Nesibe YEŞİLÇAM

Yaşam Sonu Bakımda
Kültürel Yetkinlik,
Bakım Vericinin Desteklenmesi
Nesibe YEŞİLÇAM
Sunu İçeriği
• Yaşam Sonu Bakım
• Yaşam sonu bakımda, bakım verici
• Kültürel Etkinlik
• Kültürel Yeterlilik Modelleri
• Vaka Örneği
Yaşam sonu bakımın amacı,
Tedavisi mümkün olmayan ölümcül hastalıklarda
hastalar ve aileleri tarafından yaşanan fiziksel,
psikososyal ve ruhsal belirtileri tedavi etmektir.
Yapılan bir çok çalışmada, aile üyelerinin;
 yaşam kalitesinde düşme olduğu,
 baş etmede yetersizlik yaşadığı,
 günlük yaşam düzenlerinin bozulduğu,
 rol kaybı ve sosyal izolasyon,
 ekonomik sorunlar yaşadığı saptanmıştır.
Bu sorunlar…
Korku
Kaygı
Çaresizlik
Anksiyete
Tükenme
Depresyon
Bu duygulara bağlı aile üyelerinin yaşadıkları;
Kontrol kaybına
bağlı güçsüzlük
hissi
(eli kolu
bağlı,çaresiz
hissetmek)
Doktorun
hemşirenin
hastanın her
yaptığına
karışma, aşırı ilgi
İnkar,
önemsizleştirme
Kaçınma,
ilgisizlik, hasta
yanından çok
hasta odası
dışında vakit
geçirme
Bu duygulara bağlı aile üyelerinin yaşadıkları;
Umut kaybı,
depresyon
Suçluluk
Suçlama
Korku
Kaygı
Kaçınma, sık
sık sağlık
personeline
başvurma
Her şeyi
sorma,
anlatılanı
anlamama
Söylenenleri
uygulamama,
• İhmal etme,
• Unutma,
• Sık sık ağlama
• Uykusuzluk
• Yorgunluk
Ayrıca;
 hastanın rahat ve huzur içerisinde acı çekmeden
yaşamının sona ermesi
 hasta yakınlarının inançları gereği hastaya veda
etmesi
aile üyeleri tarafından istenilen gereksinimlerdir.
Ancak;
Bu süreçte
“ÖLÜM”
zor konuşan konular
arasındadır.
İletişimi açık tutmak
Zaten Üzülüyor….
“ Hastayı üzeceğim korkusu yaşayarak bazı
konuları konuşmaktan kaçınıyorum,
hatta bazen odaya sessizce girip işimi
yapıp sessizce çıkıyorum”
Ölümü konuşmaktan kaçınmamızın
nedenlerinden biri de…
Sadece dinlemek bile rahatlatıcıdır.
Rahatlatmak için söyleyecek sözümüz, iyileştirmek için
yapacak bir şeyimiz olmadığı duygusuna kapılmamızdır.
Hasta öldüğünde suçluluk duymamızdır.
Çünkü hasta için neyin iyi olduğuna biz karar veririz.
Hedef yaşatmak mıdır?
“Ölen hastanın yakınları bana teşekkür etti,
kendimi çok kötü hissettim, çünkü
hastasını yaşatamadık, teşekkürü hak
etmediğimi düşündüm”
Ölümlü olduğumuz fikri bizi korur.
En son ölüm gelir,
yine de erken deriz.
Hz. Mevlana
Ne söylüyoruz…
 "Moralini iyi tutarsan daha iyi olursun",
 “İyileşeceksin",
 “Üzülme, geçecek",
 “Kimin başına ne geleceği belli olmaz, ben de trafik
kazasında ölebilirim",
 “Daha ne kötüleri var, sen yine iyisin"
 “Böyle düşünme!!!”
K. Ross ölümle ilgili olarak şunu öneriyor;
“Hiçbir hastaya öleceği söylenmemelidir. Eğer ümidin
kesildiği bir aşamada ise hastaya hastalığının çok
ciddi olduğunu söylemeliyiz. Onlara zaman ayırmalı,
sorularını dinlemeli ve yanıt vermeliyiz. Ancak
hastalarla konuşurken konu sadece "onların ölümleri,
kayıpları" çerçevesinde dönüp durmamalıdır.
• Ölümün ifade ettiği anlam (korku, bilinmezlik, ızdırap)
• Bilinci kapalı olsa da işittiğini bildirme
• İnançlarına göre veda etme
• İnançları doğrultusunda;
Helalleşme,
Affetme-affedilme
Vasiyet istemek………
• Kültürel inançlar kesinlikle “doğru” veya “yanlış”
değildirler.
• Onlar
çok
gerçeğidir.
kültürlü
dünyamızın
değişmez
bir
Leininger’e göre,
kültürel sağlık hizmetlerini ancak hemşireler
sağlayabilir.
Çünkü hemşireliğin amacı,
insanlara kültürel değerlere ve yaşam tarzına saygılı,
insana yakışır bir bakım hizmeti sağlamaktır.
Kültüre Duyarlı Hemşirelik Uygulamaları İçin İlkeler
• Kültürün önemi üzerinde düşünülmeli,
• Kültürel farklılıklara değer verilmeli,
• Bireylerin kültürlerine saygı gösterilmeli,
• Bireylerin davranışlarındaki kültürel etkiler anlaşılmalı,
• Kültürel farklılığa sahip bireylere empatik yaklaşılmalı,
Kültüre Duyarlı Hemşirelik Uygulamaları İçin İlkeler
• Bireylere karşı kültürel konularda sabırlı olunmalı,
• Bireylerin davranışları iyice analiz edilmeli,
• Kültürel bilgi birikimi oluşturulmalı,
• Kültürel farklılıklara yönelik uyum hizmeti sağlanmalıdır.
Kültürel Farklılıkları Algılamadaki Engeller
Etnosantrizm
Strerotip
Kültürel Körlük
Kültürel Çatışma
Kültürel Empoze
Klinik Modeller
Leininger’ in Gündoğumu Modeli
Campinha – Bacote Modeli:
 Kültürel farkındalık
 Bilimsel bir bilgi tabanı oluşturmak
 Kültürel zorlukla karşı karşıya gelmek
Narayanasamy’nin ACCESS Model’i
• Değerlendirme
• İletişim
• Kültürel görüşme ve uzlaşma
• Saygı duyma
• Duyarlılık
• Güvenlik
Giger ve Davidhizar Modeli:
Purnell’in Kültürel Yeterlilik Modeli
Hemşirelik Bakımında Kültürel
Özellikleri Tanılama Rehberi
Bu rehber Tortumoğlu (2009) tarafından Türk
kültürüne özel tanılama için oluşturulmuştur.
Rehber tanılamada;
Bireysel özellikler
İletişim özellikleri
Aile içi ve toplumsal roller
Sağlık ve hastalık uygulamaları
• M.A., 12 yaşında ailenin tek erkek çocuğu, AML tanısı
ile yoğun bakımda tedavi ediliyor. Hastayı teslim alan
hemşire, hastanın boynunda takılı bulunan muskayı
gereksiz ve kirli olduğu gerekçesiyle çıkarıyor. Hastayı
ziyaret için yoğun bakıma gelen anne muskayı
oğlunun boynunda göremeyince çok sinirleniyor. Anne
muskanın oğlunu koruduğunu ve iyileşmesini
sağlayacağını hemen geri takılmasını istediğini
söylüyor. Fakat hemşire anneye bunun mümkün
olmadığını iletiyor. Sonuç olarak hastanın durumu
kötüleşiyor ve birkaç gün içinde kaybediliyor. Oğlunu
kaybeden anne “muskayı çıkararak oğlumun ölümüne
neden oldun” diyerek hemşireyi suçluyor.
Sonuç Olarak…
• Hasta ve ailenin bakımında, bireyin kültürünü dikkate alarak,
saygı ve anlayış göstermeli, bu kültürün sağlığı destekleyici
yönlerinden yararlanmalıdır.
• Kültürün sağlığı bozucu bir yönü varsa, bireyin güvenini
kazanarak, bireyin anlayacağı düzeyde bilgi vermeli ve yine
bireyin kültürüne uygun müdahale yapılmalıdır.
• Gereksiz çatışmalar ile bireyin sağlık inancı zedelenmemelidir.
Anlaşılmış olmanın sağladığı
hoşnutluk, iyileşme sürecinin
merkezini oluşturur
(Bacal 1985)
Teşekkürler

Download Report