Prof. Dr. Nuray EKŞİ Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Milletlerarası Özel Hukuk Anabilim Dalı YABANCILAR VE ULUSLARARASI KORUMA HUKUKU • • • • • • • • • 6458 Sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü Yabancıların Türkiye’ye Girişi ve Vize İşlemleri Yabancıların Türkiye’de İkameti ve Seyahati Yabancıların Türkiye’den Sınırdışı Edilmesi Uluslararası Koruma Yabancıların Çalışma Hakları Yabancıların Taşınmaz İktisabı Yabancı Sermaye Yatırımları Yayın No : 3089 Hukuk Dizisi : 1519 1. Baskı – Nisan 2014 – İSTANBUL ISBN 978 - 605 - 333 - 116 - 2 Copyright© Bu kitabın bu basısının Türkiye’deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş.’ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve ka nunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Bet a Ba s ım A. Ş. Baskı -Cilt : Net Kırtasiye Tan. ve Matbaa San. Tic. Ltd. Şti. Taksim Cad. Yoğurtçu Faik Sok. No: 3 Taksim Beyoğlu/İSTANBUL (Sertifika No: 13723) Tel: (0-212 249 40 60) Kapak Tasarım : Gökhan Ayrancı Beta BASIM YAYIM DAĞITIM A.Ş. (Sertifika No. 16136) Narlıbahçe Sokak Damga Binası No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel: (0-212) 511 54 32 - 519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 ÖNSÖZ Göç alanında transit ülke olan Türkiye son yıllarda göçün hedefi haline gelmiştir. Arap Baharı’nın da etkisiyle Türkiye’ye sığınan yabancıların sayısı artmıştır. Kitlesel bir şekilde Türkiye’ye sığınan Suriyeliler ile ilgili olarak uluslararası yük paylaşımı sağlanamamış ve Türkiye bu konuda tek başına bırakılmıştır. Son yıllarda yaşanan gelişmeler karşısında uluslararası koruma alanındaki yasal düzenlemelerin ihtiyaçlara tam olarak cevap vermemesi ve yabancılar alanındaki gelişmelere bağlı olarak ortaya çıkan sorunların çözümünde mevzuatın yetersiz kalması, Türkiye’de yeni yasal düzenlemelerin yapılmasına ve idari teşkilatın yeniden şekillenmesine sebep olmuştur. Nisan 2013 tarihinde kabul edilen ve idari teşkilata ilişkin hükümleri, 11.4.2013 ve diğer hükümleri, 11.4.2014 tarihinde yürürlüğe giren 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ile düzenli göçe, düzensiz göçe ve uluslararası korumaya ilişkin hükümler aynı çatı altında toplanmıştır. Ayrıca, 6458 sayılı YUKK ile göç ve sığınmanın idari teşkilatı da yeniden şekillendirilmiştir. İçişleri Bakanlığı’na bağlı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü kurulmuş; illerde, valilikler bünyesinde İl Göç İdaresi Müdürlükleri; yurtdışı teşkilatında ise Göç Müşavirlikleri ve Göç Ataşelikleri ihdas edilmiştir. Gerek idari yapıda gerekse mevzuatta yapılan değişiklikler, bugüne kadar “Yabancılar Hukuku” olarak adlandırdığımız alanın adında değişiklik yapılmasını gerektirmiştir. Bugüne kadar Yabancılar Hukuku alanında, “Uluslararası Koruma”ya sınırlı ölçüde yer verilmiştir. Ancak gelinen noktada, “Uluslararası Koruma”, Yabancılar Hukuku alanında bir hayli geniş yer tutmaktadır. Uluslararası Koruma türlerinin çeşitliliği, başvuru usulü, uluslararası koruma başvurusu sürecindeki ya da uluslararası koruma statüsü verildikten ya da reddedildikten sonraki hukuki statü başta olmak üzere uluslararası koruma, Yabancılar Hukuku alanında kendine özgü bir yer edinmiştir. Bu yerinden ve öneminden dolayı “Yabancılar Hukukuna İlişkin Te- IV mel Konular” adlı kitabımızın adını “Yabancılar ve Uluslararası Koruma Hukuku” olarak değiştirme zarureti hasıl olmuştur. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Hukuku adlı Kitabımızın faydalı olmasını temenni ederim. Kitabın tashihlerini titizlikle gerçekleştiren İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Milletlerarası Özel Hukuk Anabilim Dalı öğretim görevlileri Arş. Gör. Dr. Mine Tan Dehman, Arş. Gör. Dr. Elif Ulusu’ya ve Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Milletlerarası Özel Hukuk Anabilim Dalı araştırma görevlileri Mustafa Okan Yağcı ve Gizem Zurnacı’ya içten teşekkür ederim. Kitabın kısa sürede yayınlanmasını sağlayan; şahsının ve personelinin saygın tutumuyla yayınevini yazarlar için vazgeçilmez kılan Beta Yayınevi’nin değerli yöneticisi sayın Seyhan Satar’a; Kitabın dizgisini özenle gerçekleştiren Sayın Müge Mete’ye ve kapak tasarımını yapan Sayın Gökhan Ayrancı’ya içten teşekkür ederim. Prof. Dr. Nuray EKŞİ Çekmeköy, Mart 2014 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ..........................................................................................................III KISALTMALAR......................................................................................... XXI GİRİŞ.............................................................................................................. 1 Birinci Bölüm GENEL OLARAK YABANCILAR VE ULUSLARARASI KORUMA KANUNU I. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun Hazırlık Süreci........................................................................................ 7 A. Göç ve İltica Bürosu Tarafından Başlatılan Çalışmalar................. 7 B. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Tasarısı’nın Meclise Sunulması.......................................................................... 11 C. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun Genel Gerekçesi............................................................................... 12 II. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nda Esas Alınan Avrupa Birliği Mevzuatı....................................................................... 17 A. Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programında Göç ve İltica Alanındaki Başlıca Taahhütler.......................................................................... 17 B. Göç ve İlticanın Topluluklaştırılması/Avrupalılaştırılması (Communitarization/Europeanization of Migration and Asylum).................................................................................... 22 1. Başlangıçtan Bugüne Avrupa Birliği Antlaşmaları’nda Göç ve İltica............................................................................. 23 2. Schengen Acquis...................................................................... 30 VI C. Yabancıların Giriş, İkamet ve Seyahati Konularında Esas Alınan Avrupa Birliği Mevzuatı............................................. 32 D. Uluslararası Korumada Esas Alınan Avrupa Birliği Mevzuatı..... 32 İkinci Bölüm YABANCILAR VE ULUSLARARASI KORUMA KANUNU’NUN KAPSAMI, TEMEL İLKELERİ VE BU KANUNLA GETİRİLEN YENİLİKLER I. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun Kapsamı ve Bu Kapsama Giren Yabancılar........................................................... 35 A. Genel Olarak Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun Kapsamı..................................................................... 35 B. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun Kapsamına Giren Yabancılar............................................................................. 36 1. Yabancının Tanımı.................................................................. 36 a. Genel Olarak..................................................................... 36 b. Özel Statüde Bulunan Yabancılar................................... 37 c. Vatansızlar........................................................................ 37 2. Uluslararası Korumadan Yararlananlar................................. 40 a. Mülteciler.......................................................................... 40 b. Şartlı Mülteciler............................................................... 47 c. İkincil Korumadan Yararlananlar................................... 48 d. Geçici Korumadan Yararlananlar................................... 51 II. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun Kapsamına Girmeyen Yabancılar........................................................................... 53 A. Türkiye’de Bulunan Yabancı Askerî Personel................................ 53 B. Elçilikler ve Konsolosluklar........................................................... 55 C. Göçmenler, Mavi Kart Sahipleri ve KKTC Vatandaşları............... 57 1. Göçmenler................................................................................ 57 2. Mavi Kart Sahipleri................................................................. 60 3. KKTC Vatandaşları.................................................................. 62 VII III.Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nda Yer Alan Temel İlkeler......................................................................................... 63 A. Geri Gönderme Yasağı (Non-Refoulement).................................. 63 B. Vatansızların ve Uluslararası Korumadan Yararlanan Yabancıların Karşılıklılık İlkesinden Muaf Tutulması.................. 64 C. Uluslararası Koruma Talep Edenlere Sağlanacak Hakların Türk Vatandaşlarına Tanınanlardan Fazla Olmaması.................. 64 IV. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ile Türk Yabancılar Hukukuna Getirilen Yenilikler............................. 64 Üçüncü Bölüm YABANCILARIN TÜRKİYE’YE GİRİŞİ, GİRİŞ YASAĞI VE VİZE İŞLEMLERİ I. Yabancıların Türkiye’ye Girişi, Türkiye’de İkamet ve Seyahatleri ile İlgili Temel Mevzuat.................................................. 67 A. Anayasa’nın 16. Maddesi................................................................ 67 B. Avrupa İkamet Konvansiyonu........................................................ 67 C. Avrupa Konseyi Üyesi Devletler Arasında Kişilerin Seyahatleri ile İlgili Avrupa Konvansiyonu................................... 68 D. İskân Kanunu.................................................................................. 68 E. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu................................ 69 II. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’na Göre Yabancıların Giriş ve Vize İşlemleri.................................................. 69 A. Yabancıların Türkiye’ye Girişi........................................................ 69 1. Yabancıların Türkiye’ye Giriş Şartları.................................... 69 2. Yabancıların Pasaport veya Pasaport Yerine Geçen Belgelere Sahip Olması........................................................... 70 B. Türkiye’ye Girişlerine İzin Verilmeyecek Yabancılar.................... 76 C. Yabancıların Vize İşlemleri............................................................. 77 1. Vize Başvurusu, Sınırda Verilen Bandrol Vizeler ve Vize Vermeye Yetkili Makamlar.............................................. 77 2. Vize Verilmeyecek Yabancılar................................................. 82 3. Vizenin İptali........................................................................... 83 4. Vize Muafiyeti.......................................................................... 83 VIII Dördüncü Bölüm YABANCILARIN TÜRKİYE’DE İKAMETİ VE SEYAHATİ I. İkamet İzni Alması Zorunlu Olan Yabancılar.................................. 85 II. İkamet İzninden Muaf Tutulan Yabancılar...................................... 85 III.İkamet İzni Başvurusu ve İkamet İzni Vermeye Yetkili Makamlar.................................................................................. 86 A. İkamet İzni Başvurusunun Yurt Dışından Yapılması................... 86 B. İkamet İzni Başvurusunun Türkiye’den Yapılması....................... 86 C. İkamet İzni Talebinin Reddi........................................................... 87 D. İkamet İzni Süresi ve Sürenin Uzatılması..................................... 88 E. İkamet İzni Türleri.......................................................................... 88 1. Kısa Dönem İkamet İzni......................................................... 89 2. Aile İkamet İzni....................................................................... 90 3. Öğrenci İkamet İzni................................................................ 92 4. Uzun Dönem İkamet İzni........................................................ 92 5. İnsani İkamet İzni................................................................... 93 6. İnsan Ticareti Mağduru İkamet İzni...................................... 94 IV. Türkiye’de Oturan Yabancıların Nüfus Kayıtlarının Tutulması............................................................................................... 96 V. Türkiye’de Vefat Eden Yabancılara İlişkin İşlemler ve Cenaze Nakilleri................................................................................... 98 VI.Yabancıların Türkiye’den Çıkışı....................................................... 101 Beşinci Bölüm YABANCILARIN TÜRKİYE’DEN SINIRDIŞI EDİLMESİ I. “Sınırdışı” Kavramı ve Türleri.......................................................... 103 II. Yabancıların Türkiye’den Sınırdışı Edilmelerine İlişkin Mevzuat................................................................................................. 106 A. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Ek Protokolleri................. 106 1. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Sınırdışına Uygulanan Hükümleri........................................................... 106 IX 2. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine Ek Protokollerde Sınırdışı.................................................................................. 109 B. Anayasa’nın 16. Maddesi ile 23. Maddesinin VI. Fıkrası............ 110 C. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 59. Maddesi........................ 111 D. Avrupa İkamet Konvansiyonu’nun 3. Maddesi........................... 112 E. Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme’nin 13. Maddesi................................................................................... 113 F. Avrupa Sosyal Şartı’nın 19/8. Maddesi........................................ 113 G. Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair 1951 Cenevre Konvansiyonu............................................................................... 114 H. Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 33. Maddesi............................... 115 I. Pasaport Kanunu’nun 20. ve 34. Maddeleri................................ 116 III.Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’na Göre Yabancıların Sınırdışı Edilmesi....................................................... 117 A. Yabancının Sınırdışı Edileceği Ülkeler ve Sınırdışı Etme Kararı Almaya Yetkili Makamlar................................................. 117 B. Hakkında Sınırdışı Kararı Verilecek Yabancılar......................... 117 C. Sınırdışı Sebepleri Gerçekleşse Bile Hakkında Sınırdışı Kararı Verilemeyecek Yabancılar................................................. 119 D. Sınırdışı Kararı, Kararın İçeriği ve Tebliği.................................. 120 E. Sınırdışı Kararının Uygulanması................................................. 122 1. Sınırdışı Edilen Yabancının Türkiye’yi Terke Davet Edilmesi....................................................................... 122 2. Sınırdışı Edilen Yabancıların İdari Gözetim Altına Alınması...................................................................... 122 a. Genel Olarak İdari Gözetim (Administrative Detention)............................................. 122 b. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’ndan Önceki Uygulama............................................................ 125 c. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Uyarınca Sınırdışı Edilen Yabancıların İdari Gözetim Altına Alınması................................................ 128 X 3. Sınırdışı Edilecek Yabancıların Geri Gönderme Merkezlerinde Tutulması...................................................... 130 4. Kendi İsteğiyle Türkiye’yi Terk Etmeyen Yabancılara İlişkin Sınırdışı Kararının Yerine Getirilmesi..................... 131 IV. “Non-refoulement” Prensibinin Sınırdışına Etkisi....................... 131 V. İltica ve Sığınma Talepleri Reddedilen ve Türkiye’den Sınırdışı Edilmesine Karar Verilen Yabancılar Tarafından Türkiye’ye Karşı Açılan Davalarda Verilen AİHM Kararlarının Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun Sınırdışına İlişkin Hükümlerinin Hazırlanmasına Etkisi....................................................................... 137 A. İltica ve Sığınma Talepleri Reddedilen ve Türkiye’den Sınırdışı Edilmesine Karar Verilen Yabancılar Tarafından Türkiye’ye Karşı Açılan Davalarda Verilen AİHM Kararları...... 137 B. AİHM Kararlarının Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun Sınırdışına İlişkin Hükümlerinin Hazırlanmasına Etkisi ................................................................. 142 Altıncı Bölüm ULUSLARARASI KORUMA I. Mültecilerle Sığınmacılara İlişkin Mevzuat ve Antlaşmalar....... 149 A. Mülteci ve Sığınmacılara İlişkin Mevzuat Hakkında Genel Bilgi..................................................................................... 149 B. Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair 1951 Cenevre Konvansiyonu............................................................................... 150 C. Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair 1967 New York Protokolü....................................................................................... 153 II. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’na Göre Uluslararası Koruma Türleri............................................................ 153 A. Mülteci........................................................................................... 153 B. Şartlı Mülteci................................................................................. 154 C. İkincil Koruma.............................................................................. 155 D. Geçici Koruma.............................................................................. 155 III.Uluslararası Korumadan Yararlanamayacak Yabancılar............. 156 XI A. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’na Göre Uluslararası Korumadan Yararlanamayacak Yabancılar........... 156 B. Uluslararası Koruma İhtiyacı Olmakla Beraber Henüz Bir Milletlerarası Antlaşmayla veya Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ile Düzenlenmemiş Olan Yabancılar............................................................................. 158 1. İklim Mültecileri (Climate Refugees)................................... 158 a. Mülteci Hukuku Alanında Yeni Bir Kavram: “İklim Mültecileri”.......................................................... 158 b. İklim Mültecilerinin 1951 Cenevre Konvansiyonu Kapsamı Dışında Kaldığına İlişkin Mahkeme Kararları.......................................................................... 161 aa. Yeni Zelanda Mülteci Statüsü Belirleme İtiraz Mercii’nin Ekonomik ve Çevresel Faktörler Sebebiyle Mülteci Statüsünün Kazanılamayacağına İlişkin 17 Ağustos 2000 Tarihli Kararı.............................. 161 bb. Avustralya Mülteci Temyiz Mahkemesi’nin İklim Değişikliklerinin Kiribati Vatandaşına Mülteci Statüsü Kazandırmayacağına İlişkin 10 Aralık 2009 Tarihli Kararı................................................. 165 2. Yerinden Edilmiş Kişiler (Internally Displaced Persons).............................................. 169 IV. Uluslararası Koruma Başvurusuna İlişkin Esaslar....................... 171 A. Uluslararası Koruma Başvurusu.................................................. 171 B. Refakatsiz Çocuklar ve Özel İhtiyaç Sahipleri Tarafından Yapılan Başvurular....................................................................... 171 C. Uluslararası Koruma Başvurusu Yapan Yabancının İdari Gözetimi............................................................................... 172 D. Uluslararası Koruma Başvurusunun Kaydedilmesi ve Başvuru Sahibinin Bilgilendirilmesi............................................ 174 E. Uluslararası Koruma Başvurusunun Reddi Sebepleri................ 175 F. Uluslararası Koruma Başvurusu Yapan Yabancıyla Mülakat Yapılması, Menşe Ülke Bilgisi, Başvuranlara İlişkin Bilgilerin Gizliliği ve Uluslararası Koruma Başvuru Sahibi Kimlik Belgesi Verilmesi........................................................................... 176 XII 1. Uluslararası Koruma Başvurusu Yapan Yabancıyla Mülakat Yapılması................................................................. 176 2. Uluslararası Koruma Başvurusuyla İlgili Menşe Ülke Bilgisi Edinilmesi.................................................................. 177 3. Uluslararası Koruma Başvurusu Yapan Yabancıya İlişkin Bilgilerin Gizliliği....................................................... 179 4. Uluslararası Koruma Başvuru Sahibi Kimlik Belgesi Verilmesi................................................................... 179 G. Uluslararası Koruma Başvurusunun Geri Çekilmesi.................. 179 H. Uluslararası Koruma Başvurusunun Karara Bağlanması.......... 180 1. Genel Olarak Başvurunun Değerlendirilmesi...................... 180 2. Hızlandırılmış Değerlendirme.............................................. 180 I. Uluslararası Koruma Başvurusu Kabul Edilenlere İlişkin İşlemler.............................................................................. 181 1. Şartlı Mültecinin ve İkincil Koruma Statüsü Sahibinin Belirli Bir İlde İkametine Karar Verilmesi........................... 181 2. Uluslararası Koruma Başvurusunda Bulunan veya Bu Statüyü Alan Yabancıların Kabul ve Barınma Merkezlerinde Barındırılması.............................................. 182 3. Uluslararası Koruma Statüsü Sahibi Kimlik Belgesi.......... 182 4. Seyahat Belgesi...................................................................... 182 İ. Uluslararası Koruma Statüsünün Sona Ermesi.......................... 183 J. Gönüllü Geri Dönüş...................................................................... 184 K. Uluslararası Koruma Statüsünün İptali...................................... 184 V. Uluslararası Korumaya İlişkin Kararlara Karşı İtiraz ve Yargı Yolu........................................................................................ 185 A. Uluslararası Korumaya İlişkin Kararlara Karşı İtiraz................ 185 B. Uluslararası Korumaya İlişkin Kararlara Karşı Yargı Yolu........ 185 C. Avukatlık Hizmetleri ve Danışmanlık.......................................... 186 VI.Uluslararası Koruma Başvurusu Yapan veya Korumadan Yararlanan Yabancıların Hakları ve Yükümlülükleri................... 186 XIII A. Uluslararası Koruma Başvurusu Yapan veya Korumadan Yararlanan Yabancıların Hakları............................................... 186 1. Eğitim ve Öğretime Erişim Hakkı........................................ 186 2. Sosyal Yardım ve Hizmetlere Erişim Hakkı........................ 187 3. Sağlık Hizmetlerine Erişim.................................................. 188 4. Uluslararası Korumadan Yararlanmak Üzere Başvuran veya Koruma Statüsü Alan Yabancıların İş Piyasasına Erişimi................................................................................... 189 a. Başvuru Sahibi ve Şartlı Mültecinin İş Piyasasına Erişimi......................................................... 189 b. Mülteci ve İkincil Koruma Statüsü Sahibi Kişinin İş Piyasasına Erişimi..................................................... 189 5. Harçlık................................................................................... 191 B. Uluslararası Koruma Başvurusu Yapan veya Korumadan Yararlanan Yabancıların Yükümlülükleri.................................. 191 Yedinci Bölüm YABANCILAR VE ULUSLARARASI KORUMAYA İLİŞKİN ORTAK HÜKÜMLER I. Entegrasyon..................................................................................... 193 II. Yabancıların, Uluslararası Koruma Başvurusu Yapan ve Uluslararası Koruma Statüsü Sahibi Yabancıların Valiliğe veya Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’ne Davet Edilmesi............ 193 III. Taşıma Şirketlerinin Yükümlülükleri.......................................... 194 IV. Kişisel Verilerin Alınması, Korunması ve Saklanması............. 194 V. Yabancılara, Başvuru ve Uluslararası Koruma Statüsü Sahiplerine Tebligat....................................................................... 194 VI. Yabancıların, Uluslararası Koruma Başvurusu Yapanların ve Uluslararası Koruma Statüsü Sahiplerinin Açacakları İdari Davalarda Yetkili Mahkemeler........................................... 195 VII. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’na Göre Verilecek İdari Para Cezaları........................................................ 195 VIII. Uluslararası Koruma Süreçlerinde İşbirliği............................... 196 XIV Sekizinci Bölüm YABANCILAR VE ULUSLARARASI KORUMA KANUNU’NA GÖRE İDARİ TEŞKİLAT I. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’na Kadar Olan Süreçte Göç ve İlticaya İlişkin İdari Teşkilat................................. 199 II. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’na Göre İdari Teşkilat....................................................................................... 200 III.Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun İdari Teşkilat Yapısına İlişkin Hükümlerinin Değerlendirilmesi......... 203 Dokuzuncu Bölüm YABANCILARIN TÜRKİYE’DE ÇALIŞMA HAKLARI I. Yabancıların Türkiye’de Çalışma Haklarına İlişkin Mevzuat Hakkında Genel Bilgi........................................................................ 205 II. Yabancıların Türkiye’de Çalışma İzinleri....................................... 206 A. Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun’dan Önceki Durum............................................................................... 207 B. Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun ile Başlayan Dönem........................................................................... 207 1. Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun’un Kapsamı................................................................ 208 2. Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun’un Kapsamı Dışında Kalan Haller............................................. 208 3. Çalışma İzni Başvuruları...................................................... 210 a. Çalışma İzni Başvurusunun Yurtdışından Yapılması... 210 b. Çalışma İzni Başvurusunun Yurtiçinden Yapılması..... 211 4. Çalışma İznini Vermeye Yetkili Makamlar ve Çalışma İzni Harcı............................................................................... 212 5. Çalışma İzninin Türleri......................................................... 213 a. Süreli Çalışma İzni......................................................... 213 b. Süresiz Çalışma İzni....................................................... 213 c. Bağımsız Çalışma İzni.................................................... 214 XV d İstisnai Çalışma İzni....................................................... 214 6. Ülke İçinden İstihdam Yerine Yabancı İstihdamını Haklı Kılacak Gerekçelerin Dikkate Alınmayacağı Haller.... 217 7. Kanunî Çalışma Süresine Dahil Edilecek Süreler ile İkamette Kesinti Sayılan Süreler.......................................... 220 8. Çalışma İzinlerinin Verilmesi ve Süresinin Uzatılması....... 221 9. Çalışma İzninden Muafiyet................................................... 223 10. Çalışma İzni Talebinin Reddi............................................... 225 11. Çalışma İzninin İptali ve Geçerliliğini Yitirmesi................. 226 12. Çalışma İzin Taleplerine İlişkin Bildirimler ve Yargı Yolu.... 227 13. Cezai Hükümler..................................................................... 227 III.Yabancılara Yasaklanan Meslek ve Sanatlar.................................. 228 A. İş Hukuku Alanında Yasaklanan Meslek ve Sanatlar................. 228 B. Kamu, Özel Kuruluş veya İşyerleri ile Meslek ve Hizmetler Alanında Getirilen Yasal Sınırlamalar......................................... 229 1. Eğitim Alanı........................................................................... 229 2. Sağlık Alanı............................................................................ 232 3. Basın Yayın Alanı.................................................................. 237 4. Adalet Alanı............................................................................ 237 5. Küçük Sanat ve Hizmetler Alanı.......................................... 238 6. Denizcilik Alanı..................................................................... 239 7. Devlet Memurluğu................................................................. 240 8. Diğer Alanlar.......................................................................... 240 IV. Yatırım Faaliyetlerinde Çalıştırılacak Yabancılar......................... 242 V. Türk Vatandaşları ile Aynı veya Benzer Muameleye Tabi Tutulan Yabancılar............................................................................. 250 A. Türk Soylu Yabancıların Türkiye’de Meslek ve Sanatlarını Serbestçe Yapabilmelerine Kamu Özel Kuruluş veya İşyerlerinde Çalıştırılabilmelerine İlişkin Kanun........................ 250 B. Mavi Kart Sahipleri: Doğumla Türk Vatandaşı Olan ve Çıkma İzni ile Türk Vatandaşlığından Ayrılanlar........................ 257 XVI C. KKTC Vatandaşları....................................................................... 261 VI. Sosyal Güvenlik Alanında Yasaklanan Meslek ve Sanatlar........ 262 VII.Yabancıların Meslek Birlikleri Kurması ve Bunlara Üye Olması.......................................................................................... 269 Onuncu Bölüm YABANCILARIN TÜRKİYE’DE TAŞINMAZ İKTİSABI I. Yabancıların Türkiye’de Taşınmaz İktisabının Tarihçesi........... 271 A. Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Yabancıların Taşınmaz İktisabı.......................................................................... 271 B. 1923 Lozan Barış Antlaşması ve Eklerine Göre Yabancıların Taşınmaz İktisabı.......................................................................... 274 C. 1924-2012 Yılları Arasında Yabancıların Taşınmaz İktisabı...... 276 II. Yabancı Gerçek Kişilerin Türkiye’de Taşınmaz Mülkiyeti ve Sınırlı Aynî Hak Edinmesine İlişkin Şartlar............................ 281 A. Tapu Kanunu’nun 35. Maddesinde Yer Alan Şartlar.................. 281 B. Tapu Kanunu’nun 35. Maddesinde Sözü Edilen Sınırlayıcı Hükümlerin Yer Aldığı Diğer Kanunlar....................................... 282 1. Askerî Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri Kanunu......... 282 2. Özel Öğretim Kurumları Kanunu........................................ 282 3. Mukabele-i Bilmisil Uygulanan Devletlerin Vatandaşları İçin Getirilen Sınırlamalar.................................................... 285 III. Yabancıların Miras Yoluyla Taşınmaz İktisabı............................. 288 IV. Yabancı Tüzel Kişilerin Taşınmaz İktisapları............................... 289 A. Yabancı Ülkelerde Kurulan Tüzel Kişi Şirketlerin Türkiye’de Taşınmaz Mülkiyeti ve Sınırlı Aynî Hak İktisabı......................... 289 B. Yabancı Derneklerin Taşınmaz ve Sınırlı Aynî Hak İktisabı....... 291 C. Yabancı Vakıfların Taşınmaz Mal ve Sınırlı Aynî Hak İktisabı..... 291 V. Yabancı Sermaye ile Türkiye’de Kurulan Şirketlerin Taşınmaz İktisabı.............................................................................. 292 VI. Taşınmaz Mal Edinmede Türk Vatandaşlarıyla Eşit Muamele Gören Yabancılar ile Durumları Özellik Gösteren Yabancılar.... 298 XVII A. Taşınmaz Mal Edinmede Türk Vatandaşlarıyla Eşit Muamele Gören Yabancılar.......................................................... 298 1. Türk Vatandaşlığını Doğumla Kazanan ve Çıkma İzni ile Türk Vatandaşlığından Ayrılanlar (Mavi Kart Sahipleri).... 298 2. KKTC Vatandaşları................................................................ 300 B. Durumları Özellik Gösteren Yabancılar...................................... 301 1. Mülteciler ve Muhacirler....................................................... 301 2. Vatansızlar............................................................................. 302 3. Osmanlı Hanedanları............................................................ 303 VII.Türkiye’deki Taşınmaz Mallar Üzerinde Yabancı Devletlere Tanınan Haklar.................................................................................. 306 A. Taşınmazların Yabancı Devletlere Kiralanması ve Taşınmazlar Üzerinde Yabancı Devletler İçin İrtifak Hakkı Tesisi................................................................................... 306 B. Türkiye Cumhuriyeti ile Kazakistan Cumhuriyeti Arasında Antalya İlinin Kemer İlçesindeki Taşınmazın Kazakistan Cumhuriyeti’ne Kullandırılmasına İlişkin Protokol................... 308 C. Türkiye’deki Yabancı Askerî Üsler............................................... 309 D. Yabancı Devletler Tarafından Türkiye’de Kurulan Kültür Merkezleri......................................................................... 312 VIII.Türkiye’deki Taşınmaz Mallar Üzerinde Diplomatik Temsilciliklere ve Konsolosluklara Tanınan Haklar................... 313 A. Genel Olarak.................................................................................. 313 B. Çok Taraflı Antlaşmalara Göre Diplomatik Temsilciliklerin ve Konsoloslukların Taşınmaz İktisabı........................................ 314 1. Diplomatik İlişkiler Hakkında Viyana Konvansiyonu......... 314 2. Konsolosluk İlişkileri Hakkında Viyana Konvansiyonu...... 316 C. Türkiye’de Yabancı Temsilciliklerin ve Konsoloslukların Taşınmaz Mal Edinimi................................................................. 316 1. Ecnebi Devletlere Ankara’da Sefarethane ve Konsoloshane İnşa Etmek Üzere Meccanen Arsa Tahsisi Hakkında Kanun....................................................................... 316 2. Boğaziçi Kanunu................................................................... 317 XVIII 3. Hazineye Ait Taşınmaz Malların Değerlendirilmesi ve Katma Değer Vergisi Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun................................................................... 317 4. Türkiye’nin Onayladığı Çok Taraflı Antlaşmalara Göre Diplomatik Temsilciliklerin ve Konsoloslukların Taşınmaz İktisabı.................................................................. 318 5. Türkiye’nin Onayladığı İki Taraflı Konsolosluk Antlaşmalarına Göre Konsoloslukların Taşınmaz İktisabı.................................................................. 318 6. Diplomatik Temsilcilik Binalarının İnşası İçin Karşılıklı Arsa Tahsisine İlişkin İki Taraflı Antlaşma ve Protokoller............................................................................. 320 IX. Türkiye’deki Taşınmazlar Üzerinde Uluslararası Kuruluşlara Tanınan Haklar......................................................... 321 A. İç Hukukta Uluslararası Kuruluşların Taşınmaz Edinimine İlişkin Düzenlemenin Yokluğu................................. 321 B. Uluslararası Kuruluşların Kurucu Antlaşmalarında Yer Alan Hükümler..................................................................... 323 Onbirinci Bölüm TÜRKİYE’DE YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI I. Türkiye’de Yabancı Sermaye Yatırımlarının Hukuki Dayanakları...................................................................................... 333 II. Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu........................................ 333 A. Kanunun Amacı ve Kapsamı...................................................... 334 B. Yabancı Yatırımcı........................................................................ 335 C. Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımı Sayılan Değerler............ 335 D. Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarına İlişkin Esaslar....... 336 E. Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu’nun Getirdiği Yenilikler...................................................................... 337 III. Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu’na İlişkin Yönetmelikler.................................................................................. 342 IV. Milletlerarası Antlaşmalar............................................................. 343 XIX A. Yatırımların Teşviki ve Korunmasına İlişkin İki Taraflı Antlaşmalar................................................................................. 343 B. Yabancı Yatırımların Güvence Altına Alınmasını Sağlayan Çok Taraflı Antlaşmalar.............................................................. 344 1. Devletler ve Diğer Devletlerin Vatandaşları Arasındaki Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümlenmesi Hakkında Konvansiyon.......................................................................... 344 V. 2. Çok Taraflı Yatırım Garanti Kuruluşu Antlaşması.............. 345 Yatırım Ortamının İyileştirilmesine ve Avrupa Birliği Müktesebatına Uyum İçin Yapılan Düzenlemeler..................... 346 Yararlanılan Kaynaklar............................................................................ 349 KISALTMALAR AB : Avrupa Birliği ACMS : Academic Catalog Management System AET : Avrupa Ekonomik Topluluğu AİHM : Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi AİHS : Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi AKÇT : Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu AKKA : Avrupa’da Konvansiyonel Silâhlı Kuvvetler Antlaşması AT : Avrupa Toplulukları AÜHFD : Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi AYBGBK : Askerî Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri Kanunu BFHD : Banka ve Finans Hukuku Dergisi Bkz. (bkz.) : Bakınız BM : Birleşmiş Milletler BMMYK : Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği BMNF : Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu BNO Passports : British National Overseas Passport C. : Cilt CEAS : Common European Asylum System CMC : Crew Member Certificate CMK : Ceza Muhakemeleri Kanunu COI : Country of Origin Information COMNAVSOUTH : Component Commands in Allied Command Europe’s Southern Region XXII C-SIS : Central Schengen Information System Dn. (dn.) : Dipnot DSÖ : Dünya Sağlık Örgütü E. : Esas EC : European Commission ed. : Edition Edt. : Editor(s) EDPs : Environmentally Displaced Persons EGM : Emniyet Genel Müdürlüğü EJML : European Journal of Migration and Law EU : European Union EURATOM : European Atomic Energy Community EUROCONTROL : European Organisation for the Safety of Air Navigation EURODOC : European Joint Documentation Service f. : Fıkra GKRY : Güney Kıbrıs Rum Yönetimi HD : Hukuk Dergisi IACA : International Anti Corruption Academy IBRD : International Bank for Reconstruction and Development ICAO : International Civil Aviation Organization ICC : International Chamber of Commerce ICCPR : International Covenant on Civil and Political Rights ICLQ : International and Comparative Law Quarterly ICSID : International Convention on the Settlement of Investment Disputes Between States and Nationals of Other States IDPs : Internally Displaced Persons IFC : International Finance Corporation IGC : Inter Governmental Conference XXIII ILO : International Labour Organization IMF : International Monetary Fund Int’l J. Refugee L. : International Journal of Refugee Law IOM : International Organization for Migration Iowa L. Rev. : Iowa Law Review IPA : Instrument for Pre-Accession Assistance IPCC : Intergovernmental Panel on Climate Change İHY : İnsan Hakları Yıllığı İKÜHFD : İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi İKV : İktisadî Kalkınma Vakfı İYUK : İdari Yargılama Usulü Kanunu JELL : Journal of Environmental Law and Litigation JRS : Jesuit Refugee Service K. : Karar KEİ Örgütü : Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü KEİ UDS : Karadeniz Ekonomik İşbirliği Uluslararası Daimi Sekreteryası KHK : Kanun Hükmünde Kararname LHD : Legal Hukuk Dergisi LJR : Law &Justice Review MaltepeÜHFD : Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi md. : Madde MHB : Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni MIGA : Multilateral Investment Guarantee Agency MÖHUK : Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun MSB : Mülteci Statüsü Belirleme MÜB : Menşe Ülke Bilgisi NATO : North Atlantic Treaty Organization XXIV NGO : Non-Governmental Organizations N-SIS : National Schengen Information System OJ : Official Journal of the European Union Pol-Net : Police Intra-net RG : Resmî Gazete S. : Sayı s. : Sayfa SACEUR : Supreme Allied Commander Europe SEA : Single European Act SIS : Schengen Information System SOFA : Status of Forces Agreement SSCB : Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği STANAVFORMED : Standing Naval Force Mediterranean T. : Tarih TBB Dergisi : Türkiye Barolar Birliği Dergisi TBK : Türk Borçlar Kanunu TCK : Türk Ceza Kanunu TCMB : Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası THYAO : Türk Havayolları Anonim Ortaklığı TPKKHK : Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun TTK : Türk Ticaret Kanunu TurizmiTK : Turizmi Teşfik Kanunu TVK : Türk Vatandaşlığı Kanunu UNCITRAL : United Nations Commission on International Trade Law UNHCR : United Nations High Commissioner for Refugees UNTS : United Nations Treaty Series v. : Versus vb. : Ve benzeri. XXV vd. : Ve devamı Vol. : Volume YÇİHK : Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun YİSHK : Yabancıların Türkiye’de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun YOİKK : Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Koordinasyon Kurulu YÖK : Yükseköğretim Kurulu YSTK : Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu YTHFD : Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi YUKK : Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu