Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi Cilt: 9, No: 2, 2014 (46-53) Electronic Journal of Food Technologies Vol: 9, No: 2, 2014 (46-53) TEKNOLOJĠK ARAġTIRMALAR www.teknolojikarastirmalar.com e-ISSN:1306-7648 Derleme (Review) Funguslardan Elde Edilen Endüstriyel Ürünler Müge AKKARA, Halil TOSUN Celal Bayar Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Gıda Mühendisliği Bölümü, Manisa/TÜRKİYE [email protected] Özet Günümüzde azalan doğal kaynaklar nedeniyle mikroorganizmalar birçok üretim alanı için potansiyel olarak görülmekte ve bu konuda yoğun çalışmalar yapılmaktadır. Funguslar bu mikroorganizma grupları arasında önemli bir yere sahiptir. Doğadaki organik maddeleri parçalamaları, enzim, organik asit, antibiyotik, protein ve vitamin oluşturmaları, insan, hayvan ve bitkilerde hastalıklara neden olmaları, çeşitli yiyeceklerin bozulmalarına yol açmaları fungusların ne kadar önemli fonksiyonlara sahip olduklarını ortaya koymaktadır. Ayrıca funguslar peynirlerin olgunlaştırılmasında ve bazı önemli endüstriyel ürünlerin elde edilmesinde çok büyük fayda sağlamaktadır. Organik asitler, alkoller, enzimler, pigmentler, steroller, antifungal maddeler, antibiyotikler ve diğer birçok önemli maddeler funguslardan elde edilen ürünler arasında yer almaktadır. Son yıllarda endüstriyel mikrobiyoloji dalında funguslar konusunda yapılan çalışmalar üzerine ilgi oldukça artmıştır. Anahtar kelimeler : Fungus, mikroorganizma, endüstriyel ürünler Industrial Products Derived From Fungi Abstract Nowadays, due to the diminishing natural resources, microorganisms are seen as a potential for many producing area and studies are carried out extensively in this matter. Fungi also play an important role of these microorganism groups. Their properties in breaking of organic substances in nature, producing of enzymes, organic acids, antibiotics, proteins and vitamins, causing diseases for human, animals and plants and also causing food spoilage revealed how fungi have important functions. In addition, they provide a great benefit in maturing of cheeses and obtaining some important industrial products. Organic acids, alcohols, enzymes, pigments, sterols, antifungal agents, antibiotics and other many important substances are involved among the products derived from fungi. Recently, there is an increased interest in studies about fungi in the field of industrial microbiology. Key words: Fungi, microorganism, industrial products Bu makaleye atıf yapmak için Akkara, M., Tosun, H., “Funguslardan Elde Edilen Endüstriyel Ürünler” Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi 2014, 9(2) 46-53 How to cite this article Akkara, M., Tosun, H., “Industrial Products Derived From Fungi” Electronic Journal of Food Technologies, 2014, 9(2) 46-53 Teknolojik Araştırmalar: GTED 2014 (9) 46-53 Akkara, M., Tosun, H. 1. GĠRĠġ Funguslar, ökaryotik ve flamentli canlılardır. Bitkiler gibi hücre duvarına sahiptirler ve hemen hemen tüm üyeleri hareketsizdir. Fotosentetik pigment içermezler, bu nedenle besinlerini diğer canlıların hazırladığı organik maddelerden genellikle absorbsiyonla alırlar. Aerobik olarak gelişirler ve enerjiyi organik maddelerin oksidasyonundan temin ederler [1]. Fungusların habitatları oldukça farklılık göstermektedir. Bir kısmı tatlı sularda bir kısmı ise denizlerde yaşamaktadır. Ancak büyük bir çoğunluğu toprakta ve ölü bitkisel atıklarda yaşamaktadır. Bunların yanında insan, hayvan ve bitkilerde parazit olan türleri de mevcuttur [1]. Fungusları mayalar ve küfler ile şapkalı mantarlar ve yer mantarları olarak sınıflandırmak mümkündür [2]. Funguslar enzim, vitamin, polisakkarit, alkol, pigment, lipid ve glikolipid üretimi gibi birçok endüstriyel proseste kullanılmaktadır. Bu ürünlerin bir kısmı ticari olarak kullanılırken bir kısmı biyoteknolojik proseslerde değer kazanmaktadır. Funguslardan elde edilen ikincil metabolitlerden bazıları besleyici değeri yüksek sağlığa yararlı ürünlerdir [3]. Yüksek oranda B vitamini ve tüm temel aminoasitleri içermesi, protein bakımından zengin olması ve düşük yağ içeriğine sahip olması yönünden funguslar endüstriyel proseslerde birçok avantaj sağlamaktadır [4,5]. 2. FUNGAL METABOLĠTLER İnsanlar için yararlı olan birçok fungus türü endüstriyel ve ticari olarak üretilmektedir. Bunların yanında funguslardan elde edilen metabolitler de endüstriyel proseslerde yaygın olarak kullanılmaktadır [6]. Filamentli funguslar, saprofit veya patojen türleriyle önemli zararlara neden olabilmeleri yanında ekosistemde çok etkin rollere de sahiptirler. Primer metabolizma ürünleri hem anabolik, hem de katabolik biyokimyasal reaksiyonlar sonucu oluşmaktadır. Burada DNA, proteinler v.b. makromoleküller temel olup, ara ürünler ve enerji sentezi bir arada gerçekleşmektedir. Sekonder metabolitler, farklı metabolik döngüler sonucu oluşan maddelerdir. Primer metabolizma ürünlerine göre iz miktarlarda sentezlenirler ve hücrede biriken bileşiklerin hücreden uzaklaştırılmasına yardımcı olurlar [7,9]. Vitaminler, polisakkaritler, enzimler, immunosupresif (bağışıklık sistemini baskılayan) ajanlar, hiperkolesterolemik ajanlar, pigmentler, antibiyotikler ve organik asitler gibi birçok metabolit funguslardan elde edilen ve gıda endüstrisinde yaygın olarak kullanılan fungal metabolitlere örnek olarak verilebilir. Metabolitlerin elde edilmesinde her bir spesifik fungus ve üreme koşulları bütünüyle karakterize edilmelidir [8].Gıda endüstrisinde yararlı metabolitlerin eldesinde ve diğer birçok proseste farklı amaçlar için flamentli funguslardan yararlanılmaktadır. Tablo 1’de fungusların gıda endüstrisinde uygulama alanları yer almaktadır [5,8]. Antibiyotikler, küflerden de elde edilen sekonder metabolitler olup enfeksiyonları önleyici etki gösteren çok önemli bir madde grubudur ve tıp ile veterinerlikte tedavi amacıyla kullanılmaktadır [9]. 1995 yılından bu yana bilinen 12,000 antibiyotikten yaklaşık % 22’lik kısmı flamentli funguslardan elde edilmektedir. Bu grup içerisine genel olarak doğal penisilin G, biyosentetik penisilin V, üretilen birçok yarı-sentetik penisilin grubu ve yarısentetik sefalosporinler yer almaktadır [3]. İmmunosupresif ajanlar, funguslardan elde edilen diğer bir sekonder metabolit grubudur. Tolypocladium inflatum tarafından antifungal bir peptid olarak üretilen Siklosporin A örnek verilebilir. Tıp alanında ilaçların bağışıklık sistemini baskılayan aktivitesinin keşfi ile bu ajanların kalp, karaciğer ve böbrek nakillerinde kullanımına rastlamak mümkündür [3]. 47 Teknolojik Araştırmalar: GTED 2014 (9) 46-53 Funguslardan Elde Edilen Endüstriyel Ürünler Tablo 1. Fungusların gıda endüstrisinde uygulama alanları [5,8]. Gıda Uygulamaları Fırıncılık Mayalama Peynir Üretimi (Roquefort, "blue" Stilton, Camembert, Brie) Kültür Mantar Yetiştiriciliği (Champignon, Button mushroom, Shiitake veya Shiang-gu, Chinese veya straw mushroom, winter mushroom, enoki, oyster mushroom, truffle) Geleneksel Gıda Fermantasyonları (Ang-kak, Hamanatto, Miso, Ontjom, Shoyu (Soya sosu), Tempeh) Et Mikoproteini Bira ve Damıtık İçki Üretimi Etin Olgunlaştırılması Çikolata İşleme Teknolojisi Süt Teknolojisi Funguslardan üretilen lovastatin, pravastatin ve diğer fungal lipit düşürücü ilaçlar sekonder metabolitlerden hipokolesterolemik ajanlar grubunda yer almaktadır. Karaciğerde kolesterol biyosentezini sınırlayıcı, düzenleyici ve indirgeyici etkiye sahip bir enzim olan 3-hidroksi-3-metilglutaril koenzim A’nın inhibitörleri olarak etki göstermektedirler [3]. 3. FUNGUSLARDAN ELDE EDĠLEN ENZĠMLER Funguslardan elde edilen enzimler üzerine son yıllarda birçok araştırma yapılmıştır. Örneğin funguslardan üretilen lakkaz enzimi kağıt yapımında kullanılmakta ve bu sayede % 30 enerji tasarrufu sağlanarak üretimde kimyasal kullanımı % 50 oranında azalmaktadır ve yırtılmaya karşı daha dayanıklı kağıtlar elde edilmektedir [6]. Ayrıca lakkazlar dekolorizasyon ve detoksifikasyon özelliklerinden dolayı şarap endüstrisinde fenolik bileşiklerin uzaklaştırılmasında, çamaşır tozu ve deterjan endüstrisinde boyar maddelerin transferi işlemlerinde kullanılmaktadır [10]. Fungal enzimlerden gıda endüstrisinde birçok alanda yararlanılmaktadır [11]. Bazı fungusların ürettiği bileşenler, gıdalarda renk gelişimine katkıda bulunmaktadır. Örneğin Monoascus purpureus’dan geleneksel kırmızı şarap üretiminde yararlanılmaktadır [6]. Ayrıca iyi kalite hamur elde etmek için fungal enzimlerden amilaz, proteaz ve fermantasyon enzimleri kullanılmaktadır. Böylece ekmeğin daha lezzetli ve kabarık bir hal alması sağlanmaktadır [11]. Gıdalarda ve bazı yemlerde katkı maddesi olarak yaygın olarak kullanılan bazı fungal enzimler ve uygulama alanları Tablo 2’de verilmiştir [4]. Nişasta hidrolizinden sorumlu enzimler amilazlar olarak tanımlanmaktadır. Ticari olarak önem kazanan amilaz enzimleri arasında en çok α-amilazlar yer almaktadır. α-amilazlar birçok bakteri ve fungus tarafından üretilmektedir. Aspergillus, Penicillium, Cephalosporium, Mucor, Candida, Neurospora ve Rhizopus α-amilaz üreten küflerden bazılarıdır [12]. Proteazlar, toplam endüstriyel enzim ticaretinin yaklaşık % 60’ını oluşturmaktadır. Proteazlar; çamaşır deterjanları, deri, et, süt, ilaç, bira, fotoğraf, organik sentezlerde ve atıkların arıtılmasında kullanılmaktadır [13]. Aspergillus, Candida, Coriolus, Endothia, Endomophthora, Irpex, Mucor, Penicillium¸ Rhizopus, Sclerotium, ve Torulopsis peynir üretiminde kullanılan rennin enzimini üreten bazı proteaz üretici funguslar sınıfında yer almaktadır [12]. 48 Teknolojik Araştırmalar: GTED 2014 (9) 46-53 Akkara, M., Tosun, H. Tablo 2. Fungal enzimler ve uygulama alanları [4]. Enzimler α-amilaz β-amilaz Selülaz β-glukanaz β-glukosidaz Dekstranaz α-galaktosidaz Glukoamilaz Hemiselülaz/pentosanaz/ksilanaz İnvertaz Laktaz Pektinaz Naringinaz Pullulanaz Proteaz Uygulama Alanı Nişasta şurupları, fermantasyon, etanol, hayvan yemleri Mayşeleme, maltoz şurubu Hayvan yemleri Bira endüstrisi Soya sütünde izoflavonun fitoestrojenlere dönüşümü Polisakkarit dekstranın hidrolizi Sükroz verimliliğinin arttırılması, şeker pancarı endüstrisi Dekstroz şurubu ve yüksek fruktoz şurubu üretimi Fırın ürünleri üretimi, meyve suyu üretimi Şeker pancarı veya kamıştan invert şurup üretimi Süt ürünlerinden laktozun giderilmesi Meyve işleme Narenciye kabuğunun acılığının giderilmesi Fırıncılık ürünlerinde bayatlamayı önleyici ajan Mayşeleme, pastacılık ürünleri üretimi, protein işleme, damıtılmış alkollü içki üretimi Lipazlar, trigliseritlerin yağ asidi ve gliserole hidrolizini katalizleyen enzimlerdir. Lipazlar kimyasal transformasyonu gerçekleştirebilme yeteneğine sahip oldukları için gıda, deterjan, kimyasal ve farmasötik endüstrilerinde artan bir önem kazanmaktadır. Endüstriyel lipazların çoğu funguslardan üretilmektedir. Gıda endüstrisinde, süt ürünlerinde lezzet gelişiminde ve et, sebze, meyve, tütsülenmiş balık, fırın ürünleri, bira gibi birçok gıda ürünlerinin üretim proseslerinde fungal lipazlardan yararlanılmaktadır. Fungal lipazları üreten fungus türlerinden bazıları Mucor, Rhizopus, Geotrichum, Rhizomucor, Aspergillus, Humicola, Candida ve Penicillium’dur [14]. 4. GIDA ENDÜSTRĠSĠNDE FUNGUSLARIN DĠĞER KULLANIM ALANLARI 4.1. Endüstriyel Rekombinant Enzimlerin Üretimi Rekombinant funguslar, endüstriyel enzim uygulamalarının temel kaynaklarından biridir. Deterjan, gıda ve nişasta üretiminde endüstriyel olarak kullanılan enzimlerin yaklaşık % 60’dan daha fazlasını rekombinant ürünler oluşturmaktadır [2]. Ancak gıda uygulamalarında heterolog fungal enzimlerin kullanımı çok yaygın değildir [4]. Funguslar dışındaki organizmalardan protein eldesinde fazla verim alınamadığından dolayı gıdalarda kullanılabilir rekombinant proteinlerin çoğu fungal orijinlidir [15]. Mikrobiyal lipazların gıda teknolojisi, biyomedikal bilimler, deterjan ve kimya endüstrilerinde çok fazla potansiyel uygulama alanları mevcuttur. Gıda endüstrisinde lipazlar meyve suları, fırın ürünleri, peynirlerde arzu edilir lezzet bileşenleri, modifiye edilmiş açilgliserollerin üretimi için katı ve sıvı yağların interesterifikasyonunda yaygın olarak kullanılmaktadır. Günümüzde gıda endüstrisinde Rhizomucor miehei, Thermimyces lanuginosus ve Fusarium oxysporum olmak üzere üç farklı fungal rekombinant lipaz kullanılmaktadır. Bu enzimlerin hepsi Aspergillus oryzae organizmasında üretilmektedir. Örneğin, Rhizomucor miehei’den elde edilen aspartik proteinazın rekombinant Aspergillus oryzae’da üretilerek peynir üretimi için kullanımı FDA tarafından onaylanmıştır [16]. 49 Teknolojik Araştırmalar: GTED 2014 (9) 46-53 Funguslardan Elde Edilen Endüstriyel Ürünler 4.2. Fungus Metaboliti Doğal Gıda Boyaları Doğal gıda boyalarının çoğunun üretimi esnasında hammaddenin tedarik edilmesi ve pigment ekstraksiyonunda meydana gelen değişimlere bağlı olarak bazı problemler ortaya çıkmaktadır. Funguslar bu açıdan doğal gıda boyaları için alternatif bir kaynak teşkil etmektedir. Funguslardan kolaylıkla yüksek verimde gıda boyaları elde edebilmek mümkündür [16]. Ayrıca funguslar tarafından doğal boyaların üretimi üreticiye bazı dış faktörlerin, mevsimsel hammadde tedarik sorunlarının ve partiler arasındaki varyasyonların minimize edilmesini sağlamakta ve biyoreaktörlerde kontrollü koşullar altında üretimin gerçekleşmesine imkan tanımaktadır [18]. Fungal orijinli gıda boyalarına Penicillium oxalicum tarafından üretilen Arpink Red isimli kırmızı gıda boyası örnek verilebilir. Araştırmacılar tarafından gıda takviyesi olarak Arpink Red kullanımının kanseri önleyici etki gösterdiği ifade edilmiştir [19, 20]. Monascorubrin, rubropunctatin, monascin, ankaflavin, monascusones, flavipin, orevactaene, atrovenetin, herqueinone, norherqueinone, purpurogenone, mitorubrin, mitorubrinol fungal pigmentleri Ascomycetes, Epicoccum nigrum, Paecilomyces herquei, Roesleria hypogea, Penicillium atrovenetum ve Penicillium purpurogenum tarafından üretilen gelecekte gıda endüstrisi için umut verici potansiyel gıda boyalarıdır [17]. 4.3. Funguslardan Tek Hücre Proteini Üretimi Mikroorganizma hücrelerinin önemli oranda protein, aminoasit, karbonhidrat, vitamin vb. içermeleri nedeniyle, bunların insan ve hayvan yemi olarak kullanılması düşünülmüştür. Besin amaçlı olarak mikroorganizmalardan elde edilen proteinlere önceleri "Mikrop Proteini" ismi verilmiş daha sonra bu ismin beğenilmemesi üzerine de "Tek Hücre Proteini" olarak adlandırılmıştır [21]. Tek hücre proteini, ekilmiş canlı kültürden ekstrakte edilen proteindir. Alternatif protein katkısı olarak kullanılmaktadır. Günümüzde birçok mikroorganizma tarafından tek hücre proteini üretilmektedir. Ancak yüksek protein içeriği ve hızlı gelişim göstermelerinden dolayı tek hücre proteini üretiminde bakteriler funguslardan daha fazla tercih edilmektedir [22]. Küflerden yararlanılarak yapılan tek hücre proteini üretiminin olumlu yönleri bu hücrelerin içerdikleri protein oranının yüksek olması, maya ve bakterilerden daha düşük oranlarda nükleik asit içermeleri, miselyumlarının varlığı nedeniyle proteinin fermantasyon sıvılarından kolaylıkla ayrılabilmesidir. Küflerden elde edilen proteinin fiziksel özellikleri tüketici tarafından kabul edilebilir niteliktedir [21]. Flamentli fungusların çoğu tek hücre proteini eldesinde kullanılmaktadır. Aspergillus niger, Sporotrichum pulverulentum, Candia krusei, Saccharomyces spp., Chaetomium cellulolyticum Chrysonilia sitophilia, Fusarium graminearum, Paecilomyces variolii, Penicillium cyclopium, Penicillium roqueforti, Penicillium camemberti, Pichia pastoris, Schwanniomyces occidentalis, Scytalidium acidophilum, Trichoderma album, Trichoderma reesei ve Kluyveromyces marxianus, mayalar ve karışık maya kültürleri tek hücre proteininde kullanılan mikroorganizmalara örnek olarak verilebilir [22]. Tek hücre proteinlerinin güvenilir şekilde gıda olarak tüketilebilmesi için bazı noktalara dikkat edilmesi gerekmektedir. Bunun için son üründe kullanılan mikroorganizmadan gelecek toksik ve kanserojen bileşenler, ağır metaller ve polisiklik hidrokarbon varlığı analiz edilmeli ve uzaklaştırılmalıdır. Gelecekte genetiği değiştirilmiş, yüksek verim alınan ve toksik olmayan mikroorganizmaların tek hücre proteini eldesinde kullanılacağı öngörülmektedir [22]. 50 Akkara, M., Tosun, H. Teknolojik Araştırmalar: GTED 2014 (9) 46-53 4.4. Funguslardan Kitin ve Kitosan Üretimi Kitin, selülozdan sonra doğada en fazla bulunan doğal bir biyopolimerdir. Kitosan ise kitinin deasetilasyonu sonucu oluşan, kitinden farklı olarak asidik çözeltilerde çözünme özelliğine sahip bir polimerdir [23]. Kitosanın kitine kıyasla ilgi çekici materyal olma özelliği ticari olarak elde edilebilirliği ve birçok formda kullanılabilir olmasından kaynaklanmaktadır [24]. Kitin ve kitosan fungusların hücre duvarında bulunan major yapısal bir bileşenlerdir [22]. Hücre duvarı ve septasında kitin ve kitosan içeren bazı flamentli funguslar ve mayalara Schizosaccharomyces pombe, Candida albicans, Saccharomyces cerevisia, Mucor rouxii, Phycomyces blakesleeanus, Coprinus cinereus, Neurospora crassa, Trichoderma reesei, Rhizopus spp., Absidia spp., Mucor spp, Mortierella isabelina ve Lentinus edodes örnek verilebilir [25]. Kitine göre birçok avantaja sahip olan kitosan başta gıda, kozmetik, ziraat, tıp, kağıt ve tekstil olmak üzere birçok endüstri dalında kullanım alanı bulmuştur [24]. Kitosanın kullanıldığı gıda maddelerinde önemli derecede antioksidan etki gösterdiği ve lipid oksidasyonunu geciktirdiği ifade edilmektedir. Kitosan gıda endüstrisinde kaplama materyali, ambalaj uygulamaları, jelleştirici katkı maddesi, antimikrobiyal koruyucu, filtre ortamı ve fonksiyonel gıda maddesi olarak kullanılmaktadır [26]. Antimikrobiyal, antifungal ve insektisidal aktiviteye sahip olmasından dolayı kitosanın biyokontrol amaçlı uygulama alanı da bulunmaktadır. Kitosanın çok sayıda tarım ürününde toprak ve yaprak patojenlerinin gelişimini engellediği, bitkilerde direnç mekanizmasını arttırdığı ayrıca ürünlerin raf ömrünü uzattığı kanıtlanmıştır [27]. 4.5. Funguslardan Sclerotia Üretimi Sclerotia, bazı makromantarlarda besin içeren sertleşmiş mantar misellerinin sıkı yapı gösteren kitlesidir. Sclerotia sağladığı besin maddeleri ve onu yiyen insanlar üzerindeki etkileri nedeniyle felsefe taşı olarak bilinmektedir [28]. Sclerotia oluşturan başlıca yenilebilir mantarlar Morchella türleri, Pleurotus tuberregium, Polyporus rhinocerus, Lentinus squarrosulus, Wolfiporia cocos, Grifola umbellata, Omphalia lapidenscens, Xylaria nigripes, Psilocybe atlantis, P.tampanensis, P.mexicana ve P.galindoi türleridir [28,29]. Son yıllarda bileşimindeki biyoaktif bileşiklerden dolayı mantar sclerotiasının fonksiyonel gıda olarak kullanılabilirliği konusunda yoğun çalışmalar yapılmaktadır. Mantar sclerotiası fonksiyonel bir gıda maddesi olarak taze, kurutulmuş veya çay yapılarak tüketilebilmekte, gıda ürünlerine doğrudan ilave edilebilmekte veya alternatif olarak sclerotia kendi başına hastalıkları önleyici ve tedavi edici olarak da kullanılabilmektedir [28]. 5. SONUÇ Günümüzde biyoteknolojik yöntemlerle üretilen saf kimyasal maddelerin ve enzimlerin sayısı gittikçe artmaktadır. Mikroorganizmalar tarafından üretilen bileşenler endüstrinin birçok alanında yarar sağlamakta ve her geçen gün endüstriyel mikrobiyoloji alanındaki çalışmalar artış göstermektedir. Bu alanda funguslar, yüksek oranda verim sağlayan mikroorganizma grubu arasında yer almaktadır. Geleneksel fermantasyon proseslerinde funguslardan önemli ölçüde yararlanılmaktadır. Günümüzde gelişen teknoloji ile birlikte özellikle moleküler biyoteknolojide funguslar üzerine yapılan çalışmaların arttığı görülmektedir. Ayrıca, fonksiyonel gen çalışmalarında ve DNA mikroçip teknolojisinde mayalar kullanılmaktadır. Bununla birlikte son zamanlarda rekombinant DNA teknolojilerinde alternatif mikroorganizmalar olarak funguslardan önemli ölçüde yararlanılmaktadır. Funguslar konukçu hücre olarak kullanılarak fungal olmayan protein sentezi gerçekleştirilebilmekte ve bu şekilde gen ekspresyonunda funguslardan başarılı bir şekilde yararlanılabilmektedir. Bu anlamda genomiklerin, 51 Teknolojik Araştırmalar: GTED 2014 (9) 46-53 Funguslardan Elde Edilen Endüstriyel Ürünler proteomiklerin ve bazı metabolitlerin ekspresyonlarında funguslar kullanılabilmektedir. Gelecekte moleküler biyoteknolojide ve rekombinant DNA teknolojilerinde araştırma ve geliştirme çalışmalarında yeni paradigmaların geliştirilmesinde mayalardan ve flamentli funguslardan önemli ölçüde yararlanılacağı düşünülmektedir. 6. KAYNAKLAR 1. Kıvanç, M., Güven, K., 2009, Prokaryotlar, Protisler ve Funguslar. Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2, 19-38. 2. Bennett, J. W., 1998, Mycotechnology: the role of fungi in biotechnology. Journal of Biotechnology, 66:101-107. 3. Adrio, J. L., Demain, A. L., 2003, Fungal biotechnology. International Microbiology, 6:191-199. 4. Ghorai, S., Banik, S.P., Verma, D., Chowdhury, S., Mukherjee, S. and Khowala, S., 2009, Fungal biotechnology in food and feed processing. Food Research International, 42:577-587. 5. Moore, D. and Chiu, S. W., 2001, Fungal products as food. Fungal Diversity Press: Hong Kong, 233251. 6. Seidl, M., 2006, Industrial uses of fungi. The Environmental Reporter, 4(9). 7. Topal, Ş., Pembeci, C., Borcaklı, M., Batum, M. ve Çeltik, Ö., 2000, Türkiye’nin tarımsal mikroflorasının endüstriyel öneme sahip bazı enzimatik aktivitelerinin incelenmesi-I:Amilaz, proteaz, lipaz. Turk J. Biol., 27:79-93. 8. Rokemi J. S., Industrial mycology. Biotechnology. Eolss Sample Chapters Biotechnology , Vol 6. 9. Anonymous, 2000, Gıda Mikrobiyolojisi ve Uygulamaları. Genişletilmiş 2. Baskı, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü yayını, Sim Matbaası, 3(13), 522 s. 10. Eyüpoğlu, O. E., Ozan, V., Atacı, N., ve Arısan, İ., 2011, Beyaz çürükçül mantarlardan lignolitik enzimlerin yanında endüstriyel öneme sahip bazı enzimlerin varlığının belirlenmesi ve üretimde asidik şartların etki mekanizmasının rolü. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 4(2), 93-98. 11. Korcan, S. E., Özkara, A., Akyıl, D., Ciğerci, İ. H. ve Konuk, M., 2007, Farklı fungus cinslerinde endüstriyel öneme sahip bazı enzim aktivitelerinin incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 7(1), 279-286. 12. Bhalla, T. C., Sharma, N. N. and Sharma, M., 2007, Food and Industrial Microbiology. National Institute of Science Communication and Information Resources, CSIR- New Delhi. http://nsdl.niscair.res.in/handle/123456789/129. 13. Kıran, Ö. E., Çömlekçioğlu, U. ve Dostbil, N., 2006, Bazı Mikrobiyal Enzimler ve Endüstrideki Kullanım Alanları. KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 9(1), 12-19. 14. Singh, A. K. and Muhopadhyay M., 2012, Overview of Fungal Lipase: A Review. Applied Biochem. Biotechnology, 166:486-520. 15. Archer, D. B., 2000, Flamentous fungi as microbial cell factories for food use. Current Opinion in Biotechnology, 11:478-483. 52 Teknolojik Araştırmalar: GTED 2014 (9) 46-53 Akkara, M., Tosun, H. 16. Pariza, M. W. and Johnson, E. A., 2001, Evaluating the Safety of Microbial Enzyme Preparations Used in Food Processing: Update for a New Century. Regulatory Toxicology and Pharmacology, 33:173186. 17. Mapari, S. A. S., Nielsen, K. F., Larsen, T. O., Frisvad, J.C., Meyer, A. S. and Thrane, U., 2005, Exploring fungal biodiversity fort he production of water-soluble pigments as potential natural food colorants. Current Opinion in Biotechnology, 16:231-238. 18. Mapari, S. A. S., Thrane, U. and Meyer, A. S., 2010, Fungal polyketide azaphilone pigments as future natural food colorants? Trends in Biotechnology, 28:300-307. 19. Sardaryan, E., 2002, Strain of the microorganism Penicillium oxalicum var. Armeniaca and its application. US Patent, 6:340-586, B1. 20. Sardaryan, E., 2004, Food supplement.US Patent 0105864 A1. 21. Katırcıoğlu, H. ve Aksöz, N., 2003, Tek hücre proteini. Orlab On-line Mikrobiyoloji Dergisi, 1(8), 3449. 22. Anupama, and Ravindra, P., 2000, Value-added food: Single cell protein. Biotechnology Advances, 18: 459-479. 23. Shahidi, F., Arachchi, J. K. V. and Jeon, Y., 1999, Food applications of chitin and chitosans. Trends in Food Science & Technology, 10:37-51. 24. Demir, A. ve Seventekin, N., 2009, Kitin, kitosan ve genel kullanım alanları. Tekstil Teknolojileri Elektronik Dergisi, 3(2), 92-103. 25. Suntornsuk, W., Pochanavanich, P. and Suntornsuk, L., 2002, Fungal chitosan production on food processing by-products. Process Biochemistry, 37:727-729. 26. Yılmaz, E., Tekinay, A. A. ve Çevik, N., 2006, Deniz ürünleri kaynaklı fonksiyonel gıda maddeleri. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, 1(1), 523-527. 27. İmamoğlu, Ö., 2011, Biyokontrolde doğal ürünlerin kullanılması; Kitosan. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 68(4), 215-222. 28. Kibar, B. ve Pekşen, A., 2012, Mantarlardan elde edilen sclerotia ve fonksiyonel gıda olarak kullanımı. Iğdır Üni. Fen Bilimleri Enst. Der., 2(3), 23-36. 29. Adejoye, O. D., Awotona, F. E., Mesewonrun, O. T., 2009, Growth and yield of Lentinus squarrosulus (Mont.) Singer a Nigerian edible mushroom, as affected by supplements. Advances in Food Sciences, 31(4), 214-217. 53
© Copyright 2024 Paperzz
