Ördek ve Sürgü Kullanma AMAÇ Yataktan kalkamayan hastaların boşaltım ihtiyaçlarını yatakta karşılamasına yardımcı olunmasıdır. TEMEL İLKELER • Yetişkin hastalar ördek ve sürgü kullanımına direnç gösterebilirler. Çocuk hastalar malzemeyi alışılmadık ve korkutucu bulabilirler. • Engel yaratan bir durum yoksa yatak başı 30 o yükseltilerek ördek ve sürgü kullanılır. Bu pozisyonda hasta dizlerini büküp, topuklarını yatağa bastırarak kalçasını kaldırabilir, böylece sürgü rahatlıkla kalçalar altına konulabilir. • Hastanın defekasyon alışkanlığı ile ilgili bilgilerin sorulması, yapılacak uygulamanın planlanmasını kolaylaştıracaktır. Dikkat Edilecek Noktalar • Hastanın gizlilik isteğine saygı gösterilmeli, hasta diğer hastalardan paravanla ya da perde ile ayrılmalıdır. • İşlem bittikten sonra sürgü ve ördeğin yere konmamasına dikkat edilmelidir. • Hastaya işlemi anlatırken ve işlem sırasında anlaşılır bir dil kullanılmalıdır. • Hastanın sıvı alımı ve beslenme şekli değerlendirilmelidir. • Anormal bağırsak sesleri ya da mesane distansiyonu boşaltım sorununu gösterdiğinden işlem öncesi mesane distansiyonu için hastanın karnı palpe edilmeli ve bağırsak sesleri dinlenmelidir. 486 Ördek ve Sürgü Kullanma • Bulaşıcı hastalığı olan hastaların ördek ve sürgüleri ayrılmalı, başka hastaya kullanılmamalıdır. • Sürgü ve ördekle hastane enfeksiyon kontrol komitesinin önerisine uygun olarak dezenfekte edilmelidir. İŞLEM BASAMAKLARI Not: İşlem sırasında kullanılacak malzemelere kitap sonu Ek-1’de yer verilmiştir. 1. Hastaya işlemle ilgili bilgi verilir. İşleme başlamadan önce eller el yıkama standardına göre yıkanır. Tüm araç gereç hastanın yanına getirilir. Sürgünün soğuk olmaması için içine sıcak su dökülebilir. 2. Sürgü örtüsü yatağın altına konur. Sürgü yatağın ayakucuna ya da sandalyeye konur. 3. Perde/ paravan çekilir, kapı kapanır, ziyaretçi ya da diğer refakatçilerin odadan dışarı çıkması sağlanır. Yatağın başı hafifçe kaldırılır. Hastaya dorsal rekümbent pozisyonu verilir. Yapabiliyor ise hastadan, topuklarından destek alarak kalçasını hafifçe yukarı kaldırması istenir ve kalçasının altına koruyucu örtü serilir. Hastanın iç çamaşırları dizlerine kadar indirilir. 4. Sürgü hastanın kalçasının altına yerleştirilir. 5. Hasta kalçasını kaldıramıyor ise; yatak başı mümkün olduğunca alçaltılır ve hastaya lateral pozisyon verilir. Yatak kenarlıkları kaldırılır ve gerekirse lateral pozisyonu sürdürmek için hastanın kenarlıkları tutması istenir. Yatağın diğer tarafına geçirilir ve sürgü üst bağın hemen bitiş noktasına yerleştirilir (Bkz. Resim 1). Sürgü kalça üzerine bastırılarak hastanın sürgü üzerine dönmesine yardım edilir. Resim 1. Kalçasını Kaldıramayan Hastalarda Sürgünün Yerleştirilmesi Kaynak: Wilkinson JM, Treas LS. (2012). Pocket Skills Nursing, What Are You Need to Know Now. F.A. Davis Company, Philadelphia, p. 188. 487 Hemşirelik Bakım Standartları 6. Hastanın bacaklarının arasından bakılarak sürgünün pozisyonu kontrol edilmeli, sürgünün önü tam ortada olmalı ve görünmelidir. 7. Hastanın üzeri örtülür, tuvalet kağıdı hastanın yanına bırakılır ve hasta yalnız bırakılır. 8. Boşaltım gerçekleştikten sonra hastanın üzeri açılır. Hasta kendi temizliğini yapamıyor ve tuvalet kağıdı ile iyice temizlenemiyorsa bu bölge sabunlu su ile yıkanıp temizlenmelidir. 9. Hastadan sürgü alınır. Hasta kalçasını kaldıramıyorsa bir el ile sürgü tutulurken dikkatlice diğer tarafa doğru dönmesine yardım edilir ve sürgü geri çekilir. 10. Sürgü kapağı kapatılır ve içeriği tuvalete boşaltılır. Eldivenler çıkarılır. 11. Hastanın ellerini yıkaması için malzemeler sağlanır. 12. Malzemeler kaldırılır, tek kullanımlık olanlar uygun şekilde atılır, tekrar kullanılacak olanların uygun şekilde dezenfekte edilmesi sağlanır. Malzeme durulanıp kurulanır, rafta ya da dolapta saklanır. Tekrar kullanılacağı zaman ıslak olmamasına dikkat edilir. 13. Defekasyon, dışkının miktarı, rengi ve kan vb. içeriği not edilir. 14. Erkek hastaya ördek veriliyor ise; yatak başı yükseltilir, hastaya lateral, supine ya da oturur pozisyon verilir. 15. Hastaya işlemle ilgili bilgi verilir. Tuvalet kağıdı hastanın yanına bırakılır ve hasta yalnız bırakılır. 16. Boşaltım gerçekleştikten sonra eldiven giyilir, ördek alınır ve boşaltılır. İdrarın görünümüne dikkat edilir ve hastada aldığı- çıkardığı takibi yapılıyor ise idrar miktarı kaydedilir. 17. Hastanın ellerini yıkaması için malzemeler sağlanır. Malzemeler kaldırılır, tek kullanımlık olanlar uygun şekilde atılır, tekrar kullanılacak olanlar uygun şekilde dezenfekte edilmesi sağlanır. 18. Eller el yıkama standardına göre yıkanır. 19. İdrarın rengi, miktarı vb. kayıt edilir. 488 Ördek ve Sürgü Kullanma Kaynaklar 1. Danış B, Nurülke B, Dindar B. (2008). Hemşirelik Bakımında Kalite. Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri, 2. Baskı, İzmir, s. 143. 2. Demirel D, Erbaş D. (2006). Hemşirelik Bakımında Kalite. Sağlık Bakanlığı Yayın Numarası: 695. Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları ve Cerrahisi Hastanesi, 1. Baskı, s. 170. 3. Sabuncu N, Akça Ay F. (2010). Klinik Beceriler Sağlığın Değerlendirilmesi Hasta Bakım ve Takibi. Nobel Tıp Kitabevleri, s. 617- 621. 4. Şendir M. (2012) Boşaltım Aktivitesi. Ünite 5. Hemşirelik Esasları Uygulama Rehberi. İstanbul Tıp Kitabevi, 2. Baskı, s. 204. Hazırlayanlar Uzm. Hem. Pınar AKÇAY (BUCH Hizmet İçi Eğitim Hemşiresi) Uzm. Hem. Seçil BEYECE İNCAZLI (BUCH Hizmet İçi Eğitim Hemşiresi) Uzm. Hem. Esma GÜNEY KIZIL (Güney Genel Sekreterliği Sağ. Bak. Hiz. Koor.) Danışman Yrd. Doç. Dr. Leyla BAYSAN ARABACI (İKÇÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği A.D.) 489