Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Adana Zirai Mücadele Araştırma Enstitü Müdürlüğü tarafından yayınlanır. NAR VE TURUNÇGİLDE ZARARLI, PORTAKAL GÜVESİ PORTAKAL GÜVESİ [Cryptoblabes gnidiella Mill., 1867 (Lepidoptera: Pyralidae)] Dr. Naim ÖZTÜRK* Prof. Dr. M. Rifat ULUSOY** *Adana Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü, 01321, Yüreğir / Adana **Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, 01330, Sarıçam/Adana Tanımı ve yaşayışı: Portakal güvesi’nin ortalama ergin boyutu; dişilerde 7.22x13.03 mm ve erkeklerde ise, 7.09x12.18 mm’dir. Kelebekler dinlenme halinde iken, genellikle kanatlar üzerinde “W” şeklinde bir yapı görülür. Antenleri filiform (kıl) tipinde olup, başın 4. segmentinden çıkar ve yaklaşık vücut uzunluğunun yarısı kadardır. ♦Bir dişi birey, yaşamı süresince ortalama 46.18 adet (13-93 adet) yumurta bırakır. Portakal güvesi’nin ergini ♦Larva farklı renklerde olmakla birlikte, genellikle gri-kahverenginde ve üzerindeki kıllar belirgindir. ♦Lateral kısımlarında koyu renkli bantlar bulunur. ♦Bantlar, 3L döneminden itibaren belirginleşmeye başlar ve zararlının önemli karakteristik özelliğidir. ♦Larva; 5 dönem geçirir. Ortalama olgun larva boyut ölçüleri; 11.09x1.81 mm’dir ♦Narda beslenen larva, turunçgilde beslenene göre daha koyu renklidir. ♦Genellikle korunaklı yerlerde pupa olur. Pupa mumya tipinde olup, beyazımsı bir kokon içerisinde bulunur ve ortalama boyutu; 6.72x1.77 mm’dir. ♦Kışı, genellikle ağaç üzerinde kalmış veya yere dökülmüş narlar ile hasadı yapılmamış ve özellikle birbirine değen turunçgil meyveleri arasında, çanak yaprakların (yıldız) altı ve yaprak kıvrımlarında ördükleri bir ağ içerisinde serbest olarak 3., 4. ve 5. dönem larva halinde geçirir. Portakal güvesi’nin yumurtası, pre-pupa ve pupası ile farklı dönem larvaları Adana Zirai Mücadele Araştırma Enstitü Müdürlüğü, 01321, Yüreğir / ADANA TLF.: (322) 3441784 FAX.(322) 3441702 2005-2 2011-2 B E R E K E T B E R E K E T NAR VE TURUNÇGİL BAHÇELERİNİN YENİ BİR ZARARLISI, PORTAKAL GÜVESİ Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Adana Zirai Mücadele Araştırma Enstitü Müdürlüğü tarafından yayınlanır. ♦İlk erginler, nisan ayı içerisinde çıkış yapar. Nisan-temmuz aylarında düşük olan ergin popülasyonu, temmuz ikinci yarısından itibaren artmaya başlar. ♦Yumurtalar; genellikle turunçgilde meyve kabuğu ve yıldızın üzerine, narda ise meyve tacındaki (kaliks) stamenler ile meyve kabuğuna tek tek bırakılır. ♦Nisan-temmuz ilk yarısı döneminde, popülasyonun düşük olması ve meyvelerin de henüz uygun irilikte (yumurta büyüklüğü) olmaması nedeniyle, birinci dölün zararı söz konusu değildir. ♦Esas zarar; temmuz ayı ikinci yarısından itibaren 2., 3. ve 4. döl tarafından oluşturulur. ♦Portakal güvesi; bir dölünü yaklaşık 28.90 günde tamamlar ve yılda 4-5 döl verir. Konukçuları:Polifag bir zararlı olup, ülkemizde; pamuk, üzüm, turunçgil, nar, mısır, avokado, Trabzon hurması ve patlıcan C. gnidiella’nın konukçuları olarak saptanmıştır. Zararı: C. gnidiella; nar, geyfurt ve göbekli portakal çeşitlerini daha çok tercih etmektedir. ♦Narda çiçek, meyve kabuğu, kaliks (meyve tacı), çekirdek ve meyve içi, sürgün kabuğu ile yapraklarda beslenirken; Turunçgilde ise göbekli portakalların göbek kısmı, çanak yaprağın (yıldız) altı ve meyve kabuğunda (yanak) beslenmektedir. ♦Genellikle bir meyvede birden fazla larva bulunur ve beslenme sırasında yoğun ağ örerek, çıkardıkları koyu renkli pislikleri birbirine bağlamasıyla tanınır. Portakal güvesi’nin nar (a) ve turunçgil (b)’in farklı organlarındaki beslenme zararı ♦Erken dönemde azda olsa nar çiçeklerinde döküme neden olur. Daha sonraki dönemlerde kaliks içi ve meyve kabuğunu kemirerek, meyvede yumuşama ve çürümeye yol açar. Turunçgilde ise, meyve kabuğundan içeri doğru 0.5-1 cm’lik galeri açar ve buradan tipik olarak zamk akıntısı meydana gelir. Aynı şekilde göbekli portakalların göbek kısmı ile yıldızın altında beslenir. ♦C. gnidiella’nın nar ve turunçgildeki beslenme zararı, genellikle Harnup güvesi (Ectomyelois ceratoniae Zell.) ile karıştırılmaktadır. Zararlı, ülkemizin subtropik iklim kuşağına sahip Eğe ve Akdeniz Bölgelerinde yaygın olarak bulunmaktadır. Mücadelesi: Nar ve turunçgil bahçesi veya çevresinde, mümkünse C. gnidiella’nın diğer konukçuları yetiştirilmemelidir. Haziran-temmuz aylarında meyve seyreltmesi yapılmalıdır. Vejatasyon süresince haftalık kontroller yapılmalı, yere dökülen ve hasat sonrasında ağaç üzerinde kalmış meyveler toplanmalıdır. ♦C. gnidiella’nın kimyasal mücadelesi konusunda, İl Tarım Müdürlüklerinden bilgi alınmalıdır. KAYNAKLAR Öztürk, N., 2010. Doğu Akdeniz Bölgesi Nar ve Turunçgil Alanlarında Zararlı Portakal güvesi, Cryptoblabes gnidiella Mill. (Lep.: Pyralidae)’nın Mücadelesine Esas Bazı Biyolojik Özelliklerinin Belirlenmesi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bitki Koruma Anabilim Dalı, Balcalı-Adana (Doktora tezi), 108 s.