Postüral Drenaj Uygulama AMAÇ Akciğerlerdeki sekresyonun yer çekimi yardımıyla drenajının gerçekleştirilmesidir. TEMEL İLKELER • Spontan solunumda veya ventilatöre bağlı hastada akciğerlerin tüm bronş ve bronşiollerini sekresyondan arındırmayı, akciğer kapasitesini arttırmayı ve iyileşme sürecinin kısaltılmasını sağlar. • Ventilatöre bağlı her hastaya postüral drenaj uygulanır. • Akciğer lobları ve segmentlerine göre hastaya pozisyon verilir. • Postüral drenajın uygulandığı durumlar: a. Akut ve kronik akciğer hastalıkları. b. Pulmoner komplikasyon riski olan hastalar. c. Sekresyonu fazla olan ve çıkarmakta zorluk çeken hastalar. d. Genel anestezi almış postoperatif dönemdeki hastalar. e. Ventilatörde izlenen hastalar. f. Çok yaşlı ve çok zayıf hastalar. • Postüral drenajın uygulanmadığı durumlar: a. Hemoraji b. Pulmoner ödem, bronkospazm c. Fraktürler d. Konjestif kalp yetmezliği e. Plevral ödem 453 Hemşirelik Bakım Standartları f. Pulmoner emboli g. Pnömotoraks, torakotomi h. Kardiyak aritmi i. Hipo-hipertansiyon j. Yeni geçirilmiş miyokard infarktüsü k. Yeni geçirilmiş nöro- cerrahi vakaları Tanımlar Perküsyon: Periferal bronş düzeyinden sekresyonların hareket etmesi için göğüs kafesi üzerine kapalı parmaklar aracılığıyla vurulmasıdır (Bkz. Şekil 1). Vibrasyon: İki el üst üste konularak göğüs kafesi üzerinden enerji dalgaları yaratarak etkilenen bölgeden sekresyonların harekete geçirilmesidir (Bkz. Şekil 2). Vibrasyon ekspirasyon sırasında uygulanır. Vibrasyon tekniği intrapulmoner kanamada uygulanmaz. Şekil 1. Perküsyon Şekil 2. Vibrasyon Kaynak: Annesi MS. (2005). Brunner and Suddath’s Textbook of Medical- Surgical Nursing. Lippincott Williams& Wilkins, 10th Edition, p. 609. Dikkat Edilecek Noktalar • Oral beslenen hastalarda işlem yemeklerden en az iki saat sonra uygulanır. • Uygulama sırasında hasta aynı pozisyonda en az 5-10 dk kalmalıdır. • Uygulama süresi 20-30 dk olmalıdır. • Perküsyonda sürekli aynı noktaya vurulmamalı, büyük kemikler, vertebralar ve 11-12. kostalara perküsyon yapılmamalıdır. 454 Postüral Drenaj Uygulama • Hasta dikkatle izlenmeli, gerekirse yaşam bulguları sık takip edilmelidir. • İşlem öncesi bol sıvı alımı sağlanmalıdır. • Postural drenajdan önce 30- 45 dk süresince sürekli gastrik beslenme tüplerinin tamamı kapatılmalı, hastanın midesinde kalan besin kontrol edilmeli, eğer içerik 100 ml’ den fazlaysa işleme başlanmamalıdır. • Balgam kültürü alınması gerekiyorsa laboratuvar testleri için örnek alma standardına uygun şekilde örnek alınmalıdır. • Nazogastrik sonda veya gastrostomiden beslenen hastalarda işlemden önce beslenme kesilip sonda drenaja alınmalıdır. • Postural drenaj esnasında ve sonrasında hasta aspirasyon uygulama standardına uygun aspire edilmelidir. • Tüm uygulama boyunca hasta gözlenir, dispne veya siyanoz durumunda işlem sonlandırılmalıdır. İŞLEM BASAMAKLARI Not: İşlem sırasında kullanılacak malzemelere kitap sonu Ek-1’de yer verilmiştir. 1. Malzemeler hazırlanır. 2. Oda havalandırılır, dış uyaranlar azaltılır. 3. Eller el yıkama standardına göre yıkanır, eldiven giyilir, maske takılır. 4. Hasta ve ailesine işlem hakkında bilgi verilir, işlem öncesi mümkünse hastaya 10 dk buhar verilir. Hekim istemine göre hastaya bronkodilatatör ilacı verilir. 5. Hasta, postural drenaj yapma ihtiyacını gösteren semptom ve bulgular (anormal solunum sesleri, öksürmeyi zorlaştıran kalın, yapışkan, dirençli, rengi değişmiş balgam, etkin olmayan öksürük vb.) açısından değerlendirilir. 6. Hastanın sıkı ve sınırlayıcı kıyafetleri çıkarılır. Hastanın ağzının altına koruyucu örtü serilir. Hastaya sekresyonun yerleştiği bölgeye uygun pozisyon verilir (Bkz. Şekil 3). 7. Yetişkin hastalar için eller, çocuk hastalar için işaret, orta ve yüzük parmakları kubbe şekline getirilerek sekresyonların bulunduğu lobun alt kısmından yukarıya doğru hızlı ve ritmik olarak 5 dk perküsyon uygulanır. 8. Bu yolla el ve göğüs duvarı arasına hava hapsedilmiş olur. Perküsyon işlemi kemik çıkıntılarına ve üst karın bölgesine uygulanmaz. 9. Sekresyonun bulunduğu bölgeye vibrasyon hareketi uygulanır. 455 Hemşirelik Bakım Standartları 10. Her pozisyon değiştirmede hastanın derin nefes alması ve öksürmesi sağlanır. 11. Öksürürken hastanın ağzını mendille/ spançla kapatması sağlanır. 12. Her postural drenajdan sonra hastaya ağız bakımı standardına uygun ağız bakımı verilir. 13. İçebiliyorsa rahatlaması açısından bir miktar su içmesi sağlanır. 14. Hastanın işlemi tolere etme durumu gözlenir. 15. Hastaya rahat edebileceği bir pozisyon verilerek vital bulguları alınır. 16. Eldiven ve maske çıkartılır. 17. Eller el yıkama standardına yıkanır. 18. Yapılan tüm işlem ve gözlemler kaydedilir. Tablo 1. Yetişkinlerde Sekresyon Bölgelerine Göre Postüral Drenaj Pozisyonları (1) Pozisyon Uygulama Hedefi Pozisyon -1 Hastanın sağ akciğerinin üst kısmında biriken sekresyonun çıkmasına yardımcı olur. Pozisyon -2 Hasta sol yan yatar, sağ orta lobun drenajını sağlar. Pozisyon -3 Hasta sol yan yatar, sağ alt lobun drenajını sağlar. Pozisyon -4 Hastanın sol akciğerinin üst kısmında biriken sekresyonun çıkmasına yardımcı olur. Pozisyon -5 Hasta sağ yan yatar, sol üst lobun alt kısının drenajını sağlar. Pozisyon -6 Hasta sağ yan yatar, sol alt lobun drenajını sağlar. 456 Postüral Drenaj Uygulama Sağ akciğer Sol akciğer Alt loblar, ön-bazal segment Alt loblar, yan-bazal segment Alt loblar, üst segment Üst loblar, ön segment Üst loblar, apikal segment Üst loblar, posterior segment Şekil 3. Yetişkinlerde Sekresyon Bölgelerine Göre Postüral Drenaj Pozisyonları Kaynak: Annesi MS. (2005). Brunner and Suddath’s Textbook of Medical- Surgical Nursing. Lippincott Williams& Wilkins, 10th Edition, p. 607. 457 Hemşirelik Bakım Standartları Tablo 2. Çocuklarda Sekresyon Bölgelerine Göre Postüral Drenaj Pozisyonları (3) Her iki üst lob Çocuk, hemşirenin kucağında oturtulmalı ve göğsü yastıkla desteklenerek hafif öne eğik olacak pozisyonda tutulmalıdır. Her iki tarafta orta ön lob Çocuk, hemşirenin kucağında hafif arkaya yaslanacak şekilde oturtulmalıdır. Her iki alt lobda ön Çocuk, gövdesi yastıkla desteklenmiş segmentler olacak şekilde hemşirenin kucağında sırt üstü yatırılmalıdır. Kaynaklar 1. Aştı T A, Karadağ A. (2011). Klinik Uygulama Becerileri ve Yöntemleri. Nobel Kitabevi, Ankara, s. 799- 805. 2. Birol L, Akdemir N, Bedük T. (1993). İç Hastalıkları Hemşireliği, Vehbi Koç Vakfı Yayınları, İstanbul, s. 193- 195. 3. Demirel D, Erbaş D, Uludağ E. (2006). Hemşirelik Bakımında Kalite. Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları ve Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İzmir, s. 146- 150. 4. Eti Aslan F, Karadakovan A. (2009). Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım. s. 408. 5. Jane C, Rothroch /Alexander’s. (2011). Care of The Patient in Surgery. ELSEVIER (Mosby), 14th Edition, p. 267. 6. Yıldırım A. (2001). Hemşirelik Bakım Protokolleri El Kitabı. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Hemşirelik Hizmetleri Müdürlüğü, İstanbul, s. 312- 321. Hazırlayanlar Uzm. Hem. Seçil BEYECE İNCAZLI (Güney Genel Sekreterliği Sağ. Bak. Hiz. Koor.) Hem. Ayfer KARAKAŞ YILMAZ (İKÇÜ Atatürk EAH KDC Klinik Hemşiresi) Hem. Dilek SOYDEMİR (Bozyaka EAH Gündüz Süpervizör Hemşiresi) Danışman Yrd. Doç. Dr. Gülay OYUR ÇELİK (İKÇÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği A. D.) 458