 4. V a k ı f Han, B a h ç e k a p ı , İstanbul
İtalya'nın M e r m e r
M e r m e r P o r t ö r o d i F.
Corsi e E. Vassallo
V i a X X S e t t e m b r e , 42
GENOVA
Pessina - S c a l a S.n.c.
V i a Piacenza, 7/rGENOVA
R o s s i Davide-Via G. P o i r e
GENOVA 6 MANESSENO
C o n t i n o n t a l C o m m e r c e S.r.^
V i a - X X Settembre, 10/8
GENOVA
E r a c l i t V e n i e r S.p.A
M A R G H E R A - Venezîa
M a r m o r a dell'Ing.
G o o t z o n - V i a G i u s t i z i a 23
MESTRE-Venezia
Trevisan Guido
D o r s o d u r o , 272
VENEZİA
İthalâtçıları
G a t t e l a F. 11 i S.a.s.
V i a M o n t e v e c c h i o , 27
TORINO
Cirie F r a n c e s c o
Piazza Statute, 3
TORINO
Generak Marmi
Strada Torino
Pianezza 64
GELLEGNO (Torino)
U g o e C.
Mia Trinite
M O N T A L T C D O R A (Torino )
Wenelli Mermi
V i a X X V I A p r i l e , 301
N I C H E L I N O (Torino )
MÎK A
I — MEMLEKETİMİZ İSTİHSALİ :
A)
İstihsal
miktarı:
Memleketimizde mika eskidenberi
işletilen b i r ma­
d e n d e ğ i l d i r . İ s t a t i s t i k l e r d e m i k a i s t i h s a l i n e ait b i l g i y e te­
sadüf edilememiştir. A n c a k 1952—1957
yılları arasında,
Manisa'da, Demirci ve Gördes'te birer işletmenin mevcut
o l d u ğ u b i l i n m e k t e d i r . B u n l a r ı n istihsal y a p ı p y a p m a d ı k ­
ları, y a p t ı l a r s a m i k t a r ı i y i c e b i l i n m e m e k t e d i r . Y a l n ı z s o n
yıllarda r e s m î kayıtlara g ö r e M a n i s a ' d a h e n ü z a r a m a ruh­
satlı o l a n 2 s a h a n ı n i m a r i y e a l d ı ğ ı v e b i r m i k t a r satış y a p
tığı a n l a ş ı l m a k t a d ı r . B u m i k t a r l a r ş ö y l e d i r :
Yıl
1960
1962
B)
îmrariye (Kg.)
350
375.000
Satış ( K g . )
350
25.000
İstihsal bölgeleri :
M . T . A . E n s t i t ü s ü v e r e s m î k a y ı t l a r d a n e l d e e d i l e n bil­
gilere g ö r e y u r d u m u z u n bir ç o k yerlerinde M i k a zuhurla­
rı v a r d ı r . S o n y ı l l a r d a M i k a a r a m a k i ç i n y a p ı l a n m ü r a ­
caatlar artmıştır. Fakat h e n ü z esaslı b i r işletme kurula­
mamıştır.
1952—1957 y ı l l a r ı a r a s ı n d a M a n i s a ' d a D e m i r c i v e G ö r ­
des'te birer işletmenin m e v c u t o l d u ğ u bilinmekte, fakat
b u n l a r ı n d e v a m l ı istihsal y a p ı p y a p m a d ı ğ ı a n l a ş ı l a m a m ı ş ­
tır. S o n y ı l l a r d a M a n i s a ' d a a r a m a r u h s a t l ı o l a n 2 s a h a n ı n
imrariye aldığı tesbit edilmiştir. B u g ü n için T ü r k i y e ' d e
m i k a istihsal e d i l e n b ö l g e d e n z i y a d e , m i k a a r a m a l a r ı ya­
pılmakta olan yerlerden bahsetmek daha uygun görülmek­
t e d i r . R e s m î k a y ı t l a r d a n e l d e e d i l e n b i l g i l e r e n a z a r a n ara­
m a ruhsatlı v e işletme hakkı talepli zuhurlar A d ı y a m a n ,
Antalya, B o l u , Bursa, Manisa, Siirt, Sivas'ta b u l u n m a k
tadır.
II ™ IÇ İSTİHLÂK MİKTARI:
Mika, bugün
için
memleketimize
ithal
edilmektedir.
Aşağıda verilen miktarlar aynı p o z i s y o n d a değişik mallar i n b u l u n d u ğ u göz, ö n ü n e a l ı n ı r s a k a t ' i s a y ı l m a m a l ı d ı r .
Yıl
Ay
1961 T e m m u z
1962 H a z i r a n
1962 T e m m u z
1962 E k i m
Toplam
Miktar
(Kg.)
Tutarı
(TL.)
Kota No.
3
5.000
6.350
3
2.134
11.250
9.904
323
(25.26.00
Spilit
dahil m i k a
döküntüleri)
11.353
21.477
III ~ MİKA HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER :
A. M a d d e n i n
fikasyonu.
1.
b ü n y e s i , istihsal
tekniği,
türleri,
spesi­
Maddenin Bünyesi:
M i k a en ç o k p e g m a t i t l e r i ç i n d e b u l u n u r . B u n l a r ek­
seriya Granit, Cnays ve mikaşistler arasına yayılmış
du­
rumdadırlar. Levha halinde ve kitap yaprakları
şeklinde
m i k a k r i s t a l l e r i 3—4 c m . i l e 30 c m . ç a p ı n d a o l d u ğ u z a ­
m a n iktisadî o l m a özelliğini kazanır. 30 c m . den daha b ü ­
y ü k kristallere nadiren rastlanır. Bazan
100 c m . ç a p l ı
olanlarına bile tesadüf edilebilir. Mika ekseriya Kuvars,
Feldspat, Beril, Grona, Turmalin, Apatit ve diğer pegmatit
m i n e r a l l e r i ile b e r a b e r b u l u n a b i l i r . B u m i n e r a l l e r d e n b a ­
zılarının da m i k a istihsali esnasında
ekonomik değere
sahip o l d u k l a r ı anlaşılmıştır. B u şekilde istihsal e d i l e b i l e n
m i k a en ç o k m ü s k o v i t t i r . Biotit, L e p i d o l i t v e diğer türle­
ri d e o l a b i l i r .
A s i t g r a n i t l e r i ç i n d e d e iri k r i s t a l l i m i k a l a r a r a s t l a n ­
maktadır. Fakat bunların yayılışları
pegmatitler kadar
ö n e m l i değildir. B u r a d a da m ü s k o v i t v e
Biotit en ç o k
rastlanan m i k a cinsleridir.
Mika ayrıca mikaşistler içinde ince tabaka veya pul
h a l i n d e b u l u n a b i l i r . H a t t â k a o l e n l e r d e b a z a n m i k a y a rast­
l a n ı r v e k a o l e n i n y ı k a n m a s ı n d a n tali ü r ü n o l a r a k
elde
edilebilir.
Mika Pnomatelitik zonlarda, Metamorfik Proksenitler
içinde de bulunabilir. B u şekilde teşekkül etmiş olan mi­
ka ekseriya flogopittir. Birlikte bulunan mineraller Apatit, P i r o k s e n v e d i ğ e r P n o m a t e l i t i k m i n e r a l l e r d i r .
Mika bazan aynı şekilde, yani m e t a m o r f i z m a geçiren
serpantinler civarında ve apatit ile b e r a b e r gene m e t a m o r ­
fizma geçirmiş kalker ve Dolomitlerde bulunur.
Biotit erüftif ve m e t a m o r f i k kayalarda en ç o k bulu­
nan mineraldir, fakat ticarî değeri azdır. M ü s k o v i t , Flogopit v e B i o t i t d e n b a ş k a m i k a l a r az m i k t a r d a
bulunurlar.
Pegmatitlerde, p n o m a t e l i t i k taşlara saçılmış d u r u m d a , miî ş l e t m e esnasında m i k a n ı n ticarî değerinin üstün ola­
rak y e r alırlar. M i k a genellikle Mikaşistler i ç i n d e i n c e pul­
lar halindedir.
E k o n o m i k b a k ı m d a n m ü s k o v i t en ö n e m l i mineraldir.
S o n r a Flogapit gelir. Fakat tabiatta en yaygın olanı biotit
sonra müskovittir.
2.
K ı s a c a istihsal
tekniği:
Mika b l o k levha şeklinde b u l u n d u ğ u gibi, parça ve
kırıntı h a l i n d e de istihsal edilebilir. E k o n o m i k y ö n d e n en
k a l i t e l i m i k a , g e n e l o l a r a k j e o l o ı i k b a k ı m d a n sakin o l a n
b ö l g e l e r d e b u l u n u r . Levlıa i n i k a n m değeri saflığına, bü­
külme özelliğine ve katlanmamasına bağlıdır.
İ ş l e t m e e s n a s ı n d a m i k a n ı n t i c a r î d e ğ e r i n i n ü s t ü n ola­
b i l m e s i n i t e m i n i ç i n h a s a r a u ğ r a t m a d a n ç ı k a r a b i l m e k lâ­
zımdır. B u sebeple m o d e r n işletme metodları ve mekanik
malzemesi kullanılamamaktadır. M i k a tabiatta çoğunlukla
gayrı m u n t a z a m teşekkül etmiş o l d u ğ u n d a n , d ü n y a üze­
rindeki işletmelerin b ü y ü k bir kısmı k ü ç ü k ve basittir.
Ancak nadiren rastlanan zengin ve düzenli konsantre ol­
m u ş m i k a yataklarında m o d e r n metodlar tatbik edilmek­
tedir. Zaten gayrı m u n t a z a m konsantrasyonlar yüzünden
rezervin hepsinden
faydalanılamamaktadır. En ç o k açık
işletme tercih edilmektedir. Bazan Peymatit
damarlarını
dalımı b o y u n c a desandrelerde de açıldığı
görülmüştür.
M ü h i m o l a n k a y a i l e m i k a y ı a y ı r a b i l m e k t i r . B u n u n i ç i n el­
le ayıklama tercih edilir. S o n r a d a n çıkarılmış o l a n m i k a
temizlenir, s t a n d a r d ö l ç ü l e r e u y g u n kesilir v e y a kırılır.
U f a k b o y d a , i n c e l e v h a l a r a S p i l l i n g d e n i r . B u n l a r re. çine v e y a daha elverişli yapıştırıcı m a d d e l e r
kullanarak
levha haline getirilir. Isıtılıp preslenir v e kesilir.
Buna
Mikanit denir. B ü y ü k levhalardan artanlar, kırıntı mika­
l a r d e ğ i r m e n l e r d e ö ğ ü t ü l ü r . B u iş k u r u v e y a y a ş o l a r a k
yapılır.
T ü r k i y e ' d e b e l i r l i b i r i ş l e t m e m e v c u t o l m a d ı ğ ı n d a n iş­
letme şekli b i l i n e m e m e k t e d i r .
3.
Türleri:
Mikanın bir ç o k çeşitleri vardır. Başhcaları
şunlardır:
M Ü S K O V Î T ( K l u M i k a ) H4K2Aİ6Sİ6O24: G e n e l o l a r a k
beyazdır. Sarımsı, kahverengimsi, yeşilimsi renklerde de
bulunabilir. Bazan renksiz de olabilir. Ticarî b a k ı m d a n
en değerli mikadır. Tabiatta da ç o k miktarda bulunur.
F L O G O P Î T ( M g lu m i k a )
F K s M g s AISİ3O12 : N ü a n s h
kahverengi veya kırmızımsıdır. Ticarî bakımdan Müskovitten s o n r a gelir. Tabiatta ç o k rastlanmaz.
B İ O T İ T : ( M g , v e F e l i m i k a ) siyah renktedir.
ta e n ç o k b u l u n a n d ı r . T i c a r î d e ğ e r i a z d ı r .
LEPIDOLİT ( L i l u mika) Kırmızımı ve gümüş
zı r e n k l e r i n d e d i r . T a b i a t t a n a d i r e n b u l u n u r .
Tabiat­
beya
ZINVALDIT (Li ve Feli mika)
P A R A G O N D ( N a ' lu m i k a )
M A R G A R Î T (C
lu m i k a )
Ekseriya mikaşistler
nomik rol oynamazlar.
içinde nadiren
rastlanırlar. E k o ­
S E R İ S İ T : Talka benzer bir nevi müskovit. Bir ç o k
formasyonlarda ayrışım neticesi teşekkül eder.
4.
Spesifikasyonu:
Mikalar genel olarak m ü k e m m e l dilinim gösterirler.
D i l i n i m y ü z e y i elâstikidir. Kesif, v e y a i n c e p u l l a r şeklinde
bulunurlar,
ihtiva ettikleri y a b a n c ı m a d d e l e r i n cinsine
g ö r e ç o k çeşitli renkler gösterirler. Asitler tesir e t m e z ve­
ya zor çözülürler.
M ü s k o v i t ve flagopit en ç o k kullanılan m i k a cinsleri­
d i r . B i l h a s s a ısı v e e l e k t r i k i ş l e r i n d e ö n e m l i y e r t u t a r l a r .
M ü s k o v i t 550° C a k a d a r ı s ı t ı l a b i l i r . F l a g o p i t i s e 1000° C
n m üstüne çıkabildiğinden özel maksatlar için kullanılır.
B u derecelerin üstünde mikaların bozulması ihtimali mev­
cuttur.
B)
Standardizasyon durumu:
M i k a b l o k , levha, parça, kırıntı halinde
satılır. B u
h u s u s l a r g ö z ö n ü n e a l ı n a r a k ç e ş i t l i m e m l e k e t l e r tarafın­
dan standartlar hazırlanmıştır. Dünya piyasasına, dünya
i s t i h s a l i n i n % 8 0 ini e l i n d e t u t m a s ı s e b e b i y l e h â k i m stan­
dart Hindistanmkidir. Ayrıca Kanada, Madagaskar, Ame­
rika Birleşik Devletlerinin standartları da vardır.
Mika
p i y a s a s ı n ı n z a m a n l a g ö s t e r d i ğ i g e l i ş i m s t a n d a r t l a r d a ilâ­
veler olmasına sebep olmuştur. Anlaşılmalarında
çekilen
güçlükler y ü z ü n d e n Hindistan yeni b i r standart hazırla­
mış fakat daha dünyaca kabul edilmemiştir.
C)
Kuîlamîdığı yerler:
Sanayide, çeşitli m a k i n a v e cihazlarda ( B u j i l e r , r a d y o
kondansatörü ve lâmbaları y a p m a k t a ) ; çeşitli âletlerde
(Oksijen teneffüs a y g ı t m d a k i d i y a g r a m d a , m u h t e l i f ö l ç ü
c o n t a l a r ı n d a , saat m i n e s i n d e , e l e k t r i k l i â l e t l e r d e , t o s t m a ­
kinesinde, ütüde, telefonda, izolasyon
ş e r i t l e r i n d e , sera­
mik, c a m , yağlı kâğıt sanayiinde, reçinalanmış
filmlerde
kullanılır. Elektrik işlerinde sıcağa karşı y ü k s e k d i r e n ç
lâzım o l d u ğ u zaman flogopit m i k a tercih edilir.
Islak öğütülmüş m i k a duvar
kâğıtlarında;
tezyini
eserlerde, boyalarda, k a u ç u k sanayiinde tüp v e başlıklar­
d a d o l g u v e k a l ı p ö r t ü s ü o l a r a k y a ğ l a y ı c ı m a d d e l e r d e kul­
lanılır.
I s l a k v e k u r u ö ğ ü t ü l m ü ş m i k a d a n d a h a az e h e m m i ­
yetli b i r ç o k g a y e l e r d e f a y d a l a n ı l ı r . T o z o l a r a k ö ğ ü t ü l m ü ş
m i k a asfalt d ö ş e m e c i l i ğ i n d e ö r t ü v e d o l g u o l a r a k ; t e z y i n i
eserlerde b a n d ve yapıştırmayı önleyici olarak; b e t o n v e
alçı sıvası s a t ı h l a r ı n a ciİâ o l a r a k k u l l a n ı l ı r .
IV — AMBALA J
Dünya piyasasında
DURUMU :
blok
v e levhalar
halindeki
mika-
P5
w
w.
I
..So
1^
<
o
<!
î
(M
(M
CO
00
CO
CO
CO
00
00
10
3.s
I
l?3
>1
sı
•M
1
H
ıs
I=PI
I
1*1
Jar b o z u l m i y a c a k t a r z d a a m b a l a j l a n ı r . M i k a n i t l e r i p l e r l e
birbirine bağlanarak sevkedilir. Kırıntı ve öğütülmüş olan
m i k a l a r d a ç u v a l l a r a k o n u l u r . T o n v e K g . ü z e r i n d e n sa­
tılır.
V — IHRACA T :
L
İhraç
devreleri:
M i k a için ihraç devresi diye bir şey mevzubahis
ğ i l d i r . B ü t ü n m e v s i m l e r d e a l ı n ı r v e satılır.
2.
Müstehlik memleketler ve rakip
Müstehlik
de­
memleketler:
memleketler:
Mika o l u ş u m u itibariyle her yerde raslanmıyan
bir
m i n e r a l d i r . J e o l o i i k o l a r a k f a z l a t e k t o n i k g ö r m e m i ş , sa­
kin ve durgun sahalarda daha ç o k ve daha b ü y ü k temiz
levhalar h a l i n d e b u l u n u r . M i k a en ç o k v e en iyi kaliteli
olarak Hindistan'da ç ı k m a k t a d ı r . Hindistan d ü n y a iyi mi­
k a i s t i h s a l i n i n %70—80 k a d a r ı n ı e l i n d e t u t m a k t a d ı r . M ü s ­
k o v i t o l a r a k b u o r a n % 8 0 — 9 0 a r a s ı n d a d ı r . D i ğ e r istihsal
e d e n başlıca m e m l e k e t l e r A m e r i k a Birleşik Devletleri, Ka­
nada, Brezilya ve Madagaskar'dır.
Rakip Memleketler:
İstihsal edenler kısmında bahsi g e ç e n
memleketler
aynı z a m a n d a birbirine rakip
memleketlerdir.
Mikayı
tehdit eden en b ü y ü k rakip
istikbalde sun'î
m i k a ola­
caktır.
M e m l e k e t i m i z d e i ş l e y e c e k v e s a t ı l a c a k k a l i t e d e v e kâ­
fi m i k t a r d a m i k a b u l u n u r . Ç ı k a n c e v h e r i n ö n c e
Türkiye
içinde sarfedileceği aşikârdır. Ç ü n k ü b u g ü n m i k a ithal
edilmektedir. Şayet bir gün ihraç yapabilirsek en büyük
rakiplerimiz Hindistan, Kanada, A.B.D., Brezilya ve Ma­
dagaskar olacaktır.
3. F O B i h r a ç f i a t ı :
M e m l e k e t i m i z d e m i k a ihracı olmadığından, b u husus­
ta b i r ş e y s ö y l e n e n ı e z . F i a t l a r d i ğ e r
memleketlerde de,
m i k a n ı n kalitesi, rengi v e boyutlarına g ö r e değişir.
1963 y ı l ı n d a P a r i s B o r s a s ı n a g ö r e M a d a g a s k a r Stan­
dardı esasları dahilinde b l o k m i k a
fiatlarınm
14,64—
g
3
.8
3
g
g
g5
S
g
csı
S
cd
İS"
CO
si
5
co
?3
o
iz;
o
iz;
(M
00
OS
o
o
o
Î2;
O
m
I
a
M
1.647.00 T L . / K g . o l a r a k d e ğ i ş t i ğ i b i l i n m e k t e d i r . B u f a r k
m i k a n ı n b ü y ü k l ü k v e k a l i t e s i n e b a ğ l ı d ı r . G e n e a y n ı esas­
l a r d a h i l i n d e , S p i l i t t i n g m i k a fiatları 8.20—21.96 T L / K g .
a r a s ı n d a d ı r . H i n d i s t a n d a b l o k h a l i n d e k i b a z ı m i k a l a r ka­
l i t e v e e b a t l a r ı n a g ö r e 1956 s e n e s i n d e k i fiatları 3 . 3 5 6 —
403.200 T L / t o n o l a r a k s a t ı l ı y o r d u .
Vı —
SAI R L Ü Z U M L U BÎLG Î t
M i k a n ı n u y g u n e b a t t a olanı v e iyi kalitelisi ç o k paha­
lıdır. M e m l e k e t i m i z i n bazı b ö l g e l e r i n d e m i k a m e v c u t t u r .
B u zuhurların detaylı olarak aranması, işletilmesi m e m ­
leketimiz için kazanç olacaktır.
,
S o n yıllarda sentetik m i k a y a p ı l m ı ş s a da b u ç o k pa­
halı o l d u ğ u n d a n tabii m i k a n ı n yerini t a m a m e n alamamış­
tır. S u n ' î m i k a n ı n i s t i k b a l d e
daha ucuz elde
edileceği
umulmaktadır.
Vıı — İHRACATÇ I FİRMALA R t
Bizim bilgimize göre memleketimizde ihracatçı firma
yoktur. Z a m a n z a m a n işletme yapanlardan adresleri (el­
ide e d i l e b i l e n l e r i n k i ) a ş a ğ ı d a v e r i l m i ş t i r .
Rifat Canıyar
Yeni Çarşıda Manifaturacı
MANİSA
Tayyar Erkapa
M ü r s e l p a ş a M a h a l l e s i B o z k u r t C a d . H ü n l ü A p L N o . 32
İZMİR
MOLIBDEN '
I — MADENÎ N BÜNYES I V E TÜRLER I :
1.
Bünyesi:
Molibdenit m o l i b d e n sülfürdür. (MOS2)
ekseriyetle
p u l l u v e a g r e g a t h a l i n d e b u l u n u r . M ü k e m m e l teflikli, ö z ­
g ü l a ğ ı r l ı ğ ı 4.7 g r . / c m ' k a t ı l ı k d e r e c e s i 1—1.5 M O S 2 , k u v ­
vetli m e t a l i k cilâlı, çizgisi k o y u gri, p a r m a k l a r arasında
sıkılınca yağımsı hissini veren b i r mineraldir.
Hamlaçta
erimez, alevi a ç ı k yeşile b o y a r , k ö m ü r üzerinde b e y a z iz
bırakır.
2.
Türleri:
Genel olarak istihsal edilen m o l i b d e n i t
konsantresi,
M o l i b d i k oksit haline s o k u l m a k üzere yakılır. Elde edilen
m o l i b d i k o k s i t i s e ç e l i k l e r e k a t ı l m a k ü z e r e , y ü k s e k fırın­
lara k o n u r . Y ü k s e k fırınlara k o n u l a n b u m o l i b d i k oksidin
asgarî standardı şöyle olmalıdır.
%
Molibden
(Mo)
ağırlık
itibariyle
55.00 a s g a r i
Bakır
(Cu)
1.00
azami
Fosfor
(P)
0.05
azami
0.25
azami
Kükürt
(S)
Molibdenin diğer bir türü de M o l i b d i k oksitten
edilen Ferro molibdendir.
elde
T e r m i k u s u l ile F e r r o m o l i b d e n elde e t m e k i ç i n
bir
f i r m a 6 5 0 k g . m o l i b d i k o k s i t , 58 K g . a l ü m i n y u m 5 5 0 K g .
% 5 0 l i k f e r r o s i l i s , 309 K g . y ü k s e k t e n ö r l ü d e m i r c e v h e r i ,
80 k i l o k i r e ç , 25 k i l o y ü k s e k d e r e c e l i f l u o r i t k o n u r v e alt­
tan y a k ı l ı r . R e a k s i y o n 2 0 d a k i k a d a t a m a m l a n ı p a l t t a n alı­
nan erimiş haldeki f e r r o — m o l i b d e n evsafı
söyle olma­
lıdır.
%
Molibden ( M o )
Karbon (C)
Bakır ( C u )
Fosfor ( P )
Silis ( S i )
Kükürt ( S )
ağırlık
55.00
2.50
1.00
0.10
1.50
0.25
itibariyle
asgari
azami
azami
azami
azami
azami
II — ÎSTÎHSA L t
1. İ s t i h s a l T e k n i ğ i :
Ekseriyetle yeraltı işletmeleri
tan ç ı k a n m i n e r a l ç o k fazla g a n g
tiğinden flotasyona tabi tutulması
konsantre edilen cevherin terkibi
M o l i b d e n sülfür
Bakır ( C u )
Kurşun ( P b )
Fosfor ( P )
Kalay ( S n )
Arsenik ( A s )
Fiat k o t a s y o n u
reklidir.
ile i s t i h s a l e d i l i r . O c a k ­
m i n e r a l l e r i n i i h t i v a et­
i c a p e d e r . F l o t a s y o n ile
şöyle olmalıdır:
(MOS2)
% ağırlık
80.00 a s g a r i
1.00 a z a m i
0.30 a z a m i
0.20 a z a m i
0.20 a z a m i
0.20 a z a m i
i ç i n b a z ^ ü z d e 90 lık
konsantre
ge­
2. Müstahsil Ülkeler:
E n b ü y ü k müstahsil ülke A.B.D. dir. R u s y a v e Şili'de
ö n e m l i m i k t a r d a m o l i b d e n istihsal e d i l m e k t e d i r .
İstihsale
fededir.
ait
rakamları belirten
3.
Türkiye'de
a.
İstihsal Bölgeleri:
tablo müteakip
sahi-
Durum:
M e m l e k e t i m i z d e Ç a n a k k a l e , B u r s a v e B a l ı k e s i r vilâ­
yetlerinde m o l i b d e n cevherine rastlanmış ise de sistemli
b i r i s t i h s a l y a p ı l m a m a k t a d ı r . B u r s a v i l â y e t i O r h a n e l i ka­
zasında Keleş'in 4 K i m . Güney-Doğusunda Gelemiş mev­
k i i n d e 600 m e t r e u z u n l u k v e 3 0 0 m e t r e g e n i ş l i k a r z e d e n
kuvartz damarları arasında Molibdenite rastlanmıştır. B u
c e v h e r i n tenorunun % 0 , 6 i l â % 0 , 7 m o l i b d e n i h t i v a e t t i ğ i
söylenmektedir.
II
s
II
I
?2
I
I
00
(M C
OO
SC
O
OO
DO
S »-
HL
«o
o
II
M
Q
İ l
T-J C
OC
O 0
0
•1—(
o
1^
o.
§s
s
co
" I
^
1-i
T-l
I
II
I
ft
o
I
02
O CO
b . İşletme :
T ü r k i y e ' d e m o l i b d e n cevheri ilk defa E t i b a n k tarafmd a n K e s k i n ' d e 1950 y ı l l a r ı n d a i ş l e t i l m e y e b a ş l a n m ı ş , fa­
k a t rezervdin t ü k e n m e s i y l e i ş l e t m e y e s o n v e r i l m i ş t i r .
1955—1956 yıllarında B u r s a ' d a kurulan T ü r k M o l i b ­
d e n şirketi G e l e m i ş k ö y ü n d e bazı
hazırlık
çalışmaları
y a p m ı ş , fakat b u çalışmalar b i r s o n u ç verememiştir. İlk
tesis m a s r a f l a r ı n ı n f a z l a o l m a s ı , e l d e e d i l e n c e v h e r i n t e n o ­
runun d ü ş ü k l ü ğ ü v e d ı ş p i y a s a d a n t a l e p a l ı n a m a m a s ı ça­
l ı ş m a l a r ı d u r d u r m u ş t u r . D ı ş p i y a s a l a r d a n y a l n ı z İ s v e ç ta­
l e p t e b u l u n m u ş i s e d e f i a t l a r m y ü k s e k l i ğ i s e b e b i y l e b u ta^
lep karşılanamamıştır.
H â l e n T ü r k i y e ' d e m o l i b d e n istihsal e d i l m e m e k t e d i r .
4.
Standardizasyon:
M e m l e k e t i m i z için b i r standard m e v c u t değil ise de,
diğer m e m l e k e t l e r d e m o l i b d e n i t için kullanılan standart
spesifikasyonlar mevcuttur.
m—
KULLANıLDıĞ ı YERLER :
Genel olarak molibdenin %70'i, çelik imalinde, %151
d ö k m e d e m i r , m ü t e b a k i % 1 5 1 ise saf metal v e y a diğer
m o l i b d e n bileşiklerini y a p m a k için kullanılır.
M o l i b d e n 600 ilâ 1000°C d e çalışan, çeliklere u n i f o r m
b i r s e r t l i k v e r m e k v e p a s l a n m a y ı ö n l e m e k i ç i n a l a ş ı m ha­
linde kullanılır. T o n başına ilâve edilecek m o l i b d e n mik­
t a r ı y ü z d e 0.1 i l â 0.5 a r a s ı n d a d e ğ i ş i r .
I V — İ H R A C A T VE
İTHALÂ T D U R U M U :
1. Ç e l i k s a n a y i i ile i ş t i g a l e d e n b ü t ü n ü l k e l e r m o l i b ­
denin ithalâtçısı o l m u ş l a r d ı r . E n b ü y ü k ithalâtçı İngilte­
re'dir. E n b ü y ü k ihracatçı ise A.B.D. v e Şili'dir.
Türkiye'den b u mal ihraç
edilmemektedir.
2 . A v r u p a ' n ı n b ü y ü k s a n a y i ü l k e l e r i n i n m o l i b d e n it­
halâtı şöyledir: (Miktarlar t o n olarak gösterilmiştir.)
Belçika
Yıllar Frans
a Çekoslovaky
a Holland
a Almany
a Topla
m
1959
1962
64
—
—
143
0,3
0,3
414
—
478,3
143,3^
Toplam
64
143
0,6
414
621,6
İ n g i l t e r e
Yıllar
Kanada
A. B. D.
1959
1960
498
124
2852
5971
1268
1439
Toplam
622
8823
2707
Şili
Diğer Ülkele r
Toplam
40
308
4658
7842
348
12500
.
F r a n s a : 1962 y ı l ı n d a ş u m i k t a r l a r d a i t h a l â t y a p m ı ş t ı r :
A.B.D.
Müşterek Pazar
Hollanda
İngiltere
İsveç
Avusturya
4 ton
»
41
»
22
»
5
1 »
18 »
Toplam
:
91
1963 y ı l ı n d a
şu
miktarlarda
ithalât
yap-
mıştır:
A.B.D.
Hollanda
İsveç
Avusturya
52 t o n
39 »
»
34
»
26
Toplam
151
3.
Molibdenin ambalâi
4.
İ h r a ç fiatları L o n d r a
durumu mevcut
piyasasında
%95 MOS2 f o b Climax: libresi
T o z halinde m o l i b d e n : libresi
5.
lardır:
değildir.
şöyledir:
(28.12.1964)
1.55 $
$ 175
M o l i b d e n cevheriyle iştigal e d e n müesseseler
şun­
A.B.D.
Climax
(N. Y . )
Molybdenum
C o . : 500
Fifth
Ave. N e w
York
M o l y b d e n u m Corp. of America: Grand Bldg. Pittsburgh
Kanada
Molybdenite Corp. of Canada Ltd.
Quebec
İsviçre
W o l f r a m u n d M o l y b d e n e S.A. N y o n
Batı Almanya
Louis Renner, Bayeische Metallweke A.G. Dachau
W o l f r a m Industrie G.M.B.H. Traunstein
Fransa
Molybdene
( L e ) S.A. 32 r u e
de Londres.
Paris
SÜNGER TAŞI
1 — Memleket
istihsaîi:
Ç o k az o l a r a k v e g a y e t i l k e l b i r ş e k i l d e istihsal e d i l ­
mektedir. İstihsal r a k k a m l a n h u s u s u n d a b i r bilgi edinilememiştir.
2 — İstihsal B ö l g e l e r i :
Uşak civarmda, Ürgüp'te, Niğde Aksaray
kazasımn
T a ş p m a r k ö y ü n d e , A k ç a a b a t kıyılarında, K ı z ı l ı r m a k alüv­
yonları arasında, Şile, Ç e ş m e v e Çanakkale'de b u l u n m a k ­
tadır.
3 —
İstihlâk
Bilgi
edinilememiştir.
II ™ A) MADENÎN BÜNYESİ, ÎSTlFISAL TEKNÎĞÎ, TÜRLEHÎ VE SPESİFİKASYONU t
1 — Bünyesi:
Y a n a r d a ğ l a r d a y ü z e y e ç ı k a n a s i t l â v l a r ı n ( 1 . 2 0 0 san­
tigrat d e r e c e civarında v e gazlarla d o y g u n halde b u l u n a n
a ğ d a l ı s i l i k a t e r i y i ğ i ) g a z l a r ı n ı k a y b e d e r e k s ü r a t l i b i r şe­
kilde soğuması s o n u c u n d a teşekkül eder, sünger dokulu
b i r taş o l u p , c a m t e r k i b i n d e d i r v e a p s i d i y e n i n k ö p ü k l e r i n ­
den husule gelmiştir. V o l k a n l a r civarında kitle veya par­
çalar h a l i n d e b u l u n u r , k u r u h a l d e iken su ü z e r i n d e y ü z e r .
Rengi açık gri veya beyazdır,
2 — İstihsal
Tekniği:
S ü n g e r taşı, v o l k a n i k b ö l g e l e r d e taş o c a ğ ı a ç m a k v e ­
ya v o l k a n külleri arasında dağınık halde b u l u n a n süngertaşı b l o k l a r ı t o p l a n m a k s u r e t i y l e i s t i h s a l e d i l i r .
3 — Türleri :
P e n l i t v e v e r m u c i l i t , s ü n g e r t a ş m m b e l l i b a ş l ı i k i tü­
r ü d ü r . M e n ş e b a k ı m ı n d a n a y n ı o l u p , t e r k i p l e r i d e p e k az
farklıdır.
4 — Spesifikasyonu :
Muayyen bir spesifikasyonu yoktur.
B ) Standardizasyon
:
S ü n g e r taşı s t a n d a r d i z e
C ) Ambala
j durumu :
Sabit bir ambalaj
III
edilmemiştir.
şekli y o k t u r .
KULLANILDIĞI
YERLER ı
B e t o n h a r ç l a r ı n d a h a f i f a g r e g a t o l a r a k , m e r m e r v e li­
tografya kalkerlerini cilâlamakta, ateşe
dayanıklı tuğla
i m a l i n d e a ş ı n d ı r ı c ı o l a r a k t a h t a y ü z e y l e r i d ü z e l t m e k t e kul­
lanılır.
T o z h a l i n d e k i s ü n g e r taşı t a r ı m i l â ç l a r ı n d a v e h a ş e r e
öldürücü ilâçlarda
taşıyıcı ve dolgu
m a d d e s i olarak da
kullanılmaktadır.
A y r ı c a s u t a s f i y e c i h a z l a r ı n d a s ü z g e ç o l a r a k k i m y a la­
b o r a t u a r ı n d a az m i k t a r d a k u l l a n ı l m a l ı d ı r .
IV — İHRACAT ı
1 — i h r a ç Devreleri :
İhracat y a p ı l m a m a k t a d ı r . İstihsal
dirde her m e v s i m ihraç edilecektir.
y a p ı l a b i l d i ğ i tak­
2 — Raki p Ülkele r
Almanya, İtalya v e Yunanistan'dır.
3 — Müstehli k Ülkele r
Fransa, A l m a n y a , İsveç, A.B.D. v e Hollanda'dır.
4 — F O B ihra ç fiatları : (196 3 y ı h )
T ü r k i y e i ç i n b i r fiat
yoktur.
( İ t a l y a n m e n ş e l i p o m z a t a ş l a r ı n ı n A . B . D . C İ F fiatla­
rı c i n s l e r i n e g ö r e t o n u t o r b a l a r i ç i n d e 75 i l â 120 d o l a r
arasında d e ğ i ş m e k t e d i r . Fiat Oil,
Paint+Drug Reporter
dergisinden alınmıştır; yalnız b u fiatlar
temiz, güneşte
kurutulmuş, t o r b a l a n m ı ş fiatlardır.
Kullanılış yerlerine
g ö r e d a h a s a f o l m a y a n p o m z a taşı fiatları i s e U . S . M i n e r a l
Y e a r B o o k ' a g ö r e aşındırıcı m a d d e için kullanılan p o m z a
taşı t o n u $19.95 b e t o n a g r e g a t ı % 336, i z o l a s y o n t a ş ı $ 9.39,
d e m i r y o l u b a l a s t ı $ 0.93, y o l i n ş a a t ı m a l z e m e s i $ 1.94 o l a ­
r a k k o t e e d i l m i ş t i r . Ş u h a l d e fiat i ç i n t a m b i r r a k a m v e r ­
m e k d o ğ r u değildir. Fiatları
kullanılış yerine
göre ve
m a d d e n i n cinsine göre tahavvül edebilir.)
V — İTHALAT :
1957 Y ı l ı n d a 3 1 3 0 K g . , 1958 y ı l ı n d a 71 K g . , 1959 yı­
lında 5 K g . ithâl edilmiştir.
VI ~ SAtR GEREKLİ BÎLGİ t
P o m z a taşı t ü r l e r i m e y a m n d a s a y d ı ğ ı m ı z
perlit ve
v e r m u c u l i t g ü n g e ç t i k ç e daha geniş kullanılma sahası bul­
makta ve ö n e m i artmaktadır. Aşağıdaki tablo U.S. Bureau
o f M i n e s , M i n e r a l s Y e a r B o o k ' d a n a l ı n m ı ş o l u p A . B . D . da­
hilinde perlit istihsalini g ö s t e r m e k t e d i r .
Yıl
1947
1948
1949
1950
1951
1952
Ton
9.700
21.200
58.100
88.962
134.479
155.955
Yıl
Ton
1953
1954
1955
1956
1957
1958
175.234
196.447
246.730
262.815
249.139
241.000
On sene gibi kısa b i r z a m a n d a b i r d e n b i r e istihsal v e
istihlâkte b ü y ü k b i r artış gösteren b u m a d d e yeni inşaat
t e k n i ğ i n d e hafif agregat v e tecrit m a d d e s i o l a r a k kullanıl­
maktadır. M e m l e k e t i m i z d e Biga, B e r g a m a hattı üzerinde
b i r k a ç c e v h e r y a t a ğ ı b u l u n m a k t a d ı r , i ç i n d e b u l u n a n su
dolayısı ile m a d e n d e n istihraç edilen m a d d e b i r d e n b i r e
y ü k s e k hararet d e r e c e s i n d e kavrulursa b u h a r l a n a n su per­
lit d a n e l e r i n i « C i n M ı s ı r ı » g i b i p a t l a t ı p h a f i f b i r a g r e g a t
m e y d a n a getirmektedir. Böylece perlit
(volkanik c a m )
sun'i o l a r a k s ü n g e r t a ş m a ç e v r i l m i ş o l m a k t a d ı r . B u patla­
m a e s n a s ı n d a d a n e l e r e s k i h a c i m l e r i n i n 4 i l â 2 0 m i s l i ka­
dar b ü y ü m e k t e d i r . Ş u h a l d e perlit istihsal mıntıkaların­
d a n , i s t i h l â k m ı n t ı k a s ı n a t o p r a k t a n ç ı k a r ı l d ı ğ ı h a l d e geti­
rilmeli v e b u r a l a r d a k u r u l a c a k tesislerde k a v u r m a v e pat­
latma ameliyesine tabi tutulmalıdır.
TALK
I ™ MADDENİN BÜNYESİ VE TÜRLERİ t
1 — Bünyesi:
T a l k , i ç i n d e b i r m i k t a r s u y u h a v i m a g n e z y u m silikat­
tır. K i m y a s a l f o r m ü l ü 3 M g O . 4 SİO2. H2O v e y a
4 MgO.
5 SİO 2 H2 O ş e k l i n d e g ö s t e r i l e b i l i r . Y a p r a ğ ı m s ı v e p u l l u
b ü n y e l i a g r e g a t h a l i n d e b u l u n u r . M ü k e m m e l t e f l i k l i , se­
def cilâlı ele y a ğ ı m s ı hissini verir. Katılık derecesi 1 M o h s ,
ö z g ü l a ğ ı r l ı ğ ı 2.7—2.8 g r . / c m ' d ü r . H a m l a ç t a k ı z d ı r ı l ı r s a
yapraklanır, parlaklaşır v e sertlik d e r e c e s i artar, 6 M o h s ' a
kadar yükselir. Talk da serpantinler gibi olivin ve başka
magnezyumlu minerallerin hidrotermal veya kontakt met a m o r f i z y o l u ile t a h a l l ü l ü n d e n m e y d a n a g e l m i ş t i r . Ç o k
ince p u l l u v e kesif takla steatit denir.
2 — Türleri:
Kimyasal terkipleri h e m e n h e m e n aynı veya birbirine
ç o k yakın v e fakat fiziksel özellikleri az farklı talk çeşit­
leri s a b u n taşı, p y r o p h y l l i t e v e s t e a t i t d i r . S a b u n taşı ile
t a l k ' m t e ş e k k ü l ü a y n ı i s e d e p y r o p h y l l i t e asitli k a y a l a r ı n
hidrotermal tahavvülünden meydana gelmiştir. Pyrophillite g a y r i m u n t a z a m a d e s e h a l i n d e v e y a a r a t a b a k a l ı ya­
taklar halinde tezahür eder. Ekseriyetle andezit, rhyolite,
tüf, slate, v e şist g i b i asitli k a y a l a r d a n m e y d a n a g e l m i ş ­
tir. P y r o p h y l l i t e i l e b e r a b e r b u l u n a n d i ğ e r m i n e r a l l e r ku­
v a r t z , serisit, p i r i t , f e l d s p a t , d e m i r o k s i t , z i r k o n v e titan­
dır.
II ~ STANDARDİZASYON VE AMBALAJ DU­
RUMU t
1 —
Standardizasyon:
H i ç bir Standard m e v c u t değildir.
2 — Ambalaj:
D ö k m e o l a r a k sevkedilebildiği gibi kullanılış yeri ve
m i k t a r ı n a g ö r e t a h t a f ı ç ı v e y a k r a f t k â ğ ı d ı a m b a l a j l a sev­
kedilir.
III ~ ÎSTÎHSAL t
1 — istihsal Tekniği:
Talk mineralinin istihracında tatbik
edilecek usul,
m i n e r a l y a t a ğ ı n ı n b ü y ü k l ü ğ ü , g e n i ş l i ğ i v e şekli ile arazi­
n i n t o p o g r a f y a s ı n a b a ğ l ı o l a r a k d e ğ i ş i r . İ ş l e t m e , a ç ı k iş­
l e t m e v e y a y e r a l t ı i ş l e t m e s i ş e k l i n d e o l a b i l i r . Ş a y e t istih­
raç edilecek talk tebeşir olarak kullanılmak üzere ufak
b l o k l a r a kesilecekse fazla patlayıcı m a d d e k u l l a n m a k t a n
sakımlmahdır.
İstihraç edilen talk, o l d u ğ u şekilde piyasaya arzedilemez. Kullanılış yerine g ö r e öğütülür, yıkanır v e y a temiz­
lenir. N a d i r o l a r a k bazı müstehlikler k e n d i ihtiyaç ve spes i f i k a s y o n l a r m a g ö r e i ş l e t m e k ü z e r e h a m h a l d e t a l k ' ı ter­
c i h e d e b i l i r l e r . K a b a ö ğ ü t m e i ç i n ( 4 0 ilâ 100 m e s h ) ç e ­
neli veya çekiçli kırıcı v e ö ğ ü t ü c ü l e r d a h a ince ö ğ ü t m e k
i ç i n ( 1 0 0 ilâ 3 0 0 m e s h ) s i l i n d i r l i ö ğ ü t ü c ü l e r k u l l a n ı l ı r ,
2 — D ü n y a istihsali:
A.B.D. talk istihsalinde başta gelmektedir.
Japonya ve Fransa takip etmektedir.
Amerika'yı
İ S T İ H S A L
Ülkeler
1957
1958
1959
1960
Kanada
34.725
35.405
39.176
41.636
48.095
1961 To n
684.453
718.165
791.558
734.473
761.318
Arjantin
26.239
30.060
29.938
30.000
30.000
Brezilya
23.023
31.442
23.369
21.956
22.000
A. B . D .
110
110
110
110
110
Peru
2.689
2.073
1.694
1.732
Uruguay
1.566
1.990
2.335
3.297
3.246
1.857
Avusturya
80.195
78.074
56.475
90.695
93.639
Finlandiya
10.092
6.582
8.261
11.008
6.967
145.482
185.643
193.528
193.022
196.983
35.585
32.854
33.000
35.274
2.205
1.962
33.000
—
2.200
2.200
İtalya
110.951
120.704
120.436
137.117
146.584
Norveç
117.965
167.888
993.783
100.000
100.000
Paraguay
Fransa
B. Almany a
Yunanistan
ülkeler
1Ö57
1958
Portekiz
—
—
1361 To n
243
750
660
30.661
30.853
30.000
İspanya
35.091
İsveç
13.918
14.581
15.873
17.527
17.600
5
220.462
275.000
300.000
330.000
4.256
4.645
6.365
7.244
7.000
770
770
770
770
5
5
5
5
770
16.000
Rusya
İngiltere
Afganistan
Çin
33.360
196Û
1959
49.253
50.906
71.082
102.947
102.370
469.109
377.994
535.140
652.953
690.000
12.434
5.938
17.581
19.272
24.889
50.330
Taiwan
3.677
7.079
11.637
13.685
Kenya
—
157
765
1.008
1.714
1.412
1.979
3.279
7.253
6.708
6.614
6.565
18.729
18.112
. 15.68 0
Hindistan
Japonya
Kore
isviçre
Güney Afrik a
B. A . C .
Avustralya
—
22
2.314
6.031
16.575
17.539
—
—
—
2.955
3 — Türkiye'ni n D u r u m u
a — İstihsa l Bölgeleri :
Sistemli b i r istihsal y o k t u r . A n c a k şu b ö l g e l e r d e orta
çapta bir istihsal yapılabileceği t a h m i n edilmektedir.
Erdek, Susurluk, Aydın ilinde Germencik, Mihalıççık,
M u d u r n u , B o y a b a t v e Z a r a ' d a irili u f a k l ı t a l k y a t a k l a r ı
mevcuttur.
b — İstihsa l Miktarı :
İstihsal a n c a k yılda b i r iki b i n t o n y a p ı l m a k t a v e i ç
piyasalarda tüketilmektedir. İstihsal
edilen b u talk da
y ü k s e k evsafta o l m a y ı p (talksohisi) halinde zuhur etmek­
t e d i r . İ s t i h s a l e d i l e n t a l k z i r a î i l â ç l a r d a d o l g u o l a r a k kul­
lanılmaktadır.
IV — KULLANILDIĞI YERLER :
T a l k sanayide geniş m i k y a s t a kullanılır. S a n a y i d e yay­
g ı n o l a r a k k u l l a n ı l m a s ı n ı t e m i n e d e n ö z e l l i k l e r i s ı r a s ı ile
ş u n l a r d ı r : M i n e r a l i n ç o k y u m u ş a k v e d ü z g ü n o l u ş u , kay­
gan oluşu, düşük rutubetli olması, yağ ve yağlı maddeleri
e m m e h a s s a s ı o l u ş u , k i m y a s a l r e a k s i y o n azlığı, y ü k s e k
e r i m e n o k t a s ı o l m a s ı , e l e k t r i k v e ısıyı
nakil
olmayışı,
d o l g u m a d d e s i olarak kullanılmaya elverişli
olması, be-
yazlığı v e b u n l a r a ilâveten tabiatta yaygın o l a r a k
bulun­
ması, istihsalinin v e pazar e d i l m e k üzere hazırlanmasının
kolay oluşu.
Sanayi k o l l a r ı n d a n seramik, b o y a , lâstik, haşarat ilâç
k a p l a m a m a d d e l e r i v e k â ğ ı t i m â l i yakjiaşık o l a r a k d ü n y a
üzerinde istihsal edilen talk miktarının % 8 0 ini istihlâk
eder. B u sanayi kollarından başka, tuvalet eşyası,
deri
parlatma maddeleri, linolyum ve diğer plâstiklerde dolgu
m a d d e s i olarak kullanılır. Steatite cinsi talk ise izolatör
porselenleri y a p m a k üzere kullanılır.
V — ÎTHALÂ T :
1 — Müstehli k ülkeler :
A l m a n y a , A v u s t u r y a , İngiltere v e Fransa talkı en ç o k
istihlâk e d e n ülkelerdir.
2 — Düny a ithalâ t rakamları :
Talk h a k k ı n d a fazla istatistik bilgisi
a n c a k a ş a ğ ı d a k i r a k a m l a r d e r l e n e b i l m i ş tir.
olmadığından
İ T H A L Â T
$ = 1000
tJlkeler
1 95 9
Ton Dola r
1 96 0
Ton Dola r
Belçika
Lüksemburg
1 96 1
Ton Dola
1 110 10
Fransa
r
0
20 0,1
ingiltere
Norveç
38 000
40 000
italya
Yugoslavya
Türkiye
171 1
7
1 96
2
Ton Dola
r
15 000 50
0
1963
1964
T. Dol. T. Dol.
6
1 593 9
9
2 762 20
1
6 500 20
0
8 803 30
0
182 1
7
340 2
0
400 2
4
279 2
7
329 3
3
284
77
V I — İHRACAT s
I — Raki p ülkele r v e ihraca t rakamları :
İtalya, Fransa, Yugoslavya, A l m a n y a v e A m e r i k a dün­
y a p i y a s a s ı n ı e l d e t u t m a k t a d ı r l a r . İ h r a c a t a ait r a k a m l a r
d a istatistik kaynaklarının
azlığı dolayisile
tam olarak
derlenememiştir.
T ü r k i y e ' d e n 1962 y ı l ı n d a
Tonluk ihracat yapılmıştır.
51 t o n l u k ,
1964 y ı l ı n d a
20
İ H R A C A T
(1000 $ )
ülkeler
Ton Dola r
1 95 9
Ton Dola r
1 96 0
Belçika
Lüksemburg
1 96 1
Ton Dola
r
8 0,
9
128 1
Fransa
İngiltere
1 96
2
Ton Dola
8 0,
r
9
9
5 280
2 810
Norveç
62 000 1
464
64 000 1
561
İtalya
46 300 2
400
51 600 3
000
Yugislavya
51 1
Türkiye
2 — İhraç Devreleri:
Yılın her m e v s i m i n d e ihraç edilebilir.
3 — İhraç
fiatları:
U l u s l a r a r a s ı ' p i y a s a y a u y m a s ı g e r e k m e k t e d i r . 1962 yı­
lında y a p ı l a n ç o k k ü ç ü k çaptaki ithalâtta t o n u 20 d o l a r
b i r f i a t l a s a t ı l m ı ş t ı r . N e w Y o r k p i y a s a s ı n d a t o n u 30.12.63
t a r i h i n d e k i fiata g ö r e 12.50 $ d ı r .
VII
FÎRMA ADLARI ı
T a l k istihsali, ithalât v e ihracatı ile u ğ r a ş a n
lerin adları aşağıda yazılmıştır.
teşekkül­
Güney Afrika
V e r d i t e T a l c m i n e s , 90 M a r k e t St.
Johannesburg
Almanya
G o l l e r ( C h r ) W i l h e l m - M a r y - S t r 8, M ü n c h e n
V o g e l a n d Prenner Nachf. W e s t e r w a l d s t r . 4, W i e s b a d e n
Avustralya
Austral R o c k Milling Pty L t d — G l a d s t o n e St. N e w t o n ,
Sydney (N.S.W.)
N o n M e t a h c s L t d . 7 4 Pitt. S t .
Avusturya
T a l k u m w e r k e N a i n t s c h , K i w i s c h a n d C. F r e i h e i t s p L 1.
(Graz)
Österrevichische
(Vienne)
Talkumindustrîe.
Talkum—4 glimmerwerke
leinverkauf: ( V i e n n e )
1.,
jahannesgb
weisskirchen
(Struk).
22
Al-
Amerika
E a s t e r n M a g n e s i a T a l c C o . Inc.
Burlington, Vt.
S i e r r a T a l c a n d C l a y C o . 1608 H u n g t i n g t o n D r i v e , S o u t h
Pasadena, L o s Angeles
I n t e r n a t i o n a l T a l c C o . Inc.
(N. Y.)
co
Commercial Minerals
(Calif.)
90 west
C o . 310 I r w i n
St. N e w - Y o r k
St. S a n
Francis­
Fransa
G a u z e e ( C h e t C i e 94 r S t . — L a z a r e ( 9 ) P a r i s
L a m o t t e e t C a i f f a r d 4 4 r. R a s p a i t I v r y — s u r — S e i n e
( S e i n e ) Paris
İngiltere
L l o y d ( H ) a n d C o . , 31 B o s i n g h a l l S u . E . c . 2
M e t a l T r a d e r s L t d . 7. G r a e c h u r c h S t . E.C.3 L o n d r a
Hindistan
C a l c u t t a c h e m i c a l C o . L t d . 35 P a n d i t i a R d .
Av., Kalkütta
Rashbehari
İtalya
Cave T a l c o di Dronero, D r o n e r o
Norveç
A.S. Franford Talcmill, P o s b o k s 519. B e r g e n
Norwegian Talc A.S. Roald Amundensg Oslo
Hollanda
Nederlands V e r k o o p k o n t o o r van Chemiske
N . V . M a u r i t s k a d e 63
Verduglis Ind and
Lahaye
Hondelsondernemig,
Producten
Amaliastr.
3
TUNGSTEN
(VOLFRAM)
ı — İSTİHSAL :
1.
Türkiye:
S o n o n yıl i ç i n d e istihsal
2.
Dünya
edilmemiştir.
istihsali:
T o n hesabiyle
( % 6 0 WO3 ihtiva
Ü L K E L E R
1957
eden)
Y I L
LA R
1958
1959
1960
1961
1.602
575
—
—
Meksika
294
8
138
198
193
A. B . D
5.520
3.788
3.649
7.325
8.245
Arjantin
1.441
1.215
1.127
827
840
830
992
542
538
474
140
146
152
243
317
163
42
—
63
Kanada
Peru
Avusturya
—
Finlandiya
1.152
959
783
834
4.756
2.109
2.478
3.189
3.213
1.319
1.301
854
1.028
1.100
557
660
375
386
440
8.800
9.400
9.900
10.500
11.000
90
99
86
86
110
1.910
1.100
820
1.215
1.150
16.500
16.500
19.800
22.000
22.000
1.144
881
1.194
1.082
1.031
Fransa
1.091
Portekiz
İspanya
İsveç
Rusya
Yugoslavya
Burma .
Çin
Japonya
Kuzey Kor
e
2.665
3.300
4.400
5.500
5.500
Güney Kor
e
3.492
5.870
7.529
Tayland
4.567 . 3.59 7
725
1.080
553
486
565
Kongo
1.055
1.200
1.038
634
640
278
64
2
154
192
Güney Afrik a Birliğ i
Avustralya
TOPLAM İSTİHSA L
2.629
1.587
1.218
2.069
2.877
67.500
56.100
57.200
69.400
74.200
3. İ
ç istihlâk :
İstihlâki
4. İstihsa
yoktur.
l Bölgeleri :
İstihsal y a p ı l m a m a k l a b e r a b e r ,
ğukpmar mevkiinde bulunmaktadır.
Uludağ
(Bursa)
So-
II — M A D E N İ N B Ü N Y E S İ , İ S T İ H S A L T E K N İ Ğ İ , T Ü R L E R İ , K U L L A N İ L D İ Ğ İ Y E R L E R:
A) 1
. Madeni n Bünyesi :
Tungsten minerallerinin en önemlileri,
Ş e e l i t ( s c h e e l i t e ) ' C a WO4, p o v e l i t ( P o w e U i t e ) C a ( M o
W ) O4, k u p r a ş e h t ( C a C u ) WO4, F e b e r i t F e W 0 4 v e H ü b n e rit M n WO4 d ü r . U l u d a ğ ' d a k i y a t a k l a r
Şeelitdir. Şeelit
( C a WO4)
T e t r a g o n a l p r a m i d o l h e m i h e d r i k r i s t a l l e r i ek­
s e r i y e t l e p i r a m i t h a b i t u s l u v e a g r e g a t o l a r a k k u v a r t z üze­
r i n d e k a b u k h a l i n d e z u h u r e d e r . K a t ı l ı k d e r e c e s i 4,5 m o h s ,
özgül ağırlığı 6 g r . / c m ' dür. K ı r ı l m a sathı m i d y e k a b u ğ u
şeklinde o l u p k o l a y kırılır. E l m a s cilâlı, kırılan satıh yağ
c i l â l ı d ı r . R e n g i s a r ı m s ı v e g r i - b e y a z b a z a n y a r ı şeffaftır.
H a m l a ç t a güçlükle erir. Alevin sıcak kısmında fosfor tuzu
incisinde sarımsı yeşil, m ü r c i alevde mavi renk verir. Ku­
vartz, apatit v e t o p a z ile b e r a b e r b u l u n u r .
2 . İstihsa
l Tekniği :
Altın v e diğer m a d e n l e r d e o l d u ğ u gibi tungsten cevhe­
ri e k s e r i y e t l e y e r a l t ı i ş l e t m e l e r i i l e i s t i h s a l
edilmektedir.
E l d e edilen c e v h e r i n f l o t a s y o n ' a tabi tutularak zenginleşti­
rilmesi icap eder. B ö y l e c e zenginleştirilen cevher %70 veya
d a h a f a z l a WO3 i h t i v a e d e r b i r h a l e g e t i r i l i r . B u ^konsantre­
d e m e v c u t f o s f o r u n alınması için c e v h e r asit ile m u a m e l e
edilmeli ve sonra k ü k ü r d ü n alınması için k a v u r m a ameli­
yelerine tabi tutulmalıdır. Bazı hallerde Şeelit ve Volframit cevherleri bir arada bulunursa, manyetik seperasyona
tabi tutulması icap eder.
3. Türleri
:
Şeelit, povelit, kupraşelit, feberit, w o l f r a m i t , Hübnerit,
fenno—tungsten v e sentetik şeelit'dir.
B ) Kullanıldığ ı Yerler :
Tungsten ve tungsten cevheri genellikle, takım çelikleri
imâli, yüksek sürat çelikleri, ferro tungsten imâli, tungsten
karbid imâlinde, b o y a v e m ü r e k k e p l e r d e kullanılır. Metalik
t u n g s t e n i s e tel h a l i n d e e l e k t r i k r e s i s t a n s l a r ı v e a m p u l i m â ­
linde kullanılır.
ııı — IHRACA T :
1. ihra ç devreleri :
İstihsal yapıldığı takdirde her m e v s i m ihraç edilebilir,
2. FO
B ihra ç fiatları :
Türkiye için söz k o n u s u değildir.
S e r b e s t p i y a s a fiatı, t o n u F O B K u z e y A v r u p a
ları 21—21.5 $ dır. (28.12.1964)
liman­
IV — A) MÜSTAHSİ L ÜLKELER :
B u r m a , Çin, K o r e , Bolivya, A.B.D. dir.
B ) Müstehli
k Ülkeler :
A.B.D., Almanya, Hollanda, İngiltere başka
müstehlik
ülkelerdir.
V — SAÎR GEREKLİ BİLGİ:
U l u d a ğ ( S o ğ u k p m a r ) m e v k i i n d e k i şeelit mineralizasy o n u ü ç z o n d a mütalâa edilebilir ( C . W . R Y A N R a p o r u n a
g ö r e . ) E n üste b i r üs z o n u d u r ki mineralize
olmuş bir
skarn v e ara skarn z o n u n d a n müteşekkildir. B u m m t a k a da kabili istihraç takriben
3.000.000 t o n
cevher bulun­
m a k t a d ı r . İ k i n c i m m t a k a b i r alt s k a r n z o n u o l u p b u iki­
sinin altında b u l u n m a k t a d ı r . B u
k ı s ı m d a ise takriben
4.000.000 t o n c e v h e r b u l u n m a k t a d ı r . B u n u n d a
altında
mineralize o l m u ş bir m e r m e r v e granit z o n u bulunmakta­
d ı r . B u r a d a d a 3.000.000 t o n c e v h e r b u l u n d u ğ u h e s a p l a n ­
mıştır. Cevher yatağının uzunluğu m u h t e m e l e n 600, ge­
nişliği ise 240 metredir. S k a r n zonları birbirinden
gayri
m u n t a z a m m e r m e r tabakaları ile ayrılmıştır. Cevherin b i r
k ı s m ı a ç ı k işletme ile çıkarılabilir vaziyette ise d e ç o ğ u
yeraltı işletmesini i c a p ettirir vaziyettedir. Cevherin orta­
l a m a t e n ö r ü % 0 . 4 4 W O 3 d ü r . M e m l e k e t i m i z d e E l â z ı ğ vi-
l â y e t i K e b a n k a z a s ı n d a k u r ş u n m a d e n i o c a k l a r ı n d a şeelit
olduğu bildirilmektedir. Araştırmalar Etibank tarafından
yapılmaktadır.
VI — FİRMA ADLARI:
Almanya
e h e m . Fabrik Reinmetall Dr. Climmer ve Co.
W i n d s c h e i d s t r . 18 C h a r l o H e n b u r g , B e r l i n
Arjantin
T u n g s t e n o A r g e n t i n a S.A. C o r r i e n t e s 4 4 7 B u e n o s - A i r e s
Kanada
Kanada
(Ont.)
Tungsten
Ltd. 44
King
St.—West, T o r o n t o
İspanya
T u n g s t e n S.A. M i g u e l B l e a c h 17 B a r s e l o n a
A.B.D.
Kramarsk
( F . ) C o r p . 39 B r o a d w a y , N e w Y o r k
(N.Y.)
Fransa
M i n e r a l s et M e t a u x 61 A v . H o c h e 8e P a r i s
İngiltere
T u n g s t e n M f g . C o . Ltd. H e d d o n St. W . 1 L o n d r a
ZIMPARA TAŞ İ
I — İSTİHSAL :
A ) Memleketimi
z istihsal i ( S o n o n yıllık )
Yıl
Miktar ( T o n )
Yıl
1953
1954
1955
1956
1957
1.135
8.402
7.099
6.363
4.128
1958
1959
1960
1961
1962
(5961)
Miktar
4.906
4.806
8.193
10.757
9.000
(Ton)
(7000)
(8000)
(8000)
(10000)
Not: Parantez içindeki rakamlar Madenciler Derneği
r a p o r u n d a n aimmıştır. Diğerleri Devlet istatistik Enstitü­
sünün rakamları olup Madenciler Derneği raporunda
da
aynıdır.
B ) İstihsa
Aydın,
l Bölgeleri :
Izmir.
II — A. MADDENİN BÜNYESİ, KISAC A İSTİHSAL TEKNİĞİ, TÜRLERİ, SPESİFİKAS YON:
1. Maddeni
n bünyesi :
Z ı m p a r a taşı saf b i r m i n e r a l d e ğ i l d i r . A l ü m i n y u m o k ­
sit (Aİ2O3) K o n k o r d a t o ile Fe2 O3 v e rcs O4 g i b i m u h t e l i f
d e m i r o k s i t l e r i ile b a z ı d i ğ e r y a b a n c ı
m a d d e l e r ihtiva
e d e r . M e m l e k e t i m i z d e m e v c u t iyi k a l i t e z ı m p a r a taşı k i m ­
yevî b ü n y e itibariyle şu aşağıdaki m a d d e l e r i ihtiva eder:
Aİ2 O3 %60 ilâ 63.5
S i O2 % L 6 i l â 1.80
Fes O4 % 32.25 ilâ 33.20
C a O % 0.50 ilâ 0.90
N2 O % 1 . 9 0 i l â 5.6
Bazı cins z ı m p a r a
taşından
(TİO2 i l m e n i t ' d e ) b u l u n a b i l i r .
%3
kadar
titan
oksit
M i n e r a l o j i k b a k ı m d a n z ı m p a r a taşı ü ç c i n s e ayrıla­
b i l i r : a ) H a k i k i z ı m p a r a taşı. b ) S p i r a l taşı c ) F e l d e p a tik z ı m p a r a taşı.
H a k i k i z ı m p a r a taşı k o r o n d u m (Aİ2 ©3) ile m a n y e t i ­
tin b i r k a r ı ş ı m ı o l u n i ç i n d e b a z a n
manyetitden husule
gelmiş homatit bulunabilir. Memleketimizde ve Yunanis­
t a n ' d a b u l u n a n z ı m p a r a taş b u c i n s t i r . R e n g i k ı r m ı z ı m s ı
siyahtır.. S p i n e l z ı m p a r a taşı s p i n e l ( A L O3 . M o O v e y a
AI2 M g 0 4 ) k o r o n d u m v e m a n y e t i t i n k a r ı ş ı m ı d ı r , t y i c i n s ­
lerinde gri renkteki k o r o n d u m kristalleri fazla g ö r ü l ü r .
B u cins zımpara, t a ş m a m e m l e k e t i m i z d e rastlanmamıştır.
F l d s p a t i k z ı m p a r a t a ş ı n d a ise s p i n e l z ı m p a r a i ç i n d e b u l u ­
n a n m a d d e l e r d e n b a ş k a % 3 0 ilâ 50 a r a s ı n d a
feldspatla
r a s t l a n ı r . K a t ı l ı k d e r e c e s i 7 ilâ 9 M o h s a r a s ı n d a d e ğ i ş i r .
Ö z g ü l a ğ ı r l ı ğ ı 2.7 ilâ 4.3 g r / c m ' d ü r . E r i m e n o k t a s ı 1800
ilâ 1950°C. R e n g i k o y u g r i v e b a z e n i ç i n d e k i h o m a t i t se­
b e b i y l e k ı r m ı z ı m s ı siyahtır. Çizgisi k o y u kahverengiden
siyaha kadar değişir.
2.
K ı s a c a istihsa l tekniği : -
™ ^
Z ı m p a r a taşı a ç ı k i ş l e t m e m e t o d u ile e l d e e d i l i r .
3. Türleri
:
K o r o n d u m ; t a b i i saf k r i s t a l i z e
a l ü m i n y u m oksittir.
M o h s katılık derecesine g ö r e elmastan sonra ikincidir. Ya­
n i k a t ı l ı k d e r e c e s i 9 d u r . Ö z g ü l a ğ ı r l ı ğ ı 3.93 ilâ 4.10 g r /
c m ' d ü r . 1950°C n i n ü z e r i n d e erir. R e n g i g r i , m a v i m s i y e ­
şil, k ı r m ı z ı b e y a z v e y a şeffaf o l a b i l i r .
4. Spesifikasyonu
:
( Y u k a r d a m a d d e n i n bünyesi altında
spesifikasyon olarak zikredilebilir).
B . Standardizasyo
sayılan özellikler
n durumu :
Memleketimiz için muayyen bir standardı
C. Kullanıldığ
yoktur.
ı yerler :
Aşındırıcı olarak, biley çarkları, zımpara
kâğıdı ve
a ş ı n d ı r ı c ı m a c u n l a r ( a l ı ş t ı r m a p a s t a l a r ı ) i m a l i n d e kulla­
nılır. K ı s m e n d e ğ i r m e n taşlarına da girer.
III. AMBALAJ DURUMU :
D ö k m e olarak
sevkedilir.
IV — I H R A C A T :
A ) 1960—196
4 yıllarınd a İhracatımı z :
Seneler
Miktar ( t o n )
Kıymet (T.L.)
1960
1961
1962
1963
1964
7.085
9.804
8.708
8.352
9.217
473.417
950.396
817.492
854.325
936.001
B ) İhra
ç devreleri :
Bütün yıl ihraç
V—
A ) Raki
edilebilir.
p Memleketle r :
Yunanistan,
Rusya.
B ) Müstehli
k memleketler :
İngiltere, A.B.D.,
Hollanda.
VI — FO B ÎHRA Ç FlATLAR I
T o n u F O B 10 ilâ 12 d o l a r a r a s m d a
satılmaktadır.
(Madenciler Derneği raporundan alınmıştır.)
VII — SAİR LÜZUMLU MALÛMAT :
D ü n y a istihlâki z ı m p a r a taşı v e t ü r ü
k o r i n d u m gün
g e ç t i k ç e e h e m m i y e t i n i k a y b e t m e k t e d i r . Sun'i o l a r a k dü­
ş ü k fiat v e i k t i s a d i ç a p t a y a p ı l m a y a b a ş l a n a n
aşındırıcı
maddeler (silisyum karbid v e sun'i a l u m i m a ) tabii korond u m v e z ı m p a r a taşı y e r i n i a l m a k t a d ı r .
VIII — I H R A C A T Ç ı FÎRMALARIN ADRESLERİ
1.
LütfuUah
E. Kitapçı M a d e n Ltd.
Şti.
Şehit
Fethibey Cad. N o : 36—İzmir
2.
Abet M a d e n Ltd. T ü r k Şirketi
Atatürk Cad. Biz Han N o : 154—İzmir
3.
Olçander Müessesesi Tül Menaşe
Akgersan Han N o : 44—İzmir
I
4.
Z ı m p a r a ve Degirmentaşı Sanayii Fabrikası
Y e m i ş Ç a r ş ı s ı 855 S o k a k N o : 2 0 — İ z m i r
Türkiye Ticare t Odaları , Sanay i Odalar ı v e
Ticaret Borsalar ı Birliğ i
MADEN YARDIM
KOMİSYONU
Gaye, İmkân , Teşkilâ t v e Faaliyet i
Türkiye ekonomisinde ve döviz kaynakları
arasında
madenlerimiz m ü h i m bir yer tutmaktadır. Memleketimiz­
de m a d e n l e r Etibank gibi iktisadî devlet teşekkülleriyle
b ü y ü k l ü , k ü ç ü k l ü şirketler tarafından işletilmektedir. Dev­
let t e ş e k k ü l l e r i v e b a z ı ş i r k e t l e r c e v h e r y a t a k l a r ı n ı i y i b i r
şekilde değerlendirecek ve işletecek imkân ve personele
sahip b u l u n m a k t a d ı r . Diğer m a d e n c i l e r ise, u m u m i y e t l e ,
teknik bilgi, sermaye ve teçhizat kifayetsizliğinden dolayı
gelişigüzel çalışmaktadır.
M a d e n sanayiine yapılan yatırım diğer sanayi kolları­
na yapılan yatırıma benzemez, risklidir. Daha başlangıçta,
a r a m a v e e t ü d s a f h a s ı n d a o l d u k ç a b ü y ü k m a s r a f l a r ı n ya­
pılması icabeder. B u masraf karşılıksızdır, işletilebilecek
b i r c e v h e r yatağı tesbit edilebildiği t a k d i r d e geri alınabi­
lir. B u e t ü d l e r y a p ı l ı p c e v h e r y a t a ğ ı n ı n d u r u m u anlaşıl­
m a d a n evvel b u mevzu için sermaye temini ç o k müşkül­
dür. M e m l e k e t i m i z d e sayıları binleri b u l a n a r a m a ruhsat­
namesi sahiplerinin b ü y ü k bir ekseriyeti b ö y l e b i r masraf
ihtiyar e d e c e k d u r u m d a olmadığına g ö r e m a d e n sanayiimi­
zin inkişafı v e büyiik hususî teşebbüs yatırımlarına cazip
b i r hâle getirilebilmesi için m a d e n c i l e r e teknik y a r d ı m d a
b u l u n a c a k v e karşılıksız yapılması gereken arama v e etüd
masraflarının finansmanına iştirak e d e c e k b i r teşekkülün
m e v c u d i y e t i âcil bir zaruret haline gelmiş bulunmakta­
dır.
O d a l a r B i r l i ğ i b u n u p l â n l ı b i r ş e k i l d e t a h a k k u k etti­
r e b i l m e k g a y e s i y l e M a d e n Y a r d ı m K o m i s y o n u n u t e ş k i l et­
miştir.
Maden Y a r d ı m K o m i s y o n u nun
rıyla aşağıda gösterilmiştir:
vazifeleri
ana
hatla­
1 — H â l e n m a h d u t i m k â n l a r l a a r a n ı l a n v e y a çalıştı­
r ı l a n m a d e n l e r i n f a a l i y e t e g e ç i r i l m e s i v e y a istihsâlleıinin arttırılması için gerekli etüdleri yapa­
rak tavsiyelerde bulunmak;, arama,
ihzarat ve
i ş l e t m e p r o j e l e r i h a z ı r l a m a k v e b u n l a r ı n tahak­
kuku için finansman imkânları sağlamak.
2 — Hâlen terkedilmiş bulunan madenlerin, mevcut
piyasa şartları m u v a c e h e s i n d e yeniden faaliyete
geçirilmeleri imkânlarını tetkik etmek.
3 — Finansman yardımı talebinde bulunan madenci­
lerin sahalarında teknik v e iktisadî
imkânları
t e t k i k e d e r e k b u t a l e p l e r i n y e r i n e g e t i r i l i p getirilemiyeceğini tâyin etmek.
4 — M a d e n bakımından zengin
imkânlar
gösteren
bölgelerde araştırma ve
p r o s p e k s i y o n etüdleri
y a p a r a k v e m a d e n i s t i h s a l v e e k o n o m i s i n d e ısla­
hat imkânları sağlayarak
bulunan ve
istihsal
safhasına geçirilen m a d e n l e r i n sayısını sür'atle
artırmak.
5 — M e m l e k e t i m i z d e madenciliğin inkişafına
muva­
zi o l a r a k t e k n i k p e r s o n e l i h t i y a c ı n ı k a r ş ı l a m a k
ü z e r e b i r y e t i ş t i r m e p r o g r a m ı tesis e t m e k .
M a d e n Y a r d ı m K o m i s y o n u f a a l i y e t i n i b a ş l a n g ı ç t a hâ­
len iktisadî b i r şekilde işletilmesi v e kolaylıkla satılması
m ü m k ü n m a d e n varlıkları üzerine teksif e d e c e k v e b u
yardımlarla m a d e n sanayiinin âcil meselelerinin k ı s m e n
hâilini m ü t e a k i p u z u n vadeli işleri ele alabilecektir.
O d a l a r B i r l i ğ i ile A m e r i k a B i r l e ş i k D e v l e t l e r i A . I . D .
İdaresi arasında yapılan anlaşmalarla M a d e n Y a r d ı m K o ­
m i s y o n u n u n faaliyeti için gerekli f o n temin edilmiştir. K o ­
m i s y o n , b ü n y e s i n d e jeoloı'i, m a d e n v e izabe mevzuların­
da kalifiye T ü r k ve y a b a n c ı teknik elemanlar bulundura­
c a k v e ihtiyaç v u k u u n d a m a d e n sanayiinin, d i ğ e r alâkalı
m e v z u l a r m ü t e h a s s ı s l a r ı n d a n d a i s t i f a d e s i n i m ü m k ü n kı­
lacaktır.
ADRES:
Maden Yardım Komisyonu
A t a t ü r k B u l v a r ı N o . 53 T e r z i o ğ l u H a n K a t
Yenişehir—^Ankara
6—7
R İ S K V E G E L İ Ş T İ R M E FONLARINDAN K R E D İ ALACA K
ÖZEL S E K T Ö R M A D E N C İ L E R İ N İ N TÂB İ OLDUKLAR I
ŞARTLAR V E USULLE R
I _ GAY
E V E MAKSAT :
Özel S e k t ö r M a d e n c i l i ğ i Geliştirme F o n u madencili­
ği g e l i ş t i r m e k i ç i n y a t ı r ı m s e r m a y e s i i h t i y a ç l a r ı n ı k a r ş ı l a r ,
Özel S e k t ö r M a d e n c i l i k R i z i k o S e r m a y e F o n u ise özel m ü ­
teşebbis tarafından mineral yataklarının araştırılmasının
finansmanına yardım eder.
A. Geliştirm
işe
e Fonundan :
1.
Özel olarak iktisap edilmiş b u l u n a n
madenlerin,
memleket dahilinden temin
edilebilecek teçhizat,
m e k a n i k v a s ı t a , t e s i s a t , m ü t e a h h i t l i k v e d i ğ e r hiz­
m e t l e r vasıtası ile istihsal safhalarına geliştirilme­
si. B u g e l i ş t i r m e m ü h e n d i s l i k p l â n l a r ı n a g ö r e m a ­
denin açılması, teçhizatın montajı, istihraç için
yerüstü tesislerinin yapılması, cevheri zenginleştir­
m e tesisleri, işçiler i ç i n b a r a k a v e d i ğ e r tesisler,
madeni işçilere daha emin bir hale getirmek için
alınacak emniyet tedbirleri,
yolların
yapımı ve
onarımı, cevher v e cevher konsantrelerini
yükle­
m e k için y a p ı l a c a k tesisatı ihtiva eder.
2.
M a d e n l e r i i s t i h s a l s a f h a s ı n a g e l i ş t i r m e k i ç i n işlet­
m e sermayesi ve minerallerin
satışlarından gelir
temin edilinceye kadar veya maden
izabesinden
t e m i n e d i l e c e k g e l i r i l e b o r ç itfa e d i l i n c e y e k a d a r
işletme faaliyetlerini desteklemek,
3.
Madenin gelişmesi için gerekli teçhizat
m e n i n satın alınması,
4.
Mühendislik,
tersim
gorta ve pul
resmi, mukavele yapılmasında
işleri, u m u m î
ve
malze­
masraflar,
si­
öden­
m e s i g e r e k e n harçlar, teçhizatın satın alınması ve
yukarıdaki
1, 2 , 3, 4 p a r a g r a f l a r ı
ile i l g i l i d i ğ e r
masraflar.
B . Ris
k Fonundan : ,
1.
Arama yapılacak
nın yapılması,
2.
Arazinin açılması, hendek
kazılması, dere çukur­
larının açılması, b a c a , galeri, tünel y a r m a elmaslı
ve diğer sondajların yapılması, eski
madenlerin
r e h a b i l i t a s y o n u , drenaj işleri, n ü m u n e l e m e , t o p o g rafik v e jeolojik araştırmalar, jeofizik v e jeoşimik
p r o s p e k s i o n l a r t o p o l o j i işleri d e dahil o l m a k üze­
re mineral yatağının vüsatini tayin e t m e y e yaraya­
c a k diğer b ü t ü n işlerin yapılması,
3.
Numunelerin hazırlanması,
kimyevi analizlerinin
yaptırılması, k a b a n u m u n e l e r i n cevher alıcı veya
i z a b e c i y e g ö n d e r i l m e s i işleri d e dahil o l m a k ü z e r e
m i n e r a l yatağının kalitesini tayin e t m e k için ge­
rekli işlerin yapılması,
4.
Müsait bir c e v h e r yatağından çıkarılabilecek cev­
herin değerini tayin için metalurjik denemeler ve
pilot tesislerin yapılması,
Minerallerin Türkiye dahilinde veya başka yerlerde
piyasası o l u p o l m a d ı ğ ı n ı tespit e t m e k için piyasa
etüdlerinin yapılması,
Ö d ü n ç alanın y u k a r ı d a k i işlerle ilgili m ü h e n d i s l i k ,
idarî, nakliye ve diğer masrafları,
Türkiye'de ihtiyaç duyulan mineral h a m maddele­
rin istikşaf ve sistematik
araştırmalarının yapıl­
ması,
P r o s p e k s i o n v e a r a ş t ı r m a işleri için gerekli teçhi­
zat, k i r a l a m a v e m a l z e m e l e r i n t e m i n e d i l m e s i ,
Ö d ü n ç vermelerin yapılması için kanunen gerekli
damga resimleri ve diğer harçların ödenmesi.
5.
6.
7.
8.
9.
sahalara giriş, y o l ve
patikaları­
II — ÖDÜN Ç A L M A K İCÎ N M A D E N C İ Y E AÎ T Ö N ŞART LAR :
1.
Madencinin özel sektörden olması.
Kuruluşlarda
%5rin Ö z e l sek;töre ait o l m a s ı ş a r t t ı r .
2.
Geliştirilecek olan veya araştırma ve prospeksion
y a p ı l m a k istenen sahaları kapsayan kanunî ruh­
satlara sahip olması,
3.
İstihsal edilen veya edilecek olan mineraller veya
taşocağı maddeleri için pazarların m e v c u t olduğu­
n u v e b u n l a r ı n istihsalinin dünya piyasası muva­
cehesinde kârlı olarak yapılabileceğinin m ü m k ü n
olduğunu belirtip göstermesi,
4. F o n l a r d a n ö d ü n ç v e r i l e n p a r a l a r l a , e s k i b o r ç l a r ı
ö d e m e k i ç i n k u l l a n ı l m a y a c a ğ ı h u s u s u n u k a b u l et­
mesi,
5. Ö d ü n ç v e r m e l e r i ç i n g e r e k l i
teminatları
temin
edeceğini deruhte etmesi,
6.
Aşağıda belirtilecek şartlar v e esaslara g ö r e fonla­
r ı n k u l l a n ı l m a s ı n d a v e y a p ı l a c a k i a d e v e itfa p l â n ­
larına g ö r e borçların iadesinde
mutabık olması
şarttır.
III — ÖDÜN Ç V E R M E MİKTARI
, SÜRES
İ V
E FAİ Z
NİSBETİ:
1.
2.
3.
Ö d ü n ç v e r m e l e r e n ç o k i k i y ı l i ç i n y a p ı l ı r . İşlet­
m e s e r m a y e s i n e t a a l l û k e d e n ö d ü n ç v e r m e l e r d e sü­
r e 1 yılı g e ç e m e z .
Ö d ü n ç v e r m e l e r d e f a i z n i s b e t i %8 d i r .
Risk fonundan yapılan ö d ü n ç vermelerde,
ödünç
v e r m e miktarı, ç o k istisnai haller dışında, p r o j e
m a l i y e t i n i n % 5 0 sini g e ç e m e z . Y i n e b u
durumda
tek bir p r o j e için verilecek m i k t a r 250.000.— TL.
yı aşamaz.
IV — ÖDÜN Ç V E R M E L E R İ N YAPILABİLMES
UYGULANACAK GENE L USULLER :
İ İÇİ
N
E ğ e r ö z e l s e k t ö r m a d e n c i s i k e n d i s i n i b o r ç a l m a y a eh­
l i y e t l i g ö r ü y o r , d u r u m u 11. m a d d e d e b e l i r t i l e n
şartlara
u y u y o r , s a h a s ı n ı n d u r u m u n u I. m a d d e d e b e l i r t i l e n m a k ­
satlara uygunluğunu tevsik e d e b i l i y o r v e III. m a d d e d e k i
ö d ü n ç v e r m e şartlarını kabul e d i y o r ise, sahasını tetkik
e t t i r m e k v e ö d ü n ç para^ a l a b i l m e k i ç i n M a d e n
Yardım
Komisyonuna bir müracaat Formu
d o l d u r m a k suretile
müracaatta bulunur.
Maden Yardım Komisyonuna
terekküp eder.
1.
müracaat
iki
kısımda
Teknik yöneltme müracaatı
adını taşıyan birinci
kısımda, m ü r a c a a t ç ı n ı n teklifinin teknik cephele­
rini ilgilendiren sorular vardir.
Sahanın hukukî
d u r u m u , sahaya, cevhere, istihsale, y o l d u r u m u n a
m ü t e a l l i k s o r u l a r l a b i r l i k t e m a d e n c i b u f o r m a , ça­
lışma plânı, m e v c u t r a p o r ve plânlar, maliyet ve
işletme hesaplarını eklemelidir. B u n u n gibi,
a) Arama
ruhsatnameliler için,
aramaların
durumunu gösterir rapor ve kroki,
son
b)
57. m a d d e d e n istifadeliler için A v a n p r o j e ma­
hiyetinde fen r a p o r u v e eki, o c a k plânı v e mak­
taları, s o n yıllık imalât haritası,
c)
İşletme ruhsatnameli
imalât haritası,
ve
imtiyazları
için, yıllık
d ) Y u k a r ı d a i ş a r e t o l u n a n l a r a i l â v e o l a r a k v a r ise
m a d e n s a h a s ı h a k k ı n d a y a z ı l m ı ş b i l û m u m ra­
porlar.
B u ilk m ü r a c a a t ayrıca, m a d e n c i n i n malî d u r u m u
ilgili k ı s a b i l g i l e r i d e i h t i v a e t m e l i d i r :
ile
a ) M a d e n c i n i n ö d ü n ç alacağı paraya karşı göste­
rebileceği teminat. Banka mektubu, gayrimen­
kul i p o t e ğ i , m u t e b e r kefil, M a d e n K a n u n u n d a
bahis k o n u s u olan teminatlar v.s. gibi,
b)
2.
V a r l ı ğ ı , a l a c a ğ ı , b o r ç l a r ı i l e ilgili b i l g i l e r .
M ü r a c a a t ı n ikinci k ı s m ı n ı ihzari sual varakasının
d o l d u r u l m a s ı teşkil eder. Ancak, teknik y ö n e l t m e
m ü r a c a a t ı ü z e r i n e , s a h a s ı t e t k i k e d i l e r e k p r o i eleş­
t i r i l m e k s u r e t i l e t e k e m m ü l e d e n m ü r a c a a t l a r için­
de riziko veya geliştirme f o n u n d a n kredi verilebi­
lecek d u r u m d a oldukları tespit edilen müracaat
sahipleri, « R i s k v e Geliştirme Fonlarından
kred^
alacakların c e v a p l a n d ı r a c a k l a r ı ihzari s u a l F o r m u » nu doldururlar. B u f o r m mevcut veya kurulacak,
tevsi edilecek işletmeye v e müracaatçının krediye
l i y a k a t d u r u m u n a m ü t e a l l i k m u f a s s a l s o r u l a r ı ih­
t i v a e d e r . E z c ü m l e , t e ş e b b ü s s a h i b i ş a h ı s v e y a fir­
manın genel olarak projenin finansman kısmının
n e miktarını k e n d i ö z kaynakları ile karşılayacağı­
nı m e v c u t m a k i n a tesis v e teçhizatını, alacağı kre­
diye karşı göstereceği teminatın cins ve miktarı,
istihsal kapasitesi v e satış i m k â n v e yerleri gibi.
V — MADE N YARDI M KOMİSYONUNU N TEKNİ K F A
ALÎYETLERÎ V E PROJENİ N HAZIRLANMASI :
K o m i s y o n kuruluş gaye v e maksatlarına uygun gör­
d ü ğ ü müracaatları tetkik e d i l m e k üzere, tarih ve mahalli­
ni n a z a r a alarak sıraya k o y a r . M ü r a c a a t ç ı n ı n sahası hak­
kında gerekli teknik ve hukukî incelemeleri yapar. Ekono­
m i k b i r şekilde işletilmesi v e kolaylıkla satılması m ü m k ü n
olanlar ile ihraç ile d ö v i z sağlayacak v e y a b a n c ı s e r m a y e
yatırımlarım c e l b e d e c e k cevherlere öncelik verilir. Teknik
b a k ı m d a n m ü m k ü n görülebilen talepler hakkında karar
vermek ve gerekirse bir projeye bağlanmak üzere maden
mühendisleri ve jeologlardan müteşekkil Maden Yardım
K o m i s y o n u ekipleri tarafından mahallinde ilk
tetkikleri
ve j e o l o j i k incelemeleri yapılır. Aramayı gözeten v e riziko
f o n u n d a n karşılanacak olan talepler için bir arama proje­
si v e i k r a z p l â n ı , i ş l e t m e y i v e g e l i ş m e y i i s t i h d a f e d e n ta­
lepler için de b i r işletme p r o j e s i v e ikraz plânı hazırlanır.
Daha sonra projeler; müracaatçının krediye liyakat
d u r u m u n u v e t e m i n e d e b i l e c e ğ i v e t e m i n e t m e s i g e r e k l i te­
m i n a t l a r ı t a y i n v e t e s p i t e d e b i l m e k , t a v s i y e v e k a r a r ı alın­
m a k üzere, b u k o n u d a yetkili kılınmış olan v e projenin
f i n a n s m a n k ı s m ı ile ilgilenecek o l a n E T Î B A N K ' a g ö n d e ­
rilir.
VI — YETKİL İ KARA R ORGAN I - «ÖZE L MADENCİLİ K
RİSK V E GELİŞTİRM E FON U ÖDÜN Ç V E R M E
KOMİTESİ» :
B a n k a n ı n en g e ç 60 g ü n zarfında vereceği m ü r a c a a t ç ı
h a k k ı n d a k i k r e d i y e liyakat kararı ile M a d e n Y a r d ı m K o ­
m i s y o n u n u n m a d e n i n e k o n o m i k y e teknik yeterliği hak­
kındaki kararı bir tavsiye olarak Ö d ü n ç V e r m e Komitesi­
ne sunulur. Ö d ü n ç V e r m e K o m i t e s i b u tavsiyeleri inceler
ve ikrazın yapılması veya reddedilmesi hakkında müsta­
kil olarak karar verir. K o m i t e kredinin miktarı, m ü d d e t i
i l e b i r l i k t e d i ğ e r ş a r t l a r ı n ı t e s p i t , itfa v e i a d e p l â n ı n ı tas­
dik eder. K o m i t e n i n yetkilerinden birisi de risk fonundan
finanse edilen ve m ü s p e t netice v e r m e y e n p r o j e l e r d e b o r ç ­
lunun n e m i k t a r v e nisbette b o r c u n d a n ibra edileceği hu­
susunda karar ittihazıdır.
Ö d ü n ç V e r m e Komitesi, Odalar Birliği İdare Heyeti
Başkanı, Odalar Birliği U m u m î Kâtibi, Etibank Genel Mü­
d ü r ü ve M a d e n Y a r d ı m K o m i s y o n u Müdüründen t e ş e k ­
kül eder.
Vîî — PROJENİN
REVLERİ :
FİNANSMANI V E
BANKANIN
GÖ
Ödünç Verme Komitesinin
talimatı
üzerine, banka
b o r ç l u d a n kararlaştırılmış
bulunan teminatları
alarak,
b o r ç l u i l e k r e d i m u k a v e l e s i n i a k d e d e r . B a n k a k r e d i anlaş­
masının i m z a s ı i ç i n g e r e k l i b ü t ü n m a l î v e i d a r î i ş l e m l e r i
y a p a r . M u k a v e l e n i n t a t b i k a t ı i l e ilgili o l a r a k a n a p a r a v e
faizleri toplar, g e r e ğ i n d e b o r ç l u y u takip eder, i p o t e k l e r i
v e r e h i n l e r i p a r a y a ç e v i r i r e z c ü m l e t e d i y e v e t a h s i l ile il­
gili b ü t ü n m u a m e l e l e r i y a p a r .
İkrazın kararlaştırılmasını müteakip her p r o j e sahibi
b o r ç l u için özel bir kredi hesabı açarak, b u miktarı özel
m a d e n c i l i k risk v e geliştirme f o n u n d a n karşılar. Teminat
olarak, b a n k a tarafından
teçhizatın mülkiyeti muhafaza
kaydı ile b o r ç l u y a satışının gerekli o l d u ğ u hallerde, teç­
h i z a t a ait p r o f o r m a f a t u r a l a r ı n M a d e n Y a r d ı m K o m i s y o ­
n u tarafından k a b u l ü n ü n icrası şarttır.
F i n a n s m a n l a ilgili b ü t ü n ö n i ş l e m l e r
hazırlandıktan
sonra banka, M a d e n Y a r d ı m K o m i s y o n u talimatına müs­
teniden ilk ö d e m e y i yapar. İlk tediyeler p r o j e n i n teçhizat,
m a k i n a v e m a l z e m e k ı s m ı n a m ü t e a l l i k t i r . B u n l a r a ait ö d e ­
m e l e r d o ğ r u d a n satıcı müesseselere transfer edilir. Tedi­
y e , b o r ç l u n u n k e n d i ö z e l h e s a b ı n d a n ç e k e c e ğ i m e b l â ğ ı ih­
tiva e d e n çekin, a n c a k M a d e n Y a r d ı m K o m i s y o n u M ü d ü ­
rü n ü n tasdik imzasını taşıması şartı ile m ü m k ü n d ü r .
VIII — K R E D İ M U K A V E L E S İ N İ N KAPSAYACAĞ I SAR T
LAR - BORÇLUNU N TAAHHÜTLER İ :
B o r ç l u b a n k a ile o l a n
anlaşmasında, İkraz Komitesi
k a r a r m a u y g u n olarak alacağı kredi karşılığında, yukarı­
d a ç e ş i t l i y e r l e r d e a d ı g e ç e n m e c b u r i y e t l e r d e n b a ş k a , aşa-
ğıdaki hususlara da riayet eedr ve bunları
hüt eder.
k a b u l v e taah­
1. A l a c a ğ ı k r e d i y i y a l n ı z s a h a s ı n ı n ( a r a m a r u h s a t l ı ,
i ş l e t m e h a k k ı v e i m t i y a z l ı ) a r a ş t ı r ı l m a s ı v e gelişti­
r i l m e s i ile ilgili olarak, M a d e n Y a r d ı m K o m i s y o n u
tarafından hazırlanmış bulunan, işletme ve arama
projesinde gösterilen
madde ve
maksatlar için
k u l l a n a c a ğ ı n ı v e s a r f i y a t ı n p r o j e y e v e sarf p r o g r a ­
m ı v e K o m i s y o n c a verilen talimatlara
tamamen
uygun olacağını,
2.
P r o j e için aldığı krediyi hiç bir veçhile diğer b o r ç ­
ları v e y a p r o j e sahası i ç i n dahi o l s a k r e d i n i n tesisi
tarihinden evvelki borçları için sarfetmiyeceğini,
3.
Gerekiyorsa, sahasını v e m a d e n d e n istihsal edece­
ğ i b i l c ü m l e c e v h e r i v e m a d e n e ait m e v c u t v e ileri­
d e teessüs e d e c e k hakları açılan kredinin b i r temi­
natı o l m a k
üzere Maden
K a n u n u n u n 108—109.
maddeleri dairesinde Bankaya rehin—ipotek etme­
y i , b u n a ait b i l c ü m l e m u a m e l e l e r i i k m a l e t m e y i v e
b u surette rehin—ipotek edilecek m a d e n cevheri
v e m a d e n e ait c e v h e r v e h a k l a r ı n s a t ı ş ı n d a d a O d a ­
lar Birliği M a d e n Y a r d ı m K o m i s y o n u v e Etibank'm talimatlarına riayet etmeyi,
4.
M a d e n Y a r d ı m K o m i s y o n u tarafından
hazırlanan
p r o j e hâlen mevcut olan
bilgilere
dayanmakta
olup; çalışmalar ilerledikçe elde edilecek yeni bil­
giler gerektirirse M a d e n Y a r d ı m
Komisyonunun
projeyi
değiştirmesini, kredi
miktarını artırıp,
a z a l t m a s ı n ı , k r e d i n i n itfa v e i a d e p r o g r a m ı n ı m a ­
denin istihsale geçiş tarihine göre,
değiştirerek
uzatıp kısaltmasını ve p r o j e
tatbikatı ile b u n a
bağlı p r o j e anlaşmasından t a m a m e n vazgeçilmesi­
ni k a b u l ettiğini v e b ö y l e b i r d u r u m d a h i ç b i r veç­
hile ileride Etibank ve Odalar Birliği M a d e n Yar­
d ı m K o m i s y o n u m e n s u p l a r ı n d a n h e r h a n g i b i r taz­
minat veya sair taleplerde bulunmayacağını,
5.
M a d e n Y a r d ı m K o m i s y o n u n a h e r a y k r e d i n i n sarf
durumunu gösterir verilecek örneğe uygun teknik
v e m a l î m a l û m a t ı ihtiva eden b i r r a p o r vereceğini
( B u raporlar madencinin ve raporu tanzim eden
t e k n i k e l e m a n ı n i m z a s ı n ı t a ş ı r ) v e b u h u s u s t a tu-
tacağı m u n t a z a m m u h a s e b e kayıtlarını
müstenedatları ile birlikte t a m a m e n v e h e r an M a d e n Yar­
d ı m K o m i s y o n u n u n tetkikine hazır ve açık bulun­
duracağını,
6.
K r e d i n i n itfası h u s u s u n d a p r o j e d e g ö s t e r i l e n v e y a
i l e r i d e M a d e n Y a r d ı m K o m i s y o n m t a r a f ı n d a n tan­
z i m o l u n a c a k itfa p l â n ı n a m u t a b ı k o l d u ğ u n u , k r e ­
dinin itfasına k a d a r y a p ı l a c a k istihsalin satışların­
da, sevkıyattan ö n c e , krediyi veren B a n k a nezdinde alıcılar tarafından
adına akreditif açılmasını,
v e satış b e d e l i n i tahsil ettiği sırada v a c i b ü t t e d i y e
b o r ç taksitlerinin tevkif edileceğini,
7.
İ s t i h s a l e d i l e c e k c e v h e r i n p i y a s a d a k o l a y c a satıla­
bilmesi için M a d e n Y a r d ı m K o m i s y o n u n u n göste­
receği usul v e tarzda v e istenilen dereceye kadar
temizlenip ayıklanarak hazırlanmasını temin ede­
ceğini,
8.
Hazırlanan cevheri Dünya cevher piyasası rayiçle­
rine veya M a d e n Y a r d ı m K o m i s y o n u ve Bankaca
tasvib e d i l e c e k fiatlara u y g u n o l a r a k müşterisine
s a t m a y ı , ( M a d e n Y a r d ı m K o m i s y o n u c e v h e r alış
verişi y a p m a z v e c e v h e r satın a l m a z )
9.
K r e d i itfa e d i l m e d e n ö n c e m a d e n i ü ç ü n c ü şahıs­
lara d e v r e t m e y e teşebbüs e t m e y e c e k veya b u n d a n
Maden Y a r d ı m K o m i s y o n u n u ve Bankayı önceden
haberdar ederek bunlarla
mutabık
kalmadıkça
m a d e n i n devri m u a m e l e s i n e tevessül etmeyeceğini,
10.
P r o j e d e derpiş o l u n a n makina, teçhizat v e istihlâk
malzemesi dışında bulunan malzemenin mülkiyeti
m u h a f a z a şartı ile satın
alınacağını,
böylelikle
mülkiyeti a n c a k kredinin t a m a m e n ö d e n m e s i ile
iktisap edilecek makina, teçhizat ve malzemeyi b u
süre içerisinde başkasına devir, temlik veya rehin
etmek veya satmak gibi yollarla elden çıkarmaya­
cağını, çıkardığı takdirde T ü r k Ceza
Kanununa
g ö r e tatbik o l u n a c a k m ü e y y i d e l e r d e n gayri, hiçbir
kanunî v e icraî takibe v e h ü k ü m istihsaline l ü z u m
k a l m a k s ı z ı n b o r c u n t a m a m ı n a m u a c c e l i y e t kazan­
dırmaya Etibank ve Maden Yardım Komisyonu­
nun yetkisi bulunduğunu,
11.
M a d e n Y a r d ı m K o m i s y o n u n u n p r o j e d e tavsiye
et-
tigi v e ç a l ı ş m a l a r s ı r a s ı n d a t a v s i y e e d e c e ğ i m e s l e k
e r b a b ı n ı n n e z a r e t i a l t ı n d a iş
yaptırmayı, gerek
M a d e n K a n u n u , î ş K a n u n u v e g e r e k s e ilgili K a n u n
ve mevzuata riayet edeceğini ve b u hususların Ma­
den Yardım Komisyonunca kontrolünü,
12.
M a d e n d e çalıştıracağı mühendis,
teknisyen, işçi,
t a ş a r o n , k e s e n e c i , m ü t e a h h i t v e b u i ş l e i l g i l i bil­
c ü m l e iş s a h i p l e r i n i n b u m a d e n d e k i f a a l i y e t l e r i n ­
d e n d o ğ a c a k a l a c a k l a r ı n ı v e t a h a k k u k e d e c e k di­
ğer vergi ve resim, sigorta primlerini zamanında
ödeyeceğini ve b u hususların M a d e n Y a r d ı m K o ­
m i s y o n u tarafından
kontrolünü,
13.
M a d e n d e yaptıracağı işler için ü ç ü n c ü
şahıslarla
yapacağı anlaşmaların hiç bir
zaman ve şekilde
Maden Yardım Komisyonunu ilzam
etmeyeceğini
v e ü ç ü n c ü şahıslarla arasında
ç ı k a b i l e c e k anlaş­
mazlıklardan d o ğ a c a k tazminat vesair ödemeleri
kredi hesabından ödemiyeceğini,
14.
Maden Yardım Komisyonunun
m u v a f a k a t i m al­
maksızın m a d e n d e çalışmaları
durdurmayacağım,
g e r e k m a d e n d e v e g e r e k s e m a d e n l e ilgili i ş y e r l e r i n ­
de M a d e n Y a r d ı m K o m i s y o n u elemanlarının veya
m e m u r k ı l a c a ğ ı k i m s e l e r i n s e r b e s t ç e h e r n e v i tet­
kiklerde bulunmasına hiç bir şekilde mani olma­
yacağını,
15.
M a d e n Y a r d ı m K o m i s y o n u m a d e n d e k i çalışmala­
r ı n h e r h a n g i b i r s a f h a s ı n d a y a p a c a ğ ı t e t k i k l e r ne­
ticesinde faaliyetin d e v a m ı n d a bir fayda mülâha­
za etmezlerse kredi bakiyesinin m e v k u f tutulmasinı k a b u l v e m a d e n d e o âna kadar y a p ı l m ı ş o l a n
istihsalin satış tutarının k r e d i taksitlerinin ö d e n ­
mesine tahsis edeceğini,
16.
Çalışmalar süresince madenin ruhsat ve imtiyazını
kendi kusur, ihmal ve kabahati yüzünden kaybe­
decek olursa, kredi borçlarının tediyesinin muacceliyet kesbedeceğini,
17.
Çalışmaları M a d e n Y a r d ı m K o m i s y o n u mütalâası
hilâfına d u r d u r d u ğ u veya p r o j e d e
gösterilenden
daha b a ş k a istikamette sevkettigi v e y a mukavele
v e t a a h h ü t n a m e d e kaydedilen hususlardan b i r ve-
ya b i r kaçını ihlâl ettiği takdirde E t i b a n k
dan açılacak kredi b o r c u n u
faizleri ile
derhal defaten ve m u a c c e l e n ödeyeceğini,
18.
tarafın­
birlikte
M a d e n d e yapılacak çalışmalar sırasında veya o n u
takip e d e c e k devrelerde gerek şahsının v e gerekse
ü ç ü n c ü ş a h ı s l a r ı n d u ç a r olacal^ları h e r t ü r l ü m a d ­
dî v e m â n e v i zarar, ziyan v e
kayıplardan Maden
Y a r d ı m K o m i s y o n u n u n v e E t i b a n k ' m s o r u m l u ol­
mayacağını veya hiç bir veçhile adı geçen müesse­
selerden tazminat talep etmiyeceğini taahhüt ede­
cektir.
M a d e n Y a r d ı m K o m i s y o n u l ü z u m g ö r ü r s e ikraz mu­
k a v e l e s i n i n a k d i s ı r a s ı n d a , b o r ç l u d a n y u k a r ı d a belirtileri
sorumluluklardan K o m i s y o n u ilgilendiren
kısımları için
a y r ı c a t a a h h ü t n a m e alır.
IX — KREDİNİN İŞLEYİŞ VE
KONTROLÜ:
Yukarıdaki maddelerde görüleceği üzere.
Fonlardan
t a h s i s e d i l e c e k b u k r e d i l e r k u l l a n m a m a k s a t v e y e r l e r i ke­
sin o l a r a k belirtilmiş, işleyişi p r o j e
tatbikatına paralel
olarak gerek Banka ve gerekse Maden Y a r d ı m K o m i s y o n u
tarafından ciddî kontrol altında bulundurulan paralardır.
1.
Kredi mukavelesinin akdine tekaddüm eden muamelerin B a n k a c a ikmali sırasında M a d e n Y a r d m
K o m i s y o n u , p r o j e d e derpiş edilen makina, teçhi­
zat v e m a l z e m e n i n m a d e n c i tarafından
tedarik
olunan p r o f o r m a faturalarını
kontrol, kabulünü
icra ve işbu makina teçhizat ve malzemenin kabu­
le ş a y a n o l d u ğ u n a d a i r p r o f o r m a f a t u r a l a r a ş e r h
v e r e c e k t i r . B u itibarla, p r o j e s i n e kredi tahsis edi­
len m a d e n c i . B a n k a y a m ü r a c a a t ı ile birlikte, p r o ­
f o r m a faturalar ile ilgili o l a r a k derhal M a d e n Y a r ­
d ı m K o m i s y o n u ile t e m a s a g e ç m e l i d i r . B u a r a d a
kendisine Maden Y a r d ı m K o m i s y o n u
tarafından
tamamlayıcı diğer bilgiler de verilir.
2.
Makina, teçhizat ve m a l z e m e için (mülkiyeti mu­
hafaza sur etile satış
olsun olmasın)
peyderpev
M a d e n Y a r d ı m K o m i s y o n u tarafından vize edilen
çekler. B a n k a tarafından d o ğ r u d a n d o ğ r u y a satıcı
müesseselere ödenecektir.
3.
Teçhizatın tedarikini m ü t e a k i p m a d e n c i y e , işin ma­
hiyetine, m e v s i m şartlarına ve M a d e n Y a r d ı m K o ­
m i s y o n u ekiplerinin gidip görebilme durumlarına
g ö r e M a d e n Y a r d ı m K o m i s y o n u t a r a f ı n d a n takdJı
olunacak miktarda avans verilecektir.
4.
Müteakip .taksit v e tediyeler,
situasyon suretile
m ü m k ü n o l u p , yapılan işin teknik b a k ı m d a n kont­
rolü ve raporunun verilmesi ve
avansın gerekli
b o r d r o , sarfiyat m a k b u z l a r ı v e a l ı m faturalarının
ibrazı sureti ile y ü r ü t ü l ü p yapılabilecektir. A v a n s
b u ş e k i l d e k a p a t ı l m a d a n , m a d e n c i y e b a ş k a b i r te­
diye yapılamaz.
Bunun dışında madenci, mutad
aylık teknik ve
malî raporlarını da m u n t a z a a m n g ö n d e r m e k mec­
buriyetindedir, •
5.
M a d e n c i n i n ş a h s ı n a v e y a f i r m a s ı n a ait d i ğ e r m a s ­
rafları h i ç b i r surette p r o j e masrafları m e y a n m a
ithal e d i l e m e z .
6.
M a d e n c i n i n , p r o j e i l e ilgili o l s a d a h i ş a h s î v e p e r ­
s o n e l i n e ait s e y a h a t v e n a k l i y e m a s r a f l a r ı ,
proje
masrafları m e y a n m a ithal o l u n a m a z .
Madencinin
b u miktarları k e n d i ö z k a y n a k l a r ı n d a n karşılama­
sı z a r u r i d i r ,
X — BORCUN GERİ ÖDENMESİ - İTFA :
Geliştirme p r o j e l e r i ile, başarılı s o n u ç v e r e n r i z i k o
projelerinde b o r c u n geri ödenmesi, M a d e n Y a r d ı m K o m i s ­
y o n u tarafından hazırlanan ve ikraz K o m i t e s i n c e tasdik
o l u n a n p l â n a g ö r e yapılır. Genellikle, p r o j e tatbikatı ile
y a p ı l a c a k m a d e n c i l i k faaliyeti s o n u c u n d a çıkarılacak cev­
herlerin satışından m e y d a n a gelen m e b l â ğ ı n m u a y y e n yüz­
desi kredinin itfasına tahsis edilir. T a h m i n i olarak tayin
o l u n a c a k b u n i s b e t ile ifa m ü m k ü n
olmadığı takdirde,
m a d e n c i b a k i y e b o r c u n u a n l a ş m a n ı n i m z a s ı n d a n 18 ay
s o n r a b a ş l a m a k üzere eşit aylık taksitler
halinde ödeye­
cektir.
BİBLİYOGRAFYA
C o m m o d i t y Trad e Statistics : S t a t i s t i c a l o f f i c e o f t h e Uni­
ted Nations Department o f E c o n o m i c a l
a n d S o c i a l AF
fairs, 1958—1968, N e w - Y o r k .
Statistical Y e a r b o o k 1962 ; U n i t e d N a t i o n s , 1963, N e w - Y o r k
M o n t h l y Bulleti n o f Statistics ; U n i t e d N a t i o n s , 1963 Ne^vYork.
Collier's Encyclopedia ; P.P. C o l l i e r a n d
1956, N e w - Y o r k .
Materials H a n d b o o k ; G e o r g e . S.
New-York.
Metal B u l l e t i n ;
London
Metal
Son Corporation
B r a d y , 8 th.
Information
Bureau
E d . 1956,
Limited
Minerals Y e a r b o o k ; U n i t e d S t a t e s D e p a r m e n t
t e r i o r , B u r e a u o f M i n e s , 1956, W a s h i n g t o n .
I n t e r n a t i o n a l Boti n 1964 , P a r i s , F r a n s a
Dış T i c a r e t Y ı l l ı k İstatistikler i ( 1 9 5 8 — 1 9 6 1 ) ;
Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara
T ü r k i y e K ö m ü r İşletmeler i K u r u m u ;
Y a l a b ı k — S e v i l O r p e n , 1962, A n k a r a
Behzat
1963,
of the
In­
Başbakanlık
Firuz—İffet
Türkiye'de B o r Yataklar ı v e bunları n Arzettiğ i Ehemmiyet ;
K ı r a ç A l i B e k i r o ğ l u , 1962, A n k a r a
M a d e n Y a r d ı m K o m i s y o n u Raporlar ı
İstihsal B ö l g e l e r i n d e k i Ticaret Odası
Raporları
B e ş Yıllı k K a l k ı n m a Plân ı
Ticaret Bakanlığı raporları
Metal an d Minera l Market s 1964 ; Engineerin g an d Minin g
Journal .
Türkiye îîf:tisat Gazetes i 1964 ; O d a l a r B i r l i ğ i

Orta- Doğu Ülkeleri Hakkında Genel Bir Etüd

Z - ITO

TDV DIA - İslam Ansiklopedisi

TEŞKiLAT VE PERSONEL YÖNETMELIGi

inden bakmak - Türk Dili Bölümü

fıkıh usulü - sauPORT - Sakarya Üniversitesi

Özgeçmiş - Bartın Üniversitesi Mühendislik Fakültesi

tam metin, PDF

VAS MEYVE ve SE BZE

Viral Salgınların Araştırılması Sekans Temelli Genotiplendirme

İlan dosyasını indirmek için tıklayınız