Forum: GK5 Sağlık Komitesi Sorun: Yoksul Ülkelerde Salgın Hastalıklardan Kaynaklanan Çocuk Ölümleri Yazar: Sevim Özkan Pozisyon: Başkan Vekili Araştırma Raporu Giriş Yoksul ülkeler yiyecek, içecek, barınma gibi temel ihtiyaçları karşılayacak yeterli gelire sahip olmayan ülkelerdir. Günlük temel ihtiyaçların yanı sıra sağlık, eğitim gibi hayati önem taşıyan ihtiyaçlar de yoksul ülkelerin en büyük sorunudur. Yoksulluk doğal, çevresel, siyasi ve toplumsal nedenlerden dolayı ortaya çıkmaktadır. Ülkeden ülkeye veya ülkenin içinde bölgesel olarak ortaya çıkabilir. Hayatı sürdürebilmenin en önemli şartı olan sağlık gelir ve yoksulluğa bağlıdır. Yoksulluktan etkilenen en duyarlı grup ise çocuklardır. Dünyanın geleceği olan çocukların sağlıklı bir şekilde yaşam sürmesi beklenmektedir. Bunun için çocuk ölüm oranlarının ve bunları etkileyen sebeplerin minimuma indirilmesi gerekmektedir. Salgın hastalıklarda yoksul ülkelerde çocuk ölümlerinin en önemli sebeplerindendir. Anahtar Kelimelerin Tanımları Çocuk ölümleri Çocuk ölümleri aynı zamanda 5 yaş altı çocuk ölümleri olarak da bilinir ve hem bebeklerin, hem de 5 yaş altı çocukların ölümlerine denir. Salgın hastalıklar Hastalık yapıcı organizmaların herhangi bir yolla vücuda girmesiyle ortaya çıkan hastalık olup insandan insana bir canlı türünden diğerine geçebilme özelliğine sahiptirler. Yoksulluk Yoksulluk günlük temel ihtiyaçların tamamının veya büyük bir kısmının karşılayacak yeterli geliri sahip olmama durumudur. Genel Bakış Dünya nüfusunun beşte biri uluslararası yoksulluk sınırının altında yaşamaktadır. (Dünya Bankası verilerine göre kişi başı günlük 1 dolar kazancı uluslararası sınırı olarak kabul etmektedir.) Yoksulluktan etkilenen en büyük grup olan çocukların yaşama, gelişme ve büyüme hakları risk altındadır. Buna bağlı olarak yoksulluğun en önemli sonucu bebek ve çocuk ölümlerinin artmasıdır. Çocuk ölümlerinin en önemli sebepleri enfeksiyon ve salgın hastalıkların yaygınlığı, yetersiz beslenme, temiz içme suyu, kişisel hijyen sorunu, kalabalık aile yaşamı, olumsuz ev içi fiziksel ortamıdır. Salgın hastalıklar, hastalık yapıcı organizmaların (mikrop, parazit, virüs, bakteri ve mantar) herhangi bir yolla vücuda girmesi, bir bireyden diğerine veya bir canlı türünden başka bir canlı türüne hızlı bir şekilde bulaşmasıdır. Bulaşma şekillerinden başlıca nedenleri; aksırıp öksürürken ve konuşurken ağızdan çıkan damlacıklar, doğrudan deri teması, hastanın kullandığı yiyecek ve eşyaların paylaşılması, hayvanların insandan insana veya hayvanlardan insana hastalık taşıması, mikroplarla kirlenmiş yiyecekler ve içeceklerin alınması, hastalıklı bir annenin hamileliği veya doğum esnasında bebeğe hastalık bulaşması ve aşırı sıcaklık, pislik ve kalabalıktır. Anofel cinsi sinekler taşıdıkları sıtmayla hayvandan insana bulaşmaya uygun örneklerdendir. Suyla bulaşan hastalıkların başında gelenler de tifo, dizanteri, kolera ve para tifodur. Anne sağlığının da aslında salgın hastalılardan kaynaklanan çocuk ölümlerinde büyük rolü vardır. Eğer anne doğumdan önce, bebeğe hamileyken salgın hastalıklardan birine yakalanırsa bu çocuğunda hayatını tehlikeye atar. Sonradan çocuk kalıcı bir şekilde o hastalıktan ciddi bir şekilde etkilenebilir. Doğum esnasında kapılacak bir enfeksiyon da çocuk için hayati önem taşımaktadır. Annenin sağlık durumu, çocuğu doğurduktan sonra bile çocuk için büyük önem taşır. Hasta olan anne sağlıklı bir şekilde çocuğunu emziremeyebilir bu da çocuğun hayatını ölümcül bir riske sokabilir. Sağlıksız ve hijyen olmayan ortamlarda hastalığın ilerlemesi ve diğer bireylere bulaşması büyük olasılıktır. Salgın hastalıklardan korunmak için hijyenik ortam, aşı, düzenli ve kuvvetli beslenme gerekmektedir. Vücut dirençleri düşük olan çocuklar salgın hastalıklardan çabuk etkilenmekte ve ölümle mücadele etmektedirler. Yoksul ülkelerde, yukarıdaki salgın hastalıklardan korunma faktörleri sağlanamadığı için çocuk ölümleri yüksek orandadır. Ne yazık ki sorunlarını gidermek ve ihtiyaçlarını karşılayabilmek için dışarıdan yardıma muhtaçlardır. Aksi takdirde ülkelerin geleceği tehlike altındadır. Tarih boyunca dünya, salgın hastalıklardan dolayısıyla bunlara bağlı çocuk ölümlerinden etkilenmiştir. Savaşlar ve göç tarih boyunca salgın hastalıkların yayılmasında büyük rol oynamıştır. Tarihte, Anadolu’daki en eski salgın Hitit’ler zamanında veba, Eski Mısır uygarlığında sıtma, Hindistan’dan Roma’ya cüzzam, 1. Ve 2. Dünya Savaşlarında ortaya çıkan çeşitli hastalıklar, 1918’de büyük salgın (Yıldırım nezlesi, İspanyol gribi, Flanders gribi), Amerika’dan yayılan çiçek hastalığı dünyayı etkiyen en önemli salgınlara örneklerdir. Bütün bu salgınlardan da en çok günümüzde de olduğu gibi yoksul ülkeler ve toplumun yoksul kesimi etkilenmiştir. Çocukların bu salgınlardan daha da çok etkilendiği bu dönemlerdeki yüksek çocuk ölümü oranlarından görülür. Savaş dönemindeki hijyen olmayan koşullar, yiyecek kıtlığı, ilaç ve tedavi noksanlığı salgın hastalıkların dolayısıyla çocuk ölümlerinin artmasında en önemli etkenlerdir. İlgili Taraflar ve Görüşleri Birleşmiş Milletler Birleşmiş Milletlere bağlı olan 192 ülke tarafından hazırlanan ve 2015’e kadar tamamlanması amaçlanan 8 Birleşmiş Milletler Binyıl Kalkınma Hedefleri’nden 4.’sü ise çocuk ölüm oranlarının azaltılmasıdır. Bu hedef aynı zamanda 5 yaş altı ölümlerin azaltılması olarak da bilinir ve bebeklere ve 5 yaş altı çocuklara hitap etmektedir. Birleşmiş Milletlerin yapmış olduğu çeşitli çatışmalarla, gönüllülerin destekleriyle ve sivil toplum kuruluşlarının yardımlarıyla çocuk ölüm oranlarını azaltma faaliyetleri gerçekleşmektedir. 2012’de 6.6 milyon, 2011’de 6.9 milyon 5 yaş altı çocuk ölmüştür. Ölüm oranlarını geçmiş yıllarla karşılaştıracak olursak oranda bir düşüş görmek mümkündür. 1990 senesinde çocuk ölüm oranı 12.4 milyonda iken, 2009 senesinde 8.1 ve 2010 senesinde de 7.6 milyona düşmüştür. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) 2002 Sağlık Raporuna göre, en büyük hastalık yükü, yoksul ülkelerden veya ülkelerin yoksul kesimlerinde görülmektedir ve bu rapora göre çocuk ölümleri birinci sırada yer almaktadır. Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) UNICEF’te yoksul ülkelerdeki çocuk ölüm oranlarının azaltmak amacıyla pek çok proje yürütmektedir. Anne karnındaki bebeklerin sağlığından başlayarak çocukların sağlıklı bir şekilde yaşamlarını sürdürebilmesi için gerekli çalışmalara öncülük eder. Beslenme, aşı ve tedavileri için bu alanda hizmet veren kurumlara yardım eder. Haiti Haiti, çocuk ölüm oranının en fazla olduğu ülkelerden birisidir. Bu oranın fazla olmasının asıl nedenleri kuvvetli derecede olan solunum yolu enfeksiyondur. Zatürre, ishal, kansızlık ve kronik yetersiz beslenme gibi hastalıklar bunlara örnektir. Aşılanma, bu hastalıları önlemede etkili bir yoldur. Haiti’de kullanılmaya başlayan “beşi bir arada” aşısı çocukları difteriden, tetanozdan, boğmacadan, hepatit B’den ve zatürreyle, menenjite yol açan ve B tipi hemofili gribinden korur. Amerika Birleşik Devletleri Sivil toplum kuruluşlarına ve örgütlere öncülük ederek, fon sağlayarak dünyadaki yoksullukla ve bundan etkilenen, çocuklara yardım sağlamaktadır. Olayların Zaman Çizelgesi Bir konunun tarihsel arka planı, konunun derinliğini anlamak için çok önemlidir. Bu nedenle, elinizdeki konuyla ilgili olayların bir kronolojik listesini verin. Zaman çizelgesi için aşağıdaki tablo formatını kullanın. MÖ 415 MÖ 600 1346 1918 2000 Grip Salgını Cüzzam Salgını Veba Salgını İspanyol Gribi Birleşmiş Milletler Binyıl Kalkınma Hedefleri’nin kabulü Antlaşmalar ve Olaylar DSÖ’nün 2007’de yayımladığı rapora göre hazırladığı “Uluslararası Sağlık Düzenlemesi”nin tamamı tüm dünya ülkelerinde uygulanmalıdır. Dünya Bankası da “yoksulluk ve mücadeleleriyle” ilgili daha aktif rol alma kararına varmıştır. Sorunu Çözmek İçin Atılmış Önceki Girişimlerin Değerlendirilmesi Yoksulluk ve yoksulluğa bağlı artan çocuk ölümleri konusunda günümüze kadar pek çok gelişme yapılmıştır. Bir taraftan gelişmiş ülkeler bir diğer taraftan gönüllü ve sivil toplum kuruluşları salgın hastalıklara bağlı çocuk ölümlerinin azaltılması konusunda öncülük etmiştir. Dünya Bankası, UNICEF ve DSÖ salgın hastalıkları ve çocuk ölümleri konusunda büyük mücadele içindedir. Bu konuda gelişmiş ülkelerle fakir ülkeler arasında bir köprü görevi görmektedirler. Amaçlanması gereken çözüm ise sorunu temelden çözmektir. Dünyadaki yoksulluğu ortadan kaldırmak, tüm dünyada ve insanlar arasında eşitlik sağlamaktır. Salgın hastalığa bağlı çocuk ölüm oranının azaltılması, sıfırlanması için buna sebep olan sorunu asıl kaynaktan çözmek gerekir. Çözüm Önerileri Yoksul ülkelerde salgın hastalıklardan kaynaklanan çocuk ölüm oranlarını azaltmak için problemin köküne inilerek yoksulluk oranı azaltılabilir. Yoksulluğun belli nedenleri ekonomik, sosyal, siyasal ve çevreseldir. Teknolojide ilerletilirse, ekonomik krizler ve kötü ekonomik politikalar girdirilirse, verimlilik artarsa ekonomik sorun ortadan kalkabilir. İnsanlar arasında ayrımcılık, kötü sağlık koşulları, yoksul kültür seviyesi ve eşitsizlik sorunları üzerinde çalışmalar ülkenin sosyal durumunu olumlu etkileyebilir. Eğer ülke içerisinde kötü yönetim, güvencesizlik, şiddetli çatışma, bölgesel güçler varsa o ülke siyasi bakımdan da yoksuldur. Bu yüzden bu sorunlara çözüm getirmek ülkenin siyasi durumu açısından iyi olacaktır. Çevresel sorunlar ise de düşük nitelikli doğal kaynakların yerine yüksek nitelikli doğal kaynakların almasıyla, çevresel bozulmanın olmamasıyla, doğal felaketle üzerinde çalışarak hallolabilir. Salgın hastalıkları meydana getiren faktörleri ortadan kaldırmak, koruma amaçlı zamanında aşı yapmak, salgın hastalık yayılmaya başladığında en hızlı ve doğru tedavinin uygulanması gerekmektedir. Bütün bunlar, salgın hastalıklara bağlı çocuk ölüm oranlarının azaltılmasındaki en önemli etkenlerdir. Kaynakça http://www.bianet.org/bianet/cocuk/35699-‐yoksulluk-‐ve-‐cocuklar-‐uzerine-‐etkileri http://tr.wikipedia.org/wiki/Yoksulluk http://enginsalli.blogcu.com/nufus-‐ve-‐onemi-‐nufus-‐sayimlari/2768642 http://www.who.int/csr/disease/en/ http://www.unicef.org/media/media_59010.html http://www.unmillenniumproject.org/goals/ http://www.haberinyeri.net/fakir-‐ulkelerdeki-‐cocuk-‐olumleri-‐111896h.htm http://en.wikipedia.org/wiki/World_Bank http://www.mostar.com.tr/koseDetaylar.aspx?id=377 http://en.wikipedia.org/wiki/Least_developed_country Araştırma Soruları Giriş Lütfen cevaplarınızı sizin için ayrılan boşluklara yazınız. Bu soruları ve cevaplarını ülkeniz ve sosyal politikaları hakkında olabildiğince bilgi edinmek için bir kılavuz gibi kullanın. Soruları cevaplamak için önceden var olan bilgilerinizi kullanabilir, arkadaşlarınızdan, öğretmenlerinizden, ve forum yöneticilerinden yardım alabilirsiniz. Ayrıca, daha fazla bilgi için interneti, kitapları, gazeteleri ve magazinleri kullanabilirsiniz. Tüm yerleri doldurmak ve tüm soruları cevaplamak zorunda olmadığınızı unutmayın. O yüzden gerekli bilgileri bulamazsanız endişelenmeyin. Tartışmalara katılmak için her şeyi tamamıyla bilmeniz gerekmiyor. Ancak, ne kadar iyi araştırırsanız, argümanlarda fikirlerinizin ikna edilmesinde o kadar etkili olursunuz. 1. Sizin ülkenizin bu konudaki görüşleri nelerdir? 2. Bu soruna çözüm olarak ülkeniz ne tür önemler alıyor? 3. Yoksulluğa neden olan faktörler nelerdir? 4. Neden yoksul ülkelerde çocuk ölüm oranları daha fazladır? 5. Salgın hastalıklar neden hemen bulaşır? 6. Çocuk ölümlerinin en büyük nedeni nedir? 7. Çocuk ölümleri neden diğer ölümlerden daha fazla ilgi görmektedir? 8. Yoksul ülkelerdeki insanlar çocuk ölümleiyle ilgili nasıl bilinçlendirilebilir? 9. Salgın hastalıklar nasıl önlenebilir? 10. 5 yaş altı ölümlerin önemi nedir? 11. Hangi sivil toplum kuruluşları özellikle yoksul ülkelerdeki çocuk ölümleriyle ilgileniyor?