Yönetim Bilişim Sistemleri Kongresi 16-17 Ekim 2014, İstanbul TÜRKİYE’DE YÖNETİM BİLİŞİM SİSTEMLERİ BÖLÜMÜ ÖĞRENCİLERİNİN MESLEĞE BAKIŞ AÇILARI, BEKLENTİ VE MEMNUNİYET DÜZEYLERİ . Yrd. Doç. Dr. Özlem ÇETİNKAYA BOZKURT T.C. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Z. Tolunay Uyg. Tek. ve İşletmecilik Yüksekokulu- YBS Bölümü [email protected] Doç. Dr. Adnan KALKAN T.C. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Z. Tolunay Uyg. Tek. ve İşletmecilik YO.- YBS Bölümü [email protected] Öğr. Grv. Melike ŞİŞECİ ÇEŞMELİ T.C. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Z. Tolunay Uyg. Tek. ve İşletmecilik YO.- YBS Bölümü [email protected] Sunum İçeriği  Giriş  Çalışmanın amacı  Analiz ve bulgular  Sonuç ve öneriler 2 GİRİŞ  Meslek, bireylerin hayatlarını kazanmak için yerine getirdikleri, kuralları toplumca belirlenmiş ve belirli bir eğitim sonucunda kazanılan bilgi ve becerilere dayalı etkinlik bütünü olarak tanımlanabilir. Meslek seçimi ise, bireyin tercih ettiği meslekler arasından birini ayırması ve bu mesleğe girmek için çaba göstermesidir.  YBS ülkemizde yeni bir iş alanı olduğundan dolayı, iş hayatında ve toplumda yeni yeni kabul görmektedir. Yönetim bilişim sistemleri, bir bilim dalı olarak ortaya çıkması ve gelişmesiyle birlikte yaşamın her kesiminde olduğu gibi iş dünyasında da geniş bir kullanım alanı bulmuştur. 3 ÇALIŞMANIN AMACI  4 YBS bölümünde öğrenim gören öğrencilerin sosyo-ekonomik durumlarının, mesleğe bakış açılarının, öğrencilerin bölüm tercihi nedenlerinin ve bu tercihten duydukları memnuniyet düzeyinin belirlenmesi bu araştırmanın amacını oluşturmaktadır. Araştırmanın Metodolojisi Kullanılan Ölçekler Ana Kütle, Örneklem Veri Toplama Güvenilirlik Analizi 5 Kullanılan Ölçekler  Araştırmada kullanılan soru setindeki demografik değişkenler hariç bütün sorular mevcut ölçeklerden (Athanasou, 2003; Lent vd., 2002; Sökmen, 2011; Çiftçi, vd., 2011) uyarlanmıştır.  Oluşturulan soru setinde yaş, cinsiyet, sınıf, ekonomik durum, mezun olunan lise gibi demografik soruların yanı sıra, bölümü tercih etme nedeni, tercih sıralaması, mesleğin tercihinde etkili olan faktörler gibi toplamda 24 soru yer almaktadır. 6 Kullanılan Ölçekler  Ayrıca öğrencilerin YBS öğretim elemanlarından, aldıkları eğitimden, kişisel gelişimlerinden, okuldan ve üniversiteden memnuniyetlerine yönelik 27 ifadeye yer verilmiştir.  Son olarak öğrencilerin beklentilerine ilişkin bir adet açık uçlu soru sorulmuştur 7 Ana Kütle Çalışmanın ana kütlesini, Türkiye’de YBS bölümünde okuyan lisans düzeyindeki öğrenciler oluşturmaktadır.  Bu araştırmada 2013-2014 akademik yılının bahar döneminde Türkiye’deki sekiz üniversitenin Yönetim Bilişim Sistemleri bölümlerinde öğrenim gören lisans öğrencileri (N:113) üzerinde bir saha araştırması yapılmıştır.  8 Örneklem - Örnek Kolayda örnekleme metodu ile 200 adet anket dağıtılmış, 113 adet anket toplanmıştır.  Sonuç itibarıyla 113 adet anket istatistiksel analize tabi tutulmuştur.  9 Güvenilirlik Analizi Sonuçları Araştırmada kullanılan tüm soru seti için yapılan güvenilirlik analizinde Cronbach alfa değeri 0,950 olarak elde edilmiştir.  Grupların güvenilirlik analizi sonuçları ise Tabloda gösterilmiştir. Alfa katsayısının 0,60–0,80 aralığında bulunması ölçeğin oldukça güvenilir olduğunun işareti sayılmaktadır. Yapılan tüm sınamalar =0,05 anlam düzeyinde yapılmıştır.  10 Güvenilirlik analizi sonuçları Değişkenler 11 İfade Sayısı Cronbach’s Alpha Tercih Faktörü 13 0,928 Okul ve Öğretim elemanlarından memnuniyet 11 0,930 Üniversite memnuniyet 5 0,895 Kişisel gelişim memnuniyeti 5 0,921 Mesleki eğitim memnuniyeti 3 0,751 Araştırmada kullanılan veriler içindeki uç değerler tespit edilerek düzeltilmiştir. Eksik veriler belirlenerek “series mean” yöntemi ile bu eksik veriler tamamlanmıştır. Böylelikle sonuçların doğruluğu güçlendirilmiştir.  Verilerin normal dağılımını görebilmek için “Q-Q Plot” ve “detrended” normallik grafiklerine bakılmıştır. Ayrıca n>29 olduğu için KolmogorovSmirnov testleri yapılmıştır. Test sonucunda Kolmogorov-Smirnov değerleri 0,05 değerinden küçük çıktığı için verilerin normal dağılım göstermediği görülmüştür.  12 Demografik karakteristikler  Toplamda 113 kişilik örneğin %69’u (n:78) örgün öğretim, %31’i (n:35) ikinci öğretim öğrencisidir. Öğrenim Türü 2.Öğretim 31% Örgün Öğretim 69% 13 Demografik karakteristikler  Toplamda 113 kişilik örneğin %36,3’ü (n:41) kız, %63,7’si (n:72) erkek öğrencidir. Kız 36% Erkek 64% 14 Kız Erkek Demografik karakteristikler Ailenin yaşadığı yer Köy 7% İlçe 21% Büyükşehir 48% İl 18% 15 Kasaba 6% Demografik karakteristikler Ailenin Aylık Geliri 3000-5000 TL 16% 1000 TL’den az 15% 1000-3000 TL 69% 16 Demografik karakteristikler Refah içinde yaşıyorum 6% Zaruri ihtiyaçlarımı karşılayamıyorum 2% Sadece zaruri ihtiyaçlarımı karşılayabiliyorum 12% İstediklerim için para ayırabiliyorum 50% 17 İstediklerimin çoğunu alabiliyorum 30% Genel Ekonomik Durum Eğitim Bilgileri 4. Sınıf 4% Sınıfa Göre Dağılım 3. Sınıf 28% 2. Sınıf 16% 18 1. Sınıf 52% Eğitim Bilgileri Mezun Olunan Lise Türü Anadolu Meslek Lisesi 5% Genel Lise 33% Diğer 2% Anadolu Lisesi 36% Meslek Lisesi 22% İmam Hatip Lisesi 1% 19 Fen Lisesi 1% Eğitim Bilgileri Öğrenim Görülen Üniversite %23,9 %15 %8 20 %10,6 %12,4 %9,7 %5,3 %14,2 Eğitim Bilgileri Akademik Genel Not Ortalaması Seri 1 %30,1 %31 %13,3 %9,7 %3,5 1,50-2,0 21 2,01-2,5 2,51-3,0 3,01-3,5 3,51-4,0 Öğrencilerin tercihlerine ait bilgiler YBS Bölümünü Tercih Sıralamaları %54,9 %23 %11,5 İlk 5 tercihim 22 6-10. tercihim 16 ve üstü tercihim %10,6 11-15. tercihim Öğrencilerin tercihlerine ait bilgiler YBS Bölümünü Seçmelerinde Tercih Nedenleri 61,9 1,8 Mesleği sevmem 23 1,8 0,9 Yaşadığım Tercih hatası yere yakın Ailem olması istediği için 7,1 Açıkta kalmamak için 0,9 Ekonomik sebeplerden dolayı 10,6 Puanım bu alana yettiği için 6,2 Tesadüfen 8,8 Diğer Öğrencilerin tercihlerine ait bilgiler YBS Bölümünü Seçmelerinde Etkili Olan Kişi/Gruplar 56,6 11,5 8 Tamamen kendi kararım ve Mesleğin içinde Yakın arkadaş bulunan araştırmalarım çevremin çevremin telkinleri telkinleri 24 8 Babamın telkinleri 1,8 Annemin telkinleri 1,8 Diğer aile bireylerinin telkinleri 12,4 Dershanede almış olduğum mesleki rehberlik bölümünün etkisi Öğrencilerin tercihlerine ait bilgiler Öğrenim Görülen Alanda İsteyerek Çalışma Durumu Hayır 4% Evet 96% 25 Öğrencilerin tercihlerine ait bilgiler Hayır 8% Mesleği İsteyerek Seçme Durumu Evet 92% 26 Öğrencilerin tercihlerine ait bilgiler Hayır 6% Mesleği Sevme Durumu Evet 94% 27 Faktör Analizi  28 Veri setinin faktör analizi için uygun olup olmadığının belirlemek için Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) ve Bartlett testleri uygulanmıştır. Araştırmada KMO değeri 0,878, Bartlett küresellik testinde Sig. Değeri ise 0,000 olarak elde edilmiştir (Tablo 4). KMO değeri 0,50’yi geçtiğinden ve Bartlett’s testinde Sig. değeri anlamlı olduğundan veri seti faktör analizi için uygun bulunmuştur. KMO ve Bartlett's test Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy. 0,878 Bartlett's Test of Sphericity Approx. Chi-Square df Sig. 29 3115,205 820 0,000 Tablo 6. Değişkenlere ait faktör yükleri Değişkenler Tercihte etkili olan faktörler (TF) Okul ve Öğretim elemanlarından memnuniyet (HM) Üniversiteden memnuniyet (ÜM) Kişisel gelişimden memnuniyet (KG) Mesleki eğitimden memnuniyet (ME) Sorular TF3 TF11 TF1 TF12 TF14 TF4 TF13 TF5 TF6 TF7 TF8 TF2 TF9 HM4 HM3 HM1 HM5 OM4 HM6 OM7 ME4 OM1 HM2 OM2 ÜM3 ÜM2 ÜM4 ÜM1 ÜM5 KG2 KG4 KG3 KG1 ME5 ME2 OM5 ME3 Çıkarım Yöntemi: Temel Bileşenler Analizi Rotasyon Yöntemi: Kaiser Normalizasyonu ile Varimax. Rotasyon 9 iterasyonda sonuçlanmıştır. 30 Bileşen 0,837 0,803 0,772 0,771 0,770 0,738 0,738 0,731 0,727 0,679 0,658 0,657 0,601 0,810 0,797 0,794 0,742 0,708 0,695 0,678 0,562 0,560 0,530 0,510 0,821 0,792 0,787 0,714 0,645 0,842 0,741 0,740 0,657 0,551 0,744 0,586 0,511 μ 4,39 4,40 4,32 4,33 4,34 4,13 4,03 3,97 3,81 4,15 3,83 3,94 3,76 3,19 3,31 2,86 3,24 3,14 3,30 3,00 2,56 2,78 3,40 3,25 3,12 2,71 3,06 3,14 2,53 3,41 3,47 3,45 3,26 3,26 2,70 3,07 3,05 σ 0,882 1,037 0,951 0,933 0,945 0,944 0,967 1,004 1,058 1,104 0,951 0,921 0,999 1,185 1,189 1,264 1,143 1,148 1,138 1,297 1,334 1,225 1,184 1,153 1,378 1,342 1,406 1,311 1,264 1,089 1,169 1,135 1,152 1,225 1,025 1,190 1,071 Grand μ σ2 4,108 0,958 3,093 1,457 2,914 1,799 3,368 1,334 2,941 1,205 Araştırmaya katılan öğrencilerin memnuniyet durumları Mesleğimde ilerleme fırsatları çoktur Mesleğim günümüzde geçerli bir meslektir Mesleğim esnek bir kariyer imkânı sağlamaktadır Mesleğim uzun dönemli iyi bir gelir düzeyi sağlamaktadır Mesleğim oldukça ilgi çekici bir meslektir YBS mesleğinin tercih edilmesinde etkili olan faktörler Mesleğim sosyal prestij sağlamaktadır Mesleğim iş güvencesi sağlamaktadır Mesleğim bağımsız bir çalışma sağlamaktadır Mesleğim otorite gücü sağlamaktadır ortamı Mesleğim cinsiyetime uygundur Mesleğim iyi bir fiziksel çalışma ortamı sağlamaktadır Mesleğim sosyalleşmeme katkı sağlamaktadır Mesleğim masa başında çalışma isteğimi karşılamaktadır 31 Yorum Kesinlikle katılıyorum Kesinlikle katılıyorum Kesinlikle katılıyorum Kesinlikle katılıyorum Kesinlikle katılıyorum Kesinlikle katılıyorum Kesinlikle katılıyorum Kesinlikle katılıyorum Katılıyorum Kesinlikle katılıyorum % Katılıyorum 43,2 Katılıyorum 44,2 Kararsızım 34,2 56,3 65,8 55,8 54,1 55,9 41,8 37,8 35,7 33,3 48,2 Araştırmaya katılan öğrencilerin memnuniyet durumları Öğretim elamanları genel olarak araştırma ve öğrenmeyi teşvik edici konular seçer Öğretim elamanları genel olarak ders araçlarını etkin bir şeklide kullanır Öğretim elamanları genel olarak konuya hâkimdir Öğretim elamanları genel olarak ders konularını güncelleyerek belirler Sağlanan akademik danışmanlık hizmeti yeterlidir Öğrencilerin okul ve öğretim Öğretim elamanları genel olarak dersteki sorulara elemanlarından memnuniyeti açık, net ve tatminkâr cevap verir Öğretim elemanlarının genel olarak yeterli mesleki bilgi ve tecrübeye sahiptir Mesleğimi rahatlıkla yapabilmemi sağlayacak dil eğitimi verilmektedir Program kapsamında okulda verilen dersler yeterlidir Öğretim elamanlarına genel olarak ders saatleri dışında ulaşmak ve görüşmek mümkündür Okulumdan genel olarak memnunum 32 Kararsızım Katılıyorum Kararsızım Kararsızım Kararsızım Kararsızım Kararsızım Kesinlikle katılmıyorum Katılıyorum Katılıyorum Katılıyorum 28,8 28,8 29,7 33,3 33,9 35,1 36,1 30,6 29,1 33,3 30,3 Araştırmaya katılan öğrencilerin memnuniyet durumları Üniversitemde kütüphane hizmetleri yeterlidir Üniversitemde ilgimi çeken birçok sosyal ve kültürel faaliyet düzenlenmektedir Üniversiteden memnuniyet 33 Üniversitemde okuluma ulaşım hizmetleri yeterlidir Üniversite genelinde sunulan yiyecek ve içecek hizmetleri yeterlidir Üniversite genelinde verilen psikolojik danışmanlık hizmetleri yeterlidir Katılıyorum Kararsızım Katılıyorum Kararsızım Kararsızım 29,6 31,1 27,8 26,6 27,8 Araştırmaya katılan öğrencilerin memnuniyet durumları Kişisel gelişimden memnuniyet 34 Okul sayesinde daha sosyal ve girişken bir insan oldum Katılıyorum 44,3 Okulda aldığım eğitim ve deneyimler bana hayatıma nasıl yön verebileceğimi gösterdi Katılıyorum 39,6 Okulda aldığım eğitim ve deneyimler iletişim becerimi artırdı Katılıyorum 41,0 Aldığım eğitim sayesinde özgüvenim arttı Katılıyorum 35,2 Aldığım eğitim sayesinde başkalarına oranla daha rahat iş bulabilirim Kararsızım 33,0 Araştırmaya katılan öğrencilerin memnuniyet durumları Mesleki eğitimden memnuniyet 35 Eğitimini aldığım program konusunda uzmanlaştığımı düşünüyorum Kararsızım 39,8 Okulun derslik ve bilgisayar laboratuarları gibi fiziksel donanımları yeterlidir Katılıyorum 30,3 Mesleğime yönelik kavram ve uygulamaların önemli bir kısmını öğrendiğimi düşünüyorum Kararsızım 41,7 öğretim elemanlarından beklentiler Alanında etkili ve öğretim elemanları Öğretim Elemanlarından Beklentiler Pratiğe yönelik eğitim bilgili % 47,8 % 1,8 Öğretim elemanlarının daha donanımlı, azimli ve % 1,8 verimli olmaları 36 SONUÇ VE ÖNERİLER  Türkiye’de sekiz üniversitenin YBS bölümlerinde öğrenim gören 113      37 öğrenci üzerinde yürütülen araştırma sonucunda elde edilen bilgiler şu şekilde özetlenebilir: Araştırmaya katılan öğrencilerin yaklaşık %55’i YBS bölümünü tercih sıralamasında ilk beş içinde yer almıştır. Öğrencilerin yaklaşık %62’si bu mesleği sevdikleri için YBS bölümünü tercih ettiklerini belirtmişlerdir. Öğrencilerin yaklaşık 57’si YBS bölümünü seçmelerinde etkili olan kişiler arasında tamamen kendi karar ve araştırmalarının sonucu olduğunu ifade etmişlerdir. YBS mesleğinin tercih edilmesinde etkili olan faktörler arasında meslekte ilerleme fırsatlarının çok olması, günümüzde geçerli bir meslek olması, esnek bir kariyer imkânı ve uzun dönemli iyi bir gelir düzeyi sağlaması ile bu mesleğin oldukça ilgi çekici bir meslek olması ilk sıralarda yer almaktadır. Öğretim elemanlarından beklentileri arasında öğrencilerin yaklaşık %48’i alanında etkili ve bilgili öğretim elemanları ve pratiğe yönelik eğitim uygulamaları talebi yer almaktadır. SONUÇ VE ÖNERİLER  Bu sonuçlar doğrultusunda; dersler ezberciliğe dayanmayan yaratıcı bir öğrenme sürecine uygun işlenmeli, öğrenci derse aktif olarak katılmalı, problemleri tanımlayıp çözebilmesi öğretilmeli, gerçek örnek olaylar ele alınmalı, teknoloji kullanımı sağlanmalı, öğrenciler gruplar halinde çalışmaya yönlendirilmeli ve uygulama deneyimi kazandırılmalıdır.  Ayrıca çalışma Türkiye’deki sadece sekiz üniversitede öğrenim gören YBS bölümü öğrencileri ile sınırlandırıldığından, genelleme yapılamamaktadır. Bu nedenle farklı çalışmalarda Türkiye’deki farklı üniversitelerdeki durum tespitinin yapılması yerinde olacaktır. 38 Yönetim Bilişim Sistemleri Kongresi 16-17 Ekim 2014, İstanbul Teşekkür ederiz. Yrd. Doç. Dr. Özlem ÇETİNKAYA BOZKURT T.C. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Z. Tolunay Uyg. Tek. ve İşletmecilik Yüksekokulu- YBS Bölümü [email protected] Doç. Dr. Adnan KALKAN T.C. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Z. Tolunay Uyg. Tek. ve İşletmecilik YO.- YBS Bölümü [email protected] 39 Öğr. Grv. Melike ŞİŞECİ ÇEŞMELİ T.C. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Z. Tolunay Uyg. Tek. ve İşletmecilik YO.- YBS Bölümü [email protected]