“İYİ UYKU SAĞLIK VE MUTLULUKTUR” 13 Mart Dünya Uyku Günü Kutlu Olsun Sağlıklı Uyku Uyku yaşam için vazgeçilmezdir. Sağlıklı uyku beyin ve vücudun restorasyonu, enerji mekanizmalarının düzenlenmesi ve hafıza konsolidasyonunda önemli rol oynar. Sağlıklı ve dinlenlendirici bir uyku özellikle anabolik hormonların uykuda artış göstermesi ile beynin ve vücudun doku yenilenmesinde önemlidir. Yenidoğan ve bebeklik döneminde uykunun doku yenilenmesi üzerindeki etkisi beyin üzerinde daha fazla iken, ileri yaşlarda vücut üzerindeki etkileri daha belirgin hale gelir. Uykunun hafıza üzerindeki olumlu etkileri henüz 1920’li yıllarda dahi ortaya konulmuştur. Bu dönemden beri yapılan çok sayıdaki çalışma, uykunun hem epizodik hem de prosedüral hafıza konsolidasyonunun uyku esnasında oluştuğunu göstermiştir. Uykuda düzenli bir ritim içerisinde birbirini takip eden NREM-REM uyku evrelerinin ultradian ritminin varlığı da, hafıza konsolidasyonu için gerekli olduğu düşünülmektedir; nitekim hipokampus aracılı deklaratif hafızanın konsolidasyonu esas olarak derin yavaş dalga uykusunda oluşmakta iken, hafızanın duygular ile ilişkili elementlerinin REM uyku evresinde meydana gelmektedir. Uyku Bozuklukları Uyku bozuklukları, Amerikan Uyku Tıbbı Birliği tarafından yapılan sınıflandırmaya göre, (i) İnsomniler, (ii) Uyku ile ilişkili solunum bozuklukları, (iii) Hipersomniler, (iv) Sirkadiyen ritim bozuklukları, (v) Parasomniler, ve (vi) Uyku ile ilişkili hareket bozuklukları şeklinde gruplandırılabilir. İnsomni, uykuya başlama zorluğu, uykuyu sürdürme zorluğu, çok erken uyanma, kronik şekilde dinlendirici olmayan uyku yakınması veya kötü kalitede uyku yakınması şeklinde olabilir. Bu şikayetlere ek olarak, uyku için uygun ortam ve fırsat olmalıdır ve buna eşlik eden gündüz semptomları olmalıdır. Primer uyku hastalığı olarak ‘insomni’ tanısının konulması için bu şikayetlere yol açabilecek başka bir hastalık olmadığının gösterilmesi esastır. Uyku ile ilişkili solunum bozuklukları arasında en sık karşılaşılan obstruktif uyku apne sendromudur. Obstrüktif uyku apne sendromunun klinik özellikleri arasında horlama, noktüri, gece terlemesi, ajite/huzursuz uyku, ağız kuruluğu, gastroözofajeal reflü, uykuya dalma veya sürdürmede zorluk, sabah yorgun uyanma, sabah başağrısı, sabah ses kısıklığı, sabah kan basıncı yüksekliği, gündüz uykululuk, yorgunluk, kognitif fonksiyonlarda bozulma, mizaç ve duygudurum bozuklukları, cinsel fonksiyonlarda bozulma ve kilo alımı sayılabilir. Hipersomni alt tipleri arasında pratikte en sık karşılaşılan narkolepsidir. Klinik olarak gündüz aşırı uykululuk, katapleksi, uyku paralizisi (karabasan), hipnagojik veya hipnopompik halüsinasyonlar ve bozulmuş gece uykusu ile şekillenir. Narkolepside görülen tipik gündüz aşırı uykululuk hali genellikle 1 saatten kısa süreli uyku epizodları şeklindedir, bu uykulara karşı konulmaz, dinlendiricidir, uygun koşullarda ya da en uygunsuz koşullarda dahi, örneğin yemekte, konuşurken, ya da araç kullanırken, ortaya çıkabilir. Sirkadiyen ritim bozuklukları, uykuya dalma zamanının normal varyantların dışında olması ile şekillenir. Parasomniler, uyku esnasında ortaya çıkan, amaçsız, motor ve/veya verbal aktiviteler ile şekillenen uyku bozukluklarıdır. NREM parasomnilerini arasında konfüzyonel uyanma, uykuda yürüme, uyku terörü ve uykuda yemek yeme yer alır. REM parasomnileri arasında ise REM uykusu davranış bozukluğu, rekürren izole uyku paralizisi ve kabus bozukluğu sayılabilir. Uyku evresi fark etmeksizin ortaya çıkabilen parasomniler arasında ise uyku enürezisi veya uyku ile ilişkili inleme sayılabilir. Uyku ile ilişkili hareket bozuklukları arasında huzursuz bacaklar sendromu özellikle kadınlarda daha sık olmak üzere toplumda yaklaşık %10 oranında görülmektedir. Klinik tanı kriterleri arasında (1) bacaklarda huzursuzluk hissi veya hoş olmayan duyuma eşlik eden hareket etme ihtiyacı, (2) semptomların uzanma veya oturma gibi hareketsiz durumlarda ortaya çıkması ve/veya artması, (3) semptomların hareket ile azalması veya ortadan kalkması ve (4) semptomların akşam veya gece saatlerinde ortaya çıkması veya daha belirgin olması yer alır. Destekleyici özellikler aile hikayesi (%50), dopaminerjik tedaviye yanıt ve uyanıklıkta veya uykuda periyodik bacak hareketlerinin olmasıdır. Uykuda periyodik hareket bozukluğu, bacak krampları, bruksizm ve ritmik hareket bozukluğu bu grupta yer alan diğer uyku ile ilişkili hareket bozukluklarıdır. Dünya Uyku Günü Dünya Uyku Günü, Dünya Uyku Tıbbı Birliği (World Association of Sleep Medicine, WASM) tarafından uykunun kutlanması ve uyku ile ilgili sorunlara dikkat çekilmesi amacı ile düzenlenen ve yılda bir gün olarak kutlanan bir olaydır. Dünya Uyku Günü kutlamaları dahilinde, uyku tıbbı ile ilgili olarak gerek hekimlere gerekse hasta ve yakınlarına yönelik toplantılar düzenlenmektedir. Türk Uyku Tıbbı Derneği olarak, tüm üyelerimizin ve Türk toplumunun Dünya Uyku Günü’nü kutlarız. Bu kapsamda düzenlenecek toplantılarımız ile ilgili duyurularımız ileriki günlerde sizlere ulaşacaktır. “İYİ UYKU SAĞLIK VE MUTLULUKTUR” 13 Mart Dünya Uyku Günü Kutlu Olsun