PROTEUS ISIS ve ARES isimli iki program arasında bağlantı kurarak devre tasarlamamıza ve bu devrenin baskı şemasını oluşturmamıza yardım eden, bu işlemlerde otomasyon sunan bir sistemdir. ISIS’ de hazırlanan ve çalışması kontrol edilen devre ARES’ e aktarılarak baskı şeması hazırlanır. ISIS Sanal bir laboratuar gibidir. Çok çeşitli devre elemanları bulunan programda devre oluşturulur, gerçek zamanlı denemesi yapılır. Sanal ölçüm cihazları ile devre kontrol edilerek baskı şema aşamasına hazırlanır. Programın görünümü klasik bir Windows ekranı gibidir. En üstte başlık çubuğu, bunun altında komutları bulabileceğimiz menü çubuğu bulunur. Menü çubuğunun altında ve ekranın çeşitli yerlerinde araç çubukları bulunur. Araç çubukları yüzer durumdadır. Yani fare ile sürüklenerek istenen yere taşınabilir. Ekranın büyük bölümünü kaplayan kısım ise çalışma alanıdır. Çalışma alanı üç kısımdan oluşur; Tasarım Alanı, Ön izleme Penceresi ve Eleman Seçim Penceresi. TEMEL ÇALIŞMA PRENSİPLERİ Kütüphaneye Ulaşmak -LIBRARY menüsü Pick device/symbol komutu seçilerek, -Araç çubuğundan kısa yol sembolü tıklanarak, -Eleman Seçim Penceresinin üzerindeki P tuşu tıklanarak, -Klavye Kısa Yolundan P harfi ile, devremiz için gerekli olan elemanları seçmek üzere Kütüphaneye (Library) ulaşmış oluruz. Kütüphaneden Eleman Bulmak -Keywords bölümüne, eğer biliniyorsa, aranan elemanın adı yazılarak, (1N4001) -Category/Sub-Category alanları kullanılarak, aranan eleman bulunur. (Diodes / Rectifiers ) Elemanları Eleman Seçim Penceresine Taşımak -Elemanın üzerine fare sol tuşu ile çift tıklayarak (kütüphaneden seçim işlemine devam edilebilir), -Ok tuşu kullanılarak (kütüphaneden çıkılır, seçim işlemine devam edilemez), elemanlar Eleman Seçim Penceresine taşınır. Elemanları Çalışma Alanına Yerleştirmek -Eleman seçim penceresinden taşınacak eleman fare ile üzerine sol tıklanarak seçilir. -Tasarım alanına fare sol tıklanır. Devre elemanı bu aşamada renklidir ve fareye yapışmış haldedir. -Elemanın koyulacağı konuma gelindiğinde fare sol tuş tıklanır. Bu aşamada eleman tasarım alanında yerini almış olur. Not: Son yerleştirilen elemanı farklı konumlara tekrar tekrar yerleştirmek için son iki aşama tekrar edilir. Farklı elemanları tasarım alanına yerleştirmek için işlemler en baştan tekrarlanır. Elemanın Düzenlenmesi. -Eleman, tasarım alanında üzerine fare sol tuşu ile tek tıklanarak, seçilir. -Menüden, araç çubuğundan, klavye kısa yolundan veya kısa yol menüsünden gerekli düzenleme komutu verilir. -Gerekli düzenleme yapılır. Elemanların Birleştirilmesi. -Fare elemanın bir ucundaki ayağa tıklanır, birleştirilmek istenen diğer elemanın ayağına tıklanır. Bağlantı en uygun şekilde otomatik yapılır. (TOOLSWire Auto Router Seçili) -İki pin arasında yapılan fare sol tıklamaları ile bağlantı hattının güzergâhı elle belirlenebilir. Bağlantı iki fare tıklaması arasında hâlâ otomatik olarak yapılmaktadır. - TOOLSWire Auto Router kapalıyken bağlantı elle yapılır. Devrenin çalıştırılması. -Debug Execute komutu, Klavye kısa yolu F12 veya Simulasyon araç çubuğundan sembolleri kullanarak devre çalıştırılır. Baskı devre şemasının elde edilmesi. Isıs’te hazırlanan devre çalıştırılıp kontrol edileceğinden üzerinde güç kaynağı, buton gibi simülasyona uygun elemanlar içerir. ARES’e geçmeden önce bu tip devre elemanlarının düzenlenmesi gerekir. Ayrıca ISIS’de olup ARES’de kılıfı olmayan elemanlar için kılıf sorunu çözülmelidir. Kılıf sorununu çözmek için ARES’de karşılığı olan benzer devre elemanı seçilir. Aşağıdaki örnekte anahtar için ISIS’te simülasyon işimiz bitince CONN-SIL2 elemanı kullanılmıştır. Alternatif bir çözüm ise ARES kılıfını elle hazırlayıp kütüphaneye yerleştirmektir. Simülasyona uygun devre Baskı şemaya hazır hali ARES’e Geçiş. 1) Devre ISIS’de hazırlanan devre kaydedilir. 2)Tools Netlist to ARES komutu ile, klavye kısa yolu Ctrl+A ile veya araç çubuğundan sembolü ile devre ARES’e aktarılır. 3) Karşımıza ilk olarak kılıfı olmayan elemanlar için hangi kılıf kullanılacağını soran diyalog kutusu gelir. Burada elemanın kılıfı gösterilir. Aşağıda LED için kılıf gösterilmesini görebilirsiniz. 4)Board (plaka) sınırlar belirlenir; a-Alan çizim modlarından biri, ör. 2D Graphics Box Mode= 2 boyutlu kutu modu seçilir. b-Katman seçim kısmından (Layer selector) plaka sınırı (Board edge) seçilir. c- Plaka sınırları çizilir. 5)Tools Auto Placer komutu ile veya araç çubuğundan sembolü ile otomatik olarak elemanlar plaka üzerine yerleştirilir. Çıkan diyalog kutusunda gerekli ayarlamalar yapılarak okeylenir. Devre elemanları ISIS’deki gibi tek tek elle yerleştirilebilir. 6)Tools Auto Router komutu ile veya araç çubuğundan Auto Router sembolü ile yollar otomatik olarak düzenlenir. Çıkan diyalog kutusunda gerekli ayarlamalar yapılarak okeylenir. Bağlantı yolları ISIS’deki gibi elle çizilebilir.Bu aşamada yapılan çift tıklama ile plakanın bir yüzeyinde diğer yüzeyine geçiş sağlanır. Artık devremizin baskı şeması da elde edilmiştir. Not: İstenirse Output menüsünden 3D Visualization komutuyla şemanın 3 Boyutlu görünümü de elde edilebilir. TEMEL İŞLEMLER Elemanı Seçmek: Elemanı seçmek için farenin sol tuşu kullanılır. Tek eleman seçimi için sol tuşla tek tıklanır. Blok seçme işlemi için ise sol/sağ tuş basılı tutularak fare işaretçisi sürüklenir. Ctrl+Sol tıklamalar ile rastgele çoklu seçim yapılabilir. Seçili Durumu İptal Etmek: Seçili durumu iptal etmek için boş bir alana sol tıklama yapılır. Tek Elemanı/ Blok Seçimi Silmek: Elemanı silmek için çeşitli yöntemler bulunur: a.Eleman seçili duruma getirilir, üzerine sağ fare tuşu ile çift tıklanılır. b.Eleman seçilir ve klavyeden delete tuşu kullanılarak silme işlemi gerçekleştirilir. c.Silinmek istenen devre elemanları seçilerek Düzenleme Araç çubuğunda bulunan “Block Delete” basılır. d.Eleman üzerinde fare sağ tuşu tıklanarak açılan Kısa yol menüsünden Delete Object komutu kullanılır. e.Eleman seçilir ve Edit menüsüCut to Clipboard (Kesip Panoya At) komutu verilir. Edit Araç kısa yolu da kullanılabilir. tuşuna Çubuğundan Elemanların Döndürülmesi Veya Ayna Görüntülerinin Alınması: 1)Plakaya yerleştirilmeden önce: Çalışma alanının sağ alt köşesindeki döndürme ve yansıma seçenekleri kullanılır. 2)Plakaya yerleştirildikten sonra: Elman seçili durumdayken sağ tek tıklama ile açılan kısayol menüsündeki seçenekler kullanılabilir. Tek Eleman/ Blok Taşıma İşlemi: 1) Eleman seçildikten sonra araç çubuğundaki “Block Move” tuşu tıklanır. Bu aşamada seçili kısım fareye yapışık durumdadır. Seçili alan taşınacağı yeni konuma getirilip sol tuş tıklanarak taşıma işlemi gerçekleştirilmiş olur. 2)Seçili kısım fare sol tuş basılı durumda istenilen alana sürüklenir ve sol tuş bırakılır. 3)Eleman seçildikten sonra Edit menüsü Cut to clipboard kullanılır. Yapıştırılacak yer fare ile gösterilir. ardından Paste from clipboard komutları Tek Eleman/ Blok Kopyalama İşlemi: 1)Eleman seçildikten sonra araç çubuğundan sembolü tıklanır. Bu aşamada seçili kısım fareye yapışık durumdadır. Seçili eleman kopyanın oluşturulacağı konuma getirilip sol tuş tıklanarak kopyalama işlemi gerçekleştirilmiş olur. Farenin her tıklanmasında yeni bir kopya oluşturulur. Kopyalama işlemini sonlandırmak için sağ tuş tıklanır veya sol tuş çift tıklanır. 2)Eleman seçildikten sonra Edit menüsü Copy to clipboard ardından Paste from clipboard komutları kullanılır. Yapıştırılacak yer fare ile gösterilir. Devre Elemanlarının Değerlerini Değiştirmek: 1) Elemanın üzerinde sağ tıklayarak kısa yol menüsünden Edit Properties (Özellikleri değiştir) komutu verilir. 2) Eleman üzerinde sol çift tıklama yapılır. 3) Fare elemanın üzerindeyken klavye kısa yolu ( Ctrl+E ) kullanılır. Devreye yaklaşıp uzaklaşmak: 1)Fare yakından (uzaktan) bakacağımız noktaya getirilir. Tekerleği ileri (geri) hareket ettirilir. 2)View Araç çubuğundaki zoom sembolleri kullanılabilir; Yakılaştırır (Klavye kısa yolu F6) Uzaklaştırır (Klavye kısa yolu F7) Tüm plakayı gösterir (Klavye kısa yolu F8) Fare ile belirlenen alanı yakınlaştırır. MOD SEÇİM ARAÇ ÇUBUĞU Selection, İmlecin seçim moduna alınmasını sağlar. Component, Eleman seçim penceresindeki elemanların listelenmesini ve kütüphanenin düzenlenmesini sağlar. Junction dot, Hat üzerine birleşim noktaları koymanızı sağlar. Wire label, Bağlantı hatlarının isimlendirilmesini sağlar. Text script, Plaka üzerine yazı yazılmasını sağlar. Bus, Birden fazla telin tek bir hatmış gibi gösterilmesini sağlayan (birleşik) veri yolu çizimlerinde kullanılır. Sub-circuit, Alt-devre kurulmasını sağlar. AYGIT ARAÇ ÇUBUĞU Terminals, Ground (şase), Power (güç), Input (Giriş) v.b. sonlandırma elemanları bulunur. Device pins, Eleman pin çeşitlerini içerir. Eleman oluşturulması sırasında kullanılacak pinler buradan seçilir. Graph, Grafik analizleri için grafikler bulunur. Tape recorder, Kayıt cihazı. Generator, Çeşitli sinyal üreteçleri bulunur. Voltage probe, Ölçümlerde kullanılmak üzere voltaj probu. Current probe, Ölçümlerde kullanılmak üzere akım probu. Virtual Instruments, Ölçü aletlerini içerir. ANALOG DEVRELERLE ÇALIŞMAK Minimum ile maksimum değerler arasında çok sayıda değer alabilen sinyalleri işleyen devrelere analog devreler denir. Direnç, kondansatör, transistör gibi elemanlarla kurulan güç kaynağı, yükselteç, dimmer gibi devreler analog devrelerdir. Analog Ölçüm Cihazları: Ampermetre Ampermetreler analog veya dijital olarak iki ayrı türde kullanılabilen ölçü aletleridir. Devreden geçmekte olan akımı ölçer. Devreye seri bağlanırlar. Yapım amaçlarına göre bir kaç Miliamper'den yüzlerce Amper'e kadar ölçüm yapabilir. Bu ölçüm DC veya AC akım ölçümü olabilmektedir. Voltmetre Voltmetreler gerilim (potansiyel fark) ölçmeye yarayan cihazlardır. Devreye paralel bağlanırlar. Temel olarak DC voltaj ve AC voltaj ayrı ölçülürler. Osilaskop Elektriksel işaretlerin ölçülüp değerlendirilmesinde kullanılan aletler içinde en geniş ölçüm olanaklarına sahip olan osilaskop cihazıdır. Osilaskop, işaretin dalga şeklinin, frekansının ve genliğinin aynı anda belirlenebilmesini sağlar. Osilaskop tasarım alanına çağrıldıktan sonra ölçüm yapılacak noktalara osilaskobun bağlantısı yapılır. Dört kanal birden kullanılabilir. Bağlantı işlemi bittikten sonra devre çalıştırılırsa ekrana osilaskop paneli gelir. Osilaskop panelinden istenen ayarlar yapılır. Anahtar Kontrollü Led: - Kütüphaneden Led ve Switch elemanlarını, Terminal modundan ise Power ve Ground elemanlarını alın. Şekildeki gibi plakaya yerleştirin. Power’ın string değerini +5 Ground’un ise GND olarak değiştirin. - Devreyi çalıştırın. - Devredeki akımı gösterin ve gerilim hattını renklendirin. - Devredeki akımı ve voltajı ölçün. - Devreye uygulanan gerilimi sırasıyla15,150 ve 220 volt olarak değiştirin. Akım ve voltaj değerlerini gözlemleyin. Yarım Dalga Doğrultma: - Kütüphaneden Tran-2P2S, Res ve 1N4001 elemanlarını çağırıp devreyi kurun. - Sinüs üretecini (Sine) ve şaseyi (ground) üreteç modundan alın, devreye takın. - Sinüs üreteç değerlerini şekildeki gibi ayarlayın. (Genlik: Amp= 5, Frekans: Freq=1, Voltaj: Ofset=220) - Direnç değerini sırasıyla 1u (1µΩ), 1 (1Ω) ve 1k (1kΩ) olarak değiştirin ve osilaskoptaki sinyal değişikliklerini gözlemleyin. Tam Dalga Doğrultma: -Kütüphaneden 1N4001ve Alternator elamanlarını çağırıp devreyi kurun. - Alternatorlerin genliklerini (Amp) 12v ve frekanslarını (Freq) 1Hz yapın. - Osilaskoptaki giriş ve çıkış sinyalini gözlemleyin. DC 12volt Güç Kaynağı: - Kütüphaneden 1N4001, 7812, Hitemp100U25V, Hitemp470U25V, Res ve Tran-2P3S elemanlarını çağırın. - Sine üretecini şekilde görüldüğü gibi (Amp: 220, Freq: 50) düzenleyip devreyi kurun. - Direnç değerini 1u (1µΩ) yapın. - Çıkışa voltmetre bağlayıp çıkış voltajını (12 volt) ölçün. Ön Gerilimli Seri Kırpıcı: - Kütüphaneden 1N4001, Res, Cell ve Alternator elemanlarını çağırın. - Şekildeki devreyi kurun. - Alternator genliğini (amp) 12V ve frekansını (Freq) 100Hz yapın. - DC gerilim kaynağını (PİL) 4.5 volt yapın. - Direnç değerini 1k (1kΩ) yapın. Ohm ve Kirşof Kanunları Ohm Kanunu Bu kanuna göre devredeki akım, voltaj ve direnç arasında bir bağlantı mevcuttur. (V=I*R) - Kütüphaneden Battery (B1) ve Res (R1) elemanlarını çağırıp devreyi kurun. - Batarya değerini 12v ve direnç değerini 6 (6Ω) yapın. - Devreyi çalıştırıp ampermetredeki I ve voltmetredeki V değerini ölçün. V=I*R ? - Direnç değeri 6Ω olarak sabitken batarya değerini 10v yapın. - Devreyi çalıştırıp ampermetredeki I ve voltmetredeki V değerini ölçün. V=I*R ? - Batarya değeri 12v olarak sabitken direnç değerini 8Ω yapın. - Devreyi çalıştırıp ampermetredeki I ve voltmetredeki V değerini ölçün. V=I*R ? Kirşof Akım Bu kanununa göre bir elektrik devresinde bir noktaya giriş yapan akımların toplamı o noktadan çıkan akımların toplamına eşittir. (Σ Vin= Σ Vout) - Kütüphaneden Battery (B1) ve Res (R1,R2,R3,R4) elemanlarını çağırıp devreyi kurun. - Bataryayı 10v, dirençleri 5,6,7,8Ω yapın. - Devreyi çalıştırıp ampermetredeki I değerlerini ölçün. Σ Vin= Σ Vout ? - Bataryayı 15v yapın. - Devreyi çalıştırıp ampermetredeki I değerlerini ölçün. Σ Vin= Σ Vout ? - Bataryayı 10v, dirençleri 1,3,5,7Ω yapın. - Devreyi çalıştırıp ampermetredeki I değerlerini ölçün. Σ Vin= Σ Vout ? Kirşof Gerilim Kanununa göre bir elektrik devresinde seri bağlı dirençlere düşen gerilimlerin toplamı devreye uygulanan gerilime eşittir. - Kütüphaneden Battery (B1) ve Res (R1,R2,R3) elemanlarını çağırıp devreyi kurun. - Bataryayı 30v, dirençleri 10,20,25kΩ yapın. - Devreyi çalıştırıp voltmetrelerdeki V değerlerini ölçün. V=V1+V2+V3 ? - Bataryayı 40v yapın. - Devreyi çalıştırıp voltmetrelerdeki V değerlerini ölçün. V=V1+V2+V3 ? - Bataryayı 30v, dirençleri 5,10,15kΩ yapın. - Devreyi çalıştırıp voltmetrelerdeki V değerlerini ölçün. V=V1+V2+V3 ? NPN Trasistörlü, Emiteri Ortak Yükselteç: - Kütüphaneden Res(R1,R2,R3,R4), NPN, Cap elemanlarını çağırıp devreyi kurun. - DC kaynağı (20v), Sinüs üretecini (Offset: 100m, Freq:1, Amp:1) ayarlayın. - R1=380kΩ, R2=3kΩ, R3=1kΩ, R4=190kΩ olarak ayarlayın. - C1=10µΩ, C2=40µΩ , C3=10µΩ olarak ayarlayın. -Osilaskop ekranındaki giriş ve çıkış sinyallerini gözlemleyiniz. -Devredeki direnç değerlerini değiştirerek osilaskoptaki dalga şekillerini gözlemleyiniz. Üçgen Dalga Üreteci: - Kütüphaneden Res, 1458, Cap ve Pot-Lin elemanlarını çağırıp devreyi kurun. - R1=10kΩ, R2=75kΩ, R3=110kΩ, RV1=2m2 ve C1=22nF olarak ayarlayın. - Çıkışa Osilaskop bağlayıp üretilen dalganın şeklini gözlemleyin. DİJİTAL DEVRELERLE ÇALIŞMAK Sadece iki değer alabilen sinyalleri işleyen devrelere dijital devreler denir. Doğruluk Tablosu Çıkarmak a- Veya kapısı (or gate): A 0 0 1 1 Kütüphaneden OR, Logicprobe (big) ve Logicstate elemanlarını Devreyi çalıştırarak yandaki doğruluk tablosunu doldurun. Sonuç B 0 1 0 1 bulup aşağıdaki devreyi kurun. b- Tam çıkarıcı: Kütüphaneden AND, NOT, OR, 74HC86, LOGICPROBE (BIG) ve LOGICSTATE elemanlarını bulup aşağıdaki devreyi kurun. A,B,C bağlantı noktaları için Terminal Mod’da bulunan Default’u kullanın. Devreyi çalıştırıp yandaki doğruluk tablosunu kontrol edin. A 0 0 0 0 1 1 1 1 B 0 0 1 1 0 0 1 1 C 0 1 0 1 0 1 0 1 BO 0 1 1 0 1 0 0 1 D 0 1 1 1 0 0 0 1 Not: A, B, C bağlantı noktaları karmaşık devrelerde bağlantıları sadeleştirmek için kullanılır. c- 2 Bitlik karşılaştırıcı devre: Kütüphaneden INVERTER, AND, 4077, LOGICSTATE ve LOGICPROBE(BIG) A 0 0 1 1 B 0 1 0 1 A>B A=B A<B elemanlarını bularak aşağıdaki devreyi kurun. Devreyi çalıştırıp yandaki doğruluk tablosunu doldurun. d-RS tipi Flip-Flop: Kütüphaneden NAND, LOGICPROBE(BIG) elemanlarını bularak aşağıdaki devreyi kurun. DPATTERN üreteçlerini şekildeki gibi ayarlayın. e- Sayıcı devre: Kütüphaneden LOGICTOGGLE, LOGICPROBE(BIG), 74LS390 ve 7SEG-BCD elemanlarını bularak aşağıdaki devreyi kurun. DCLOCK üretecini şekildeki gibi ayarlayın. f- JK tipi Flip-Floplu mod10 sayıcı: Kütüphaneden LOGICPROBE(BIG), 7SEG-BCD, 7476 ve NAND elemanlarını bulup aşağıdaki devreyi kurun. Saat üretecinin frekansını 2 Hz olarak ayarlayın. Grafik Uygulaması Tasarlanan devrenin çalışmasını test etmenin bir yolu devreyi çalıştırmaktır. Simulasyon da denilen çalıştırmanın gözleme dayalı olduğunu, bu yüzden güvenilir bir test yöntemi olmadığını söylemek yanlış olmaz. Grafikler devreyi test etmenin diğer bir yoludur. Bunun için devre üzerinde değerleri anlık olarak ölçebileceğimiz proplar olmalıdır. Proplar devredeki anlık değerleri grafiğe aktarmak için bir araçtır. Grafik analizi için adımlar; 1- Devreye değerleri almak için uygun prop eklenir. 2- Devre için uygun bir grafik tipi seçilir. 3- Prop ile grafik arasında bağlantı sağlanır; a- Grafik üzerinde kısa yol menüsü açılır b- Add Trace c- Probe P1’den ilgili giriş veya çıkış probu seçilir. 4- Kısa yol menüsü açılır Simulate Graph komutu verilip grafik çizdirilir. NOT: Gerekirse kısa yol menüsünden Edit Graph komutu ile grafik üzerinde değişiklikler yapılabilir. Örnek1: Aşağıdaki yarım dalga doğrultma devresini kurun ve üreteçten yapılan giriş ile çıkışın grafiğini çizin. Devre analog olduğu için grafik tipi olarak analog grafik seçilmelidir. Grafikler aşağıdaki gibi olmalıdır. Grafiklerde stop time 10 yapılmıştır. Örnek 2: Aşağıdaki tam dalga doğrultma devresini kurun ve giriş çıkış sinyallerinin grafiklerini/grafiğini çizin. Grafikler aşağıdaki gibi olacaktır. Örnek 3: Aşağıdaki ön gerilimli seri kırpıcı devresini kurun ve giriş çıkış sinyallerinin grafiklerini/grafiğini çizin. Grafikler aşağıdaki gibidir. Stop time 0.05 yapılmıştır. Örnek 4: Aşağıdaki devreyi oluşturun ve diyotun DC transfer eğrisini çıkartın. DC üretecin değerini x olarak ayarlayın. Bu, üretecin sürekli artan bir gerilim değeri üretmesini sağlar. DC Sweep Analysis grafik tipi seçilerek diyotun DC transfer eğrisi çıkartılır. Örnek 5: Aşağıdaki üreteç devresini kurun. Triger ve İntegral çıkışlarındaki sinyallerin grafiklerini çizin. PICLERLE ÇALIŞMA Pic uygulamalarında temel nokta pic üzerine programın yazılmasıdır. Bunun için herhangi bir pic derleyicisi ile yazılan program, HEX kodlarına dönüştürülür. Daha sonra Hex dosyası pic ile ilişkilendirilir. Devrede kullanılan pic üzerinde sağ tuş tıklanarak açılan menüden EDIT PROPERTIES komutunu Hex dosyası ile pic’i ilişkilendirmek için kullanırız. Menüden EDIT PROPERTIES komutunu verdiğimizde aşağıdaki gibi bir pencere açılır; Bu pencerede program file kısmından Hex dosyasının yeri gösterilir ve pencere OK tuşu tıklanarak kapatılır. Artık Pic kullanıma hazırdır. Buton Kontrollü Led. Aşağıdaki devreyi kurun. Pic basic –Plus ile aşağıdaki programı yazın. Programı derleyip HEX kodlarını elde edin ve PIC16F84A üzerine yükleyin. TRISB=0 PORTB=0 basla: if porta.0=0 then high portb.0 if porta.3=0 then low portb.0 goto basla Step Motor Kontrolü. Yandaki devreyi kurun. Devrede Pic16f84a ve Motor-Bistepper kullanılmıştır. Pic basic –Plus ile aşağıdaki programı yazın. Programı derleyip HEX kodlarını elde edin ve PIC16F84A üzerine yükleyin. TRISB=0 PORTB=0 BASLA: high PORTB.0 low portb.1 low portb.2 low portb.3 pause 1000 high portb.2 low PORTB.3 low portb.0 low portb.1 pause 1000 GOTO BASLA END MENÜLER File Menüsü Dosyalarla ilgili komutlar yer alır. New Design: Tasarım alanı üzerinde yeni bir devre çizimine başlamak için boş sayfa açar. Bir önceki tasarım kaydedilmemiş ise yeni bir tasarım alanı açılmadan önce bu devredeki değişiklikleri kaydedip kaydetmeyeceğimiz sorulur. Load Design: Kaydedilmiş tasarım dosyasını açar. Save Design: Tasarım alanında yapmış olduğunuz çalışmaları kaydetmek için kullanılır. Dosyayı daha önce kaydettiyseniz bu seçeneği çalıştırdığınızda, yaptığınız değişikliklerle birlikte tasarımı eski tasarımın üstüne kaydetmiş olursunuz. Save Design As: Tasarım alanındaki çalışmanıza bir isim vererek kaydetmenizi sağlar. Üzerinde çalışma yaptığınız dosyayı başka bir isimle veya başka bir yere kaydetmek için de bu seçenek kullanılır. Save Design seçeneğinden farkı, bu seçenek her çalıştırıldığında Save Design iletişim penceresi karşınıza gelir. Export Section: Tasarım alanındaki çalışmanın bir bölümünün ya da tamamının daha sonra başka çalışmalarda kullanılmak üzere kaydedilmesini sağlar. Devrenin kaydetmek istediğimiz bölümü fare ile blok içerisine alınır. Import Section: Bu seçenek ile daha önce yapılmış bir çalışmanın bir bölümü ya da tamamı, Export Section seçeneği ile kaydedilmiş olması şartıyla, tasarım alanına çağrılarak dosyamıza eklenir. Export Graphics: Tasarım alanındaki dosyamızı resim dosyası olarak kaydetmek için kullanılır. Devrenizi değişik resim formatlarında kaydedebilirsiniz. Bu seçeneklerden en çok tercih edileni Export Bitmap’dir. Mail To: Tasarım alanında üzerinde çalıştığınız dosyayı veya bitmiş çalışmayı Outlook Express programı aracılığı ile başka birisine e-posta olarak göndermenizi sağlar. Print: Tasarım alanındaki çalışmayı kâğıda yazdırmak için kullanılır. Printer Setup: Yazıcı ayarlarını değiştirmek için kullanılır. Set Area: Tasarım alanındaki çalışmanın istenen bölümünün kâğıda aktarılması için kullanılır. Yazılacak bölüm Set Area komutu ile blok içerisine alınır. Daha sonra File menüsünden Print seçeneği çalıştırılarak karşımıza gelen pencereden Marked Area seçeneği işaretlenir. Exit : ISIS programından çıkmak için kullanılır. View Menüsü Ekran görünümünü ayarlamak için kullanılır. Redraw: Ekran görüntüsünü tazelemek için kullanılır. Grid: Tasarım alanında bulunan ızgaranın görünüp/görünmemesini sağlar. Orijin: Tasarım alanında yeni bir orijin noktası tanımlamak için kullanılır. ISIS programında tasarım alanında varsayılan orijin noktası, tasarım alanının tam orta noktasıdır. Durum çubuğunun sağ tarafında koordinatları gösteren rakamların kırmızı olması orijin noktasının kullanıcı tarafından tanımlandığını gösterir. Ayrıca bu seçenek kütüphaneye eklemek üzere, kullanıcı tarafından oluşturulan yeni elemanın orijin noktasını belirlemede kullanılmaktadır. X Cursor: Tasarım alanının içindeki fare imleci şeklinin belirlenmesinde bu seçenek kullanılır. ISIS programı çalıştırıldığında tasarım alanındaki fare imleci varsayılan değerinde ve normal ok şeklindedir. Snap 10th- 50th- 100th-500th: Çizim yaparken fare imlecinin tasarım alanında hareket adımlarını belirler. Pan: Farenin bulunduğu veya tıklandığı yeri merkez kabul ederek görüntüyü kaydırır. Zoom In: Görüntüyü büyütür. Zoom Out: Görüntüyü küçültür. Zoom All: Tasarım alanının tamamını gösterir. Zoom to Area: Tasarım alanında seçilen kısmın görüntüsünü büyütmek için kullanılır. Toolbars: ISIS programı araç çubuklarının istenenin ekranda gizlenip, görünmesini sağlar. Edit Menüsü Düzenleme ile ilgili (geri alma, yenileme, kopyalama, kesme, yapıştırma, v.b.) komutlar bulunur. Undo: Son yapılan işlemleri sırayla birer birer geri alır. Redo: Geri alınan son işlemi tekrarlar, yani işlemi yeniden yapar. Find and Edit Component: Tasarım alanında bulunan elemanları düzenlemek için kullanılır. Komut verildiğinde karşınıza gelen iletişim penceresinde elemanın sembol ismini girip OK butonuna basın. Elemana ait düzenleme penceresi açılır. Cut to clipboard: Seçilen elemanı ya da belirlenen alanı bulunduğu yerden kesip panoya alır. Copy to clipboard: Seçilen elemanın ya da belirlenen alanın bir kopyasını panosuna alır. Paste From clipboard: Panoya alınmış elemanı ya da bloğu istenen yere yapıştırmak içindir. Komut verildiğinde panodaki eleman ya da blok, fare imlecinin ucuna yapışır ve onunla birlikte hareket eder. Yapıştırılacak noktaya götürüldükten sonra farenin sol tuşuna basılır ve yapıştırılır. Send to back: Birbirinin üzerine istenmeden veya istenerek konmuş olan elemanlardan seçileni ötekinin altına gönderir. Bring to front: Birbirinin üzerine istenmeden veya istenerek konmuş olan elemanlardan seçileni ötekinin üstüne alır. Tidy: Bu seçenek çalıştırıldığında elemanlar kutumuzda bulunan ve tasarım alanında hiç kullanılmayan elemanlar silinir. Tools Menüsü Araçlar Menüsü. Real Time Annotation: Bu seçenek onaylı olduğunda tasarım alanına yerleştirilen elemanlara sembol numaraları sırasıyla verilir. Aksi durumda sembol numaraları tek tek elle verilir. Wire Auto Router: Bu seçenekte otomatik bağlantı yolları belirlenir. Enable ise, program bağlantı yollarını kendisi belirler, disable ise kullanıcının kendisi belirler. Search and Tag: Tasarım alanında bulunan şemada verilen ölçütlere göre arama yapar ve arama sonuçlarına göre bulunan elemanı ya da elemanları etiketler. Ayrıca durum çubuğunda kaç adet eleman bulunduğu ve etiketlendiği hakkında bilgi verir. Property Assigment Tool: Özellik tanımlama seçeneğidir. Kütüphaneye eklemek için tasarım alanında oluşturulan elemana özellik tanımlamak için kullanılır. Global Annotator: Tasarım alanında bulunan çalışmada, sembol numarası olmayan (INCREMENTAL) veya bütün elemanların (TOTAL) sembol numaralarını istenen şekilde düzenlememizi sağlar. ASCII Data Import: Tasarım alanında bulunan çalışmaya ASCII veri dosyası eklemek için kullanılır. Bu seçenek ile mevcut eleman ( ASCII ) özelliklerinin ISIS tasarım dosyasına ya da sonradan oluşturulan kütüphane dosyasına aktarır. Bill of Materials: Tasarım alanında bulunan çalışmanın eleman listesini çıkarır ve bu listeyi bir dosya haline getirerek bize sunar. Electrical Rule Check: Tasarım alanında bulunan devrede elektrik kuralları ile ilgili hata olup olmadığına dair rapor verir. Netlist Compiler: Tasarım alanında bulunan devrenin ARES ’de PCB ( baskılı devresi )’yi otomatik olarak hazırlayabilmek için netlistini çıkarır. Model Compiler: Yeni model dosyası derlemek için kullanılır. Netlist to ARES: Tasarım alanında bulunan devrenin netlistini çıkarır ve ARES’e geçiş yapar. Backannotate from ARES: ARES programı içinden Pinswap ve Gateswap sonuçlarını ISIS programına tekrar transfer eder. Design Menüsü Tasarım alanının düzenlenmesi ile ilgili işlemleri (başlık, doküman no, revizyon (yenilenme), yeni tasarım alanı oluşturma, var olan tasarım alanını silme, tasarım alanları arası geçiş, vb.) yapmak için kullanılır. Edit Design Properties: Bu seçenek tasarım dosyamıza; isim, doküman numarası, revizyon (yenilenme) numarası ve açıklamalar eklemek için kullanılır. Title: Dizayn dosyasının başlığı yazılır. Bu başlık dosya raporlarında, netlist çıkarmada, vb. gibi işlemlerde kullanılır. Doc.No: Doküman numarası yazılır. Revision: Revizyon numarası yazılır. Author: Çalışmayı yapan kişinin ismi yazılır. Edit Sheet Properties: Bu seçenek üzerinde çalışma yapılan tasarım alanına (Sheet) başlık ve isim vermek için kullanılır. Tasarsım dosyasında birden fazla tasarım alanı (Sheet) olabilir. Sheet Title: Tasarım alanı başlığı yazılır. Sheet Name: Tasarım alanı ismi yazılır. Annotator Init: Otomatik sembol numaraları için başlangıç değeri yazılır. New Sheet: Yeni bir tasarım alanı açar. Remove Sheet: Çalışılan tasarım alanını siler. Previous Sheet: Bir önceki tasarım alanına (sheet) dönmek için kullanılır. Next Sheet: Bir sonraki tasarım alanına (sheet) gitmek için kullanılır. Goto Sheet: İstenen tasarım alanına geçilir. Bu seçenek çalıştırıldığında karşımıza gelen pencereden istenen tasarım alanı seçilir ve “OK” butonuna tıklanır. Design Explorer: Tasarsımdaki tüm alanlardaki (sheet) devre elemanlarının ve özelliklerinin listesini verir. Graph Menüsü Çalışmanıza grafik eklemek, varolan grafiği düzenlemek, vb. gibi işlemleri bu menü yardımıyla gerçekleştirebilirsiniz. Edit Graph: Tasarım alanında bulunan çalışmamıza grafik eklemek ,oluşturulmuş grafiği düzenlemek, simülasyon işlemini yapmak, vb. için kullanılır. Bu seçenek çalıştırıldığında karşımıza gelen grafik düzenleme penceresindeki bilgiler grafiğin özelliğine göre değişir. Add Trace: Tasarım alanında bulunan grafiğe izleme noktası (prop,input,power v.b.) eklemek için kullanılır. Simulate Graph: Grafiği çizdirmek için kullanılır. View Log: Grafiğin simülasyonundan sonra, simülasyon ile ilgili bilgiler veren pencereyi açar. Export Data: Tasarım alanında bulunan grafiğin zamana bağlı olarak matematiksel verilerini bir dosya olarak kaydetmek için kullanılır. DAt uzantılı dosyayı bir metin editörü (Not Defteri, Word v.b.) ile açabilirsiniz. Clear Data: Grafik çizmek için alınmış veriyi siler. Bağlı olarak grafik de silinir. Source Menüsü Tasarım alanında bulunan devremizde, programlanabilen entegrelerden herhangi biri veya birkaçı bulunuyorsa, bu entegrelerin çalıştıracağı kaynak kodlarla ilgili işlemler yapılır. Add/Remove Source Files: Tasarım alanında bulunan programlanabilir entegreye yüklenecek olan kaynak kod Assembly formatında ise kaynak kod tanımlanır ve hangi formata göre kod üretilip çalıştırılacağı belirlenmelidir. Define Code Generation Tools: Kod üretme seçenekleri ayarlanır. Setup External Text Editör: Kaynak kod için text editör tanımlaması yapılır. Build All: Tanımlanan kaynak dosya çalışmaya hazır hale getirilir. Debug Menüsü Tasarım alanında bulunan devrenin çalışması, durdurulması, adım adım çalıştırılması, vb. gibi işlemlerin yapılabilmesi için kullanılır. Bu menü iki durumda incelenmelidir. Bu iki durumdan birincisi; tasarım alanında bulunan devrenin çalıştırılmadan önceki durumu, ikinci durum ise; tasarım alanında bulunan devrenin çalıştırıldıktan sonraki durumudur. A- Devre Çalışmıyorken Menüdeki Seçenekler Start / Restart Debugging: Tasarım alanında bulunan devreyi adım adım incelemek üzere çalıştırır ve hemen pause yapar. Pause Animation: Tasarım alanında bulunan devrenin çalışmasına ara verir. Devrenin çalışması o anda durur ve devre Restart yapıldığı anda devrenin çalışması kaldığı yerden devam eder. Stop Annimation: Tasarım alanında bulunan devrenin çalışmasını durdurur. Devrenin çalışması tekrar start yapıldığında simülasyon işlemi tekrar baştan başlar. Execute: Tasarım alanında bulunan devreyi çalıştırır. Execute Without Breakpoints: Durma noktalarını göz ardı ederek devreyi kesintisiz çalıştırır. Execute for Specified Time: Devreyi belirlenen bir zamana kadar çalıştırır. Step Over: Tasarım alanında bulunan devreyi adım adım çalıştırır. Step Into: Aktif olan fonksiyonu veya alt programı (subroutine) çalıştırır. Ayrıca bu seçenek, kaynak pop-up penceresi aktif iken kullanılır. Step Out: Devrenin çalışması adım adım çalıştırılmama durumundan çıkarılarak normal çalışma moduna dönülür. Step To: Bu seçenek animasyonu, kursörün o anki pozisyonuna ulaşana kadar çalıştırır. Ayrıca bu seçenek, kaynak pop-up penceresi aktif durumdayken kullanılabilir. Reset Popup Windows: Bu seçenek çalıştırıldığında, VSM simülasyon pencereleri normal ayarlarına döner. Reset Persistent Model data: EPROM ve EEPROM serisi elemanlarda datayı resetler. Yani simülasyon işlemi başladıktan sonra EPROM’arın içeriği değişti ise bu seçenek çalıştırıldıktan sonra EPROM’ların içeriği simülasyon başladığı andaki değerini alır. Configure Diagonistic: Hem sistem analizine hemde programlanabilir entegrelerin analizine ait ayarları düzenlemek için kullanılır. Use Remote Debug Monitor: VSM simülasyonu için Virtual Debug Monitör’ü enable eder. Tile Horizontally: ISIS programı içinde açık açık bulunan pencereleri, ekranı yatay kaplayacak şekilde yerleştirir. Tile Vertically: ISIS programı içinde açık açık bulunan pencereleri, ekranı dikey kaplayacak şekilde yerleştirir. B- Devre Çalışırken Menüde Oluşan Seçenekler Simulation Log: Bu seçenek devre çalıştırıldıktan sonra seçilebilir. Bu seçenek bize, devre simülasyonunun çalışması ile ilgili( netlist, spice models, devrenin derlenmesi, besleme hataları, vb. gibi. ) bilgiler verir. Eğer devremizde hata varsa karşımıza gelen Simulation Log penceresinde hatanın bildirildiği satır en son satır olan ve Warning ile başlayan kısımdır. Watch Window: Bu seçenek çalıştırıldığında izleme penceresi adını verebileceğimiz pencere karşınıza gelir. Bu pencere aracılığı ile devremiz ile ilgili izleme noktaları ve breakpoints adı verilen kontrol noktaları oluşturabiliriz. Library Menüsü Kütüphane ile ilgili işlemleri (eleman çağırma, eleman oluşturma, kütüphaneyi düzenleme v.b.) yapmamızı sağlar. Pick Device/Symbol: Kütüphaneye ulaşmak için kullanılır. Make Device: Oluşturulan yeni elemanı kütüphaneye eklemek için kullanılır. Make Symbol: Oluşturulan yeni elemana sembol ismi vermek için kullanılır. Packaging Tool: Oluşturulan yeni eleman paketlenerek kütüphaneye konulur. Decompose: Kütüphanede var olan bir elemanı tasarım alanına çağırdıktan sonra, ayrıştırmak ( text, box, pin, pin number, vb.) için kullanılır. Ayrıştırmanın nedeni; bu elemandan faydalanarak yeni bir eleman yapmayı ya da bu elemana yeni özellikler kazandırmayı sağlamaktır. Compile to Library: Oluşturulan yeni eleman kütüphaneye derlenir. Autoplace Library: Herhangi bir kütüphane dosyası seçilerek bu kütüphane içinde bulunan elemanlar Eleman Seçim Penceresine alınır. Verify Packaging: Kütüphaneye paket olarak yerleştirilen elemanların doğru olarak yerleştirilip yerleştirilmediği test edilir. Library Manager: Kütüphane ile ilgili her türlü işlem bu seçenek aracılığıyla yapılır. Template Menüsü Bu menü, tasarım alanının ve tasarım alanında bulunan her şeyin ( ızgaranın, yolların, grafiklerin, şasenin, kutuların, yazıların, vb. gibi ) rengini, yazıların yazı tipi ile büyüklüğünü, yolların kalınlığını vb. işlemleri yapar. Set Design Defaults: Bu seçenek tasarım alanının rengini ve simülasyon sırasında oluşan sinyal renklerini ayarlamak için kullanılır. -Colours Grubu Paper Colour: Tasarım alanının rengi seçilir. Grid Dot Colour: Izgaranın rengi seçilir. Work Area Box Colour: Tasarım alanı ön görünüş kısmında, çalışma alanı kutusunun rengi seçilir. Worl Box Colour: Tasarım alanını çevreleyen çizginin rengi seçilir. Highlight Colour: Tasarım alanında bulunan devrede seçili elemanın rengi ayarlanır. Drag Colour: Tasarım alanında bulunan bir devrede bir eleman sürüklenirken alacağı rengi ayarlanır. -Animation Grubu Positive Clour: Pozitif potansiyele sahip yolların rengi seçilir. Ground Colour: Şase potansiyeline sahip yolların rengi seçilir. Logic 1 Colour: Lojik 1 seviyesi rengi seçilir. Logic 0 Colour: Lojik 0 seviyesi rengi seçilir. Logic ? Colour: Devamlı değişen lojik seviye rengi seçilir. -Hidden Objects Grubu Show hidden text ?: Onaylanırsa gösterilmeyen gizli yazılar gösterilir. Show hidden pins: Onaylanırsa gösterilmeyen gizli pinler gösterilir. Hidden Colour: Gösterilmeyen yazı ve pin rengi seçilir. -Font face for Default Font Grubu Tasarım alanında bulunan yazıların yazı tipi seçilir. Set graph colours: Bu seçenek analiz grafikleri ile ilgili renk ayarlarını yapmak için kullanılır. -General Appearance Grubu Graph Outline: Grafik kenar çizgi ve bölme çizgisi renkleri seçilir. Background: Grafik arka plan rengi seçilir. Graph Title: Grafik başlık rengi seçilir. Graph Text: Grafik yazı rengi seçilir. -Analogue Traces Grubu Analog sinyal renkleri seçilir. -Digital Traces Grubu Dijital sinyal renkleri seçilir. Set Graphics Styles: Bu seçenek global grafik (analiz grafikleri haricinde elle çizilen şekiller ayarlamak için kullanılır. -Line Attributes Grubu Line style: Grafiği çevreleyen çizgi stili seçilir. Width : Çizgi kalınlığı seçilir. Colour: Çizgi rengi seçilir. -Fill Attributes Grubu Fill Style: Grafiğin içini belirlenen stille doldurur. Fg. Colour: Grafiğin içini dolduran stilin rengi seçilir. ) stillerini Use Bk. Colour: Arka plan rengi kullanılıp kullanılmayacağı sorulur. Eğer onaylanırsa arka plan rengi kullanılır. Bk. Colour: Arka plan rengi seçilir. NOT: Sample kutusunda yapılan ayarlara göre grafiğin önizlemesi gösterilir. New butonu ile kullanıcı yeni bir grafik stili oluşturabilir. Set Text Styles: Bu menü tasarım alanında oluşturulan devre elemanların sahip olduğu yazıların yazı tipini, yüksekliğini, rengini ve efektifini ayarlamak için kullanılır. Style yazısının yanındaki aşağı açılır kutudan ayarı yapılacak olan bölüm seçilir. - Font face: Yazı tipi seçilir. - Height: Yazının yüksekliği seçilir. - Colour: Yazının rengi seçilir. Set Graphics Text: 2D grafiklerinde (elle çizilen şekillerde ) kullanılan yazıların yazı tipini, büyüklüğünü ve efektini ayarlamak için kullanılır. Set Junction Dots: Devrede kullanılan bağlantı noktalarının ayarlarını yapmak için kullanılır - Size: Bağlantı noktalarının büyüklüğü seçilir. - Shape: Bağlantı noktalarının şekli ayarlanır ( Square: kare, Round:yuvarlak, Diamond: baklava dilimi). Load Style From Design: Stiller başka bir ISIS bir tasarım çalışmasından aynen alınır. System Menüsü Bu menü ISIS programının sistem ayarlarını yapmak için kullanılır. System Info: Programın versiyonu ve lisans ile ilgili bilgiler verir. Update Manager: Programı güncellemek için kullanılır. Text Viewer: Hata, simülasyon log, vb. gibi mesajları gösterir. Set BOM Scripts: Bu seçenek Tools-Bill of Materials seçeneğinin çalıştırılmasıyla elde edilen devrenin eleman listesi raporunun konfigürasyon ayarının yapılmasına olanak sağlar. Set Environment: Bu seçenek çalıştırıldığında karşımıza gelen menüden ortam ayarları yapılır (Şekil 1.28). - Autosave Time (minutes): Çalışmayı otomatik kaydetme süresi seçilir. - Number of Undo Levels: Undo (geri al) seçeneğinin kaç işlemi hafızada tutacağı seçilir. - Tooltip Delay (milliseconds): Bilgi penceresi gecikme süresi seçilir. - Number of filenames on File menu: Dosya menüsü altında son çalışılan kaç dosyanın görüntüleneceği seçilir. - Auto Syncronise/Save with ARES?: Onaylandığında ISIS programı ön plana geldiğinde ARES’de çalışılan dosya otomatik olarak kaydedilir. - Save /load ISIS state in design files: Onaylandığında tasarım alanında bulunan dosya ile birlikte ISIS programının ayarlarında yaptığınız değişiklikler de otomatik olarak kaydedilir ve bu dosya ile birlikte aynı ayarlar çağrılmış olur. Set Paths: ISIS programının kullanıldığı Library, Model ve simülasyon sonuçları yolları tanımlanır, yeni yollar varsa “+” butonu ile eklenir. Set Property Definitions: ISIS programı kütüphanesine yeni elemanlar oluşturulurken oluşturulacak olan elemanların genel tanımlama ayarları yapılır. Set Sheet Sizes: Tasarım alanı boyutları ayarlanır. Bu seçenek çalıştırıldığında karşınıza gelen iletişim penceresinden istenen ayarları yapabilirsiniz. Set Text Editör: Text editör yazı tipi, yazı tipi stili, yazı boyutu, yazı efekti ve rengi ayarlanır. Set Keyboard Mapping: Komutlara klavye kısa yolu atamak veya var olan kısa yolları değiştirmek için kullanılır. Set Animation Options: Programın animasyon ayarlarını yapmak için kullanılır. - Simulation Speed Grubu Frames per Second: Saniye başına çerçeve sayısı belirlenir. Time per Frame: Çerçeve başına zaman dilimi belirlenir. Single Step Time: Tek adım zamanı belirlenir. Max. SPICE Timestep: Spice adım zamanı belirlenir. - Voltage/Current Ranges Grubu Maximum Voltage: Maksimum voltaj değeri belirlenir. Current Threshold: Eşik akım değeri belirlenir. - Animation Options Grubu Show Voltage&Current on Probes?: Onaylanırsa voltaj ve akım problarını gösterir. Show Logic state of pins?: Onaylanırsa pinlerde lojik durumları gösterir. Show Wire Voltage by Colour?: Onaylanırsa gerilim yolunu renkli gösterir. Show Wire Current with Arrows: Onaylanırsa akım yolunu ok ile gösterir. Set Simulator Options: Simülasyon ayarlarını yapmak için kullanılır. Bu seçenek çalıştırıldığında açılan Interactive Simulation Options penceresinden simülasyon ayarlarınızı yapabilirsiniz. Save Prefences: Bu seçenek “System” menüsü altında yapmış olduğumuz ayarların kaydedilmesi için kullanılır.
© Copyright 2024 Paperzz