Hasta Bilgilendirme Formu 4 3 Türkçe Lokal ilerlemiş böbrek kanseri Altı çizili terimler sözlükte listelenmiştir. bezlerine yayılması anlamına gelmektedir. Evre III veya IV olarak adlandırılabilir ve tümörün ne kadar uzağa yayıldığını göstermektedir. Eğer lokal ilerlemiş böbrek kanseri tanısı aldıysanız, doktorunuz size radikal nefrektomi veya embolizasyon tedavisini önerebilir. Her iki prosedürün de kendine özgü avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır. Tedavinin seçimi sizin bireysel durumunuzla ilişkili olarak belirlenecektir. Bu bölüm, hastalığınız hakkında doktorunuzla görüşeceğiniz, farklı tedavi olanaklarını içerir. Bu genel bilgiler, size özgü değildir ve unutmayın ki ülkeden ülkeye yaklaşım farklılıkları olabilir. Adrenal bez Aort Böbrek Lenf nodları Renal fasya Tümörün böbrek dışına büyümesi Lokal ileri böbrek kanseri nedir? Lokal ilerlemiş böbrek kanseri, tümörün böbreğin etrafındaki kan damarları, doku, organ ve lenf Kaval ven Tümör Renal ven Ureter Şekil 1. Evre 3 tümör renal ven böbrek etrafındaki yağlı doku (perirenal yağ) veya kaval vene yayılmıştır. Hasta Bilgilendirme Formu - Lokal ilerlemiş böbrek kanseri Sayfa 1 / 8 Evre III tümör, renal ven, böbrek etrafındaki yağlı dokuya (perirenal yağ) veya kaval vene yayılmıştır. Evre IV tümör böbreğin daha da dışına renal fasyanın ötesinde adrenal beze yayılmıştır. Bazen, bu evrede bir veya daha fazla lenf bezi büyür. Adrenal bez Büyümüş lenf nodları Kaval ven Böbrek Tümör Aort Renal fasya Renal fasya dışına tümör büyümesi Ureter Renal ven Şekil 2. Evre 4 tümör renal fasyayı aşıp böbrek dışına ve adrenal beze yayılmıştır. Bu evrede bir veya birkaç büyümüş lenf nodu tutulabilir. Doktorunuzun kullanabileceği terimler: • Açık Cerrahi: Cerrahın cilt ve dokuları keserek direk böbreğe ulaşarak gerçekleştirdiği cerrahi işlemdir. • Laparoskopik Cerrahi: Cerrahın cilt ve dokuları kesmeye ihtiyaç duymadan gerçekleştirdiği minimal invaziv bir işlemdir. Cerrah batına yaptığı küçük kesilerle içeriye cerrahi aletleri sokarak işlemi gerçekleştirir. • Robotik Cerrahi Sistemi: Laparoskopik cerrahi için doktora yardımcı bir cihazdır. Cerrah robotu uzaktan kumandalı bir sistem ile yönetir. Hasta Bilgilendirme Formu - Lokal ilerlemiş böbrek kanseri Sayfa 2 / 8 Tedavi opsiyonları Lokal ilerlemiş böbrek kanserlerinin en yaygın tedavisi, tümör içeren böbrek dokusunun cerrahi olarak çıkarılmasıdır. Lokal ilerlemiş böbrek kanserleri, radikal nefrektomi olarak adlandırılan ameliyat ile tedavi edilebilir. Bu işlemin açılımı, tümör içeren böbrek dokusu ve etrafındaki dokuların çıkarılmasıdır. Radikal nefrektomi, açık veya laparoskopik olarak yapılabilir. Eğer cerrahi imkansız veya çok riskli ise embolizasyon önerilebilir. • Tıbbi özgeçmişiniz • Ailenizde böbrekleriyle ilgili hastalığı olma • • • • • • • durumu Böbrek fonksiyonlarınız Tek böbrekli kaldığınızda neler olacak Tek böbreğinizde veya her iki böbreğinizde bir veya birden fazla tümör varsa ne olacak Hastanenizde uygulanabilen tedavi seçenekleri Doktorunuzun tecrübesi. Doktorunuza bahsedilen tedavilerle ilgili tecrübesini sorun. Sizin kişisel tercih ve değerleriniz Tedavi esnasında ve sonrasında destek hizmetleri Aşağıdakiler tedavi planınız esnasında doktorunuzla konuşmanız gereken konu başlıklarıdır: Radikal nefrektomi Radikal nefrektomi, lokal ilerlemiş böbrek kanserinde bir cerrahi tedavi alternatifidir. Amacı böbreğin tamamını etrafındaki yağlı doklarla birlikte çıkarmaktır. Lokal ilerlemiş böbrek kanserinde, tümörü çıkarıp, kalan böbrek dokusunu sağlıklı olarak bırakmak mümkün olmayabilir. İnsanların çoğu tek böbrek ile büyük bir sorun yaşamadan hayatlarını devam ettirebilmektedir. Tümörün tamamının çıkarılması için ek cerrahi işlemler gerekebilir. Bu işlemler büyümüş lenf bezlerinin veya adrenal bezin çıkarılması gibi işlemlerdir. Radikal nefrektomi için genel anestezi almanız gerekir. Cerrahi esnasında, tümörün yeri ve boyutu ile alakalı olarak, sırt üstü veya yan yatmanız gerekecektir. Radikal nefrektomi nasıl yapılır? Radikal nefrektomi açık veya laparoskopik olarak yapılabilir. Lokal-ilerlemiş böbrek kanseri için standart işlem açık radikal nefrektomidir. İlk olarak, tümör boyutu belirlenir ve doktor çevre doku ve organların etkilenip etkilenmediğini kontrol eder. Ardından ürolog karın duvarını keserek böbreğe ulaşır. Tümör yayılmasını önlemek için ürolog böbreğin etrafını kaplayan koruyucu yağlı doku ile birlikte tutar. Ürolog, renal arter, renal ven ve üreteri ayrı ayrı serbestleştirerek ayırır (Şekil 3). Laparoskopik radikal nefrektomide ise ürolog batına küçük plastik tüpler yerleştirir. Bu tüplerden geçen enstrümanlarla böbrek çıkarılır (Şekil 4). Laparoskopik işlemlerde açık işlemlere göre iyileşme süresi daha kısadır. Fakat doktorunuzun laparoskopi için yeterli deneyime sahip olması gerekmektedir. Laparoskopik cerrahi robotik cerrahi sistemleri ile de yapılabilmektedir. kal-ilerlemiş böbrek kanseri için açık ve laparoskopik cerrahi eşit etkinliğe sahiptir. Lenf nodu çıkarılması Eğer büyümüş lenf nodlarınız tespit edilirse, ürolog bunları çıkarmaya karar verebilir ve bu işleme Hasta Bilgilendirme Formu - Lokal ilerlemiş böbrek kanseri Sayfa 3 / 8 Tümör Kenetlenmiş renal arter Kenetlenmiş renal ven Böbrek Kenetlenmiş ureter Şekil 3: Tümör böbreğin tümü ile birlikte çıkarılır. lenfadenektomi denir. Bazı durumlarda, bilgisayarlı tomografi büyümüş lenf nodlarını gösterebilir ve doktorunuz olası tedaviyi sizinle konuşabilir. Bazen de ürolog ameliyat esnasında büyümüş lenf nodlarıyla karşılaşıp, çıkarma kararı almış olabilir. Adrenal bezin çıkarılması Adrenal bez, her iki böbreğin tepesine yerleşmiş bir organdır (Şekil 1). Stres ve steroid hormonlarını üretir. Eğer tümör adrenal beze yayılmışsa onun da, böbrekle beraber çıkarılması gerekir. Bu işleme adrenalektomi denir. Ameliyat öncesi BT taraması adrenal beze yayılım olup olmadığını söyleyebilir. Bazen de ürolog ameliyat esnasında adrenal beze yayılımı tespit eder ve onu da çıkarır. Kalan sağlıklı adrenal bez vücudun ihtiyacı olan hormonları salgılamaya devam eder. Hasta Bilgilendirme Formu - Lokal ilerlemiş böbrek kanseri Sayfa 4 / 8 Rehber alet Cerrahi alet Şekil 4: Laparoskopik cerrahi için cerrah batına küçük kesiler yaparak cerrahi enstrümanları yerleştirir. İşlem için nasıl hazırlanayım? Doktorunuz işlem için nasıl hazırlanacağınızı ayrıntılı olarak anlatacaktır. Ameliyattan önceki 6 saatte yemek, sıvı gıdalar almak ve sigara içmek anestezi hazırlığı bakımından kesinlikle yasaktır. Eğer kullandığınız ilaçlarınız varsa bunu doktorunuzla paylaşınız. Cerrahi öncesi bazı ilaçlarınızı kesmeniz gerekebilir. İşlemin yan etkileri nelerdir? Usually you need to stay in the hospital several days. The length of hospital stay can vary in different countries. You may experience minor pain in the side of your body for some weeks after open radical nephrectomy. Cerrahi sonrası 4-6 hafta için öneriler: • Her gün 1-2 litre sıvı, özellikle su için • 5 kg’dan ağır şeyler kaldırmayın • Ağır egzersizlerden kaçının • İlaç kullanırken doktorunuza danışın Aşağıdaki durumlarla karşılaşırsanız doktorunuza başvurun veya hastaneye gidin: • Ateş olması durumunda • Ağır kan kaybı veya şiddetli ağrı Cerrahi sonrası destekle ilgili, Lokal ilerlemiş böbrek kanserinde destek bölümünü okuyun. Tedavinin etkisi nedir? Radikal nefrektomi lokal-ilerlemiş böbrek kanseri tedavisinde yaygın bir işlemdir. Hasta tek böbrekle kaldığı için, kronik böbrek yetmezliği riski artmıştır. Ayrıca, azalmış böbrek fonksiyonları, kardiyovasküler hastalık açısından risk oluşturur. Hasta Bilgilendirme Formu - Lokal ilerlemiş böbrek kanseri Sayfa 5 / 8 Takip nasıl olacak? Böbrek kanseri için radikal nefrektomi sonrası, doktorunuz düzenli takipleriniz için sizinle plan yapacaktır. Çıkarılan tümörün durumuna göre takip sıklığınız belirlenecektir (tanı ve sınıflamaya bakın). Takip en az 10 yıl veya ömür boyu sürebilir. Takipler esnasında istenen testler, karın ve göğüs BT, ultrason, akciğer filmi, idrar ve kan tetkikleridir. Bunlar ile aşağıdakiler takip edilir: • Cerrahi ile ilgili komplikasyon • Diğer böbreğin durumu • Rekürrens veya metastaz var mı? Rekürrens ve metastazların erken tespiti, cerrahi olarak çıkarılabilmesi açısından önemlidir. Rekürrens sonrası cerrahi Takipler esnasında rekürrens tespit edilirse, ek cerrahi müdahale gerekebilir. Bu cerrahiden önce, doktorunuz antianjiojenik tedavi ile küçültmeyi önerebilir. Ayrıca doktorunuz cerrahi sonrası ablasyon tedavisi de önerebilir. Embolizasyon Embolizasyon lokal ilerlemiş böbrek kanseri için bir tedavi alternatifidir. Eğer cerrahi için uygun değilseniz ve tümör kanama ve ağrı gibi belirtilere neden oluyorsa, doktorunuz embolizasyonu önerebilir. Bu tedavi yalnızca cerrahinin uygun olmadığı veya yüksek riskli olduğu durumlarda önerilir. Bu tedavi esnasında kasık bölgesinden küçük bir kateter, böbreğin etrafındaki damarlara ulaşmak için konur. Lokal ilerlemiş böbrek kanserinde destek tedavisi Kanser tanısı almak, sevdiklerinizin ve sizin hayatınızda büyük etkiye sahiptir. Endişe, belirsizlik, korku ve hatta depresyona neden olabilir. Kanser için alınan tedavi iş ve sosyal hayatınızı etkileyecektir. Destek almak için doktor ve hemşirenizle iletişim halinde olunuz. Onlar sizlere, hasta kurumları, psikolojik destek ve diğer (finansal sorunlarla ilgili gibi) mevzularda yardımcı olabilecekler kişi ve kurumlarla ilgili iletişim bilgileri vereceklerdir. Danışma için hazırlanma Danışma için hazırlanma oldukça faydalıdır. Size ve doktorunuza kafanızdaki soruları ifade etmeniz için oldukça yardımcı olur. Burada yapabileceğiniz şeyler sıralanmıştır: • Doktorunuza sormak istediğiniz soruları yazınız. Sormak istediğinde size yardımcı olacaktır. Böylece düşündüklerini organize etmeniz kolaylaşır. • Kontrollere giderken yanına birini al. Böylece doktorun söylediklerini sen unutsan da hatırlatacak birisi olacaktır. • Kanserinizin spesifik tipi hakkında soru sorun. • Tedavi alternatifleri hakkında soru sorun. • Eğer doktorun anlamadığın kelimeler kullanırsa bunların anlamını sorun. • Ne ilaç alıyorsanız doktorunuza söyleyin. Bazı ilaçlar tedavinizi etkileyebilir. Danışma sonrası: • Kanserinizin tipi hakkında daha fazla bilgi almak • • için internette arama yapın veya kütüphaneye gidin. İnternette gördüğünüz her bilginin kaliteli bilgi olmadığı konusunda uyanık olun. Doktorunuz ve sağlık tedavi ekibiniz size güvenilir siteleri gösterebilir. Bir hasta kurumu ile irtibat kurun, onlar size destek ve bilgi sağlayabilir. Sağlık tedavi ekibinize tedavinizin muhtemel maddi sonuçlarını sorun. Hasta Bilgilendirme Formu - Lokal ilerlemiş böbrek kanseri Sayfa 6 / 8 • Onlar size maddi durumunuz konusunda • tavsiyelerde bulunabilir ve hatta maddi yardım alabileceğiniz kişi ve kurumlara yönlendirebilir. İsterseniz başka bir uzmandan ikinci bir görüş alabilirsiniz. Cerrahi sonrası destek Ameliyat sonrası ilk gün ve haftalarda günlük aktiviteleriniz için yardıma ihtiyacınız olabilir. Yapabilirseniz, ailenizden veya arkadaşlarınızdan günlük işleriniz, market alışverişi, yemek yapma, bahçe işleri ve temizlik işleri için yardım isteyin. Profesyonel evde bakım hizmetleri için, sağlık hizmetleri yetkililerine danışabilirsiniz. Cerrahi sonrası, yorgunluk ve bitkinlik hissedebilirsiniz. Bu durumda kendinizi normalden daha yorgun, enerjiniz bitmiş, konsantre olmakta güçlük çeker ve dinlendikten sonra da devam eden bir tükenmişlik halinde bulabilirsiniz. Bu tükenmişliği yenmek için: • Size enerji veren şeyleri yazın, gün içinde ve • • • • hafta boyunca bunlara öncelik verin Evdeki işlere yardımcı olmaya çalışın Gün içerisinde kısa süreli uyumaya çalışın Olabileceğiniz kadar aktif olun, haftada bir uzun bir yürüyüş yerine her gün kısa yürüyüşler yapın. Bir sosyal aktivite planladığınızda, gün içinde dinlenmeniz gerektiğini unutmayın. Aileniz, arkadaşınız veya bakıcınızla birlikte plan yapın ve yorgun hissettiğinizde onlara haber verin. Takip Cerrahi sonrası, doktorunuzla görüşeceksiniz. Bu görüşmede cerrahinin sonuçları ve takip takvimi konuşulacaktır. Ne sıklıkla doktorunuzla görüşmeniz gerektiğini sormalısınız. Görüşme öncesi sorularınızı yazın, örnek sorular aşağıdaki gibi olabilir: Kanser tamamen bitti mi? • Ek tedaviye ihtiyacım var mı? Varsa ne tür alternatifler var? • Kanserin yeniden çıkma riski nedir? • Tedavi ve kanser hayat kalitemi ne kadar • etkileyecek? Takiplere gelmeden önce yaptırmam gereken hangi testler olacak? Yaşam tarzı ile ilgili öneriler Tedavi esnasında ve sonrasında sağlığın korunması önemlidir. Düzenli fiziksel egzersiz yapmaya çalışın. Yapmaktan hoşlandığınız aktiviteler bulun. Eğer ne yapabileceğiniz ile ilgili tereddütleriniz varsa doktorunuza bir fizyoterapiste yönlendirmesi için danışın. Sebze, meyve ve süt ürünleriyle karıştırılmış dengeli bir diyetle beslenin. Ayrıca nişastalı yemekler, ekmek, patates, pirinç ve makarna gibi ve et, balık ve yumurta gibi proteini zengin besinler tüketin. Şekerli, tuzlu ve yağlı yemekleri azaltın. Başka sorularınız olursa doktorunuza diyetisyene yönlendirmesi için başvurunuz. Sigarayı bırakın, böylece tedaviden sonra iyileşmeniz daha hızlı gerçekleşecektir. Psikolojik Destek Tedavi sonrası, hastalığın prognozu, kanserin mali durumunuz ve diğer durumlarınız üzerine olan etkileri hakkında endişe edebilirsiniz. Kanserin tekrarlaması hakkında korku çok sık olur. Kanser tanısı almış olan birçok insan veya sevdikleri, bu endişe ve düşünceyi taşımıştır. Eğer siz de bu endişeyi taşıyorsanız, doktorunuzla görüşün ve bu risk hakkında bilgi alın. Ayrıca doktorunuzla psikolojik destek konusunda konuşun. Destek amacıyla bir hasta kurumu önerebilir. Cerrahi ve kanser tedavisi cinsel yaşamınızı etkileyebilir. Partnerinizle düşüncelerinizi ve hislerinizi paylaşmanız çok önemlidir. Cinsel aktivitede bulunmak istemiyorsanız, birbirinize yakın olun, dokunun, birbirinize sarılın ve sadece birbirinize yakın yatıp uzanın. Hasta Bilgilendirme Formu - Lokal ilerlemiş böbrek kanseri Sayfa 7 / 8 Tedavi süresince iş hayatınızdan da uzak kalacaksınız. İşe geri dönmenizin sizin için en iyi yolu iş vereninizle konuşmaktır; belki yarı zamanlı veya farklı bir görevde çalışabilirsiniz. Sağlık hizmetleri ekibiyle olası maddi sorunlarınızı konuşun. Onlar sizi yardım ve destek alabileceğiniz yerler veya kişiler hakkında bilgilendirebilirler. Normal yaşamınıza ve işinize dönmekte zorluk çekiyorsanız doktorunuza ve hemşirenize durumunuzu bildirin. Onlar size destek ve ihtiyaç duyduğunuz tedavi konusunda yardım edebilirler. Kanser tanısı almak hayata farklı bir açıdan bakmanıza ve farklı öncelikler edinmenizi sağlayabilir. Bu durum sizin işinizi ve ilişkilerinizi etkileyebilir. Bu kendinizi belirsizlik içinde ve yönünüzü kaybetmiş şekilde bulmanıza sebep olabilir. Aileniz ve arkadaşlarınızla konuşun ve tüm zamanınızı bu işlere verin. Kendinizi iyi hissetmezseniz bu işleri en yakınlarınızla konuşun, sağlık hizmetleri ekibinden psikolojik destek için yardım isteyin. Psikologlar bu durumla mücadele etmeniz için size destek verecektir. bahçe işleri ve alışveriş gibi pratik işlerde yardımcı olmakta fayda vardır. Ayrıca doktora birlikte gitmek de faydalı olabilir. Doktora gitmeyi teklif edebilirsiniz ve kafasındaki soruları kolayca ifade etmesi için ona yardımcı olabilirsiniz. Birlikte olmanız oldukça faydalı olacaktır. Beraber gitmeniz, doktorla konuştuklarınızı birlikte konuşma ve hatırlamanızı sağlayacaktır. Ayrıca doktora tedavinin psikolojik ve bakım açısından hayatınızı nasıl etkileyeceğini sorabilirsiniz. Etkilenen herkes için tanı ve tedavi oldukça duygusal olabilir. Kanser tedavisi, yoğun bir süreçtir ve hayatınızı aniden değiştirir. Hastalığın gidişatı, tedavinin etkileri ve ölümün olup olmayacağı ile ilgili soruları sorun. Bir arkadaş veya onu seven bir olarak orada olmalısınız. Sizin cevaplara ihtiyacınız yoktur. Aile ve arkadaşlar için destek Eğer biri ile konuşmaya ihtiyaç duyarsanız, destek için aile hekiminize veya sağlık ekiplerine ulaşın. Hasta kurumları da aile bireylerine veya hastanın dostlarına destek sağlar. Kanser tanısı yalnızca hastayı değil, etrafındaki bütün bireyleri etkilemektedir. Sevdiğiniz birine destek olmanın birçok farklı yolu vardır. Bazen çamaşır, Bu kurumlar ayrıca finansal konularda da yardımcı olabilirler. Bu bilgilendirme formu Mayıs 2014’de güncellendi. Bu kitapçık EAU Hasta Bilgilendirilmesinin Böbrek Kanseri bölümüdür. Bu hastalık hakkında genel bilgi içerir. Kişisel tıbbi durumunuz hakkında özel sorularınız varsa doktorunuza veya profesyonel tıbbi bakım veren diğer yerlere danışabilirsiniz. Hiçbir broşür doktorunuzla yaptığınız görüşmenin yerini tutamaz. Bu bilgilendirme formu Avrupa Üroloji Birliği (EAU) ile EAU Üro-onkoloji bölümü (ESOU), Genç Akademik Ürologlar (YAU) Böbrek Hücreli Kanser Çalışma Grubu ve Avrupa Üroloji Hemşireleri Birliği (EAUN)’nin ortak çalışması sonucu üretilmiştir. Bu broşürlerdeki içerik EAU Kılavuzları ile aynı doğrultudadır. Bu ve diğer ürolojik hastalıklar hakkındaki bilgileri web sitemizde bulabilirsiniz: http://patients.uroweb.org/tr Katkıda bulunanlar: Dr. Bülent Akdoğan Dr. Sabine D. Brookman-May Prof. Dr. Martin Marszalek Dr. Andrea Minervini Prof. Dr. Haluk Özen Dr. Alessandro Volpe Sn. Bodil Westman Hasta Bilgilendirme Formu - Lokal ilerlemiş böbrek kanseri Ankara, Türkiye Münih, Almanya Viyana, Avusturya Floransa, İtalya Ankara, Türkiye Novaro, İtalya Stokholm, İsveç Sayfa 8 / 8