Àçÿðáàéúàí òöðêäèëëè þëêÿëÿðëÿ ôÿàë ÿìÿêäàøëûã åäèð Ãàðàäàü ðàéîíóíóí ñîñèàë-èãòèñàäè èíêèøàôû: ðåàë âÿçèééÿò âÿ ïåðñïåêòèâëÿð Õÿáÿð âåðèëäèéè êèìè, äåêàáðûí 2-äÿ Ìèëëè Ìÿúëèñäÿ Òöðêäèëëè Þëêÿëÿðèí Ïàðëàìåíò Àññàìáëåéàñûíûí (ÒöðêÏÀ) Ñîñèàë, ìÿäÿíè âÿ ùóìàíèòàð ìÿñÿëÿëÿð êîìèññèéàñûíûí Û èúëàñû êå÷èðèëèá. Òîïëàíòûäà Àçÿðáàéúàí, Ãàçàõûñòàí, Òöðêèéÿ âÿ Ãûðüûç ðåñïóáëèêàëàðû ïàðëàìåíòëÿðèíèí äåïóòàòëàðû, äèïëîìàòëàð, ÒöðêÏÀ êàòèáëèéèíèí ÿìÿêäàøëàðû, ÒÖÐÊÑÎÉ-óí, Òöðê Øóðàñûíûí, Áåéíÿëõàëã Òöðê Àêàäåìèéàñûíûí, Òöðê Äöíéàñû Áÿëÿäèééÿëÿð Áèðëèéèíèí, Ìàíàñ Ãûðüûç-Òöðê Óíèâåðñèòåòèíèí... “Ìöàñèð Áàêû: Ýÿëÿúÿéèí áàøëàíäûüû øÿùÿð”. Ìÿøùóð óêðàéíàëû ôîòîãðàô âÿ ñÿééàù Àëåêñàíäð ×åáàíûí ïàéòàõòûìûç ùàããûíäà òÿãäèìàòû áó èôàäÿëÿðäÿ þç ÿêñèíè òàïûá. Êîðåéà Ðåñïóáëèêàñûíäà íÿøð îëóíàí íöôóçëó “Èìàçèíå” æóðíàëûíäà èñÿ ïàéòàõòûìûç îõóúóëàðûíà îðòà ÿñðëÿðÿ àèä ýþçÿë ãàëàëàðû, êö÷ÿëÿðè èëÿ òàíûíàí, ùÿì÷èíèí ÷îõëó ñàéäà ùöíäöð ìöàñèð áèíàëàðû îëàí ÿñë Àâðîïà øÿùÿðè êèìè òÿãäèì îëóíóá. “Ìîñêîâñêè êîìñîìîëåòñ” ãÿçåòèíèí ìöõáèðè Æàííà Ãîëóáèòñêàéàéà ýþðÿ èñÿ Áàêû... Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû Àçÿðáàéúàíû ìöñòÿãèëëèê éîëóíäà èíêèøàô åòäèðìÿéÿ ãàäèð áèð ïàðòèéàäûð Áàõ ñÿh. 16 Áàõ ñÿh. 15 Àçÿðáàéúàíûí äþâëÿò ìöñòÿãèëëèéè Àçÿðáàéúàí õàëãûíûí ìèëëè ñÿðâÿòèäèð Ãÿçåò 1993-úö èëèí àïðåë àéûíäàí íÿøð îëóíóð. 04 äåêàáð 2014-úö èë, úöìÿ àõøàìû / ¹ 221 (4380). Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí îðãàíû. Ãèéìÿòè 40 ãÿïèê Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ Áàêûíûí Õÿòàè ðàéîíó ÿðàçèñèíäÿêè ôÿââàðÿëÿð âÿ øÿëàëÿëÿð êîìïëåêñèíäÿ èøëÿðèí ýåäèøè èëÿ òàíûø îëóá Ïðåçèäåíòèí èø ýöíö Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ Áèðëÿøìèø Ìèëëÿòëÿð Òÿøêèëàòûíûí Ãàäûíëàðà ìöíàñèáÿòäÿ àéðû-ñå÷êèëèéèí áöòöí ôîðìàëàðûíûí ëÿüâ îëóíìàñû öçðÿ Êîìèòÿñèíèí 60-úû ñåññèéàñûíäà Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíû òÿìñèë åäÿúÿê íöìàéÿíäÿ ùåéÿòèíèí òÿðêèáè áàðÿäÿ Ñÿðÿíúàì èìçàëàéûá. Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû âÿòÿíäàøëàðûíûí 2015-úè èë éàíâàðûí 1-äÿí 30-äÿê ìöääÿòëè ùÿãèãè ùÿðáè õèäìÿòÿ ÷àüûðûëìàñû âÿ ìöääÿòëè ùÿãèãè ùÿðáè õèäìÿò ùÿðáè ãóëëóã÷óëàðûíûí åùòèéàòà áóðàõûëìàñû ùàããûíäà Ñÿðÿíúàì èìçàëàéûá. “Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ìèëëè Àòëàñû” Àçÿðáàéúàí êàðòîãðàôëàðûíûí ÿí áþéöê íàèëèééÿòèäèð Äèíàìèê èíêèøàô éîëóíäà îëàí Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû áåéíÿëõàëã ìöíàñèáÿòëÿðäÿ ñèéàñè, èãòèñàäè, èíôîðìàñèéà âÿ ñ. õàðàêòåðëè àìèëëÿðèí ÿùÿìèééÿòèíè íÿçÿðÿ àëûá åëìèí áèð ÷îõ ñàùÿëÿðèíÿ, ÿëÿëõöñóñ êàðòîãðàôèéà åëìèíèí èíêèøàôûíà õöñóñè äèããÿò àéûðûð... Áàõ ñÿh. 8 Àçÿðáàéúàíûí õàðèúè èøëÿð íàçèðè Èñâå÷ðÿéÿ éîëà äöøöá Àçÿðáàéúàíûí õàðèúè èøëÿð íàçèðè Åëìàð Ìÿììÿäéàðîâóí ðÿùáÿðëèê åòäèéè íöìàéÿíäÿ ùåéÿòè ÀÒßÒ-ÿ öçâ äþâëÿòëÿðèí Õàðèúè Èøëÿð Íàçèðëÿðè Øóðàñûíûí Èñâå÷ðÿíèí Áàçåë øÿùÿðèíäÿ êå÷èðèëÿí 21-úè èúëàñûíäà èøòèðàê åòìÿê ö÷öí áó þëêÿéÿ éîëà äöøöá. Õàðèúè Èøëÿð Íàçèðëèéèíèí ìÿòáóàò õèäìÿòèíäÿí ÀçÿðÒÀúà áèëäèðèáëÿð êè, Åëìàð Ìÿììÿäéàðîâóí èúëàñäà ÷ûõûøû, áèð ñûðà èêèòÿðÿôëè ýþðöøëÿðè, åëÿúÿ äÿ ÀÒßÒ-èí Ìèíñê ãðóïóíóí ùÿìñÿäðëÿðè èëÿ ýþðöøö íÿçÿðäÿ òóòóëóá. Ìèëëè Ìÿúëèñèí ñÿäðèíèí áàø÷ûëûüû èëÿ íöìàéÿíäÿ ùåéÿòè ×åõèéàéà ñÿôÿð åäÿúÿê Èêèëè ñòàíäàðòëàðûí äöíéà íèçàìû âÿ ìöàñèð Àçÿðáàéúàí Áèç ùàìûìûç ñîí 25 èëäÿ äöíéàíûí ýåîñèéàñè õÿðèòÿñèíèí íåúÿ äÿéèøìÿñèíèí øàùèäèéèê. Øÿðãè Àâðîïà þëêÿëÿðèíäÿ “ìÿõìÿðè èíãèëàáëàð” “ñîñèàëèçì äöøÿðýÿñè”íèí äàüûëìàñûíûí âÿ äöíéà àðåíàñûíäà ãöââÿëÿðèí éåíèäÿí éåðëÿøìÿñèíèí áàøëàíüûú íþãòÿñè îëäó. Äöíéàíûí éàëíûç áèð ìÿðêÿçäÿí èäàðÿ åäèëìÿñèíèí òÿìÿëè ãîéóëäó. ÑÑÐÈ äàüûëàíäàí ñîíðà èêèãöòáëö äöíéà ôàêòèêè îëàðàã... Áàõ ñÿh. 3-7 Àçÿðáàéúàí-Èðàí ÿëàãÿëÿðèíèí äÿðèí òàðèõè êþêëÿðè âàð ÀÌÅÀ èëÿ Ñåðáèéà Åëìëÿð âÿ Èíúÿñÿíÿò Àêàäåìèéàñû àðàñûíäà ÿìÿêäàøëûã ùàããûíäà ñàçèø èìçàëàíûá Àçÿðáàéúàí Ìèëëè Åëìëÿð Àêàäåìèéàñûíûí (ÀÌÅÀ) ïðåçèäåíòè, àêàäåìèê Àêèô ßëèçàäÿíèí áàø÷ûëûã åòäèéè íöìàéÿíäÿ ùåéÿòè Ñåðáèéàäà ñÿôÿðäÿ îëóá... Ìèëëè Ìÿúëèñèí ñÿäðè Îãòàé ßñÿäîâóí áàø÷ûëûüû èëÿ Àçÿðáàéúàí ïàðëàìåíòèíèí íöìàéÿíäÿ ùåéÿòè äåêàáðûí 4-6-äà ×åõ Ðåñïóáëèêàñûíäà ðÿñìè ñÿôÿðäÿ îëàúàã. ÀçÿðÒÀú õÿáÿð âåðèð êè, áóíó Ìèëëè Ìÿúëèñèí ìÿòáóàò õèäìÿòèíèí ðÿùáÿðè Àêèô Òÿâÿêêöëîüëó æóðíàëèñòëÿðÿ à÷ûãëàìàñûíäà äåéèá. Áèëäèðèëèá êè, íöìàéÿíäÿ ùåéÿòèíèí òÿðêèáèíÿ äåïóòàòëàðäàí Ìàëèê Ùÿñÿíîâ, ×èíýèç ßñÿäóëëàéåâ, Ìàùèð Àñëàíîâ, Ñÿäàãÿò Âÿëèéåâà, Ìèëëè Ìÿúëèñ Àïàðàòûíûí ðÿùáÿðè Ñÿôà Ìèðçÿéåâ âÿ äèýÿð ðÿñìè øÿõñëÿð äàõèëäèð. Ñÿôÿð ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ íöìàéÿíäÿ ùåéÿòè ×åõèéàíûí Äåïóòàòëàð Ïàëàòàñûíäà âÿ Ñåíàòûíäà êå÷èðèëÿúÿê ýþðöøëÿðäÿ ãàðøûëûãëû ìàðàã äîüóðàí ìÿñÿëÿëÿðëÿ áàüëû ôèêèð ìöáàäèëÿñè àïàðàúàã, ãàíóíâåðèúè îðãàíûí ôÿàëèééÿòè èëÿ òàíûø îëàúàã. Îãòàé ßñÿäîâóí ×åõèéà Ïðåçèäåíòè Ìèëîø Çåìàí, Äåïóòàòëàð Ïàëàòàñûíûí ñÿäðè Éàí Ùàìà÷åê, Ñåíàòûí ñÿäðè Ìèëàí Øòåõ âÿ ×åõèéà-Àçÿðáàéúàí ïàðëàìåíòëÿðàðàñû äîñòëóã ãðóïóíóí öçâëÿðè èëÿ ýþðöøëÿðè íÿçÿðäÿ òóòóëóá. Ýþðöøëÿðäÿ ïàðëàìåíòëÿðàðàñû ÿëàãÿëÿðèí ùàçûðêû âÿçèééÿòè âÿ ýÿëÿúÿê èíêèøàôû, ãàíóíâåðèúèëèê ñàùÿñèíäÿ òÿúðöáÿ âÿ èíôîðìàñèéà ìöáàäèëÿñè, ðåýèîíàë ìöíàãèøÿëÿðèí ùÿëëè éîëëàðû âÿ äèýÿð ìÿñÿëÿëÿð ìöçàêèðÿ åäèëÿúÿê. Òåùðàíäà Èñëàì ßìÿêäàøëûã Òÿøêèëàòûíûí èíôîðìàñèéà íàçèðëÿðèíèí 10-úó èúëàñû êå÷èðèëèð Äåêàáðûí 3-äÿ Òåùðàíäà Èñëàì ßìÿêäàøëûã Òÿøêèëàòûíà öçâ äþâëÿòëÿðèí èíôîðìàñèéà íàçèðëÿðèíèí 10-úó èúëàñû þç èøèíÿ áàøëàéûá. “Ñöëù âÿ ñàáèòëèê óüðóíäà ìåäèàíûí èíòåãðàñèéàñû” ìþâçóñóíà ùÿñð îëóíàí... Áàõ ñÿh. 2 Ñèéàâóø Íîâðóçîâ: Áó, íþâáÿòè ÿäàëÿòñèçëèêäèð Áàõ ñÿh. 9 Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Áàø íàçèðèíèí ìöàâèíè, Ãà÷ãûíëàðûí âÿ Ìÿúáóðè Êþ÷êöíëÿðèí Èøëÿðè öçðÿ Äþâëÿò Êîìèòÿñèíèí ñÿäðè, Áåéíÿëõàëã Ùóìàíèòàð Éàðäûì öçðÿ Ðåñïóáëèêà Êîìèññèéàñûíûí ñÿäðè ßëè Ùÿñÿíîâ äåêàáðûí 3-äÿ ÀÁØ-ûí... Áàõ ñÿh. 9 Áàùàð Ìóðàäîâà: Àçÿðáàéúàí ÀÁØ-à ãÿòè øÿêèëäÿ åòèðàç åäèð! ÀÁØ Êîíãðåñèíäÿ ãîíäàðìà “Äàüëûã Ãàðàáàü ðåñïóáëèêàñû” ïàðëàìåíòèíèí ñïèêåðè Àøîò Ãóëéàíûí èøòèðàêû èëÿ ñåïàðàò÷û ðåæèìèí åëàí åòäèéè ãîíäàðìà ðåñïóáëèêàíûí 23 èëëèéè “ãåéä îëóíóá”... Äèíè Ãóðóìëàðëà Èø öçðÿ Äþâëÿò Êîìèòÿñèíèí ñÿäðè Ìöáàðèç Ãóðáàíëû Èðàíûí Èñëàì Ìÿäÿíèééÿòè âÿ ßëàãÿëÿðè Òÿøêèëàòûíûí ñÿäðè ßáóçÿð Èáðàùèìè Òöðêìàí èëÿ ýþðöøöá... Áàõ ñÿh. 9 Ìÿúáóðè êþ÷êöíëÿðëÿ áàüëû ùÿéàòà êå÷èðèëìèø âÿ êå÷èðèëìÿñè íÿçÿðäÿ òóòóëàí ëàéèùÿëÿð ìöçàêèðÿ åäèëèá “ÀÁØ-ûí Äàüëûã Ãàðàáàüûí ñåïàðàò÷û ðåæèìèíÿ ãóúàã à÷ìàñû áåéíÿëõàëã ùöãóãóí ïðèíñèïëÿðèíè ïîçàðàã þëêÿëÿðèí ÿðàçè áöòþâëöéö âÿ ñóâåðåíëèéèíÿ ãàðøû éþíÿëìèø... Áàõ ñÿh. 9 Áàõ ñÿh. 9 2 www.yeniazerbaycan.com 04 äåêàáð 2014-úö èë, úöìÿ àõøàìû / ¹ 221 (4380) Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ Áàêûíûí Õÿòàè ðàéîíó ÿðàçèñèíäÿêè ôÿââàðÿëÿð âÿ øÿëàëÿëÿð êîìïëåêñèíäÿ èøëÿðèí ýåäèøè èëÿ òàíûø îëóá âàì åòäèðèëèð. Ñàëûíàí éåíè ïàðêëàð âÿ éàøûëëûã çîëàãëàðû, áàüëàðäà âÿ õèéàáàíëàðäà ÿí ìöàñèð òÿëÿáëÿðÿ úàâàá âåðÿí èíôðàñòðóêòóðóí éàðàäûëìàñû, ìöàñèð èàøÿ îáéåêòëÿðè Áàêûíûí äöíéàíûí ÿí ýþçÿë øÿùÿðëÿ- Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâ äåêàáðûí 3äÿ ïàéòàõòûí Õÿòàè ðàéîíó ÿðàçèñèíäÿêè ôÿââàðÿëÿð âÿ øÿëàëÿëÿð êîìïëåêñèíäÿ ùÿéàòà êå÷èðèëÿí òèêèíòè èøëÿðèíèí ýåäèøè èëÿ òàíûø îëóá. Äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñûíûí òàïøûðû- üû èëÿ Áàêû øÿùÿðèíäÿ ïàðêëàðûí âÿ õèéàáàíëàðûí ÿñàñëû øÿêèëäÿ éåíèäÿí ãóðóëìàñû âÿ éåíè ïàðêëàðûí ñàëûíìàñû, ñàêèíëÿðèí âÿ øÿùÿðèìèçÿ ýÿëÿí ãîíàãëàðûí ðàùàòëûüû ö÷öí èñòèðàùÿò ýóøÿëÿðèíèí éàðàäûëìàñû èñòèãàìÿòèíäÿ àðäûúûë òÿäáèðëÿð äà- ðèíäÿí áèðèíÿ ÷åâðèëìÿñè ìÿãñÿäèíÿ õèäìÿò åäÿí ÿùÿìèééÿòëè òÿäáèð- ëÿðäÿíäèð. Áàêû Øÿùÿð Èúðà Ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ùàúûáàëà Àáóòàëûáîâ ýþðöëÿí èøëÿð áàðÿäÿ äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñûíà ìÿëóìàò âåðèá. Ãåéä åäèëèá êè, 150 ìåòð óçóíëóüóíäà îëàí êîìïëåêñ ÿí ìöàñèð òÿëÿáëÿð ñÿâèééÿñèíäÿ ãóðóëàúàã. Ôÿââàðÿëÿð âÿ øÿëàëÿëÿð êîìïëåêñèíèí àëòûíäà ìöàñèð òåõíèêè èíôðàñòðóêòóð âÿ èäàðÿåòìÿ ìÿðêÿçè éåðëÿøÿúÿê. Ìöõòÿëèô ðÿíýëè 700-äÿí àðòûã èøûã åôôåêòè ôÿââàðÿëÿðÿ õöñóñè éàðàøûã âåðÿúÿê. Êîìïëåêñèí ÿòðàô ÿðàçèëÿðèíäÿ àáàäëûã âÿ éàøûëëàøäûðìà èøëÿðè àïàðûëàúàã, ãðàíèò ïëèòÿëÿð äþøÿíÿúÿê, ÿí ìöàñèð èøûãëàíäûðìà ñèñòåìè ãóðóëàúàã. Ôÿââàðÿëÿð âÿ øÿëàëÿëÿð êîìïëåêñèíäÿ èøëÿðèí ýåäèøè èëÿ éàõûíäàí òàíûø îëàí Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ ìöâàôèã òàïøûðûãëàðûíû âåðèá. Òåùðàíäà Èñëàì ßìÿêäàøëûã Òÿøêèëàòûíûí èíôîðìàñèéà íàçèðëÿðèíèí 10-úó èúëàñû êå÷èðèëèð Äåêàáðûí 3-äÿ Òåùðàíäà Èñëàì ßìÿêäàøëûã Òÿøêèëàòûíà öçâ äþâëÿòëÿðèí èíôîðìàñèéà íàçèðëÿðèíèí 10-úó èúëàñû þç èøèíÿ áàøëàéûá. “Ñöëù âÿ ñàáèòëèê óüðóíäà ìåäèàíûí èíòåãðàñèéàñû” ìþâçóñóíà ùÿñð îëóíàí òÿäáèðäÿ 57 äþâëÿòèí ðÿñìè íöìàéÿíäÿëÿðè èøòèðàê åäèð. Èúëàñû à÷àí Èðàí Èñëàì Ðåñïóáëèêàñûíûí ìÿäÿíèééÿò âÿ èñëàì îðèéåíòàñèéàñû íàçèðè ßëè Úÿííÿòè áèëäèðèá êè, ìöàñèð äöíéàäà áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðèí îáéåêòèâ øÿêèëäÿ èøûãëàíäûðûëìàñû ö÷öí òÿøêèëàòà öçâ þëêÿëÿðèí èíôîðìàñèéà ñòðóêòóðëàðûíûí ÿìÿêäàøëûüû âÿ èíôîðìàñèéà ìöáàäèëÿñè çÿðóðèäèð. Áó ÿìÿêäàøëûã ãÿðÿçëè ìÿëóìàòëàðûí éàéûëìàñûíûí ãàðøûñûíû àëà áèëÿð. Èñëàì ßìÿêäàøëûã Òÿøêèëàòûíûí áàø êàòèáè Èéàä áèí Àìèí Ìÿäÿíè ðÿùáÿðëèê åòäèéè ãóðóìóí èíôîðìàñèéà ñàùÿñèíäÿ ýþðäöéö èøëÿð ùàããûíäà ìÿëóìàò âåðèá. Èðàí Èñëàì Ðåñïóáëèêàñûíûí áèðèíúè âèòñåïðåçèäåíòè Èñùàã Úàùàíýèðè Ïðåçèäåíò Ùÿñÿí Ðóùàíèíèí ñàëàìëàðûíû òÿäáèð èøòèðàê÷ûëàðûíà ÷àòäûðàðàã ãåéä åäèá êè, Èðàí ùþêóìÿòè ùÿìèøÿ ìöõòÿëèô èíôîðìàñèéà âàñèòÿëÿðè èëÿ ãÿðÿçëè ìÿëóìàòëàðûí éàéûëìàñûíûí ÿëåéùèíÿ îëóá âÿ áó úöð òÿäáèðëÿðèí êå÷èðèëìÿñèíè äÿñòÿêëÿéèá. Èúëàñäà ÷ûõûø åäÿí Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Ïðåçèäåíòè Àäìèíèñòðàñèéàñûíûí Èúòèìàè-ñèéàñè ìÿñÿëÿëÿð øþáÿñèíèí ìöäèðè ßëè Ùÿñÿíîâ áåëÿ áèð ìþâçóäà áåéíÿëõàëã òÿäáèðèí òÿøêèë îëóíìàñûíäà ýþñòÿðäèéè ñÿéëÿðÿ ýþðÿ Èðàí Èñëàì Ðåñïóáëèêàñûíûí ðÿùáÿðëèéèíÿ òÿøÿêêöðöíö áèëäèðèá. ßëè Ùÿñÿíîâ äåéèá êè, áåéíÿëõàëã ìöíàñèáÿòëÿð ñèñòåìèíäÿ õöñóñè ÷ÿêèéÿ ìàëèê îëàí Èñëàì ßìÿêäàøëûã Òÿøêèëàòû ìöñÿëìàí þëêÿëÿðèíèí óüóðëó áèðëèê ìîäåëè êèìè àðòûã þçöíö òÿñäèã åäèá, öçâ äþâëÿòëÿð àðàñûíäà ãàðøûëûãëû ôàéäàëû ÿëàãÿëÿðèí, ñèéàñè, èãòèñàäè âÿ ìÿäÿíè ÿìÿêäàøëûüûí ýåíèøëÿíìÿñèíÿ, Èñëàì ùÿìðÿéëèéèíèí ýöúëÿíìÿñèíÿ âÿ õàëãëàðûìûçûí ìÿíàôåëÿðèíèí ãîðóíìàñû èøèíÿ ìöùöì òþùôÿëÿð âåðèá. Òÿøêèëàò ùÿì äÿ þëêÿëÿðèìèçè íàðàùàò åäÿí ìöðÿêêÿá ãëîáàë âÿ ýåîñèéàñè ïðîñåñëÿðè, ìþâúóä ïðîáëåìëÿðè ìöçàêèðÿ åòìÿê, ÷ûõûø éîëëàðû àõòàðìàã, ìöøàùèäÿ îëóíàí òÿùäèä âÿ òÿçéèãëÿðÿ ãàðøû âàùèä ìþâãå ôîðìàëàøäûðìàã ö÷öí îëäóãúà âàúèá ïëàòôîðìàäûð. Òÿãäèðÿëàéèã ùàë êèìè ãåéä åäèëìÿëèäèð êè, áó ñàùÿäÿ êèôàéÿò ãÿäÿð áþéöê òÿúðöáÿ òîïëàíûá. Ãëîáàë ñèéàñè ïðîñåñëÿð áàðÿäÿ äàíûøàí øþáÿ ìöäèðè áèëäèðèá êè, ùàçûðäà äöíéàäà, î úöìëÿäÿí áèð ÷îõ ìöñÿëìàí þëêÿñèíäÿ ñàáèòëèéÿ çÿðáÿ âóðàí ìöõòÿëèô íåãàòèâ ïðîñåñëÿð, äèýÿð òÿðÿôäÿí èñÿ áàðûøûüû, ñöëù âÿ ÿìèí-àìàíëûüû òÿúÿññöì åòäèðÿí Èñëàì äèíè ùàããûíäà éàíëûø ðÿé ôîðìàëàøäûðìàã úÿùäëÿðè áèçè íàðàùàò åòìÿéÿ áèëìÿç. Áöòöí ÿðÿá äöíéàñûíû ñàðñûäàí ñèéàñè ùàäèñÿëÿð, î úöìëÿäÿí Ôÿëÿñòèí õàëãûíûí ìèëëè ìöñòÿãèëëèê óüðóíäà ìöáàðèçÿñè, Ñóðèéàäà ùÿðáè ÿìÿëèééàòëàð, Åðìÿíèñòàíûí Àçÿðáàéúàíà ùÿðáè òÿúàâöçö âÿ Äàüëûã Ãàðàáàü ìöíàãèøÿñè, äèýÿð áó êèìè ïðîáëåìëÿð Èñëàì àëÿìèíäÿ äàâàìëû ñöëùöí âÿ òÿùëöêÿñèçëèéèí òÿìèí îëóíìàñûíà, ñòàáèë èíêèøàôà ìàíåÿ éàðàäàí, ùàáåëÿ ñÿéëÿðèìèçèí âàùèä ìÿãñÿä óüðóíäà ñÿôÿðáÿð åäèëìÿñèíè çÿðóðÿòÿ ÷åâèðÿí úèääè ôàêòîðëàðäûð. ßëè Ùÿñÿíîâ òÿÿññöôëÿ ãåéä åäèá êè, Ãÿðáèí èñëàìîôîá äàèðÿëÿðè âÿ òðàíñìèëëè ìåäèàñû ìöñÿëìàí äöíéàñûíäà áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðè, ïðîñåñëÿðè áèðòÿðÿôëè âÿ ÿñàñÿí ãÿðÿçëè ôîðìàäà òÿãäèì åäèðëÿð. Íÿòèúÿ åòèáàðèëÿ, ùÿì ìàääè âÿ ìÿíÿâè çÿíýèíëèéè èëÿ ñå÷èëÿí ìöñÿëìàí þëêÿëÿðè, ùÿì äÿ ñöëù âÿ áàðûøûã äèíè îëàí Èñëàì äèíè ùàããûíäà áåéíÿëõàëã èúòèìà- èééÿòäÿ ãåéðè-îáéåêòèâ âÿ éàíëûø òÿñÿââöð éàðàäûëûð. Èñëàìû òåððîðëà åéíèëÿøäèðìÿê, ùÿð áèð ìöñÿëìàíû ïîòåíñèàë òåððîð÷ó îáðàçûíäà òÿãäèì åòìÿê, Èñëàì äÿéÿðëÿðèíè öìóìáÿøÿðè äÿéÿðëÿðäÿí àéûðàðàã éàä âÿ çÿðÿðëè åëåìåíò êèìè ãÿëÿìÿ âåðìÿê úÿùäëÿðè ùàãëû îëàðàã áöòöí Èñëàì àëÿìèíäÿ úèääè åòèðàçëàð äîüóðóð. Èéèðìè èëäÿí àðòûãäûð êè, Äàüëûã Ãàðàáàü äà äàõèë îëìàãëà Àçÿðáàéúàí ÿðàçèñèíèí 20 ôàèçèíèí Åðìÿíèñòàí òÿðÿôèíäÿí èøüàë àëòûíäà ñàõëàíäûüûíû äåéÿí ßëè Ùÿñÿíîâ Àçÿðáàéúàíûí òàðèõè òîðïàãëàðûíäà áöòöí èíôðàñòðóêòóðëà éàíàøû, ìèëëè, ìÿäÿíè âÿ äèíè àáèäÿëÿðèí âÿ ìÿñúèäëÿðèí äÿ äàüûäûëäûüûíû íÿçÿðÿ ÷àòäûðûá. Ùÿìèí ÿðàçèëÿðèí èøüàëäàí àçàä îëóíìàñû èëÿ áàüëû ÁÌÒ, ÀÒßÒ, Àâðîïà Øóðàñû, Ãîøóëìàìà Ùÿðÿêàòû, Èñëàì ßìÿêäàøëûã Òÿøêèëàòû âÿ äèýÿð íöôóçëó áåéíÿëõàëã ãóðóìëàð òÿðÿôèíäÿí ìöâàôèã ãÿðàð âÿ ãÿòíàìÿëÿð ãÿáóë åäèëèá. Òÿÿññöô êè, áöòöí áóíëàðûí êîíêðåò íÿòèúÿñè îëìàéûá. Åðìÿíèñòàí íÿèíêè áåéíÿëõàëã ãàíóíëàðû, íöôóçëó òÿøêèëàòëàðûí ãÿðàðëàðûíû ãóëàãàðäûíà âóðóð, ùÿì÷èíèí þç ùàãñûç ìþâãåéèíè ÿñàñëàíäûðìàã ö÷öí èøüàë÷û ñèéàñÿòèíÿ äèíè ðÿíý âåðÿðÿê Èñëàì äÿéÿðëÿðèíè ýþçäÿí ñàëìàüà, õðèñòèàí ùÿìðÿéëèéè ôàêòîðóíäàí, Ãÿðáèí èñëàìîôîá äàèðÿëÿðèíèí, àïàðûúû ìåäèà ðåñóðñëàðûíûí èìêàíëàðûíäàí éàðàðëàíìàüà ÷àëûøûð âÿ áÿçè ùàëëàðäà áóíà íàèë îëóð. ßìèíëèêëÿ äåìÿê îëàð êè, îõøàð ïðîáëåìëÿðè îëàí äèýÿð ìöñÿëìàí þëêÿëÿðè äÿ áåëÿ ùàëëàðëà ðàñòëàøûðëàð. Áó ôàêòëàð Èñëàì ùÿìðÿéëèéèíèí ýöúëÿíäèðèëìÿñè èëÿ éàíàøû, èíôîðìàñèéà ñàùÿñèíäÿ ãàðøûëûãëû ÿëàãÿëÿðèí ýåíèøëÿíäèðèëìÿñèíÿ áþéöê åùòèéàú îëäóüóíó ÿéàíè øÿêèëäÿ òÿñäèã åäèð. Âóðüóëàíûá êè, âàùèä èíôîðìàñèéà ìÿêàíûíûí, òðàíñìèëëè ìåäèàíûí ìþâúóä îëäóüó ìöàñèð äþâðäÿ èíôîðìàñèéà äþâëÿòëÿðàðàñû ÿëàãÿëÿðèí èíêèøàôûíäà ìöùöì àìèëÿ ÷åâðèëèá, ùÿì÷èíèí èúòèìàè ôèêðèí ôîðìàëàøìàñû âÿ èôàäÿ îëóíìàñûíû òÿìèí åäÿí òÿñèðëè âàñèòÿ êèìè êöòëÿâè èíôîðìàñèéà âàñèòÿëÿðèíèí ÿùÿìèééÿòè äàùà äà éöêñÿëèá. Ìþâúóä øÿðàèòÿ óéüóí èíôîðìàñèéà ñèéàñÿòèíèí ôîðìàëàøäûðûëìàñû, ãëîáàë øÿáÿêÿäÿ ïðèîðèòåòëÿðèí ìöÿééÿíëÿøäèðèëìÿñè, úÿìèééÿòèí èíôîðìàñèéà òÿùëöêÿñèçëèéèíèí òÿìèí åäèëìÿñè ùÿð áèð äþâëÿò, î úöìëÿäÿí Èñëàì þëêÿëÿðè ö÷öí ìöùöì ÿùÿìèééÿò êÿñá åäÿí ìÿñÿëÿëÿðäèð. Ãåéä îëóíóá êè, 2012-úè èëäÿ Ãàáîíóí ïàéòàõòû Ëèáðåâèë øÿùÿðèíäÿ Èñëàì ßìÿê- äàøëûã Òÿøêèëàòûíà öçâ þëêÿëÿðèí èíôîðìàñèéà íàçèðëÿðèíèí 9-úó òîïëàíòûñûíäà èíôîðìàñèéà ñàùÿñèíäÿ ÿìÿêäàøëûüûí ýöúëÿíäèðèëìÿñè ìÿãñÿäèëÿ úèääè ãÿðàðëàð ãÿáóë åäèëèá. Áó áàðÿäÿ äàíûøàí ßëè Ùÿñÿíîâ áèëäèðèá êè, Èñëàì þëêÿëÿðèíèí èíôîðìàñèéà âàñèòÿëÿðèíäÿ îáéåêòèâëèéèí âÿ ùÿìðÿéëèéèí òÿìèí îëóíìàñû, ÊÈÂ-ëÿðèí ôÿàëèééÿòèíèí ÿëàãÿëÿíäèðèëìÿñè, áèðýÿ ìåäèà òÿñèñàòëàðûíûí éàðàäûëìàñû âÿ îíëàðûí ìÿãñÿäéþíëö ôÿàëèééÿòèíèí òÿøêèëè, ìöñÿëìàí äöíéàñûíûí ìàðàãëàðû íàìèíÿ äöíéàíûí àïàðûúû ÊÈÂ-ëÿðè èëÿ ãàðøûëûãëû ÿëàãÿëÿðèí èíêèøàô åòäèðèëìÿñè, Èñëàì àëÿìèíè äöøöíäöðÿí ìþâçóëàðëà áàüëû ôîðóì âÿ êîíôðàíñëàðûí êå÷èðèëìÿñè âÿ äèýÿð áó êèìè òÿäáèðëÿð ùàçûðäà äà þç àêòóàëëûüûíû ñàõëàìàãäàäûð. Èñëàì Êîíôðàíñû Òÿøêèëàòûíà öçâ þëêÿëÿðèí ÊÈÂ-ëÿðè àðàñûíäà îáéåêòèâ èíôîðìàñèéà ìöáàäèëÿñèíèí ýåíèøëÿíäèðèëìÿñè, âèðòóàë ìÿêàíäà áèðýÿ ôÿàëèééÿòèí êîîðäèíàñèéàñû, âàùèä èíòåðíåò ðåñóðñëàðûíûí éàðàäûëìàñû èñòèãàìÿòèíäÿ äÿ òÿäáèðëÿðèí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñèíÿ åùòèéàú âàð. ßëè Ùÿñÿíîâ ãåéä åäèá êè, Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû äöíéàäà Èñëàì ùÿìðÿéëèéèíèí ýöúëÿíäèðèëìÿñè, ìöñÿëìàí þëêÿëÿðè àðàñûíäà ÿìÿêäàøëûüûí âÿ ãàðøûëûãëû ÿëàãÿëÿðèí èíêèøàô åòäèðèëìÿñè èøèíÿ ùÿìèøÿ þç òþùôÿñèíè âåðèá âÿ áóíäàí ñîíðà äà áó ñàùÿäÿ ãàðøûñûíäà äóðàí âÿçèôÿëÿðè òàì èúðà åòìÿê ÿçìèíäÿäèð. Ùåñàá åäèðèê êè, 2017-úè èëäÿ Áàêûäà êå÷èðèëìÿñè íÿçÿðäÿ òóòóëàí Û Èñëàì Ùÿìðÿéëèéè Îéóíëàðû äà öìóìè ìÿíàôåëÿðèìèçÿ õèäìÿò åäÿúÿê. Àðòûã Àçÿðáàéúàí ìöùöì áåéíÿëõàëã òÿäáèðëÿðÿ åâ ñàùèáëèéè åòìÿêäÿ áþéöê òÿúðöáÿ ãàçàíûá. ×àëûøàúàüûã êè, Û Èñëàì Ùÿìðÿéëèéè Îéóíëàðû ùÿì äÿ Èñëàì äöíéàñûíûí çÿíýèí ïîòåíñèàëûíûí, ìöñÿëìàí þëêÿëÿðè àðàñûíäà äîñòëóã âÿ ùÿìðÿéëèéèí òÿúÿññöìö êèìè áöòöí äöíéàíûí äèããÿòèíè þçöíÿ úÿëá åòñèí. Èíàíûðûã êè, áó, áöòöí ìöñÿëìàí þëêÿëÿðèíèí ìåäèà íöìàéÿíäÿëÿðè ö÷öí äÿ ÿëâåðèøëè ôöðñÿò îëàúàã. ßëè Ùÿñÿíîâ Èñëàì ßìÿêäàøëûã Òÿøêèëàòûíà öçâ þëêÿëÿðèí èíôîðìàñèéà íàçèðëÿðèíèí íþâáÿòè - 11-úè òîïëàíòûñûíûí Àçÿðáàéúàíäà êå÷èðèëìÿñèíè òÿêëèô åäèá. Ùÿì÷èíèí èíôîðìàñèéà íàçèðëÿðèíèí 9-úó òîïëàíòûñûíäà Èñëàì Þëêÿëÿðè Æóðíàëèñòëÿðè Áèðëèéèíèí éàðàäûëìàñû áàðÿäÿ ãÿðàð ãÿáóë îëóíäóüóíó, àðòûã Àçÿðáàéúàíäà áó èñòèãàìÿòäÿ èëêèí òÿäáèðëÿðèí ùÿéàòà êå÷èðèëäèéèíè âÿ ìöâàôèã ãóðóìóí òÿñèñ åäèëäèéèíè íÿçÿðÿ àëàðàã, íþâáÿòè ýþðöø ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ Èñëàì Þëêÿëÿðè Æóðíàëèñòëÿðè Áèðëèéèíèí òÿãäèìåòìÿ ìÿðàñèìèíèí êå÷èðèëìÿñè òÿøÿááöñöíö èðÿëè ñöðöá. Èúëàñûí ñÿäðè èíôîðìàñèéà íàçèðëÿðèíèí 11úè èúëàñûíûí âÿ Èñëàì Þëêÿëÿðè Æóðíàëèñòëÿðè Áèðëèéèíèí òÿãäèìàò ìÿðàñèìèíèí Áàêûäà êå÷èðèëìÿñè òÿêëèôèíÿ ýþðÿ òÿøÿêêöðöíö áèëäèðäè âÿ áó ìÿñÿëÿíèí êàòèáëèêäÿ ìöçàêèðÿ îëóíàðàã ãÿðàð ãÿáóë åäèëÿúÿéèíè äåéèá. Ñîíðà Ïàêèñòàí, Òöðêèéÿ, Òàúèêèñòàí, Ñÿóäèééÿ ßðÿáèñòàíû, Èðàã, ßììàí, Òîãî âÿ äèýÿð öçâ äþâëÿòëÿðèí íöìàéÿíäÿëÿðè ÷ûõûø åäÿðÿê ìöçàêèðÿ îëóíàí ïðîáëåìÿ ìöíàñèáÿòëÿðèíè áèëäèðèáëÿð. ×ûõûøëàðäàí ñîíðà èðÿëè ñöðöëÿí òÿêëèôëÿð íÿçÿðäÿí êå÷èðèëèá âÿ ìöçàêèðÿëÿð àïàðûëûá. Èñëàì ßìÿêäàøëûã Òÿøêèëàòûíûí èíôîðìàñèéà íàçèðëÿðèíèí 10-úó èúëàñû þç èøèíè äåêàáðûí 4-äÿ äàâàì åòäèðÿúÿê. 3 www.yeniazerbaycan.com 04 äåêàáð 2014-úö èë, úöìÿ àõøàìû / ¹ 221 (4380) Èêèëè ñòàíäàðòëàðûí äöíéà íèçàìû âÿ ìöàñèð Àçÿðáàéúàí Áèç ùàìûìûç ñîí 25 èëäÿ äöíéàíûí ýåîñèéàñè õÿðèòÿñèíèí íåúÿ äÿéèøìÿñèíèí øàùèäèéèê. Øÿðãè Àâðîïà þëêÿëÿðèíäÿ “ìÿõìÿðè èíãèëàáëàð” “ñîñèàëèçì äöøÿðýÿñè”íèí äàüûëìàñûíûí âÿ äöíéà àðåíàñûíäà ãöââÿëÿðèí éåíèäÿí éåðëÿøìÿñèíèí áàøëàíüûú íþãòÿñè îëäó. Äöíéàíûí éàëíûç áèð ìÿðêÿçäÿí èäàðÿ åäèëìÿñèíèí òÿìÿëè ãîéóëäó. ÑÑÐÈ äàüûëàíäàí ñîíðà èêèãöòáëö äöíéà ôàêòèêè îëàðàã áèð ãöòáëö äöíéà èëÿ ÿâÿç åäèëäè âÿ áåëÿ äöíéàäà ìþâúóä îëìàüûí áöòöí õöñóñèééÿòëÿðèíè áèç àðòûã þç ýöíäÿëèê ùÿéàòûìûçäà ùèññ åòìÿéÿ áàøëàéûðûã. Èñòÿð-èñòÿìÿç áèð ôàêòû õàòûðëàéûðàì. ÕÕ ÿñðèí 80-úè èëëÿðèíèí àõûðëàðûíäà Ñîâ.ÈÊÏ ÌÊ éàíûíäà Èúòèìàè Åëìëÿð Àêàäåìèéàñûíäà ìöõòÿëèô, î úöìëÿäÿí õàðèúè þëêÿëÿðäÿí îëàí ïîëèòîëîãëàðëà ñþùáÿòëÿðäÿ äÿôÿëÿðëÿ åøèòìèøäèì êè, ÑÑÐÈ-íèí äàüûëìàñû ïðàêòèêè îëàðàã ùÿëë åäèëèá âÿ áóíóí àðäûíúà Éàõûí Øÿðãèí “éåíèäÿí ôîðìàòëàíìàñû” äþâðö áàøëàíàúàã. Èëëÿð êå÷äè. “ßðÿá áàùàðû” ùàäèñÿëÿðèíè ìöøàùèäÿ åäÿðêÿí áó ãÿíàÿòÿ ýÿëäèì êè, êöòëÿëÿðèí øöóðóíà “öñéàí åòìÿê ùöãóãó âÿòÿíäàøëàðûí ùàêèìèééÿòèí ãÿñá åäèëìÿñèíÿ ìöãàâèìÿò ýþñòÿðìÿñè êèìè òÿáèè ùöãóãóäóð” òåçèñèíèí éåðèäèëìÿñè èëÿ éàíàøû, áóðàäà, ÿëáÿòòÿ, ìöêÿììÿë ùàçûðëàíìûø òåõíîëîýèéàëàð èøëÿéèð. Ùÿìèí òåõíîëîýèéàëàðûí ìöÿëëèôëÿðè âÿ áó úöð àêñèéàëàðûí ùàçûðëàíìà ìåõàíèçìëÿðè éàõøû ìÿëóìäóð. Áó ùàëäà, íÿ ãÿäÿð ãÿðèáÿ äÿ îëñà, äåìîêðàòèê ñÿñâåðìÿ âÿ ñå÷êè ïðîñåäóðëàðû íÿòèúÿñèíäÿ ùàêèìèééÿòÿ ýÿëìèø ùþêóìÿòëÿðÿ ãàðøû ìöãàâèìÿò ýþñòÿðèëèð. Ùÿëÿ ÑÑÐÈ-íèí ìþâúóä îëäóüó äþâðäÿ Áàëòèêéàíû þëêÿëÿðÿ ýÿëÿí ìÿøùóð Úèí Øàðï âàõòèëÿ Úÿíóá-Øÿðãè Àñèéà ìàòåðèàëû öçÿðèíäÿ èøëÿíèá ùàçûðëàíàí ìåòîäëàðûí ìöÿëëèôè âÿ îíëàðûí ñûíàãäàí ÷ûõàðûëìàñûíûí òÿøÿááöñ÷öñöäöð. Áó ýöí îíó Âëàäèìèð Ëåíèíèí âÿ Ìàùàòìà Ãàíäèíèí áèð íþâ ñèìáèîçó àäëàíäûðûð âÿ ôàêòèêè îëàðàã “ÿðÿá áàùàðû”íûí èäåéà àòàñû ùåñàá åäèðëÿð. Äîüðóäàí äà, “ìöñÿëìàí ãàðäàøëàð” âÿ îíëàðà éàõûí òÿøêèëàòëàð Øàðïûí “Äèêòàòóðàäàí äåìîêðàòèéàéà äîüðó” âÿ “Ãåéðè-çîðàêû ùÿðÿêÿòëÿðèí 198 ìåòîäó” êèìè ÿñÿðëÿðèíè ÿðÿá äèëèíÿ òÿðúöìÿ åäèá êöòëÿâè òèðàæëà íÿøð åòìÿêäÿí ÿëàâÿ îíëàðû þç ñàéòëàðûíäà äà éåðëÿøäèðèáëÿð. Ëàêèí Ëåíèíè ðóùëàíäûðàí àéðûúà ýþòöðöëìöø áèð þëêÿäÿ êîììóíèçì ãóðìàã èäåéàñû èäèñÿ, Ãàíäè èñÿ ïàññèâ ìöãàâèìÿò éîëó èëÿ þç âÿòÿíèíèí ìöñòÿãèëëèéèíÿ íàèë îëìàã èñòÿéèðäèñÿ, Øàðï èëÿ áàüëû ùàëäà áèç éöêñÿê èäåéàëàð âÿ èäåîëîýèéàëàð ýþðìöðöê. ßñàñ ìÿãñÿä äàüûòìàãäûð. Ìÿùç äþâëÿò ìàøûíûíûí ñûíäûðûëìàñû õàðèúè ãöââÿëÿðèí “èäàðÿ åäèëÿí õàîñ” äåéèëÿí âÿçèééÿò éàðàòìàñûíà èìêàí âåðèð. Ñèéàñè åêñïåðòëÿð ùåñàá åäèðëÿð êè, Øàðï Ãÿðáèí ìöõòÿëèô þëêÿëÿðèíèí, õöñóñè õèäìÿòëÿðèíèí, î úöìëÿäÿí ÀÁØ Ìÿðêÿçè Êÿøôèééàò Èäàðÿñèíèí ýþñòÿðèøëÿðèíè éåðèíÿ éåòèðèð. Àøêàð ýþðöíöð êè, îíëàð ùÿãèãÿòäÿí ÷îõ óçàãëàøìàéûáëàð. Áóíóíëà áåëÿ åòèðàô åòìÿê ëàçûìäûð êè, î, ùÿãèãÿòÿí äþâëÿò ùàêèìèééÿòè èëÿ ìöáàðèçÿ àðñåíàëûíà éåíè ìåòîäëàð âÿ éàíàøìàëàð äàõèë åäèá. Íöìóíÿ êèìè ìÿñÿëÿí, áóíó õàòûðëàòìàã êèôàéÿòäèð êè, Ãàùèðÿäÿêè Áåéíÿëõàëã Ãåéðè-Çîðàêûëûã Ìöíàãèøÿëÿð Ìÿðêÿçè ìöõòÿëèô þëêÿëÿðäÿí îëàí ìöõàëèôÿò÷èëÿðè îíóí èäåéàëàðû èëÿ òàíûø åòìÿê ö÷öí îíëàðû ìöâàôèã òðåíèíãëÿðÿ úÿëá åäèðäè. Áó ýöí ïîëèòîëîãëàðûí ÷îõó ãåéä åäèð êè, “ðÿíýëè èíãèëàáëàð” èñòÿíèëÿí ðåýèîíäà òÿùëöêÿñèçëèê ö÷öí òÿùäèä ìÿíáÿéèíÿ ÷åâðèëèð âÿ ìöñòÿñíà îëàðàã ÀÁØ-û ãàíå åòìÿéÿí ùþêóìÿòëÿðè îíóí íÿçàðÿòè àëòûíäà îëàí ðåæèìëÿðëÿ ÿâÿç åòìÿê ìÿãñÿäè ýöäöð. Áöòöí áóíëàð ìöõòÿëèô þëêÿëÿðäÿ, î úöìëÿäÿí êå÷ìèø ÑÑÐÈ ìÿêàíûíäàêû ðåñïóáëèêàëàðäà äåìîêðàòèêëÿøìÿ âÿ öçäÿíèðàã “äåìîêðàòèéà ïðîãðàìëàðû” ùÿéàòà êå÷èðìÿê àðçóñó àäû àëòûíäà áàø âåðèð. ÀÁØ-ûí Ðóñèéàäàêû ñàáèã ñÿôèðè Ìàéêë Ìàêôë ðèéàêàðëûãëà äåéèð êè, áó ýöí ÀÁØ Ïðåçèäåíòè Áàðàê Îáàìàíûí íöìàéÿíäÿëÿðè “ðÿíýëè èíãèëàáëàð”à ñïîíñîðëóã åòìèðëÿð. Áóíóíëà áåëÿ, î äà åòèðàô åäèð êè, ÀÁØ ÿââÿëëÿð áó èøëÿ ìÿøüóë îëóðäó. Î, Éóãîñëàâèéàäàêû “áóëäîçåð èíãèëàáû” âÿ ñîíðàäàí Ñåðáèéàäà áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðäÿí áÿùñ åäÿðÿê à÷ûã åòèðàô åäèð êè, “âÿçèééÿòèí ñàáèòëèéèíè ïîçìàã ö÷öí ìöõàëèôÿòÿ áèðáàøà ïóë âåðèëèðäè âÿ áó, þç èøèíè ýþðäö”. Ëàêèí Øàðïûí òåõíîëîýèéàëàðû ùàêèìèééÿòèí èôëèú îëìàñûíû òÿìèí åòìÿê ëàçûì ýÿëÿíäÿ èøÿ äöøöðñÿ, ýóéà Àìåðèêàíûí ñèéàñè ìÿäÿíèééÿò ìîäåëèíè ïîïóëéàðëàøäûðàí èúòèìàè òÿñèñàòëàð øÿáÿêÿñè éàðàòìàã ïðàêòèêàñû áèð ãÿäÿð ôÿðãëèäèð. Àïàðûëàí òÿùëèë ýþñòÿðèð êè, ÿñëèíäÿ õàðèúäÿêè ìöâàôèã ñòðóêòóðëàð “Àìåðèêà äåìîêðàòèéàñû”íûí èðÿëèëÿäèëìÿñè öçðÿ ïîòåíñèàë áàõûìäàí ôÿàë àýåíòÿ ÷åâðèëÿ áèëÿúÿê ùÿð êÿñèí ãåéðè-ùþêóìÿò òÿøêèëàòëàðû ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ äÿñòÿêëÿíìÿñè, þéðÿäèëìÿñè âÿ òÿøêèë åäèëìÿñè èëÿ ìÿøüóë îëóðëàð. Îíëàð éàõøû áèëèðëÿð êè, éàëíûç ìöâàôèã ñàéäà ÃÙÒ-ëÿð îëäóãäà, îíëàð ìöíòÿçÿì ìàëèééÿëÿøäèðèëäèêäÿ âÿ òÿëèìàòëàíäûðûëäûãäà áó ÃÙÒ-ëÿðÿ êàôè ñàéäà øÿõñ úÿëá åòìÿê îëàð. Éàëíûç áóíäàí ñîíðà ìöâàôèã èíñòàíñèéàëàðà ðàïîðò âåðìÿê ìöìêöí îëàúàã êè, áó âÿ éà äèýÿð þëêÿäÿ “ðÿíýëè èíãèëàá” ö÷öí àðòûã áàçà éàðàäûëûá. Áóíäàí ñîíðà àðòûã ñûíàãäàí ÷ûõàðûëìûø ñõåìëÿð èøÿ äöøÿúÿê. Áó ùàëäà ÿäàëÿò óüðóíäà ìöáàðèçÿíèí ãåéðè-çîðàêû ìåòîäëàðûíûí íÿ âàõò þç éåðèíè çîðàêûëûüà ýöçÿøò åäÿúÿéè âÿ ãàðøûñûàëûíìàç ôàúèÿëè íÿòèúÿëÿðÿ ýÿòèðèá ÷ûõàðàúàüû ùÿääè ìöÿééÿí åòìÿê ÷ÿòèíäèð. Êöòëÿëÿðèí øöóðóíà ÿââÿëúÿäÿí “õàëãûí öñéàí åòìÿê ùöãóãó” êèìè ìöÿééÿí ôèêèðëÿð éåðèäèëèð. Áåëÿ áèð òåçèñ äÿ éàéûëûð êè, èíãèëàá ýóéà ðàñèîíàë âÿ êîðòÿáèè øÿêèëäÿ áàø âåðÿí ùàäèñÿäèð, éàðàíìûø çèääèééÿòëÿð äöéöíöíäÿí ÷ûõûø éîëóäóð. Ëàêèí “ðÿíýëè èíãèëàáëàð” äþâðöíö éàøàìûø þëêÿëÿðèí òÿúðöáÿñè ýþñòÿðèð êè, áó èíãèëàáëàð ùÿéàòà êå÷èðèëÿíäÿí ñîíðà ïðîáëåìëÿðèí âÿ çèääèééÿòëÿðèí ùÿúìè ãàò-ãàò àðòûð. Áèç õàëãûí ùöãóãó áàðÿäÿ äàíûøàíäà áó ïðîáëåìèí ùöãóãè àñïåêòëÿðèíè òÿôñèëàòû èëÿ þéðÿíìèø ìöòÿôÿêêèðëÿðÿ ìöðàúèÿò åòìÿê éåðèíÿ äöøÿðäè. Áó àñïåêòëÿð ùöãóã ìÿñÿëÿëÿðèíäÿ øÿêñèç íöôóç ñàùèáè îëàí Èììàíóèë Êàíòûí ÿñÿðëÿðèíäÿ éåòÿðèíúÿ àéäûí øÿðù åäèëèá. Ùöãóã ïðèíñèïëÿðè âÿ ãèéàì È.Êàíò 1793-úö èëäÿ éàçûëìûø “Çÿðá-ìÿñÿë ùàããûíäà” ÿñÿðèíäÿ öñéàíû “úÿìèééÿò ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ ÿí ìÿíôóð âÿ ÿí úèääè úÿçàëàíäûðûëàí úèíàéÿò” ùåñàá åäèð, ÷öíêè î, úÿìèééÿòèí ÿñàñëàðûíû äàüûäûð. Î, þç ôèêðèíè äàâàì åòäèðÿðÿê éàçûð: “Õàëã þç ùöãóãóíà áó éîëëà íàèë îëìàãëà ÿí áþéöê ÿäàëÿòñèçëèê åäèð, ÷öíêè ùöãóã ÿí àçû òÿñèð ýþñòÿðìèð”1. Áó ùàëäà ôèëîñîô áåëÿ ùåñàá åäèð êè, ãèéàìëàðûí ÿäàëÿòëè îëìàñû áàðÿäÿ áöòöí ìöëàùèçÿëÿð îíà ÿñàñëàíûð êè, áó ùàëäà òÿñÿââöðÿýÿëìÿç íåìÿòëÿð ùàããûíäà áöòöí âÿäëÿðÿ áàõìàéàðàã, “ùöãóã ïðèíñèïè” þçö íÿçÿðÿ àëûíìûð. Ìÿùç áó ùöãóãóí ïîçóëìàñû îíà ýÿòèðèá ÷ûõàðûð êè, ùÿð áèð ãèéàì àíàðõèéà âÿçèééÿòè èëÿ áàøà ÷àòûð. Áåëÿëèêëÿ, éöêñÿê èäåàëëàð íàìèíÿ åäèëÿí ùÿðÿêÿòëÿð õàëãûí áèð ùèññÿñè òÿðÿôèíäÿí îíóí äèýÿð ùèññÿñèíÿ ìöíàñèáÿòäÿ òþðÿäèëÿí ÿí áþéöê ÿäàëÿòñèçëèéÿ ýÿòèðèá ÷ûõàðûð. Ìöòÿôÿêêèðèí ìöëàùèçÿëÿðèíäÿ èêè ïðèíñèï ãàðøû-ãàðøûéà ãîéóëóð: ùöãóã ïðèíñèïè âÿ õîøáÿõòëèê ïðèíñèïè. Ïàðàäîêñ îíäàí èáàðÿäèð êè, ìÿùç áó ïðèíñèïëÿðèí ñàõòàëàøäûðûëìàñû õàëãûí äþâëÿò ùàêèìèééÿòèíè äåâèðìÿê ùöãóãó áàðÿäÿ ìÿñÿëÿëÿðäÿ ÷àøãûíëûüà ýÿòèðèá ÷ûõàðûð, áó äà þç íþâáÿñèíäÿ õàëãûí ùöãóãóíó êîáóä øÿêèëäÿ ïîçóð. Õàëãûí èñòÿíèëÿí ùàêèìèééÿòÿ, î úöìëÿäÿí èñòèáäàä÷û ùàêèìèééÿòÿ ìöãàâèìÿò ýþñòÿðìÿê ùöãóãó ïðèíñèïèíè Êàíòûí íÿéÿ ýþðÿ èíêàð åòìÿñèíè òÿùëèë åòìÿéÿ ÷àëûøàã. Êàíòûí àðãóìåíòëÿðèíè íÿçÿðäÿí êå÷èðÿê: - òÿáÿÿëÿð õîøáÿõòëèéÿ òÿáèè úàí àòìàã íàìèíÿ ùþêìäàðû äåâèðìÿê èñòÿéèðëÿð, ëàêèí “ìöãàâèìÿò ùöãóãó- íóí ÿñàñëàíäûðûëìàñû çàìàíû õîøáÿõòëèéÿ èñòèíàä åòìÿê ïðèíñèïúÿ éàðàðñûçäûð, ÷öíêè î, òÿãäèì åäèëÿí âÿ òÿëÿá îëóíàí ìàääè ìÿãñÿäëÿðÿ àèääèð”, îíëàð èñÿ ñóáéåêòèâäèð âÿ äåìÿëè, öìóìèëèê ÷àòûøìûð. Òÿáÿÿíèí âÿçèôÿñè èñòÿíèëÿí ùàêèìèééÿòÿ ãàíóíè ùàêèìèééÿò êèìè òàáå îëìàãäûð; - äþâëÿò ãàíóíâåðèúèëèéèíäÿ ìöãàâèìÿò ýþñòÿðìÿê ùöãóãóíóí íÿçÿðäÿ òóòóëìàñû “äþâëÿòèí íöôóçóíóí èêèëÿøìÿñèíÿ” âÿ äþâëÿò ùàêèìèééÿòèíèí âÿùäÿòèíèí ïîçóëìàñûíà ýÿòèðèá ÷ûõàðàðäû, ÷öíêè î, íàðàçû òÿáÿÿëÿðèí ùàêèìëÿðÿ ÷åâðèëìÿñèíÿ èìêàí âåðÿðäè; - ìöãàâèìÿò ùöãóãó êîíñòèòóñèéàäà çèääèééÿò éàðàäûð, ÷öíêè ìöãàâèìÿò ùöãóãó ìþâúóä îëäóãäà “ãàíóíâåðèúè ùàêèìèééÿò áàøãà áèð ùàêèìèééÿòÿ îíóí ãàíóíâåðèúèëèéèíè, åëÿúÿ äÿ îíóí þçöíö äàüûòìàã ùöãóãó âåðèð. Áó äàüûòìà äàüûäûúû íîðìàíûí þçöíöí ÿñàñûíäà áàø âåðèð, áó èñÿ çèääèééÿòëèäèð”; - ãàðøûäóðìàäà èñòÿð-èñòÿìÿç áåëÿ áèð ñóàë éàðàíûð: ùþêìäàð èëÿ õàëãûí ìöáàùèñÿñèíäÿ ùàêèì êèì îëàúàã? Ùÿð áèð àëè ùàêèìÿ ãàðøû éåíè ìöãàâèìÿò ùöãóãó èðÿëè ñöðöëÿ áèëÿð, áóíà ýþðÿ äÿ áèç ñîíñóçëóüà ýåäèá ÷ûõà áèëÿðèê; - õàëãûí äþâëÿò ùàããûíäà ìöùàêèìÿ éöðöòìÿê ñÿëàùèééÿòè éîõäóð, ÷öíêè î, øÿõñè ôèêèðëÿðëÿ ìÿùäóääóð, äþâëÿò òÿñèñ åäèëäèêäÿ èñÿ “õàëã þçöíöí ìÿúáóðåäèúè ìöùàêèìÿ ñÿëàùèééÿòèíè îíà âåðèð”; - õàëãûí äþâëÿòÿ ìöíàñèáÿòäÿ ìÿúáóðè ùàêèìèééÿò ùöãóãó éîõäóð, ÷öíêè õàëã äþâëÿò äåéèë, àììà äþâëÿòèí òàáåëèéèíäÿäèð; - ìöãàâèìÿò ùöãóãó éàëíûç ìÿúáóðè ùàêèìèééÿòÿ ìÿõñóñ îëìàëûäûð, î, áöòöí ìÿúáóðèééÿò ùöãóãëàðûíû ùÿéàòà êå÷èðìÿéÿ áîðúëóäóð. Êàíòà ýþðÿ ìöãàâèìÿò éàëíûç ãàíóíè êîíñòèòóñèéàíû ìÿùâ åäÿí ìöãàâèìÿò êèìè, áöòöí ìöëêè-ùöãóãè ìöíàñèáÿòëÿðèí âÿ äåìÿëè, èñòÿíèëÿí ùöãóãóí ÷åâðèëèøè êèìè áàøà äöøöëöð. Áåëÿëèêëÿ, ìöãàâèìÿò ùöãóãó, èëê íþâáÿäÿ, äþâëÿòèí êîíñòèòóñèéàñû èëÿ óçëàøìûð. Äþâëÿò ùàêèìèééÿòèíèí ìöìêöí ãåéðè-ìöêÿììÿëëèêëÿðèíÿ áàõìàéàðàã, îíóí äÿéèøäèðèëìÿñè ö÷öí ìöÿééÿí ìåõàíèçìëÿð ìþâúóääóð. Áó ìåõàíèçìëÿðèí ùÿð ùàíñû øÿêèëäÿ ïîçóëìàñû, èëê íþâáÿäÿ, ùöãóãè êîëëàïñà ýÿòèðèá ÷ûõàðûð. Êàíòà áó ãÿäÿð ìöôÿññÿë ìöðàúèÿòäÿí àéäûí îëóð êè, ùàêèìèééÿòèí äÿéèøäèðèëìÿñèíèí éåíè ìåõàíèçìëÿðè ÿùàëèíèí áèð ùèññÿñèíèí ùöãóãè ñàâàäñûçëûüûíäàí èñòèôàäÿ åäÿðÿê, îíóí øöóðóíà ùöãóã èäåéàñûíà òàìàìèëÿ éàáàí÷û ôèêèðëÿð éåðèäèð. Êàíòûí èðñèíÿ ìöðàúèÿòäÿí àéäûí îëóð êè, “õàëãûí öñéàí åòìÿê ùöãóãó” ñþç áèðëÿøìÿñèíèí þçö éöêñÿê äÿðÿúÿäÿ àáñóðääóð. Èêèëè ñòàíäàðòëàð ñèéàñÿòè âÿ “áåøèíúè êîëîí” Áó èë ñåíòéàáðûí àõûðëàðûíäàí áàøëàéàðàã, àðòûã èêè àéäûð êè, äöíéà áó äÿôÿ Ùîíêîíãäà íþâáÿòè “ðÿíýëè èíãèëàá” úÿùäèíèí øàùèäèäèð. Áó ùàäèñÿëÿð áèçÿ áèð äàùà ýþñòÿðäè êè, äöíéàäà ìöÿééÿí ãöââÿëÿð îíëàðû ãàíå åòìÿéÿí ùàêèìèééÿòèí äÿéèøäèðèëìÿñè ö÷öí “ðÿíýëè èíãèëàáëàð”äàí èñòèôàäÿ åòìÿê ïðàêòèêàñûíäàí ùÿëÿ èìòèíà åòìÿéèáëÿð. Ùÿð÷ÿíä, áó èíãèëàáëàðûí áöòöí ìÿíôè íÿòèúÿëÿðè âÿ îíëàðûí äîüóðäóüó ùÿðú-ìÿðúëèê ýþç ãàáàüûíäàäûð. Áåëÿ êÿñêèí åòèðàçëàðûí òÿøêèë îëóíìàñûíäà ÿñàñ ðîë îéíàéàí öçäÿíèðàã “áåøèíúè êîëîí”äóð. Áÿñ “áåøèíúè êîëîí” íÿäèð âÿ îíóí èëùàìâåðèúèñè êèìëÿðäèð? Ìöõòÿëèô þëêÿëÿðäÿ “áåøèíúè êîëîí” ôÿðãëè îëà áèëÿð. Òÿúðöáÿ ýþñòÿðèð êè, ìöâàôèã åêñïåðòëÿð êîíêðåò þëêÿäÿêè âÿçèééÿòè ùÿðòÿðÿôëè þéðÿíèð âÿ ÷îõñàéëû àìèëëÿðäÿí àñûëû îëàðàã ÿùàëèíèí áó âÿ éà äèýÿð ãðóïëàðûíäàí “áåøèíúè êîëîí” ôîðìàëàøäûðìàã ö÷öí ùÿìèí ãðóïëàðû ñå÷èðëÿð. Ìÿëóìäóð êè, áó àíëàéûø èëê äÿôÿ êå÷ÿí ÿñðèí 30-úó èëëÿðèíèí îðòàëàðûíäà Ìàäðèäÿ ùöúóì åäÿí ôðàíêèñòëÿð òÿðÿôèíäÿí èøëÿäèëèá. Ùÿìèí äþâðäÿ ýåíåðàë Ôðàíêîíóí îðäóñó Ìàäðèä öçÿðèíÿ äþðä êîëîíëà ùöúóì åäèðäè, áåøèíúè êîëîí äåäèêäÿ èñÿ, îíóí àðõà Ðàìèç Ìåùäèéåâ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Ïðåçèäåíòè Àäìèíèñòðàñèéàñûíûí ðÿùáÿðè úÿáùÿäÿ èøëÿéÿí àýåíòëÿðèíèí âÿ òÿõðèáàò÷ûëàðûíûí ïîçóúó ôÿàëèééÿòè áàøà äöøöëöðäö. Ñîíðàêû èëëÿðäÿ áó òåðìèíèí ìÿíàñû õåéëè äÿéèøèá. Áó ýöí “áåøèíúè êîëîí” àíëàéûøûíûí èíòåðïðåòàñèéàëàðû ÷îõäóð - þëêÿ äàõèëèíäÿ àýåíòóðà øÿáÿêÿñèíäÿí áàøëàìûø, äèýÿð äþâëÿòëÿðèí ìÿíàôåëÿðèíè òÿìèí åäÿí, éûüúàì øÿêèëäÿ éàøàéàí åòíèê âÿ äèíè ãðóïëàðà ãÿäÿð. Òàðèõ÷èëÿð áó ñþç áèðëÿøìÿñèíäÿí äöøìÿí þëêÿëÿðèí ïîçóúó àýåíòóðàñûíû ýþñòÿðìÿê ö÷öí èñòèôàäÿ åäèðëÿð. ×îõ âàõò áó òåðìèí êîëëàáîðàñèîíèçìÿ, éÿíè, äöøìÿíèí ìÿíàôåéè ö÷öí, þç äþâëÿòèíèí çèéàíûíà äöøìÿíëÿ øöóðëó, êþíöëëö âÿ áèëÿðÿêäÿí ÿìÿêäàøëûüà áÿðàáÿð òóòóëóð. Áåëÿëèêëÿ, “áåøèíúè êîëîí” áèðáàøà âÿ éà äîëàéûñû èëÿ õàðèúè ùþêóìÿòëÿð ö÷öí èøëÿéÿí âÿ ôÿàëèééÿòè þç þëêÿñèíèí ìèëëè ìàðàãëàðûíà ìöõòÿëèô öñóëëàð âÿ ìåòîäëàðëà çèéàí âóðìàã ìÿãñÿäè ýöäÿí àéðû-àéðû èíñàíëàð, éàõóä èíñàí ãðóïëàðû, òÿøêèëàòëàð âÿ ùÿðÿêàòëàðäûð. ßí òÿÿúúöáëöñö áóäóð êè, áÿçÿí ùÿð ùàíñû ìöùöì ïðîñåñëÿðäÿ þçöíöí èøòèðàê åòìÿñè ôàêòûíà àëóäÿ îëàí “ñöòöë” ýÿíúëÿð îíëàðäàí þç ìÿãñÿäëÿðèíÿ íàèë îëìàã ö÷öí àëÿò êèìè èñòèôàäÿ åäèëìÿñèíè éàõøû òÿñÿââöð åòìèðëÿð. Áó ñàùÿäÿ ñïåñèôèê ìåéèë îíäàí èáàðÿòäèð êè, áåéíÿëõàëã ìöíàñèáÿòëÿðäÿ ãàðøûëûãëû àñûëûëûüûí ãëîáàëëàøìàñû âÿ ýöúëÿíìÿñè, àéðû-àéðû ãåéðè-ùþêóìÿò òÿøêèëàòëàðûíûí (ÃÙÒ) áåéíÿëõàëã àðåíàéà ÷ûõìàñû âÿ èíñàí ùöãóãëàðû êàòåãîðèéàñûíûí òðàíñìèëëèëÿøìÿñè íÿòèúÿñèíäÿ “áåøèíúè êîëîí” ìöàñèð øÿðàèòÿ óéüóíëàøàðàã éåíè ôîðìà êÿñá åäèá. Áó ýöí ìöõòÿëèô áåéíÿëõàëã ùöãóã-ìöäàôèÿ òÿøêèëàòëàðû, ÀÁØ-ûí, îíóí Àâðîïàäàêû ìöòòÿôèãëÿðèíèí áåéèí ìÿðêÿçëÿðè âÿ àäè ÃÙÒ-ëÿð þç ùÿãèãè ìÿãñÿäëÿðèíè ìàñêàëàéàðàã ýóéà èíñàí ùöãóãëàðûíûí ìöäàôèÿñè, äåìîêðàòèê äÿéÿðëÿðèí âÿ áàçàð èãòèñàäèééàòûíûí òÿøêèëàòè ÿñàñëàðûíûí éàéûëìàñû ö÷öí áöòöí äöíéàäà þç ôèëèàëëàðûíûí íÿùÿíý øÿáÿêÿñèíè éàðàäûáëàð. Éåíè òèïëè “áåøèíúè êîëîí” ðîëóíäà ÷ûõûø åäÿíëÿð äÿ ìÿùç îíëàðäûð. Èíêèøàô åòìÿêäÿ îëàí þëêÿëÿðäÿ, õöñóñÿí ïîñòñîâåò ìÿêàíûíäàêû þëêÿëÿðäÿ ýþñòÿðèëÿí ñòðóêòóðëàð ùÿìèí äþâëÿòëÿðèí ãàíóíâåðèúèëèéè èëÿ ùåñàáëàøìàäàí èøëÿéèðëÿð. Áó òÿøêèëàòëàðûí ÿêñÿðèééÿòè Ãÿðá äþâëÿòëÿðèíèí ùþêóìÿòëÿðèíäÿí áèðáàøà âÿ éà õöñóñè õèäìÿòëÿðèí ôîðìàëàøäûðäûüû ìöõòÿëèô ôîíäëàð âàñèòÿñèëÿ ÷îõ áþéöê ìÿáëÿüäÿ ìàëèééÿ äÿñòÿéè àëûð. ÕÕÛ ÿñðäÿ Ãÿðáèí áàøãà ðåýèîí- ëàðäàêû äþâëÿòëÿðÿ ìöíàñèáÿòè éàëíûç ôîðìà åòèáàðèëÿ äÿéèøèá. Èíêèøàô åòìèø Ãÿðá äþâëÿòëÿðè, î úöìëÿäÿí ÀÁØ áó ýöí äÿ ÿââÿëêè êèìè à÷ûã-àéäûí èêèëè ñòàíäàðòëàð ñèéàñÿòè éöðöäöð, èíñàí ùöãóãëàðûíäàí ùþêóìÿòëÿðÿ òÿçéèã àëÿòè êèìè èñòèôàäÿ åòìÿêëÿ äöíéàíûí ÿêñÿð þëêÿëÿðèíèí äàõèëè èøëÿðèíÿ ãàðûøûð. Îíëàð ìÿùç áó ìÿãñÿäëÿ ùÿìèí þëêÿëÿðäÿ éåíè òèïëè “áåøèíúè êîëîí”ëàð ôîðìàëàøäûðûð âÿ îíëàðûí êþìÿéè èëÿ ùÿìèí äþâëÿòëÿðèí äàõèëè âÿ õàðèúè ñèéàñÿòèíè ìöÿééÿí åòìÿéÿ ÷àëûøûðëàð. Áó ïðàêòèêàíûí ìÿãñÿäè èíñàí àçàäëûãëàðûíûí âÿ ùöãóãëàðûíûí ìöäàôèÿñè äåéèë, êîíêðåò ñèéàñè âÿ èãòèñàäè ñÿìÿðÿ ÿëäÿ åòìÿê ö÷öí áó âÿ éà äèýÿð äþâëÿòè àðçó îëóíàí ýöçÿøòëÿðÿ ìÿúáóð åòìÿêäèð. ÕÕÛ ÿñðäÿ áåéíÿëõàëã ìöíàñèáÿòëÿðäÿ ýöú ñèéàñÿòèíèí éåíè ôîðìàñûíûí ðåàëëàøìàñû ìÿùç áóíäàí èáàðÿòäèð. Äåìîêðàòèéàíûí éàéûëìàñû ÀÁØ-ûí ìèëëè ìÿíàôåëÿðè êîíòåêñòèíäÿ Òÿäãèãàò÷ûëàðûí ÷îõó áó ôèêèðëÿ ðàçûäûð êè, áåéíÿëõàëã ìöíàñèáÿòëÿð ñèñòåìè ö÷öí ÿí òÿùëöêÿëè àìèë äåìîêðàòèéà èäåéàñû ïÿðäÿñè àëòûíäà ñèéàñè õàðàêòåðëè ìöõòÿëèô èäåéàëàðûí òÿáëèü åäèëìÿñèäèð. Ôàêòèêè îëàðàã áèðãöòáëö äöíéàéà òðàíñôîðìàñèéà åòìèø ìöàñèð ïîñòáèïîëéàð äöíéàäà ÀÁØ-ûí ñèéàñÿòèíè ìÿùç áó ñþçëÿðëÿ òÿñâèð åòìÿê îëàð. Áó, î úöìëÿäÿí Áàðàê Îáàìàíûí áàõûøëàðûíäà àéäûí òÿçàùöð åäèð. Î, “ñöëù” øöàðëàðû àëòûíäà ÀÁØ-ûí ìèëëè ìàðàãëàðûíû ôÿàë òÿáëèü åäèð. Îáàìà, ìÿñÿëÿí, “Êëèíòîíóí ãëîáàë òÿøÿááöñö” àäëû èëëèê ôîðóìäàêû ÷ûõûøûíäà áèëäèðèá êè, õàðèúè þëêÿëÿðäÿ âÿòÿíäàø úÿìèééÿòèíèí äÿñòÿêëÿíìÿñè ìèëëè òÿùëöêÿñèçëèê ìÿñÿëÿñèäèð âÿ Âàøèíãòîí ùÿìèøÿ, áöòöí äöíéàäà ìöõòÿëèô ÃÙÒ-ëÿðè äÿñòÿêëÿéÿúÿê. Èëê áàõûøäà äåìîêðàòèéàíûí éàéûëìàñû êèìè ùóìàíèñò íèééÿòëÿðèí àðõàñûíäà ÀÁØ-ûí òàìàìèëÿ ðåàë ñèéàñè ìÿãñÿäëÿðè äàéàíûð. Áàðàê Îáàìàíûí áó áÿéàíàòû ÿéàíè øÿêèëäÿ ýþñòÿðèð êè, ÀÁØ-ûí ÃÙÒ-ëÿðÿ, âÿòÿíäàø úÿìèééÿòè òÿøêèëàòëàðûíà, èíñàí ùöãóã âÿ àçàäëûãëàðûíà äèããÿòè éàëíûç âÿ éàëíûç Àìåðèêàíûí ýåîñèéàñè ìàðàãëàðûíäàí èðÿëè ýÿëèð. Îíëàðûí àðàñûíäà ñþçÿáàõàí âÿ ÀÁØ-ûí ýþñòÿðèøëÿðèíè éåðèíÿ éåòèðÿí ãðóïëàðûí ùàêèìèééÿòÿ ýÿëìÿñèíèí äÿñòÿêëÿíìÿñèíè, Àìåðèêà êàïèòàëûíûí éåíè áàçàðëàðà íöôóç åòìÿñèíè âÿ áàøãà þëêÿëÿðèí òÿáèè ñÿðâÿòëÿðèíèí èñòèñìàðûíûí éåíè ôîðìàëàðûíûí òÿòáèã îëóíìàñûíû, îíëàðû þçöíäÿí äàùà ÷îõ àñûëû åòìÿê ìÿãñÿäèëÿ ìöõòÿëèô ìèëëÿòëÿðèí ìèëëè âÿ ìÿäÿíè õöñóñèééÿòëÿðèíèí íèâåëèðëÿíìÿñèíè, “èñòåùëàê÷û äåìîêðàòèéà âÿ ìÿäÿíèééÿò” ôîðìàëàøìàñûíû âÿ ñ. ãåéä åòìÿê îëàð. Áÿçèëÿðè áóíó ìöñòÿìëÿêÿ÷èëèéèí ìöàñèð ôîðìàñû àäëàíäûðûð, áÿçèëÿðè äöíéà èãòèñàäèééàòûíûí éåíè áàçàðëàð àõòàðìàüà ìÿùêóì îëìàñû áàðÿäÿ äàíûøûð âÿ ñ. Ëàêèí ìÿñÿëÿíèí ìàùèééÿòè áóíóíëà äÿéèøìèð. Äèýÿð òÿðÿôäÿí, Áàðàê Îáàìà áÿéàí åäèð êè, äåìîêðàòèéàéà äîüðó èðÿëèëÿéÿí âÿ èíñàí ùöãóãëàðûíûí ìöäàôèÿñè òÿñèñàòëàðûíû èíêèøàô åòäèðÿí ùÿð áèð þëêÿ áèçèì äîñòóìóçäóð âÿ áèç îíëàðû ùÿìèøÿ äÿñòÿêëÿéèðèê. Áó áÿéàíàòëàð äà ùÿãèãÿòäÿí ñîí äÿðÿúÿ óçàãäûð âÿ éóõàðûäà ýþñòÿðèëÿí ñèéàñÿòèí äàâàìûäûð. Ìÿñÿëÿí, Âàøèíãòîí äåìîêðàòèéàíûí éàéûëìàñû èíàìûíû äåéèë, þçöíöí ýåîñèéàñè ìàðàãëàðûíû ÿñàñ ýþòöðÿðÿê Èðàí-Èðàã ìöùàðèáÿñè äþâðöíäÿ Ñÿääàì Ùöñåéíèí ãåéðèäåìîêðàòèê ðåæèìèíè ñèëàùëà òÿúùèç åòìÿêëÿ îíó äÿñòÿêëÿéèðäè. ßëáÿòòÿ, “äöøìÿíèìèí äöøìÿíè ìÿíèì äîñòóìäóð” ïðèíñèïèíÿ èñòèíàä åòìÿê îëàð, ëàêèí èíäèêè ùàëäà áó òåçèñ ðåýèîíäà ñöëù éàðàäûëìàñûíà êþìÿê åòìÿê èñòÿéèíäÿí äàùà ÷îõ, ÀÁØ-ûí ñèéàñè âÿ èãòèñàäè ìàðàãëàðûíû ÿêñ åòäèðèð. Àìåðèêà Àäìèíèñòðàñèéàñû îíèëëèêëÿð áîéó ñèéàñè ðåàëèçìèí, ùÿëÿ áó ìÿêòÿáèí áàíèñè Ùàíñ Ìîðýåíòàó òÿðÿôèíäÿí èôàäÿ åäèëìèø áàøëûúà ïðèíñèïëÿðèíè ïîçóð. Áèç áöòöí áó ïðèíñèïëÿðè ùÿðòÿðÿôëè ìöçàêèðÿ åòìÿê ôèêðèíäÿ äåéèëèê. Îíëàðäàí éàëíûç áèðèíè ýþñòÿðÿê: “Óíèâåðñàë ìÿíÿâè äÿéÿðëÿð áó âÿ éà äèýÿð äþâëÿòëÿðèí ñèéàñÿòèíè ãèéìÿòëÿíäèðìÿ âàñèòÿñè îëà áèëìÿç. Äþâëÿòëÿð ñàëàìàò ãàëìà ïðèíñèïèíè ìÿíÿâè äÿéÿðëÿðäÿí öñòöí òóòìàëûäûðëàð... Ìöõòÿëèô äþâëÿòëÿðäÿ ìÿíÿâè íîðìàëàð ìöõòÿëèôäèð”2. Ìîðýåíòàóíóí áó òåçèñëÿðèíäÿí ÷ûõàí íÿòèúÿ áåëÿäèð: äþâëÿòëÿðèí ñèéàñÿòè áàðÿäÿ õåéèð âÿ øÿð áàõûìûíäàí ìöùàêèìÿ éöðöòìÿê îëìàç. Áàøãà ñþçëÿ äåñÿê, ÀÁØ ö÷öí øÿð ùåñàá åäèëÿ áèëÿúÿê ìÿñÿëÿ áàøãà äþâëÿòëÿð ö÷öí ùå÷ äÿ áåëÿ äåéèëäèð. Ñèéàñÿòäÿ ìÿíÿâè íîðìàëàð èëÿ ìàíèïóëéàñèéà åòìÿêäÿí ÷ÿêèíäèðÿí “ìèëëè ìàðàã” êàòåãîðèéàñû áó ïðîáëåìè ÷îõ ñÿìÿðÿëè øÿêèëäÿ ùÿëë åäèð. Áåéíÿëõàëã àðåäàâàìû 4-úö ñÿùèôÿäÿ Кант, Иммануил. Сочинения в шести томах. М., “Мысль”, 1965. Т.4. Ч.2., с..59-105. 2 Íans Morgenthau, 1948. Politics Among Nations, (New Éork: Knoðf) Chaðters 1 and 2. httð://www.ïeoïle.fas.harvard.edu/~ïlam/irnotes0 7/Morgenthau1948.ïdf 1 4 www.yeniazerbaycan.com 04 äåêàáð 2014-úö èë, úöìÿ àõøàìû / ¹ 221 (4380) Èêèëè ñòàíäàðòëàðûí äöíéà íèçàìû âÿ ìöàñèð Àçÿðáàéúàí ÿââÿëè 3-úö ñÿùèôÿäÿ íàäà äþâëÿòëÿðèí ìèëëè ìÿíàôåëÿðè ãàðøûñûíäà ùÿòòà ùöãóãè þùäÿëèêëÿð äÿ ýåðè ÷ÿêèëìÿëèäèð âÿ áó, Ìîðýåíòàóéà ýþðÿ “áåéíÿëõàëã ñèéàñÿòèí äÿìèð ãàíóíó”äóð. Äèýÿð òÿðÿôäÿí, Ìîðýåíòàóíóí ìÿíÿâè íîðìàëàðûí ùå÷ äÿ óíèâåðñàë îëìàìàñû áàðÿäÿ ôèêðè îíó ýþñòÿðèð êè, áåéíÿëõàëã ìöíàñèáÿòëÿð ñèñòåìè ìèëëè ìàðàãëàðäàí âÿ ñèéàñè ìÿãñÿäÿóéüóíëóãäàí ÷ûõûø åäÿðÿê èíòåðïðåòàñèéà îëóíìàëûäûð. ßêñ ùàëäà, ìÿíÿâè íîðìàëàð äþâëÿòëÿðèí äöíéà àðåíàñûíäà äàâðàíûøûíû ãèéìÿòëÿíäèðìÿê ö÷öí ñàäÿúÿ ñÿìÿðÿñèç îëàúàã. Áóíà áàõìàéàðàã, áóýöíêö Îáàìà Àäìèíèñòðàñèéàñû áó âÿ éà äèýÿð äþâëÿòëÿðèí ôÿàëèééÿòèíÿ éàëíûç þç ñèéàñè èñòÿêëÿðè áàõûìûíäàí ÷ûõûø åäÿðÿê ãèéìÿò âåðìÿéÿ ÷àëûøûð. Àü Åâ ùÿòòà áóíóíëà äà ùåñàáëàøìàã èñòÿìèð êè, äöíéàäà ùÿð áèð þëêÿíèí þç ìàðàãëàðû, èíêèøàô ìÿãñÿäëÿðè âÿ ñèéàñè ìÿäÿíèééÿò õöñóñèééÿòëÿðè âàðäûð. Äöíéàäà áöòöí þëêÿëÿðèí ÀÁØ òÿðÿôèíäÿí ýþñòÿðèëÿí ãàéäàëàð öçðÿ éàøàéàúàüûíû ýþçëÿìÿê îëìàç. Áó, àïðèîðè ãåéðè-ìöìêöíäöð, ÷öíêè äöíéà þçö åéíè äåéèë, ìöõòÿëèôäèð. Ùÿòòà åéíè àèëÿäÿ äîüóëìóø âÿ åéíè òÿðáèéÿ àëìûø óøàãëàð äà ìöõòÿëèôäèð, íÿèíêè Éåð êöðÿñèíèí ìöõòÿëèô íþãòÿëÿðèíäÿ éåðëÿøÿí, òàðèõÿí ôîðìàëàøìûø ñîñèàë, èãòèñàäè, ìÿíÿâè âÿ ñèéàñè ñòðóêòóðà, þçëÿðèíèí ìèëëè ìÿíàôåëÿðèíÿ ìàëèê îëàí þëêÿëÿð. Ìöõòÿëèô äþâëÿòëÿð àðàñûíäà ñèéàñè ìöíàñèáÿòëÿðèí ìÿçìóíó ìöõòÿëèô îëäóüó êèìè, äöíéà äà ðÿíýàðÿíýäèð. Àü Åâèí õàðèúè ñèéàñÿò ñòðàòåãëÿðèíèí áóíó áàøà äöøìÿñèíèí âàõòûäûð. Ùÿð÷ÿíä, îíëàðûí áóíó äÿðê åòìÿäèêëÿðèíè ýöìàí åòìÿê ÷ÿòèíäèð. Ëàêèí èø áóðàñûíäàäûð êè, ìöõòÿëèô, î úöìëÿäÿí ÀÁØ-ûí “ìèëëè ìàðàãëàðû” ùàããûíäà øöàðëàðëà ïÿðäÿëÿíÿí ñèéàñè ìÿãñÿäëÿðè áöòöí ýåð÷ÿêëèêëÿðè öñòÿëÿéèð. Áåéíÿëõàëã ìöíàñèáÿòëÿðèí ðåýèîíàëëàøìàñû èäåéàñûíû Êîïåíùàýåí Áåéíÿëõàëã Òÿùëöêÿñèçëèê Ìÿêòÿáè äÿ òÿñäèã åäèð. Áó ìÿêòÿáèí íöìàéÿíäÿñè, Ëîíäîí Èãòèñàäèééàò âÿ Ñèéàñè Åëìëÿð Ìÿêòÿáèíèí ïðîôåññîðó Áàððè Áóçàí éàçûð êè, áèïîëéàð (èêèãöòáëö) áåéíÿëõàëã ìöíàñèáÿòëÿð ñèñòåìèíèí äàüûëìàñû âÿ Ãÿðá èëÿ Øÿðãèí èäåîëîæè ãàðøûäóðìàñûíûí áàøà ÷àòìàñû øÿðàèòèíäÿ ìöõòÿëèô ðåýèîíëàðäà ìöñòÿãèë áåéíÿëõàëã ñèéàñè ïðîñåñèí ùÿúìè àðòûð3. Îíà ýþðÿ äÿ áó ìöÿëëèôèí ôèêðèíúÿ, ïîñòáèïîëéàð äöíéàäà áåéíÿëõàëã ìöíàñèáÿòëÿðèí ãëîáàë ñÿâèééÿñè ïðèíñèïëÿðèíèí ðåýèîíà ïðîéåêñèéàñû èìêàíëàðû àçàëûð. Ðåýèîíàë äþâëÿòëÿð þç õàðèúè ñèéàñÿòèíèí ìàíåâð äÿðÿúÿñèíè äàùà ÷îõ ýöúëÿíäèðìÿê èìêàíû ãàçàíûðëàð. Áöòöí áóíëàðà ÿñàñÿí ýöìàí åòìÿê îëàðäû êè, ãëîáàë ãöââÿëÿð ìöõòÿëèô ðåýèîíëàðäà èíêèøàôûí äÿéèøÿí ìÿíòèãèíÿ óéüóíëàøìàëûäûðëàð. Ëàêèí ðåàëëûãäà áåëÿ äåéèë. ÀÁØ-ûí âÿ îíóí Ãÿðáäÿêè ìöòòÿôèãëÿðèíèí õàðèúè ñèéàñÿò ñòðàòåýèéàñû þç ùåýåìîíëóüóíó íöìàéèø åòäèðÿðÿê ùÿëÿ äÿ áó âÿ éà äèýÿð ðåýèîíàë øÿðàèòÿ óéüóíëàøìàã èñòÿìèð. Áåëÿ ùÿðÿêÿòëÿð ðåàëëûüà óéüóí ýÿëìèð, äöíéàíûí ìöõòÿëèôëèéè èëÿ çèääèééÿò òÿøêèë åäèð. Ìÿñÿëÿí, ÀÁØûí éöðöòäöéö õàðèúè ñèéàñÿòèí åôôåêòèâëèéèíèí ìÿùäóäëàøäûðûúûñû ìÿùç áóäóð. Ëàêèí Ãÿðáèí ÿí ñÿìèìè ïîëèòîëîãëàðûíäàí áèðè îëàí Çáèãíåâ Áæåçèíñêè áó ôèêèðëÿ ðàçûëàøìûð. Î, ùåñàá åäèð êè, ëèäåð ìþâãåéè òóòàí ÀÁØ äöíéàäà ãàéäàíû áÿðïà åäÿí “áþéöê ãàðäàø” ðîëóíäà ÷ûõûø åäèð. Îíóí ôèêðèíúÿ, “ÀÁØ ÿñàñ ñöëùìÿðàìëû ðîëóíäà ÷ûõûø åäèá âÿ áóíäàí ñîíðà äà ÷ûõûø åäÿúÿêäèð”. Ëàêèí òÿÿññöô êè, ôàêòëàð ùÿëÿëèê òàìàì áàøãà ìÿòëÿáäÿí õÿáÿð âåðèð. ÀÁØ-ûí õàðèúè ñèéàñÿòèíäÿ ÿäàëÿòñèçëèê âÿ ñóáéåêòèâèçì öñòöíëöê òÿøêèë åäèð. Ìöàñèð äöíéàíûí èíêèøàô òÿúðöáÿñè ýþñòÿðèð êè, áèðãöòáëöëöê, áèð ýöú ìÿðêÿçèíèí öñòöíëöéöíöí àðòìàñû õàëãëàð âÿ äþâëÿòëÿð àðàñûíäà åòèìàäûí àçàëìàñûíà ýÿòèðèá ÷ûõàðûð. Áó ãåéðè-ñàáèò êîíñòðóêñèéà áåéíÿëõàëã ìöíàñèáÿòëÿðèí ùàðìîíèêëÿøìÿñèíÿ òÿñèð ýþñòÿðìÿéÿ, äöíéàäà íèçàì éàðàäûëìà- ñû, ðåýèîíàë âÿ ãëîáàë òÿùëöêÿñèçëèéèí òÿìèí åäèëìÿñè ö÷öí ÿñàñ êèìè õèäìÿò åòìÿéÿ ãàáèë îëìàìàñûíû ñöáóò åäèá. Äöíéàíû þç ìàðàãëàðûíà óéüóí îëàðàã éåíèäÿí ãóðìàã ÿñëà àüëàáàòàí äåéèëäèð. Àõû, àñàíëûãëà ýþðìÿê îëàð êè, äåìîêðàòèê äÿéÿðëÿð ïÿðäÿñè àëòûíäà ýèçëÿäèëìèø ìÿíàôåëÿðèí àãðåññèâ øÿêèëäÿ èðÿëèëÿäèëìÿñè Áàðàê Îáàìàíûí ùåñàá åòäèéè êèìè, ëèáåðàë Àìåðèêà èäåéàëàðûíûí ëîêîìîòèâè äåéèë, ÿêñèíÿ, áó èäåéàëàðûí éàéûëìàñû éîëóíäà ÿíýÿë îëóð. Áóíó ùÿòòà áåéíÿëõàëã ìöíàñèáÿòëÿð ñàùÿñèíäÿ ýþðêÿìëè Àìåðèêà àëèìëÿðè, ìÿñÿëÿí, Ñòèâåí Óîëò äà âóðüóëàéûð. Î éàçûð: “Ëèáåðàëèçìèí ÿñàñ õöñóñèééÿòëÿðè îëäóãúà úÿëáåäèúèäèð âÿ ìÿí òàëåéèìäÿí ÷îõ ðàçûéàì êè, äåìÿê îëàð, áöòöí ùÿéàòûìû (ÿñàñÿí) ëèáåðàë Àìåðèêàäà éàøàìûøàì. Ëàêèí áó úöð áàçà ÿùÿìèééÿòëè ëèáåðàë ïðèíñèïëÿðèí ìÿíÿâè úÿùÿòäÿí úÿëáåäèúèëèéè ùå÷ äÿ î äåìÿê äåéèëäèð êè, áó, õàðèúè ñèéàñÿòèí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñè öçðÿ ñàüëàì âÿ ìÿíòèãëè ðÿùáÿð âàñèòÿäèð. ßñëèíäÿ, ñîí èêè îíèëëèéèí òàðèõè îíó ýþñòÿðèð êè, ÿýÿð áþéöê äþâëÿò þç õàðèúè ñèéàñÿòèíè ÿñàñ åòèáàðèëÿ ëèáåðàë èäåàëëàðà óéüóí îëàðàã ùÿéàòà êå÷èðñÿ, áó, ëàáöä ñóðÿòäÿ ùÿìèí ñèéàñÿòè áàùà áàøà ýÿëÿí óüóðñóçëóãëàðà ýÿòèðèá ÷ûõàðàúàãäûð. Òÿÿññöô êè, ñîí 20 èëèí òÿúðöáÿñè ëèáåðàëèçìèí õàðèúè ñèéàñÿòèí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñèíäÿ ïèñ ìÿñëÿùÿò÷è îëäóüóíó ýþñòÿðèð ...”4. Îíóí ôèêðèíúÿ, ëèáåðàëèçì õàðèúè ñèéàñÿò ìÿñÿëÿëÿðèíäÿ äÿãèã ñòðàòåýèéà âåðÿ áèëìÿç. ßýÿð áó âÿ éà äèýÿð äþâëÿò áåéíÿëõàëã àðåíàäà áåéíÿëõàëã ñèéàñÿòèí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñèíèí Ãÿðá àíëàéûøëàðûíû âÿ äÿéÿðëÿðèíè ðÿùáÿð òóòìóðñà, Âàøèíãòîí áóíà úèääè ãÿçÿá âÿ íèôðÿò áèëäèðìÿêëÿ ðåàêñèéà âåðèð. Áó èñÿ ðåàëëûãäà éàðàíìûø ìöðÿêêÿá âÿçèééÿòè äàùà äà ýÿðýèíëÿøäèðèð. Áåëÿ ñòåðåîòèï îíóíëà øÿðòëÿíèð êè, ëèáåðàëèçì êîíñåïñèéàñû àìåðèêàëû ñèéàñÿò÷èëÿðèí ÿêñÿðèééÿòèíÿ ëèáåðàë Ãÿðá äÿéÿðëÿðèíèí àëòåðíàòèâñèçëèéè èäåéàñûíû àøûëàéûð. Áóíà ýþðÿ äÿ àìåðèêàëû ñèéàñÿò÷èëÿð ùÿòòà òÿñÿââöð åäÿ áèëìèðëÿð êè, îíëàðûí äöíéàñûíäàí ôÿðãëè, þç äÿéÿðëÿðè âÿ ÿõëàãû îëàí äöíéà äà âàð. Áó úöð äàâðàíûø ÀÁØûí õàðèúè ñèéàñÿòèíèí ìàíåâð èìêàíëàðûíû õåéëè ìÿùäóäëàøäûðûð âÿ ÷îõ ýöìàí êè, áó ñèéàñÿòèí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñèíÿ êþìÿê åòìÿêäÿí äàùà ÷îõ ìöíàãèøÿëÿðäÿ “þçöíöíêöëÿð âÿ éàäëàð” ãöòáëÿøìÿñèíè ýöúëÿíäèðèð. ÀÁØ-ûí õàðèúè ñèéàñÿòèíèí ïàòðèàðõëàðûíäàí áèðè îëàí ïðîôåññîð Ùåíðè Êèññèíúåð äÿ “Äöíéà íèçàìû: ìèëëÿòëÿðèí õàðàêòåðè âÿ òàðèõèí ýåäèøè áàðÿäÿ äöøöíúÿëÿð” àäëû éåíè êèòàáûíäà áóýöíêö äöíéà íèçàìûíûí áþùðàíûíäàí áÿùñ åäÿðÿê éàçûð: “Áèðãöòáëö çàìàí êÿñèéè áó ýöí þçöíöí øÿðÿôñèç ñîíëóüóíà éàõûíëàøûð. Êè÷èê Úîðú Áóø äþâðöíäÿ 11 ñåíòéàáð (2001-úè èë) òåððîð àêòëàðûíäàí ñîíðà Àìåðèêà þç öçÿðèíÿ ýöúö ÷àòìàéàí áèð âÿçèôÿ ýþòöðöá, îíóí áèðèíúè ïðåçèäåíòëèê ìöääÿòèíäÿ èñÿ õàðèúè ñèéàñÿòèí ìèëèòàðèñòëÿøäèðèëìÿñè áàø âåðèá, áóíóí íÿòèúÿñèíäÿ ÿí éàõøû ùàëäà ßôãàíûñòàíäà èøëÿð äöéöíÿ äöøöá, Èðàãäà ìöðÿêêÿá âÿçèééÿò éàðàíûá. Íÿòèúÿ áóäóð: Ãÿðá àëéàíñûíäà ïàð÷àëàíìà, Àìåðèêà úÿìèééÿòèíäÿ ìÿéóñëóã âÿ òåîêðàòèê Èðàíûí ýöúëÿíìÿñè. Áàðàê Îáàìà äþâðöíäÿ Áèðëÿøìèø Øòàòëàð þç ôÿàëèééÿò õÿòòèíèí òÿñùèùèíäÿ îëà áèëñèí êè, ÷îõ óçàüà ýåäèá. ßââÿëúÿ Èðàãäàêû, ñîíðà èñÿ ßôãàíûñòàíäàêû Àìåðèêà ÿñýÿðëÿðèíèí åâÿ ãàéòàðûëìàñû âóðüóëàíûð. Ëàêèí èíäèêè äþâðäÿ Áèðëÿøìèø Øòàòëàð Éàõûí Øÿðãäÿ éåíèäÿí ùÿðáè ÿìÿëèééàòëàðà áàøëàìàüà ùàçûðäûð, ùàáåëÿ Ïóòèíè äàéàíäûðìàã ö÷öí ñÿé ýþñòÿðèð. ßðÿáëÿðèí îéàíìàñûíäàí ñîíðà éöðöäöëÿí ñèéàñÿòè äÿ àðäûúûë ñèéàñÿò àäëàíäûðìàã ÷ÿòèíäèð...”. Ùåíðè Êèññèíúåðèí ýÿëäèéè ãÿíàÿò ãëîáàë ýåîñèéàñÿòèí ÿñàñ ïðèíñèïëÿðèíè éåíèëÿøäèðìÿéèí çÿðóðè îëìàñûíäàí èáàðÿòäèð. Îíóí “áåéíÿëõàëã ìöíàñèáÿòëÿðèí ìþâúóä ñèñòåìè áþùðàí êå÷èðèð” òåçèñè ìöàñèð ðåàëëûüû ÿêñ åòäèðèð. Ù.Êèññèíúåðèí ôèêðèíúÿ, áó ýöí ùÿòòà ñÿðò ýöú òÿòáèã åäèëìÿñè áàùàñûíà äà îëñà, Àìåðèêà äÿéÿðëÿðèíèí áöòöí äöíéàäà éàéûëìàñûíûí òÿðÿôäàðëàðû ÀÁØ-ûí õàðèúè ñèéàñÿòèíäÿ ìþùêÿì ìþâãå òóòóð. Äöíéà íèçàìûíûí òÿìèí åäèëìÿñè ìåõàíèçìëÿðèíèí ÿêñÿðèééÿòè éåòÿðèíúÿ ÷îõäàí ôîðìàëàøûá. Áåéíÿëõàëã ìöíàñèáÿòëÿðäÿ ìöàñèð áþùðàíûí ñÿáÿáè îíóíëà áàüëûäûð êè, áó ìöíàñèáÿòëÿðè àüëàáàòàí øÿêèëäÿ éåíèäÿí ãóðìàã, ìöàñèð ðåàëëûãëàðà óéüóíëàøäûðìàã ÿâÿçèíÿ îíëàðû ñûíäûðûðëàð. Ùå÷ äÿ òÿñàäöôè äåéèë êè, “Ìöàñèð äöíéàíûí ÿñàñûíû òÿøêèë åäÿí ãàéäà êîíñåïñèéàñûíûí áþùðàí âÿçèééÿòèíäÿ îëìàñûíû” âóðüóëàéàí Ùåíðè Êèññèíúåð áóíó èðè äþâëÿòëÿðèí ãöââÿëÿð òàðàçëûüû éàðàòìàüà äåéèë, þçëÿðèíèí ìàðàãëàðûíû ìàêñèìóì òÿìèí åòìÿéÿ ÷àëûøìàëàðû èëÿ èçàù åäèð. Éåðè ýÿëìèøêÿí, î, äöíéà íèçàìûíûí áþùðàíûíûí áàøãà áèð ñÿáÿáè áàðÿäÿ äÿ éàçûð: áöòöí áóíëàðûí àðõàñûíäà Àìåðèêà Áèðëÿøìèø Øòàòëàðûíûí äöíéàäà ëèäåðëèéè òÿìèí åòìÿê ö÷öí éåíè öñóëëàð àõòàðìàñû äàéàíûð. Ëàï éàõûí âàõòëàðäà - íîéàáð àéûíûí îðòàëàðûíäà Àâñòðàëèéàíûí Áðèñáåí øÿùÿðèíäÿ “áþéöê èéèðìèëèéèí” (Ý20) ñàììèòèíäÿ Áàðàê Îáàìà Ùåíðè Êèññèíúåðèí ýÿëäèéè áó íÿòèúÿëÿðè áèð íþâ òÿñäèã åäÿðÿê, ÀÁØ-û ùÿð ùàíñû òÿùäèäÿ äàâàì ýÿòèðìÿéÿ ãàáèë îëàí “éåýàíÿ äöíéà äþâëÿòè” àäëàíäûðûá. Áó, äöíéà áèðëèéèíÿ éåíè õÿáÿðäàðëûã ñèãíàëû èäè êè, î, “÷îõãöòáëö äöíéà àðçóñóíäà îëìàñûí”. Ùÿãèãÿòÿí äÿ, Àü Åâèí “ðåýèîíäà ñöëùö âÿ ùÿìðÿéëèéè òÿìèí åäèðèê”, “äåìîêðàòèéàíû éàéûðûã”, “ðåýèîíà ñàáèòëèê ýÿòèðìÿê èñòÿéèðèê” êèìè áÿéàíàòëàðûíûí àðõàñûíäà áó ýöí òàìàì áàøãà ìÿãñÿäëÿð äàéàíûð. Áóíó éÿãèí åòìÿê ö÷öí ìöàñèð äöíéàäà äþâëÿòëÿðàðàñû ìöíàãèøÿëÿðèí âÿ ìöùàðèáÿëÿðèí éàðàíìàñû ñÿáÿáëÿðèíÿ îáéåêòèâ íÿçÿð ñàëìàã êèôàéÿòäèð. Àììà ùÿð ùàëäà, ùÿòòà Ùåíðè Êèññèíúåð êèìè ýþðêÿìëè àëèì, áåéíÿëõàëã ìöíàñèáÿòëÿð öçðÿ ìöòÿõÿññèñ âÿ ÀÁØ-ûí õàðèúè ñèéàñÿòèíäÿ áþéöê èø òÿúðöáÿñè îëàí áèð àäàì ñèñòåìèí áþùðàíûíäàí äàíûøûðñà, Áàðàê Îáàìà Àäìèíèñòðàñèéàñû ÀÁØ-ûí áó úöð õàðèúè ñèéàñÿòèíèí ãöñóðëó îëìàñû áàðÿäÿ äöøöíìÿëèäèð. Øöáùÿ éîõäóð êè, áåéíÿëõàëã ìöíàñèáÿòëÿðäÿêè ìöàñèð áþùðàí ÀÁØûí ñèéàñÿòè èëÿ áàüëûäûð. Áó áþùðàíûí êþêö àìåðèêàëû àëèì Ú.Íàé òÿðÿôèíäÿí íåîëèáåðàëèçì áàõûìûíäàí èøëÿíèá ùàçûðëàíìûø “éóìøàã ýöú” (ñîôò ïîwåð) íÿçÿðèééÿñèíèí äöçýöí èìïëåìåíòàñèéà åäèëìÿìÿñè èëÿ áàüëûäûð. “Éóìøàã ýöú” äåäèêäÿ, èëê íþâáÿäÿ, ãåéðè-ùÿðáè âàñèòÿëÿð, èãòèñàäè, èíôîðìàñèéà, ìÿäÿíè âÿ äèýÿð òÿñèð òÿäáèðëÿðè íÿçÿðäÿ òóòóëóð. Áó íÿçÿðèééÿíèí èíêèøàôûíäà ÿñàñ îéóí÷óëàð ãåéðè-äþâëÿò ñóáéåêòëÿðèäèð. Ú.Íàéà ýþðÿ, “éóìøàã ýöú” “ñÿíèí þëêÿíèí èñòÿäèéèíè áàøãà þëêÿëÿðèí èñòÿìÿñèíÿ íàèë îëìàã, ÷ÿêèíäèðìÿê âÿ ìÿúáóð åòìÿê ÿâÿçèíÿ îíëàðû úÿëá åòìÿê âÿ îíëàðëà ÿìÿêäàøëûã åòìÿê áàúàðûüûäûð”5. Áÿëè, äöíéà áèðëèéè ãëîáàë ñÿâèééÿäÿ Àìåðèêàíûí ñèéàñÿòèíÿ àëòåðíàòèâ òÿãäèì åäÿ áèëìÿéèá. Ñîíóíúó àëòåðíàòèâ êîììóíèçì èäè, ëàêèí áó åêñïåðèìåíò þçöíö äîüðóëòìàäû. Ñîñèàëèñò äöøÿðýÿñè ïàð÷àëàíàíäàí ñîíðà ÀÁØ áöòöí äöíéàäà âåñòåðíëÿøìÿ ñèéàñÿòèíäÿ íÿçÿðÿ÷àðïàúàã óüóðëàð ãàçàíäû. Ëàêèí ÷îõ âàõò Àìåðèêàíûí äöíéàéà ýÿòèðäèéè “àéäûíëûã âÿ äåìîêðàòèéà” èäåéàëàðû ùå÷ äÿ ùóìàíèñò öñóëëàðëà èíêèøàô åòäèðèëìèð. Íöìóíÿëÿð èñòÿíèëÿí ãÿäÿðäèð. Àìåðèêà äåìîêðàòèê òðàíçèò íÿçÿðèééÿñèíäÿ áó ïîñòóëàòà ùÿòòà “ýöúÿ ÿñàñëàíàí äåìîêðàòèê òðàíçèò íÿçÿðèééÿñè” äåéèëÿí àéðûúà áèð èñòèãàìÿò äÿ ùÿñð åäèëèá. Ëàêèí òÿúðöáÿ ýþñòÿðèð êè, Éàõûí Øÿðãäÿ áó úöð åêñïåðèìåíòëÿð òÿðÿããèéÿ, ñöëùÿ âÿ äåìîêðàòèéàéà äåéèë, äàùà ÷îõ òåððîðèçìèí, öìóìè ùÿðúìÿðúëèéèí âÿ ýÿðýèíëèéèí ýþðöíìÿìèø äÿðÿúÿäÿ àðòìàñûíà ýÿòèðèá ÷ûõàðûð. Áó ñòðàòåýèéà êè÷èê Ú.Áóøóí ïðåçèäåíòëèéè äþâðöíäÿ ÷îõ ïîïóëéàð èäè. Éåðè ýÿëìèøêÿí, ÀÁØ-ûí ñàáèã äþâëÿò êàòèáè Ìàäëåí Îëáðàéò äà áóíó åòèðàô åäèð. Î, 2014-úö èë íîéàáðûí 21äÿ Äåìîêðàòèéàéà Äÿñòÿê Ìèëëè Ôîíäóíäà ÷ûõûøûíäà ãåéä åäèá êè, äåìîêðàòèéàíû èðÿëèëÿòìÿê ñÿéëÿðè îíóí ìèëèòàðèñòëÿøìèø àñïåêòè èëÿ àññîñèàñèéà åäèëìÿéÿ áàøëàéûá. “Àìåðèêàíûí ñÿñè” ðàäèîñó 2014-úö èë íîéàáðûí 21äÿ Îëáðàéòûí áó ñþçëÿðèíè ñèòàò ýÿòèðèá: “Äåìîêðàòèéà ÿââÿëêè àäìèíèñòðàñèéàíûí ôÿàëèééÿòè íÿòèúÿñèíäÿ, î úöìëÿäÿí Èðàãäà áàø âåðÿíëÿðÿ ýþðÿ ïèñ ðåïóòàñèéà ãàçàíûá”. Äöíéà èúòèìàèééÿòè Áàðàê Îáàìàíûí ÀÁØ ðÿùáÿðëèéèíÿ ýÿëìÿñè èëÿ áó òÿúàâöçêàð õàðèúè ñèéàñÿòèí äÿéèøÿúÿéèíÿ öìèä åäèðäè. Áÿñ áó ýöí áèç íÿ ýþðöðöê? Ñóðèéàäà âÿ Èðàãäà þçëÿðèíè “Èðàã-Øàì Èñëàì Äþâëÿòè” (ÈØÈÄ) àäëàíäûðàí òåððîð÷ó ãðóïëàøìàéà ãàðøû ÿìÿëèééàò ýåíèøëÿíèð. Ùàëáóêè áó ãðóïëàøìàíû ÀÁØ þçö Ñóðèéà ìöõàëèôÿòèíè ñèëàùëàíäûðìàãëà, áóíóí íÿòèúÿëÿðèíè ïðîãíîçëàøäûðìàäàí éàðàäûá. Áó ýöí Àìåðèêà ýåíåðàëëàðû ùÿòòà ùàâà ùöúóìëàðû èëÿ êèôàéÿòëÿíìèð, ÈØÈÄ-èí ìÿùâ åäèëìÿñè ö÷öí òÿêúÿ ùàâà ùöúóìëàðûíûí ñÿìÿðÿëè îëìàìàñûíà ÿñàñëàíàðàã, Àü Åâäÿí ãóðó ãîøóíëàðûíûí áóðàéà éåðèäèëìÿñèíè òÿëÿá åäèðëÿð. Ìÿüðèá þëêÿëÿðè ÀÁØ òÿðÿôèíäÿí þç êå÷ìèø “äåìîêðàòèê” ìöòòÿôèãëÿðèíÿ ãàðøû ÷îõ ôÿàë äÿñòÿêëÿíÿí “ßðÿá áàùàðû”íûí äàüûòäûüû èúòèìàè íèçàìû ùÿëÿ äÿ òàì áÿðïà åäÿ áèëìèðëÿð. Áó ðåýèîíäà áöòöí õàëã òÿðÿôèíäÿí ñå÷èëìèø ëèäåðëÿð ùÿðáè ÷åâðèëèøëÿð éîëó èëÿ äåâðèëèð, Ãÿðá äåìîêðàòèéàëàðû èñÿ éàëíûç “äÿðèí íàðàùàòëûã êå÷èðìÿëÿðè” áàðÿäÿ áÿéàíàòëàð äÿðú åäèðëÿð. Äåìîêðàòèéàéà äîüðó äóðìàäàí èðÿëèëÿéÿí ùÿð êÿñèí àðõàñûíäà ÀÁØ-ûí äàéàíìàñû áàðÿäÿ Îáàìàíûí èäåéàëàðûíûí ýåð÷ÿêëÿøìÿñè áÿñ ùàðàäà ãàëäû? Ìÿýÿð áó, Ú.Íàéûí “éóìøàã ýöú” áàðÿäÿ äàíûøàðêÿí èñòèíàä åòäèéè úÿëáåòìÿ âÿ êîîïåðàñèéàäûðìû? Áîìáàðäìàíëàð, ðÿíýëè èíãèëàáëàð ùàçûðëàíìàñû âÿ áóíà îõøàð ïîçóúó ññåíàðèëÿð âàñèòÿñèëÿ áàøãà þëêÿëÿðè äÿ ÀÁØ-ûí èñòÿäèêëÿðèíè èñòÿìÿéÿ ñþâã åòìÿéèí ìöìêöí îëìàñû åùòèìàëû àçäûð. Áöòöí áó ôàêòëàð îíó ýþñòÿðèð êè, Àìåðèêà õàðèúè ñèéàñÿòèíèí ãîíäàðìà ëèáåðàë ìÿçìóíó, ÿñëèíäÿ Ùàíñ Ìîðýåíòàóíóí äåäèéè êèìè, äÿéèøìÿç îëàí õóäáèí “ìèëëè ìàðàãëàð”ûí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñè ö÷öí éàëíûç ïÿðäÿäèð. ßýÿð ÀÁØ þç ìèëëè ìàðàãëàðûíà äþíìÿäÿí ÿìÿë åäèðñÿ, îíäà áàøãà þëêÿëÿð íÿéÿ ýþðÿ þç ìàðàãëàðûíû èíêàð åòìÿëè âÿ éà àíëàøûëìàç, äàüûíòûëàðà ýÿòèðèá ÷ûõàðà áèëÿúÿê ýöçÿøòëÿðÿ ýåòìÿëèäèðëÿð. ÀÁØ-äà Å.Ñóíîóäåí áàðÿñèíäÿ ãàëäûðûëìûø èøè íÿéÿ ýþðÿ úèíàéÿò èøè (àììà ñèéàñè ìîòèâëÿðè îëìàéàí èø) ùåñàá åäèðëÿð? Ùàëáóêè î äà ýóéà ÿñë ëèáåðàë êèìè ùÿðÿêÿò åäèá - àçàäëûüû òÿùëöêÿñèçëèêäÿí öñòöí òóòóá, áèð ñûðà ìèëëè âÿ áåéíÿëõàëã ãàíóíëàðûí, íîðìàëàðûí ÀÁØ òÿðÿôèíäÿí ïîçóëìàñûíû äöíéàéà à÷ûãëàéûá. Åéíè çàìàíäà, ÀÁØ-äàêû âÿ Àâðîïàäàêû áåéíÿëõàëã “ãåéðè-ùþêóìÿò” òÿøêèëàòëàðû íÿ ö÷öí Ëåéëà Éóíóñ âÿ Àðèô Éóíóñ, ùÿì÷èíèí “áåøèíúè êîëîí”óí äèýÿð íöìàéÿíäÿëÿðè áàðÿñèíäÿ úèíàéÿò èøëÿðè öçðÿ àðàøäûðìàëàðû ñèéàñè ìîòèâëè àðàøäûðìà ùåñàá åäèðëÿð? Íÿéÿ ýþðÿ ÀÁØ ùàìûäàí òðàíñïàðåíòëèê òÿëÿá åäèð âÿ êîððóïñèéà èëÿ ìöáàðèçÿéÿ ÷àüûðûð? Ùàëáóêè îíóí äöíéàíûí ìöõòÿëèô ýóøÿëÿðèíäÿ éàðàòäûüû ÃÙÒëÿðèí ôÿàëèééÿòè éåòÿðèíúÿ êîððóïñèéàëàøûá âÿ èúòèìàè íÿçàðÿò ö÷öí à÷ûã äåéèëäèð. íûí èøòèðàê÷ûëàðû þçëÿðèíèí õàðèúäÿêè ùèìàéÿäàðëàðûíû ÿëÿ âåðÿ, áóíóíëà äà äþâëÿòëÿðàðàñû èêèòÿðÿôëè ðÿñìè ìöíàñèáÿòëÿðÿ çèéàí âóðà áèëÿðëÿð. Ñîâåò Èòòèôàãûíûí äàüûëìàñû äàëüàñûíäà ÀÁØäà ìÿùç áó úöð ðèñêëÿðè ìèíèìóìà åíäèðìÿê ö÷öí ïîñòñîâåò äþâëÿòëÿðèíäÿ “áåøèíúè êîëîí”ëàðëà èø êîíñåïñèéàñû ùàçûðëàíìûøäû. ßýÿð ÿââÿëëÿð “áåøèíúè êîëîí” öçâëÿðèíèí ÿëÿ àëûíìàñû ìÿñÿëÿëÿðè èëÿ ÿñàñÿí õöñóñè õèäìÿòëÿð ìÿøüóë îëóðäóñà, êå÷ÿí éöçèëëèéèí 90-úû èëëÿðèíèí ÿââÿëèíäÿ “áåøèíúè êîëîí”ëàðûí äÿñòÿêëÿíìÿñè âÿ ôîðìàëàøìàñû öçðÿ ñÿëàùèééÿòëÿðèí âÿ ìàëèééÿ âÿñàèòëÿðèíèí õåéëè ãèñìè ÀÁØ Äþâëÿò Äåïàðòàìåíòèíÿ ùÿâàëÿ åäèëäè. Î äà þç íþâáÿñèíäÿ áó èøè îíà éàõûí îëàí ÃÙÒëÿð âÿ ôîíäëàð âàñèòÿñèëÿ ùÿéàòà êå÷èðèðäè. Áó, àðòûã Ìÿðêÿçè Êÿøôèééàò Èäàðÿñèíèí èúòèìàèééÿòäÿí ýèçëÿäèëÿí ãàðà áöäúÿñè äåéèëäè. Èíäè áó ìÿíáÿ äåìîêðàòèéàíûí äÿñòÿêëÿíìÿñè, èíñàí ùöãóãëàðûíûí ìöäàôèÿñè, ÊÈ àçàäëûüûíûí òÿìèí åäèëìÿñè âÿ äèýÿð éåòÿðèíúÿ öìóìè áþëìÿëÿðè èëÿ äöíéà ö÷öí à÷ûã èäè. Áó áþëìÿëÿðÿ ÷îõ áþéöê ìÿáëÿüëÿð ñÿðô åäèëèðäè, ëàêèí ÿñàñ õèäìÿò ùå÷ äÿ áó äåéèëäè. ÀÁØ áèðáàøà ÿëÿàëìà ìåòîäëàðûíäàí áèð íþâ èìòèíà åäÿðÿê “áåøèíúè êîëîí”ëàðûí àýåíòëÿðè âÿ ðåçèäåíòëÿðè àðàñûíäà áèëàâàñèòÿ ÿëàãÿëÿðè õåéëè òÿêìèëëÿøäèðäè. Èíêèøàô åòìÿêäÿ îëàí þëêÿëÿðäÿ ÀÁØ òÿðÿôèíäÿí éàðàäûëìûø ÃÙÒ-ëÿðèí íöìàéÿíäÿëÿðèíèí ÷îõó ÿêñÿð ùàëëàðäà ùå÷ àüûëëàðûíà äà ýÿòèðìèð êè, îíëàð “áåøèíúè êîëîí”ëàð ðîëóíäà ÷ûõûø åäèð âÿ îíëàðûí èíôîðìàñèéàñûíäàí åëÿ þç þëêÿëÿðèíäÿ ñàáèòëèéè ïîçìàã ö÷öí èñòèôàäÿ åäèëèð. Îíëàð áèëìèðëÿð êè, “äåìîêðàòèéà äÿéÿðëÿðèíèí éàéûëìàñû” àíëàéûøû èëÿ ïÿðäÿëÿíìèø áþéöê Àìåðèêà ñèéàñÿòèíèí àýåíòëÿðèäèðëÿð. Íÿòèúÿäÿ áó úöð øÿáÿêÿëÿðèí öñòö à÷ûëäûãäà áåëÿ, îíëàðûí íöìàéÿíäÿëÿðè ÷îõ ñþç äåéÿ áèëìèðëÿð, ÷öíêè ùàíñû êîíêðåò ïëàíëàðûí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñè ö÷öí èøëÿäèêëÿðèíäÿí þçëÿðèíèí äÿ äÿãèã ìÿëóìàòû îëìóð. Éåíè íÿñèë “áåøèíúè êîëîí”ëàðûí ÿñàñ ôÿðãëè õöñóñèééÿòè, ùÿì÷èíèí ÀÁØ âÿ îíóí ìöòòÿôèãëÿðèíèí áó àýåíòëÿðëÿ èøèíèí áóýöíêö þçÿëëèéè ìÿùç áóäóð. Äþâëÿò Äåïàðòàìåíòèíÿ éàõûí ÃÙÒ-ëÿðèí ãåéðè-òðàíñïàðåíò ôÿàëèééÿòè, ùÿìèí ÃÙÒ-ëÿðäÿ êîððóïñèéà ôàêòëàðû âÿ áó òÿøêèëàòëàðûí áöäúÿëÿðèíäÿ äþâëÿò âÿñàèòëÿðèíèí öñòöíëöê òÿøêèë åòìÿñè äàùà áèð ìöùöì ðåàëëûãäûð. Ìÿñÿëÿí, Àçÿðáàéúàíäà “áåøèíúè êîëîí” éàðàäûëìàñû öçðÿ ìöõòÿëèô ÃÙÒ-ëÿðèí ôÿàëèééÿòèíèí ìàëèééÿëÿøäèðèëìÿñè ñõåìè òÿõìèíÿí áåëÿäèð. Äþâëÿò Äåïàðòàìåíòè äåìîêðàòèéàíûí éàéûëìàñû öçðÿ ÿñàñ òÿøêèëàò îëàí ÓÑÀÈÄ (ÀÁØ Áåéíÿëõàëã Èíêèøàô Àýåíòëèéè) ö÷öí ïóë àéûðûð. ÓÑÀÈÄ äÿ þç íþâáÿñèíäÿ ðÿíýëè èíãèëàáëàðûí ÍÅÄ (Ìèëëè Äåìîêðàòèéà Ôîíäó), ÈÐÈ (Áåéíÿëõàëã Ðåñïóáëèêà Èíñòèòóòó) âÿ ÍÄÈ (Ìèëëè Äåìîêðàòèéà Èíñòèòóòó) êèìè òÿøêèëàò÷ûëàðûíû ìàëèééÿëÿøäèðèð. Áóíäàí ÿëàâÿ, ÓÑÀÈÄ éåðëè ÃÙÒ-ëÿðè âÿ õàðèúè òÿøêèëàòëàðûí Àçÿðáàéúàíäàêû äèýÿð íöìàéÿíäÿëèêëÿðèíè áèðáàøà ìàëèééÿëÿøäèðèð. Áóíóíëà éàíàøû, Ìèëëè Äåìîêðàòèéà Ôîíäó (ÍÅÄ) éåðëè ÃÙÒ-ëÿðè âÿ õàðèúè òÿøêèëàòëàðûí þëêÿìèçäÿêè íöìàéÿíäÿëèêëÿðèíè áèëàâàñèòÿ þçö ìàëèééÿëÿøäèðèð. Ãåéðè-ùþêóìÿò òÿøêèëàòëàðû (ÃÙÒ) éåíè íÿñèë “áåøèíúè êîëîí”ëàð ðîëóíäà Äþâëÿòëÿðèí òàðèõèíäÿí áèëäèéèìèç êèìè, õàðèúè äþâëÿòëÿðèí õåéðèíÿ èøëÿéÿí ìöõòÿëèô àýåíòëÿð, òåððîð÷óëàð âÿ ñåïàðàò÷ûëàð ÿñàñÿí øöóðëó øÿêèëäÿ äþâëÿò÷èëèéèí çÿèôëÿäèëìÿñèíÿ ÷àëûøûð, êîíñòèòóñèéàéà çèää ùÿðÿêÿòëÿð òþðÿäèðëÿð. Áó èøäÿ îíëàðà èíàì âåðÿí î èäè êè, îíëàðûí ôÿàëèééÿòè õàðèúäÿí ýöúëö äÿñòÿêëÿ òÿìèí îëóíóð âÿ éàõøû ùàãã þäÿíèëèðäè. Õàðèúè äþâëÿòëÿð ö÷öí ÿí áþéöê ðèñê îíëàðûí “áåøèíúè êîëîí” éàðàòìàã ïëàíëàðûíûí öñòöíöí à÷ûëìàñû èäè. Îíëàð åùòèéàò åäèðäèëÿð êè, áó ïëà- êîëîí”ëàðû ôîðìàëàøäûðìàã âÿ äÿñòÿêëÿìÿê îëàí áöòöí ãåéðè-ùþêóìÿò ôîíäëàðûíûí âÿ òÿøêèëàòëàðûíûí ÿñëèíäÿ íåúÿ èøëÿäèêëÿðèíè éàëíûç ãèñìÿí àíëàìàüà èìêàí âåðèð. ÀÁØ-ûí âåðýè þäÿéèúèëÿðèíèí ïóëëàðû ÿñëèíäÿ áó âÿ éà äèýÿð þëêÿäÿ ùàêèìèééÿòèí äÿéèøäèðèëìÿñèíÿ âÿ éà ùÿìèí þëêÿíèí ùþêóìÿòèíè Àìåðèêà Àäìèíèñòðàñèéàñûíûí òÿëÿáëÿðèíè éåðèíÿ éåòèðìÿéÿ ìÿúáóð åòìÿê ö÷öí õÿðúëÿíèð. Àü Åâ ãåéðèùþêóìÿò òÿøêèëàòëàðûíûí øÿõñèíäÿ áó õÿéàëè âÿòÿíäàø ñåêòîðóíó äåìîêðàòèéàíû éàéàíëàð êèìè òÿãäèì åòìÿéÿ ÷àëûøûð. Íéó-Éîðêäàí îëàí ýåîñèéàñè àíàëèòèê Åðèê Äðàéñåðèí ôèêðèíúÿ, ÀÁØ âÿ îíóí ìöòòÿôèãëÿðè Àçÿðáàéúàíäà âÿçèééÿòèí ñàáèòëèéèíè ïîçìàã ìÿãñÿäèëÿ “èíñàí ùöãóãëàðû”, “âÿòÿíäàø úÿìèééÿòèíèí àçàäëûüû” âÿ “äåìîêðàòèéà” ùàããûíäà ñòàíäàðò äåìîãîãëóüà êå÷èáëÿð. Ìÿñÿëÿí, öçäÿíèðàã “ñèéàñè ìÿùáóñëàð”äàí áèðè Àíàð Ìÿììÿäëè ñå÷êèëÿðèí ìîíèòîðèíãè âÿ äåìîêðàòèéà öçðÿ òÿäðèñ ìÿðêÿçèíèí ðÿùáÿðèäèð. Ìöÿëëèô éàçûð: “Òÿøêèëàò 2002-úè èëäÿ éàðàäûëäûüû àíäàí ÀÁØ-ûí “éóìøàã ýöú”öíöí ÿëàâÿñè îëóá. Î, ÀÁØ ùþêóìÿòè òÿðÿôèíäÿí ìàëèééÿëÿøäèðèëÿí äåìîêðàòèéàéà äÿñòÿê ìèëëè ôîíäóíóí áèð ãîëó îëàí Ìèëëè Äåìîêðàòèéà Èíñòèòóòóíóí (ÍÄÈ) ìàëèééÿ äÿñòÿéè èëÿ ÃÙÒ-íèí âÿ âÿòÿíäàø úÿìèééÿòè òÿøêèëàòëàðûíûí êþìÿéè èëÿ áöòöí äöíéàäà “éóìøàã ýöú” éàéìàã ìÿãñÿäèëÿ éàðàäûëûá”. Åðèê Äðàéñåð ùåñàá åäèð êè, Àíàð Ìÿììÿäëè âÿ îíóí “ñèéàñè ìÿùáóñ” ùÿìêàðëàðû ÿñëèíäÿ ÀÁØ-ûí âÿ îíóí ìöòòÿôèãëÿðèíèí àýåíòëÿðèäèð, îíëàðûí ñèéàñè âÿ èúòèìàè ùÿéàòû áöòöíëöêëÿ Ãÿðá òÿøêèëàòëàðûíà áîðúëóäóð. ÀÁØ íÿ ö÷öí âÿçèôÿñè ñå÷êèëÿðè øöáùÿ àëòûíà àëìàã îëàí àýåíòëÿð éåðëÿøäèðèð âÿ áóíóíëà äà îíóí ãÿçÿáèíÿ òóø ýÿëìèø ùþêóìÿòëÿðè ìöòèëèéÿ ìÿúáóð åäèð? Úàâàá ö÷öí óçàüà ýåòìÿê ëàçûì äåéèë. 2003-úö èëäÿ Ýöðúöñòàíäà “Ãûçûëýöë èíãèëàáû”íû, 2004-úö èëäÿ Óêðàéíàäà “Íàðûíúû èíãèëàá”û õàòûðëàìàã êèôàéÿòäèð. Å.Äðàéñåð ìöëàùèçÿëÿðèíè äàâàì åòäèðÿðÿê éàçûð êè, Âàøèíãòîí âÿ Áðöññåë òÿðÿôèíäÿí òÿãäèì îëóíìóø ãîíäàðìà “ñèéàñè ìÿùáóñ”ëàðûí ñèéàùûñûíà íÿçÿð ñàëñàã àøêàð ýþðöíÿð êè, áó àäàìëàð Àçÿðáàéúàíû Àìåðèêàíûí òÿëÿáëÿðèíÿ óéüóí ÷àëûøìàüà ìÿúáóð åòìÿê ìÿãñÿäèëÿ õàðèúäÿêè ñïîíñîðëàðûí àäûíäàí ôÿàëèééÿò ýþñòÿðèðëÿð. Áóðàäà òÿçÿ ùå÷ íÿ éîõäóð, ÷öíêè ÀÁØ áöòöí äöíéàäà âÿòÿíäàø úÿìèééÿòè òÿøêèëàòëàðûíäàí âÿ ÃÙÒëÿðäÿí þç ìÿãñÿäëÿðèíÿ ÷àòìàã, ùàêèìèééÿòè äÿéèøìÿê âÿ éà îíëàðû ÀÁØ-ûí ýþñòÿðèøëÿðèíè éåðèíÿ éåòèðìÿéÿ ìÿúáóð åòìÿê ö÷öí òÿçéèã àëÿòè êèìè èñòèôàäÿ åäèð. Ãûñàñû, “ñþçÿ áàõìàéàí”ëàðà òÿñèð òÿäáèðëÿðè éàõøû ìÿëóìäóð âÿ äÿôÿëÿðëÿ ñûíàãäàí ÷ûõàðûëûá: ýöú àêñèéàëàðû, èãòèñàäè âÿ òÿáëèüàò õàðàêòåðëè òÿçéèã, äàõèëè èøëÿðÿ ãàðûøìàã. Áàøãà ñþçëÿ äåñÿê, âÿòÿíäàø úÿìèééÿòè ùàããûíäà ùÿð ùàíñû ìöëàùèçÿëÿð ÀÁØ-ûí “éóìøàã ýöú” ñõåìèíèí ðåàëëàøäûðûëìàñû ö÷öí êîäëàøäûðûëìûø äèëäèð. Îíà ýþðÿ äþâëÿòëÿð òÿðÿôèíäÿí áó úöð òÿøêèëàòëàðà ãàðøû ùÿð ùàíñû ùÿðÿêÿòëÿð Àìåðèêàíûí ìàðàãëàðûíûí çÿèôëÿäèëìÿñè úÿùäëÿðè ùåñàá åäèëèð. Âàøèíãòîí ñòðàòåãëÿðèíèí ôèêðèíúÿ, Àçÿðáàéúàí ÍÄÈ-íèí ôÿàëèééÿòèíè, “Wîðëä âèñèîí” òÿøêèëàòûíûí, Àìåðèêà Ùöãóãøöíàñëàð Àññîñèàñèéàñûíûí (ÀÁÀÚÅËËÈ), ùàáåëÿ Áåéíÿëõàëã Àðàøäûðìàëàð âÿ Ìöáàäèëÿ Øóðàñûíûí (ÈÐÅÕ) àêòèâëÿðèíè äîíäóðìàãëà ùöãóãàçèää ùÿðÿêÿò åäèá. Îíëàð ùåñàá åäèðëÿð êè, áöòöí áó ãóðóìëàð áèëàâàäàâàìû 5-úè ñÿùèôÿäÿ Ìàëèééÿ àõûíëàðûíûí ùÿðÿêÿòè éóõàðûäàêû ñõåìäÿ ÿéàíè øÿêèëäÿ ýþðöíöð. Áó ñõåì áàøëûúà ìÿãñÿäè “áåøèíúè 3 Security: A New Framework for Analysis Barry Buzan, Ole Wàåver, Jaaï de Wilde 1997 httð://www.uni-erfurt.de/fileadmin/ïublicdocs/Internationale_Beziehungen/BA_Einfuehrung _in_die_IB/BUZAN%20+%20WAEVER+%20WILD E_%201998_Security_CÍ%201+2.ïdf 4 Democracy, Freedom, and Aïïle Pie Aren’t a Foreign Policy. Steïhen M. Walt httð://www.foreignïolicy.com/articles/2014/07/01/american_values_are_to_blame_for_the_worlds_chaos_democ racy_human_rights_ukraine_iraq httð://inosmi.ru/world/20140703/221401996.ht ml 5 Nye, Joseïh. Bound to Lead: The Changing Nature of American Power (New Éork: Basic Books, 1990) 5 www.yeniazerbaycan.com 04 äåêàáð 2014-úö èë, úöìÿ àõøàìû / ¹ 221 (4380) Èêèëè ñòàíäàðòëàðûí äöíéà íèçàìû âÿ ìöàñèð Àçÿðáàéúàí ÿââÿëè 4-úö ñÿùèôÿäÿ ñèòÿ ÀÁØ, Àâðîïà äþâëÿòëÿðè âÿ òÿøêèëàòëàðû òÿðÿôèíäÿí ìàëèééÿëÿøäèðèëäèéèíÿ ýþðÿ, Àçÿðáàéúàí äþâëÿòè îíëàðûí ôÿàëèééÿòèíè òÿíçèìëÿéÿí òÿäáèðëÿð ýþðìÿìÿëè èäè. Áóíóíëà éàíàøû, àøêàðäûð êè, ãåéðè-ùþêóìÿò òÿøêèëàòëàðûíûí ôÿàëèééÿòè èëÿ áàüëû éåíè íîðìàòèâ-ùöãóãè àêòëàðûí ãÿáóë åäèëìÿñè äÿ áó ñàùÿäÿ ãàíóí÷óëóüóí òÿìèí îëóíìàñûíà âÿ ÃÙÒ-ëÿðèí ìöâàôèã äþâëÿò ñòðóêòóðëàðû èëÿ ãàðøûëûãëû ôÿàëèééÿòèíèí àñàíëàøäûðûëìàñûíà éþíÿëèá. Øÿôôàôëûüûí àðòûðûëìàñû Àçÿðáàéúàíäà ùÿéàòà êå÷èðèëÿí áöòöí èñëàùàòëàðûí ìÿçìóíóíóí ÿñàñûíû òÿøêèë åäèð. Áèç áó ìöääÿàíû ÿñàñ òóòóðóã êè, øÿôôàôëûüûí òÿìèí åäèëìÿñè òÿäáèðëÿðè ùÿì äþâëÿò ñåêòîðóíóí, ùÿì äÿ âÿòÿíäàø úÿìèééÿòè òÿñèñàòëàðûíûí ôÿàëèééÿòèíè ÿùàòÿ åòìÿëèäèð âÿ áó, ÿäàëÿòëèäèð. Íîéàáðûí 20-äÿí åòèáàðÿí ÃÙÒëÿðèí ôÿàëèééÿòè áàðÿäÿ ãàíóíâåðèúèëèê àêòû - “Ãðàíòëàð ùàããûíäà” Ãàíóí ãöââÿéÿ ìèíèá. Ùÿìèí Ãàíóíà ÿñàñÿí ãðàíòëàðû éàëíûç þëêÿìèçäÿ äîíîðëàð ãèñìèíäÿ ÷ûõûø åòìÿê ùöãóãóíà ìàëèê îëàí, ôèëèàëëàðû âÿ éà íöìàéÿíäÿëèêëÿðè ãåéäèééàòäàí êå÷ìèø õàðèúè òÿøêèëàòëàð àéûðà áèëÿð. Áó, ÃÙÒ-ëÿð ö÷öí ãðàíòëàð àéðûëìàñûíûí âÿ ÿí áàøëûúàñû, îíëàðäàí ùàíñû ìÿãñÿäëÿð ö÷öí èñòèôàäÿ îëóíìàñûíûí øÿôôàôëûüûíû òÿìèí åäÿúÿêäèð. Áó, îíäàí èðÿëè ýÿëèð êè, âÿòÿíäàø úÿìèééÿòèíèí èøòèðàê÷ûëàðûíûí, õöñóñÿí áåéíÿëõàëã ÃÙÒ-ëÿðèí Àçÿðáàéúàíäà ôÿàëèééÿòè éåòÿðèíúÿ øÿôôàô äåéèëäèð. Áóðàäà êîððóïñèéà âÿ ïóëëàðûí éóéóëìàñû ôàêòëàðû ìþâúóääóð, þçö äÿ òÿêúÿ Àçÿðáàéúàíäà éîõ, Ãÿðá þëêÿëÿðèíäÿ äÿ. Íöìóíÿ êèìè Àìåðèêàíûí ìÿøùóð Óíèòåä Wàé ãåéðè-ùþêóìÿò òÿøêèëàòû èëÿ áàüëû ÿùâàëàòû õàòûðëàòìàã îëàð. Áó ÃÙÒ-íèí ñÿäðè Óèëéàì Àðàìîíè áèð ìèëéîí äîëëàðäàí àðòûã âÿñàèòè ìÿíèìñÿäèéèíÿ ýþðÿ 7 èë àçàäëûãäàí ìÿùðóì åäèëèá. Ùåëñèíêè Áåéíÿëõàëã Èíñàí Ùöãóãëàðû Ôåäåðàñèéàñûíûí ìàëèééÿ ìåíåúåðè 1,2 ìèëéîí àâðî ìÿáëÿüèíäÿ âÿñàèòè ìÿíèìñÿäèéèíÿ ýþðÿ Àâñòðèéà ìÿùêÿìÿñè òÿðÿôèíäÿí 3 èë ùÿáñ úÿçàñûíà ìÿùêóì åäèëèá. Àçÿðáàéúàíäà “Ìèëëè âÿ Áåéíÿëõàëã Àðàøäûðìàëàð Ìÿðêÿçè” Èúòèìàè Áèðëèéè áèð íå÷ÿ èë ÿðçèíäÿ 9 ãðàíò ñàçèøè öçðÿ òÿãðèáÿí 358 ìèí ìàíàò àëûá. Ãàíóíà ýþðÿ, áó úöð ñàçèøëÿð ãåéäèééàòà àëûíìàã ö÷öí ßäëèééÿ Íàçèðëèéèíÿ òÿãäèì åäèëìÿëèäèð. Ëàêèí áó ìÿðêÿç 9 ãðàíò ñàçèøèíäÿí éàëíûç èêèñèíè ãåéäèééàòäàí êå÷èðèá. Äàùà áèð íöìóíÿ êèìè “Ñöëù âÿ Äåìîêðàòèéà Èíñòèòóòó”íó ýþñòÿðìÿê îëàð. Áó èíñòèòóòóí ðÿùáÿðè Ëåéëà Éóíóñ “Àçÿðáàéúàí ãàäûíëàðû Ãàôãàçäà ñöëù âÿ äåìîêðàòèéà óüðóíäà” ÃÙÒíèí òÿñèñ÷èñè îëìàäûüû ùàëäà ìÿùç áó òÿøêèëàòûí ùåñàáëàðûíäàí ìöõòÿëèô âàëéóòàëàðäà èðè ìÿáëÿüëÿð ÷ûõàðàðàã îíëàðäàí øÿõñè ìÿãñÿäëÿðè ö÷öí èñòèôàäÿ åäèá. Éàëíûç òÿÿññöôëÿíìÿê îëàð êè, õàðèúè ÃÙÒ-ëÿðèí Àçÿðáàéúàíäàêû ôèëèàëëàðû âÿ íöìàéÿíäÿëèêëÿðè ÷îõ âàõò ìèëëè ãàíóíâåðèúèëèéèí òÿëÿáëÿðèíè âÿ áåéíÿëõàëã ùöãóã íîðìàëàðûíû ïîçóðëàð. Ìÿñÿëÿí, ñîí èëëÿðäÿ ÀÁØ-ûí Ìèëëè Äåìîêðàòèéà Ôîíäó (Íàòèîíàë Åíäîwìåíò ôîð Äåìîúðàúé - ÍÅÄ) òÿðÿôèíäÿí Àçÿðáàéúàí ÃÙÒ-ëÿðèíÿ 83 ñàçèø öçðÿ òÿãðèáÿí 2,8 ìèëéîí ìàíàò, Àìåðèêà Ìèëëè Äåìîêðàòèéà Èíñòèòóòó (ÍÄÈ) òÿðÿôèíäÿí 12 ñàçèø öçðÿ òÿãðèáÿí éàðûì ìèëéîí ìàíàò, Áåéíÿëõàëã Àðàøäûðìàëàð âÿ Ìöáàäèëÿ Øóðàñû (ÈÐÅÕ) òÿðÿôèíäÿí 35 ñàçèø öçðÿ òÿãðèáÿí 900 ìèí ìàíàò, Àâðîïà Äåìîêðàòèéàéà Äÿñòÿê Ôîíäó (ÅÅÄ) òÿðÿôèíäÿí 300 ìèí ìàíàò, À÷ûã Úÿìèééÿòÿ Äÿñòÿê Ôîíäó (Ëèõòåíøòåéí) òÿðÿôèíäÿí 625 ãðàíò ñàçèøè öçðÿ 7,6 ìèëéîí ìàíàò âÿñàèò àéðûëûá. Áó ãðàíò ñàçèøëÿðèíèí õåéëè ùèññÿñè ãåéäèééàòà àëûíìàéûá. Áÿçè äîíîðëàð ÃÙÒ-ëÿðÿ ïóëó íàüä, éÿíè, ðÿñìè ñÿíÿäëÿøäèðìÿ îëìàäàí âåðèðëÿð. Áó, úèääè ùöãóã ïîçóíòóñóäóð. Áöòöí áóíëàð ùåéðÿò äîüóðóð, ÿí àçû îíà ýþðÿ êè, íÿòèúÿäÿ ÃÙÒ-ëÿð àëäûãëàðû âÿñàèòëÿðäÿí ìöâàôèã âåðýèëÿðè þäÿìèðëÿð. Áÿçè ÃÙÒ-ëÿð àëäûãëàðû ãðàíòëàðû âÿòÿíäàø úÿìèééÿòè ñòðóêòóðëàðûíûí èíêèøàôûíà äåéèë, þëêÿäÿ êîíñòèòóñèîí ãóðóëóøó çîðàêûëûãëà äÿéèøìÿê úÿùäëÿðèíÿ éþíÿëäèðëÿð. Õàðèúè äîíîðëàð ìöÿééÿí òÿøêèëàòëàðû ìàëèééÿëÿøäèðìÿêëÿ îíëàðû Àçÿðáàéúàí ãàíóíëàðûíû âÿ þëêÿäÿ ñàáèòëèéè êîáóä øÿêèëäÿ ïîçìàüà ìÿúáóð åäèðëÿð. Áóíóíëà äà ùÿìèí äîíîðëàð ôàêòèêè ñóðÿòäÿ âÿòÿíäàø úÿìèééÿòè òÿñèñàòëàðûíûí èíêèøàôû èëÿ ìÿøüóë îëìàã ÿâÿçèíÿ, “áåøèíúè êîëîí”äàí îëàí ìöÿééÿí øÿõñëÿðÿ ïóë âåðÿðÿê îíëàðäàí Àçÿðáàéúàí äþâëÿòèíÿ ãàðøû èñòèôàäÿ åäèðëÿð. Ìÿñÿëÿí, Àâðîïà Äåìîêðàòèéàéà Äÿñòÿê Ôîíäó éåýàíÿ ìÿãñÿäè Àçÿðáàéúàí äþâëÿòèíÿ ãàðà éàõìàã, Àçÿðáàéúàíûí íöôóçóíó àçàëòìàã îëàí Ìåéäàí Ò ëàéèùÿñèíÿ òÿãðèáÿí 300 ìèí äîëëàð ìÿáëÿüèíäÿ ãðàíò àéûðûá. Áó úöð ôÿàëèééÿò ñèéàñè ðèéàêàðëûüûí ñöáóòó îëìàãëà áÿðàáÿð, ùÿì äÿ âÿòÿíäàø úÿìèééÿòè èäåéàñûíûí þçöíöí ÿùÿìèééÿòèíÿ çèéàí âóðóð. Âÿòÿíäàø úÿìèééÿòè òÿñèñàòëàðûíà äþâëÿò äÿñòÿéèíäÿ ïðèíñèï åòèáàðèëÿ ùå÷ áèð ïèñ úÿùÿò éîõäóð. Þëêÿäÿ âÿòÿíäàø úÿìèééÿòè ãóðóúóëóüó éîëóíäà Àçÿðáàéúàí ùþêóìÿòè äÿ ÷îõ òÿäáèðëÿð ýþðöð. Ìÿñÿëÿí, 2007-úè èëäÿ Àçÿðáàéúàí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâèí Ñÿðÿíúàìû èëÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Ïðåçèäåíòè éàíûíäà ÃÙÒ-ëÿðÿ Äþâëÿò Äÿñòÿéè Øóðàñû éàðàäûëûá. Áó Øóðà 2008-úè èëäÿ èíñàí ùöãóãëàðû âÿ äåìîêðàòèéà ñàùÿñèíäÿ 20 ëàéèùÿéÿ 166 ìèí ÀÇÍ ìÿáëÿüèíäÿ ìàëèééÿ àéûðìûøäûñà, àðòûã 2013-úö èëäÿ áåëÿ ëàéèùÿëÿðèí ñàéû 46-éà, îíëàðûí áöäúÿñèíèí öìóìè ùÿúìè èñÿ 543 ìèí ÀÇÍÿ ÷àòûá. Ìÿýÿð, áó, Àçÿðáàéúàí äþâëÿòè òÿðÿôèíäÿí âÿòÿíäàø ñåêòîðóíóí âÿ äåìîêðàòèéàíûí ÿñàñëàðûíûí èíêèøàôûíà äèããÿò âÿ äÿñòÿéèí ýþñòÿðèúèñè äåéèëìè? Åëÿ èñÿ áèçèì âÿòÿíäàø úÿìèééÿòèíè èíêèøàô åòäèðìÿê âÿ äÿñòÿêëÿìÿê úÿùäëÿðèìèç Ãÿðá òÿðÿôèíäÿí íÿ ö÷öí òÿíãèä åäèëèð? Ïàðàäîêñàë âÿçèééÿò éàðàíûð: Íÿ ö÷öí Ãÿðá þëêÿëÿðèíÿ áàøãà äþâëÿòëÿðäÿêè ÃÙÒ-ëÿðè ìàëèééÿëÿøäèðìÿê îëàð âÿ áó, “äåìîêðàòèéàíûí èíêèøàôûíà êþìÿê” êèìè òÿãäèì åäèëèð, àììà äþâëÿòëÿð þçëÿðè áóíó åäÿ áèëìÿçëÿð. Ìÿñÿëÿí, áèçè èòòèùàì åäèðëÿð êè, Àçÿðáàéúàí þç ÃÙÒ-ëÿðèíè ìàëèééÿëÿøäèðìÿêëÿ âÿ þç ãàíóíëàðû èëÿ âÿòÿíäàø ñåêòîðóíóí ôÿàëèééÿòèíè ýóéà ìÿùäóäëàøäûðûð. Ìÿýÿð, ùÿð ùàíñû äåìîêðàòèê äþâëÿòèí ãàíóíâåðèúèëèéèíèí òÿëÿá åòäèéè ùåñàáàò âåðèëìÿñè, ìàëèééÿ àøêàðëûüû âÿ ïóë êþ÷öðìÿëÿðèíèí òðàíñïàðåíòëèéè òÿçéèã êèìè ãèéìÿòëÿíäèðèëÿ áèëÿðìè? Áÿëêÿ Àçÿðáàéúàí õàðèúè ÃÙÒ-ëÿð ö÷öí õöñóñè ãàíóíâåðèúèëèê éàðàòìàëûäûð? Áÿëêÿ îíëàð ö÷öí öìóìèééÿòëÿ ãàíóíëàð éàçûëìàéûá? Ëàêèí ôàêòëàð áóíó äåìÿéÿ ÿñàñ âåðèð êè, õàðèúè äîíîðëàð òÿðÿôèíäÿí éàðàäûëìûø òÿøêèëàòëàð äåìîêðàòèéàíûí âÿ âÿòÿíäàø úÿìèééÿòèíèí èíêèøàôû íàìèíÿ èøëÿìèð, îíëàð ùþêóìÿòÿ òÿçéèã ö÷öí ÿñàñ ìåõàíèçìëÿðäèð âÿ ãðàíò âåðÿíëÿðèí ñèéàñè ìÿãñÿäëÿðèíèí, èãòèñàäè ìàðàãëàðûíûí ðåàëëàøäûðûëìàñûíà õèäìÿò åäèðëÿð. Õàðèúäÿí ìàëèééÿëÿøäèðèëÿí éåðëè ÃÙÒ-ëÿðèí áþéöê ÿêñÿðèééÿòè äåìîêðàòèê èáàðÿëÿðäÿí èñòèôàäÿ åòìÿêëÿ “áåøèíúè êîëîí”ëàð ðîëóíó éåðèíÿ éåòèðèð, îíëàðûí ìÿãñÿäè þëêÿäÿ ãåéðè-ñàáèòëèê âÿ éà êÿíàðäàí èäàðÿ åäèëÿí ùÿðú-ìÿðúëèê éàðàòìàãäûð. Éåðè ýÿëìèøêÿí, èñòèíòàãëà ìöÿééÿí åäèëèá êè, ñàõëàíûëìûø âÿ ùÿáñ åäèëìèø öçäÿíèðàã “èíñàí ùöãóãëàðû âÿ àçàäëûãëàðû óüðóíäà ìöáàðèçëÿð”èí ôÿàëèééÿòè Ãÿðáäÿ éàðàäûëìûø áåéíÿëõàëã ñòðóêòóðëàð òÿðÿôèíäÿí ãåéðè-ãàíóíè øÿêèëäÿ ìàëèééÿëÿøäèðèëèðäè. Áó àäàìëàð ñèéàñè ôÿàëèééÿòèíÿ ýþðÿ äåéèë, úèíàéÿò õàðàêòåðëè êîíêðåò ÿìÿëëÿðÿ ýþðÿ ùÿáñ åäèëèáëÿð. Õàðèúäÿêè ìöÿññèñÿ âÿ èäàðÿëÿð ýèçëÿòìèðëÿð êè, öçäÿíèðàã “ñèéàñè ìÿùáóñëàð” îíëàðûí éàðàòäûãëàðû “áåøèíúè êîëîí”óí íöìàéÿíäÿëÿðèäèð. Áóíà ýþðÿ äÿ ùÿìèí øÿõñëÿðèí ùÿáñ åäèëìÿñèíÿ îíëàðûí êÿñêèí ðåàêñèéà âåðìÿñèíè àíëàìàã ÷ÿòèí äåéèë. Àü Åâäÿ áåëÿ áèð ôèêðè ýèçëÿòìÿéÿ ùå÷ ÷àëûøìûðëàð êè, Àìåðèêàíûí õàðèúäÿêè ÃÙÒ-ëÿðè ö÷öí ãàíóí éàçûëìàéûá. Ìÿñÿëÿí, Áàðàê Îáàìàíûí áó éàõûíëàðäà èìçàëàäûüû “Âÿòÿíäàø úÿìèééÿòè ùàããûíäà” ìåìîðàíäóìäà à÷ûã-àøêàð äåéèëèð êè, ÀÁØ õàðèúäÿêè âÿòÿíäàø úÿìèééÿòè òÿñèñàòëàðûíûí èíêèøàôûíû äÿñòÿêëÿìÿê ö÷öí ùÿòòà õàðèúè äþâëÿòëÿðèí ãàíóíâåðèúèëèéèíÿ ãàðøû ÷ûõìàüà ùàçûð îëìàëûäûð. Ñÿíÿääÿ äåéèëèð: “ßýÿð éåðëè ãàíóíëàð âÿòÿíäàø úÿìèééÿòè òÿøêèëàòëàðûíûí ôÿàëèééÿò èìêàíëàðûíû ìÿùäóäëàøäûðûðñà âÿ éà éåðëè ãàíóíëàð âÿòÿíäàø úÿìèééÿòèíèí èøòèðàê÷ûëàðûíûí âÿ îíëàðûí ìèññèéàëàðûíûí òÿùëöêÿñèçëèéè íÿçÿðÿ àëûíìàãëà ÿñàñ èôàäÿ àçàäëûüû, äèíú éûüûíúàãëàð âÿ àññîñèàñèéàëàð àçàäëûüûíû ìÿùäóäëàøäûðûðñà, ÀÁØ ùþêóìÿòè ùÿòòà áó ùàëäà äà âÿòÿíäàø úÿìèééÿòè òÿøêèëàòëàðû èëÿ èøëÿéèð. Õàðèúè ñèéàñÿò ìÿñÿëÿëÿðèíÿ úÿëá åäèëìèø èäàðÿëÿð ìöâàôèã âÿñàèòëÿðèí êþìÿéè èëÿ õàðèúè äþâëÿòëÿðèí ùþêóìÿòëÿðèíèí âÿòÿíäàø úÿìèééÿòèíÿ Àìåðèêàíûí êþìÿéèíèí õàðàêòåðèíÿ, ÀÁØ ùþêóìÿòèíèí ïðîãðàìëàðûíûí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñè ö÷öí ôèçèêè âÿ éà ùöãóãè øÿõñëÿðèí, éàõóä áó ïðîãðàìëàðûí èñòèôàäÿ÷èëÿðèíèí ñå÷èìèíÿ òÿñèð ýþñòÿðìÿê úÿùäëÿðèíÿ ãàðøû ÷ûõûø åäÿúÿêëÿð...”6. Áåëÿëèêëÿ, ÀÁØ áàøãà äþâëÿòëÿðèí äàõèëè èøëÿðèíÿ ãàðûøìàñûíû ýèçëÿòìÿéÿ ùå÷ úÿùä äÿ ýþñòÿðìèð. Àü Åâ áèðìÿíàëû áÿéàí åäèð êè, áöòöí äöíéàäà èøëÿéÿí áó úöð òÿøêèëàòëàðà, éÿíè, “áåøèíúè êîëîí”ëàðà Àìåðèêà äþâëÿòè, ùÿìèí þëêÿëÿðèí ãàíóíâåðèúèëèéèíèí ïîçóëìàñûíà áàõìàéàðàã, à÷ûã äÿñòÿê âåðÿúÿê âÿ áóíó ÀÁØ-ûí ìèëëè ìàðàãëàðûíûí èðÿëèëÿìÿñè õàòèðèíÿ åäÿúÿêäèð. Ìåìîðàíäóìäà ýþñòÿðèëÿí ñàùÿäÿ ôÿàëèééÿòè ýöúëÿíäèðìÿê ö÷öí ùÿòòà áó ñèéàñÿòÿ úÿëá åäèëìèø äþâëÿò èäàðÿëÿðèíèí ñàéû àðòûðûëûá. ÀÁØ-ûí þçöíäÿ èñÿ õàðèúè àýåíòëÿðèí ãåéäèééàòû ùàããûíäà 1938-úè èëäÿ ãÿáóë åäèëìèø Àêò (ÔÀÐÀ) ùÿëÿ äÿ ãöââÿäÿäèð. Ùÿìèí Àêòà ÿñàñÿí õàðèúè øèðêÿò âÿ òÿøêèëàòëàðûí ùþêìÿí ãåéäèééàòà àëûíìàñû òÿëÿá åäèëèð. Áÿñ, ÀÁØ-ûí áàøãà þëêÿëÿðäÿí òÿëÿá åòäèéè áÿðàáÿð øÿðàèò ùàíû? Áàðàê Îáàìà áó èë ìàé àéûíäà Âåñò-Ïîèíòäÿ ÷ûõûøûíäà âóðüóëàéûá êè, ÀÁØ þçö äöíéàéà íöìóíÿ ýþñòÿðèð âÿ áöòöí áàøãà þëêÿëÿðèí ðèàéÿò åòäèéè ãàéäàëàðûí òÿñèðèíäÿí þçöíö êÿíàðëàøäûðà áèëìÿç. Îíäà áåëÿ áèð ñóàë éàðàíûð: Áÿñ íÿ ö÷öí Àìåðèêà ãàíóíëàðû õàðèúè øèðêÿòëÿðèí âÿ òÿøêèëàòëàðûí ãåéäèééàòà àëûíìàñûíû âÿ ùåñàáàò âåðìÿëÿðèíè òÿëÿá åäèð âÿ áó, ÀÁØ òÿðÿôèíäÿí ãàíóíè ùåñàá åäèëèð, àììà áàøãà þëêÿëÿðèí (î úöìëÿäÿí Àçÿðáàéúàíûí) áó úöð ñèéàñÿòè ÃÙÒ-ëÿðèí àçàäëûüûíûí ìÿùäóäëàøäûðûëìàñû êèìè ãèéìÿòëÿíäèðèëèð? Íÿéÿ ýþðÿ Àìåðèêà ÃÙÒ-ëÿðè îëäóãëàðû þëêÿëÿðäÿ ãåéäèééàòäàí êå÷ìÿê âÿ ùåñàáàò âåðìÿê èñòÿìèð, ãàíóíâåðèúèëèéèí ìöâàôèã òÿëÿáëÿðèíè âÿòÿíäàø úÿìèééÿòèíÿ âÿ ãåéðè-ùþêóìÿò òÿøêèëàòëàðûíà òÿçéèã êèìè ãèéìÿòëÿíäèðèðëÿð, ùàëáóêè ÀÁØ-ûí þçöíöí ãàíóíëàðû Áèðëÿøìèø Øòàòëàðäà èøëÿéÿí õàðèúè òÿøêèëàòëàð ö÷öí áóíó òÿëÿá åäèð? Ìÿýÿð Áàðàê Îáàìà “Ìÿí äöøöíìöðÿì êè, Àìåðèêàäà ñå÷êèãàáàüû êàìïàíèéàëàð ýöúëö ìàðàã ãðóïëàðû âÿ áóíäàí äàùà áåòÿðè, õàðèúè òÿøêèëàòëàð òÿðÿôèíäÿí ìàëèééÿëÿøäèðèëìÿëèäèð” ñþçëÿðèíè ìÿùç “áåøèíúè êîëîí”óí ÀÁØ ñèéàñÿòèíÿ òÿñèðèíäÿí åùòèéàò åäÿðÿê äåìÿéèáìè? Äîüðóäàí äà, ãÿäèì éóíàíëàð äåìèøêÿí, Éóïèòåðÿ èúàçÿ âåðèëÿí, Þêöçÿ èúàçÿ âåðèëìÿéèá. Éåíÿ èêèëè ñòàíäàðòëàð âÿ ýöúëöíöí ùöãóãó. ÀÁØ-ûí áÿéàí åäèëìèø ñèéàñÿòèíäÿêè áöòöí áó óéüóíñóçëóãëàð, îíóí ãÿðÿçëèëèéè âÿ äþâëÿòëÿðèí èêèòÿðÿôëè ìöíàñèáÿòëÿðèíèí çèéàíûíà îëàðàã õàðèúè þëêÿëÿðäÿêè “áåøèíúè êîëîí”ëàðûí à÷ûã äÿñòÿêëÿíìÿñè Àçÿðáàéúàíà äà, éÿãèí êè, äöíéà äþâëÿòëÿðèíèí ÿêñÿðèééÿòèíÿ äÿ àøêàð ýþðöíöð. Äåìÿëè, áó äþâëÿòëÿð ìöâàôèã íÿòèúÿëÿð ÷ûõàðìàãäà âÿ þç ãàíóíâåðèúèëèêëÿðèíÿ äöçÿëèøëÿð åòìÿêäÿ ùàãëûäûðëàð. ÃÙÒ-ëÿðèí ôÿàëèééÿòè âÿ îíëàðëà áàüëû ïðîáëåìëÿð Àìåðèêàíûí áàøãà þëêÿëÿðÿ äåìîêðàòèéà âÿ âÿòÿíäàø úÿìèééÿòè ìîäåëèíè çîðëà ãÿáóë åòäèðìÿñè ìÿñÿëÿñèíèí áèð òÿðÿôèäèð. Ìÿñÿëÿíèí äèýÿð òÿðÿôè ëîááèçì âÿ Àìåðèêàíûí õàðèúäÿêè íöìàéÿíäÿëÿðèíèí èøè ö÷öí îíóí áåéèí ìÿðêÿçëÿðèíäÿ àíàëèòèê àäëàíäûðûëàí ìàòåðèàëëàð ùàçûðëàíìàñûäûð. ÀÁØ-ûí áÿçè øòàòëàðûíûí ãàíóíâåðèúèëèê îðãàíëàðû òÿðÿôèíäÿí ñÿíÿäëÿð (ìÿñÿëÿí, ãîíäàðìà “äàüëûã ãàðàáàü ðåñïóáëèêàñû”íûí ìöñòÿãèëëèéèíèí òàíûíìàñû áàðÿäÿ) ãÿáóë åäèëìÿñèíäÿ âÿ Êîíãðåñ êîìèòÿëÿðèíäÿ ëîááè÷èëèê ÷îõäàí ìÿëóìäóð. Ëàêèí åêñïåðò àðàéûøëàðûíûí ùàçûðëàíìàñûíäà àéðû-àéðû àíàëèòèê ìÿðêÿçëÿðèí âÿ áåéèí ìÿðêÿçëÿðèíèí ãÿðÿçëè ìþâãåéè Àìåðèêàíûí þç ÊÈÂ-ëÿðè òÿðÿôèíäÿí èôøà åäèëèá. Îíëàðûí àðàñûíäà Áðóêèíãñ Èíñòèòóòó, Àòëàíòèêà Øóðàñû, Ñòðàòåæè âÿ Áåéíÿëõàëã Àðàøäûðìàëàð Ìÿðêÿçè êèìè íöôóçëó òÿñèñàòëàð âÿ áåéèí ìÿðêÿçëÿðè âàð. Íîðâå÷, Ãÿòÿð, Áèðëÿøìèø ßðÿá ßìèðëèêëÿðè êèìè þëêÿëÿð áó èíñòèòóòëàðûí èðè äîíîðëàðûäûð. Ìÿñÿëÿí, Ãÿòÿð äþâëÿòè 4 èëäÿ Áðóêèíãñ Èíñòèòóòóíà òÿõìèíÿí 15 ìèëéîí äîëëàð ñÿðìàéÿ ãîéóá7. Áó âÿ äèýÿð þëêÿëÿðèí ñèôàðèøèíÿ ÿñàñÿí ùàçûðëàíàí åêñïåðò àðàéûøëàðûíûí ÿêñÿðèééÿòè ìöÿééÿí øÿõñëÿðÿ (êîíãðåñìåíëÿðÿ, íàçèðëÿðÿ, ùÿòòà ïðåçèäåíòÿ) òÿãäèì îëóíóð âÿ îíëàðûí ÿñàñûíäà ñèéàñè ãÿðàðëàð ãÿáóë åäèëèð. Íÿòèúÿäÿ ÀÁØ-äà õàðèúè ñèéàñÿò ìÿñÿëÿëÿðèíÿ äàèð ãÿðàðëàð ãÿðÿçëè âÿ ãåéðè-îáéåêòèâ èíôîðìàñèéà ÿñàñûíäà ãÿáóë îëóíóð. Áóíà ýþðÿ äÿ Àü Åâèí áèð ñûðà ðåýèîíëàðäà õàðèúè ñèéàñÿòè ñóáéåêòèâ õàðàêòåð äàøûéûð âÿ ÿñàñÿí ÀÁØ-ûí þçöíöí ùåñàá åòäèéè êèìè, “îáéåêòèâ ãëîáàë ëèäåð” òÿðÿôèíäÿí ïðîáëåìëÿðèí ÿäàëÿòëè ùÿëëèíÿ äåéèë, èëêèí êîðïîðàòèâ ñèôàðèøèí èúðàñûíà éþíÿëìèø îëóð. Êîíêðåò ôàêòà ìöðàúèÿò åäÿê. “Áàëòèìîðå Æåwèñù Òèìåñ” ãÿçåòèíèí ñàáèã áàø ðåäàêòîðó, òàíûíìûø ïóáëèñèñò Ìààéàí Æàôôå “Òèìåñ îô Èñðàåë” ãÿçåòèíäÿ äÿðú îëóíìóø “Åðìÿíè ëîááèñèíèí ÀÁØ Êîíãðåñèíèí öçâëÿðèíÿ òÿñèðè ùàããûíäà” ñÿðëþâùÿëè ìÿãàëÿñèíäÿ ãåéä åäèð êè, åðìÿíèëÿð Êîíãðåñäÿ éàðàäûëìûø ëîááè ãðóïóíà 88 êîíãðåñìåí âÿ ñåíàòîð úÿëá åäèáëÿð. Î éàçûð êè, Àìåðèêàäàêû åðìÿíè ëîááèñè áèð ãðóïäàí éîõ, áèð íå÷ÿ òÿøêèëàòäàí èáàðÿò øÿáÿêÿäèð. Î éàçûð: “Áó ãðóïëàð àðàñûíäà Àìåðèêà åðìÿíè ñèéàñè ôÿàëèééÿò êîìèòÿñè, Àìåðèêà åðìÿíè ìèëëè êîìèòÿñè âÿ Àìåðèêà åðìÿíè àññàìáëåéàñû âàð. Îíëàð äþâëÿò ñòðóêòóðëàðû òÿðÿôèíäÿí òàíûíûð âÿ äÿñòÿêëÿíèð”. Ìöÿëëèô âóðüóëàéûð êè, Åðìÿíèñòàíûí Êîíãðåñäÿêè äîñòëàðû áó þëêÿíèí ÀÁØ-ûí äöøìÿíëÿðè èëÿ ñûõ ÿëàãÿëÿðèíè ýèçëÿòìÿéÿ ÷àëûøûðëàð. Áåëÿ ùåñàá åòìÿê îëìàç êè, Äþâëÿò Äåïàðòàìåíòèíäÿ áöòöí áóíëàðû áèëìèðëÿð. Ìÿñÿëÿíèí ìàùèééÿòè áóíäà äåéèë, Àü Åâèí ðÿùáÿðëèéèíèí ñàäèã ãàëäûüû “èêèëè ñòàíäàðòëàð” êîíñåïñèéàñûíäàäûð. Ìÿñÿëÿí, ÀÁØ Åðìÿíèñòàíûí 20 èëäÿí àðòûã ìöääÿòäÿ Àçÿðáàéúàíûí (Àìåðèêàíûí ðÿñìè äàèðÿëÿðèíäÿ ùåñàá åäèëäèéè êèìè îíóí ñòðàòåæè òÿðÿôäàøûíûí) ÿðàçèñèíèí 20 ôàèçèíè èøüàë àëòûíäà ñàõëàäûüûíû áèëäèéè ùàëäà, ýóéà “éóìøàã ýöú” ïðèíñèïèíÿ ÿñàñëàíàðàã òÿúàâöçêàðûí íàçû èëÿ îéíàéûð. Éàõóä áàøãà ìèñàë. ÀÁØ áó ôàêòà íåúÿ ýþç éóìà áèëÿð êè, Åðìÿíèñòàí Àçÿðáàéúàíûí ÿðàçèñèíè èøüàë åäÿðÿê áóðàäà, þçö äÿ ãàðøûäóðìà âÿçèééÿòèíäÿ îëàí èêè ãîøóíóí òÿìàñ õÿòòèíèí ëàï éàíûíäà 40 ìèíäÿí ÷îõ ùÿðáè ãóëëóã÷óíóí âÿ ìèíëÿðëÿ âàùèä äþéöø òåõíèêàñûíûí èøòèðàêû èëÿ ùÿðáè òÿëèìëÿð êå÷èðèð. Öñòÿëèê, åðìÿíèëÿðèí Ìè-24 äþéöø ùåëèêîïòåðè Åðìÿíèñòàí âÿ Àçÿðáàéúàí ãîøóíëàðûíû àéûðàí êè÷èê ñàùÿéÿ ñîõóëàðàã òÿùäèäåäèúè ó÷óøëàð êå÷èðèð, áèçèì ãîøóíëàðûí ìþâãåëÿðèíÿ ùöúóì åòìÿéÿ úÿùä ýþñòÿðèð. Áó, áèçèì ùÿðá÷èëÿðè úàâàá ùÿðÿêÿòëÿðèíÿ ñþâã åòìÿê ö÷öí øöóðëó øÿêèëäÿ òþðÿäèëÿí ïðîâîêàñèéà èäè. Áóíà ýþðÿ äÿ òàìàìèëÿ òÿáèèäèð êè, ñèëàùëû ãàðøûäóðìàíûí áöòöí ãàéäàëàðûíà ÿñàñÿí ùÿìèí ùåëèêîïòåð âóðóëìàëû èäè âÿ î, âóðóëóá. Áÿñ íÿéÿ ýþðÿ ÀÁØ Åðìÿíèñòàíû áó òÿùëöêÿëè ïðîâîêàñèéàéà ýþðÿ ãûíàìûð, ùàëáóêè Óêðàéíàäà áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðëÿ ÿëàãÿäàð Ðóñèéàíûí öíâàíûíà àç ãàëà ùÿð ýöí õÿáÿðäàðåäèúè áÿéàíàòëàð ñÿñëÿíèð. Åðìÿíèñòàíûí öíâàíûíà èñÿ ùå÷ íÿ äåéèëìèð. Ìÿýÿð áó, ÀÁØ-ûí õàðèúè ñèéàñÿòèíäÿ èêèëè ñòàíäàðòëàðûí ýþñòÿðèúèñè äåéèëìè? Âàøèíãòîí àðòûã áàøà äöøìÿëèäèð êè, “éóìøàã ýöú” î âàõò ñÿìÿðÿëè îëóð êè, î, ÀÁØ-ûí áàøãà þëêÿëÿðèí (ìÿñÿëÿí, Àçÿðáàéúàíûí) ìèëëè ìàðàãëàðû èëÿ öñò-öñòÿ äöøÿí ìèëëè ìàðàãëàðûíûí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñèíÿ ÿñàñëàíñûí. Àçÿðáàéúàíûí ìèëëè ìàðàãëàðû èëÿ ùåñàáëàøìàäàí þç ñèéàñè ìÿãñÿäëÿðèíè ùÿéàòà êå÷èðìÿê úÿùäëÿðè ùå÷ âàõò óüóð ãàçàíìàéàúàã. Ìÿñÿëÿí, ÀÁØ Óêðàéíàíûí ÿðàçè áöòþâëöéöíÿ òÿðÿôäàð ÷ûõûð âÿ áöòöí ìöìêöí öñóëëàðëà îíó ãîðóìàüà ÷àëûøûð. Áÿñ, íÿéÿ ýþðÿ ÀÁØ Àçÿðáàéúàíà ìöíàñèáÿòäÿ ìöâàôèã éàíàøìà òÿòáèã åòìèð, îíóí ÿðàçè áöòþâëöéöíö à÷ûã ìöäàôèÿ åòìèð, òÿúàâöçêàðû ïèñëÿìèð? ßýÿð äåìîêðàòèéàíûí èíêèøàô åòäèðèëìÿñè ÀÁØ ö÷öí ìèëëè òÿùëöêÿñèçëèê ìÿñÿëÿñèäèðñÿ, îíäà Àçÿðáàéúàí ö÷öí äÿ èøüàë àëòûíäà îëàí ÿðàçèëÿð öçÿðèíäÿ íÿçàðÿòèí áÿðïà åäèëìÿñè ìèëëè òÿùëöêÿñèçëèê ìÿñÿëÿñèäèð. Áàøãà ñþçëÿ äåñÿê, Åðìÿíèñòàí-Àçÿðáàéúàí, Äàüëûã Ãàðàáàü ìöíàãèøÿñèíèí ùÿëëè ìÿñÿëÿñè äÿ äåìîêðàòèê äÿéÿðëÿðèí èíêèøàô åòäèðèëìÿñè ñòðàòåýèéàñûíûí òÿðêèá ùèññÿñè îëìàëûäûð. Ãàôãàçäàêû ìöíàãèøÿëÿð ùÿëë åäèëìÿäÿí áöòþâëöêäÿ áó ðåýèîíäà ñÿìÿðÿëè òðàíñìèëëè ÿìÿêäàøëûüà íàèë îëìàã ìöìêöí äåéèë. Ñÿìèìè åòèðàô åòìÿê ëàçûìäûð, ÀÁØ Äàüëûã Ãàðàáàü ìöíàãèøÿñèíèí òÿíçèìëÿíìÿñè öçðÿ Ìèíñê ãðóïóíóí ùÿìñÿäðè êèìè, áó ïðîáëåìèí ùÿëëèíäÿ ëàçûìè ìàðàã ýþñòÿðìèð. Àõû, îíóí ùÿëëè, Âàøèíãòîíóí áÿéàí åòäèéè êèìè, ýåíèø ìÿíàäà ÀÁØ-ûí äà ìàðàüûíäàäûð. Àììà áóíóíëà áåëÿ ÀÁØ 1992-úè èëäÿí áÿðè Åðìÿíèñòàíà èêè ìèëéàðä äîëëàðäàí àðòûã, Äàüëûã Ãàðàáàü ñåïàðàò÷ûëàðûíà èñÿ 1998-úè èëäÿí áÿðè 83 ìèëéîí äîëëàðäàí ÷îõ ìàëèééÿ éàðäûìû ýþñòÿðèá. Ýþðöíäöéö êèìè, Àìåðèêà ÿñëà ýèçëÿòìèð êè, î, Åðìÿíèñòàíûí éöðöòäöéö, áó óçàíàí ìöíàãèøÿíèí äîíäóðóëìàñûíà éþíÿëìèø ôÿàëèééÿò õÿòòèíè äÿñòÿêëÿéèð. Ãåéä åòìÿëèéÿì êè, ÀÁØ ðÿñìèëÿðè áó ñÿòèðëÿðèí ìöÿëëèôèíÿ äÿôÿëÿðëÿ åòèðàô åäèáëÿð êè, “Àìåðèêàäà åðìÿíè ëîááèñèíèí Êîíãðåñäÿ âÿ Ñåíàòäà ìþâãåëÿðè ýöúëöäöð, áóíäàí ÿëàâÿ, ÷îõñàéëû åðìÿíè äèàñïîðó áèçèì åëåêòîðàòäûð, îíà ýþðÿ áèç áó àìèëëÿ ùåñàáëàøìàüà ìÿúáóðóã. Áèç Äàüëûã Ãàðàáàü ìöíàãèøÿñèíèí ùÿëëèíäÿ ùÿð ùàíñû òÿçéèã ìåòîäëàðû òÿòáèã åäÿ áèëìÿðèê”. Áàõ áåëÿ: íÿ àç, íÿ äÿ ÷îõ - åðìÿíè äèàñïîðóíóí “ìÿúëèñè èäàðÿ åòäèéè” ðåýèîíëàðäà ÿäàëÿòè áÿðïà åòìÿéÿ ãàáèë îëàí “éåýàíÿ äöíéà äþâëÿòèíèí” õàðèúè ñèéàñÿò ñòðàòåãëÿðèíèí ìþâãåéè áåëÿäèð. Ùÿð÷ÿíä, áóðàäà òÿÿúúöáëö ùå÷ íÿ éîõäóð. Àõû, ÀÁØ-ûí èíäèêè äþâëÿò êàòèáè Úîí Êåððèíèí þçö ñåíàòîð èêÿí Àçÿðáàéúàíà ãàðøû éþíÿëìèø 907-úè äöçÿëèøèí ìöÿëëèôëÿðèíäÿí áèðè îëóá. Ùå÷ êÿñ ö÷öí ñèðð äåéèë êè, î, ÀÁØ-ûí Åðìÿíè Ìèëëè Êîíãðåñè èëÿ ñûõ áàüëûäûð. Ëàêèí ÿäàëÿò íàìèíÿ äåìÿëèéèê êè, ÿââÿëêè äþâëÿò êàòèáëÿðèíäÿí ôÿðãëè îëàðàã î, Äàüëûã Ãàðàáàü ìöíàãèøÿñèíèí òÿíçèìëÿíìÿñè ìÿñÿëÿëÿðèíÿ äàùà ÷îõ äèããÿò éåòèðèð. Ëàêèí íÿòèúÿ éîõäóð. Ïðîáëåìèí ìàùèééÿòè îíäàí èáàðÿòäèð êè, ÀÁØ èêèëè ñòàíäàðòëàð ñèéàñÿòè àïàðäûãúà, áÿçè þëêÿëÿðäÿ èøüàëû ïèñëÿäèéè ùàëäà, áàøãà þëêÿëÿðäÿ áóíà íÿèíêè ýþç éóìäóãúà, ùÿòòà ôàêòèêè îëàðàã áó âÿçèééÿòè òÿøâèã åòäèêúÿ, áàøãà þëêÿëÿðèí ùþêóìÿòëÿðè èëÿ ðàçûëàøäûðìàäàí, îíëàðûí ìèëëè ìÿíàôåëÿðèíÿ âÿ ãàíóíâåðèúèëèêëÿðèíÿ ìÿùÿë ãîéìàäàí ùÿðÿêÿò åòäèêúÿ îíóí ñÿìÿðÿëè õàðèúè ñèéàñÿò ùÿéàòà êå÷èðìÿñèíÿ ùå÷ áèð ýöú - èñòÿð “éóìøàã ýöú”, èñòÿðñÿ äÿ “ñÿðò ýöú” êþìÿê åòìÿéÿúÿê. ÀÁØ-äà áóíó íÿ ãÿäÿð òåç áàøà äöøñÿëÿð âÿ ðåýèîíäà þç õàðèúè ñèéàñÿòèíè áó ðåàëëûüà íÿ ãÿäÿð òåç óéüóíëàøäûðñàëàð, áèð î ãÿäÿð ñÿìÿðÿëè íÿòèúÿ ÿëäÿ åäÿðëÿð. “Áåøèíúè êîëîí”: äàüûäûúû ôÿàëèééÿòèí åñêàëàñèéàñû úÿùäëÿðè “... Õàðèúäÿí èàíÿëÿð àëàí, âèúäàíûíû õàðèúèëÿðÿ ñàòàí öíñöðëÿðÿ Àçÿðáàéúàí ñèéàñÿòèíäÿ éåð éîõäóð”. Èëùàì ßëèéåâ Àìåðèêà Áèðëÿøìèø Øòàòëàðû âÿ îíóí ìöòòÿôèãëÿðè òÿðÿôèíäÿí ðàäèêàë ìöõàëèôÿò ôÿàëëàðûíûí âÿ ÃÙÒ-ëÿðèí äÿñòÿêëÿíìÿñè, áó òÿøêèëàòëàðûí ãåéðèãàíóíè ìàëèééÿëÿøäèðèëìÿñè, îíëàðûí êþìÿéè èëÿ þëêÿìèçäÿ ùàêèìèééÿòÿ òÿçéèã ýþñòÿðìÿê, ùÿðú-ìÿðúëèê âÿ ãàíóíñóçëóã øÿðàèòè éàðàòìàã úÿùäëÿðè èëÿ áàüëûäûð. Äåìÿëèéèê êè, áó, Ãÿðáèí “áåøèíúè êîëîí” èëÿ èø ññåíàðèñèíÿ öçâè øÿêèëäÿ äàõèëäèð. Áó úöð ãåéðè-ãàíóíè ñèéàñè âÿ ìàëèééÿ äÿñòÿéè, ìöâàôèã ýþñòÿðèøëÿð íÿòèúÿñèíäÿ áàøëûúà íöìàéÿíäÿëÿðè ãèñìèíäÿ àéðû-àéðû ðàäèêàëëàðëà éàíàøû, Õàëã Úÿáùÿñè âÿ Ìöñàâàò ïàðòèéàëàðûíûí ÷ûõûø åòäèéè “áåøèíúè êîëîí” þç ïîçóúó ùÿðÿêÿòëÿðèíè ýöúëÿíäèðìÿéÿ ÷àëûøûð. Ýåòäèêúÿ äàùà äà ðàäèêàëëàøàí Õàëã Úÿáùÿñè Ïàðòèéàñû àðòûã ÷îõäàí áÿðè òÿùðèê÷èëÿðèí âÿ èíòðèãàáàçëàðûí, ùÿðú-ìÿðúëèê âÿ äàüûäûúûëûã åùòèðàñû èëÿ éàøàéàí èíñàíëàðûí éóâàñûíà ÷åâðèëèá. Ýåð÷ÿêëèéè øöóðëó ñóðÿòäÿ äÿðê åäÿ áèëìÿéÿí èíñàíëàð äà áóðàäà êþê ñàëûáëàð. Áóíëàð þç òÿôÿêêöðëÿðèíÿ ýþðÿ èððàñèîíàë àäàìëàðäûð. Áó ïàðòèéàéà ìÿõñóñ îëàí “Àçàäëûã” ãÿçåòè éàëàí âÿ èôòèðà ðóïîðó ðîëóíó éåðèíÿ éåòèðèð, îíóí ùÿð áèð ñÿùèôÿñè èíòðèãàëàðëà, èíñàíëàðûí øÿðÿô âÿ ëÿéàãÿòèíè àë÷àëäàí ìàòåðèàëëàð, óéäóðìà âÿ áþùòàíëàðëà äîëóäóð. Áó ïàðòèéàíûí èìèúè áåëÿäèð. Áó ýöí ùÿìèí ïàðòèéà òÿøêèëàòè áþùðàí âÿ òàì äåãðàäàñèéà ùÿääèíäÿäèð. Îíóí ôÿàëèééÿòè î äÿðÿúÿäÿ àáûðñûç õàðàêòåð àëûá êè, ùÿòòà “Éåíè Ìöñàâàò” ãÿçåòèíèí ðåäàêòîðó äà ßëè Êÿðèìëèíèí âÿ îíóí ïàðòèéàñûíûí ôÿàëèééÿòèíè êÿñêèí ïèñëÿéÿðÿê áÿéàí åäèð: “ßëè Êÿðèìëè âÿ îíóí ïàðòèéàñû ñàüàëìàç õÿñòÿëèéÿ òóòóëóá. ßëè Êÿðèìëèíèí âÿ ïàðòèéàñûíûí - ñèéàñè ñàâàäû, ýåðèäÿ ãàëìûø, ñèâèëèçàñèéà âÿ äåìîêðàòèê ãàéäàëàð ùàããûíäà åëåìåíòàð òÿñÿââöðëÿðè îëìàéàí èíñàíëàðûí ùàêèìèééÿòÿ ýÿëìÿñèíÿ éîë âåðìÿêäÿíñÿ, èíäèêè èãòèäàðûí ìþâúóäëóüóíó ãàò-ãàò ôàéäàëû ùåñàá åäèðÿì”. Áàõ, áåëÿ ñÿìèìè åòèðàô. Õàëã Úÿáùÿñè Ïàðòèéàñûíûí äàõèëèíäÿ âÿçèééÿòè òàì ïàð÷àëàíìà, âóðíóõìà, ùÿðú-ìÿðúëèê êèìè ñÿúèééÿëÿíäèðìÿê îëàð. Ïàðòèéàíûí öçâëÿðèíèí ÷îõó ßëè Êÿðèìëèíèí âÿ îíóí ãðóïóíóí ãÿáóëåäèëìÿç ðàäèêàëèçìèíäÿí âÿ áàðûøìàç ìþâãåéèíäÿí, ðàäèêàë äèíè ãðóïëàøìàëàðëà ÿìÿêäàøëûãäàí íàðàçû îëäóãëàðûíû áèëäèðèðëÿð. Ïàðòèéàäàõèëè ðåïðåññèéàëàð, ïàðòèéàäàõèëè äåìîêðàòèéàíûí îëìàìàñû, ßëè Êÿðèìëèíèí àâòîðèòàðèçìè, ïàðòèéàëàðàðàñû ìöíàãèøÿëÿð áóíà ýÿòèðèá ÷ûõàðûá êè, ÊÈÂëÿðäÿ âåðèëÿí ìÿëóìàòà ýþðÿ, ÀÕÚíèí Ñóìãàéûò áþëìÿñèíèí 52 öçâö áó ýöíëÿðäÿ îíóí ñûðàëàðûíäàí ÷ûõûá. Ìöñàâàò Ïàðòèéàñû äà îõøàð âÿçèééÿòäÿäèð. Áó ïàðòèéà äà òàì ïàð÷àëàíìà ìÿðùÿëÿñèíäÿäèð. Þëêÿäÿ úÿðÿéàí åäÿí úèääè ãóðóúóëóã äÿéèøèêëèêëÿðè êèìè, çàìàí þçö äÿ “áåøèíúè êîëîí”óí âÿçèééÿòèíÿ òÿñèð ýþñòÿðèð. Éöêñÿê ðöòáÿëè ìöÿééÿí øÿõñëÿðèí Õàëã Úÿáùÿñè âÿ Ìöñàâàò ïàðòèéàëàðû ñûðàëàðûíäàí êöòëÿâè øÿêèëäÿ, ãàëìàãàëëà ÷ûõìàëàðû áàòàí ýÿìèäÿí ãà÷ìàüû õàòûðëàäûð. Äåìîêðàò Ïàðòèéàñûíûí ñÿäðè Ñÿðäàð Úÿëàëîüëó ùåñàá åäèð êè, ÷îõäàí ìöõàëèôÿòäÿ îëàí áó àäàìëàð ñàäÿúÿ ÷îõ éîðóëóáëàð âÿ áóíà ýþðÿ þçëÿðè êÿíàðëàøìàã èñòÿéèðëÿð. Ëàêèí î, ñþçöíö àõûðàúàí äåìèð - îíëàð þçëÿðèíè êèìäÿí âÿ íÿäÿí êÿíàðëàøäûðûðëàð? Àõû, àäàìëàð î ïàðòèéàëàðûí ñûðàëàðûíû òÿðê åäèð êè, ùÿìèí ïàðòèéàëàð ïîçóúó ôÿàëèééÿòè ýåíèøëÿíäèðìÿéÿ ÷àëûøûðëàð. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, “áåøèíúè êîëîí” çÿðóðè äàâàìû 6-úû ñÿùèôÿäÿ Президентский меморандум о гражданском обществе 23 сентября 2014 года, раздел 2 7 Иностранные державы покупают себе влияние в аналитических центрах httð://www.inoïressa.ru/article/08seð2014/nyti mes/influence.html 6 6 www.yeniazerbaycan.com 04 äåêàáð 2014-úö èë, úöìÿ àõøàìû / ¹ 221 (4380) Èêèëè ñòàíäàðòëàðûí äöíéà íèçàìû âÿ ìöàñèð Àçÿðáàéúàí ÿââÿëè 5-úè ñÿùèôÿäÿ ñîñèàë áàçàäàí ìÿùðóì îëóá âÿ áóíà ýþðÿ îíëàðà éóõàðûäàí âåðèëÿí ýþñòÿðèøëÿðè ùÿéàòà êå÷èðÿ áèëìèð. Áó ïàðòèéàëàðûí ñûðàëàðûíäà ãàëìàüûí ìÿíàñûçëûüû áóíóíëà èçàù åäèëèð. Áó èë íîéàáðûí 9-äà Áàêûäà ãîíäàðìà “Ìèëëè Øóðà”íûí, ÿñëèíäÿ èñÿ Õàëã Úÿáùÿñè Ïàðòèéàñûíûí àçñàéëû òÿðÿôäàðëàðûíûí øÿùÿð ùàêèìèééÿòè èëÿ ðàçûëàøäûðûëìûø ìèòèíãè îëäó. Ìèòèíãèí ÿñàñ òÿøêèëàò÷ûëàðû ßëè Êÿðèìëè âÿ Úÿìèë Ùÿñÿíëè èäè. Ìèòèíãèí êå÷èðèëìÿñè ôàêòûíûí þçöíäÿí ýþðöíäöéö êèìè, ðàäèêàë ìöõàëèôÿòèí ñÿñèíè ùå÷ êÿñ áîüìóð. Îíëàð þç ìèòèíãëÿðèíè ìàíåÿñèç êå÷èðèðëÿð (áó, ìöõàëèôÿòèí õàðèúäÿêè äîíîðëàðûíà õàòûðëàìàäûð. Îíëàðûí ôèêðèíúÿ, àýåíòëÿðèíèí ìèòèíã êå÷èðìÿëÿðèíÿ èìêàí âåðèëìèð). Ñèéàñè åêñïåðòëÿð ùåñàá åäèðëÿð êè, áó ìèòèíã ÿââÿëêèëÿðäÿí ùå÷ íÿ èëÿ ôÿðãëÿíìÿéèá, òàì èôëàñ îëóá âÿ áèàáûð÷ûëûãëà áàøà ÷àòûá: “Î, ðàäèêàë ìöõàëèôÿòèí ïåøÿêàðëûã áàõûìûíäàí òàìàìèëÿ éàðàðñûç îëìàñûíû ýþñòÿðäè. Éåíÿ àç ñàéäà àäàì, åéíè øöàðëàð, áèð-áèðèíÿ îõøàð ÷ûõûøëàð, ÷åéíÿíìèø, çÿùëÿòþêÿí ñþçëÿð. Ìèòèíã “Ìèëëè Øóðà” ö÷öí íþâáÿòè áèàáûð÷ûëûã îëäó”. Åêñïåðòëÿðèí ôèêðèíúÿ, áó, ðàäèêàëëàðûí ñîñèàë áàçàñûíûí îëìàìàñûíûí âÿ àãðåññèâëèéèíèí àðòìàñûíûí íÿòèúÿñèäèð. Åëäàð Íàìàçîâóí äà ìèññèéàñû áóíäàí éàõøû îëìàéûá. Î, “áåøèíúè êîëîí”óí ÿí “ïàðëàã” íöìàéÿíäÿëÿðèíäÿí áèðèäèð. Áóíó éàëíûç êîð àäàì ýþðìÿç. Î, áó éàõûíëàðäà Äàâèä Øàùíàçàðéàí èëÿ áèðýÿ âåðäèéè áÿéàíàòäà áóíó éåðèíÿ éåòèðèëìèø áîðú ùèññè èëÿ òÿñäèã åòäè. Áó áÿéàíàò âÿòÿíïÿðâÿðëèéÿ, Åðìÿíèñòàí-Àçÿðáàéúàí, Äàüëûã Ãàðàáàü ìöíàãèøÿñèíèí ìàùèééÿòèíÿ òàìàìèëÿ çèääèð. Áó áÿéàíàò ùå÷ äÿ ñöëùÿ, ïðîáëåìèí ìÿðùÿëÿëè ùÿëëèíÿ ÷àüûðûø äåéèë, îáéåêòèâëèéèí, ïðèíñèïèàë ìþâãåéèí îëìàìàñûäûð. Àõû, Åðìÿíèñòàí áèçèì òîðïàãëàðûìûçû èøüàë åäèá. Äåìÿëè, áó âÿçèééÿòäÿí ÷ûõûø åòìÿê ëàçûìäûð. Áèð äÿ êè, Íàìàçîâ Äàüëûã Ãàðàáàü ìöíàãèøÿñè ïðîáëåìëÿðè èëÿ “ìÿøüóë îëàðêÿí” êèìè òÿìñèë åäèð? Ìÿëóì îëäóüó êèìè, ùå÷ êÿñè. Ýþðöíöð, ùÿéàò áó ðåíåãàòû ýöúö ÷àòàí èøëÿ ìÿøüóë îëìàüà ùÿëÿ äÿ þéðÿòìÿéèá. Àéäûíäûð êè, ìàðýèíàë Åëäàð Íàìàçîâ “áåøèíúè êîëîí” ìàðàãëàðûíà î äÿðÿúÿäÿ áàüëàíûá êè, òÿúàâöçêàðû îíäàí çÿðÿð ÷ÿêìèø þëêÿéÿ áÿðàáÿð òóòóð. Î, áàøà äöøÿ áèëìèð êè, áèçÿ þçýÿíèíêè ëàçûì äåéèë, áèç éàëíûç Àçÿðáàéúàíûí ÿðàçè áöòþâëöéöíö áÿðïà åòìÿéÿ ÷àëûøûðûã. Áèçèì ö÷öí áó, ïðîáëåìèí àëôà âÿ îìåãàñûäûð. Òÿÿññöô êè, Åëäàð Íàìàçîâ âÿ ùÿì÷èíèí “áåøèíúè êîëîí”óí þíöíäÿ ýåäÿí ðàäèêàë ìöõàëèôÿò ö÷öí Äàüëûã Ãàðàáàü ïðîáëåìè (ñîí äÿðÿúÿ âàúèá ïðîáëåì) îíëàðûí ôÿàëèééÿòèíäÿ ïðèîðèòåò äåéèë, îíóí ëèäåðëÿðèíèí áó ìÿñÿëÿéÿ äàèð äåìàãîãúàñûíà áÿéàíàòëàðûíûí àðõàñûíäà èñÿ øÿõñè àìáèñèéàëàðû âÿ öçäÿ ãàëìàã àðçóñó ýèçëÿíèð. Îíëàðû ÿí ÷îõ íàðàùàò åäÿí þçëÿðèíèí õàðèúäÿêè áîññëàðûíà äàùà éàõøû éàðûíìàã, îíëàðûí õîø ìöíàñèáÿòèíè ãàçàíìàãäûð. Áó ìÿñÿëÿäÿ ÿí ÷îõ èðÿëè ýåäÿí “Àçàäëûã” ðàäèîñóíóí æóðíàëèñòè Õÿäèúÿ Èñìàéûëäûð. Î, þç “äîñòëàðû” îëàí ùÿìêàðëàðû èëÿ áèðëèêäÿ “úèää-úÿùäëÿ” ÷àëûøàðàã àíòèàçÿðáàéúàí âåðèëèøëÿðè òÿøêèë åäèð, úÿôÿíý áÿéàíàòëàðëà ÷ûõûø åäèð, èúòèìàèééÿòèí òàíûíìûø íöìàéÿíäÿëÿðèíÿ à÷ûã-àøêàð äöøìÿí ìöíàñèáÿò íöìàéèø åòäèðèð, òÿùãèðàìèç ìÿçìóíëó éàëàíëàð éàéûð. Àéäûíäûð êè, úÿìèééÿòÿ áó úöð ìåéäàí îõóìàã þç Âÿòÿíèíè ñåâÿíëÿðèí äåéèë, Õ.Èñìàéûëûí õàðèúäÿêè ùèìàéÿäàðëàðûíûí õîøóíà ýÿëèð. Öñòÿëèê, îíóí òóòäóüó ìþâãåíèí æóðíàëèñò ïåøÿñèíÿ, öìóìèééÿòëÿ, ùå÷ áèð àèäèééÿòè éîõäóð. Èúòèìàèééÿòäÿ áåëÿ áèð ãÿòè èíàì éàðàíûá êè, “Àçàäëûã” ðàäèîñóíóí ÿìÿêäàøëàðû ÷îõ èéðÿíú áèð éîë òóòóáëàð. Ñöáóòà åùòèéàú éîõäóð êè, ñàõòàëàøìûø èíôîðìàñèéà òÿãäèì åäèëìÿñè õàðèúè õöñóñè õèäìÿòëÿð ö÷öí èøëÿìÿéÿ áÿðàáÿðäèð. Áó, õÿéàíÿòäèð. Æóðíàëèñòëÿðèí âÿ íîðìàë äöøöíúÿëè àäè èíñàíëàðûí ôèêðè áåëÿäèð: “ßýÿð äåìîêðàòèéàíûí ðÿìçè Õÿäèúÿ Èñìàéûëäûðñà, ýÿëÿ- úÿêäÿ úÿìèééÿòè íÿëÿðèí ýþçëÿäèéèíè òÿñÿââöð åòìÿê äÿùøÿòäèð”. Þëêÿìèçèí ñöðÿòëè ñîñèàë-èãòèñàäè èíêèøàôû “áåøèíúè êîëîí”ó ïîçóúó ôÿàëèééÿò ö÷öí ýåíèø ìåéäàíäàí ìÿùðóì åäèá. Îíóí íöìàéÿíäÿëÿðèíèí ñîí ñûüûíàúàüû úÿìèééÿòè âÿ ùÿòòà Ïðåçèäåíòèí ÿòðàôûíû ïàð÷àëàìàã úÿùäëÿðèäèð. Ðÿùáÿð èø÷èëÿð ùàããûíäà ìöòÿøÿêêèë ãàéäàäà à÷ûã-àéäûí éàëàí ìÿëóìàòëàð éàéìàãëà ùàêèìèééÿòè çÿèôëÿòìÿê ö÷öí ýöëöíú úÿùäëÿð, ùàêèìèééÿòäÿ îëàí øÿõñëÿð àðàñûíäà ýóéà ìöùàðèáÿ ãûçûøìàñû áàðÿäÿ ôàíòàçèéàëàðëà îíëàðû áèð-áèðèíÿ ãàðøû ãîéìàã èñòÿéè îíëàðûí áÿñèòëèéèíè âÿ ñèéàñè ñàâàäñûçëûüûíû áèð äàùà íöìàéèø åòäèðèð. Îíëàð Èëùàì ßëèéåâèí ÿòðàôûíûí ÿââÿëêè êèìè ìîíîëèò îëìàñûíû, áó ÿòðàôû ïàð÷àëàìàã ìöìêöí îëìàìàñûíû, Ïðåçèäåíòèí þëêÿ ÿùàëèñè àðàñûíäà âÿ þëêÿíèí ùöäóäëàðûíäàí êÿíàðäà íöôóçóíóí âÿ ïîïóëéàðëûüûíûí éöêñÿê îëìàñûíû áàøà äöøìÿéÿðÿê, äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñûíà ãàðøû áèðáàøà øÿõñè òÿùãèðëÿðÿ âÿ ÷èðêèí ùöúóìëàðà êå÷ìÿéÿ áàøëàéûáëàð. ßëáÿòòÿ, éàõøûñû áóäóð, îíëàð áàøà äöøñöíëÿð êè, îíëàðûí àãðåññèéàñû þçëÿðèíÿ áèàáûð÷ûëûãäàí áàøãà ùå÷ íÿ ýÿòèðìÿéÿúÿê âÿ íÿòèúÿäÿ îíëàð ñèéàñÿò ñÿùíÿñèíè òÿðê åòìÿéÿ ìÿúáóð îëàúàãëàð. Ãÿðáèí ðÿñìè äàèðÿëÿðè þç ùÿðÿêÿòëÿðèíè õåéèðõàù íèééÿòëÿðëÿ èçàù åòìÿê ö÷öí íÿ ãÿäÿð ÷àëûøñàëàð äà, ôàêò ôàêòëûüûíäà ãàëûð: ìöñòÿãèë ïàðòèéàëàðäàí ôÿðãëè îëàðàã îíëàðûí ìàëèééÿëÿøäèðäèéè âÿ äÿñòÿêëÿäèéè âÿòÿíäàø úÿìèééÿòèíèí áöòöí ñòðóêòóðëàðû âÿ ðàäèêàë ïàðòèéàëàð “áåøèíúè êîëîí”ëàðûí ìöàñèð íöìóíÿëÿðèäèð. ßëáÿòòÿ, îíëàðûí ïîçóúó ôÿàëèééÿòè êÿíàð ãöââÿëÿð òÿðÿôèíäÿí äÿñòÿêëÿíèð âÿ òÿíçèìëÿíèð. Ãÿðÿçëèëèê, èêèëè ñòàíäàðòëàðûí òÿòáèã åäèëìÿñè Àâðîïà Èòòèôàãûíûí ðÿùáÿðëÿðèíè äÿ ñÿúèééÿëÿíäèðèð. Ëàï éàõûí âàõòëàðäà, íîéàáðûí 26-äà Ñàõàðîâ àäûíà ìöêàôàòûí òÿãäèì åäèëìÿñè ìÿðàñèìèíäÿ Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíèí ñÿäðè Ìàðòèí Øóëòñ Àçÿðáàéúàíäàêû öçäÿíèðàã “ñèéàñè ìÿùáóñëàð” áàðÿäÿ äÿ áÿéàíàò âåðèá, Ëåéëà Éóíóñó õàòûðëàéûá. ßëáÿòòÿ, Ìàðòèí Øóëòñ êèìè øÿõñèí äèëèíäÿí áó úöð òÿíãèä ñÿñëÿíìÿñè íîíñåíñ êèìè ãÿáóë åäèëìÿëèäèð. Áó ìèñàë îíó ýþñòÿðèð êè, êå÷ìèø òàðèõè äþâðëÿ ìöãàéèñÿäÿ áó ýöí äöíéà àðåíàñûíäà ñèéàñè ùàäèñÿëÿðèí ýåäèøèíè ìöÿééÿí åäÿí ñèéàñÿò÷èëÿð ñûðàñûíäà òàì áþùðàí ìöøàùèäÿ åäèðèê. Òÿÿññöô êè, äöíéà ñèéàñÿòèíèí òàëåéöêëö ìÿñÿëÿëÿðè èëÿ ìÿøüóë îëàí øÿõñëÿð ðåýèîíàë âÿ ãëîáàë ñèéàñè ïðîñåñëÿðèí èíúÿëèêëÿðèíè àíëàìàã êèìè çÿðóðè ãàáèëèééÿòäÿí ìÿùðóìäóðëàð âÿ áåéíÿëõàëã õàðàêòåðëè ìÿñÿëÿëÿðè ùÿëë åòìÿê ö÷öí ñîí äÿðÿúÿ ñÿðèøòÿñèçäèðëÿð. Áèð äÿ êè, íÿ äåéÿñÿí, Ãÿðá ìÿòáóàòûíûí þçöíäÿ Ìàðòèí Øóëòñ áàðÿäÿ ùå÷ äÿ õîøàýÿëÿí õàðàêòåðèñòèêà âåðèëìèð: î, ñàüëàì ìÿíòèãäÿí ìÿùðóì îëàí ÷ûõûøëàðû âÿ ãåéðè-àäåêâàò ìöùàêèìÿëÿðè èëÿ “ìÿøùóðäóð”, èñëàìîôîáèéà èäåéàëàðû èëÿ “àä ÷ûõàðûá”, îíóí ÷ûõûøëàðû âÿ áÿéàíàòëàðû ÷îõ âàõò ñèéàñè ãàëìàãàëëàðëà ìöøàéèÿò îëóíóð. Îíóí Èòàëèéà áàðÿäÿ âÿ Áþéöê Áðèòàíèéàíûí Àâðîïà Èòòèôàãûíäà ðîëó ùàãäà ñþçëÿðè úèääè áåéíÿëõàëã ãàëìàãàëà ñÿáÿá îëóð. Áðèòàíèéàäà ÷ûõàí “Åúîíîìèñò” ãÿçåòèíèí 11 ìàé 2013-úö èë òàðèõëè íþìðÿñèíäÿ Ìàðòèí Øóëòñóí Áðöññåëäÿ éöêñÿê âÿçèôÿ òóòìàã èñòÿéè êàðèêàòóðà ôîðìàñûíäà òÿãäèì åäèëèð. Àçÿðáàéúàíäà âÿçèééÿòÿ ãèéìÿò âåðìÿê èñòÿéÿí Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíèí ñÿäðè áåëÿ øÿõñäèð. Ìÿí ãÿòè ÿìèíÿì êè, Ìàðòèí Øóëòñ þç èñòÿéè èëÿ ùÿðÿêÿò åòìèð: áó ýöí î, ñàäÿúÿ îëàðàã “áþéöê ãàðäàø” âÿçèôÿñèíè éåðèíÿ éåòèðèð, ÿêñ ùàëäà î, èíäè ÿéëÿøäèéè êöðñöíö ýþðÿ áèëìÿçäè. Àõû, ìÿëóìäóð êè, î, Àçÿðáàéúàí ùàããûíäà, îíóí Àâðîïà ö÷öí ÿùÿìèééÿòè áàðÿäÿ ìöñáÿò ñþçëÿð ñþéëÿäèéè ùàëëàð äà îëóá. Ãÿðáäÿ ìöÿééÿí äàèðÿëÿð íàùàã éåðÿ Àçÿðáàéúàí ùàããûíäà éàëàí ðÿé éàðàòìàüà ÷àëûøûðëàð. Ùÿð÷ÿíä áó äàèðÿ ÷îõ ìÿùäóääóð. ßêñèíÿ, áèç ìÿìíóíóã êè, áèëèêëÿðè âÿ íöôóçó êîðïîðàòèâ ìàðàãëàðà õèäìÿò åòìÿéÿí ñèéàñÿò÷èëÿðèí ñàéû äàùà ÷îõäóð. Êèì áó- íó èñòÿéèðñÿ ýþðöð êè, Àçÿðáàéúàí äåìîêðàòèê úÿìèééÿòÿ õàñ êåéôèééÿòëÿðÿ ìàëèê îëàí ìöàñèð äþâëÿò êèìè äàâàìëû èíêèøàô åäèð. Ùÿëÿ äöíÿí ùÿð áèð ÿùÿìèééÿòñèç ìÿñÿëÿéÿ ýþðÿ èíñàíëàðû ìåéäàíà ÷àüûðàíëàðûí ÷îõóíóí øöóðó äÿéèøèð. Îíëàð áàøà äöøöðëÿð êè, áó éîëóí àõûðû éîõäóð. Òðàíñôîðìàñèéà åòìÿéÿí éàëíûç þçëÿðèíè ìöõàëèôÿòèí - êîíñòðóêòèâ ìöõàëèôÿòèí éîõ, “áåøèíúè êîëîí”óí ëèäåðè àäëàíäûðàí ÿââÿëêè ðàäèêàëëàðäûð. Áóíà ýþðÿ äÿ îíëàð ýåòäèêúÿ äàùà àãðåññèâ îëóð: þçö äÿ òÿêúÿ èãòèäàðà ãàðøû éîõ, ùÿì äÿ äöíÿíêè ïàðòèéà éîëäàøëàðûíà ãàðøû. Ìöõàëèôÿò íÿøðëÿðèíè âÿðÿãëÿñÿê, áóíó àñàíëûãëà éÿãèí åäÿ áèëÿðèê. Ëèäåðëèê óüðóíäà ìöáàðèçÿäÿ ãàðøûëûãëû íèôðÿò, ðàäèêàëëàð àðàñûíäà ñþéöø âÿ èéðÿíú òÿùãèðëÿð ùÿääèíÿ ÷àòàí ãàðøûäóðìà àäè ùàëà ÷åâðèëèá. Áó ýöí êÿíàðäàí ìàëèééÿëÿøäèðèëÿí ìöõàëèôÿòè òÿìñèë åäÿíëÿð âÿ èíñàíëàðû ìèòèíãëÿðÿ ÷ûõìàüà ÷àüûðàíëàð 1990-úû èëëÿðèí ÿââÿëèíäÿ äþâëÿò ÷åâðèëèøè åäÿðÿê ùàêèìèééÿòè ýöúëÿ ÿëÿ êå÷èðìèøäè. Îíëàð áó ùàêèìèééÿòè ùå÷ áèð èë äÿ ÿëäÿ ñàõëàéà áèëìÿäèëÿð, þëêÿíè äÿðèí áþùðàí âÿçèééÿòèíÿ ÷àòäûðäûëàð. Ñÿáÿáëÿð ìÿëóìäóð: äþâëÿò èäàðÿ÷èëèéè ùàããûíäà åëåìåíòàð àíëàéûøëàðûí îëìàìàñû, ùàêèìèééÿòè ÿëÿ êå÷èðìÿéèí òÿøêèëàò÷ûëàðûíûí àìáèñèéàëàðû èëÿ îíëàðûí èíòåëëåêò ñÿâèééÿñèíèí óéüóíñóçëóüó, ùàêèìèééÿòäÿ îëàðêÿí éåðèòäèêëÿðè çÿðÿðëè äàõèëè âÿ õàðèúè ñèéàñÿò âÿ ÿí áàøëûúàñû, áó èíñàíëàðûí ñèéàñè âÿ ÿõëàãè éàðàðñûçëûüûíû áàøà äöøÿðÿê îíëàðû äÿñòÿêëÿìÿéÿí õàëãûí ìþâãåéè. Êëàññèê Õàëã Úÿáùÿñè Ïàðòèéàñûíûí ñÿäðè Ìèðìàùìóä Ìèðÿëè îüëó “Ðåéòèíã” ãÿçåòèíèí ìöõáèðèíÿ ìöñàùèáÿñèíäÿ (09.11.2014) åòèðàô åäèð: “Áèç þç öçÿðèìèçÿ ýþòöðäöéöìöç èøëÿðèí þùäÿñèíäÿí ýÿëÿ áèëìÿäèê. Ùàêèìèééÿòè ÿëäÿ ñàõëàéà áèëìÿäèê... Öñòÿëèê, áàø âåðÿí ïðîñåñëÿðäÿí íÿòèúÿ ÷ûõàðìàéûá, èíäèêè âÿçèééÿòÿ äöøäöê”. Áåëÿëèêëÿ, þç öçÿðèíÿ “áåøèíúè êîëîí” ðîëóíó ýþòöðìöø ðàäèêàë ìöõàëèôÿòèí ÿñàñ ñÿúèééÿâè úÿùÿòëÿðè èäåéàñèéàñè áîøëóã, ñîñèàë áàçàíûí ìÿùäóäëóüó âÿ ïÿðàêÿíäÿëèê, êîðïîðàòèâ ìàðàãëàðûí äþâëÿò ìàðàãëàðûíäàí öñòöí òóòóëìàñû, ãèñàñ÷ûëûã úÿùäëÿðè, êîíñòðóêòèâ äèàëîãäàí âÿ ñèéàñè ìöáàðèçÿíèí ñèâèë ìåòîäëàðûíäàí ÷ÿêèíìÿêäèð. Ðàäèêàë ìöõàëèôÿò äöøÿðýÿñèíäÿ éàðàíìûø áó âÿçèééÿò èëê íþâáÿäÿ òàðèõè øÿðàèòëÿ áàüëûäûð. Èø áóðàñûíäàäûð êè, îíóí ñûðàëàðû ëàï ÿââÿëäÿí ÿñàñÿí ùÿéàòäà áÿõòè ýÿòèðìÿéÿí, áèçèì ðåýèîíäà úÿðÿéàí åäÿí ïðîñåñëÿðèí ùÿãèãè ìàùèééÿòèíè àíëàìàãäàí óçàã îëàí ãåéðè-ñîñèàë, ðèéàêàð åëåìåíòëÿð ùåñàáûíà àðòìûøäûð. Ïàðàäîêñäóð êè, áó ïàðòèéàëàð úèääè äÿéèøèêëèéÿ ìÿðóç ãàëìàéàðàã, áó ýöí äÿ þç äàüûäûúû ñèéàñÿòèíè äàâàì åòäèðèð. Áó ñèéàñè ãðóïëàðûí ôÿàëèééÿòèíèí òÿùëèëè ýþñòÿðèð êè, îíëàðûí äþâëÿò ãóðóúóëóüó, þëêÿíèí äàõèëè âÿ õàðèúè ñèéàñÿòè, ýåîñèéàñè ðåàëëûãëàð âÿ ÷àüûðûøëàð áàðÿäÿ ëàçûìè òÿñÿââöðëÿðè éîõäóð. Ðàäèêàë ìöõàëèôÿò úÿìèééÿòÿ ôàéäàëû èäåéàëàð âÿ ðåàë ïðîãðàìëàð òÿêëèô åòìÿê, âÿòÿíäàøëàðûí åòèìàäûíû ãàçàíìàã èãòèäàðûíäà îëìàäûüûíäàí, þëêÿ ùöäóäëàðûíäàí êÿíàðäà þçöíÿ äàéàã àõòàðìàüû öñòöí òóòóð. Î, þç ùàêèìèééÿò àìáèñèéàëàðûíû òÿìèí åòìÿê õàòèðèíÿ áåéíÿëõàëã èíñòàíñèéàëàðà ÷èðêèí èíñèíöàñèéàëàð, áþùòàíëàð ýþíäÿðèð, õàðèúäÿêè àíòèàçÿðáàéúàí äàèðÿëÿðè èëÿ ÿìÿêäàøëûã åäèð âÿ äþâëÿòèìèçèí ìöñòÿãèë ñèéàñÿòèíÿ õàðèúèí òÿçéèã àëÿòè êèìè ÷ûõûø åäèð. Èíäèêè ðàäèêàë ìöõàëèôÿòèí àãðåññèâëèéèíèí âÿ ìèëëÿòÿ çèää ìàùèééÿòèíèí ñÿáÿáè îíóí ãèñàñ÷ûëûã úÿùäëÿðè, þçöíöí àúèçëèéèíè åòèðàô åòìÿê èñòÿìÿìÿñèäèð. Ñèéàñè íàøûëûã âÿ âÿòÿíïÿðâÿðëèéèí, êîíñòðóêòèâèçì ãàáèëèééÿòèíèí îëìàìàñû, ùàêèìèééÿò ùÿðèñëèéè, ùàäèñÿëÿðÿ äþâëÿò÷èëèê òÿôÿêêöðö ìþâãåéèíäÿí ãèéìÿò âåðìÿéè áàúàðìàìàã âÿ õàðèúäÿêè àíòèàçÿðáàéúàí ãöââÿëÿðèíäÿí àñûëûëûã íÿòèúÿñèíäÿ ðàäèêàë ìöõàëèôÿò ùþêóìÿòÿ ãàðøû ìöáàðèçÿíè äþâëÿòèí ìàðàãëàðûíà ãàðøû ìöáàðèçÿéÿ ÷åâèðèá. Áóýöíêö ðàäèêàë ìöõàëèôÿòèí äàùà áèð ñÿúèééÿâè àíòèìèëëè úÿùÿòè úÿìèééÿòèí ñèéàñè, èãòèñàäè, ñîñèàë âÿ ìÿäÿíè ùÿéàòûíäà ìöñáÿò íÿ âàðñà, ùàìûñûíûí òàìàìèëÿ èíêàð åäèëìÿñèíäÿ èôàäÿ îëóíàí ñîñèàë-ñèéàñè íèùèëèçìäèð. Î, “íÿ ãÿäÿð ïèñ îëñà, áèð î ãÿäÿð éàõøûäûð” ïðèíñèïèíè ðÿùáÿð òóòàðàã, èãòèäàðûí ñèéàñÿòèíè ùÿð âàñèòÿ èëÿ ùþðìÿòäÿí ñàëìàüà ÷àëûøàðàã þçöíöí áöòöí úöçè ðåñóðñëàðûíû ìöñòÿãèëëèê èëëÿðè ÿðçèíäÿ þëêÿìèçäÿ ãàçàíûëìûø óüóðëàðà âÿ ìöñáÿò äÿéèøèêëèêëÿðÿ ãàðà éàõìàüà éþíÿëäèð. Ðàäèêàë ìöõàëèôÿòèí äàèìè ñèéàñè óüóðñóçëóãëàðû âÿ àìáèñèéàëàðûíûí ïåðñïåêòèâñèçëèéèíè áàøà äöøìÿñè íÿòèúÿñèíäÿ þç ïëàíëàðûíà öìèäè èòìèø, î, áÿäáèíëèéÿ âÿ ìàðýèíàëëàøìàéà ìÿðóç ãàëìûø, ùàêèìèééÿò óüðóíäà ìöáàðèçÿñè èñÿ ïîçóúó ôÿàëèééÿò ñÿâèééÿñèíÿ åíìèøäèð. Ñòðàòåýèéà - ïîñòñÿíàéå úÿìèééÿòèíèí ãóðóëìàñû Àçÿðáàéúàí õàëãûíûí öìóììèëëè ëèäåðè Ùåéäÿð ßëèéåâ ýöúëö èãòèñàäèééàò éàðàäûëìàñû õÿòòèíè ÿñàñ ýþòöðÿðÿê ìöàñèð ìöñòÿãèë Àçÿðáàéúàíûí ìþùêÿì òÿìÿëèíè ãîéóá. Î, ÷îõ éàõøû áèëèðäè êè, öçäÿíèðàã “áåøèíúè êîëîí” êÿíàð ãöââÿëÿð òÿðÿôèíäÿí ôîðìàëàøûð âÿ äÿñòÿêëÿíèð, áó ãöââÿëÿðÿ ýöúëö Àçÿðáàéúàí äþâëÿòè ëàçûì äåéèë âÿ îíëàð ùÿìèøÿ ýöúëö ìöñòÿãèë Àçÿðáàéúàí éàðàäûëìàñû ïðîñåñèíÿ ãàðøû ÷ûõàúàã, þëêÿìèçèí èìèúèíè ëÿêÿëÿìÿéÿ ÷àëûøàúàãëàð. Öìóììèëëè ëèäåð Ùåéäÿð ßëèéåâ áó úÿùäëÿðèí ãàðøûñûíû àëìàã ö÷öí ÷îõâåêòîðëó õàðèúè ñèéàñÿò éöðöòìÿéÿ áàøëàäû. Î, “ßñðèí ìöãàâèëÿñè”íè èìçàëàìàãëà ÿñëèíäÿ ìöñòÿãèë Àçÿðáàéúàíû èãòèñàäè éîëëà áîüìàüà ÷àëûøàíëàðà òàðèõè ùþêì èìçàëàäû. Ùåéäÿð ßëèéåâ ÀÁØ-ûí áàíèëÿðèíèí âÿ éà äåìîêðàòèê Àâðîïà ñèéàñÿò÷èëÿðèíèí ïðèíñèïëÿðèíè òÿòáèã åòìÿêëÿ áèëèðäè êè, Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû ö÷öí áåéíÿëõàëã áèðëèéÿ ÿí éàõøû èíòåãðàñèéà éîëó ñàáèòëèêäÿí, èãòèñàäèééàòäàí âÿ äåìîêðàòèéàäàí êå÷èð. Áó úöð äÿðèíäÿí äÿðê åäèëìèø âÿ óçàãýþðÿí ñèéàñÿò ãûñà ìöääÿòäÿ áþéöê óüóðëàð ãàçàíìàüà èìêàí âåðäè. Þëêÿìèçèí èãòèñàäèééàòûíà õàðèúè ñÿðìàéÿëÿð ýÿëäè, áåéíÿëõàëã øèðêÿòëÿðèí þëêÿìèçäÿ íöìàéÿíäÿëèêëÿðè à÷ûëäû, Àçÿðáàéúàíûí ñÿñè áåéíÿëõàëã òðèáóíàëàðäàí åøèäèëäè. Åðìÿíèñòàí-Àçÿðáàéúàí, Äàüëûã Ãàðàáàü ìöíàãèøÿñè ùàããûíäà ùÿãèãÿò, íÿùàéÿò, äöíéà èúòèìàèééÿòèíÿ ÷àòìàüà áàøëàäû. “Øàùäÿíèç” éàòàüûíûí èøëÿíèëìÿñèíèí èêèíúè ìÿðùÿëÿñèíÿ äàèð áó éàõûíëàðäà èìçàëàíìûø éåêóí èíâåñòèñèéà ñàçèøè äÿ ÷îõ áþéöê óüóð îëäó. “ßñðèí ìöãàâèëÿñè”íèí èìçàëàíìàñûíûí 20 èëëèéè ýöíöíäÿ “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçèíèí òÿìÿëèíèí òÿíòÿíÿëè øÿêèëäÿ ãîéóëìàñû ùàäèñÿñè àðòûã “ÕÕÛ ÿñðèí ìöãàâèëÿñè” àäëàíûð. Áó, Àçÿðáàéúàíûí áåéíÿëõàëã àðåíàäà ìþâãåëÿðèíè äàùà äà ýöúëÿíäèðÿúÿê, þëêÿìèçèí åíåðæè òÿðÿôäàøû êèìè åòèáàðëûëûüûíû âÿ îíóí ýåîñèéàñè ìþâãåéèíèí ÿùÿìèééÿòèíè áèð äàùà ñöáóò åäÿúÿêäèð. Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ “ßñðèí ìöãàâèëÿñè”íèí èìçàëàíìàñûíûí 20 èëëèéèíÿ ùÿñð åäèëìèø òÿíòÿíÿëè ìÿðàñèìèíäÿêè ÷ûõûøûíäà õöñóñè âóðüóëàéûá êè, áó ëàéèùÿ àçû 100 èë ÿðçèíäÿ òÿêúÿ Àçÿðáàéúàíà äåéèë, òÿðÿôäàø äþâëÿòëÿðÿ äÿ äèâèäåíä ýÿòèðÿúÿêäèð. Ùå÷ êÿñ øöáùÿ åòìèð êè, Àçÿðáàéúàí ñàäÿúÿ íåôòèí âÿ ãàçûí ñÿìÿðÿëè òÿúùèçàò÷ûñûíà äåéèë, Àâðîïàíûí åíåðæè òÿùëöêÿñèçëèéèíèí ãàðàíòëàðûíäàí áèðèíÿ ÷åâðèëèð. Áó, ÿñàñû öìóììèëëè ëèäåð Ùåéäÿð ßëèéåâ òÿðÿôèíäÿí ãîéóëìóø áþéöê ñòðàòåýèéàíûí - Àçÿðáàéúàíû ìöàñèð þçöíÿéåòÿðëè äþâëÿòÿ ÷åâèðìÿê ñòðàòåýèéàñûíûí éàëíûç áèð ùèññÿñèäèð. Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ Ùåéäÿð ßëèéåâèí ñèéàñè èðñèíè éåíè èäåéàëàðëà çÿíýèíëÿøäèðÿðÿê ñîí îí èëäÿ Àçÿðáàéúàíû äöíéà áèðëèéèíèí óüóðëó þëêÿëÿðè ñûðàñûíà ÷ûõàðûá. Áó ýöí Àçÿðáàéúàí Úÿíóáè Ãàôãàçäà ëèäåðäèð âÿ ðåýèîíäà ùå÷ áèð èðè áåéíÿëõàëã ëàéèùÿ áèçèì ìèëëè ìàðàãëàðûìûç íÿçÿðÿ àëûíìàäàí óüóðëà ùÿéàòà êå÷èðèëÿ áèëìÿç. Áàêû-Òáèëèñè-Ãàðñ, Àñòàðà-Ðÿøò- Ãÿçâèí äÿìèð éîëó ëàéèùÿëÿðè âÿ îíëàðûí òåçëèêëÿ, óüóðëà áàøà ÷àòäûðûëìàñû íÿòèúÿñèíäÿ Áàêû Ãÿðá èëÿ Øÿðã, Øèìàë èëÿ Úÿíóá àðàñûíäà ìöíàñèáÿòëÿðèí ÿñàñ ìÿðêÿçèíÿ ÷åâðèëÿúÿê. Áó ýöí Àçÿðáàéúàí ïîñòñÿíàéå (èíôîðìàñèéà) úÿìèééÿòè ãóðóúóëóüó éîëóíäàäûð. Ïîñòñÿíàéå úÿìèééÿòèíÿ êå÷èä èäåéàñû ñîí îí èëäÿ Àçÿðáàéúàíûí èíêèøàô ìÿíòèãèíÿ óéüóíäóð. Áèçèì ö÷öí ïîñòñÿíàéå úÿìèééÿòè åëÿ áèð úÿìèééÿòäèð êè, îíóí èãòèñàäèééàòûíäà èííîâàñèéà ñåêòîðó, îíà õàñ îëàí éöêñÿê ìÿùñóëäàðëûãëû ñÿíàéå, ñîñèàë-èãòèñàäè ôÿàëèééÿòèí áöòöí ôîðìàëàðûíäà çÿðóðè áèëèêëÿð áàçàñû, öìóìè äàõèëè ìÿùñóëäà éöêñÿê êåéôèééÿòëè èííîâàñèéà õèäìÿòëÿðèíèí ïàéûíûí éöêñÿê îëìàñû, áöòöí ôÿàëèééÿò íþâëÿðèíäÿ ðÿãàáÿò ãàáèëèééÿòè öñòöíëöê òÿøêèë åäèð. ßëáÿòòÿ, Àçÿðáàéúàí ö÷öí ïîñòñÿíàéå úÿìèééÿòè ýÿëÿúÿéèí èãòèñàäè ñèñòåìèäèð. Ëàêèí àðòûã áó ýöí ùÿìèí ýÿëÿúÿéèí úèääè òÿìÿëè éàðàäûëûð: ìèëëè èííîâàñèéà ñèñòåìè ôîðìàëàøûð, èñòåùñàëûí òåõíîëîæèëÿøìÿñè òÿäðèúÿí àðòûð. Èííîâàñèéà ñèñòåìèíèí ÿñàñ ìÿãñÿäè ÿùàëèíèí ùÿéàò ñÿâèééÿñèíèí âÿ ùÿéàòûí êåéôèééÿòèíèí àðòûðûëìàñû ö÷öí äèíàìèê èãòèñàäè èíêèøàôûí îáéåêòèâ èëêèí øÿðòëÿðèíè éàðàòìàãäûð. Ùþêóìÿò “èíñàí êàïèòàëû”íûí òÿêðàð èñòåùñàëû ïðîáëåìèíÿ áþéöê äèããÿò éåòèðèð, áó êàïèòàë èíâåñòèñèéà ðåñóðñó âÿ èñòåùñàëûí ÿñàñ àìèëè ùåñàá åäèëèð. Éÿíè, èíñàí êàïèòàëû ãóðóúóëóã ïðîñåñèíèí ýåòäèêúÿ äàùà ÿùÿìèééÿòëè ðåñóðñóíà ÷åâðèëèð. Ùþêóìÿò áàøà äöøöð êè, þëêÿíèí ñîñèàë-èãòèñàäè èíêèøàôûíûí ñÿìÿðÿëèëèéèíè éàëíûç èííîâàñèéàëû èãòèñàäèééàòûí òÿøÿêêöëö âÿ èíêèøàôû ÿñàñûíäà àðòûðìàã ìöìêöíäöð. Áó ìÿãñÿäÿ íàèë îëìàã ö÷öí ðåñïóáëèêàäà ýöúëö èííîâàñèéà ôÿàëèééÿòè âöñÿò àëûá. Áó, èñòåùñàëàòäà éöêñÿê èãòèñàäè ñÿìÿðÿéÿ íàèë îëìàüà èìêàí âåðÿúÿê. Áó áàõûìäàí þëêÿäÿ áèð íå÷ÿ èë áóíäàí ÿââÿë éàðàäûëìûø òåõíîëîæè ïàðêëàð ùÿìèí ñèñòåìèí ìöùöì åëåìåíòèäèð. Òåçëèêëÿ òåõíîëîæè áèçíåñ èíêóáàòîðëàðû, ùàáåëÿ ñÿíàéå ìöÿññèñÿëÿðè êëàñòåðëÿðè, éÿíè, áèðýÿ ìÿãñÿäëÿðÿ íàèë îëìàã âÿ éà öìóìè ïðîáëåìëÿðè ùÿëë åòìÿê ö÷öí áèðëÿøÿí ñÿíàéå ìöÿññèñÿëÿðèíèí ìÿúìóñó éàðàäûëàúàã. Ïðåçèäåíòèí Ôÿðìàíû èëÿ (íîéàáð 2012-úè èë) Ïèðàëëàùû ãÿñÿáÿñèíäÿ èíôîðìàñèéà òåõíîëîýèéàëàðû ñàùÿñèíäÿ áèçíåñ-èíêóáàòîð ö÷öí 50 ùåêòàð ñàùÿ àéðûëûá, áóðàäà îôèñ ìÿðêÿçèíèí, åëìè òÿäãèãàò èíñòèòóòëàðûíûí, èíêóáàñèéà ìÿðêÿçèíèí, èñòåùñàëàò îáéåêòëÿðèíèí éàðàäûëìàñû öçðÿ èíòåíñèâ èø àïàðûëûð. Áöòöí áóíëàð áèçèì èãòèñàäèééàòäà éåíè èñòèãàìÿòëÿðäèð. Áó ïðîñåñëÿð òåõíèêè, òåõíîëîæè âÿ ñîñèàë éåíèëÿøìÿíèí, éÿíè, éåíè, êðåàòèâ ñèíôèí ôîðìàëàøìàñûíûí òÿñèðè àëòûíäà áàø âåðÿúÿê. Áó, òÿáèèäèð, ÷öíêè ïîñòñÿíàéå úÿìèééÿòè ãóðóúóëóüó áó éåíè ñîñèàë åëåìåíòèí ôîðìàëàøìàñû èëÿ ìöøàéèÿò îëóíóð. Èñòåùñàëûí ïîñòñÿíàéå ìÿðùÿëÿñèíèí ùÿëëåäèúè àìèëè, îíóí ìàùèééÿòè úÿìèééÿòèí ñîñèàë-èãòèñàäè èíêèøàôûíûí ÿí âàúèá âÿ ìöùöì ðåñóðñëàðû îëàí èíôîðìàñèéà âÿ áèëèêëÿðèí ìöñòÿãèë ôîðìàëàøìàñû îëàúàã. Åëìäÿ áó ìÿðùÿëÿéÿ èíôîðìàñèéà úÿìèééÿòè âÿ èíôîðìàñèéà èãòèñàäèééàòû êèìè òÿðèô âåðèëèð. Ãåéä åòìÿê ëàçûìäûð êè, èíôîðìàñèéà úÿìèééÿòèíÿ êå÷èä ñòðàòåýèéàñûíû 2003-úö èëäÿ òÿñäèã åòìèø Àçÿðáàéúàí áó ñàùÿäÿ äöíéàäà èëê äþâëÿòëÿðäÿí áèðè âÿ Úÿíóáè Ãàôãàçäà éåýàíÿ äþâëÿòäèð. Àçÿðáàéúàí êðåàòèâ èãòèñàäèééàòûí éàðàäûëìàñû èëÿ ïàðàëåë îëàðàã áàøãà äþâëÿòëÿðèí äàõèëè èøëÿðèíÿ ãàðûøìàìàüà ÿñàñëàíàí “éóìøàã ýöú” êîíñåïñèéàñûíû äà ôîðìàëàøäûðìàüà áàøëàéûá. Áèçèì “éóìøàã ýöú” êîíñåïñèéàìûç Àçÿðáàéúàí õàëãûíûí òàðèõèíèí, ìÿäÿíèééÿòèíèí, òîëåðàíòëûüûíûí, îíóí ïîòåíñèàëûíûí ùÿðòÿðÿôëè íöìàéèø åòäèðèëìÿñè éîëó èëÿ ìèëëè ìàðàãëàðûí òÿáëèüè èäåéàñûíà ÿñàñëàíûð, áóíóíëà äà áåéíÿëõàëã àðåíàäà äþâëÿòèìèçÿ åòèìàä àðòûðûð. Áàøãà àìèëëÿðëÿ éàíàøû, þëêÿíèí èìèúèíè èíêèøàô åòäèðÿí òóðèçì, ìÿäÿíèééÿò âÿ èäìàí êèìè ñïåñèôèê ñàùÿëÿðèí ìàääè áàçàñûíûí ñöðÿòëè èíêèøàôû áó êîíñåïñèéàíûí òÿðêèá ùèññÿëÿðèäèð. Àçÿðáàéúàíäà Áåéíÿëõàëã Ùóìàíèòàð Ôîðóìóí, Ìÿäÿíèééÿòëÿðàðàñû Äèàëîã öçðÿ Äöíéà Ôîðóìóíóí, Äàâîñ Èãòèñàäè Ôîðóìóíóí, “Åóðîâèñèîí2012” ìàùíû ìöñàáèãÿñèíèí, 2015-úè èëäÿ áèðèíúè Àâðîïà Îéóíëàðûíûí, 2016-úû èëäÿ “Ôîðìóëà-1” àâòîéöðöøëÿðèíèí âÿ 2020-úè èëäÿ ôóòáîë öçðÿ Àâðîïà ÷åìïèîíàòû ìàò÷ëàðûíûí êå÷èðèëìÿñè - áöòöí áóíëàð Àçÿðáàéúàíûí ñîñèàë-èãòèñàäè ùÿéàòûíûí ìöõòÿëèô ñàùÿëÿðèíäÿ ãàçàíäûüû áþéöê íàèëèééÿòëÿðèí áåéíÿëõàëã ñòðóêòóðëàð òÿðÿôèíäÿí åòèðàô åäèëìÿñè âÿ ãèéìÿòëÿíäèðèëìÿñè äåìÿêäèð. Àçÿðáàéúàíûí ãàðøûéà ãîéäóüó ùÿäÿôëÿðÿ íàèë îëìàñû éîëóíäà òÿðÿããèñè íöôóçëó íÿøðëÿðèí âÿ òÿñèñàòëàðûí äöíéà ðåéòèíãëÿðè èëÿ äÿ òÿñäèãëÿíèð. Ìÿñÿëÿí, Äàâîñ Èãòèñàäè Ôîðóìóíóí (“Òùå Âîðëä Åúîíîìèú Ôîðóì”) áó éàõûíëàðäà äÿðú åäèëìèø ðåéòèíãèíäÿ Àçÿðáàéúàí èãòèñàäèééàòû ãëîáàë ðÿãàáÿò ãàáèëèééÿòè ýþñòÿðèúèñè öçðÿ 38-úè éåðè òóòóá. Äöíéà Áàíêûíûí àðàøäûðìàëàðûíûí íÿòèúÿëÿðèíÿ ýþðÿ, “Äîèíý Áóñèíåññ 2014” áåéíÿëõàëã ðåéòèíãèíäÿ Àçÿðáàéúàíûí ìþâãåëÿðè õåéëè éàõøûëàøûá. Äöíéà ñòàíäàðòëàðû áàõûìûíäàí Àçÿðáàéúàí èãòèñàäèééàòû ÖÄÌ-èí ùÿúìèíÿ ýþðÿ äÿ éöêñÿëèá. Öìóìè äàõèëè ìÿùñóëóí 50 ôàèçäÿí ÷îõó ãåéðè-íåôò ñåêòîðóíäà èñòåùñàë åäèëèð. Èøñèçëèê ýþñòÿðèúèñè 5 ôàèç ñÿâèééÿñèíäÿäèð. Þëêÿíèí õàðèúè áîðúó ÖÄÌ-èí òÿõìèíÿí 8 ôàèçèíÿ áÿðàáÿðäèð. Àçÿðáàéúàí èíòåðíåòäÿí ïóëñóç èñòèôàäÿíèí òÿìèí åäèëäèéè àçñàéëû þëêÿëÿðäÿí áèðèäèð. ÁÌÒ-íèí èíñàí ïîòåíñèàëûíûí èíêèøàôû ýþñòÿðèúèñèíÿ ýþðÿ Àçÿðáàéúàí 2013-úö èëäÿ ðåýèîí þëêÿëÿðèíèí ÷îõóíó ãàáàãëàéàðàã äöíéàäà 76-úû éåðè òóòóá âÿ èíñàí ïîòåíñèàëûíûí èíêèøàô ýþñòÿðèúèñè éöêñÿê îëàí äþâëÿòëÿð ñûðàñûíäàäûð. 2014-úö èëäÿ þëêÿìèç ÿëäÿ åäèëÿí ýÿëèðèí èëëèê àðòûìûíà ýþðÿ ëèäåð þëêÿëÿð ñûðàñûíà äàõèëäèð. Áó áàðÿäÿ Åóðîìîíèòîð Èíòåðíàòèîíàë øèðêÿòèíèí àðàøäûðìàñûíäà ãåéä åäèëèð. 2014-úö èëäÿ ÿëäÿ åäèëÿí ðåàë ýÿëèðèí àðòûìûíûí 11,5 ôàèç ñÿâèééÿñèíäÿ îëàúàüû ïðîãíîçëàøäûðûëûð. Ùÿìèí àðàøäûðìàäà äåéèëèð: “Ãåéðè-íåôò ñåêòîðó þëêÿäÿ ýÿëèðëÿðèí àðòìàñûíû òÿìèí åòìÿêëÿ Àçÿðáàéúàíäà ìÿøüóëëóüóí àðòìàñûíûí ÿñàñ ìÿíáÿéèíÿ âÿ ýåíåðàòîðóíà ÷åâðèëèá”. Áó ýþñòÿðèúè öçðÿ ëèäåð þëêÿëÿð ñûðàñûíà Àçÿðáàéúàíäàí áàøãà Ñÿóäèééÿ ßðÿáèñòàíû, ×èí âÿ Ãàçàõûñòàí äà äàõèëäèð. Àðòûã 20 èëäèð êè, Àçÿðáàéúàí áàëàíñëàøäûðûëìûø õàðèúè ñèéàñÿòè óüóðëà äàâàì âÿ èíêèøàô åòäèðèð. Áó ñòðàòåýèéà ïîñòñîâåò ìÿêàíûíäà 2008-úè èëèí àâãóñòóíäà Ýöðúöñòàíäà ìöùàðèáÿ âÿ 2014-úö èëäÿ Óêðàéíà áþùðàíû êèìè ùàäèñÿëÿðäÿ óüóðëà ñûíàãäàí ÷ûõàðûëûá. Àçÿðáàéúàí áÿçè äþâëÿòëÿðäÿí ôÿðãëè îëàðàã àéðû-àéðû ôþâãÿëäþâëÿòëÿðèí ìàðàãëàðûíûí èúðà÷ûñû îëìàäûüûíû äöíéàéà àðäûúûë ñóðÿòäÿ íöìàéèø åòäèðìÿêëÿ ùàäèñÿëÿðèí ãèéìÿòëÿíäèðèëìÿñèíäÿ âÿ áåéíÿëõàëã ïðîáëåìëÿðèí ùÿëëèíäÿ ìöñòÿãèë éàíàøìà òÿðÿôäàðûäûð, ùÿìèøÿ áåéíÿëõàëã ùöãóãóí íîðìàëàðûíäàí âÿ þëêÿíèí ìàðàãëàðûíäàí ÷ûõûø åäèð. Ìÿñÿëÿí, Ýöðúöñòàí ö÷öí àüûð äþâðäÿ Àçÿðáàéúàí îíó ãàçëà òÿúùèç åòìÿêëÿ äÿñòÿêëÿéèá, Èðàíûí íöâÿ ïðîãðàìû ìÿñÿëÿëÿðèíèí äèíú éîëëà ùÿëëè ö÷öí àðäûúûë îëàðàã ÷ûõûø åäèð. Óêðàéíà áþùðàíûíäà áèç ÁÌÒ-íèí Áàø Ìÿúëèñèíäÿ ñÿñ âåðìÿêëÿ Óêðàéíàíûí ÿðàçè áöòþâëöéöíö äÿñòÿêëÿäèê, åéíè çàìàíäà, áó þëêÿíèí äàõèëè èøëÿðèíÿ ãàðûøìàüû, þëêÿäÿ ùÿðú-ìÿðúëèéÿ ñÿáÿá îëìóø ñèéàñÿòè ïèñëÿäèê. Áèçèì ôèêðèìèçúÿ, áó úöð ùÿðÿêÿòëÿð, éàëíûç îäóí öñòöíÿ éàü òþêöð, íÿòèúÿäÿ ùå÷ áèð òÿãñèðè îëìàéàí äèíú èíñàíëàð çÿðÿð ÷ÿêèð. Áèçèì äþâëÿòèìèç ùÿð ùàíñû þëêÿéÿ ãàðøû ùÿð ùàíñû ñàíêñèéàëàð òÿòáèã åäèëìÿñèíèí ïåðñïåêòèâñèç îëìàñûíà ÿìèíäèð. ßäàëÿòëèëèê, áåéíÿëõàëã ùöãóãà, äþâëÿòëÿðèí ÿðàçè áöòþâëöéöíÿ ðèàéÿò åäèëìÿñè, îíëàðûí äàõèëè èøëÿðèíÿ ãàðûøìàìàã âÿ äèàëîã ÿí ìöðÿêêÿá äþâëÿòëÿðàðàñû ïðîáëåìëÿðèí ùÿëëèíèí à÷àðûäûð. Òàì ÿäàëÿòëè ñþùáÿò ýåäèðñÿ, îíäà Ìàéäàí òðèáóäàâàìû 7-úè ñÿùèôÿäÿ 7 www.yeniazerbaycan.com 04 äåêàáð 2014-úö èë, úöìÿ àõøàìû / ¹ 221 (4380) Èêèëè ñòàíäàðòëàðûí äöíéà íèçàìû âÿ ìöàñèð Àçÿðáàéúàí ÿââÿëè 6-úû ñÿùèôÿäÿ íàñûíäàí èüòèøàøëàðà âÿ ùàêèìèééÿòè ÿëÿ êå÷èðìÿéÿ ÷àüûðàíëàðà, éàõóä 20 èëäÿí àðòûã ìöääÿòäÿ Àçÿðáàéúàí ÿðàçèñèíèí 20 ôàèçèíè èëùàã åòìèø, çÿáò îëóíìóø òîðïàãëàðûí àçàä åäèëìÿñè áàðÿäÿ ÁÌÒ-íèí 4 ãÿòíàìÿñèíè éåðèíÿ éåòèðìÿéÿí Åðìÿíèñòàíà ãàðøû ñàíêñèéàëàð òÿòáèã åòìÿê ëàçûìäûð. 2011-úè èëäÿ Àçÿðáàéúàíûí ÁÌÒ Òÿùëöêÿñèçëèê Øóðàñûíûí ãåéðè-äàèìè öçâö ñå÷èëìÿñè áèçÿ óüóðëó õàðèúè ñèéàñÿò ñòðàòåýèéàìûçûí ãëîáàë ñÿâèééÿäÿ ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñèíè äàâàì åòäèðìÿéÿ èìêàí âåðäè. Äöíéà íèçàìû âÿ îíóí éàõøûëàøäûðûëìàñû èìêàíëàðû áàðÿäÿ äàíûøàðêÿí 2014-úö èëèí îêòéàáð àéûíäà Áàêûäà êå÷èðèëÿí Áåéíÿëõàëã Ùóìàíèòàð Ôîðóìäà Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèí ÷ûõûøûíäàí àøàüûäàêû ñþçëÿðè ãåéä åòìÿê éåðèíÿ äöøÿð: “Ùåñàá åäèðÿì êè, ÿýÿð ùÿð áèð þëêÿ ìöñòÿãèë õàðèúè ñèéàñÿò àïàðñà, îíäà äöíéàäà ìöùàðèáÿëÿð äÿ àç îëàð, àíëàøûëìàçëûã äà àçàëàð. Ùÿð áèð þëêÿ äèýÿð þëêÿéÿ ùþðìÿòëÿ éàíàøìàëûäûð. Ùÿð áèð þëêÿ äèýÿð þëêÿíèí ñå÷èìèíÿ äÿ ùþðìÿòëÿ éàíàøìàëûäûð - ùÿì áåéíÿëõàëã ìöñòÿâèäÿ, ùÿì äèíëÿðàðàñû äèàëîã, ùóìàíèòàð ñàùÿäÿ...”. Ïðåçèäåíòèí áó ñþçëÿðè Íåîâåñòôàë áåéíÿëõàëã ìöíàñèáÿòëÿð ñèñòåìèíèí ìþùêÿìëÿíäèðèëìÿñè çÿðóðÿòèíÿ äèããÿòè àðòûðìàüà ÷àüûðûøäûð. Ùÿìèí ñèñòåìäÿ äþâëÿòëÿðèí ãÿðàðëàð ãÿáóë åòìÿêäÿ ðåàë ñóâåðåíëèéè ãëîáàë ñàáèòëèê ö÷öí áàçèñ îëìàëûäûð. Áèç ÷îõãöòáëö äöíéà àíëàéûøûíû àäè ðèòîðèêà êèìè äåéèë, ñòðàòåæè çÿðóðÿò êèìè ãàâðàéûðûã. Áèð “ãöââÿ ìÿðêÿçè”íèí ùåýåìîíëóüó þçöíö äîüðóëòìàäû. Î, ãëîáàë õàðàêòåðëè ïðîáëåìëÿð éàðàäûð, äöíéà íèçàìûíû âÿ áåéíÿëõàëã ìöíàñèáÿòëÿðäÿ òàðàçëûüû ïîçóð, äþâëÿòëÿð àðàñûíäà åòèìàäà ÿñàñëàíàí ìöíàñèáÿòëÿð éàðàíìàñûíà ìàíå îëóð. Ãëîáàë òÿùëöêÿñèçëèéèí òÿìèí åäèëìÿñè, òåððîðèçìèí âÿ ñåïàðàòèçìèí, äèíè ôàíàòèçìèí àðàäàí ãàëäûðûëìàñû äþâëÿòëÿðàðàñû ìöíàñèáÿòëÿðäÿ äþâëÿòëÿðèí äàõèëè èøëÿðèíÿ ãàðûøìàìàã, ùàáåëÿ ùöãóã áÿðàáÿðëèéè âÿ ãàðøûëûãëû ùþðìÿò ïðèíñèïëÿðèíÿ ðèàéÿò åäèëìÿäÿí ìöìêöí äåéèë. Áèçèì ö÷öí äþâëÿò ñóâåðåíëèéèíèí äÿñòÿêëÿíìÿñè ìÿñÿëÿñè þëêÿäÿ ñàáèòëèéèí ñàõëàíìàñû ö÷öí ÿñàñäûð. Ëàêèí þçöíöòÿúðèä ñèéàñÿòè áèçÿ éàääûð. Àçÿðáàéúàí ùå÷ âàõò þçöíö äöíéàäàí “×èí ñÿääè” èëÿ àéûðìàüà ÷àëûøìàéûá. Áèç èêèòÿðÿôëè ÿìÿêäàøëûüà áþéöê ÿùÿìèééÿò âåðèðèê. Áó, áèçèì ö÷öí ïðèîðèòåòäèð. Ñèâèëèçàñèéàëû äþâëÿò îëàí Àçÿðáàéúàí áöòöí äþâëÿòëÿðëÿ, Àâðîïà Øóðàñû èëÿ, äèýÿð áåéíÿëõàëã òÿøêèëàòëàðëà èêèòÿðÿôëè ìöíàñèáÿòëÿðè èíêèøàô åòäèðìÿê àðçóñóíäàäûð. Áèç ÿí éàõøû äöíéà òÿøêèëàòû ïðàêòèêàñûíû ÿêñ åòäèðÿí, þç öçâëÿðèíè äÿñòÿêëÿéÿí Àâðîïà Èòòèôàãûíà äàùà éàõûí îëìàüà ÷àëûøûðûã. Áèç èñòÿéèðèê êè, áó ñèéàñè ãóðóìëà ìöíàñèáÿòëÿðèìèç ïðàãìàòèê éàíàøìàéà ÿñàñëàíñûí, ãàðøûëûãëû ìàðàãëàðû ÿêñ åòäèðñèí. Áèç äöíéà õàëãëàðûíûí ìàðàãëàðûìûçà úàâàá âåðÿí, ìåíòàëèòåòèìèçÿ óéüóí îëàí âÿ èíêèøàôûìûçûí ñöðÿòëÿíìÿñèíè òÿìèí åäÿí òÿúðöáÿñèíè ÿõç åòìÿéÿ ÷àëûøûðûã âÿ áó íèééÿòëÿð êîíêðåò ÿìÿëè àääûìëàðëà äÿñòÿêëÿíèð. Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ Àçÿðáàéúàíûí õàðèúè ñèéàñÿòèíÿ ùöúóì õàðàêòåðè âåðèá. Ëàêèí áó êóðñëà éàíàøû, áèç ùÿì äÿ ìöäàôèÿ ãàáèëèééÿòèìèçè ìþùêÿìëÿäèðèê. ßðàçèñèíèí áåøäÿáèð ùèññÿñè Åðìÿíèñòàí òÿðÿôèíäÿí èøüàë åäèëìèø þëêÿ ðåàëèçìèí “Ñöëù èñòÿéèðñÿíñÿ, ìöùàðèáÿéÿ ùàçûðëàø” ïðèíñèïèíÿ ðèàéÿò åòìÿäÿí ìþâúóä îëà áèëìÿç. Áó ýöí áèçèì òÿêúÿ ùÿðáè áöäúÿìèç Åðìÿíèñòàíûí áöòöí áöäúÿñèíäÿí õåéëè àðòûãäûð, Àçÿðáàéúàíûí ìîäåðíëÿøäèðèëìèø ùÿðáè ñÿíàéå êîìïëåêñèíèí (ÙÑÊ) ìÿùñóëëàðûíà èñÿ àðòûã õàðèúè áàçàðäà òÿëÿáàò âàð. ßëáÿòòÿ, áèç ìöíàãèøÿíèí äèíú éîëëà ùÿëë åäèëìÿñèíèí òÿðÿôäàðûéûã. Ëàêèí ÿýÿð áåéíÿëõàëã áèðëèê ôÿàëèééÿòñèçëèê ýþñòÿðñÿ âÿ ïðîáëåìèí ùÿëëèíè ñîíñóç óçàòñà, áèçèì áàøãà âàðèàíòûìûç - áó ìÿñÿëÿíèí Àçÿðáàéúàíûí ÿðàçè áöòþâëöéöíöí òÿìèí åäèëìÿñè ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ ùÿëëè âàðèàíòû äà âàð. Ýöúëÿíÿí èãòèñàäèééàò, óüóðëó õà- ðèúè ñèéàñÿò ñòðàòåýèéàñû âÿ ìþùêÿìëÿíÿí ùÿðáè ïîòåíñèàë Àçÿðáàéúàíûí óüóð ãàçàíäûüû éåýàíÿ ñàùÿëÿð äåéèë. Âÿòÿíäàø úÿìèééÿòèíèí èíêèøàôû äà áèçèì ùþêóìÿòèí ïðèîðèòåòëÿðè ñèéàùûñûíäàäûð. Àçÿðáàéúàíûí äþâëÿò ìöñòÿãèëëèéèíèí áÿðïà åäèëìÿñèíäÿí êå÷ÿí èéèðìè áåø èëÿ éàõûí ìöääÿòäÿ äåìîêðàòèéàíûí èíêèøàôû, èíñàí ùöãóãëàðû, äþâëÿò îðãàíëàðûíûí à÷ûãëûüû âÿ îíëàðûí âÿòÿíäàø úÿìèééÿòèíÿ ùåñàáàò âåðìÿñè, äþâëÿò îðãàíëàðû òÿðÿôèíäÿí þëêÿ âÿòÿíäàøëàðûíà òÿãäèì îëóíàí õèäìÿòëÿðèí êåéôèééÿòèíèí éàõøûëàøäûðûëìàñû ñàùÿëÿðèíäÿ ìöùöì èñëàùàòëàð àïàðûëûá. Àçÿðáàéúàí ÿñëà èíêàð åòìèð êè, âÿòÿíäàø úÿìèééÿòèíèí èíêèøàôû âÿ äåìîêðàòèéà òÿñèñàòëàðûíûí ìþùêÿìëÿíìÿñè ñàùÿñèíäÿ ùÿëÿ ÷îõ èøëÿð ýþðöëìÿëèäèð. Áèç áàøà äöøöðöê êè, äåìîêðàòèê èíêèøàô ñèéàñè ìÿäÿíèééÿòèí, ñîñèàë ïñèõîëîýèéàíûí âÿ âÿòÿíäàøëàðûí äàâðàíûøûíûí ìöðÿêêÿá âÿ óçóí òÿêàìöë, òðàíñôîðìàñèéà ïðîñåñèäèð. Áó ïðîáëåìëÿð éóõàðûäàí, õöñóñÿí êÿíàðäàí çîðëà ãÿáóë åòäèðèëìÿ éîëó èëÿ äÿðùàë ùÿëë îëóíà áèëìÿç. Áó úöð åêñïåðèìåíòëÿð áèçÿ éàõøû ìÿëóìäóð âÿ îíëàðûí íåúÿ ùÿðú-ìÿðúëèéÿ âÿ ãàíóíñóçëóüà ýÿòèðèá ÷ûõàðìàñûíû ÿéàíè øÿêèëäÿ ýþðöðöê. 2013-úö èë ïðåçèäåíò ñå÷êèëÿðèíäÿ Èëùàì ßëèéåâèí ïàðëàã ãÿëÿáÿñè þëêÿ ÿùàëèñèíèí ÿêñÿðèééÿòè òÿðÿôèíäÿí îíóí Àçÿðáàéúàíû èíêèøàô åòäèðìÿê êóðñóíóí äÿñòÿêëÿíìÿñèíè ýþñòÿðÿí áàðèç íöìóíÿäèð. Þëêÿìèçèí ùÿð áèð âÿòÿíäàøû Àçÿðáàéúàíûí ñîñèàë-èãòèñàäè âÿ ñèéàñè èíêèøàôûíûí àðòàí òåìïèíè þç íöìóíÿñèíäÿ ùèññ åäèð. Àçÿðáàéúàí ùþêóìÿòè òÿðÿôèíäÿí ùÿéàòà êå÷èðèëÿí óçóíìöääÿòëè èñëàùàòëàð áöòöí áóíëàðûí ñÿìÿðÿëè áàçàñûäûð. Ùÿìèí èñëàùàòëàð àðàñûíäà ãåéðè-íåôò ñåêòîðóíóí, èíñàí êàïèòàëûíûí, èíôîðìàñèéà òåõíîëîýèéàëàðûíûí, âÿòÿíäàø úÿìèééÿòèíèí èíêèøàôûíû, äþâëÿòèí þç âÿòÿíäàøëàðûíà ùåñàáàò âåðìÿñèíè âÿ àøêàðëûüû ãåéä åòìÿê îëàð. Àøêàðëûüûí âÿ âÿòÿíäàøëàðà ýþñòÿðèëÿí õèäìÿòëÿðèí ñÿìÿðÿëèëèéèíèí àðòûðûëìàñû ñàùÿñèíäÿ ñîí óüóðëó èñëàùàòëàðäàí áèðè Ïðåçèäåíòèí èäåéàñû ÿñàñûíäà éàðàäûëìûø “ÀÑÀÍ õèäìÿò”äèð. Àâðîïà Øóðàñûíûí áàø êàòèáè Òóðáéþðí Éàãëàíä þëêÿìèçäÿ ñÿôÿðäÿ îëàðêÿí ÀÑÀÍ ñîñèàë èíôðàñòðóêòóðóíó íàäèð, èííîâàñèéàëû âÿ êîððóïñèéàäàí óçàã ñèñòåì àäëàíäûðàðàã Ãÿðáè Àâðîïà þëêÿëÿðèíè Àçÿðáàéúàíäàí íöìóíÿ ýþòöðìÿéÿ ÷àüûðûá. Áó ýöí ìÿùç “ÀÑÀÍ õèäìÿò” êîððóïñèéàéà ãàðøû ìöáàðèçÿ âÿ äþâëÿò îðãàíëàðûíûí òðàíñïàðåíòëèéèíèí òÿìèí åäèëìÿñè ñàùÿñèíäÿ óüóðëó èñëàùàò íöìóíÿñèäèð. ÁÌÒ Èíêèøàô Ïðîãðàìûíûí ðÿùáÿðè Ùåëåí Êëàðê áó éàõûíëàðäà Àçÿðáàéúàíäà ñÿôÿðäÿ îëàðêÿí ìÿùç áó òÿúðöáÿíè ãåéä åäèá, áàøãà þëêÿëÿðè Àçÿðáàéúàíäàí íöìóíÿ ýþòöðìÿéè òþâñèéÿ åäèá. Òðàíñïàðåíúé Èíòåðíàòèîíàë òÿøêèëàòû òÿðÿôèíäÿí àïàðûëìûø ñîðüóíóí íÿòèúÿëÿðèíÿ ýþðÿ âÿòÿíäàøëàðûí 68 ôàèçè êîððóïñèéàéà ãàðøû ìöáàðèçÿ ñàùÿñèíäÿ àïàðûëàí èñëàùàòëàðäàí ðàçûäûð. Òÿáèè êè, áó èøäÿ þëêÿíèí ðåýèîíëàðûíäà éàðàäûëìûø ÀÑÀÍ ìÿðêÿçëÿðè ìöùöì ðîë îéíàéûð. Ùÿìèí ìÿðêÿçëÿð ñàéÿñèíäÿ áó ýöí þëêÿìèçèí âÿòÿíäàøëàðû “áèð ïÿíúÿðÿ” ïðèíñèïè öçðÿ èøëÿéÿí 10 äþâëÿò îðãàíûíûí õèäìÿòëÿðèíäÿí èñòèôàäÿ åäÿ áèëèðëÿð. Âÿòÿíäàøëàð áó ìÿðêÿçè òÿðê åòìÿäÿí îïåðàòèâ, à÷ûã, êåéôèééÿòëÿ âÿ áöðîêðàòèê ÿíýÿëëÿðñèç þç ìÿñÿëÿëÿðèíè ùÿëë åäèðëÿð. ßýÿð Ãÿðá âÿ îíóí éàðàòäûüû áåéíÿëõàëã âÿòÿíäàø úÿìèééÿòè òÿñèñàòëàðû Àçÿðáàéúàíäà äåìîêðàòèéàíûí èíêèøàôû, èíñàí ùöãóãëàðû âÿ òðàíñïàðåíòëèê áàðÿäÿ áåëÿ íàðàùàòëûã êå÷èðèðëÿðñÿ, îíäà áó ñàùÿäÿ áèçèì óüóðëàðûìûçû íèéÿ ãåéä åòìèðëÿð? Àçÿðáàéúàí âÿòÿíäàø úÿìèééÿòèíèí èíêèøàôûíûí áÿçè àñïåêòëÿðèíäÿ ùÿòòà Àâðîïàíûí äà áàúàðìàäûüû ñàùÿëÿðäÿ óüóð ãàçàíûá. Ìÿñÿëÿí, ìóëòèêóëòóðàëèçì âÿ òîëåðàíòëûã ñàùÿñèíäÿ. Àçÿðáàéúàí þçöíöí ùÿð áèð âÿòÿíäàøûíûí êîíñòèòóñèîí ùöãóã âÿ àçàäëûãëàðûíà òÿìèíàò âåðìÿêëÿ ìöõòÿëèô êîíôåññèéàëàðà âÿ ìèëëÿòëÿðÿ ìÿõñóñ èíñàíëàðûí îíóí ÿðàçèñèíäÿ äèíú éàíàøû éàøàìàñûíû òÿìèí åäèá. Áóíóíëà áÿðàáÿð, ÿùàëèíèí ÿêñÿðèééÿòè- íèí Èñëàì äèíèíÿ åòèãàä åòìÿñèíÿ áàõìàéàðàã, Àçÿðáàéúàí äöíéÿâè äþâëÿò êèìè ãàëûá. Áó èë îêòéàáðûí 2-3-äÿ êå÷èðèëìèø Áàêû Áåéíÿëõàëã Ùóìàíèòàð Ôîðóìóíäà Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ äåéèá: “Àçÿðáàéúàíäà áöòöí õàëãëàð äîñòëóã, ìåùðèáàíëûã øÿðàèòèíäÿ, áèð àèëÿ êèìè éàøàéûð. Ùå÷ âàõò Àçÿðáàéúàíäà äèíè, ìèëëè çÿìèíäÿ ãàðøûäóðìà, àíëàøûëìàçëûã îëìàéûá âÿ áó, áèçèì áþéöê ñÿðâÿòèìèçäèð... Ìóëòèêóëòóðàëèçì Àçÿðáàéúàíäà ùÿéàò òÿðçèäèð...”. Ïðåçèäåíòèí áó ñþçëÿðè þëêÿìèçäÿ ìöõòÿëèô åòíèê âÿ äèíè ãðóïëàðûí äèíú éàíàøû éàøàìàñûíûí âÿ êîîïåðàñèéàñûíûí áöòöí ìàùèééÿòèíè âÿ ðåàëëûüûíû ÿêñ åòäèðèð. Áó, Àâðîïà þëêÿëÿðèíäÿ åéíè ãÿáèëäÿí ïðîáëåìëÿðèí ùÿëëè ö÷öí óüóðëó íöìóíÿ îëà áèëÿð. Áóíëàð, íåúÿ äåéÿðëÿð, “àéñáåðãèí éàëíûç ýþðöíÿí ùèññÿñèäèð”, éÿíè, þëêÿìèçèí ãàçàíäûüû íàèëèééÿòëÿðäÿí éàëíûç áèð íå÷ÿñèäèð. Ôóíäàìåíòàë äåìîêðàòèê ïðèíñèïëÿðÿ ìþùêÿì ñÿäàãÿòèíè ãîðóéóá ñàõëàéàí ìöñòÿãèë ðåñïóáëèêàìûç ìöõòÿëèô ñàùÿëÿðäÿ þç ïîòåíñèàëûíû ýöíáÿýöí àðòûðûð. Àçÿðáàéúàí ìöàñèð ìöñòÿãèë äþâëÿò êèìè ùÿëÿ ýÿíú îëìàñûíà áàõìàéàðàã, áþéöê ñèéàñÿòèí èøòèðàê÷ûñûíà ÷åâðèëèá. Ùåéäÿð ßëèéåâèí òÿáèðèíúÿ äåñÿê, áó ñèéàñÿòè úûëûç ùèññëÿðÿ âÿ ìàðàãëàðà òàáå åòìÿê îëìàç. Ùÿð÷ÿíä, “áåøèíúè êîëîí”óí íöìàéÿíäÿëÿðè õàðèúäÿí àëäûãëàðû ýþñòÿðèøëÿðè ðÿùáÿð òóòàðàã áóíó åòìÿéÿ óüóðñóç úÿùäëÿð ýþñòÿðèðëÿð. Ñåâèíäèðèúè ùàëäûð êè, äöíéàäà äîñòëàðûìûçûí ñàéû äàèì àðòûð. Ëàêèí áðèòàíèéàëû éàçû÷û Êîëèí Ãðèíëåíäèí äåäèéè êèìè, “Óüóðëó îëìàã ïàõûëëûã ö÷öí ìöíáèò ìöùèòäèð”. Áóíà ýþðÿ äÿ òÿÿññöô êè, åëÿ îïïîíåíòëÿð âÿ áÿäõàùëàð âàð êè, ýöúëö Àçÿðáàéúàí îíëàð ö÷öí ñàíêè áîüàçäà ãàëàí ñöìöêäöð. Þëêÿìèçèí ìöðÿêêÿá ýåîñèéàñè ìÿêàíäà éåðëÿøìÿñèíÿ áàõìàéàðàã, ìöñòÿãèë ñèéàñÿò éåðèòìÿñè äÿ ùå÷ äÿ ùàìûíûí õîøóíà ýÿëìèð. Áèçèì óüóðëàðûìûçà ñåâèíÿíëÿðëÿ éàíàøû, Àçÿðáàéúàíûí ÿëåéùäàðëàðû äà âàð. Áåëÿëÿðè àðàñûíäà åðìÿíè ëîááèñè âÿ îíóí òÿñèðè àëòûíäà îëàí ðèéàêàð âÿ êîððóïñèéàéà ãóðøàíìûø, î úöìëÿäÿí àìåðèêàëû ñèéàñÿò÷èëÿð õöñóñè éåð òóòóð. Áåëÿëÿðè åðìÿíè ëîááèñèíèí ïóëó ùåñàáûíà éàøàäûãëàðûíà ýþðÿ ùÿãèãÿòè èñðàðëà ýþðìÿçëèéÿ âóðóð âÿ äàèì Àçÿðáàéúàíû ùþðìÿòäÿí ñàëìàüà ÷àëûøûðëàð. Àçÿðáàéúàíûí öìóììèëëè ëèäåðè Ùåéäÿð ßëèéåâ 1998-úè èëäÿ “Òùå Íåw-Éîðê Òàéìñ” ãÿçåòèíèí æóðíàëèñòèíèí ÀÁØ-äà êîððóïñèéàéà îíóí ìöíàñèáÿòè áàðÿäÿ ñóàëûíûí úàâàáûíäà ÷îõ íÿçàêÿòëÿ äåìèøäè: “Ìÿí êîíãðåñìåíëÿðäÿí ñîðóøäóì êè, îíëàðûí Åðìÿíèñòàíëà ÿëàãÿëÿðè íÿ ö÷öí áó äÿðÿúÿäÿ ñûõäûð? Äåäèëÿð êè, åðìÿíè äèàñïîðó îíëàðà ÷îõëó ïóë âåðèð. Ìÿí äÿ ñèçäÿí ñîðóøóðàì - ìÿýÿð áó, êîððóïñèéà äåéèëìè?”. “Ãàðà ãûçûë”ûí èíñàí êàïèòàëûíà ÷åâðèëìÿñèíè, ãåéðè-íåôò ñåêòîðóíóí èíêèøàôûíû íÿçÿðäÿ òóòàí óçàãýþðÿí ìèëëè íåôò-ãàç ñòðàòåýèéàñû, ñèéàñè âÿ èãòèñàäè èñëàùàòëàð, âÿòÿíäàø úÿìèééÿòèíèí òÿðÿããèñè âÿ Àçÿðáàéúàí õàëãûíûí ìèëëè ìàðàãëàðûíûí ìöäàôèÿñè áöòöí áóíëàð áèçèì äþâëÿòèìèçÿ äöíéàíûí 100-äÿí ÷îõ þëêÿñè èëÿ ãàðøûëûãëû ôàéäàëû âÿ áÿðàáÿðùöãóãëó ìöíàñèáÿòëÿð éàðàòìàüà, 155 þëêÿíèí äÿñòÿéèíè ãàçàíìàüà èìêàí âåðèá. Ùÿð áèð ãëîáàë ìÿñÿëÿéÿ äàèð Àçÿðáàéúàíûí áåéíÿëõàëã ùöãóã íîðìàëàðûíà ÿñàñëàíàðàã áÿéàí åòäèéè ïðèíñèïèàë âÿ áèðìÿíàëû ìþâãåéè áó èøäÿ àç ðîë îéíàìàéûá. Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèí ùÿéàòà êå÷èðäèéè áó úöð äöøöíöëìöø âÿ ìöäðèê õàðèúè ñèéàñÿò ñàéÿñèíäÿ Àçÿðáàéúàí ãûñà ìöääÿòäÿ äöíéàäà áþéöê åòèìàä âÿ ùþðìÿò ãàçàíûá. Áó, øöóðëó øÿêèëäÿ äåìîêðàòèéà âÿ òÿðÿããè éîëó ñå÷ìèø áöòöí Àçÿðáàéúàí õàëãûíûí õèäìÿòèäèð. Àçÿðáàéúàí Ïðåçèäåíòè äÿôÿëÿðëÿ âóðüóëàéûá êè, äåìîêðàòèéà éîëóíó áèç êèìèíñÿ òÿçéèãè àëòûíäà äåéèë, þçöìöç ñå÷ìèøèê. Áèçèì ïðèîðèòåòëÿð äåìîêðàòèê, ñèâèë, ùöãóãè äþâëÿò ãóðóëìàñû, þçöíÿéåòÿðëè èãòèñàäèééàò éàðàäûëìàñû, ÿùàëèíèí ùÿéàò øÿðàèòèíèí äàùà äà éàõøûëàøäûðûëìàñû, ÿíÿíÿâè äÿéÿðëÿð âÿ Âÿ- òÿíÿ ìÿùÿááÿò ÿñàñûíäà ìèëëè ùÿìðÿéëèêäèð. Áöòöí áóíëàð ïîñòñÿíàéå (èíôîðìàñèéà) úÿìèééÿòè ãóðóúóëóüó ìÿúðàñûíäà ùÿéàòà êå÷èðèëèð. Áó éîë áþéöê äþâëÿò âÿ ñèéàñÿò õàäèìè Ùåéäÿð ßëèéåâèí ìöÿééÿíëÿøäèðäèéè, Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèí ðåàëëàøäûðäûüû ñòðàòåæè ñå÷èìäèð. Áèð äàùà âóðüóëàìàã èñòÿðäèê êè, áóýöíêö Àçÿðáàéúàí ñöðÿòëÿ èíêèøàô åäÿí, Ãàôãàçäà ðåýèîíàë ýöíäÿëèéè ôîðìàëàøäûðàí äþâëÿòäèð. Áèçèìëÿ áåéíÿëõàëã ùöãóã íîðìàëàðûíà óéüóí ìöíàñèáÿòëÿð ãóðìàüà ìåéèë åäÿí þëêÿëÿð âÿ áåéíÿëõàëã ìöíàñèáÿòëÿð ñèñòåìèíèí äèýÿð èøòèðàê÷ûëàðû Àçÿðáàéúàíäà ùÿìèøÿ ùþðìÿò âÿ äÿñòÿê ýþðÿúÿêëÿð. Áèçèì äþâëÿò áåéíÿëõàëã ìöíàñèáÿòëÿðäÿ íÿñèùÿò÷è òîíóíó, õöñóñÿí “ìöÿëëèìëÿð” þç äþâëÿòëÿðèíäÿêè úèääè ïðîáëåìëÿðÿ ýþç éóìàíäà, ãÿáóë åòìèð. Áèç áÿéàíàòëàðû âÿ ñþçëÿðè èëÿ ÿìÿëëÿðè öñò-öñòÿ äöøÿí þëêÿëÿðÿ ùÿìèøÿ ùþðìÿò ýþñòÿðìèøèê. Äèëäÿ áèð ñþç äåéÿí, ÿìÿëëÿðèíäÿ èñÿ Àçÿðáàéúàíà òàìàì áàøãà ìöíàñèáÿò íöìàéèø åòäèðÿí äþâëÿòëÿð áèçèì åòèìàäûìûçû ãàçàíà áèëìÿçëÿð. Äþâëÿòè èäàðÿ åòìÿê ñÿíÿòè Ìÿøùóð àìåðèêàëû ôèëîñîô Ôðåíñèñ Ôóêóéàìàíûí ôèêðèíúÿ, “ýöúëö äþâëÿò ãóðóëìàñû äöíéà áèðëèéèíèí ÿí ìöùöì ïðîáëåìëÿðèíäÿí áèðèäèð. ×öíêè äþâëÿòëÿðèí çÿèôëèéè âÿ äàüûëìàñû äöíéàíûí ÷îõñàéëû ÿí úèääè ïðîáëåìëÿðèíèí ìÿíáÿéèäèð”8. Îíóíëà ðàçûëàøìàëûéûã. Äþâëÿòèí ôóíêñèéàñûíû ùå÷ âàõò çÿèôëÿòìÿê îëìàç, ùÿð÷ÿíä ìöàñèð ëèáåðàëèçìèí òÿðÿôäàðëàðû úÿìèééÿòÿ áóíó òÿëãèí åòìÿéÿ ÷àëûøûðëàð êè, âÿòÿíäàø úÿìèééÿòè òÿøêèëàòëàðû äþâëÿòèí âÿçèôÿëÿðèíèí ÷îõóíó þç öçÿðèíÿ ýþòöðÿ áèëÿðëÿð. Çÿííèìúÿ, îíëàð úèääè éàíûëûðëàð. Ëèáåðàëèçìèí àäåïòëÿðè âÿ èäåàëèñòëÿð íÿ äåéèðëÿð äåñèíëÿð, îíëàð þç áàõûøëàðûíû ÿñàñëàíäûðìàã ö÷öí íÿ ãÿäÿð ÷àëûøñàëàð äà, áèçèì ýöúëö äþâëÿòÿ âÿ ìöõòÿëèô íþâ àíàðõèñòëÿðèí “ãûðìûçû õÿòòè” êå÷ìÿëÿðèíÿ èìêàí âåðìÿéÿí ýöúëö ùàêèìèééÿòÿ åùòèéàúûìûç âàð. Úÿìèééÿòäÿ ñàáèòëèéèí òÿìèí åäèëìÿñèíäÿ äþâëÿòèí ðîëó î ãÿäÿð áþéöêäöð êè, îíó ùå÷ áèð èúòèìàè òÿøêèëàò ÿâÿç åäÿ áèëìÿç. Éàõûí êå÷ìèøäÿ Ôðàíêëèí Ðóçâåëò, Óèíñòîí ×þð÷èëë, ýåíåðàë Øàðë äå Ãîëë, Èîñèô Ñòàëèí, ñîíðàêû èëëÿðäÿ èñÿ Êîíðàä Àäåíàóåð, Ôðàíñóà Ìèòòåðàí, Ìàî Òñçåäóí êèìè ýþðêÿìëè äþâëÿò õàäèìëÿðè áóíó þç ôÿàëèééÿòëÿðè èëÿ ñöáóò åäèáëÿð. Áóíó òàðèõèí ýåäèøè äÿ ñöáóò åäèá. Òÿáèè êè, ùÿð áèð ñèéàñÿò÷è, èëê íþâáÿäÿ, þç äþâëÿòèíèí ìàðàãëàðûíû ãîðóéóð. Ëàêèí áóíóíëà áÿðàáÿð, ìöùàðèáÿäÿí ñîíðàêû äþâðäÿ äöíéà íèçàìûíûí, ãëîáàë âÿ ðåýèîíàë òÿùëöêÿñèçëèéèí ïðèíñèïëÿðè ìÿùç áó úöð ïàðëàã ñèéàñÿò÷èëÿð òÿðÿôèíäÿí, îíëàðûí ñÿéëÿðè èëÿ ìöÿééÿí åäèëèá. Áó ýöí äöíéà ñèéàñè ñÿùíÿñèíäÿ áåëÿ ýöúëö øÿõñèééÿòëÿð âÿ äþâëÿò õàäèìëÿðè éîõäóð. Îíëàðûí éåðëÿðèíè áó úöð ëèäåð êåéôèééÿòëÿðèíÿ, ôèòðè õàðèçìàéà âÿ éöêñÿê íöôóçà ìàëèê îëìàéàí àäàìëàð òóòóá. Ìÿùç áó ñÿáÿáäÿí, îíëàð äÿéèøìèø äöíéàäà öìóìáÿøÿðè ùÿìðÿéëèéè òÿìèí åòìÿê èãòèäàðûíäà äåéèëäèð. Áó ýöí áèð ñûðà þëêÿëÿðäÿ ñèéàñÿò÷èëÿð þç ùÿðÿêÿòëÿðèíäÿ èêèëè ìþâãå òóòóðëàð: îíëàð áèð òÿðÿôäÿí äèããÿòëÿðèíè äàõèëè ïðîáëåìëÿð öçÿðèíäÿ úÿìëÿøäèðèáëÿð, ÷öíêè äöíéà ñèéàñÿò ñÿùíÿñèíÿ ÷ûõìàã ö÷öí ÿââÿëúÿ ìöõòÿëèô âÿäëÿðëÿ ñå÷èúèëÿðèí äÿñòÿéèíè ãàçàíìàëû îëóðëàð. Äèýÿð òÿðÿôäÿí - ÿñðëÿð áîéó äþâëÿò õàäèìëÿðèíèí äöøöíúÿñèíÿ ùàêèì êÿñèëÿí ðåýèîíàë âÿ ãëîáàë òÿùëöêÿñèçëèê ìÿñÿëÿëÿðè áó ýöí éåíèäÿí îíëàðûí äèããÿò ìÿðêÿçèíäÿ îëìàëû âÿ ùÿòòà ÿââÿëêèíäÿí äàùà àðòûã ÿùÿìèééÿò êÿñá åòìÿëèäèð. ×öíêè ìöùàðèáÿ ÷îõ áàùà áàøà ýÿëèð. Ëàêèí Ãÿðáèí àïàðûúû äþâëÿòëÿðèíèí ìöàñèð ëèäåðëÿðè çÿðóðè øÿõñè êåéôèééÿòëÿðÿ ìàëèê îëìàäûüûíà âÿ äþâëÿòè èäàðÿ åòìÿê ñÿíÿòèíÿ éèéÿëÿíìÿäèéèíÿ ýþðÿ þç ñÿëÿôëÿðèíäÿí õåéëè ýåðè ãàëûðëàð. Õàðèúè ñèéàñÿò âÿ þëêÿíèí òÿùëöêÿñèçëèéèíèí òÿìèí åäèëìÿñè ÷îõ ýåíèø ÿùàòÿëè ìÿñÿëÿëÿðèí ùÿëëè èëÿ áàüëûäûð. Óçàãýþðÿí äþâëÿò õàäèìè ðèñêëÿðèí âÿ èìêàíëàðûí áöòþâ ñïåêòðèíè íÿçÿðÿ àëìàëû âÿ ãèéìÿòëÿíäèðìÿëèäèð. Èíäèêè øÿðàèòäÿ õàðèúè ñèéàñÿò âÿ òÿùëöêÿñèçëèéèí òÿìèí åäèëìÿñè, èëê íþâáÿäÿ, ãöââÿëÿð áàëàíñû âÿ åòèáàðëû ìöäàôèÿ ñèñòåìè éàðàòìàã ìèëëè ìÿíàôåëÿðè ãîðóìàã äåìÿêäèð. Áó ìöðÿêêÿá ìÿñÿëÿíèí ùÿëëè ö÷öí ìèëëè ëèäåð äþâëÿòèí èäàðÿ åäèëìÿñè ñÿíÿòèíèí áöòöí íöàíñëàðûíà éèéÿëÿíìÿëèäèð. Àçÿðáàéúàí õàëãûíûí èêè äÿôÿ áÿõòè ýÿòèðèá - áó, 1993-úö âÿ 2003-úö èëëÿðèí ïðåçèäåíò ñå÷êèëÿðè èëÿ áàüëûäûð. Àüûëû äþâëÿò õàäèìè ùÿìèøÿ éàääà ñàõëàéûð êè, äþâëÿòè âÿçèôÿ, èëê íþâáÿäÿ, õàëãûí åòèìàäû äåìÿêäèð. Áóíà ýþðÿ äþâëÿò õàäèìèíèí àëè âÿçèôÿñè þç õàëãûíà, äþâëÿòèí ôèðàâàíëûüûíà õèäìÿò åòìÿêäèð. Áó áàõûìäàí, òàëå Àçÿðáàéúàí õàëãû ö÷öí ýþçÿë ýÿëÿúÿê ùàçûðëàéûá. Áó ýÿëÿúÿéè áöòöí âàðëûüû èëÿ þç õàëãûíà õèäìÿò åäÿí Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâñèç òÿñÿââöð åòìÿê ãåéðè-ìöìêöíäöð. 2003-úö èëèí ïàéûçûíäà þëêÿíèí ÿí áèðèíúè âÿçèôÿñèíäÿ Ùåéäÿð ßëèéåâè ÿâÿç åäÿí Èëùàì ßëèéåâ ùÿðòÿðÿôëè äöøöíöëìöø ôÿàëèééÿò ñòðàòåýèéàñûíû äàùà äà çÿíýèíëÿøäèðèá. Îíóí ôÿàëèééÿòè èíãèëàáè ôÿàëèééÿò îëäó, ÷öíêè áèð îíèëëèê ÿðçèíäÿ áþéöê öìèäëÿðèí ùÿéàòà êå÷ìÿñèíÿ ýÿòèðèá ÷ûõàðäû. ßñëèíäÿ ìÿùç áó, ÿùàëèíèí èãòèäàðà ìöíàñèáÿòèíè, èúòèìàè ãöââÿëÿðëÿ äèàëîãóí òàëåéèíè ìöÿééÿíëÿøäèðèð. Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèí þç ãóðóúó ôÿàëèééÿòèíäÿ ÿñàñëàíäûüû èííîâàñèéàëû èíêèøàô êîíñåïñèéàñû þëêÿíèí ìîäåðíëÿøìÿñè, ïîñòñÿíàéå úÿìèééÿòè ãóðóúóëóüó ïðîãðàìûíäà ìöñòÿñíà ðîë îéíàéûð. Äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñû ñîñèàë-èãòèñàäè õàðàêòåðëè ìöùöì òÿøÿááöñëÿðè áèð-áèðèíèí àðäûíúà ùÿéàòà êå÷èðìÿêëÿ þç ìöàñèðëÿðèíäÿ ôÿàëèééÿò ÿçìèíè úîøäóðìàüà, ëàéèãëè ýÿëÿúÿéèí ìþùêÿì ÿñàñëàðûíû ãóðìàã ö÷öí ùÿìôèêèðëÿðèíè àðõàñûíúà àïàðìàüà íàèë îëäó. Î, õàëãà âåðäèéè ñþçöíöí öñòöíäÿ äóðäó. Ãóðóúóëóã ñÿðùÿäëÿðèíè èëáÿèë ýåíèøëÿíäèðÿí íÿùÿíý èñëàùàòëàð ïðîãðàìûíûí õàëãà ôàéäàñû ýþç ãàáàüûíäàäûð. Áó ïðîãðàì Àçÿðáàéúàíûí áåéíÿëõàëã áèðëèêäÿ ìþâãåëÿðèíè ìþùêÿìëÿòìÿéÿ èìêàí âåðèð. Àçÿðáàéúàíûí ðåýèîíäà ëèäåð èìèúèíèí ìþùêÿìëÿíìÿñè áèð äàùà òÿñäèã åäèð êè, Ïðåçèäåíò ñîñèàë-èãòèñàäè èíêèøàôäà ñàðñûíòûëàðñûç âÿ èòêèëÿðñèç áþéöê ñû÷ðàéûø åòìÿéÿ èìêàí âåðìèø óíèâåðñàë óüóð ôîðìóëó òàïûá. Àçÿðáàéúàíäà “úàçèáÿ ìÿðêÿçè” âàð. Îíóí ìàùèééÿòè Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèí èðÿëè ñöðäöéö “ìèëëè èäåéà”äûð. Ìèëëè ùÿìðÿéëèê áó èäåéà ÿòðàôûíäà úÿðÿéàí åäèð. Î, þëêÿíèí èíêèøàôû ö÷öí ÿñàñ ìÿíÿâè þçÿéÿ ÷åâðèëèá. Áó èäåéà ïîñòñÿíàéå, èíôîðìàñèéà úÿìèééÿòèíèí éîëóíó èøûãëàíäûðûð, áþéöê âÿçèôÿëÿðèí ùÿëëèíÿ ùÿäÿôëÿíìèø èíñàíëàðû ðóùëàíäûðûð âÿ áèðëÿøäèðèð. Ïðåçèäåíò Àçÿðáàéúàí õàëãûíûí äÿñòÿéèíÿ àðõàëàíàðàã, ìèëëè ìÿíàôåëÿðè ìöäàôèÿ åäÿðÿê ôèðàâàí äþâëÿò ãóðìàüà éþíÿëìèø ñèéàñÿò éöðöäöð. Þëêÿìèçèí ùÿð áèð âÿòÿíïÿðâÿð âÿòÿíäàøû ÿìèíäèð êè, ãàðøûéà ãîéóëìóø âÿçèôÿëÿðèí ùÿëëè éàëíûç ýöúëö ïðåçèäåíò ùàêèìèééÿòè âÿ úÿìèééÿòäÿ ñàáèòëèê îëäóüó ùàëäà ìöìêöíäöð. Ýöúëö ùàêèìèééÿòèí âÿçèôÿñè çàìàíû øÿðàèòÿ âÿ þçöíÿ òàáå åòìÿêäÿí, îíëàðäàí þëêÿ ö÷öí ìàêñèìóì ñÿìÿðÿ ÿëäÿ åòìÿêäÿí èáàðÿòäèð. Áó èñòÿê ùÿìèøÿ âÿ ùÿð éåðäÿ þçöíö äîüðóëäóð, þëêÿ âÿòÿíäàøëàðûíûí èíàìûíû ìþùêÿìëÿíäèðèð. Ãåéðè-îðäèíàð ãÿðàðëàðûí ìöÿëëèôè îëàí, îðèæèíàë ôèêèðëÿðè ìÿùàðÿòëÿ áþéöê èøëÿðÿ ÷åâèðÿí Èëùàì ßëèéåâ éåíè ñèéàñè äÿáèí éàðàäûúûñû îáðàçûíû òÿúÿññöì åòäèðèð. Î, çàìàíûí âÿ ìÿêàíûí øÿðàèòè âÿ âÿçèééÿòèíè óñòàëûãëà èäàðÿ åäÿðÿê þç êîìàíäàñû èëÿ áèðëèêäÿ þëêÿíèí ðåñóðñ áàçàñûíû ýåíèøëÿíäèðìÿêäÿ, éåíè íèééÿòëÿð âÿ óüóðëàðëà äöíéàíû òÿÿúúöáëÿíäèðìÿêäÿ äàâàì åäèð. Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèí ñîí îí èëäÿêè ôÿàëèééÿòè ñöáóò åäèð êè, òàðèõäÿ øÿõñèééÿòèí ðîëó áþéöê âÿ äàíûëìàçäûð. Èëùàì ßëèéåâèí èñëàùàòëàð ïðîãðàìûíûí ÿñë ìàùèééÿòè ùàçûðêû øÿðàèòäÿ ìèëëè ñÿíàéåíèí, ñîñèàë èíôðàñòðóêòó- ðóí, èíäèêè íÿñèëëÿðèí ìàääè ðèôàùûíû âÿ çÿíýèí ìÿíÿâè ùÿéàò òÿðçèíè òÿìèí åäÿ áèëÿí áöòöí ñàùÿëÿðèí éåíèëÿíìÿñèíèí úÿñàðÿòëè âÿ ýåíèø ÿùàòÿëè ëàéèùÿëÿðèíÿ òÿëÿáàòûí íÿ äÿðÿúÿäÿ áþéöê îëìàñûíû íöìàéèø åòäèðäè. Õàòûðëàäàã êè, Èëùàì ßëèéåâ äþâëÿò áàø÷ûñû îëàí çàìàí Àçÿðáàéúàíäà ýþðêÿìëè ñèéàñè õàäèì âÿ ìèëëè ëèäåð Ùåéäÿð ßëèéåâèí ñÿéëÿðè èëÿ èãòèñàäè âÿ ñèéàñè ñàáèòëèê òÿìèí åäèëìèøäè. Þëêÿ àðòûã î âàõò þçöíö äöíéà áèðëèéèíÿ þçöíÿéåòÿðëè âÿ ìöñòÿãèë ñóáéåêò êèìè òÿãäèì åäÿ áèëìèøäè. Ëàêèí âàðèñ þçöíöí éöêñÿê èíòåëëåêòè âÿ òÿøêèëàò÷ûëûã èñòåäàäû ñàéÿñèíäÿ áþéöê ñÿëÿôèíèí êþëýÿñèíäÿí ÷ûõìàüà âÿ þëêÿíèí íàèëèééÿòëÿðèíè àðòûðìàüà, ñÿìÿðÿëè èãòèñàäèééàò éàðàòìàüà íàèë îëäó. Ùàçûðäà áó èãòèñàäèééàò èíêèøàô èíäåêñëÿðèíÿ ýþðÿ äöíéàäà ÿí äèíàìèê èãòèñàäèééàòëàðäàí áèðèäèð. Áó, éåíè áåéíÿëõàëã êîîðäèíàòëàð ñèñòåìèíäÿ ýÿíú ìöñòÿãèë äþâëÿòèí ÿùÿìèééÿòèíèí âÿ éåðèíèí ìöÿééÿí åäèëìÿñèíäÿ ìöùöì àìèë ðîëó îéíàäû. Òÿñàäöôè äåéèë êè, ñîí èëëÿðäÿ Àçÿðáàéúàí äöíéàíûí àïàðûúû þëêÿëÿðè èëÿ ñòðàòåæè òÿðÿôäàøëûã ãóðìàüà âÿ èíêèøàô åòäèðìÿéÿ, ãëîáàë èíòåãðàñèéà ïðîãðàìûíà òþùôÿñèíè äàâàìëû øÿêèëäÿ àðòûðìàüà ãàáèë îëàí ñóáéåêòÿ ÷åâðèëèá. Èíäè Àçÿðáàéúàí òÿêúÿ Àâðîïàíûí åíåðæè òÿùëöêÿñèçëèéèíèí äåéèë, ùÿì äÿ áþéöê Àâðàñèéà ìÿêàíûíäà öìóìè òÿùëöêÿñèçëèéèí ãàðàíòûäûð. Áó, äàõèëè ñàáèòëèê, èãòèñàäè èíêèøàô, äàâàìëû èúòèìàè-ñèéàñè íèçàì, úÿìèééÿòèí ùÿéàòûíûí äåìîêðàòèêëÿøìÿñè ñàéÿñèíäÿ ìöìêöí îëóá. Áó, ãöââÿëÿðè âÿ èìêàíëàðû ýåíèøìèãéàñëû ìîäåðíëÿøìÿ ïðîãðàìëàðûíûí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñè öçÿðèíäÿ úÿìëÿøäèðìÿéÿ èìêàí âåðèð. Èëùàì ßëèéåâèí ñþéëÿäèéè ôèêèðëÿðèí âÿ ùÿéàòà êå÷èðäèéè èøëÿðèí ìàùèééÿòèíÿ äèããÿòëÿ âàðñàã àñàíëûãëà áàøà äöøìÿê îëàð êè, áó ôèêèðëÿð âÿ ÿìÿëè èøëÿð äÿðèíäÿí äÿðê åäèëìèø ìèëëè èäåéàäûð. Äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñû ìÿùç áó èäåéàäàí ÷ûõûø åäÿðÿê þëêÿíè ïîñòñÿíàéå úÿìèééÿòè ðåëñëÿðè öçÿðèíÿ - éöêñÿê ñÿâèééÿëè îðáèòÿ ÷ûõàðìàã êèìè ìþùòÿøÿì áèð ïëàíû ùÿéàòà êå÷èðèð. Áåëÿ úÿñàðÿòëè ôÿàëèééÿò õÿòòèíè ùÿéàòà êå÷èðìÿéè éàëíûç åíåðæèëè, óçàãýþðÿí âÿ èñòåäàäëû ëèäåð þçöíÿ ðÿâà ýþðÿ áèëÿð. Óëó ÿúäàäëàðûìûç äåéèáëÿð: “Äþâëÿòèí ìöäðèêëèêëÿ èäàðÿ åäèëìÿñè òÿùëöêÿíè àçàëòìàã âÿ îíó õàëãäàí óçàãëàøäûðìàã äåìÿêäèð”. Äþâëÿòèí èäàðÿ åäèëìÿñè ñÿíÿòèíèí ìàùèééÿòè äÿ áóíäàäóð. Èíäèêè ìöðÿêêÿá øÿðàèòäÿ Èëùàì ßëèéåâ ùÿì äþâëÿò ìàøûíûíû åíèøëè-éîõóøëó éîëëàðäàí êå÷èðÿðÿê íÿçÿðäÿ òóòóëàí ìÿãñÿäÿ éþíÿëòìÿéÿ, ùÿì äÿ ýÿëÿúÿê ö÷öí åòèáàðëû ìþùêÿì òÿìÿë éàðàòìàüà íàèë îëóá. Äàèì ôÿàëèééÿòäÿ îëàí, áåéíÿëõàëã ÿùÿìèééÿòëè ïðîáëåìëÿðèí ùÿëëèíäÿ ÿäàëÿòëèëèê ïðèíñèïëÿðèíè ìöäàôèÿ åäÿí Ïðåçèäåíò òÿêúÿ þç ùÿìâÿòÿíëÿðè àðàñûíäà äåéèë, ùÿì äÿ áåéíÿëõàëã äàèðÿëÿðäÿ éöêñÿê ùþðìÿò âÿ íöôóç ãàçàíûá. Î, þçöíöí ãåéðè-àäè ãàáèëèééÿòëÿðè, áåéíÿëõàëã òÿùëöêÿñèçëèê ïðîáëåìëÿðèíèí, ðåýèîíàë âÿ ãëîáàë ìÿñÿëÿëÿðèí ùÿëëèíÿ, îíóí òÿøÿááöñö èëÿ áàøëàíìûø áåéíÿëõàëã ëàéèùÿëÿðÿ òþùôÿñè ñàéÿñèíäÿ äöíéàäà ñàéûëûá ñå÷èëÿí ñèéàñè õàäèì êèìè ãÿáóë åäèëèð. Áó, èíêàðîëóíìàç ôàêòäûð. Áó úöð äèããÿòÿ âÿ åùòèðàìà, áèð ãàéäà îëàðàã, õàðèçìàòèê, èñòåäàäëû, ãåéðè-îðäèíàð òÿôÿêêöðÿ âÿ ñèéàñè èíòóèñèéàéà ìàëèê îëàí ñèéàñÿò÷èëÿð ëàéèã ýþðöëöðëÿð. Áó ýöí Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèí òÿøÿááöñëÿðè þëêÿíèí âÿ ðåýèîíóí èãòèñàäè ëàíäøàôòûíû äÿéèøèð, þç ëèäåðèíè èíàìëà äÿñòÿêëÿéÿí õàëãûí ìÿíÿâè äèð÷ÿëèøè ö÷öí ýöúëö ñòèìóëà ÷åâðèëèð. Ìÿùç áó ñÿáÿáäÿí, Ïðåçèäåíò áöòöí ùÿìâÿòÿíëÿðèíèí ýöúëö äÿñòÿéèíè ùèññ åòäèéèíäÿí, Äþâëÿò Áàéðàüû Ìåéäàíûíäàêû íèòãèíè áó ñþçëÿðëÿ áèòèðèá: “ßìèíÿì êè, áèç ãàðøûéà ãîéóëìóø áöòöí ìÿãñÿäëÿðèìèçÿ ÷àòàúàüûã”. Áöòöí áóíëàð Àçÿðáàéúàí õàëãûíû áþéöê èøëÿðÿ ðóùëàíäûðûð. Фрэнсис Фукуяма. Сильное государство. М.2006, стр.5. 8 8 www.yeniazerbaycan.com 04 äåêàáð 2014-úö èë, úöìÿ àõøàìû / ¹ 221 (4380) “Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ìèëëè Àòëàñû” Àçÿðáàéúàí êàðòîãðàôëàðûíûí ÿí áþéöê íàèëèééÿòèäèð “Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ìèëëè Àòëàñû” þëêÿìèçëÿ áàüëû èëê ñàíáàëëû, èðèìèãéàñëû êàðòîãðàôèê íÿøðäèð. Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Ïðåçèäåíòèíèí 20 àïðåë 2011-úè èë òàðèõëè ñÿðÿíúàìûíà ÿñàñÿí ùàçûðëàíìûø Àòëàñ þçöíäÿ ÿùàòÿëè åëìè ìÿëóìàòëàð åùòèâà åòìÿêëÿ, þëêÿíèí òÿáèè øÿðàèòè, ÿùàëèñè, èãòèñàäèééàòû, åêîëîýèéàñû, òàðèõè, ìÿäÿíèééÿòè, åëì âÿ òÿùñèëè ùàããûíäà äîëüóí òÿñÿââöð éàðàäûð. Ìöõòÿëèô ñàùÿëÿðäÿ ÷àëûøàí àëèìëÿðèí âÿ ìöòÿõÿññèñëÿðèí óçóíìöääÿòëè ÿìÿéè íÿòèúÿñèíäÿ ÿðñÿéÿ ýÿëÿí êèòàáûí Àçÿðáàéúàíëà áàüëû éöêñÿê ðÿñìè íÿøð ñòàòóñó îíóí ÿùÿìèééÿòèíè äàùà äà àðòûðûð. Áöòöí ôóíäàìåíòàë íÿøðëÿð êèìè áþéöê ïðàêòèêè ÿùÿìèééÿòè îëàí Àòëàñûí ýåíèø òÿòáèã äàèðÿñè âàðäûð. Î, ÿëáÿòòÿ, þëêÿìèçèí êîìïëåêñ øÿêèëäÿ þéðÿíèëìÿñè, òÿáèè åùòèéàòëàðäàí äöçýöí èñòèôàäÿ åäèëìÿñè, åêîëîæè âÿçèééÿòèí éàõøûëàøäûðûëìàñû âÿ äèýÿð èñòèãàìÿòëÿðäÿ ñèñòåìëè èñòèôàäÿ èìêàíëàðûíà ìàëèêäèð. Áåëÿ áèð óíèêàë íÿøðèí åëåêòðîí âåðñèéàñû äà Àçÿðáàéúàí ùÿãèãÿòëÿðèíè äöíéàéà ÷àòäûðìàã ìÿãñÿäè äàøûéûð. ßìèíÿì êè, Ìèëëè Àòëàñ Àçÿðáàéúàíûí òàðèõè êå÷ìèøèíè, áóýöíêö äóðóìóíó âÿ ýÿëÿúÿê èíêèøàôû ö÷öí çÿìèí éàðàäàí çÿíýèí ïîòåíñèàëûíû ÿéàíè ñóðÿòäÿ íöìàéèø åòäèðìÿêëÿ ìþòÿáÿð ìÿëóìàò áàçàñû îëàðàã ùÿì ðåñïóáëèêà äàõèëèíäÿ, ùÿì äÿ õàðèúäÿ ÷îõ ñàéäà îõóúó êöòëÿñè ãàçàíàúàãäûð. Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ Äèíàìèê èíêèøàô éîëóíäà îëàí Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû áåéíÿëõàëã ìöíàñèáÿòëÿðäÿ ñèéàñè, èãòèñàäè, èíôîðìàñèéà âÿ ñ. õàðàêòåðëè àìèëëÿðèí ÿùÿìèééÿòèíè íÿçÿðÿ àëûá åëìèí áèð ÷îõ ñàùÿëÿðèíÿ, ÿëÿëõöñóñ êàðòîãðàôèéà åëìèíèí èíêèøàôûíà õöñóñè äèããÿò àéûðûð. Áó ýöí þëêÿìèçäÿ èãòèñàäèééàòûí âÿ ñîñèàë ñôåðàíûí åëÿ áèð ñàùÿñè éîõäóð êè, îðàäà êàðòîãðàôèéà åëìèíèí ìÿùñóëó îëàí õÿðèòÿ âÿ àòëàñëàðà ìöðàúèÿò îëóíìàñûí. Ìÿñÿëÿí, òîðïàã èñëàùàòûíûí àïàðûëìàñûíäà, éåð ãóðóëóøó ëàéèùÿëÿðèíèí òÿðòèáèíäÿ, éàøàéûø ìÿíòÿãÿëÿðèíèí ñàëûíìàñûíäà, ãóðó, ñó âÿ ùàâà íÿãëèééàòûíäà, òÿáèè åùòèéàòëàðûí ìÿíèìñÿíèëìÿñèíäÿ âÿ ñ. èøëÿðäÿ õÿðèòÿëÿðäÿí ýåíèø èñòèôàäÿ îëóíóð. Ñîí èëëÿðäÿ äþâëÿò èäàðÿ÷èëèéèíäÿ âÿ èãòèñàäèééàòäà êàðòîãðàôèéà ìàòåðèàëëàðûíà òÿëÿáàòûí àðòìàñû ñÿáÿáèíäÿí ìþâúóä ñàùÿäÿ èõòèñàñëàøìûø äþâëÿò ãóðóìó êèìè Äþâëÿò Òîðïàã âÿ Õÿðèòÿ÷ÿêìÿ Êîìèòÿñè õÿðèòÿ âÿ àòëàñëàðûí èñòåùñàëû öçðÿ áèð ñûðà òÿäáèðëÿð ùÿéàòà êå÷èðìèøäèð. Áåëÿ êè, 2003-úö èëäÿí áàøëàéàðàã þëêÿìèçäÿ èëê äÿôÿ îëàðàã Àçÿðáàéúàí äèëèíäÿ òîïîãðàôèê õÿðèòÿëÿðèí òàì èñòåùñàëàò äþâðèééÿñè ãóðóëìóø, îðòà ìÿêòÿáëÿðèí úîüðàôèéà, òàðèõ âÿ çîîëîýèéà ôÿíëÿðè ö÷öí êîìïëåêñ äèâàð õÿðèòÿ âÿ àòëàñëàðû, Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Åêîëîæè Àòëàñû, Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Òîðïàã Àòëàñû, Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Òóðèñò Àòëàñû, Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Òàðèõè Àòëàñû, Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Àãðîèãëèì Àòëàñû, Íàõ÷ûâàíûí Òàðèõè Àòëàñû âÿ ñ. ùàçûðëàíìûøäûð. Èñòåùñàë îëóíìóø ùÿð áèð õÿðèòÿ âÿ àòëàñ êåéôèééÿò, ìÿçìóí âÿ äèçàéí áàõûìûíäàí êàðòîãðàôèéà ñàùÿñèíäÿ ìþâúóä áåéíÿëõàëã ñòàíäàðòëàðà úàâàá âåðèð. Öìóìèëèêäÿ ýþòöðñÿê, Äþâëÿò Òîðïàã âÿ Õÿðèòÿ÷ÿêìÿ Êîìèòÿñè áó ýöíÿ ãÿäÿð 200-äÿí ÷îõ ìöõòÿëèô ìþâçóäà õÿðèòÿ âÿ àòëàñ íÿøð åòìèøäèð. Àíúàã ùå÷ øöáùÿñèç, áó ñàùÿäÿ êîìèòÿíèí ÿí áþéöê óüóðó “Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ìèëëè Àòëàñû”íûí ÿðñÿéÿ ýÿëìÿñèíäÿ ýþðäöéö èøëÿðäèð. Ìöàñèð äþâðäÿ Ìèëëè Àòëàñ ùÿð áèð þëêÿ ö÷öí îíóí ñèéàñè-èíçèáàòè âÿçèééÿòèíè, òÿáèÿòèíè, èãòèñàäèééàòûíû, ôëîðà âÿ ôàóíàñûíû, êÿíä òÿñÿððöôàòûíû, ñÿíàéåñèíè, òÿùñèëèíè, ñÿùèééÿñèíè, ìÿäÿíèééÿòèíè, òàðèõèíè âÿ äèýÿð ñàùÿëÿðèíè êàðòîãðàôèê öñóëëàðëà ÿêñ åòäèðÿí þíÿìëè àòðèáóòëàðäàí áèðè ùåñàá îëóíóð. Áó ñÿáÿáäÿí Áåëàðóñ, Ðóñèéà Ôåäåðàñèéàñû, Óêðàéíà, Ãàçàõûñòàí, Úÿíóáè Êîðåéà, ×åõèéà, Ïîëøà, Àëìàíèéà âÿ ñ. þç ìèëëè àòëàñûíû íÿøð åäÿí þëêÿëÿð áó èøè ìöùöì äþâëÿò òÿäáèðè êèìè ãÿáóë åäèð, ëàéèùÿíèí èúðàñûíû áèðáàøà þëêÿ ðÿùáÿðëèéèíèí íÿçàðÿòè èëÿ ùÿéàòà êå÷èðèðëÿð. Ìÿëóìàò ö÷öí áèëäèðÿê êè, òÿúàâöçêàð Åðìÿíèñòàí Ðåñïóáëèêàñû äà þç ìèëëè àòëàñûíû íÿøð åäÿí þëêÿëÿð ñûðàñûíäàäûð. Èêè úèëääÿí èáàðÿò Åðìÿíèñòàí ìèëëè àòëàñûíà þëêÿìèçèí ÿðàçè áöòþâëöéöíÿ òîõóíàí, òàìàìèëÿ ùÿãèãÿòÿ óéüóí îëìàéàí áèð ñûðà ìÿëóìàòëàð, î úöìëÿäÿí Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí èøüàë îëóíìóø ÿðàçèëÿðèíèí äÿ õÿðèòÿñè äàõèë åäèëìèøäèð. Áóíäàí ÿëàâÿ, ãåéä åòìÿê ëàçûìäûð êè, Åðìÿíèñòàí Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí àéðûëìàç ùèññÿñè îëàí Äàüëûã Ãàðàáàüûí äà ìèëëè àòëàñûíû ùàçûðëàìûøäûð. Ñþçöýåäÿí àòëàñ ìöõòÿëèô äèëëÿðÿ òÿðúöìÿ îëóíàðàã äöíéà þëêÿëÿðèíÿ ïàéëàíûëûð. Áóíóíëà äà Àçÿðáàéúàíûí ÿðàçè áöòþâëöéö ùàããûíäà ñÿùâ ôèêèð ôîðìàëàøäûðûëûð. Áöòöí áóíëàðû íÿçÿðÿ àëàí Äþâëÿò Òîðïàã âÿ Õÿðèòÿ÷ÿêìÿ Êîìèòÿñè “Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ìèëëè Àòëàñû”íûí íÿøðè ìÿãñÿäèëÿ áèð ñûðà òÿêëèôëÿð èðÿëè ñöðìöøäöð. Ðåäàêñèéà ùåéÿòèíèí ìöÿééÿí åäèëìÿñèíÿ, õÿðèòÿëÿðèí ìöÿëëèô îðèæèíàëëàðûíûí ùàçûðëàíìàñû ìÿãñÿäèëÿ èø÷è ãðóïëàðûíûí éàðàäûëìàñûíà, ëàéèùÿ ñìåòàñûíûí òÿðòèáèíÿ äàèð òÿêëèôëÿð þëêÿ ðÿùáÿðëèéè òÿðÿôèíäÿí íÿçÿðÿ àëûíìûø, Ìèëëè Àòëàñûí íÿøðèíÿ ìöùöì áèð äþâëÿò âÿçèôÿñè êèìè éàíàøûëìûøäûð. “Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ìèëëè Àòëàñû”íûí ÷àïûíûí òÿìèí åäèëìÿñè ìÿãñÿäèëÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâ 20 àïðåë 2011-úè èë òàðèõëè 1436 ñàéëû Ñÿðÿíúàì èìçàëàìûøäûð. Ñÿðÿíúàìûí èúðàñû ìÿãñÿäèëÿ “Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ìèëëè Àòëàñû”íûí ðåäàêñèéà ùåéÿòèíèí òÿðêèáè àøàüûäàêû êèìè òÿñäèã åäèëìèøäèð: “Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ìèëëè Àòëàñû”íûí ðåäàêñèéà ùåéÿòèíèí ñÿäðè Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Áàø íàçèðè Àðòóð Ðàñèçàäÿ, ðåäàêñèéà ùåéÿòè ñÿäðèíèí ìöàâèíè ÀÌÅÀ-íûí ùÿãèãè öçâö, Àçÿðáàéúàí Ìèëëè Åëìëÿð Àêàäåìèéàñûíûí ïðåçèäåíòè Àêèô ßëèçàäÿ, ìÿñóë êàòèáè èñÿ ÀÌÅÀ-íûí ùÿãèãè öçâö, ÀÌÅÀ-íûí Àãðàð Åëìëÿðè Áþëìÿñèíèí àêàäåìèê êàòèáè, Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Äþâëÿò Òîðïàã âÿ Õÿðèòÿ÷ÿêìÿ Êîìèòÿñèíèí ñÿäðè Ãÿðèá Ìÿììÿäîâäóð. Ðåäàêñèéà ùåéÿòèíÿ, ùÿì÷èíèí, õàðèúè èøëÿð íàçèðè Åëìàð Ìÿììÿäéàðîâ, èãòèñàäèééàò âÿ ñÿíàéå íàçèðè Øàùèí Ìóñòàôàéåâ, åíåðýåòèêà íàçèðè Íàòèã ßëèéåâ, íÿãëèééàò íàçèðè Çèéà Ìÿììÿäîâ, êÿíä òÿñÿððöôàòû íàçèðè Ùåéäÿð ßñÿäîâ, åêîëîýèéà âÿ òÿáèè ñÿðâÿòëÿð íàçèðè Ùöñåéíãóëó Áàüûðîâ, ìÿäÿíèééÿò âÿ òóðèçì íàçèðè ßáöëôÿñ Ãàðàéåâ, òÿùñèë íàçèðè Ìèêàéûë Úàááàðîâ, ñÿùèééÿ íàçèðè Îãòàé Øèðÿëèéåâ, ðàáèòÿ âÿ éöêñÿê òåõíîëîýèéàëàð íàçèðè ßëè Àááàñîâ, ýÿíúëÿð âÿ èäìàí íàçèðè Àçàä Ðÿùèìîâ, Äþâëÿò Ñòàòèñòèêà Êîìèòÿñèíèí ñÿäðè (ìÿðùóì) Àðèô Âÿëèéåâ, ÀÌÅÀ-íûí ùÿãèãè öçâö, Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Äþâëÿò Íåôò Øèðêÿòèíèí áèðèíúè âèòñå-ïðåçèäåíòè Õîøáÿõò Éóñèôçàäÿ, ÀÌÅÀíûí ìöõáèð öçâö, ìèëëÿòëÿðàðàñû, ìóëòèêóëòóðàëèçì âÿ äèíè ìÿñÿëÿëÿð öçðÿ äþâëÿò ìöøàâèðè Êàìàë Àáäóëëà, ÀÌÅÀ-íûí ùÿãèãè öçâö, ÀÌÅÀ-íûí Áèîëîýèéà Åëìëÿðè Áþëìÿñèíèí àêàäåìèê êàòèáè, Àçÿðáàéúàí Òèáá Óíèâåðñèòåòèíèí ðåêòîðó ßùëèìàí ßìèðàñëàíîâ, ÀÌÅÀ-íûí ùÿãèãè öçâö, Áàêû Äþâëÿò Óíèâåðñèòåòèíèí ðåêòîðó Àáåë Ìÿùÿððÿìîâ, ÀÌÅÀíûí ùÿãèãè öçâö, Àçÿðáàéúàí Èãòèñàä÷ûëàð Èòòèôàãûíûí ñÿäðè, Ìèëëè Ìÿúëèñèí Èãòèñàäè ñèéàñÿò êîìèòÿñèíèí ñÿäðè Çèéàä Ñÿìÿäçàäÿ, ÀÌÅÀ-íûí ìöõáèð öçâö, ÀÌÅÀ-íûí Òàðèõ Èíñòèòóòóíóí äèðåêòîðó, Áàêû Äþâëÿò Óíèâåðñèòåòèíèí êàôåäðà ìöäèðè Éàãóá Ìàùìóäîâ âÿ ÀÌÅÀ-íûí ùÿãèãè öçâö, ÀÌÅÀ-íûí Òîðïàãøöíàñëûã âÿ Àãðîêèìéà Èíñòèòóòóíóí Òîðïàãëàðûí Ýåíåçèñè, Úîüðàôèéà âÿ Êàðòîãðàôèéà ëàáîðàòîðèéàñûíûí ìöäèðè Ìÿùÿððÿì Áàáàéåâ äàõèëäèð. ßëáÿòòÿ, þëêÿ ðÿùáÿðëèéèíèí “Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ìèëëè Àòëàñû” êèìè óíèêàë íÿøð ëàéèùÿñèíè ùÿéàòà êå÷èðìÿñèíÿ äàèð âåðäèéè ýþñòÿðèø øÿðÿôëè îëäóüó ãÿäÿð ÷ÿòèí âÿ ìÿñóëèééÿò òÿëÿá åäÿí áèð èø èäè. Ëàéèùÿíè óüóðëà áàøà ÷àòäûðìàã ö÷öí Äþâëÿò Òîðïàã âÿ Õÿðòè÷ÿêìÿ Êîìèòÿñè þç èøèíè áèð ñûðà äþâëÿò òÿøêèëàòëàðû âÿ Àçÿðáàéúàí Ìèëëè Åëìëÿð Àêàäåìèéàñû èëÿ ãàðøûëûãëû ôÿàëèééÿòäÿ ãóðìàëû èäè. Áó ìÿãñÿäëÿ “Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ìèëëè Àòëàñû”íûí ðåäàêñèéà ùåéÿòèíèí ìÿñóë êàòèáè êèìè òÿðÿôèìèçäÿí àèäèééÿòè ãóðóìëàðà èø÷è ãðóïóíóí éàðàäûëìàñû ö÷öí ìöðàúèÿò åäèëìèøäèð. Òåç áèð çàìàíäà öìóìèëèêäÿ 108 íÿôÿðèí äàõèë îëäóüó èø÷è ãðóïëàðû éàðàäûëìûøäûð. Áóíóíëà ïàðàëåë îëàðàã Äþâëÿò Òîðïàã âÿ Õÿðèòÿ÷ÿêìÿ Êîìèòÿñèíèí Áàêû Êàðòîãðàôèéà Ôàáðèêèíäÿ ìöâàôèã êàðòîãðàôèê ìÿëóìàòëàðûí èëêèí òîïëàíìàñû, ãèéìÿòëÿíäèðèëìÿñè, ñå÷èëìÿñè, éåðëÿøäèðèëìÿñè, èøëÿíìÿñè âÿ ñ. éåðèíÿ éåòèðèëìÿéÿ áàøëàíìûøäûð. Êàðòîãðàôèê ìàòåðèàëëàðûí ùàçûðëàíìàñû ÷îõñàùÿëè èãòèñàäèééàò ñàùÿëÿðèíè ÿùàòÿ åòäèéèíäÿí äÿôÿëÿðëÿ ìöõòÿëèô ãóðóìëàðäà, åëÿúÿ äÿ Äþâëÿò Òîðïàã âÿ Õÿðèòÿ÷ÿêìÿ Êîìèòÿñèíäÿ ìöçàêèðÿëÿð, òÿùëèëëÿð, äÿãèãëÿøäèðèëìÿëÿð àïàðûëìûøäûð. Ãåéä åäÿê êè, èøèí áþéöê ùÿúìäÿ îëìàñû âÿ ìàòåðèàëëàðûí ìöõòÿëèô íàçèðëèê, òÿøêèëàò âÿ ÀÌÅÀ-íûí ñàùÿ èíñòèòóòëàðûíäà òîïëàíìàñû âÿ ñîíðàäàí ùÿìèí ìàòåðèàëëàðûí õÿðèòÿ ôîðìàñûíà ÷åâðèëìÿñè èëÿ ÿëàãÿäàð Ìèëëè Àòëàñûí ùàçûðëàíìàñû èëÿ áàüëû èøëÿð 2011-úè èëäÿ áàøëàíñà äà, 2014-úö èëèí ÿââÿëèíäÿ éåêóíëàøìûøäûð. Àòëàñûí èëê òèðàæûíûí Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí õàðèúè äþâëÿòëÿðäÿ éåðëÿøÿí ñÿôèðëèêëÿðèíÿ, ìöõòÿëèô òÿøêèëàòëàðûí íöìàéÿíäÿëèêëÿðèíÿ, õàðèúè þëêÿëÿðèí ìèëëè êèòàáõàíàëàðûíà ýþíäÿðèëìÿñèíè íÿçÿðÿ àëàðàã, èçàùåäèúè ìÿòíëÿð âÿ ýþñòÿðèúèëÿð 3 äèëäÿ - Àçÿðáàéúàí, ðóñ âÿ èíýèëèñ äèëëÿðèíäÿ, 500-ö ÂÛÏ îëìàãëà, 5000 íöñõÿäÿ ÷àï åäèëìèøäèð. Ùàçûðäà Äþâëÿò Òîðïàã âÿ Õÿðèòÿ÷ÿêìÿ Êîìèòÿñè “Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ìèëëè Àòëàñû”íûí ÚÛÑ âàðèàíòûíû ùàçûðëàéûð. Ìèëëè Àòëàñûí áó åëåêòðîí ôîðìàñûíû þëêÿìèçäÿ éàðàäûëàúàã Ìèëëè Ìÿêàí Ìÿëóìàòëàðû Èíôðàñòðóêòóðóíóí ôóíäàìåíòè ùåñàá åòìÿê îëàð. Ýÿðýèí ÿìÿéèí áÿùðÿñè îëàí Ìèëëè Àòëàñûí íÿøðèíè Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâ éöêñÿê ãèéìÿòëÿíäèðÿðÿê ãåéä åòìèøäèð: “Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ìèëëè Àòëàñû” þëêÿìèçëÿ áàüëû èëê ñàíáàëëû, èðèìèãéàñëû êàðòîãðàôèê íÿøðäèð. Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Ïðåçèäåíòèíèí 20 àïðåë 2011-úè èë òàðèõëè Ñÿðÿíúàìûíà ÿñàñÿí ùàçûðëàíìûø Àòëàñ þçöíäÿ ÿùà- òÿëè åëìè ìÿëóìàòëàð åùòèâà åòìÿêëÿ, þëêÿíèí òÿáèè øÿðàèòè, ÿùàëèñè, èãòèñàäèééàòû, åêîëîýèéàñû, òàðèõè, ìÿäÿíèééÿòè, åëì âÿ òÿùñèëè ùàããûíäà äîëüóí òÿñÿââöð éàðàäûð. Ìöõòÿëèô ñàùÿëÿðäÿ ÷àëûøàí àëèìëÿðèí âÿ ìöòÿõÿññèñëÿðèí óçóíìöääÿòëè ÿìÿéè íÿòèúÿñèíäÿ ÿðñÿéÿ ýÿëÿí êèòàáûí Àçÿðáàéúàíëà áàüëû éöêñÿê ðÿñìè íÿøð ñòàòóñó îíóí ÿùÿìèééÿòèíè äàùà äà àðòûðûð”. Ìÿëóìàò ö÷öí ãåéä åäèì êè, “Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ìèëëè Àòëàñû” 19 áþëìÿäÿí, 444 ñÿùèôÿäÿí âÿ 1000-íÿ éàõûí õÿðèòÿ, äèàãðàì, úÿäâÿë, èçàùåäèúè ìÿòíäÿí, ñëàéäëàðäàí âÿ äèýÿð âàúèá ìàòåðèàë âÿ ìÿëóìàòëàðäàí èáàðÿòäèð. Àòëàñûí ìÿçìóíó þëêÿìèçèí áöòöí ÿñàñ èãòèñàäèééàò âÿ ñîñèàëìÿäÿíè ñàùÿëÿðèíè ÿùàòÿ åäèð. Áóíóíëà áåëÿ, ðåñïóáëèêàìûç ùàããûíäà öìóìè ìÿëóìàòëàð äà êàðòîãðàôèê öñóëëà ÿêñ åòäèðèëèá. Áåëÿ ìÿëóìàòëàðûí òîïëàíäûüû “Öìóìè ñÿúèééÿ” àäëû áþëìÿäÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí äöíéà ñèéàñè õÿðèòÿñèíäÿêè ìþâãåéè ÿêñ åäèëìèø, þëêÿìèçèí éåðëÿøäèéè ðåýèîí, îíóí ãîíøóëàðû ùàããûíäà ìÿëóìàòëàð êàðòîãðàôèê öñóëëà òÿñâèð åäèëìèøäèð. Åéíè çàìàíäà, ìÿòí ôîðìàòûíäà Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí úîüðàôèéàñû ùàããûíäà ìÿëóìàòëàð âåðèëìèøäèð. Áóðàäà Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû ÿðàçèñèíèí Éåðÿòðàôû êîñìèê ôÿçàäà ïåéêäÿí ÷ÿêèëìèø ôîòîñó, ñèéàñè-èíçèáàòè, öìóìúîüðàôè õÿðèòÿëÿðè, Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí òöðê äöíéàñûíäàêû ìþâãåéèíè ÿêñ åòäèðÿí õÿðèòÿñè, Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñûíûí ñèéàñè-èíçèáàòè, öìóìúîüðàôè õÿðèòÿëÿðè, Àáøåðîí éàðûìàäàñûíûí öìóìúîüðàôè õÿðèòÿñè òÿñâèð åäèëìèøäèð. Áþëìÿäÿ, ùÿì÷èíèí, Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí òÿáèè øÿðàèòèíèí âÿ òÿáèè åùòèéàòëàðûíûí ãèéìÿòëÿíäèðèëìÿñè, èãòèñàäè ðàéîíëàøäûðìà, åêîëîæè-úîüðàôè ðàéîíëàøäûðìà, Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíäà åêîëîæè âÿçèééÿòèí ãèéìÿòëÿíäèðèëìÿñè, åéíè çàìàíäà, Àáøåðîí éàðûìàäàñûíûí åêîëîæè âÿçèééÿòèíèí ãèéìÿòëÿíäèðèëìÿñèíè ÿêñ åòäèðÿí õÿðèòÿëÿð ìþâúóääóð. Öìóìèëèêäÿ, áó áþëìÿäÿ 18 àääà õÿðèòÿ ìàòåðèàëû âÿ èçàùåäèúè ìÿòí éåðëÿøäèðèëìèøäèð. Àòëàñûí ÿí ýåíèø, ÿùàòÿëè áþëìÿëÿðèíäÿí áèðè “Òàðèõ” áþëìÿñèäèð. Àçÿðáàéúàí õàëãûíûí òàðèõè êå÷ìèøèíè éöêñÿê ñÿâèééÿäÿ à÷à áèëÿí áó áþëìÿíèí õÿðèòÿ âÿ ìÿòíëÿðè ùàçûðëàíàðêÿí òàðèõ åëìèíèí èúòèìàè ðÿéèí ôîðìàëàøìàñûíäà ìöùöì ÿùÿìèééÿòè íÿçÿðÿ àëûíìûøäûð. Þëêÿìèçèí ìöñòÿãèëëèéèíèí ÿëäÿ åäèëìÿñèíÿ ãÿäÿð òàðèõè èíêèøàô ìÿðùÿëÿëÿðè õÿðèòÿëÿðäÿ þç ÿêñèíè òàïìûøäûð. Àçÿðáàéúàí ÿðàçèñèíèí ÿí ãÿäèì äþâðëÿðèí òàðèõè õÿðèòÿëÿðäÿêè òÿñâèðëÿðè, áó ÿðàçèäÿ åðàìûçäàí ÿââÿë éàðàíìûø äþâëÿòëÿð, ãÿäèì òàéôà áèðëèêëÿðè, ãÿäèì Äàø äþâðö àáèäÿëÿðè, Òóíú äþâðö àáèäÿëÿðè ùàããûíäà õÿðèòÿëÿð ìöùöì ÿùÿìèééÿò êÿñá åäèð. Áóíäàí áàøãà, ÿðÿá õèëàôÿòèíèí Àçÿðáàéúàí ÿðàçèñèíäÿ éàéûëìàñû, Õöððÿìèëÿð ùÿðÿêàòû, Àòàáÿéëÿð äþâëÿòè, Ùöëàêèëÿð äþâëÿòè, Íàõ÷ûâàí âÿ Ãàðàáàüûí ÕÛÛÛ - ÕÛ ÿñðëÿðäÿêè âÿçèééÿòè ùàããûíäà õÿðèòÿëÿð õðîíîëîæè àðäûúûëëûãëà éåðëÿøäèðèëìèøäèð. Îðòà ÿñðëÿðäÿ ìþâúóä îëìóø Ãàðàãîéóíëó, Àüãîéóíëó äþâëÿòëÿðè ùàããûíäà õÿðèòÿëÿð, Ñÿôÿâèëÿð äþâëÿòèíèí éàðàíìàñûíûí âÿ èíêèøàôûíûí ÿñàñ ìÿðùÿëÿëÿðèíè, åëÿúÿ äÿ Íàäèð øàù ßôøàðûí èìïåðèéàñûíûí ùöäóäëàðûíû ÿêñ åòäèðÿí õÿðèòÿëÿð ÷îõ ìàðàãëûäûð. Àçÿðáàéúàíûí õàíëûãëàð äþâðö àéðûúà õÿðèòÿëÿðëÿ òÿñâèð åäèëìèøäèð. Áóðàäà Ãàðàáàü, Íàõ÷ûâàí, Èðÿâàí, Ãóáà âÿ ñ. õàíëûãëàðûí õÿðèòÿëÿðè ùÿìèí äþâðëÿðäÿêè áàø âåðìèø òàðèõè ùàäèñÿëÿð ùàããûíäà òÿñÿââöð éàðàäûð. Àçÿðáàéúàíûí Ðóñèéà èìïåðèéàñû òÿðÿôèíäÿí èøüàëûíû ÿêñ åòäèðÿí õÿðèòÿëÿð ùÿìèí äþâðäÿêè òàðèõè ùàäèñÿëÿðè ÿùàòÿ åäèð. Áó õÿðèòÿëÿð ãÿäèì Àçÿðáàéúàí òîðïàãëàðûíà Èðàí âÿ Òöðêèéÿäÿí åðìÿíèëÿðèí Ðóñèéà èìïåðèéàñû òÿðÿôèíäÿí ìÿãñÿäëè øÿêèëäÿ êþ÷öðöëìÿñè ùàããûíäà àéäûí òÿñÿââöð éàðàäûð. Åðìÿíèëÿðèí ÷àð Ðóñèéàñû çàìàíûíäà àçÿðáàéúàíëûëàðà âÿ ìöñÿëìàíëàðà ãàðøû òþðÿòäèêëÿðè ãÿòëèàìëàð, Áàêûäà âÿ Áàêû ÿòðàôûíäà áàø âåðìèø ãûðüûíëàð õÿðèòÿëÿðäÿ ýþñòÿðèëèð. Àçÿðáàéúàí Õàëã Úöìùóðèééÿòè âÿ Àçÿðáàéúàí ÑÑÐ-èí éàðàíìàñû âÿ èíêèøàô ìÿðùÿëÿëÿðè äÿ õÿðèòÿëÿðäÿ òÿñâèð åäèëìèøäèð. Áþéöê Âÿòÿí ìöùàðèáÿñèíäÿ Àçÿðáàéúàí íåôòèíèí ÿùÿìèééÿòèíè íÿçÿðÿ àëàðàã èêè õÿðèòÿ, áèð ñûðà ôîòîøÿêèëëÿð, ìÿòíëÿð âåðèëìèøäèð. Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíà ãàðøû Åðìÿíèñòàíûí 1988-1993-úö èëëÿð ÿðçèíäÿêè òÿúàâöçöíÿ äàèð õÿðèòÿëÿð ùÿìèí äþâðäÿ áàø âåðìèø ôàúèÿëÿðè ÿêñ åòäèðèð. Áóðàäà èøüàë åäèëìèø ÿðàçèëÿð, ãà÷ãûí âÿ ìÿúáóðè êþ÷êöíëÿðèí êöòëÿâè êþ÷ö, òàëàíëàðûí âÿ ãûðüûíëàðûí áàø âåðäèéè ÿðàçèëÿð, åòíèê òÿìèçëÿìÿëÿð âÿ ñ. ùàããûíäà òàì òÿñÿââöð éàðàäûëûð. Àçÿðáàéúàí ÿðàçèñèíäÿ ãÿäèì äþâðëÿðäÿí áàøëàéàðàã èíäèêè äþâðÿ ãÿäÿð äþâðèééÿäÿ îëìóø ïóë íèøàíëàðû, ãÿäèì çÿðáõàíàëàð, ÿñýèíàñëàð, ñèêêÿëÿð òÿñâèðëÿðëÿ âÿ õÿðèòÿëÿðëÿ ýþñòÿðèëìèøäèð. Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí ñîí äþâðëÿðäÿ òÿäàâöëäÿ îëàí ïóë íèøàíëàðû ùàããûíäà äà ÿòðàôëû ìÿëóìàò âåðèëèð. Òàðèõ áþëìÿñè öçðÿ öìóìèëèêäÿ 54 õÿðèòÿ ùàçûðëàíìûøäûð. Õÿçÿð äÿíèçèíèí Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí èãòèñàäè âÿ ñîñèàë ùÿéàòûíäà, îíóí èíêèøàôûíäà ÷îõ áþéöê ðîëó âàð. Õÿçÿð äÿíèçèíèí þëêÿìèç ö÷öí ùÿéàòè ÿùÿìèééÿòè åéíè àäëû áþëìÿäÿ õÿðèòÿ âÿ ìÿòíëÿðäÿ òÿñâèð åäèëìèøäèð. Áóðàäà Õÿçÿð äÿíèçèíèí öìóìúîüðàôè õÿðèòÿñè, Õÿçÿð äÿíèçèíèí ñó òîïëàìà ùþâçÿñè, Õÿçÿð äÿíèçèíäÿ èëèí ãûø äþâðöíäÿ áóçëàðûí äðåéôè, Õÿçÿð äÿíèçèíèí ýåîìîðôîëîýèéàñû, áóðàäà ýöíÿø ðàäèàñèéàñû, ñó ñÿòùèíäÿ àõûíëàð, êöëÿêëÿð, äàëüàëàíìàëàð, òåìïåðàòóð ðåæèìè, áóõàðëàíìà, ñàùèë êöëÿêëÿðè âÿ ñ. ùàããûíäà õÿðèòÿëÿð Ìèëëè Àòëàñà äàõèë åäèëìèøäèð. Õÿçÿð äÿíèçèíäÿ íåôò âÿ ãàç éàòàãëàðû, äÿíèçèí åêîëîýèéàñû ùàããûíäà îëàí õÿðèòÿëÿð ìàðàãëûäûð. Áþëìÿäÿ öìóìèëèêäÿ 27 êàðòîãðàôèê ìàòåðèàë, ìÿòí, ñëàéä âÿ ñ. ìÿëóìàòëàð âåðèëìèøäèð. Þëêÿìèçèí ýåîëîæè ãóðóëóøóíóí õöñóñèééÿòëÿðè, éåðàëòû âÿ éåðöñòö ñÿðâÿòëÿðèíèí éàéûëìàñû àòëàñûí “Ýåîëîæè ãóðóëóø âÿ Éåð òÿêèíèí åùòèéàòëàðû” áþëìÿñèíäÿ 31 õÿðèòÿ, ìÿòí, ôîòîøÿêèëëÿð âÿ ñ. ìàòåðèàëëàðäà ÿêñ åòäèðèëìèøäèð. Áóðàäà Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû ÿðàçèñèíèí ýåîëîæè ãóðóëóøó àéðûúà õÿðèòÿäÿ ýþñòÿðèëìèøäèð. Àáøåðîí éàðûìàäàñûíûí ðåñïóáëèêàíûí èãòèñàäè ùÿéàòûíäà ÿùÿìèééÿòèíè íÿçÿðÿ àëàðàã áó éàðûìàäàíûí âÿ Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñûíûí ÿðàçèñèíèí ýåîëîæè ãóðóëóøó àéðûúà õÿðèòÿëÿðäÿ ýþñòÿðèëìèøäèð. Áó áþëìÿíèí õÿðèòÿëÿðè ÿðàçèäÿ òåêòîíèê ðàéîíëàøìà, Éåð ãàáûüûíûí ìöàñèð øàãóëè âÿ öôöãè ùÿðÿêÿòëÿðè, íåîòåêòîíèêà, çÿëçÿëÿëÿð, ìàãíèò ñàùÿñè, ãðàâèìàãíèò àíîìàëèéàëàð, ðàäèîàêòèâëèê, ìöõòÿëèô ôèëèç âÿ ãåéðè-ôèëèç éàòàãëàðû âÿ ñ. ùàããûíäà ìÿëóìàòëàðû ÿùàòÿ åäèð. Àòëàñäàí èñòèôàäÿíè àñàíëàøäûðìàã ö÷öí áÿçè áþëìÿëÿðäÿ òåðìèíëÿð õÿðèòÿñè âåðèëìèøäèð. Ìÿñÿëÿí, “Ðåëéåô âÿ ýåîìîðôîëîýèéà” áþëìÿñèíäÿ ðåëéåôèí õöñóñèééÿòëÿðèíèí èçàùûíû àñàíëàøäûðìàã ö÷öí ðåëéåô ôîðìàñû áèëäèðÿí úîüðàôè òåðìèíëÿð õÿðèòÿñè ùàçûðëàíìûøäûð. Àçÿðáàéúàí ÿðàçèñèíèí ðåëéåôè ýåîìîðôîëîæè ãóðóëóøó, ìöàñèð åðîçèîí-àêêóìóëéàòèâ ïðîñåñëÿð, åêçîýåí ïðîñåñëÿð âÿ ìîðôîñòðóêòóðëàð, ãðàâèòàñèéà âÿ êðèîýåí ìîðôîñòðóêòóðëàð, îðîãðàôèéà, ÷àé âÿ äÿíèç òåððàñëàðû, ðåëéåôèí ìåéèëëèêëÿðè âÿ ïàð÷àëàíìàñû, ýåîìîðôîëîæè ðàéîíëàøäûðìà âÿ ñ. õÿðèòÿëÿðäÿ ÿêñ åòäèðèëìèøäèð. Àòëàñûí “Ðåëéåô âÿ ýåîìîðôîëîýèéà” áþëìÿñèíäÿ 15 õÿðèòÿ, ìÿòí, úÿäâÿë âÿ ñ. ìàòåðèàëëàð âåðèëìèøäèð. “Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ìèëëè Àòëàñû”íäà äèããÿò ÷ÿêÿí áàøãà áèð áþëìÿ “Èãëèì âÿ àãðîèãëèì åùòèéàòëàðû” áþëìÿñèäèð. Áþëìÿíèí õÿðèòÿ âÿ ìÿòíëÿðè ùàçûðëàíàðêÿí Àçÿðáàéúàí èãëèìèíèí õöñóñèééÿòëÿðè òàì øÿêèëäÿ íÿçÿðÿ àëûíìûøäûð. Áóðàäà Èãëèìèí ôÿñèëëÿðè, Àãðîèãëèì åùòèéàòëàðû, Àãðîèãëèì ðàéîíëàøäûðûëìàñû âÿ ñàèðèí äàõèë îëäóüó 47 õÿðèòÿ, úÿäâÿë, ñëàéä âÿ äèýÿð ìàòåðèàëëàð éåðëÿøäèðèëìèøäèð. Àçÿðáàéúàíûí ñÿòù ñóëàðû âÿ ùèäðîëîæè øÿðàèòè ùàããûíäà ìÿëóìàòëàðû èñÿ ìöâàôèã áþëìÿäÿ ÿòðàôëû øÿêèëäÿ ÿëäÿ åòìÿê îëàð. Àçÿðáàéúàíûí ñÿòù ñóëàðû âÿ ùèäðîëîæè øÿðàèòè ÷àé øÿáÿêÿñèíèí ñûõëûüû, îðòà èëëèê àõûì, éåðàëòû àõûì, ñÿòù àõûìû, éàç-éàé äàøãûíëàðûíûí àõûìû, ñåëëÿð, ýþëëÿð âÿ ñ. õÿðèòÿëÿðèíäÿ ÿêñ åòäèðèëìèøäèð. Áó áþëìÿäÿ 31 õÿðèòÿ, ìÿòí, úÿäâÿë âÿ äèýÿð êàðòîãðàôèê ìàòåðèàëëàð âåðèëìèøäèð. Áó ýöí òîðïàãøöíàñëûã åëìèíèí èíêèøàôûíà íÿçÿð éåòèðñÿê, þëêÿìèçäÿ òîðïàãëàðûí þéðÿíèëìÿñè èøèíÿ äàèì éöêñÿê äèããÿò éåòèðèëäèéèíè, îíäàí ñÿìÿðÿëè èñòèôàäÿíèí äàèì òÿêìèëëÿøäèðèëäèéèíè ýþðÿðèê. Áåëÿ êè, äöíéàäà èëê äÿôÿ îëàðàã ùÿëÿ Ñîâåò Èòòèôàãû äþâðöíäÿ Àçÿðáàéúàíäà ðåëéåôèí ïëàñòèê õÿðèòÿñèíèí ùàçûðëàíìàñû ìåòîäó èøëÿíìèø âÿ ðåñïóáëèêàíûí ìöñòÿãèëëèéè ÿëäÿ åäèëäèêäÿí ñîíðà áó ìåòîäëà ìöõòÿëèô òîðïàã íþâëÿðèíèí ôîðìàëàøìàñûíäà ðåëéåôèí ïëàñòëàðûíûí ðîëóíó àéäûíëàøäûðìûøëàð. Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ìèëëè Àòëàñûíäà ýþñòÿðèëÿí ìÿñÿëÿëÿð “Òîðïàã âÿ òîðïàã åùòèéàòëàðû” áþëìÿñèíäÿ 45 õÿðèòÿ, ìÿòí, úÿäâÿë, ãðàôèê, ñëàéä âÿ äèýÿð ÿéàíè âàñèòÿäÿ ÿêñ åòäèðèëìèøäèð. Áþëìÿäÿ âåðèëÿí òåìàòèê õÿðèòÿëÿð þç éåíèëèéè âÿ ïðàêòèêëèéè èëÿ ñå÷èëèð. Ãåéä åòìÿê ëàçûìäûð êè, àéðû-àéðû ñàùÿëÿðÿ äàèð âåðèëÿí èíôîðìàñèéà òÿêúÿ àòëàñûí òåìàòèê õÿðèòÿëÿðè âàñèòÿñè èëÿ äåéèë, îíëàðû ÷îõ ñûõ ñóðÿòäÿ òàìàìëàéàí úÿäâÿëëÿð, ñõåìëÿð, äèàãðàì âÿ ãðàôèêëÿð âàñèòÿñèëÿ âåðèëìèøäèð. Áó äà àòëàñûí èíôîðìàñèéà ýöúöíöí, ìÿëóìàòëàðûí áîëëóüóíóí àðòûðûëìàñû èëÿ éàíàøû, îíóí ñöáóòëóëóüóíóí, åëìè ñÿâèééÿñèíèí äÿ éöêñÿëäèëìÿñèíÿ õèäìÿò åäèð. Áóíó àòëàñûí ùÿð áèð áþëìÿñèíäÿ àéäûí øÿêèëäÿ ýþðÿ áèëÿðèê. Ìÿñÿëÿí, “Áèòêè þðòöéö” áþëìÿñèíäÿ ðåñïóáëèêàäà ðàñò ýÿëèíÿí 125 ôÿñèëÿäÿ âÿ 930 úèíñäÿ òîïëàíìûø áèòêè íþâëÿðè 18 õÿðèòÿ èëÿ éàíàøû, õåéëè ñàéäà ñëàéä, úÿäâÿë, äèàãðàì âÿ ñ. ìàòåðèàëäà âåðèëìèøäèð. Àòëàñûí ìàðàãëû áþëìÿëÿðèíäÿí îëàí “Ùåéâàíëàð àëÿìè” áþëìÿñèíäÿ èñÿ Àçÿðáàéúàí àëèìëÿðèíèí àïàðäûüû òÿäãèãàòëàð íÿòèúÿ- ìåéâÿ÷èëèê âÿ ñ. ìÿùñóëëàðûí èñòåùñàëû ùàããûíäà ÿòðàôëû ìÿëóìàòëàð âåðèëèð. Ìèëëè Àòëàñûí äèããÿò÷ÿêÿí ÿí ìöùöì áþëìÿëÿðèíäÿí áèðè èñÿ “Íÿãëèééàò” áþëìÿñèäèð. Áþëìÿäÿ íÿãëèééàòûí íþâëÿðèíÿ, éöêäàøûìàëàðûí ìèãäàðû âÿ òÿðêèáèíÿ, ìÿñàôÿñèíÿ, èíòåíñèâëèéèíÿ, èñòèãàìÿòëÿðèíÿ âÿ äèýÿð ÿëàìÿòëÿðèíÿ äàèð ìÿëóìàòëàð ÿêñ åòäèðèëìèøäèð. Áóðàäà ùÿì÷èíèí íÿãëèééàòûí åêîëîæè ïðîáëåìëÿðè äÿ èøûãëàíäûðûëìûøäûð. Àòëàñäà íÿãëèééàòà äàèð öìóìèëèêäÿ 11 õÿðèòÿ, äèàãðàì, ñëàéä, ìÿòí âÿ ñ. ìàòåðèàëëàð âåðèëìèøäèð. Ðåñïóáëèêàäà ìÿíçèë ôîíäó, òèúàðÿò õèäìÿòè, áàíêëàð, ïÿðàêÿíäÿ òèúàðÿòèí ÿìòÿÿ äþâðèééÿñè, ïî÷ò, òåëåôîí, èíòåðíåò ðàáèòÿñè, ðàäèî-òåëåâèçèéà éàéûìëàðû, ìÿèøÿò õèäìÿòëÿðè, ÿùàëèéÿ ýþñòÿðèëÿí ïóëëó õèäìÿòëÿð, ÿùàëèíèí ìÿèøÿò òåõíèêàñû âÿ àâòîìîáèëëÿðëÿ òÿìèí îëóíìàñû, ñàíàòîðèéà-ðåêðåàñèéà ìÿðêÿçëÿðè âÿ ñ. ùàããûíäà ìÿëóìàòëàðëà èñÿ àòëàñûí “Ñîñèàë ìöùèò” áþëìÿñèíäÿ òàíûø îëìàã ìöìêöíäöð. Áó ìÿëóìàòëàð áþëìÿíèí 14 õÿðèòÿ, ãðàôèê, äèàãðàì, ìÿòí âÿ äèýÿð ìàòåðèàëëàðûíäà âåðèëìèøäèð. Ö÷ ìöõòÿëèô ñàùÿíè þçöíäÿ ÿùàòÿ åäÿí “Òÿùñèë, ìÿäÿíèééÿò, èäìàí” áþëìÿñèíäÿ îëàí ìàòåðèàëëàð ìÿêòÿáÿãÿäÿð òÿùñèë ìöÿññèñÿëÿðè, öìóìòÿùñèë ìöÿññèñÿëÿðè, àëè òÿùñèë ìöÿññèñÿëÿðè, êèòàáõàíàëàð, øàýèðäëÿð, òÿëÿáÿëÿð, ìóñèãè ìÿêòÿáëÿðè, õàë÷à ñÿíÿòè ìÿêòÿáëÿðè, èäìàí ãóðüóëàðû, îëèìïèéà ìÿðêÿçëÿðè, ìèëëè èäìàí íþâëÿðè, òåàòð âÿ ìóçåéëÿð, ìÿäÿíèééÿò âÿ òàðèõè àáèäÿëÿð, ìèëëè ìÿòáÿõ, ìèëëè ýåéèìëÿð, ðÿññàìëûã ÿñÿðëÿðè âÿ ñ. ùàããûíäà èíôîðìàñèéàíû ÿêñ åòäèðèð. “Õàðèúè ÿëàãÿëÿð” áþëìÿñèíèí õÿðèòÿ, ìÿòí, äèàãðàì, ãðàôèê, ñëàéä âÿ ñ. ìàòåðèàëëàðû èñÿ þëêÿìèçèí äèïëîìàòèê ÿëàãÿëÿðè, áåéíÿëõàëã òÿøêèëàòëàðûí ôÿàëèééÿòèíäÿ èøòèðàêû, ãîíøó þëêÿëÿðëÿ ÿëàãÿëÿðè ÿêñ åòäèðèð. Áóíäàí áàøãà, õàðèúè òèúàðÿò (èäõàë âÿ èõðàú), åëìè-òåõíèêè ÿëàãÿëÿð, íåôò âÿ ãàç ñÿíàéåñè ìÿùñóëëàðûíûí èõðàú úîüðàôèéàñû, ýþìðöê õèäìÿòëÿðè, Áàêû øÿùÿðèíèí ðàéîíëàðëà ãàðøûëûãëû èñòåùñàë ÿëàãÿëÿðè âÿ ñ. ýþñòÿðèúèëÿð âåðèëìèøäèð. ÕÕ ÿñðèí ÿââÿëëÿðèíäÿí áàøëàéàðàã Àçÿðáàéúàíäà àðäûúûë îëàðàã òóðèçì èíêèøàô åòìÿéÿ áàøëàìûøäûð. Ùàçûðäà ðåñïóáëèêàìûçäà ÷îõëó òóðèçì ìÿðêÿçëÿðè, ìåùìàíõàíàëàð, êóðîðòëàð, òóðèñò áàçàëàðû âÿ ñ. ÿùàëèéÿ âÿ ãîíàãëàðà òóðèñò õèäìÿòëÿðè ýþñòÿðèð. Àòëàñäà òóðèçì, îâ÷óëóã, áàëûã îâó, òóðèñò ìàðøðóòëàðû ùàããûíäà áèð ñûðà õÿðèòÿëÿð âàð. Áóíäàí áàøãà, Áàêû, Ýÿíúÿ âÿ äèýÿð øÿùÿðëÿðèí òóðèñò õÿðèòÿëÿðè èëê äÿôÿ îëàðàã áó àòëà- ñèíäÿ þëêÿìèçäÿ ìöÿééÿí îëóíìóø ùåéâàíàò àëÿìè ùàããûíäà ÿòðàôëû ìÿëóìàò âåðèëèð. Àòëàñûí õÿðèòÿëÿðèíäÿ éûðòûúûëàð, ýÿìèðèúèëÿð, éàðàñàëàð, úöòäûðíàãëûëàð, ñöðöíÿíëÿð, ñóäàãóðóäà éàøàéàíëàð, ìÿìÿëèëÿð ùàããûíäà ÿòðàôëû ìÿëóìàòëàð òîïëàíìûøäûð. Ùÿì÷èíèí íàäèð ãóøëàð, áèòêè çÿðÿðâåðèúèëÿðè, áàëûã ïàðàçèòëÿðè, ùåéâàíàò àëÿìèíèí åêîëîæè ìÿñÿëÿëÿðè äÿ òÿñâèð åäèëìèøäèð. Áþëìÿäÿ ìÿòíëÿð, õÿðèòÿëÿð, ñëàéäëàð îõóúóëàðäà ìÿëóìàòëàðûí ãàâðàíìàñûíû äàùà äà àñàíëàøäûðûð. Àòëàñûí “Ëàíäøàôòëàð” áþëìÿñèíäÿ âåðèëÿí 23 õÿðèòÿ, ñëàéä, ãðàôèê, ìÿòí, úÿäâÿë âÿ ñ. ìàòåðèàëëàðäà ÿêñ îëóíàí èíôîðìàñèéàäàí àéäûí îëóð êè, èãëèì âÿ ýåîìîðôîëîæè àìèëëÿðèí òÿñèðè èëÿ ôîðìàëàøàí ëàíäøàôòëàð Àçÿðáàéúàí ÿðàçèñèíäÿ ÷îõ ìöõòÿëèôäèð. Ðåñïóáëèêàäà ëàíäøàôòëàð ùÿì ãÿðáäÿí øÿðãÿ äîüðó, ùÿì äÿ éöêñÿêëèéÿ äîüðó äÿéèøèð. Áó äÿéèøìÿëÿð èãëèì ìöõòÿëèôëèéè, ðåëéåô, òåðìèê øÿðàèò, ðöòóáÿò âÿ äèýÿð àìèëëÿð íÿòèúÿñèíäÿ áàø âåðèð. Ñîí çàìàíëàð ëàíäøàôò äÿéèøìÿëÿðèíäÿ àíòðîïîëîæè àìèëëÿðèí òÿñèðè ÿùÿìèééÿòëè äÿðÿúÿäÿ àðòìûøäûð. Àçÿðáàéúàí ëàíäøàôòëàðûíûí òèááè-åêîêèìéÿâè õöñóñèééÿòëÿðè òóðèçì, ñàíàòîðèéà, êóðîðò ÿùÿìèééÿòèíè òÿìèí åäèð. Àòëàñûí “Ñÿíàéå” áþëìÿñèíäÿ ðåñïóáëèêà ÿðàçèñèíäÿ ñÿíàéåíèí èíêèøàô äèíàìèêàñû, éåíè éàðàäûëàí ñÿíàéå ñàùÿëÿðè, íåôò-ãàç ùàñèëàòû âÿ åìàëû, ìàøûíãàéûðìà, åëåêòðîòåõíèêà âÿ úèùàçãàéûðìà, ôàéäàëû ãàçûíòûëàð, îíëàðûí ùàñèëàòû, èíøààò, ñÿíàéåíèí åêîëîæè ìÿñÿëÿëÿðè âÿ äèýÿð ñàùÿëÿð ùàããûíäà ÿòðàôëû ìÿëóìàòëàðû ÿêñ åòäèðÿí õÿðèòÿëÿð, äèàãðàìëàð, ãðàôèêëÿð âÿ ñ. ìàòåðèàëëàð òîïëàíìûøäûð. Ùÿð êÿñÿ ìÿëóìäóð êè, Àçÿðáàéúàí ñÿíàéåñè èëÿ éàíàøû, êÿíä òÿñÿððöôàòû äà èíêèøàô åòìèø, ãÿäèì ÿêèí÷èëèê âÿ ùåéâàíäàðëûã ìÿäÿíèééÿòèíÿ ìàëèê þëêÿäèð. Ìèëëè Àòëàñûí “Êÿíä òÿñÿððöôàòû” áþëìÿñèíäÿ îëàí êàðòîãðàôèê ìàòåðèàëëàðäà (õÿðèòÿ, äèàãðàì, ãðàôèê, ìÿòí âÿ ñ.) êÿíä òÿñÿððöôàòûíäà òîðïàãëàðûí ìöëêèééÿò ôîðìàëàðû, êÿíä òÿñÿððöôàòûíà éàðàðëû òîðïàãëàð, áèòêè÷èëèê, àéðû-àéðû áèòêèëÿðèí ÿêèíè âÿ èñòåùñàëû, ùåéâàíäàðëûüûí ìöõòÿëèô èñòèãàìÿòëÿðè, ÿò, ñöä, éóí, éóìóðòà, òöòöí, ñûí ìàòåðèàëëàðûíà äàõèë åäèëìèøäèð. Öìóìèëèêäÿ, áþëìÿäÿ 79 õÿðèòÿ, ïëàí, ñëàéä âÿ ñ. ìàòåðèàëëàð âàðäûð. Ýþðöíäöéö êèìè, “Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ìèëëè Àòëàñû”íûí ùàçûðëàíìàñû þëêÿìèçèí åëìè âÿ ìÿäÿíè ùÿéàòûíäà ìöùöì ùàäèñÿäèð. ßùàòÿëèëèéèíèí ýåíèøëèéèíÿ, íÿôèñ òÿðòèáàòäà íÿøðèíÿ, õÿðèòÿ âÿ äèýÿð ìÿëóìàòëàðûí äîëüóíëóüóíà ýþðÿ Ìèëëè Àòëàñ õàðèúè þëêÿëÿðèí ìèëëè àòëàñëàðûíäàí öñòöíäöð. Àòëàñ óçóí ìöääÿò àëèìëÿðèí, èãòèñàäèééàòûí ìöõòÿëèô ñàùÿëÿðèíäÿ ÷àëûøàí ìöòÿõÿññèñëÿðèí, øàýèðä âÿ òÿëÿáÿëÿðèí åëìè âÿ ìÿëóìàò ìÿíáÿéè îëàúàãäûð. Äþâëÿò Òîðïàã âÿ Õÿðèòÿ÷ÿêìÿ Êîìèòÿñèíèí ìöòÿõÿññèñëÿðèíèí, àéðû-àéðû äþâëÿò ãóðóìëàðûíûí, øèðêÿòëÿðèí âÿ àëèìëÿðèí Ìèëëè Àòëàñûí ùàçûðëàíìàñûíäà áþéöê ÿìÿéè îëìóøäóð. “Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ìèëëè Àòëàñû”íûí ùàçûðëàíìàñû âÿ íÿøðè èøëÿðèíèí òàìàìëàíìàñû Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Ïðåçèäåíòèíèí äàèìè äèããÿòè âÿ ÿâÿçñèç êþìÿéè ñàéÿñèíäÿ ìöìêöí îëìóøäóð. Áó äèããÿòÿ ýþðÿ áèð äàùà ìþùòÿðÿì Ïðåçèäåíòèìèç úÿíàá Èëùàì ßëèéåâÿ ìèííÿòäàðëûüûìûçû áèëäèðèðèê. Ãÿðèá ÌßÌÌßÄÎÂ, Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Äþâëÿò Òîðïàã âÿ Õÿðèòÿ÷ÿêìÿ Êîìèòÿñèíèí ñÿäðè, àêàäåìèê 9 www.yeniazerbaycan.com 04 äåêàáð 2014-úö èë, úöìÿ àõøàìû / ¹ 221 (4380) ÀÌÅÀ èëÿ Ñåðáèéà Åëìëÿð âÿ Èíúÿñÿíÿò Àêàäåìèéàñû Ìÿúáóðè êþ÷êöíëÿðëÿ áàüëû ùÿéàòà êå÷èðèëìèø âÿ àðàñûíäà ÿìÿêäàøëûã ùàããûíäà ñàçèø èìçàëàíûá êå÷èðèëìÿñè íÿçÿðäÿ òóòóëàí ëàéèùÿëÿð ìöçàêèðÿ åäèëèá Àçÿðáàéúàí Ìèëëè Åëìëÿð Àêàäåìèéàñûíûí (ÀÌÅÀ) ïðåçèäåíòè, àêàäåìèê Àêèô ßëèçàäÿíèí áàø÷ûëûã åòäèéè íöìàéÿíäÿ ùåéÿòè Ñåðáèéàäà ñÿôÿðäÿ îëóá. Ñåðáèéà Åëìëÿð âÿ Èíúÿñÿíÿò Àêàäåìèéàñûíûí (ÑÀÍÓ) ïðåçèäåíòè, àêàäåìèê Íèêîëà Õàéäèíèí äÿâÿòè èëÿ ðåàëëàøàí ñÿôÿð ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ áèð ñûðà ýþðöøëÿð êå÷èðèëèá. Í.Õàéäè èëÿ êå÷èðèëÿí ýþðöøäÿ Àçÿðáàéúàí âÿ Ñåðáèéà àðàñûíäà ìöíàñèáÿòëÿðèí ãûñà çàìàí ÿðçèíäÿ ñòðàòåæè òÿðÿôäàøëûã ñÿâèééÿñèíÿ ãàëõìàñûíäàí ìÿìíóíëóã èôàäÿ åäèëèá. Âóðüóëàíûá êè, áó ìöíàñèáÿòëÿðèí åëì ñàùÿñè äÿ äàõèë îëìàãëà ìöõòÿëèô èñòèãàìÿòëÿðäÿ äàùà äà ýåíèøëÿíäèðèëìÿñè ö÷öí ýåíèø èìêàíëàð âàð. Òÿðÿôëÿð èêè þëêÿíèí ìöâàôèã åëìèòÿäãèãàò èíñòèòóòëàðû àðàñûíäà ÿìÿêäàøëûã, òÿúðöáÿ ìöáàäèëÿñè, ãàðøûëûãëû ìàðàã äîüóðàí ñàùÿëÿð öçðÿ áèðýÿ ëàéèùÿëÿðèí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñè èëÿ áàüëû ìöçàêèðÿëÿð àïàðûáëàð. Ñÿôÿð ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ ùÿð èêè þëêÿíèí Åëìëÿð àêàäåìèéàëàðûíûí ïðåçèäåíòëÿðè òÿðÿôèíäÿí íöìàéÿíäÿ ùåéÿòëÿðèíèí èøòèðàêû èëÿ ýåíèø òÿðêèáëè èúëàñ êå÷èðèëèá. Èúëàñäà ÷ûõûø åäÿí À.ßëèçàäÿ òÿäáèð èøòèðàê÷ûëàðûíû Àçÿðáàéúàíäà åëì âÿ òÿùñèë ñàùÿëÿðèíèí èíêèøàôû, ãÿäèì òàðèõèìèç âÿ çÿíýèí ìÿäÿíè èðñèìèç ùàããûíäà ìÿëóìàòëàíäûðûá. Äèããÿòÿ ÷àòäûðûá êè, Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ ìöâàôèã ñàùÿëÿðèí èíêèøàôûíû äàèì äèããÿò ìÿðêÿçèíäÿ ñàõëàéûð. Àêàäåìèê ÀÌÅÀ-äà ùÿéàòà êå÷èðèëÿí èñëàùàòëàð, ýÿëÿí èë þëêÿìèçäÿ êå÷èðèëÿúÿê “Áàêû - 2015” èëê Àâðîïà Îéóíëàðû âÿ 2015-úè èëäÿ ÀÌÅÀ-íûí 70 èëëèê éóáèëåéèíÿ ùàçûðëûã èøëÿðè áàðÿäÿ äÿ äàíûøûá. Òÿäáèð ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ ÀÌÅÀ èëÿ ÑÀÍÓ àðàñûíäà ÿìÿêäàøëûã ùàããûíäà ñàçèø âÿ áóíà ÿëàâÿ ïðîòîêîë èì- Ñèéàâóø Íîâðóçîâ: Áó, íþâáÿòè ÿäàëÿòñèçëèêäèð ÀÁØ Êîíãðåñèíäÿ ãîíäàðìà “Äàüëûã Ãàðàáàü ðåñïóáëèêàñû” ïàðëàìåíòèíèí ñïèêåðè Àøîò Ãóëéàíûí èøòèðàêû èëÿ ñåïàðàò÷û ðåæèìèí åëàí åòäèéè ãîíäàðìà ðåñïóáëèêàíûí 23 èëëèéè “ãåéä îëóíóá”. Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí (ÉÀÏ) Èúðà êàòèáèíèí ìöàâèíè, ìèëëÿò âÿêèëè Ñèéàâóø Íîâðóçîâ Ìîäåðí.àç-à à÷ûãëàìàñûíäà áåëÿ áèð àääûìûí àòûëìàñûíûí éîëâåðèëìÿç îëäóüóíó ñþéëÿéèá: “ÀÁØ Äàüëûã Ãàðàáàü ìöíàãèøÿñèíèí ùÿëëè èëÿ ìÿøüóë îëàí ÀÒßÒ-èí Ìèíñê ãðóïóíóí ùÿìñÿäð þëêÿëÿðèíäÿí áèðèäèð. Áó ñÿáÿáäÿí ìöòëÿã áó úöð ìÿñÿëÿëÿðäÿ îáéåêòèâëèéè òÿìèí åòìÿëèäèð. ×öíêè Àçÿðáàéúàíûí ÿðàçè áöòþâëöéö ÁÌÒ òÿðÿôèíäÿí òàíûíûá. ÀÁØ äà áóíó äÿôÿëÿðëÿ äÿñòÿêëÿéèá. Î úöìëÿäÿí Àâðîïàäà äà Àçÿðáàéúàíûí ÿðàçè áöòþâëöéö èëÿ ÿëàãÿäàð ìöõòÿëèô ãÿòíàìÿëÿð ãÿáóë îëóíóá. Áöòöí áóíëàðà ìÿùÿë ãîéóëìàäàí ÀÁØ Êîíãðåñèíäÿ áåëÿ áèð òÿäáèðèí êå÷èðèëìÿñè áèëàâàñèòÿ åðìÿíè ëîááèñèíèí òÿñèðèíèí íÿòèúÿñèäèð. Òÿáèè êè, áóíó îðàäàêû åðìÿíèïÿðÿñò êîíãðåñìåíëÿðèí òÿøêèë åòäèéè òÿäáèð êèìè ãèéìÿòëÿíäèðèðÿì. Ùåñàá åäèðÿì êè, áó, ãÿòè øÿêèëäÿ éîëâåðèëìÿçäèð. Áó, ùÿì Êîíãðåñ, ùÿì äÿ áèð ãðóï êîíãðåñìåí òÿðÿôèíäÿí íþâáÿòè áèð ÿäàëÿòñèçëèêäèð. Áó, ùÿì äÿ äþâëÿòèí àïàðäûüû ñèéàñÿòèí ÿëåéùèíÿ àòûëàí àääûìäûð”. Àçÿðáàéúàí èëÿ Èðàí àðàñûíäà äèíè, ìÿäÿíè ÿëàãÿëÿð èíêèøàô åäèð Èðàíûí Èñëàì Ìÿäÿíèééÿòè âÿ ßëàãÿëÿðè Òÿøêèëàòûíûí ñÿäðè ßáóçÿð Èáðàùèìè Òöðêìàí Àçÿðáàéúàíà ñÿôÿðè ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ äåêàáðûí 3-äÿ Ãàôãàç Ìöñÿëìàíëàðû Èäàðÿñèíèí ñÿäðè øåéõöëèñëàì Àëëàùøöêöð Ïàøàçàäÿ èëÿ ýþðöøöá. ÀçÿðÒÀú õÿáÿð âåðèð êè, ýþðöøäÿ èêèòÿðÿôëè ìöíàñèáÿòëÿð, äèíè ìÿñÿëÿëÿð áàðÿäÿ ôèêèð ìöáàäèëÿñè àïàðûëûá. Àëëàùøöêöð Ïàøàçàäÿ Àçÿðáàéúàí âÿ Èðàí õàëãëàðû àðàñûíäàêû òàðèõè äîñòëóã âÿ ãàðäàøëûã ìöíàñèáÿòëÿðèíäÿí ñþùáÿò à÷ûá, áó ÿëàãÿëÿðèí þëêÿëÿðèìèçèí ñèéàñè, èãòèñàäè, äèíè, ìÿäÿíè-ìÿíÿâè ñàùÿëÿðäÿ ÿìÿêäàøëûüûíûí èíêèøàôûíà òÿêàí âåðäèéèíè âóðüóëàéûá. Øåéõöëèñëàì þëêÿëÿðèìèç àðàñûíäàêû äîñòëóã ìöíàñèáÿòëÿðèíèí äàùà äà ìþùêÿìëÿíìÿñèíäÿ ïðåçèäåíòëÿðèí ìöùöì ðîëóíó âóðüóëàéûá. Ñîâåò Èòòèôàãû äþâðöíäÿ Àçÿðáàéúàíäà ìÿñúèäëÿðèí ñàéûíûí î ãÿäÿð äÿ ÷îõ îëìàäûüûíû äåéÿí Àëëàùøöêöð Ïàøàçàäÿ áèëäèðèá êè, ìöñòÿãèëëèê èëëÿðèíäÿ þëêÿìèçäÿ õåéëè ñàéäà ìÿñúèä òèêèëÿðÿê èñòèôàäÿéÿ âåðèëèá. ßáóçÿð Èáðàùèìè Òöðêìàí Àçÿðáàéúàí èëÿ Èðàí àðàñûíäà äèíè, ìÿäÿíè âÿ òàðèõè ÿëàãÿëÿðèí èíêèøàô åòäèéèíè áèëäèðèá, ìöõòÿëèô ñàùÿëÿðäÿ ÿìÿêäàøëûüûí äÿðèíëÿøìÿñèíèí ìÿìíóíëóã äîüóðäóüóíó äèããÿòÿ ÷àòäûðûá. Î, ñÿôÿðè çàìàíû Àçÿðáàéúàíäà áþéöê èíêèøàôûí øàùèäè îëäóüóíó âóðüóëàéûá. Ýþðöøäÿí ÿââÿë Èñëàì Ìÿäÿíèééÿòè âÿ ßëàãÿëÿðè Òÿøêèëàòûíûí ñÿäðè Òÿçÿïèð ìÿñúèä êîìïëåêñè èëÿ òàíûø îëóá. çàëàíûá. Äàùà ñîíðà Áåëãðàä Óíèâåðñèòåòèíèí ðÿùáÿðëèéè èëÿ ýþðöø êå÷èðèëèá. Ýþðöøäÿ Ñåðáèéàíûí òÿùñèë ñèñòåìè, àëè òÿùñèë ìöÿññèñÿñè èëÿ ÀÌÅÀ àðàñûíäà ÿìÿêäàøëûã èìêàíëàðû ìöçàêèðÿ îëóíóá. ÀÌÅÀ-íûí íöìàéÿíäÿ ùåéÿòè Ñåðáèéàíûí åëì âÿ èíúÿñÿíÿò õàäèìëÿðè, ñÿôèðëèéèìèçèí ÿìÿêäàøëàðû âÿ Áåëãðàä øÿùÿðèíäÿ ôÿàëèééÿò ýþñòÿðÿí Àçÿðáàéúàí Ìÿäÿíèééÿò Ìÿðêÿçèíèí ðÿùáÿðëèéè èëÿ áèðýÿ Àçÿðáàéúàí ùþêóìÿòèíèí äÿñòÿéè èëÿ ÿñàñëû òÿìèð âÿ áÿðïà åäèëìèø “Òàøìàéäàí” ïàðêûíû çèéàðÿò åäÿðÿê Öìóììèëëè ëèäåð Ùåéäÿð ßëèéåâèí áóðàäà óúàëäûëàí àáèäÿñèíèí, åëÿúÿ äÿ ýþðêÿìëè ñåðá éàçû÷ûñû Ìèëîðàä Ïàâè÷èí ùåéêÿëèíèí âÿ Áåëãðàä øÿùÿðèíèí áîìáàëàíìàñû çàìàíû ùÿëàê îëàí óøàãëàðûí õàòèðÿ ëþâùÿñèíèí þíöíÿ òÿð ÷è÷ÿêëÿð ãîéóáëàð. Ñÿôÿð ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ Àçÿðáàéúàí íöìàéÿíäÿ ùåéÿòè Ñåðáèéàíûí èêèíúè áþéöê øÿùÿðè, åéíè çàìàíäà, åëì âÿ ìÿäÿíèééÿò ïàéòàõòû ùåñàá åäèëÿí Íîâè Ñàä øÿùÿðèíäÿ äÿ îëóá. ÑÀÍÓíóí Íîâè Ñàä áþëìÿñèíäÿ åëì èúòèìàèééÿòè èëÿ ýþðöøëÿð êå÷èðÿí íöìàéÿíäÿ ùåéÿòèíèí öçâëÿðè äàùè Àçÿðáàéúàí áÿñòÿêàðû Öçåéèð Ùàúûáÿéëèíèí Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèí òÿøÿááöñö âÿ Àçÿðáàéúàí ùþêóìÿòèíèí äÿñòÿéè èëÿ èíøà åäèëìèø ìåìîðèàë êîìïëåêñèíè çèéàðÿò åäèáëÿð. Íöìàéÿíäÿ ùåéÿòè, ùÿì÷èíèí Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèí òÿøÿááöñö âÿ Àçÿðáàéúàí ùþêóìÿòèíèí äÿñòÿéè èëÿ Áåëãðàä øÿùÿðèíäÿ òÿìèð âÿ áÿðïà åäèëìèø “Áàéðàêëû Úàìè” ìÿñúèä êîìïëåêñèíÿ âÿ Íîâè Ñàä øÿùÿðèíäÿêè “Ìöãÿääÿñ Ïåòêà” êèëñÿñèíÿ áàø ÷ÿêèáëÿð. Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Áàø íàçèðèíèí ìöàâèíè, Ãà÷ãûíëàðûí âÿ Ìÿúáóðè Êþ÷êöíëÿðèí Èøëÿðè öçðÿ Äþâëÿò Êîìèòÿñèíèí ñÿäðè, Áåéíÿëõàëã Ùóìàíèòàð Éàðäûì öçðÿ Ðåñïóáëèêà Êîìèññèéàñûíûí ñÿäðè ßëè Ùÿñÿíîâ äåêàáðûí 3-äÿ ÀÁØûí þëêÿìèçäÿêè ñÿôèðëèéèíèí ìöâÿããÿòè èøëÿð âÿêèëè Äåðåê Ùîãàí âÿ ñÿôèðëèéèí ùÿðáè àòòàøåñè Êðèñòîôåð Ìîíàùàí èëÿ ýþðöøöá. Êîìèòÿäÿí ÀçÿðÒÀú-à áèëäèðèáëÿð êè, Áèðëÿøìèø Øòàòëàðûí Àâðîïà Êîìàíäàíëûüûíûí ÀÁØ-ûí Àçÿðáàéúàíäàêû ñÿôèðëèéèíèí íÿçäèíäÿêè ùÿðáè ÿìÿêäàøëûã øþáÿñè âàñèòÿñèëÿ èíäèéÿäÿê ùÿéàòà êå÷èðäèéè âÿ ýÿëÿúÿêäÿ êå÷èðèëìÿñè íÿçÿðäÿ òóòóëàí ùóìàíèòàð ëàéèùÿëÿð âÿ ïëàíëàðëà ÿëàãÿäàð êå÷èðèëÿí ýþðöøäÿ Åðìÿíèñòàí-Àçÿðáàéúàí, Äàüëûã Ãàðàáàü ìöíàãèøÿñè íÿòèúÿñèíäÿ ãà÷ãûí âÿ ìÿúáóðè êþ÷êöíÿ ÷åâðèëìèø èíñàíëàðûí ïðîáëåìëÿðè, îíëàðûí ùÿéàò øÿðàèòèíèí éàõøûëàøäûðûëìàñûíà äàèð ìöçàêèðÿëÿð àïàðûëûá. Ãåéä îëóíóá êè, Àçÿðáàéúàíäà áöòöí áåéíÿëõàëã ùóìàíèòàð âÿ èíêèøàô òÿøêèëàòëàðûíûí ñÿìÿðÿëè ôÿàëèééÿòè ö÷öí ùÿðòÿðÿôëè âÿ øÿôôàô øÿðàèò éàðàäûëûð, áó òÿøêèëàòëàð òÿðÿôèíäÿí ùÿéàòà êå÷èðèëÿí ëàéèùÿëÿð Áåéíÿëõàëã Ùóìàíèòàð Éàðäûì öçðÿ Ðåñïóáëèêà Êîìèññèéàñû òÿðÿôèíäÿí ÿëàãÿëÿíäèðèëèð. Áóíëàðûí íÿòèúÿñèäèð êè, áöòöí ëàéèùÿëÿð äàùà ÷îõ åùòèéàú äóéóëàí ïðèîðèòåò ñàùÿëÿðÿ èñòèãàìÿòëÿíäèðèëèð. ÀÁØ-ûí Àçÿðáàéúàíäà ôÿàëèééÿò ýþñòÿðÿí áåéíÿëõàëã ùóìàíèòàð âÿ èíêèøàô òÿøêèëàòëàðû äà þòÿí ìöääÿòäÿ äè- ýÿð ñàùÿëÿðëÿ éàíàøû, ÿñàñ äèããÿòè ãà÷ãûí âÿ ìÿúáóðè êþ÷êöíëÿðÿ ñÿùèééÿ õèäìÿòèíÿ, òÿùñèë ìöÿññèñÿëÿðèíèí ÿñàñëû òÿìèðèíÿ, ìÿúáóðè êþ÷êöíëÿðèí ìöâÿããÿòè ìÿñêóíëàøäûãëàðû èúòèìàè áèíàëàðûí òÿìèðèíÿ, ìèêðîêðåäèòëÿðèí ïàéëàíìàñûíà âÿ äèýÿð áó êèìè ñàùÿëÿðÿ éþíÿëäèáëÿð. ßëè Ùÿñÿíîâ äåéèá êè, äöíéàäà áàø âåðÿí ìöíàãèøÿëÿð íÿòèúÿñèíäÿ ãà÷ãûíëàðûí âÿ ìÿúáóðè êþ÷êöíëÿðèí ñàéû àðòûð. Àçÿðáàéúàí äþâëÿòè èãòèñàäè èíêèøàôûíûí ñöðÿòëÿíìÿñè íÿòèúÿñèíäÿ áó òÿáÿãÿäÿí îëàí âÿòÿíäàøëàðûíûí ïðîáëåìëÿðèíèí ùÿëëèíè þç öçÿðèíÿ ýþòöðöá, àììà áóíà áàõìàéàðàã ùÿëÿ äÿ àüûð øÿðàèòäÿ éàøàéàí ñîéäàøëàðûìûç âàð. Áàø íàçèðèí ìöàâèíè áöòöí áóíëàðà ýþðÿ áåéíÿëõàëã ùóìàíèòàð òÿøêèëàòëàð òÿðÿôèíäÿí ùÿéàòà êå÷èðèëÿí ëàéèùÿëÿðèí áèçèì ö÷öí ïðèîðèòåò ÿùÿìèééÿò êÿñá åòäèéèíè âóðüóëàéûá. ßëè Ùÿñÿíîâ Åðìÿíèñòàí-Àçÿðáàéúàí, Äàüëûã Ãàðàáàü ìöíàãèøÿñè íÿòèúÿñèíäÿ äîüìà îúàãëàðûíäàí äèäÿðýèí ñàëûíìûø ñîéäàøëàðûìûçà èñòÿð ÀÁØ-ûí þëêÿìèçäÿ ôÿàëèééÿò ýþñòÿðÿí áåéíÿëõàëã ùóìà- íèòàð âÿ èíêèøàô òÿøêèëàòëàðûíûí, èñòÿðñÿ äÿ Áèðëÿøìèø Øòàòëàðûí Áàêûäàêû ñÿôèðëèéèíèí ýþñòÿðäèéè ùóìàíèòàð éàðäûìëàðà, ùÿéàòà êå÷èðäèêëÿðè ùóìàíèòàð âÿ èíêèøàô ëàéèùÿëÿðèíÿ ýþðÿ òÿøÿêêöðöíö áèëäèðèá âÿ áó ñàùÿäÿêè ÿìÿêäàøëûüûí áþéöê þíÿì äàøûäûüûíû äèããÿòÿ ÷àòäûðûá. Ýþðöøäÿ Áàø íàçèðèí ìöàâèíè ßëè Ùÿñÿíîâ ÀÁØ Äþâëÿò Äåïàðòàìåíòèíèí ñþç÷öñö Úåí Ïñàêèíèí þëêÿìèç ùàããûíäà ãÿðÿçëè âÿ ùå÷ áèð ðåàëëûüà ñþéêÿíìÿéÿí ôèêèðëÿðè èëÿ áàüëû íàðàçûëûüûíû äà áèëäèðèá. ÀÁØ-ûí Åðìÿíèñòàí-Àçÿðáàéúàí, Äàüëûã Ãàðàáàü ìöíàãèøÿñèíèí ùÿëëèíÿ, àçÿðáàéúàíëû ãà÷ãûí âÿ ìÿúáóðè êþ÷êöíëÿðèí ùÿéàò øÿðàèòèíèí éàõøûëàøäûðûëìàñûíà, îíëàðûí äîüìà îúàãëàðûíà ãàéòàðûëìàñûíà ùÿð çàìàí õöñóñè äèããÿò âåðäèéèíè äåéÿí Äåðåê Ùîãàí Àçÿðáàéúàíäà ýåäÿí ñöðÿòëè èãòèñàäè èíêèøàôû, þëêÿíèí ãûñà ìöääÿòäÿ áåéíÿëõàëã àëÿìäÿ áþéöê íöôóç ñàùèáè îëìàñûíû, ãà÷ãûíëàðûí âÿ ìÿúáóðè êþ÷êöíëÿðèí ñîñèàë øÿðàèòèíèí éàõøûëàøäûðûëìàñû èñòèãàìÿòèíäÿ ýþðöëÿí èøëÿðè éöêñÿê ãèéìÿòëÿíäèðèá. Åéíè çàìàíäà, ÿââÿëêè ëàéèùÿëÿð êèìè, áóíäàí ñîíðà ùÿéàòà êå÷èðèëÿúÿê ëàéèùÿëÿðèí äÿ ïðèîðèòåò ñàùÿëÿðÿ óéüóí øÿêèëäÿ ðåàëëàøàúàüûíà ÿìèíëèéèíè áèëäèðèá. Ýþðöøäÿ, ùÿì÷èíèí ÅðìÿíèñòàíÀçÿðáàéúàí, Äàüëûã Ãàðàáàü ìöíàãèøÿñè íÿòèúÿñèíäÿ ñîéäàøëàðûìûçûí ïðîáëåìëÿðèíèí ùÿëëè èëÿ áàüëû ãàðøûäà äóðàí âÿçèôÿëÿð, åëÿúÿ äÿ ãàðøûëûãëû ìàðàã äîüóðàí äèýÿð ìÿñÿëÿëÿð ìöçàêèðÿ îëóíóá. Àçÿðáàéúàí-Èðàí ÿëàãÿëÿðèíèí Áàùàð Ìóðàäîâà: Àçÿðáàéúàí ÀÁØ-à ãÿòè øÿêèëäÿ åòèðàç åäèð! äÿðèí òàðèõè êþêëÿðè âàð Äèíè Ãóðóìëàðëà Èø öçðÿ Äþâëÿò Êîìèòÿñèíèí ñÿäðè Ìöáàðèç Ãóðáàíëû Èðàíûí Èñëàì Ìÿäÿíèééÿòè âÿ ßëàãÿëÿðè Òÿøêèëàòûíûí ñÿäðè ßáóçÿð Èáðàùèìè Òöðêìàí èëÿ ýþðöøöá. Ýþðöøäÿ þëêÿëÿðèìèçèí äèí âÿ ìÿäÿíèééÿò ñàùÿëÿðèíäÿ ÿìÿêäàøëûüûíûí äàùà äà ýåíèøëÿíäèðèëìÿñè èëÿ áàüëû ìÿñÿëÿëÿð ìöçàêèðÿ åäèëèá. Ì.Ãóðáàíëû áèëäèðèá êè, Àçÿðáàéúàí èëÿ Èðàí àðàñûíäà áöòöí ñàùÿëÿðäÿ îëäóüó êèìè, äèí âÿ ìÿäÿíèééÿò ñàùÿñèíäÿ äÿ ÿëàãÿëÿð éöêñÿê ñÿâèééÿäÿ ãóðóëóá. Ùÿð èêè þëêÿ ãÿäèì òàðèõè ìÿäÿíèééÿòÿ ìàëèêäèð. Óëó þíäÿð Ùåéäÿð ßëèéåâ Àçÿðáàéúàí-Èðàí ÿëàãÿëÿðèíÿ ùÿð çàìàí áþéöê äèããÿò éåòèðèá. Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ äÿ áó ñèéàñÿòè àðäûúûë äàâàì åòäèðèð. Àçÿðáàéúàí èëÿ Èðàí àðàñûíäà áåéíÿëõàëã ìöñòÿâèäÿ ÿìÿêäàøëûãäàí äàíûøûëàðêÿí Êîìèòÿ ñÿäðè ãåéä åäèá êè, èñòÿð Èñëàì ßìÿêäàøëûã Òÿøêèëàòû âÿ Áèðëÿøìèø Ìèëëÿòëÿð Òÿøêèëàòû, èñòÿðñÿ äÿ äèýÿð áåéíÿëõàëã ãóðóìëàðäà ãàðøûëûãëû ìöíàñèáÿòëÿð éöêñÿê ñÿâèééÿäÿäèð. Ýþðöøäÿ Ì.Ãóðáàíëû Åðìÿíèñòàí-Àçÿðáàéúàí, Äàüëûã Ãàðàáàü ìöíàãèøÿñèíäÿí áÿùñ åäÿðÿê áèëäèðèá êè, Àçÿðáàéúàí òîðïàãëàðûíûí 20 ôàèçè èøüàë îëóíóá. Èñëàì äèíèíÿ àèä îëàí áöòöí òàðèõè àáèäÿëÿð, î úöìëÿäÿí ìÿñúèäëÿð, çèéàðÿòýàùëàð åðìÿíèëÿð òÿðÿôèíäÿí äàüûäûëûá. Àçÿðáàéúàíäàêû äèíè äóðóì ùàããûíäà ìÿëóìàò âåðÿí Äþâëÿò Êîìèòÿñèíèí ñÿäðè áèëäèðèá êè, þëêÿíèí ÿùàëèñèíèí 96 ôàèçè ìöñÿëìàíëàðäûð âÿ ùàçûðäà áóðàäà èêè ìèíäÿí ÷îõ ìÿñúèä âàð. Èñëàìè äÿéÿðëÿð äþâëÿòèí òÿìèíàòû àëòûíäàäûð. Äèí äþâëÿòäÿí àéðû îëñà äà, äþâëÿòèìèç äàèì äèíÿ, äèíè èáàäÿò éåðëÿðèíÿ ìÿñúèäëÿðÿ, çèéàðÿòýàùëàðà õöñóñè äèããÿò éåòèðèð. Éåíè ìÿñúèäëÿð òèêèëèð, áÿðïà âÿ òÿìèð îëóíóð. Ì.Ãóðáàíëû äåéèá: “Áèç áöòþâëöêäÿ Èñëàìäà ðàäèêàëèçìèí ÿëåéùèíÿéèê âÿ þëêÿìèçäÿ ðàäèêàë ìåéèëëÿðèí éàéûëìàñûíûí ãàðøûñûíûí àëûíìàñû ö÷öí áöòöí òÿäáèðëÿð ýþðöëöð”. ßáóçÿð Èáðàùèìè Òöðêìàí äåéèá êè, èêè ãàðäàø þëêÿ àðàñûíäà ÿëàãÿëÿðèí äÿðèí òàðèõè êþêëÿðè âàð. Áó âÿçèôÿäÿ èëê õàðèúè ñÿôÿðèíè Àçÿðáàéúàíà åòäèéèíè áèëäèðÿí ãîíàã ñÿôÿðèí Èðàíëà Àçÿðáàéúàí àðàñûíäà äèí âÿ ìÿäÿíèééÿò ñàùÿñèíäÿ ÿëàãÿëÿðèí äàùà äà ýåíèøëÿíìÿñèíÿ òÿêàí âåðÿúÿéèíè âóðüóëàéûá. “Èñëàì ìÿðùÿìÿò äèíèäèð”,- äåéÿí ß.È.Òöðêìàí äèí âÿ ìÿäÿíèééÿò öçÿðèíäÿ ãóðóëàí ÿëàãÿëÿðèí äàùà äà ýåíèøëÿíìÿñèíèí âàúèáëèéèíäÿí äàíûøàðàã ãåéä åäèá êè, áó ÿìÿêäàøëûã ýÿëÿúÿêäÿ äÿ äàâàì åòäèðèëÿúÿê. Âóðüóëàíûá êè, Èðàí Ïðåçèäåíòè Ùÿñÿí Ðóùàíèíèí Àçÿðáàéúàíà ñÿôÿðè èêè þëêÿ àðàñûíäàêû ìöíàñèáÿòëÿðè éåíè ìöñòÿâèéÿ êå÷èðèá. ß.È.Òöðêìàí Ì.Ãóðáàíëûíû Èðàíà ñÿôÿðÿ äÿâÿò åäèá. Ãåéä åäÿê êè, Èñëàì Ìÿäÿíèééÿòè âÿ ßëàãÿëÿðè Òÿøêèëàòûíûí ñÿäðè Àçÿðáàéúàíà Äèíè Ãóðóìëàðëà Èø öçðÿ Äþâëÿò Êîìèòÿñèíèí äÿâÿòè èëÿ ýÿëèá. Àçÿðáàéúàí ßôãàíûñòàíûí ìþâúóä åùòèéàúëàðûíû ýþðöð âÿ áó þëêÿ ö÷öí ìîäåë îëà áèëÿð “Àçÿðáàéúàí 20 èë áóíäàí ÿââÿë ìöùàðèáÿ èëÿ öçëÿøèá, ëàêèí áèç áöòöí áó òÿùäèäëÿðè àøìàüû áàúàðäûã âÿ áþéöê èðÿëèëÿéèøÿ íàèë îëäóã. Îíà ýþðÿ äÿ Àçÿðáàéúàí ßôãàíûñòàíûí ìþâúóä åùòèéàúëàðûíû ýþðöð âÿ áó þëêÿ ö÷öí ìîäåë îëà áèëÿð”. Àçÿðáàéúàíûí õàðèúè èøëÿð íàçèðè Åëìàð Ìÿììÿäéàðîâ áó ñþçëÿðè ÍÀÒÎ-íóí ßôãàíûñòàí öçðÿ íàçèðëÿð ñÿâèééÿñèíäÿ êå÷èðèëÿí òîïëàíòûñûíäà ñþéëÿéèá. Áó áàðÿäÿ ÀçÿðÒÀú-à Õàðèúè Èøëÿð Íàçèðëèéèíèí ìÿòáóàò õèäìÿòèíäÿí ìÿëóìàò âåðèëèá. Åëìàð Ìÿììÿäéàðîâ äåéèá êè, ßôãàíûñòàí ùþêóìÿòèíèí íÿùÿíý èñëàùàòëàð ýöíäÿëèéè âàð. Áó, éàëíûç òÿùëöêÿñèçëèê äåéèë. ßëáÿòòÿ êè, òÿùëöêÿñèçëèê äàâàìëûëûüûí èëê ñöòóíóäóð. Ñÿíàéå âÿ èíôðàñòðóêòóðà áþéöê ñÿðìàéÿëÿð úÿëá åäèëìÿëèäèð. Íàçèð áèëäèðèá êè, Àçÿðáàéúàí ßôãàíûñòàíà áèð ÷îõ ñàùÿëÿðäÿ, åëÿúÿ äÿ èí- ñàí êàïèòàëûíûí èíêèøàôû ö÷öí òÿùñèë âÿ òÿëèì ñàùÿñèíäÿ éàðäûì åäèð. Äÿìèð éîëó ÿëàãÿñè ßôãàíûñòàí ö÷öí ÷îõ âàúèáäèð. Ùàçûðäà þëêÿäÿ áèð äÿìèð éîëó ÿëàãÿñè âàð. Àçÿðáàéúàí, Ýöðúöñòàí âÿ Òöðêèéÿäÿí êå÷ìÿêëÿ ßôãàíûñòàíû Àâðîïà èëÿ áèðëÿøäèðÿí äÿìèð éîëó ëàéèùÿñè þëêÿíèí äàâàìëû èíêèøàôû ö÷öí âàúèá åëåìåíòëÿðäÿí áèðèäèð. Àçÿðáàéúàí õàðèúè ñèéàñÿò èäàðÿñèíèí ðÿùáÿðè ãåéä åäèá êè, ãÿòèééÿòëè äÿñòÿê ìèññèéàñûíûí áàøëàíìàñû ßôãàíûñòàíûí ýÿëÿúÿéè ö÷öí âàúèáäèð. Ãîøóíëàð, òÿëèì, ìàëèééÿ éàðäûìû âÿ òðàíçèò ôîðìàñûíäà ÿñàñëû òþùôÿëÿð âåðìÿêëÿ Àçÿðáàéúàí áó ìèññèéàäà þç ðîëóíó îéíàéàúàã. “Áèçèì ðåýèîíäàêû ïðîñåñëÿð îíó ýþñòÿðèð êè, äàùà ÷îõ óüóðëàðà èìçà àòìàã ö÷öí áåéíÿëõàëã áèðëèéèí ßôãàíûñòàíà äÿñòÿéè ãàðøûäàí ýÿëÿí èëëÿðäÿ äàâàì åòìÿëèäèð”, - äåéÿ íàçèð âóðüóëàéûá. “ÀÁØ-ûí Äàüëûã Ãàðàáàüûí ñåïàðàò÷û ðåæèìèíÿ ãóúàã à÷ìàñû áåéíÿëõàëã ùöãóãóí ïðèíñèïëÿðèíè ïîçàðàã þëêÿëÿðèí ÿðàçè áöòþâëöéö âÿ ñóâåðåíëèéèíÿ ãàðøû éþíÿëìèø úÿùäëÿðÿ äÿñòÿê êèìè ãÿáóë îëóíóð. Áó, Äàüëûã Ãàðàáàü ïðîáëåìèíèí è÷èíäÿ îëàí âÿ îíóí ùÿëëèíÿ úÿëá îëóíìóø þëêÿ êèìè ÀÁØ-ûí áèòÿðÿô ìþâãå òóòàúàüûíà èíàìû ùå÷ÿ åíäèðèð”. Áóíó Òðåíä-ÿ à÷ûãëàìàñûíäà Ìèëëè Ìÿúëèñ ñÿäðèíèí ìöàâèíè Áàùàð Ìóðàäîâà äåéèá. Ãåéä åäÿê êè, ùÿòòà Åðìÿíèñòàíûí þçö òÿðÿôèíäÿí òàíûíìàìûø ãîíäàðìà “Äàüëûã Ãàðàáàü ðåñïóáëèêàñû”íûí “ïàðëàìåíò ñÿäðè” Âàøèíãòîíäà, ÀÁØ Êîíãðåñèíäÿ áèð íå÷ÿ êîíãðåñìåíëÿ ýþðöøöá, îíëàðëà ÀÁØ âÿ ãîíäàðìà ðåæèì àðàñûíäà ÿëàãÿëÿðèí ýåíèøëÿíäèðèëìÿñè, åëÿúÿ äÿ áèð ñûðà ñîñèàë-èãòèñàäè ëàéèùÿëÿðèí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñè ìÿñÿëÿñèíè ìöçàêèðÿ åäèá. Áóíäàí ÿëàâÿ, ÀÁØ Êîíãðåñèíäÿ ãîíäàðìà ðåæèìèí “ìöñòÿãèëëèéèíèí 23-úö èëäþíöìö”íÿ ùÿñð îëóíìóø “òÿíòÿíÿëè òÿäáèð” òÿøêèë åäèëèá. “Òÿäáèðäÿ” êîíãðåñìåíëÿð, ñåïàðàò÷û ðåæèìèí âÿ åðìÿíè äèàñïîðóíóí íöìàéÿíäÿëÿðè èøòèðàê åäèáëÿð. Ìèëëè Ìÿúëèñ ñÿäðèíèí ìöàâèíè áèëäèðèá êè, Àçÿðáàéúàí áóíà ãÿòè øÿêèëäÿ åòèðàç åäèð: “×öíêè ÀÁØ Äàüëûã Ãàðàáàü ìöíàãèøÿñèíèí ùÿëëè öçðÿ éàðàäûëìûø ÀÒßÒ-èí Ìèíñê ãðóïóíóí ùÿìñÿäðèäèð. Ùÿìñÿäð êèìè èñÿ îíóí ìàíäàòûíà äàõèë îëàí âÿçèôÿëÿð âàð. Öñòÿëèê, ÷îõ áþéöê âÿ áöòöí äöíéàäà áèð ÷îõ ìÿñÿëÿëÿðè þçöíöí ñÿëàùèééÿò äàèðÿñèíÿ àèä åäÿí äþâëÿò êèìè áåëÿ áèð àääûì àòìàñû ùå÷ úöð òÿãäèð îëóíà áèëìÿç. Òàíûíìàìûø ñåïàðàò÷û ðåæèìèí “ðÿùáÿðëÿðè”íèí ÀÁØ ïàðëàìåíòèíäÿ éöêñÿê ñÿâèééÿäÿ ãÿáóë åäèëìÿñè, Ìèíñê ãðóïóíóí ùÿìñÿäðè Úåéìñ Óîðëèêëÿ âÿ àéðû-àéðû êîíãðåñìåíëÿðëÿ ýþðöøëÿðèí êå÷èðèëìÿñèíÿ øÿðàèò éàðàäûëìàñû ÀÁØ-ûí Ìèíñê ãðóïóíóí ùÿìñÿäðè êèìè ìþâãåéèíè ÷îõ úèääè øöáùÿ àëòûíà àëûð”. Âèòñå-ñïèêåðèí ôèêðèíúÿ, ñåïàðàò÷û ðåæèìëÿðÿ áåëÿ “ñåëåêòèâ” ìöíàñèáÿò ñÿðýèëÿíìÿñè ÀÁØ-ûí âÿ îíóí ìöâàôèã ãóðóìëàðûíûí ìþâãåéèíèí ùå÷ äÿ áèðìÿíàëû îëìàäûüûíû ýþñòÿðèð: “Åéíè ïðîáëåìÿ áåéíÿëõàëã àëÿìäÿ “ñåëåêòèâ” ìöíàñèáÿò ýþñòÿðèëìÿñè äèýÿð îõøàð ùÿðÿêÿòëÿðÿ ðÿâàú âåðèëìÿñèíèí ìöìêöíëöéöíÿ èøàðÿ êèìè ãÿáóë åäèëÿ áèëÿð. Øÿõñÿí ìÿí Àçÿðáàéúàí ïàðëàìåíòàðèñè îëàðàã áóíà þç úèääè åòèðàçûìû áèëäèðèð âÿ ùåñàá åäèðÿì êè, ÀÁØ Êîíãðåñèíèí ðÿñìèëÿðè, ìöâàôèã ãóðóìëàðû, õàðèúè ñèéàñÿò èäàðÿñèíÿ ðÿùáÿðëèê åäÿí øÿõñëÿð áó ìÿñÿëÿ èëÿ áàüëû òÿúèëè à÷ûãëàìà âåðìÿëèäèðëÿð. Áåëÿ áèð àääûì ùàíñû ñÿáÿáäÿí àòûëûð? Áó ùÿðÿêÿòÿ áèð èçàù âåðèëìÿëèäèð!”. Á.Ìóðàäîâàíûí ñþçëÿðèíÿ ýþðÿ, áóíóíëà áàüëû, éÿãèí êè, Àçÿðáàéúàí äþâëÿòèíèí åòèðàçû ðÿñìè ìþâãå èëÿ èôàäÿ îëóíàúàã, ëàêèí äàùà ìàðàã äîüóðàí ìÿñÿëÿ ÀÁØ-ûí ùàíñû ìþâãå áèëäèðÿúÿéèäèð: “ßìèíÿì êè, áèçèì ðÿñìè ìþâãåéèìèç áó ùÿðÿêÿòëÿðè ùå÷ çàìàí ìöñáÿò ãàðøûëàéà áèëìÿç âÿ þç êÿñêèí åòèðàçûíû à÷ûã øÿêèëäÿ áèëäèðÿúÿê. Öìóìèëèêäÿ, áèçèì ìþâãåéèìèç àéäûíäûð. Áèçèì áöòöí úÿìèééÿòèìèç, ñèéàñè ïàðòèéàëàð, ïàðëàìåíòèìèç áó ìÿñÿëÿéÿ þç ìöíàñèáÿòèíè áèëäèðÿúÿê. Ìàðàãëû îëàí ÀÁØûí ìþâãåéè, îíóí ýöíäÿëèê ìþâãåéèíè áÿéàí åäÿí ñþç÷öëÿðèíèí à÷ûãëàéàúàüû ìÿñÿëÿëÿðäèð. Îíëàð áóíà íåúÿ èçàùàò âåðèðëÿð? Íÿéÿ ýþðÿ áåëÿ áèð àääûì àòûëûð? Óêðàéíà ÿðàçèñèíäÿ áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðÿ, îðàäàêû ñåïàðàò÷û ðåæèìëÿðÿ ãàðøû áèð ìþâãå òóòóëóð, ëàêèí Äàüëûã Ãàðàáàü ìÿñÿëÿñèíäÿ òàìàìèëÿ áàøãà áèð ìþâãå ñÿðýèëÿíèð. Áó, èêèëè ñòàíäàðòäàí õÿáÿð âåðìèðìè? Ôþâãÿëáÿøÿð áèð äþâëÿòèí äöíéàíû íàðàùàò åäÿí, þëêÿëÿðèí ÿðàçè áöòþâëöéöíö, ñóâåðåíëèéèíè âÿ áåéíÿëõàëã ùöãóãóí ïðèíñèïëÿðèíè àéàã àëòûíà àëàí ìÿñÿëÿëÿðÿ áó øÿêèëäÿ ìöíàñèáÿò áèëäèðìÿñè åðìÿíèëÿðèí áåéíÿëõàëã èúòèìàèééÿòèí, î úöìëÿäÿí, ÀÁØ-ûí “ÿðêþéöí óøàüû” ãèñìèíäÿ îëìàñûíû ýþñòÿðìèðìè? Ìÿíèì ö÷öí ÷îõ ìàðàãëûäûð êè, ÀÁØ-ûí ðÿñìè äàèðÿëÿðè áó ìÿñÿëÿéÿ íåúÿ èçàùàò âåðÿúÿêëÿð? Öìóìèëèêäÿ, áåéíÿëõàëã àëÿìäÿ áèð ÷îõ ìÿñÿëÿëÿðÿ âèçà ðåæèìè, èãòèñàäè âÿ áàøãà éþíöìëö ñàíêñèéàëàðëà ìöíàñèáÿò áèëäèðÿí ÀÁØ íÿäÿí ñåïàðàò÷û ðåæèìèí “ðÿùáÿð”ëÿðèíÿ ãóúàã à÷ûð, îíëàðû ÿí éöêñÿê ñÿâèééÿäÿ äþâëÿò îðãàíëàðûíäà ãÿáóë åäèð, öñòÿëèê, Êîíãðåñäÿ ñåïàðàò÷û ðåæèìèí éàðàäûëìàñûíûí èëäþíöìöíöí áàéðàì åäèëìÿñèíÿ èúàçÿ âåðèð? Ýþç éóìóð éîõ, ìÿùç èúàçÿ âåðèð, îíëàðà øÿðàèò éàðàäûð. Áèç áóíà ãÿòè øÿêèëäÿ åòèðàçûìûçû áèëäèðèðèê!”. 10 www.yeniazerbaycan.com 04 äåêàáð 2014-úö èë, úöìÿ àõøàìû / ¹ 221 (4380) Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíèí òÿáëèüàò-òÿøâèãàò êàìïàíèéàñûíû óüóðëà äàâàì åòäèðèð Ýÿíúÿëèëÿð ðèôàù âÿ ãóðóúóëóã íàìèíÿ ñÿñ âåðÿúÿêëÿð Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû (ÉÀÏ) òÿðÿôèíäÿí áÿëÿäèééÿ öçâëöéöíÿ èðÿëè ñöðöëìöø íàìèçÿäëÿðèí òÿáëèüàò-òÿøâè- éàòà êå÷èðäèéè ñèéàñÿò íÿòèúÿñèíäÿ Àçÿðáàéúàí ñöðÿòëÿ èíêèøàô åäèð âÿ áó ñèéàñÿò õàëã òÿðÿôèíäÿí éåêäèëëèê- òà êå÷èðèð. Áó èøäÿ áÿëÿäèééÿëÿðÿ ñå÷èëÿúÿê ïàðòèéà öçâëÿðèíèí öçÿðèíÿ áþéöê ìÿñóëèééÿò äöøöð. Òÿäáèðäÿ ÷ûõûø åäÿí ÉÀÏ Ñèéàñè Øóðàñûíûí öçâö, ìèëëÿò âÿêèëè Ìóñà Ãóëèéåâ, ÉÀÏ-ûí Ìÿðêÿçè Àïàðàòûíûí ìÿñóë èø÷èñè Ðàôàåë Ýöëìÿììÿäîâ, “Ñÿñ” ãÿçåòèíèí áàø ðåäàêòîðó, ôÿëñÿôÿ åëìëÿðè äîêòîðó Áÿùðóç Ãóëèéåâ, ÀÌÅÀ Ýÿíúÿ Áþëìÿñèíèí äèðåêòîðó, Àêàäåìèéàíûí ìöõáèð öçâö, ïðîôåññîð Ôóàä ßëèéåâ, ÉÀÏ Ýÿíúÿ øÿùÿð òÿøêèëàòû Ãàäûíëàð Øóðàñûíûí ñÿäðè Ïÿðâèí Êÿðèìçàäÿ áèëäèðèáëÿð êè, þòÿí ìöääÿò ÿðçèíäÿ ìöñòÿãèë Àçÿðáàéúàíäà ùÿéàòà êå÷èðèëÿí èðèìèãéàñëû ñèéàñè-ùöãóãè èñëàùàòëàð ñûðàñûíäà éåðëè þçöíöèäàðÿåòìÿ îðãàíëàðûíûí ôîðìàëàøìàñû õöñóñè þíÿì êÿñá åäèá. Ãåéä îëóíóá êè, ïàðòèéàíûí áÿëÿäèééÿ öçâëöéöíÿ íàìèçÿäëÿðèí ÿñàñ ìÿãñÿäè þòÿí áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíäÿ îëäóüó êèìè, áó ñå÷êèëÿðäÿ äÿ ãàëèá ýÿëìÿê, øÿùÿðèìèçèí òÿðÿããèñè, ñîñèàë-èãòè- ãàò êàìïàíèéàñû ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ íþâáÿòè ýþðöø Ýÿíúÿ øÿùÿðèíäÿ êå÷èðèëèá. ÉÀÏ Ýÿíúÿ øÿùÿð òÿøêèëàòûíûí Ñå÷êè Ãÿðàðýàùûíäà êå÷èðèëÿí òÿäáèðè ýèðèø ñþçö èëÿ ÉÀÏ Ýÿíúÿ øÿùÿð òÿøêèëàòûíûí ñÿäðè Íàãèô Ùÿìçÿéåâ à÷àðàã áèëäèðèá êè, áó ýöíëÿðäÿ éàðàäûëìàñûíûí 22-úè èëäþíöìöíö ãåéä åòäèéèìèç ÉÀÏ þëêÿìèçäÿ àëòåðíàòèâñèç ñèéàñè ãöââÿäèð. Ïàðòèéàìûçûí óüóðëàðûíûí êþêëö ñÿáÿáëÿðè âàð: “Þëêÿ Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâèí ùÿ- ëÿ äÿñòÿêëÿíèð. Òÿáèè êè, ÉÀÏ áó ñèéàñÿòèí ÿí ôÿàë òÿáëèüàò÷ûñû êèìè úÿìèééÿòäÿ áþéöê íöôóçà ìàëèêäèð. Áó ýöí 630 ìèí íÿôÿðäÿí ÷îõ öçâö îëàí ïàðòèéàìûç áöòöí èúòèìàè-ñèéàñè ïðîñåñëÿðèí þíöíäÿ ýåäèð”. Íàòèã âóðüóëàéûá êè, ÉÀÏ áó ñå÷êèëÿðäÿ äÿ éöêñÿê ôàèçëÿ ãàëèá ýÿëìÿê ÿçìèíäÿäèð âÿ èãòèäàð ïàðòèéàñû, åéíè çàìàíäà, áÿëÿäèééÿëÿðèí èøèíèí éöêñÿëäèëìÿñè ö÷öí äÿ ñÿìÿðÿëè òÿäáèðëÿð ùÿéà- ñàäè éöêñÿëèøè, ÿùàëèíèí ðèôàùû íàìèíÿ ÿçìêàðëûãëà ÷àëûøìàã, éåðëè þçöíöèäàðÿåòìÿíè äàùà äà èíêèøàô åòäèðìÿêäèð. Ùÿì÷èíèí, áèëäèðèëèá êè, þëêÿ Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâèí äàèì äèããÿò âÿ ãàéüûñûíû þç öçÿðëÿðèíäÿ ùèññ åäÿí ýÿíúÿëèëÿð ÿââÿëêè ñå÷êèëÿðäÿ îëäóüó êèìè, áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíäÿ äÿ áþéöê ôÿàëëûã âÿ úîøüó íöìàéèø åòäèðÿúÿê, áó ñèéàñè êàìïàíèéàíûí éöêñÿê ñÿâèééÿäÿ êå÷èðèëìÿñèíÿ íàèë îëàúàãëàð. ÉÀÏ Ãàðàäàü ðàéîí òÿøêèëàòûíäà ïàðòèéà òÿðÿôèíäÿí èðÿëè ñöðöëÿí íàìèçÿäëÿðÿ òðåíèíã êå÷èðèëèá Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû äàèì äþâëÿòèìèçèí èíêèøàôûíà, õàëãûìûçûí ðèôàù ùàëûíûí éöêñÿëìÿñèíÿ õèäìÿò åäèð Äöíÿí Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû (ÉÀÏ) Ãàðàäàü ðàéîí òÿøêèëàòûíäà áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíäÿ ÉÀÏ òÿðÿôèíäÿí èðÿëè ñöðöëÿí íàìèçÿäëÿðÿ òðåíèíã êå÷èðèëèá. Òÿäáèðäÿ ÷ûõûø åäÿí ÉÀÏ Ñèéàñè Øóðàñûíûí öçâö, ïàðòèéàíûí Ãàðàäàü ðàéîí òÿøêèëàòûíûí ñÿäðè Àéäûí Ùöñåéíîâ äåéèá êè, ùàçûðäà ðåýèîíóí ÿí ýöúëö ïàðòèéàñû îëàí ÉÀÏ þëêÿìèçäÿ êå÷èðèëÿí áöòöí ñèéàñè êàìïàíèéàëàðäà ãÿëÿáÿ ãàçàíûá: “Öìóììèëëè ëèäåð Ùåéäÿð ßëèéåâèí óçàãýþðÿíëèêëÿ ãåéä åòäèéè êèìè, Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû äöíÿíèí, áó ýöíöí âÿ ýÿëÿúÿéèí ïàðòèéàñûäûð. ÉÀÏ ãÿëÿáÿëÿð ïàðòèéàñû êèìè äàèì äþâëÿòèìèçèí èíêèøàôûíà, õàëãûìûçûí ðèôàù ùàëûíûí äàùà äà éöêñÿëìÿñèíÿ õèäìÿò åäèð. Ïàðòèéàìûçûí áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíäÿ èðÿëè ñöðäöéö íàìèçÿäëÿð äÿ ìÿùç áó àìàëà, áó ìÿãñÿäÿ õèäìÿò åòìÿëèäèð. ×öíêè áÿëÿäèééÿëÿð Àçÿðáàéúàíûí èíêèøàôûíäà ìöùöì ðîëà ìàëèêäèð âÿ áÿëÿäèééÿëÿðäÿ òÿìñèë îëóíàí èíñàíëàð þç ôÿàëèééÿòëÿðè èëÿ õàëãûí âÿ ïàðòèéàìûçûí åòèìàäûíû äîüðóëòìàëûäûðëàð”. Äàùà ñîíðà ÷ûõûø åäÿí ÉÀÏ Èäàðÿ Ùåéÿòèíèí öçâö, ìèëëÿò âÿêèëè Ìèõàèë Çàáåëèí èñÿ äåéèá êè, ïàðòèéà ñàüëàì äöøöíúÿëè, ñàüëàì ôèêèðëè èíñàíëàðû þç ÿòðàôûíäà áèðëÿøäèðèá. ÉÀÏ ôÿàëèééÿò ýþñòÿðäèéè þòÿí 22 èëäÿ þëêÿíèí ïðîáëåìëÿðèíèí ùÿëëèíäÿ þç öçÿðèíÿ äöøÿí âÿçèôÿëÿðèí þùäÿñèíäÿí ëàéèãèíúÿ ýÿëèá. Î, äàùà ñîíðà äåéèá êè, Àçÿðáàéúàí áó ýöí Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèí ðÿùáÿðëèéè àëòûíäà óüóðëà èíêèøàô åäèð. ÉÀÏ èñÿ áó èíêèøàôûí þíöíäÿ ëîêîìîòèâ êèìè ÷ûõûø åäèð, õàëãà ñÿäàãÿòëÿ õèäìÿò åäèð: “Èíàíûðûã êè, ïàðòèéàìûçûí íàìèçÿäëÿðè äÿ äþâëÿòèìèçèí òÿðÿããèñè, õàëãûìûçûí ðèôàùû íàìèíÿ þç öçÿðëÿðèíÿ äöøÿí âÿçèôÿëÿðèí þùäÿñèíäÿí ýÿëÿúÿêëÿð”. Äàùà ñîíðà òðåíèíãäÿ íàìèçÿäëÿðÿ áÿëÿäèééÿëÿðèí ôÿàëèééÿòè âÿ âÿçèôÿëÿðè, áó ñàùÿäÿ ìþâúóä îëàí ãàíóíâåðèúèëèê áàçàñû, òÿáëèüàò-òÿøâèãàò êàìïàíèéàñûíûí ýåäèøè âÿ ýþðöëìöø èøëÿðëÿ áàüëû ÿòðàôëû ìÿëóìàò âåðèëèá. Òÿäáèðäÿ ÷ûõûø åäÿí ÉÀÏ òÿðÿôèíäÿí èðÿëè ñöðöëÿí íàìèçÿäëÿð - Íàìèçÿä Èñìàéûëîâ, Ðàìèë Ìÿììÿäîâ âÿ äèýÿðëÿðè îíëàðà ýþñòÿðèëÿí åòèìàäû äîüðóëäàúàãëàðûíû, áÿëÿäèééÿëÿðÿ ñå÷èëÿúÿêëÿðè òÿãäèðäÿ ïàðòèéàìûçûí ìÿãñÿä âÿ ïðèíñèïëÿðèíèí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñè ö÷öí ÷àëûøàúàãëàðûíû áèëäèðèáëÿð. Ñóìãàéûò ñå÷èúèëÿðè ÉÀÏ-ûí íàìèçÿäëÿðèíè äÿñòÿêëÿéèðëÿð Äàøêÿñÿíëèëÿðèí ÉÀÏ-ûí íàìèçÿäëÿðèíÿ ñÿñ âåðÿúÿéèíÿ øöáùÿ éîõäóð Äàøêÿñÿíäÿ ÉÀÏ-ûí ñÿëàùèééÿòëè íöìàéÿíäÿëÿðè ñå÷èúèëÿðëÿ ýþðöøöá Äåêàáðûí 23-äÿ êå÷èðèëÿúÿê áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíäÿ Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû (ÉÀÏ) òÿðÿôèíäÿí èðÿëè ñöðöëìöø íàìèçÿäëÿðèí òÿáëèüàò-òÿøâèãàò êàìïàíèéàñû ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ Äàøêÿñÿí ðàéîíóíóí Õîøáóëàã êÿíäèíäÿ ñå÷èúèëÿðëÿ ýþðöø êå÷èðèëèá. Ýþðöøäÿ Ìèëëè Ìÿúëèñèí äåïóòàòëàðû Ìóñà Ãóëèéåâ âÿ Õàíëàð Ôÿòèéåâ, “Ñÿñ” ãÿçåòèíèí áàø ðåäàêòîðó Áÿùðóç Ãóëèéåâ âÿ ÉÀÏ Ìÿðêÿçè Àïàðàòûíûí áàø ìÿñëÿùÿò÷èñè Ðàôàåë Ýöëìÿììÿäîâ èøòèðàê åäèáëÿð. Òÿäáèðäÿ ÷ûõûø åäÿí ÉÀÏ Äàøêÿñÿí ðàéîí òÿøêèëàòûíûí ñÿäðè Ìåéäàíÿëè Éîë÷óéåâ äåéèá êè, Äàøêÿñÿí ðàéîíó öçðÿ ÉÀÏ òÿðÿôèíäÿí 19 áÿëÿäèééÿ öçðÿ 145 íàìèçÿä èðÿëè ñöðöëöá. Íàìèçÿäëÿðèí ìöÿééÿíëÿøäèðèëìÿñèíäÿ ðàéîí òÿøêèëàòû ýÿíúëÿðÿ âÿ ãàäûíëàðà öñòöíëöê âåðèá: “Èíàíûðûã êè, áó èøëÿð þç íÿòèúÿñèíè âåðÿúÿê âÿ ÉÀÏ-ûí íàìèçÿäëÿðè áó ñå÷êèëÿðäÿ äÿ ãÿëÿáÿ ãàçàíàúàãëàð”. Äàùà ñîíðà ÷ûõûø åäÿí ìèëëÿò âÿêèëè Ìóñà Ãóëèéåâ ãåéä åäèá êè, þëêÿìèçèí èúòèìàè-ñèéàñè ùÿéàòûíäà àïàðûúû ðîë îéíàéàí ÉÀÏ ùÿéàòûìûçûí áöòöí ñàùÿëÿðèíäÿ òÿðÿããèéÿ íàèë îëìàã ìÿãñÿäèëÿ éöêñÿê ôÿàëëûã íöìàéèø åòäèðèð. Î ãåéä åäèá êè, ÉÀÏ-ûí ìèëëè ìàðàãëàðûìûçà âÿ þëêÿìèçèí èíêèøàôûíà õèäìÿò åäÿí ôÿàëèééÿòè úÿìèééÿò òÿðÿôèíäÿí äàèì éöêñÿê äÿéÿðëÿíäèðèëèð. Îíóí ôèêðèíúÿ, ÉÀÏ ñå÷êèëÿðèí êå÷èðèëìÿñèíäÿ áþéöê, çÿíýèí òÿúðöáÿéÿ ìàëèêäèð. Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû (ÉÀÏ) ãàðøûäàí ýÿëÿí áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðè èëÿ áàüëû òÿáëèüàò êàìïàíèéàñû ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ ñå÷èúèëÿðëÿ ýþðöøëÿðèíè äàâàì åòäèðèð. Äöíÿí ÉÀÏ Ñóìãàéûò øÿùÿð òÿøêèëàòûíûí Ñå÷êè Ãÿðàðýàùûíûí öçâëÿðè âÿ íàìèçÿäëÿð øÿùÿðèí 9-úó ìèêðîðàéîí ÿðàçèñèíäÿ ñå÷èúèëÿðëÿ ýþðöø êå÷èðèáëÿð. Òÿäáèðäÿ ÷ûõûø åäÿí Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû Ñóìãàéûò øÿùÿð òÿøêèëàòûíûí ñÿäðè Àñèô Èìàìÿëèéåâ áÿëÿäèééÿëÿðèí ôÿàëèééÿòè èëÿ áàüëû ìÿëóìàò âåðèá: “Áÿëÿäèééÿëÿðèí èíñàíëàðûí ùÿéàòûíäàêû éåðè âÿ ðîëó àðòìàãäàäûð. ÉÀÏ òÿðÿôèíäÿí Ñóìãàéûò áÿëÿäèééÿñè öçâëöéöíÿ èðÿëè ñöðöëÿí íàìèçÿäëÿð øÿùÿðèìèçäÿ êèôàéÿò ãÿäÿð ôÿàë âÿ òàíûíìûø øÿõñëÿðäèð. Èíàíûðûã êè, äåêàáðûí 23-äÿ Ñóìãàéûò ñå÷èúè- ëÿðè Öìóììèëëè ëèäåð Ùåéäÿð ßëèéåâ ñèéàñè êóðñóíà, Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè úÿíàá Èëùàì ßëèéåâÿ âÿ äþâëÿò áàø÷ûìûçûí Ñÿäðè îëäóüó Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíà îëàí èíàìûíû âÿ ñåâýèñèíè íþâáÿòè äÿôÿ íöìàéèø åòäèðÿúÿêëÿð. Ìÿí øÿùÿð ñàêèíëÿðèíè Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí íàìèçÿäëÿðèíÿ ñÿñ âåðìÿéÿ ÷àüûðûðàì”. Ñîí èëëÿðäÿ Àçÿðáàéúàíäà àïàðûëàí èíêèøàôà èñòèãàìÿòëÿíÿí ñèéàñÿòèí áþéöê óüóðëàðëà éàääà ãàëäûüûíû äåéÿí íàòèã áó íàèëèééÿòëÿðèí äàâàìëûëûüûíû òÿìèí åòìÿê ö÷öí Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíà íþâáÿòè äÿôÿ åòèìàä ýþñòÿðìÿéèí èëêèí øÿðòëÿðäÿí îëäóüóíó þíÿ ÷ÿêèá. Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðè- íÿ 15 ìèíÿ ãÿäÿð íàìèçÿäëÿ ãàòûëäûüûíû áèëäèðÿí íàòèã ÿñàñû Öìóììèëëè ëèäåð Ùåéäÿð ßëèéåâ òÿðÿôèíäÿí ãîéóëàí âÿ áó ýöí Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèí ðÿùáÿðëèéè èëÿ óüóðëà äàâàì åòäèðèëÿí ñèéàñè êóðñóí þëêÿ âÿòÿíäàøëàðûíûí ðèôàùûíà, äþâëÿòèìèçèí èíêèøàôûíà õèäìÿò ýþñòÿðäèéèíè äåéèá. Âóðüóëàíûá êè, Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû ùÿð çàìàí þëêÿäÿ êå÷èðèëÿí ñå÷êèëÿðäÿ éöêñÿê ñÿñ ÷îõëóüó èëÿ ãÿëÿáÿ ãàçàíûá. Áó, õàëãûìûçûí Öìóììèëëè ëèäåð Ùåéäÿð ßëèéåâ ñèéàñè êóðñóíà èíàìûíäàí âÿ Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí õàëãûí ïàðòèéàñû îëìàñûíäàí èðÿëè ýÿëèð. Òÿäáèð èøòèðàê÷ûëàðû ñå÷èúèëÿðè ìàðàãëàíäûðàí ñóàëëàðû úàâàáëàíäûðûáëàð. Ïÿðâèç ÑÀÄÀÉÎÜËÓ ÉÀÏ Øÿìêèð ðàéîí òÿøêèëàòûíäà ïàðòèéàìûçûí áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíäÿ íàìèçÿäëÿðè èëÿ ýþðöø êå÷èðèëèá Ìèëëÿò âÿêèëè Õàíëàð Ôÿòèéåâ èñÿ þëêÿìèçèí ÿëäÿ åòäèéè íàèëèééÿòëÿðäÿí äàíûøàðàã äåéèá êè, áó èíêèøàô ïðîñåñëÿðèíäÿ áÿëÿäèééÿëÿðèí äÿ ðîëó âàð. Îíà ýþðÿ äÿ, õàëãûìûç äþâëÿòèìèçèí äàùà äà èíêèøàôû íàìèíÿ ÉÀÏ-ûí íàìèçÿäëÿðèíÿ ñÿñ âåðìÿëèäèðëÿð. “Ñÿñ” ãÿçåòèíèí áàø ðåäàêòîðó Áÿùðóç Ãóëèéåâ áèëäèðèá êè, Àçÿðáàéúàíûí âÿ ðåýèîíóí ÿí ýöúëö ñèéàñè ïàðòèéàñû îëàí ÉÀÏ éàðàíäûüû ýöíäÿí èøòèðàê åòäèéè áöòöí ñå÷êèëÿðäÿ ãÿëÿáÿ ãàçàíûá. ÉÀÏ Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèí Ñÿäðëèéè èëÿ äþâëÿòèìèçèí èíêèøàôûíà ìöùöì òþùôÿëÿð âåðèð. Áàø ðåäàêòîð âóðüóëàéûá êè, ìÿùç áó ôàêòîðëàð õàëãûìûçûí ïàðòèéàìûçà äÿñòÿéèíè øÿðòëÿíäèðèð. Áó èñÿ íÿòèúÿ åòèáàðèëÿ ùÿð áèð ñå÷êèíèí ñîíóíäà þç èôàäÿñèíè òàïûð: “Áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíäÿ äÿ õàëãûìûçûí, î úöìëÿäÿí, äàøêÿñÿíëèëÿðèí ÉÀÏûí íàìèçÿäëÿðèíÿ ñÿñ âåðÿúÿéèíÿ øöáùÿ åòìèðèê”. Äöíÿí Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû (ÉÀÏ) Øÿìêèð ðàéîí òÿøêèëàòûíäà ðàéîíäàí áÿëÿäèééÿ öçâëöéöíÿ ÉÀÏ òÿðÿôèíäÿí èðÿëè ñöðöëìöø íàìèçÿäëÿðëÿ ýþðöø êå÷èðèëèá. Ýþðöøö ÉÀÏ Øÿìêèð ðàéîí òÿøêèëàòû Ñå÷êè Ãÿðàðýàùûíûí ñÿäðè Ôÿõðÿääèí Âÿëèéåâ à÷àðàã áèëäèðèá êè, Øÿìêèð ðàéîíóíäà 42 áÿëÿäèééÿ öçðÿ ÉÀÏ òÿðÿôèíäÿí 400 íÿôÿðèí íàìèçÿäëèéè èðÿëè ñöðöëöá. Îíóí ñþçëÿðèíÿ ýþðÿ, äåêàáðûí 23äÿ þëêÿìèçäÿ êå÷èðèëÿúÿê íþâáÿòè áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðè èëÿ ÿëàãÿäàð ÉÀÏ Øÿìêèð ðàéîí òÿøêèëàòûíäà 15 íÿôÿðäÿí èáàðÿò Ñå÷êè Ãÿðàðýàùû éàðàäûëûá. Áóíóí àðäûíúà ùÿð áèð ìÿíòÿãÿäÿ ôÿàëèééÿò ýþñòÿðÿúÿê ìöøàùèäÿ÷èëÿð òÿéèí åäèëèá, åëÿúÿ äÿ, òÿáëèüàò êàìïàíèéàñûíäà èøòèðàê åäÿúÿê ôÿàëëàðûí òÿðêèáè ìöÿééÿíëÿøäèðèëèá. Ñîíðà Ô.Âÿëèéåâ íàìèçÿäëÿðëÿ áàüëû ôèêèðëÿðèíè, ùÿì÷èíèí, òÿáëèüàò-òÿøâèãàò êàìïàíèéàñû äþâðöíäÿ ãàðøûäà äóðàí âÿçèôÿëÿðëÿ áàüëû òþâñèéÿëÿðèíè áèëäèðèá. ×ûõûø åäÿí ÉÀÏ Øÿìêèð ðàéîí òÿøêèëàòû Ñå÷êè Ãÿðàðýàùûíûí öçâö Íóðÿääèí ßùìÿäîâ þëêÿìèçèí äöíéà àðåíàñûíäàêû éåðè, ïàðòèéàìûçûí éàðàíäûüû øÿðàèò, ýåíäåð áÿðàáÿðëèéè, äþâëÿòèìèçèí ìÿíàôåéèíèí ãîðóíìàñû èñòèãàìÿòèíäÿ ýþðöëÿí èøëÿð áàðÿäÿ ìÿëóìàò âåðÿðÿê áèëäèðèá êè, ÉÀÏ ðåýèîíóí ÿí áþéöê ïàðòèéàñûäûð. Î, áó ñå÷êèëÿðäÿ ïàðòèéàìûç òÿðÿôèíäÿí íàìèçÿäëèéè èðÿëè ñöðöëìöø öçâëÿðè äÿñòÿêëÿìÿéÿ ÷àüûðûá. Äàùà ñîíðà ÷ûõûø åäÿí ÉÀÏ Øÿìêèð ðàéîí òÿøêèëàòû Ñå÷êè Ãÿðàðýàùûíûí öçâö Àáäóëëà Ðçàéåâ ñå÷êèëÿðäÿ ïàðòèéàìûç òÿðÿôèíäÿí íàìèçÿäëèéè èðÿëè ñöðöëÿí íöìàéÿíäÿëÿð àðàñûíäà ýÿíúëÿðèí, ãàäûíëàðûí ñàéûíûí àðòäûüûíû ãåéä åäèá. Î äåéèá êè, Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèí ðÿùáÿðëèéè èëÿ áó ýöí Àçÿðáàéúàíäà ÷îõ áþéöê, ôóíäàìåíòàë èøëÿð ýþðöëöð, ëàéèùÿëÿð ùÿéàòà êå÷èðèëèð. Ïðåçèäåíòèìèçèí Ñÿäðè îëäóüó Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí ýÿíúëÿð ñèéàñÿòè èñÿ ðåýèîí þëêÿëÿðèíäÿ áèð íöìóíÿ îëàðàã òÿãäèì îëóíóð. Äàùà ñîíðà ÷ûõûø åäÿí íàìèçÿäëÿð Èëêèí Ìóñàéåâ, Íÿùàéÿò Àááàñîâà, Ñÿëìè Úÿôÿðîâà áó åòèìàäû äîüðóëäàúàãëàðûíû âÿ áóíó þç èøëÿðè, ÿìÿëëÿðè èëÿ ñöáóò åäÿúÿêëÿðèíè ñþéëÿéèáëÿð. 11 www.yeniazerbaycan.com 04 äåêàáð 2014-úö èë, úöìÿ àõøàìû / ¹ 221 (4380) Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíèí òÿáëèüàò-òÿøâèãàò êàìïàíèéàñûíû óüóðëà äàâàì åòäèðèð Äàâàìëû ãóðóúóëóüà ñÿñ âåðÿê ÉÀÏ Àüäàì ðàéîí òÿøêèëàòû òÿðÿôèíäÿí èðÿëè ñöðöëìöø íàìèçÿäëÿðëÿ ýþðöø êå÷èðèëèá Ëÿíêÿðàíäà íàìèçÿäëÿðëÿ ÉÀÏ ñå÷êè ãÿðàðýàùû öçâëÿðèíèí ýþðöøö îëóá Ìöñòÿãèëëèê ÿëäÿ åòäèêäÿí ñîíðà þëêÿìèçäÿ êå÷èðèëÿí áöòöí ñå÷êèëÿðèí ãàëèáè îëàí Äöíÿí Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû (ÉÀÏ) Ëÿíêÿðàí ðàéîí òÿøêèëàòûíäà ÉÀÏ òÿðÿôèíäÿí áÿëÿäèééÿ öçâëöéöíÿ íàìèçÿäëèéè èðÿëè ñöðöëìöø øÿõñëÿðëÿ Ñå÷êè Ãÿðàðýàùûíûí öçâëÿðèíèí ýþðöøö êå÷èðèëèá. Ýþðöøäÿ ÉÀÏ Èäàðÿ Ùåéÿòèíèí öçâö, ïàðòèéàíûí Èúðà Êàòèáëèéèíèí ìÿñóë ÿìÿêäàøû Êÿðèì Êÿðèìîâ, ÉÀÏ Ñèéàñè Øóðàñûíûí öçâö, “Èêè ñàùèë” ãÿçåòèíèí áàø ðåäàêòîðó Âöãàð Ðÿùèìçàäÿ, ÉÀÏ Ìÿðêÿçè Àïàðàòûíûí ìÿñóë èø÷èñè Ìÿúèä ßùìÿäîâ âÿ äèýÿð øÿõñëÿð èøòèðàê åäèáëÿð. Òÿäáèðè Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû Ëÿíêÿðàí ðàéîí òÿøêèëàòûíûí ñÿäðè Èëãàð Äàäàøîâ à÷àðàã áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíÿ ñòàðò âåðèëÿíäÿí áó ýöíÿ ãÿäÿð ýþðöëìöø èøëÿð áàðÿäÿ ãîíàãëàðà ÿòðàôëû ìÿëóìàò âåðèá: “Ïàðòèéàìûç òÿðÿôèíäÿí Ëÿíêÿðàíäà ìþâúóä îëàí 34 áÿëÿäèééÿéÿ 344 íÿôÿðèí íàìèçÿäëèéè èðÿëè ñöðöëöá. Áó øÿõñëÿðèí èìçàòîïëàìà êàìïàíèéàñû éöêñÿê ñÿâèééÿäÿ ùÿéàòà êå÷èðèëèá, ñÿíÿäëÿðè Äàèðÿ Ñå÷êè Êîìèññèéàëàðûíà òÿãäèì îëóíóá âÿ ÉÀÏ-ûí íàìèçÿäëÿðèíèí ùàìûñû ÄÑÊ-ëàðäà óüóðëà ãåéäèééàòäàí êå÷èáëÿð. Ùàçûðäà èñÿ íàìèçÿäëÿðèí òÿáëèüàò-òÿøâèãàò êàìïàíèéàñûíûí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñè ïðîñåñè ýåäèð. Éàðàäûëàí ñå÷êè ãÿðàðýàùû òÿðÿôèíäÿí áó ýöíÿ ãÿäÿð áöòöí ñå÷êè ïðîñåäóðëàðû óüóðëà âÿ Ìÿðêÿçè àïàðàòûí òàïøûðûã âÿ òþâñèéÿëÿðèíÿ óéüóí øÿêèëäÿ ùÿéàòà êå÷èðèëèð. Èíàíûðûã êè, áöòöí ñå÷êèëÿðäÿ îëäóüó êèìè, áó ñå÷êèëÿðäÿ äÿ Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû õàëãûí èíàì âÿ åòèìàäû ñàéÿñèí- ÉÀÏ íþâáÿòè áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíè äÿ ãÿëÿáÿ èëÿ áàøà âóðìàã ÿçìèíäÿäèð äÿ ãàëèá ýÿëÿúÿêäèð”. ÉÀÏ Ñèéàñè Øóðàñûíûí öçâö, “Èêè ñàùèë” ãÿçåòèíèí áàø ðåäàêòîðó Âöãàð Ðÿùèìçàäÿ ÷ûõûø åäÿðÿê áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíèí óüóðëà áàøà ÷àòìàñû ö÷öí ñå÷èúèëÿðèí ôÿàëëûüûíûí éöêñÿê îëìàñû àìèëèíäÿí äàíûøûá, ñîí èëëÿðäÿ þëêÿìèçäÿ ýþðöëìöø ýåíèøìèãéàñëû èøëÿð áàðÿäÿ ÿòðàôëû ìÿëóìàò âåðèá: “ßñàñû Óëó þíäÿð Ùåéäÿð ßëèéåâ òÿðÿôèíäÿí ãîéóëìóø âÿ þëêÿìèçèí éöêñÿê èíêèøàôûíà ùåñàáëàíìûø óüóðëó ñîñèàë-èãòèñàäè ñèéàñÿò áó ýöí Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ òÿðÿôèíäÿí éöêñÿê ñÿâèééÿäÿ ùÿéàòà êå÷èðèëèð. Äþâëÿò áàø÷ûñûíûí ìöÿééÿí åòäèéè èñëàùàòëàð êóðñóíóí ùÿì ìèãéàñ, ùÿì äÿ êåéôèééÿò áàõûìûíäàí äàâàìëû îëìàñû èãòèñàäèééàòûí ùÿð áèð ñòðóêòóðóíäà ìöøàéèÿò åäèëìÿê- ëÿ éàíàøû, ÿí éåíè èäàðÿåòìÿ òåõíîëîýèéàëàðûíûí òÿòáèãè èëÿ ÷îõ áþéöê íàèëèééÿòëÿðèí ÿëäÿ îëóíìàñûíû øÿðòëÿíäèðèá. Áó ìöêÿììÿë èäàðÿåòìÿ êóðñó Àçÿðáàéúàíûí ìöñòÿãèë èãòèñàäè ìîäåëèíèí ôîðìàëàøìàñû ö÷öí äÿ ÿñàñëû òÿìÿëëÿð éàðàäûá. Áèð ñþçëÿ, ýþðöëÿúÿê èøëÿð ÷îõäóð. Àçÿðáàéúàí áóíäàí ñîíðà äàùà äà èíêèøàô åòìÿëè, õàëãûìûç äàùà äà éàõøû éàøàìàëûäûð. Áóíóí ö÷öí èñÿ áèçëÿð, åëÿúÿ äÿ ýÿíú íÿñèë ÿââÿëêè ñå÷êèëÿðäÿ îëäóüó êèìè, áó ñå÷êèäÿ äÿ úÿíàá Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèí Ñÿäðè îëäóüó Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíû äÿñòÿêëÿìÿëè, áó ïàðòèéàíûí ÿòðàôûíäà ñûõ áèðëÿøìÿëè âÿ ïàðòèéà íàìèçÿäëÿðèíÿ ñÿñ âåðìÿëèéèê”. Äàùà ñîíðà ÷ûõûø åäÿí ÉÀÏ Èäàðÿ Ùåéÿòèíèí öçâö, ïàðòèéàíûí Èúðà Êàòèáëèéèíèí ìÿñóë ÿìÿêäàøû Êÿðèì Êÿðèìîâ áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíèí ðåñïóáëèêàìûçûí ñîñèàë-ñèéàñè ùÿéàòûíäà âàúèá ùàäèñÿ îëäóüóíó âóðüóëàéûá. Éåðëè þçöíöèäàðÿåòìÿ èíñòèòóòóíóí éàðàäûëìàñûíäàí 15 èë þòäöéöíö ãåéä åäèá, áó ìöääÿò ÿðçèíäÿ áÿëÿäèééÿëÿðèí ìöÿééÿí èíêèøàô éîëó êå÷äèéèíäÿí, îíëàðûí ôÿàëèééÿòëÿðèíèí òÿêìèëëÿøäèðèëìÿñè èñòèãàìÿòèíäÿ äþâëÿò òÿðÿôèíäÿí çÿðóðè àääûìëàðûí àòûëäûüûíäàí äàíûøûá. Íàòèã ÷ûõûøûíäà Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí ðåñïóáëèêàìûçäà ÿí ýöúëö ñèéàñè ãöââÿ îëäóüóíó, áó ýöíÿ ãÿäÿð êå÷èðèëÿí ñèéàñè êàìïàíèéàëàðäà ãÿëÿáÿ ãàçàíäûüûíû, áóíäàí ñîíðà äà áó øÿðÿôëè éîëóí ëàéèãèíúÿ äàâàì åäèëÿúÿéèíÿ ÿìèí îëäóüóíó áèëäèðèá. Ìèíýÿ÷åâèðëè ñå÷èúèëÿðèí ñå÷èìè ÉÀÏ-ûí íàìèçÿäëÿðèäèð Áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðè èëÿ ÿëàãÿäàð Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí (ÉÀÏ) òÿáëèüàò-òÿøâèãàò êàìïàíèéàñû Ìèíýÿ÷åâèðäÿ äÿ óüóðëà äàâàì åäèð. Äöíÿí ÉÀÏ Ìèíýÿ÷åâèð øÿùÿð òÿøêèëàòûíûí òÿáëèüàò ãðóïó øÿùÿðèí À.Ìÿììÿäîâ 3-4 öíâàíûíäà ñå÷èúèëÿðëÿ ýþðöøöá. ×ûõûø åäÿí òÿáëèüàò ãðóïóíóí ðÿùáÿðè Åééóá Åééóáîâ áÿëÿäèééÿëÿðèí éåðëè ñîñèàë ìÿñÿëÿëÿðèí ùÿëëèíäÿ ôÿàë ðîë îéíàäûüûíû áèëäèðèá. Áó èë áÿëÿäèééÿëÿðèí éàðàäûëìàñûíäàí 15 èë þòäöéöíö äåéÿí Å.Åééóáîâ þòÿí äþâð ÿðçèíäÿ éåðëè þçöíöèäàðÿ îðãàíëàðûíûí õåéëè èíêèøàô åòäèéèíè äèããÿòÿ ÷àòäûðûá. Îíóí ñþçëÿðèíÿ ýþðÿ, áÿëÿäèééÿëÿð éåðëè äåìîêðàòèéàíûí èíêèøàôûíäà ìöùöì ðîë îéíàéûð: “Îíà ýþðÿ äÿ, áÿëÿ- äèééÿ ñå÷êèëÿðèíäÿ èøòèðàê ùÿð áèð ïàðòèéà ö÷öí âàúèáäèð. Þëêÿìèçèí ÿí ýöúëö ñèéàñè ãöââÿñè îëàí ÉÀÏ äà áó ñå÷êèëÿðäÿ èøòèðàê åäèð. Ñå÷è- Äöíÿí Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû (ÉÀÏ) Àüäàì ðàéîí òÿøêèëàòûíäà áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíäÿ ïàðòèéà òÿðÿôèíäÿí Àüäàì ðàéîíó áÿëÿäèééÿëÿðèíÿ èðÿëè ñöðöëìöø íàìèçÿäëÿðëÿ ýþðöø êå÷èðèëèá. Ýþðöøäÿ ïàðòèéàíûí áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíäÿ ñÿëàùèééÿòëè íöìàéÿíäÿëÿðè - ìèëëÿò âÿêèëëÿðè Òàùèð Ðçàéåâ, Áÿõòèéàð Ñàäûãîâ, Åëìàí Ìÿììÿäîâ, ùÿì÷èíèí, ÉÀÏ Ìÿðêÿçè Àïàðàòûíûí ìÿñóë èø÷èñè Àðàç Õóäàäàíîâ èøòèðàê åäèáëÿð. Ýþðöøö ýèðèø ñþçö èëÿ ÉÀÏ Àüäàì ðàéîí òÿøêèëàòûíûí ñÿäðè Èñýÿíäÿð Ãóëèéåâ à÷àðàã áèëäèðèá êè, Àüäàì ðàéîíó öçðÿ 119 ñàéëû Àüäàì êÿíä Ñå÷êè Äàèðÿñèíèí 39 ñå÷êè ìÿíòÿãÿñèíäÿ 32952 íÿôÿð ñå÷èúè ãåéäèééàòäàäûð: “Åéíè çàìàíäà, ðàéîí òÿøêèëàòû òÿðÿôèíäÿí Àüäàì ðàéîíóíäà 14 áÿëÿäèééÿ öçðÿ 132 íÿôÿð áÿëÿäèééÿ öçâëöéöíÿ íàìèçÿä èðÿëè ñöðöëöá. Èðÿëè ñöðöëÿí íàìèçÿäëÿðèí 53 íÿôÿðè ýÿíúëÿð, 50 íÿôÿðè èñÿ ãàäûíëàðäûð”. Ñîíðà ÷ûõûø åäÿí ìèëëÿò âÿêèëè Åëìàí Ìÿììÿäîâ þíúÿ ÉÀÏ-ûí ôÿàëèééÿò ýþñòÿðäèéè 22 èëëèê äþâðäÿ ýþðäöéö èøëÿðÿ äèããÿò ÷ÿêèá. Ìèëëÿò âÿêèëè áèëäèðèá êè, ÉÀÏ Öìóììèëëè ëèäåð Ùåéäÿð ßëèéåâ òÿðÿôèíäÿí þëêÿ òàðèõèíèí ìöðÿêêÿá äþâðöíäÿ éàðàäûëûá. Ìèëëÿò âÿêèëè îíó äà äåéèá êè, Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí Ñÿäðè, Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèí ðÿùáÿðëèéè èëÿ ùÿéàòà êå÷èðèëÿí èíêèøàô ñèéàñÿòè íÿòèúÿñèíäÿ âÿòÿíäàøëàðûí ñîñèàë ðèôàù ùàëû äàùà äà éàõøûëàøûá, èíñàíëàð ýÿëÿúÿéÿ îïòèìèñò áàõûðëàð. ×ûõûøûíäà Àçÿðáàéúàíäà ÿëäÿ åäèëÿí íàèëèééÿòëÿðäÿí, ñöðÿòëè èíêèøàô éîëóíäàí, ùàáåëÿ ðåýèîíëàðûí äèíàìèê øÿêèëäÿ äÿéèøÿí âÿ ýþçÿëëÿøÿí ñèìàñûíäàí áÿùñ åäÿí “Àçÿðáàéúàí” ãÿçåòèíèí áàø ðåäàêòîðó, ìèëëÿò âÿêèëè Áÿõòèéàð Ñàäûãîâ äà ãåéä åäèá êè, ÉÀÏ-ûí Ñÿäðè, Àçÿðáàéúàí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâèí ðÿùáÿðëèéè àëòûíäà þëêÿäÿ áöòöí ñàùÿëÿðäÿ äèíàìèê èíêèøàôà íàèë îëóíóá. Ìèëëÿò âÿêèëè, ùÿì÷èíèí, ÉÀÏ-ûí íàìèçÿäëÿðèíèí íþâáÿòè äÿôÿ ÿçÿìÿòëè ãÿëÿáÿ ãàçàíàúàüûíà èíàíäûüûíû äà áèëäèðèá. Ñîíäà ÷ûõûø åäÿí ìèëëÿò âÿêèëè Òàùèð Ðçàéåâ áÿëÿäèééÿ öçâëöéöíÿ íàìèçÿäëÿðÿ áÿëÿäèééÿ öçâëÿðèíèí ùöãóã âÿ âÿçèôÿëÿðè, ùÿì÷èíèí, áÿëÿäèééÿ ãàíóíëàðû áàðÿäÿ ÿòðàôëû ìÿëóìàò âåðèá. Î äà ãåéä îëóíóá êè, Àçÿðáàéúàí ìöñòÿãèëëèê ÿëäÿ åòäèêäÿí ñîíðà þëêÿìèçäÿ êå÷èðèëÿí áöòöí ñå÷êèëÿðèí ãàëèáè îëàí Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû äåêàáðûí 23-äÿ êå÷èðèëÿúÿê áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíäÿ äÿ ãÿëÿáÿ ãàçàíìàã ÿçìèíäÿäèð. ÍÀÄÈÐ Áÿðäÿ ðàéîíóíäà ÉÀÏ ôÿàëëàðû èëÿ ýþðöø êå÷èðèëèá Äöíÿí Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû (ÉÀÏ) Áÿðäÿ ðàéîí òÿøêèëàòûíäà ïàðòèéà ôÿàëëàðû èëÿ ýþðöø êå÷èðèëèá. Áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíèí òÿáëèüàò êàìïàíèéàñû ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ êå÷èðèëÿí ýþðöøäÿ ÉÀÏ-ûí ñÿëàùèééÿòëè íöìàéÿíäÿëÿðè - Ìèëëè Ìÿúëèñèí äåïóòàòëàðû Áÿõòèéàð Ñàäûãîâ, Òàùèð Ðçàéåâ, Åëìàí Ìÿììÿäîâ âÿ ÉÀÏ Ìÿðêÿçè Àïàðàòûíûí ìÿñóë èø÷èñè Àðàç Õóäàäàíîâ, åëÿúÿ äÿ, òÿøêèëàòûí Ñå÷êè Ãÿðàðýàùûíûí öçâëÿðè, áÿëÿäèééÿ öçâëöéöíÿ íàìèçÿäëÿð èøòèðàê åäèáëÿð. Ýþðöøö ÉÀÏ Áÿðäÿ ðàéîí òÿøêèëàòûíûí ñÿäðè Ôÿãÿò Øàäëèíñêàéà à÷àðàã Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí þëêÿíèí èúòèìàè-ñèéàñè ùÿéàòûíäàêû ôÿàëèééÿòèíäÿí áÿùñ åäèá. Ô.Øàäëèíñêàéà Óëó þíäÿð Ùåéäÿð ßëèéåâèí ñèéàñè êóðñóíóí Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ òÿðÿôèíäÿí óüóðëà äàâàì åòäèðèëìÿñè íÿòèúÿñèíäÿ þëêÿìèçèí ñöðÿòëÿ èíêèøàô åòäèéèíè äèããÿòÿ ÷àòäûðûá. Îíóí ñþçëÿðèíÿ ýþðÿ, áó àìèë ãàðøûäàí ýÿëÿí áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíäÿ äÿ ÉÀÏ-ûí óüóð ãàçàíìàñûíà ìöñáÿò òÿñèð ýþñòÿðÿúÿê. Ô.Øàäëèíñêàéà, ùÿì÷èíèí, ÉÀÏ Áÿðäÿ ðàéîí òÿøêèëàòûíûí áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðè èëÿ áàüëû ýþðäöéö èøëÿðäÿí äÿ äàíûøûá. Òÿäáèðäÿ ÉÀÏ-ûí áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíäÿ ñÿëàùèééÿòëè íöìàéÿíäÿëÿðè - Ìèëëè Ìÿúëèñèí äåïóòàòëàðû Áÿõòèéàð Ñàäûãîâ, Åëìàí Ìÿììÿäîâ âÿ Òàùèð Ðçàéåâ äåêàáðûí 23äÿ êå÷èðèëÿúÿê áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíèí ìàùèééÿòèíäÿí, 2009-2014-úö èëëÿð ÿðçèíäÿ áÿëÿäèééÿëÿðèí öçÿðèíÿ äöøÿí âÿçèôÿëÿðèí éåðèíÿ éåòèðèëìÿñèíäÿí, áþëýÿëÿðèí àáàäëàøäûðûëìàñûíäàí, ìöàñèðëÿøìÿñèíäÿí, ÿùàëèéÿ õèäìÿòèí êåéôèééÿòèíèí éàõøûëàøìàñûíäàí âÿ íàèëèééÿòëÿð ÿëäÿ åòìÿëÿðèíäÿí äàíûøûáëàð. Áèëäèðèëèá êè, áÿëÿäèééÿ öçâëÿðè àðàñûíäà ÷îõëóüà ñàùèá îëàí Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí óüóðëàðû èëÿ ôÿõð åäèëìÿëèäèð. ×ûõûøëàðäà ãåéä îëóíóá êè, ÉÀÏ áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíÿ èíàìëà âÿ àéäûí ïðîãðàìëà ýåäèð. Ñå÷èúèëÿðèí ïàðòèéàéà îëàí èíàìû âÿ äÿñòÿéè áó ïðîãðàìûí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñèíÿ âÿ ÿùàëèéÿ äàùà êåéôèééÿòëè áÿëÿäèééÿ õèäìÿòè ýþñòÿðèëìÿñè ö÷öí ÿí ëàéèãëèëÿðèí éåðëè þçöíöèäàðÿåòìÿ îðãàíëàðûíà ñå÷èëìÿñèíÿ åòèáàðëû òÿìèíàò îëàúàã. Í.ÁÀÉÐÀÌËÛ Ñààòëûäà áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíäÿ ÉÀÏ òÿðÿôèíäÿí èðÿëè ñöðöëìöø íàìèçÿäëÿðëÿ ýþðöø êå÷èðèëèá úèëÿð áó ñå÷êèëÿðäÿ ÉÀÏ-ûí íàìèçÿäëÿðèíÿ ñÿñ âåðìÿêëÿ áèð äàùà Ùåéäÿð ßëèéåâ èäåéàëàðûíû äÿñòÿêëÿäèêëÿðèíè òÿñäèã åäÿúÿêëÿð. Îíà ýþ- ðÿ äåêàáðûí 23-äÿ ùÿð áèðèíèçè ìÿíòÿãÿëÿðÿ ýåäèá ñÿñ âåðìÿéÿ ÷àüûðûðàì”. ÉÀÏ Ìèíýÿ÷åâèð øÿùÿð òÿøêèëàòûíûí òÿëèìàò÷ûñû Éàãóá Ùöñåéíîâ èñÿ ÷ûõûøûíäà áèëäèðèá êè, ñîí èëëÿð þëêÿìèçèí áöòöí áþëýÿëÿðè ñîñèàë-èãòèñàäè úÿùÿòäÿí õåéëè èíêèøàô åäèá. Îíóí ôèêðèíúÿ, áó èíêèøàô Ìèíýÿ÷åâèð øÿùÿðèíäÿ äÿ þçöíö ÿéàíè øÿêèëäÿ ýþñòÿðèð: “Áó èíêèøàôûí äàâàìëû îëìàñû ö÷öí áèç ñå÷êèëÿðäÿ ÉÀÏ-ûí íàìèçÿäëÿðèíÿ ñÿñ âåðìÿëèéèê. ×öíêè ìÿùç ÉÀÏ ùàêèìèééÿòÿ ýÿëäèêäÿí ñîíðà þëêÿìèçäÿ áó èíêèøàô áàøëàéûá. Ïàðòèéàìûçûí Ñÿäðè, Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèí ðÿùáÿðëèéè èëÿ þëêÿìèç ýöíäÿíýöíÿ èíêèøàô åäèð”. Ýþðöøäÿ ÷ûõûø åäÿí ñå÷èúèëÿð áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíäÿ ÉÀÏ-ûí íàìèçÿäëÿðèíÿ ñÿñ âåðÿúÿêëÿðèíè âóðüóëàéûáëàð. Í.ÁÀÉÐÀÌËÛ Äåêàáðûí 23-äÿ êå÷èðèëÿúÿê áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðè èëÿ ÿëàãÿäàð Ñààòëû ðàéîíóíäà áÿëÿäèééÿëÿðÿ Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû (ÉÀÏ) òÿðÿôèíäÿí èðÿëè ñöðöëìöø íàìèçÿäëÿðëÿ ýþðöø êå÷èðèëèá. Ýþðöøäÿ Ìèëëè Ìÿúëèñèí äåïóòàòû, àêàäåìèê ßùëèìàí ßìèðàñëàíîâ, Ìèëëè Ìÿúëèñèí äåïóòàòû Ðöñòÿì Õÿëèëîâ, ÉÀÏ Èúðà Êàòèáëèéèíèí ìÿñóë èø÷èñè Ðàìèí Ìèðçÿéåâ âÿ ÉÀÏ Ñààòëû ðàéîí òÿøêèëàòûíûí ñÿäðè Ëöòâÿëè Øûõÿëèéåâ èøòèðàê åäèáëÿð. Èúëàñû ýèðèø ñþçö èëÿ à÷àí ÉÀÏ Ñààòëû ðàéîí òÿøêèëàòûíûí ñÿäðè Ëöòâÿëè Øûõÿëèéåâ ãåéä åäèá êè, Ñààòëû ðàéîíóíäà 2 äàèðÿ ñå÷êè êîìèññèéàñû, 60 ñå÷êè ìÿíòÿãÿñè âÿ 36 áÿëÿäèééÿ âàð. Ñààòëû ðàéîíó öçðÿ ñå÷èúèëÿðèí öìóìè ñàéû 55982 íÿôÿðäèð. Áöòöí áÿëÿäèééÿëÿð öçðÿ ÉÀÏ òÿðÿôèíäÿí öìóìèëèêäÿ 326 íÿôÿð íàìèçÿä èðÿëè ñöðöëöá. Ë.Øûõÿëèéåâ äåéèá êè, áÿëÿäèééÿëÿðèí ôÿàëèééÿòè Àçÿðáàéúàíûí äåìîêðàòèê èíêèøàôû áàõûìûíäàí îëäóãúà ÿùÿìèééÿòëèäèð. Îíóí ñþçëÿðèíÿ ýþðÿ, þëêÿìèçäÿ áÿëÿäèééÿ èíñòèòóòëàðû ýÿíú ãóðóìëàð îëñà äà, èíêèøàô ïðîñåñèíÿ ìöùöì òþùôÿëÿð âåðèðëÿð. Ñîí èëëÿðäÿ èñÿ îíëàðûí ðîëó äàùà äà àðòûá. Î, ñå÷èúèëÿðè áó ñå÷êèëÿðäÿ äÿ ôÿàëëûã ýþñòÿðìÿéÿ, ùÿì÷èíèí, ÉÀÏ òÿðÿôèíäÿí èðÿëè ñöðöëÿí íàìèçÿäëÿðÿ ñÿñ âåðìÿéÿ ÷àüûðûá. Äàùà ñîíðà ÷ûõûøëàðäà ãåéä îëóíóá êè, ñîí 10 èëäÿ Àçÿðáàéúàí èãòèñàäè úÿùÿòäÿí áþéöê èíêèøàô éîëó êå÷ÿðÿê áó ýöí äöíéàíûí èíêèøàô åòìèø äþâëÿòëÿðè èëÿ áèð ñûðàäà àääûìëàéûð. Àçÿðáàéúàí öìóìè äàõèëè ìÿùñóëóí àðòûì òåìïèíÿ ýþðÿ ëèäåð þëêÿéÿ ÷åâðèëèá: “ßëáÿòòÿ êè, áó èíêèøàôûí ìåìàðû Àçÿðáàéúàí õàëãûíûí Öìóììèëëè ëèäåðè Ùåéäÿð ßëèéåâ âÿ Îíóí ëàéèãëè äàâàì÷ûñû Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâäèð. Áó ýöí Ïðåçèäåíòèìèçèí Ñÿäðè îëäóüó ÉÀÏ-ûí ôÿàëèééÿòè äÿ, ìÿùç äþâëÿòèìèçèí äàùà äà èíêèøàôûíà, õàëãûìûçûí äàùà éàõøû éàøàìàñûíà éþíÿëèá. Îíà ýþðÿ äÿ, ïàðòèéàìûçûí ôÿàëèééÿòè Àçÿðáàéúàí õàëãû òÿðÿôèíäÿí éöêñÿê ãèéìÿòëÿíäèðèëèð, äÿñòÿêëÿíèð. Áèç èíàíûðûã êè, áó áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíäÿ äÿ ñå÷èúèëÿð ÉÀÏ-ûí íàìèçÿäëÿðèíÿ ñÿñ âåðìÿêëÿ, þëêÿìèçèí èíêèøàôûíà íþâáÿòè òþùôÿíè âåðÿúÿêëÿð”. 12 www.yeniazerbaycan.com 04 äåêàáð 2014-úö èë, úöìÿ àõøàìû / ¹ 221 (4380) Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíèí òÿáëèüàò-òÿøâèãàò êàìïàíèéàñûíû óüóðëà äàâàì åòäèðèð ÉÀÏ Áèíÿãÿäè ðàéîí òÿøêèëàòû òÿáëèüàò-òÿøâèãàò êàìïàíèéàñûíà çèéàëûëàðëà ýþðöøëÿ áàøëàéûá Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû (ÉÀÏ) Áèíÿãÿäè ðàéîí òÿøêèëàòû äåêàáðûí 23-äÿ êå÷èðèëÿúÿê áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðè èëÿ áàüëû òÿáëèüàò-òÿøâèãàò êàìïàíèéàñû ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ èëê ýþðöøö ðàéîí ÿðàçèñèíäÿ ôÿàëèééÿò ýþñòÿðÿí Áèíÿãÿäè Çèéàëûëàð Úÿìèééÿòèíèí ôÿàëëàðû, ðàéîí ÿðàçèñèíäÿ éàøàéàí âÿ ìöõòÿëèô òÿùñèë ìöÿññèñÿëÿðèíäÿ ÷àëûøàí çèéàëûëàðëà êå÷èðèá. Áàêû Ïåäàãîæè Êàäðëàðûí Èõòèñàñàðòûðìà âÿ Éåíèäÿí Ùàçûðëàíìà Èíñòèòóòóíóí ðåêòîðó, Áèíÿãÿäè Çèéàëûëàð Úÿìèééÿòèíèí ñÿäðè Àñÿô Çàìàíîâóí, Àçÿðáàéúàí Ìèëëè Åëìëÿð Àêàäåìèéàñû Ýåîëîýèéà Èíñòèòóòóíóí äèðåêòîðó Ìöðñÿë ßëèéåâèí, ðàéîí çèéàëûëàðû âÿ áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíäÿ íàìèçÿäëèéè ÉÀÏ òÿðÿôèíäÿí èðÿëè ñöðöëìöø íàìèçÿäëÿðèí èøòèðàê åòäèêëÿðè òÿäáèðè ýèðèø ñþçö èëÿ à÷àí ÉÀÏ Áèíÿãÿäè Çàêèð Ìÿììÿäîâ, Ñàáèð Ùÿñÿíîâ âÿ áàøãàëàðû þçëÿðè ùàãäà ìÿëóìàò âåðÿðÿê áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíäÿ èøòèðàêäàí ãöðóð äóéäóãëàðûíû, ñå÷êèëÿðèí ÿäàëÿòëè, äåìîêðàòèê øÿêèëäÿ ðÿãàáÿò ìöùèòèíäÿ êå÷ÿúÿéèíÿ èíàíäûãëàðûíû áèëäèðèáëÿð. Íàìèçÿäëÿð ðàéîíäà ñîí èëëÿð ñöðÿòëè èíêèøàôûí îëäóüóíó, áÿëÿäèééÿëÿðèí áó ñå÷êèäÿí ñîíðà éåíè áèð ôîðìàäà åôôåêòèâ èäàðÿ÷èëèê ùÿéàòà êå÷èðÿúÿéèíÿ èíàíäûãëàðûíû, áÿëÿäèééÿ èíñòèòóòóíóí âàúèá áèð òÿñèñàò îëäóüóíó âÿ íàìèçÿäëÿðÿ åòèìàä ýþñòÿðèëÿúÿéèíÿ èíàíäûãëàðûíû èôàäÿ åäèáëÿð. ðàéîí òÿøêèëàòûíûí ñÿäðè Ðàìèç Ýþéöøîâ äåêàáðûí 23-äÿ êå÷èðèëÿúÿê áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðè ùàãäà äàíûøûá, áÿëÿäèééÿëÿðèí òàðèõè âÿ ôóíêñèéàëàðû áàðÿäÿ ýåíèø ìÿëóìàò âåðèá. Î, ùÿì÷èíèí, áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíäÿ ïàðòèéà òÿðÿôèíäÿí ðàéîí áÿëÿäèééÿëÿðèíÿ èðÿëè ñöðöëìöø íàìèçÿäëÿðèí ïåðñïåêòèâëè, âÿòÿíÿ, äþâëÿòÿ ñÿäàãÿòëè ýÿíúëÿðäÿí òÿøêèë îëóíäóüóíó, îíëàðûí ùàìûñûíûí àëè òÿùñèëÿ ìàëèê îëäóãëàðûíû ãåéä åäèá. Ð.Ýþéöøîâ ÉÀÏ-ûí ÿââÿëêè ñå÷êèëÿðäÿ îëäóüó êèìè, áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíäÿ äÿ ãÿëÿáÿ ãàçàíàúàüûíà ÿìèí îëäóüóíó âÿ Áèíÿãÿäè ðàéîíóíóí ðåñïóáëèêà öçðÿ éöêñÿê éåðëÿðäÿí áèðèíè òóòàúàüûíà èíàíäûüûíû ãåéä åäèá. Ñîíðà ÷ûõûø åäÿí ÉÀÏ-ûí áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíäÿ íàìèçÿäëÿðè -Ìóðàä Ùÿñÿíîâ, Àéòàú ßëèéåâà, Ãàìÿò Ùöñåéíîâ, Ýþéýþë ñå÷èúèëÿðè õàëãûìûçûí àëòåðíàòèâñèç ñå÷èìè îëàí ÉÀÏ-ûí íàìèçÿäëÿðèíÿ åòèìàä ýþñòÿðÿúÿêëÿð äàùà ýåíèø âÿ óüóðëà äàâàì åòäèðäèéèíè íÿçÿðÿ ÷àòäûðûá: “Ãÿëÿáÿëÿð ïàðòèéàñû îëàí ÉÀÏ-ûí íàìèçÿäëÿðè áó ñå÷êèëÿðäÿ äÿ ãÿëÿáÿ ãàçàíàúàãëàð”. Äàùà ñîíðà òÿáëèüàò ãðóïóíóí öçâö Ðàìèã Àááàñîâ âÿ êÿíä ñàêèíè Òÿééàð Ãóëèéåâ ñå÷èúèëÿðè 23 äåêàáð òàðèõèíäÿ êå÷èðèëÿúÿê ñå÷êèëÿðäÿ Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí íàìèçÿäëÿðèíÿ ñÿñ âåðìÿéÿ ÷àüûðûáëàð. Îíëàð ÿìèí îëäóãëàðûíû áèëäèðèáëÿð êè, Ýþéýþë ñå÷èúèëÿðè õàëãûìûçûí àëòåðíàòèâñèç ñå÷èìè îëàí ÉÀÏ-ûí íàìèçÿäëÿðèíÿ åòèìàä ýþñòÿðÿúÿêëÿð. ÉÀÏ Àáøåðîí ðàéîí òÿøêèëàòû òÿáëèüàò-òÿøâèãàò êàìïàíèéàñûíû óüóðëà äàâàì åòäèðèð Äöíÿí Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû (ÉÀÏ) Àáøåðîí ðàéîí òÿøêèëàòû áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíäÿ ïàðòèéàíûí íàìèçÿäëÿðèíèí òÿáëèüàò-òÿøâèãàò êàìïàíèéàñû ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ ðàéîíóíóí Àøàüû Ýöçäÿê ãÿñÿáÿñèíäÿ ÿùàëè èëÿ ýþðöø êå÷èðèá. Ýþðöøö ýèðèø ñþçö èëÿ à÷àí ÉÀÏ Àáøåðîí ðàéîí òÿøêèëàòûíûí ñÿäðè Áèëìàí Âÿëèéåâ áèëäèðèá êè, þëêÿäÿ ìþâúóä îëàí ñèéàñè-èúòèìàè ñàáèòëèê Àçÿðáàéúàíûí ýöíö-ýöíäÿí ýöúëÿíìÿñèíÿ âÿ ÷è÷ÿêëÿíìÿñèíÿ øÿðàèò éàðàäûá. Î ãåéä åäèá êè, Àçÿðáàéúàí ñöðÿòëÿ èíêèøàô åäÿðÿê ðåýèîíóí ëèäåð äþâëÿòèíÿ ÷åâðèëèá: “Àáøåðîí äà ðåñïóáëèêàäà ýåäÿí öìóìè èíêèøàôäàí êÿíàðäà ãàëìàéûá, òÿðÿããè åäèá, éåíèëÿøèá, äàùà äà ìöàñèðëÿøèá. Èíäè áó ðàéîíóí àäû ÷ÿêèëÿíäÿ ýþç þíöíÿ éàøûëëûãëàð ãîéíóíäà úèëâÿëÿíÿí áèð éàøàéûø ìÿêàíû ýÿëèð. Äþâëÿò áàø÷ûñûíûí ðÿùáÿðëèéè èëÿ ùÿéàòà êå÷èðèëÿí ðåýèîíëàðûí ñîñèàë-èãòèñàäè èíêèøàôûíà äàèð Äþâëÿò ïðîãðàìëàðûíûí Àáøåðîíäà óüóðëà èúðàñûíäàí ñîíðà ðàéîíäà ìÿùç áåëÿ áèð ìÿíçÿðÿ éàðàíûá”. Äàùà ñîíðà ÷ûõûø åäÿí ÉÀÏ ñÿëàùèééÿòëè íöìàéÿíäÿñè ßñÿä Ùöñåéíîâ ñîí èëëÿðäÿ þëêÿäÿ àïàðûëàí óüóðëó èãòèñàäè èñëàùàòëàðäàí áÿùñ åäèá. Íàòèã áèëäèðèá êè, âÿòÿíäàøëàðûí ðèôàù ùàëûíûí éàõøûëàøäûðûëìàñû, àçòÿìèíàòëû àèëÿëÿðèí ñîñèàë ìöäàôèÿñè äàèì äþâëÿòèìèçèí âÿ îíóí áàø÷ûñûíûí äèããÿò ìÿðêÿçèíäÿäèð: “Àçÿðáàéúàí ñîí èëëÿðäÿ þç èíêèøàôûíûí éåíè âÿ äàùà èíòåíñèâ ìÿðùÿëÿñèíè éàøàéûð”. ÉÀÏ Ãàçàõ ðàéîí òÿøêèëàòû òÿáëèüàò êàìïàíèéàñû ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ íþâáÿòè ýþðöø êå÷èðèá Äöíÿí Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû (ÉÀÏ) Ãàçàõ ðàéîí òÿøêèëàòûíûí Ñå÷êè Ãÿðàðýàùûíûí öçâëÿðè áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðè èëÿ ÿëàãÿäàð òÿáëèüàò êàìïàíèéàñû ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ ðàéîíóí ×àéëû, Àëïîóò, Àñëàíáÿéëè êÿíäëÿðèíäÿ ñå÷èúèëÿðëÿ ýþðöø êå÷èðèáëÿð. Òÿäáèðäÿ Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí ãàðøûäàí ýÿëÿí áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíÿ éöêñÿê ñÿâèééÿäÿ ùàçûðëàøäûüû þíÿ ÷ÿêèëèá. Áèëäèðèëèá êè, Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû Ãàçàõ ðàéîí òÿøêèëàòûíûí ýþðäöéö èøëÿð, àïàðäûüû ùàçûðëûã ïðîñåñè éöêñÿê ãàëèáèééÿòèí ÿëäÿ îëóíìàñûíà öìèäëÿð âåðèð. Ýþðöø çàìàíû ÷ûõûø åäÿí òÿáëèüàò ãðóïóíóí öçâëÿðè Àááàñ Ýþéöøîâ, Ïàøà Ùàäûéåâ, Àñéà Àëùöñåéíîâà, Éåýàíÿ Ýþéöøëö, Ôÿðùàä Ãîúàìàíîâ, Úàâàíøèð Ðöñòÿìîâ, Íÿñèáÿ Òàüûéåâà, Òÿðëàí Áÿäÿëîâà, Ïîëàä Àüàêèøèéåâ, Âöñàë Èñìàéûëîâ âÿ Èñýÿíäÿð Ãóðáàíîâ áÿëÿäèééÿëÿðèí Àçÿðáàéúàíûí èíêèøàôûíäàêû éåðèíäÿí áÿùñ åäèáëÿð. Ãàðøûäàí ýÿëÿí áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíäÿ õàëãûìûçûí Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí íàìèçÿäëÿðèíÿ ñÿñ âåðÿúÿéèíÿ ÿìèíëèê èôàäÿ åäèëèá. Âóðüóëàíûá êè, áÿëÿäèééÿëÿðèí ôÿàëèééÿòèíèí ùöãóãè ÿñàñëàðëà äàùà êåéôèééÿòëè òÿìèí îëóíìàñû ìÿãñÿäèëÿ ùöãóãè áàçàíûí ìþùêÿìëÿíäèðèëìÿñè, éåðëè ðåñóðñëàðûí äàùà ñÿìÿðÿëè øÿêèëäÿ èñòèôàäÿñèíèí òÿøêèëè, áÿëÿäèééÿ ÿðàçèëÿðèíäÿ ìàääè ìÿäÿíèééÿò àáèäÿëÿðèíèí ãîðóíìàñû, òóðèçì ïîòåíñèàëûíûí èíêèøàôû, áóíà ïàðàëåë îëàðàã, áþëýÿëÿðäÿ òóðèçìèí èíêèøàôûíûí òÿìèí îëóíìàñû âÿ äèýÿð ìöùöì ìÿñÿëÿëÿðèí ùÿëëèíäÿ äåêàáðûí 23-äÿ êå÷èðèëÿúÿê ñå÷êèëÿðäÿí ñîíðà ôîðìàëàøàúàã áÿëÿäèééÿëÿð ÿñàñëû ðîë îéíàìàëûäûð. Áó áàõûìäàí äåêàáðûí 23-äÿí ñîíðà ñå÷èëÿí áÿëÿäèééÿ öçâëÿðèíèí ìÿñóëèééÿòè äàùà äà àðòûð. Òÿäáèð ñå÷èúèëÿðè ìàðàãëàíäûðàí ñóàëëàðûí úàâàáëàíäûðûëìàñû èëÿ äàâàì åäèá. Ïÿðâèç ÑÀÄÀÉÎÜËÓ Áÿðäÿ ñå÷èúèëÿðè Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí íàìèçÿäëÿðèíè äÿñòÿêëÿéèðëÿð ÍÓÐËÀÍ Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû (ÉÀÏ) Ýþéýþë ðàéîí òÿøêèëàòû áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíäÿ ïàðòèéàíûí íàìèçÿäëÿðèíèí òÿáëèüàò-òÿøâèãàò êàìïàíèéàñû ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ ñå÷èúèëÿðëÿ íþâáÿòè ýþðöøëÿðè ðàéîíóí Ïÿíàùëûëàð âÿ Äîçóëàð êÿíäëÿðèíäÿ êå÷èðèá. ×ûõûø åäÿí ÉÀÏ Ýþéýþë ðàéîí òÿøêèëàòûíûí ñÿäð ìöàâèíè Âöãàð Èñàéåâ áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíèí ÿùÿìèééÿòèíäÿí áÿùñ åäÿðÿê äåéèá êè, äåìîêðàòèê èíêèøàô éîëóíäà èðÿëèëÿéÿí Àçÿðáàéúàí íþâáÿòè ñå÷êèëÿðÿ ñàáèòëèê âÿ ðèôàùûí ôîíóíäà ýåäèð: “ßìèíëèêëÿ äåìÿê èñòÿéèðÿì êè, áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðè Àçÿðáàéúàíûí äåìîêðàòèê èíêèøàô òàðèõèíèí íþâáÿòè ïàðëàã ñÿùèôÿñè îëàúàã. Àçÿðáàéúàí õàëãû éöêñÿê ñå÷êè ôÿàëëûüû ýþñòÿðÿðÿê èíêèøàô âÿ ðèôàùà ñÿñ âåðÿúÿê. Öìèäâàðûã êè, áó ñå÷êèëÿðäÿ äÿ õàëãûìûçûí àëòåðíàòèâñèç ñå÷èìè îëàí Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí öçâëÿðèíÿ åòèìàä ýþñòÿðèëÿ- úÿê”. ÉÀÏ Ýþéýþë ðàéîí òÿøêèëàòûíûí àïàðàò ðÿùáÿðè Ðÿøàä Âåéñîâ èñÿ Öìóììèëëè ëèäåð Ùåéäÿð ßëèéåâèí ðÿùáÿðëèéè èëÿ éàðàäûëàí Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí ìöñòÿãèë äþâëÿòèìèçèí ìþùêÿìëÿíäèðèëìÿñèíäÿ, àçÿðáàéúàí÷ûëûã èäåéàëàðûíûí öìóìáÿøÿðè äÿéÿðëÿð ÿñàñûíäà èíêèøàô åòäèðèëìÿñèíäÿ ìöùöì ðîë îéíàäûüûíû, ýöúëö âÿ íöôóçëó ñèéàñè ïàðòèéà êèìè õàëãà ñÿäàãÿòëÿ õèäìÿò ýþñòÿðäèéèíè, ùàçûðäà Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèí ðÿùáÿðëèéè èëÿ þç ôÿàëèééÿòèíè Äåêàáðûí 23-äÿ þëêÿìèçäÿ êå÷èðèëÿúÿê íþâáÿòè áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðè èëÿ ÿëàãÿäàð Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí (ÉÀÏ) òÿáëèüàò-òÿøâèãàò êàìïàíèéàñû Áÿðäÿ ðàéîíóíäà óüóðëà äàâàì åäèð. Áåëÿ êè, ðàéîíóí Ëÿíáÿðàí, Áÿúèðÿâàí, Áþéöê Ýþéöøëö, Ìåùäèëè, Ãàðàäÿìèð÷è êÿíäëÿðèíäÿ ñå÷èúèëÿðëÿ ýþðöø êå÷èðèëèá. Ýþðöøëÿðäÿ ÉÀÏ Áÿðäÿ ðàéîí òÿøêèëàòûíûí Ñå÷êè Ãÿðàðýàùûíûí öçâëÿðè âÿ íàìèçÿäëÿð èøòèðàê åäèáëÿð. ×ûõûø åäÿíëÿðäÿí Ôÿððóõ Ñàäûãîâ, Ãàëèá ßùìÿäîâ, Äèëãÿì Ñöëåéìàíîâà áÿëÿäèééÿ- ëÿðèí þòÿí èëëÿð ÿðçèíäÿ ýþðäöéö èøëÿðäÿí äàíûøûáëàð. Ãåéä åäèëèá êè, áÿëÿäèééÿ öçâëÿðèíèí ÿêñÿðèééÿòè ÉÀÏ öçâëÿðèäèð âÿ îíëàð ÿùàëèíèí ñîñèàë ïðîáëåìëÿðèíèí ùÿëëèíäÿ éàõûíäàí èøòèðàê åäèðëÿð. Áó ìÿíàäà ãàðøûäàí ýÿëÿí ñå÷êèëÿðäÿ ÉÀÏ-ûí íàìèçÿäëÿðèíè äÿñòÿêëÿìÿê äàùà ìÿãñÿäÿóéüóíäóð. Ðàéîíóí Ãàðàäÿìèð÷è êÿíäèíäÿ èñÿ ÉÀÏ íöìàéÿíäÿëÿðè Òöíçàëÿ Ðçàéåâà, Ðîìàí Ìàùìóäîâ, Åëíóð Õÿëèëîâ âÿ Êíéàç ßëèéåâ ÷ûõûø åäÿðÿê ïàðòèéàíûí íþâáÿòè áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíÿ èíàìëà ýåòäèéèíè áèëäèðèáëÿð. Âóð- üóëàíûá êè, ÉÀÏ óüóðëàð ïàðòèéàñûäûð âÿ þëêÿìèçèí èíêèøàôûíäà þçöíÿìÿõñóñ ðîëó âàð. Áó ìÿíàäà ñå÷êèëÿðäÿ ÉÀÏ-ûí íàìèçÿäëÿðèíÿ ñÿñ âåðìÿê èíêèøàô âÿ òÿðÿããèéÿ ñÿñ âåðìÿêäèð. Ýþðöøëÿðäÿ ÷ûõûø åäÿí ñå÷èúèëÿð äÿ Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèí ðÿùáÿðëèéè èëÿ þëêÿìèçèí óüóðëà èíêèøàô åòäèéèíè áèëäèðèáëÿð. Ãåéä åäèëèá êè, Áÿðäÿ ñå÷èúèëÿðè áÿëÿäèééÿ ñå÷êèëÿðèíäÿ úÿíàá Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèí ðÿùáÿðëèê åòäèéè Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí íàìèçÿäëÿðèíÿ ñÿñ âåðÿúÿêëÿð. Í.ÁÀÉÐÀÌËÛ 13 www.yeniazerbaycan.com 04 äåêàáð 2014-úö èë, úöìÿ àõøàìû / ¹ 221 (4380) “Íàõ÷ûâàí Áàüëàðû” Òÿðÿâÿç Ìÿùñóëëàðû Èñòèõàíà Êîìïëåêñè èñòèôàäÿéÿ âåðèëèá Àëè Ìÿúëèñèí Ñÿäðè äåéèá: “Ùÿð áèð þëêÿíèí èãòèñàäè èíêèøàôûíäà, ÿùàëèíèí ìÿøüóëëóüóíóí òÿìèí îëóíìàñûíäà âÿ ÿðçàã ìÿùñóëëàðûíà îëàí òÿëÿáàòûíûí þäÿíèëìÿñèíäÿ ñàùèáêàðëûã ôÿàëèééÿòèíèí ìöùöì éåðè âàðäûð. Îíà ýþðÿ äÿ áó ýöí þëêÿìèçäÿ, åëÿúÿ äÿ ìóõòàð ðåñïóáëèêàäà ñàùèáêàðëûã ôÿàëèééÿòè èëÿ ìÿøüóë îëàí øÿõñëÿðÿ ùÿðòÿðÿôëè ãàéüû ýþñòÿðèëèð. Áóíäàí ñîíðà äà ìóõòàð ðåñïóáëèêàäà ñàùèáêàðëàð ãàéüû èëÿ ÿùàòÿ îëóíàúàã, îíëàðà ùÿðòÿðÿôëè äþâëÿò äÿñòÿéè ýþñòÿðèëÿúÿêäèð”. Àëè Ìÿúëèñèí Ñÿäðè ìöÿññèñÿ“2012-2015-úè èëëÿðäÿ Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñûíäà ìåéâÿ÷èëèéèí âÿ òÿðÿâÿç÷èëèéèí èíêèøàôû öçðÿ Äþâëÿò Ïðîãðàìû”íà óéüóí îëàðàã ìóõòàð ðåñïóáëèêàäà éåíè èñòèõàíà êîìïëåêñëÿðèíèí éàðàäûëìàñû âÿ òÿðÿâÿç ìÿùñóëëàðû èñòåùñàëûíûí àðòûðûëìàñû èñòèãàìÿòèíäÿ àðäûúûë òÿäáèðëÿð ùÿéàòà êå÷èðèëèð. Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñû Àëè Ìÿúëèñèíèí ìÿòáóàò õèäìÿòèíäÿí ÀçÿðÒÀú-à áèëäèðèëèá êè, áó ñàùÿäÿ ýþðöëÿí èøëÿðèí äàâàìû îëàðàã äåêàáðûí 3-äÿ Êÿíýÿðëè ðàéîíóíóí Áþéöêäöç êÿíäèíäÿ “Íàõ÷ûâàí Áàüëàðû” Òÿðÿâÿç Ìÿùñóëëàðû Èñòèõàíà Êîìïëåêñè èñòèôàäÿéÿ âåðèëèá. Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñûíûí èãòèñàäèééàò âÿ ñÿíàéå íàçèðè Ôàìèë Ñåéèäîâ òÿäáèðäÿ ÷ûõûø åäÿðÿê äåéèá êè, ìóõòàð ðåñïóáëèêàäà ñàùèáêàðëûüûí èíêèøàôû èñòèãàìÿòèíäÿ àðäûúûë òÿäáèðëÿð ùÿéàòà êå÷èðèëèð, éåíè èñòåùñàë ìöÿññèñÿëÿðè éàðàäûëûð. Ñîí èëëÿð þçÿë áþëìÿíèí ôÿàëèééÿòèíèí äÿñòÿêëÿíìÿñè, õöñóñèëÿ ñàùèáêàðëàðà ìàëèééÿ äÿñòÿéèíèí ýþñòÿðèëìÿñè èñòåùñàë ìöÿññèñÿëÿðè øÿáÿêÿñèíèí ýåíèøëÿíìÿñèíÿ ñÿáÿá îëóá. Áó ñàùÿäÿ ùÿéàòà êå÷èðèëÿí òÿäáèðëÿðèí äàâàìû îëàðàã þòÿí äþâðäÿ Ñàùèáêàðëûüà Êþìÿê Ôîíäó òÿðÿôèíäÿí 1174 ëàéèùÿíèí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñè ö÷öí 104 ìèëéîí ìàíàòäàí àðòûã êðåäèò âåðèëèá. Ýþñòÿðèëÿí ãàéüû íÿòèúÿñèíäÿ 2014-úö èëäÿ ìóõòàð ðåñïóáëèêàäà 40 éåíè èñòåùñàë âÿ õèäìÿò ñàùÿñè éàðàäûëûá. Éåíè éàðàäûëàí èñòåùñàë ìöÿññèñÿëÿðè àðàñûíäà èñòèõàíà êîìïëåêñëÿðè ìöùöì éåð òóòóð. Ùàçûðäà ìóõòàð ðåñïóáëèêàäà öìóìè ñàùÿñè 100 ìèí êâàäðàòìåòðäÿí àðòûã îëàí èñòèõàíà êîìïëåêñëÿðè ôÿàëèééÿò ýþñòÿðèð. Áó äà ïàéûç-ãûø ìþâñöìöíäÿ ÿùàëèíèí êåéôèééÿòëè òÿðÿâÿç ìÿùñóëëàðû èëÿ òÿìèíàòûíäà ìöùöì ðîë îéíàéûð. Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñû Àëè Ìÿúëèñèíèí Ñÿäðè Âàñèô Òàëûáîâ “Íàõ÷ûâàí Áàüëàðû” Òÿðÿâÿç Ìÿùñóëëàðû Èñòèõàíà Êîìïëåêñèíèí òÿøêèëàò÷ûëàðûíà òÿøÿêêöðöíö áèëäèðèá, ìöÿññèñÿíèí èñòèôàäÿéÿ âåðèëìÿñè ìöíàñèáÿòèëÿ êîëëåêòèâè òÿáðèê åäÿðÿê äåéèá: “Þëêÿìèçäÿ ñàùèáêàðëûüûí èíêèøàôûíà ùÿðòÿðÿôëè ãàéüû ýþñòÿðèëèð. Áóíóí äà íÿòèúÿñèíäÿ öìóìè äàõèëè ìÿùñóë èñòåùñàëûíäà þçÿë áþëìÿíèí ïàéû 86 ôàèç òÿøêèë åäèð. Àçÿðáàéúàí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâèí ìöòÿìàäè îëàðàã ñàùèáêàðëàðëà ýþðöøìÿñè, áó ñàùÿ öçðÿ éåíè âÿçèôÿëÿðèí ìöÿééÿíëÿøäèðèëìÿñè þçÿë áþëìÿíèí èíêèøàôûíà òÿêàí âåðèá. Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñûíäà äà ñàùèáêàðëûüûí èíêèøàôû èñòèãàìÿòèíäÿ àðäûúûë òÿäáèðëÿð ùÿéàòà êå÷èðèëèð. Ùÿð èë ñàùèáêàðëàðëà ýþðöøëÿð êå÷èðèëèð, ýþðöëìöø èøëÿð ìöçàêèðÿ îëóíóð âÿ ãàðøûäà äóðàí âÿçèôÿëÿð ìöÿééÿíëÿøäèðèëèð”. Àëè Ìÿúëèñèí Ñÿäðè äåéèá: “Ìóõòàð ðåñïóáëèêàäà òÿðÿâÿç ìÿùñóëëàðû èñòåùñàëûíû ùÿéàòà êå÷èðÿí èñòèõàíà êîìïëåêñëÿðèíèí éàðàäûëìàñû ãàðøûäà äóðàí ÿñàñ âÿçèôÿëÿðäÿíäèð. Îíà ýþðÿ äÿ “Íàõ÷ûâàí Áàüëàðû” Òÿðÿâÿç Ìÿùñóëëàðû Èñòèõàíà Êîìïëåêñèíèí áèçíåñ ïëàíû òÿñäèã åäèëäèêäÿí ñîíðà Ñàùèáêàðëûüà Êþìÿê Ôîíäó òÿðÿôèíäÿí êðåäèò àéðûëûá âÿ ìöÿññèñÿ éàðàäûëûá. 2014-úö èëäÿ ìóõòàð ðåñïóáëèêàäà èñòèôàäÿéÿ âåðèëÿí èñòåùñàë ìöÿññèñÿëÿðè àðàñûíäà ÿí ÷îõ èíâåñòèñèéà ìÿùç áó ñàùÿíèí éàðàäûëìàñûíà ñÿðô îëóíóá. ×öíêè ÿùàëèíèí èëáîéó êåéôèééÿòëè òÿðÿâÿç ìÿùñóëëàðûíà îëàí òÿëÿáàòûíûí þäÿíèëìÿñè âàúèá øÿðòäèð. Áóíóí ö÷öí äÿ éåíè èñòåùñàë ìöÿññèñÿëÿðè éàðàäûëìàëû, ñàùèáêàðëàðûí ôÿàëèééÿòè äÿñòÿêëÿíìÿëè, èñòåùñàë ñàùÿñèíèí ðåíòàáåëëè èøëÿìÿñè ö÷öí äàõèëè áàçàð ãîðóíìàëûäûð”. íèí ðåíòàáåëëè èøëÿéÿúÿéèíÿ ÿìèíëèéèíè áèëäèðèá, áèð äàùà êîëëåêòèâè òÿáðèê åäèá, èñòèõàíà êîìïëåêñèíäÿ éàðàäûëàí øÿðàèòëÿ òàíûø îëóá. Ñàùèáêàð Åë÷èí Áàüûðîâ èñòèõàíà êîìïëåêñè ùàããûíäà ìÿëóìàò âåðèá. Áèëäèðèá êè, ìöÿññèñÿ éàðàäûëàðêÿí Ñàùèáêàðëûüà Êþìÿê Ôîíäóíäàí 2 ìèëéîí ìàíàò êðåäèò ýþòöðöëöá, 2 ìèëéîí 150 ìèí ìàíàò øÿõñè èíâåñòèñèéàäàí èñòèôàäÿ åäèëèá. Êîìïëåêñèí éàðàäûëìàñûíûí ÿñàñ ìÿãñÿäè ÿùàëèíè åêîëîæè úÿùÿòäÿí ñàüëàì òÿðÿâÿç ìÿùñóëëàðû èëÿ òÿìèí åòìÿêäÿí èáàðÿòäèð. 46 ìèí êâàäðàòìåòð ñàùÿñè îëàí éåíè èñòèõàíà êîìïëåêñèíäÿ òÿðÿâÿç áèòêèëÿðèíèí ÿêèíè, øèòèë éåòèøäèðèëìÿñè, òóðøó èñòåùñàëû, äèá÷ÿê ýöëëÿðèíèí éåòèøäèðèëìÿñè âÿ ñàòûøû ñàùÿñè éàðàäûëûá, ùàçûð ìÿùñóëëàðûí ñàõëàíûëìàñû ö÷öí ñîéóäóúó àíáàð òèêèëèá. Êîìïëåêñäÿ Òöðêèéÿ, Èñïàíèéà, Èñðàèë âÿ Èòàëèéà èñòåùñàëû îëàí ÿí ìöàñèð àâàäàíëûãëàð ãóðàøäûðûëûá, 2,7 êèëîìåòð óçóíëóüóíäà äðåíàæ øÿáÿêÿñè ÷ÿêèëèá, 3 òðàêòîð âÿ ìÿùñóëëàðûí ñàòûø ìÿíòÿãÿëÿðèíÿ ÷àòäûðûëìàñû ö÷öí ñîéóäóúó êàìåðàëû íÿãëèééàò âàñèòÿëÿðè àëûíûá. Êîìïëåêñ òàì àâòîìàòëàøäûðûëìûø èãëèì-íÿçàðÿò, èñòèëèê-ìöùàôèçÿ, ùàâàëàíäûðìà, ýöáðÿëÿíäèðìÿ âÿ ñóâàðìà ñèñòåìëÿðè èëÿ òÿúùèç åäèëèá. Áóðàäà äàìúû âÿ ÷èëÿìÿ ñóâàðìà öñóëóíäàí èñòèôàäÿ åäèëèð. Ìöàñèð òåõíîëîýèéàëàðûí òÿòáèãè áàçàðà ðÿãàáÿòÿ äàâàìëû ìÿùñóë ÷ûõàðûëìàñûíà èìêàí âåðÿúÿêäèð. Øèòèëëÿðèí òîçëàíäûðûëìàñû õöñóñè èø÷è àðûëàð âàñèòÿñèëÿ ùÿéàòà êå÷èðèëèð êè, áó äà ìÿùñóëäàðëûüûí òÿáèè éîëëà àðòûðûëìàñûíäà âÿ åêîëîæè òÿìèç ìÿùñóëëàðûí èñòåùñàëûíäà ìöùöì àìèëäèð. Èñòåùñàë ïðîñåñèíäÿ éàëíûç öçâè ýöáðÿäÿí èñòèôàäÿ îëóíóð. Ìöÿññèñÿäÿ éàðàäûëàí ñîéóäóúó àíáàð èñÿ òÿëÿáàòäàí àðòûã èñòåùñàë îëóíàí ìÿùñóëëàðûí êåéôèééÿòèíèí èòèðèëìÿäÿí ñàõëàíûëìàñûíà èì- êàí âåðÿúÿêäèð. Èëêèí ìÿðùÿëÿäÿ êîìïëåêñäÿ 21 ìèí õèéàð, 105 ìèí ïîìèäîð âÿ 18 ìèí ÷èéÿëÿê øèòèëè ÿêèëèá. Ìöÿññèñÿíèí èëëèê èñòåùñàë ýöúö 1300 òîíäóð. Ìÿùñóëëàð ìöõòÿëèô ÷ÿêèëè âÿ ýèýèéåíèê ãàéäàëàðà óéüóí òàðàëàðäà ãàáëàøäûðûëäûãäàí ñîíðà ñàòûø ìÿíòÿãÿëÿðèíÿ ýþíäÿðèëèð. Ýÿëÿúÿêäÿ êîìïëåêñèí ñàùÿñèíèí ýåíèøëÿíäèðèëìÿñè âÿ äèýÿð òÿðÿâÿç ìÿùñóëëàðûíûí éåòèøäèðèëìÿñè äÿ íÿçÿðäÿ òóòóëóð. Êîìïëåêñäÿ òÿùëöêÿñèçëèê êàìåðàëàðû ãóðàøäûðûëûá, èø îòàãëàðû âÿ éåìÿêõàíà èñòèôàäÿéÿ âåðèëèá. Èñòèõàíà êîìïëåêñèíäÿ 50 íÿôÿð èøëÿ òÿìèí îëóíóá. Àëè Ìÿúëèñèí Ñÿäðè ìóõòàð ðåñïóáëèêàäà ÿðçàã òÿùëöêÿñèçëèéèíèí òÿìèí îëóíìàñû èñòèãàìÿòèíäÿ ùÿéàòà êå÷èðèëÿí òÿäáèðëÿðèí áóíäàí ñîíðà äà äàâàì åòäèðèëìÿñèíèí âàúèáëèéèíè áèëäèðèá, áàçàðûí éåðëè òÿðÿâÿç ìÿùñóëëàðû èëÿ òÿìèí îëóíìàñû, åêîëîæè òÿìèç ìÿùñóëëàðûí èñòåùñàëûíà äèããÿòèí àðòûðûëìàñû âÿ áó ñàùÿ èëÿ ìÿøüóë îëàí ñàùèáêàðëàðûí ôÿàëèééÿòèíèí äÿñòÿêëÿíìÿñè áàðÿäÿ àèäèééÿòè ãóðóìëàðà òàïøûðûãëàð âåðèá. Ñàùèáêàð Åë÷èí Áàüûðîâ ìóõòàð ðåñïóáëèêàäà ñàùèáêàðëûüûí èíêèøàôû ö÷öí ùÿðòÿðÿôëè øÿðàèò éàðàäûëäûüûíû ñþéëÿéèá âÿ ýþñòÿðèëÿí ãàéüûéà ýþðÿ ìèííÿòäàðëûüûíû áèëäèðèá. Íàõ÷ûâàíäà “Ìóëòèêóëòóðàëèçì âÿ äèíè ìÿñÿëÿëÿð” ìþâçóñóíäà êîíôðàíñ Àçÿðáàéúàíûí ùÿð éåðèíäÿ îëäóüó êèìè, Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñûíäà äà àçñàéëû õàëãëàðûí íöìàéÿíäÿëÿðèíèí ìÿäÿíè èðñèíèí ãîðóíìàñûíà âÿ äèíè àçàäëûüûíà ÷îõ ùþðìÿòëÿ éàíàøûëûð. Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñû Àëè Ìÿúëèñèíèí Ñÿäðèíèí “Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñûíäà ìóëòèêóëòóðàëèçì âÿ äèíè ìÿñÿëÿëÿð öçðÿ êîìèññèéàëàðûí éàðàäûëìàñû ùàããûíäà” 2014-úö èë 20 àâãóñò òàðèõëè Ñÿðÿíúàìûíûí ÿñàñ ìÿãñÿäè äþâëÿò-äèí ìöíàñèáÿòëÿðèíèí äàùà éöêñÿê ñÿâèééÿäÿ, äàùà äîëüóí òÿíçèìëÿíìÿñèäèð. ÀçÿðÒÀú õÿáÿð âåðèð êè, Íàõ÷ûâàí Øÿùÿð Ìÿäÿíèééÿò âÿ Òóðèçì Øþáÿñèíèí òÿøêèëàò÷ûëûüû èëÿ Ùåéäÿð ßëèéåâ Óøàã-Ýÿíúëÿð Éàðàäûúûëûã Ìÿðêÿçèíèí ñàëîíóíäà “Ìóëòèêóëòóðàëèçì âÿ äèíè ìÿñÿëÿëÿð” ìþâçóñóíäà êå÷èðèëÿí êîíôðàíñäà áó áàðÿäÿ ÿòðàôëû äàíûøûëûá. Øÿùÿð ìÿäÿíèééÿò âÿ òóðèçì øþáÿñèíèí ìöäèðè, Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí ßìÿêäàð ìÿäÿíèééÿò èø÷èñè Èìàìãóëó ßùìÿäîâ áèëäèðèá êè, ñèâèëèçàñèéàëàðûí ãîâóøäóüó ìÿêàíäà éåðëÿøÿí þëêÿìèçèí çÿíýèí ìÿäÿíè, ìÿíÿâè èðñÿ âÿ òîëåðàíòëûã ÿíÿíÿëÿðèíÿ ìàëèê îëìàñû áó ýöí áåéíÿëõàëã àëÿìäÿ åòèðàô åäèëèð. Ìþâúóä ìèëëè-ìÿäÿíè ìöõòÿëèôëèê âÿ åòíèê-äèíè äþçöìëöëöê ìöùèòè îíó ÷îõìèëëÿòëè, ÷îõ êîíôåññèéàëû äèéàð êèìè äöíéà ìèãéàñûíäà ìÿäÿíèééÿòëÿðàðàñû äèàëîãóí áÿíçÿðñèç ìÿêàíûíà ÷åâèðèá. Ãåéä îëóíóá êè, ìóëòèêóëòóðàëèçìèí ùÿéàò òÿðçèíÿ ÷åâðèëäèéè Àçÿðáàéúàíûí äöíéàéà òîëåðàíòëûã íöìóíÿñè îëàðàã äàùà ýåíèø òàíûäûëìàñûíûí âàúèáëèéèíè íÿçÿðÿ àëàí äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñû Áàêû Áåéíÿëõàëã Ìóëòèêóëòóðàëèçì Ìÿðêÿçèíèí éàðàäûëìàñû ùàããûíäà Ôÿðìàí èìçàëàéûá. 2010-úó èëäÿí áàøëàéàðàã Áàêûäà êå÷èðèëÿí Áåéíÿëõàëã Ùóìàíèòàð ôîðóìëàðäà íöôóçëó õàðèúè þëêÿ íöìàéÿíäÿëÿðèíèí ñÿñëÿíäèðäèêëÿðè ôèêèðëÿð áèð äàùà áåëÿ äåìÿéÿ ÿñàñ âåðèð êè, Àçÿðáàéúàíäà ìóëòèêóëòóðàëèçì éàøàéûð, ìþùêÿìëÿíèð âÿ ýÿëÿúÿêäÿ äÿ éàøàéàúàãäûð. Íàõ÷ûâàí øÿùÿð Èúðà Ùàêèìèééÿòèíèí ßðàçè èäàðÿåòìÿ âÿ éåðëè þçöíöèäàðÿåòìÿ îðãàíëàðû èëÿ èø øþáÿñèíèí ìöäèðè Èñìàéûë Ýöëìÿììÿäîâ “Ìóëòèêóëòóðàëèçì - Àçÿðáàéúàíûí äþâëÿò ñèéàñÿòè, úÿìèééÿòèí ùÿéàò òÿðçèäèð” ìþâçóñóíäà ÷ûõûøûíäà áèëäèðèá êè, ìóëòèêóëòóðàëèçì þëêÿìèçäÿ ÿñðëÿðäÿí áÿðè ôîðìàëàøàí äÿéÿðëÿð òîïëóñóäóð. Òîëåðàíòëûã âÿ ìÿíÿâè ïîòåíñèàë, äèíè ëîéàëëûã âÿ ìèëëè þçöíÿìÿõñóñëóã, ïñèõîëîæè ñÿáàò âÿ áÿøÿðè äÿéÿðëÿðÿ à÷ûãëûã Àçÿðáàéúàí èíñàíû ö÷öí õàñäûð. Óëó þíäÿð Ùåéäÿð ßëèéåâ ùàãëû îëàðàã ìóëòèêóëòóðàëèçì ñèéàñÿòèíè þëêÿíèí äåìîêðàòèê èíêèøàôûíûí òÿðêèá ùèññÿñè ùåñàá åäèðäè. Î, Àçÿðáàéúàí ÿðàçèñèíäÿ éàøàéàí ìèëëè àçëûãëàðûí ùöãóã âÿ àçàäëûãëàðûíûí, î úöìëÿäÿí åòíèê-ìÿäÿíè, äèíè äÿéÿðëÿðèíèí ãîðóíìàñûíû äåìîêðàòèéàíûí ìöùöì ïðèíñèïè îëàí ÿñàñ èíñàí ùöãóã âÿ àçàäëûãëàðû êîíòåêñòèíäÿ ýþðöðäö. “Öìóììèëëè ëèäåð Ùåéäÿð ßëèéåâèí ðÿùáÿðëèéè àëòûíäà þëêÿìèçäÿ Àçÿðáàéúàí õàëãûíûí ìóëòèêóëòóðàë ÿíÿíÿëÿðèíèí ãîðóíìàñû âÿ èíêèøàô åòäèðèëìÿñè ñàùÿñèíäÿ ùÿéàòà êå÷èðèëÿí ñèéàñè èñòèãàìÿò éåíè ìÿðùÿëÿäÿ îíóí ëàéèãëè äàâàì÷ûñû Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ òÿðÿôèíäÿí óüóðëà èíêèøàô åòäèðèëèð”, - äåéÿí Èñìàéûë Ýöëìÿììÿäîâ ãåéä åäèá êè, äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñû áó ñèéàñÿòèí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñèíäÿ ÁÌÒ, ÀÒßÒ, Àâðîïà Øóðàñû, Àâðîïà Èòòèôàãû, Èñëàì ßìÿêäàøëûã Òÿøêèëàòû âÿ äèýÿð íöôóçëó áåéíÿëõàëã òÿøêèëàòëàðëà ÿìÿêäàøëûüà õöñóñè þíÿì âåðèð. Íàõ÷ûâàí øÿùÿð 2 íþìðÿëè óøàã ìóñèãè ìÿêòÿáèíèí äèðåêòîðó, ñÿíÿòøöíàñëûã öçðÿ ôÿëñÿôÿ äîêòîðó, äîñåíò Íàòÿâàí Ãÿäèìîâà “Ìóëòèêóëòóðàëèçì ñèéàñÿòè áåéíÿëõàëã òÿúðöáÿäÿ” ìþâçóñóíäà ÷ûõûø åäÿðÿê äåéèá êè, ìóëòèêóëòóðàëèçì ìÿäÿíè ïëöðàëèçìè ãÿáóë åäÿí âÿ îíóí èíêèøàôûíà øÿðàèò éàðàäàí áèð ñèéàñÿòäèð. Ìóëòèêóëòóðàë úÿìèééÿòäÿ ùÿð áèð âÿòÿíäàø þç ìÿäÿíèééÿòèíè, äèëèíè, ÿíÿíÿñèíè, åòíèê âÿ äèíè äÿéÿðëÿðèíè èíêèøàô åòäèðìÿê, àíà äèëèíäÿ ìÿêòÿá à÷ìàã, ãÿçåò âÿ æóðíàë äÿðú åòìÿê ñàùÿëÿðèíäÿ áÿðàáÿð ùöãóãëàðà ìàëèêäèð. Ãåéä îëóíóá êè, ìóëòèêóëòóðàëèçì áèð ñèéàñÿò êèìè þç ìàùèééÿòè áàõûìûíäàí òîëåðàíòëûãëà äà ñûõ áàüëûäûð. Î, ìöõòÿëèô ìÿäÿíèééÿòëÿðèí ïàðàëåë øÿêèëäÿ éàøàìàñûíû ãÿáóë åäÿí òîëåðàíò úÿìèééÿòèí áàøëûúà õöñóñèééÿòëÿðèíäÿí áèðèäèð. Òîëåðàíò úÿìèééÿòäÿ ìóëòèêóëòóðàëèçì ìÿäÿíèééÿòëÿðèí ãàðøûëûãëû ñóðÿòäÿ çÿíýèíëÿøìÿñèíÿ, õàëãëàðû áèðëÿøäèðÿí ìÿäÿíèééÿòèí ôîðìàëàøìàñûíà ñÿáÿá îëóð êè, áó äà èíñàíëàðûí ýÿëÿúÿê ìÿäÿíè áèðëèéè ìÿãñÿäèëÿ áèð ìÿäÿíèééÿòèí äèýÿð ìÿäÿíèééÿòÿ èíòåãðàñèéà ïðîñåñè èëÿ ÿëàãÿäàðäûð. Êîíôðàíñäà ìþâçó ÿòðàôûíäà ýåíèø äèñêóññèéàëàð àïàðûëûá. Áàêû Äþâëÿò Óíèâåðñèòåòèíäÿ Àíëàøìà Ìåìîðàíäóìó èìçàëàíûá çèäåíòè Èëùàì ßëèéåâèí àïàðäûüû ñèéàñÿòèí óüóðëó íÿòèúÿëÿðèíäÿí áÿùñ åäèá. Þëêÿìèçäÿ äèýÿð ñàùÿëÿðëÿ éàíàøû, èãòèñàäèééàòûí äà äèíàìèê èíêèøàô åòäèéèíè äèããÿòÿ ÷àòäûðàí Ð.Àñëàíëû, åéíè çàìàíäà, Ãèéìÿòëè Êàüûçëàð öçðÿ Äþâëÿò Êîìèòÿñè èëÿ ÁÄÓ-íóí ÿìÿêäàøëûüûíûí ÿùÿìèééÿòèíè âóðüóëàéûá. Ñîíðà òÿðÿôëÿð àðàñûíäà Àíëàøìà Ìåìîðàíäóìó èìçàëàíûá. Äåêàáðûí 3-äÿ Áàêû Äþâëÿò Óíèâåðñèòåòèíäÿ (ÁÄÓ) áó àëè ìÿêòÿá èëÿ Ãèéìÿòëè Êàüûçëàð öçðÿ Äþâëÿò Êîìèòÿñè àðàñûíäà ìàëèééÿ âÿ ãèéìÿòëè êàüûçëàð áàçàðûíäà åëì âÿ òÿùñèë ñàùÿñèíäÿ ÿìÿêäàøëûüà äàèð Àíëàøìà Ìåìîðàíäóìó èìçàëàíûá. ÀçÿðÒÀú õÿáÿð âåðèð êè, ïðîôåññîð âÿ ìöÿëëèìëÿðèí, òÿëÿáÿëÿðèí èøòèðàê åòäèêëÿðè èìçàëàíìà ìÿðàñèìèíäÿ ÁÄÓ-íóí ðåêòîðó, Ìèëëè Ìÿúëèñèí äåïóòàòû, àêàäåìèê Àáåë Ìÿùÿððÿìîâ Àçÿðáàéúàí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâèí åëìÿ, òÿùñèëÿ äàèì áþéöê þíÿì âåðäèéèíè âóðüóëàéûá. Ìöàñèð äöíéàäà åëìèí, òÿùñèëèí ìöùöì ðîëóíó õàòûðëàäàí ðåêòîð ÁÄÓ-äà áó ñàùÿíèí èíêèøàôû ö÷öí ðåàëëàøäûðûëàí òÿäáèðëÿð, òÿùñèë ìöÿññèñÿñèíèí áåéíÿëõàëã ÿëàãÿëÿðè áàðÿäÿ ìÿëóìàò âåðèá. Àêàäåìèê À.Ìÿùÿððÿìîâ åëì, òÿùñèë ìöÿññèñÿëÿðè èëÿ äèýÿð ñàùÿëÿðèí ÿìÿêäàøëûüûíûí áþéöê ñÿìÿðÿ âåðäèéèíè áèëäèðèá. Ãèéìÿòëè Êàüûçëàð öçðÿ Äþâëÿò Êîìèòÿñèíèí ñÿäðè Ðöôÿò Àñëàíëû Àçÿðáàéúàí Ïðå- Ñÿíÿäè À.Ìÿùÿððÿìîâ âÿ Ð.Àñëàíëû èìçàëàéûáëàð. Ìåìîðàíäóìà ÿñàñÿí, ÁÄÓ ãèéìÿòëè êàüûçëàð áàçàðû ö÷öí êàäð ùàçûðëûüûíà äÿñòÿê âåðÿúÿê, ùÿì÷èíèí, óíèâåðñèòåòèí òÿëÿáÿëÿðè Ãèéìÿòëè Êàüûçëàð öçðÿ Äþâëÿò Êîìèòÿñèíäÿ òÿúðöáÿ êå÷ÿúÿêëÿð âÿ áèðýÿ ñåìèíàðëàð, êîíôðàíñëàð òÿøêèë îëóíàúàã. “Ãàðäàøëàøìûø ìÿêòÿáëÿð” ëàéèùÿñè ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ ãàçàõëû øàýèðäëÿð Ãÿáÿëÿäÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè éàíûíäà Áèëèê Ôîíäóíóí “Èëáîéó áèëèê” ïðîãðàìûíûí “Ãàðäàøëàøìûø ìÿêòÿáëÿð” ëàéèùÿñè ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ íþâáÿòè òÿäáèð Ãÿáÿëÿ øÿùÿðèíäÿ êå÷èðèëèá. ÀçÿðÒÀú õÿáÿð âåðèð êè, Ôîíäóí òÿøÿááöñö èëÿ Ãàçàõ øÿùÿð 1 íþìðÿëè îðòà ìÿêòÿáèíèí 12 øàýèðäè Ãÿáÿëÿ øÿùÿðèíäÿêè 2 íþìðÿëè îðòà ìÿêòÿáèí ãîíàüû îëóá. Ùÿð èêè ìÿêòÿáèí øàýèðäëÿðè ÿââÿëúÿ Óëó þíäÿð Ùåéäÿð ßëèéåâèí õàòèðÿñèíè åùòèðàìëà éàä åäÿðÿê àáèäÿñè þíöíÿ ýöë äÿñòÿëÿðè äöçöáëÿð. Ñîíðà ìÿêòÿáëèëÿðèí Ãÿáÿëÿ øÿùÿðèíäÿêè Øÿùèäëÿð õèéàáàíûíà, Ùåéäÿð ßëèéåâ Ìÿðêÿçèíÿ, ðàéîí òàðèõ-äèéàðøöíàñëûã ìóçåéèíÿ, ×óõóð Ãÿáÿëÿ êÿíäèíäÿêè Äþâëÿò Òàðèõ-Ìÿäÿíèééÿò Ãîðóüóíà åêñêóðñèéàñû òÿøêèë îëóíóá. Òÿäáèð èøòèðàê÷ûëàðûíà Ãàôãàç Àëáàíèéàñû âÿ îíóí ïàéòàõòû ãÿäèì Ãÿáÿëÿ øÿùÿðè, åëÿúÿ äÿ ìöàñèð Ãÿáÿëÿíèí èíêèøàôû èñòèãàìÿòèíäÿ ýþðöëÿí èøëÿð, òèêèíòè-ãóðóúóëóã èøëÿðè, òóðèçìèí, òÿùñèëèí âÿ äèýÿð ñàùÿëÿðèí èíêèøàôû áàðÿäÿ ìÿëóìàò âåðèëèá. Ñîíðà ìÿêòÿáëèëÿð àðàñûíäà “Ùåéäÿð ßëèéåâ âÿ ìöñòÿãèëëèéèìèç” ìþâçóñóíäà áèëèê éàðûøû êå÷èðèëèá, ãàëèáëÿðÿ ùÿäèééÿëÿð òÿãäèì åäèëèá. Òÿäáèðäÿ Ãÿáÿëÿ øÿùÿð 2 íþìðÿëè òàì îðòà ìÿêòÿáèíèí øàýèðäëÿðè Óëó þíäÿð Ùåéäÿð ßëèéåâÿ ùÿñð åòäèêëÿðè “Ñÿí åëÿ áèð çèðâÿñÿí” ÿáÿäè-áÿäèè êîìïîçèñèéàñûíû íöìàéèø åòäèðèáëÿð. Ãàçàõëû øàýèðäëÿð ãÿäèì Ãÿáÿëÿ òîðïàüûíäàí õîø òÿÿññöðàòëà àéðûëûáëàð. Áèëèê Ôîíäó Êàðëîâ Óíèâåðñèòåòèíäÿ “Àçÿðáàéúàíûí ýåîëîýèéà åëìè ×åõèéàäà” ñÿðýèñèíè òÿøêèë åäèá Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè éàíûíäà Áèëèê Ôîíäó äåêàáðûí 3-äÿí ×åõèéà Ðåñïóáëèêàñûíûí ïàéòàõòû Ïðàãà øÿùÿðèíäÿ ö÷ ýöíëöê ñÿðýè êå÷èðèð. “Àçÿðáàéúàí åëìè õàðèúäÿ” ïðîãðàìû ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ ðåàëëàøàí ñÿðýè “Àçÿðáàéúàíûí ýåîëîýèéà åëìè ×åõèéàäà” àäëàíûð. Ñÿðýè èëÿ ÿëàãÿäàð þíúÿ Êàðëîâ Óíèâåðñèòåòèíäÿ “äÿéèðìè ìàñà” òÿøêèë îëóíóá. “Àçÿðáàéúàí - ×åõèéà: Òàðèõè-ìÿäÿíè ìöíàñèáÿòëÿð” ìþâçóñóíäà êå÷èðèëÿí ìöçàêèðÿëÿðäÿ åëì-òÿùñèë, ñèéàñÿò, èíúÿñÿíÿò, èø àäàìëàðû àðàñûíäà ìþâúóä ÿëàãÿëÿðèí äàùà äà ýåíèøëÿíäèðèëìÿñè ÿòðàôûíäà ôèêèð ìöáàäèëÿñè àïàðûëûá. Áèëèê Ôîíäóíóí èúðà÷û äèðåêòîðó Îêòàé Ñÿìÿäîâ èêè äîñò þëêÿíèí îðòàã äÿéÿðëÿðèíäÿí äàíûøûá, òàðèõè-ìÿäÿíè ÿëàãÿëÿðèí éöêñÿëÿí õÿòò öçðÿ èíêèøàô åòäèéèíè âóðüóëàéûá. Òÿäáèðäÿ Êàðëîâ Óíèâåðñèòåòèíèí Éàõûí Øÿðã âÿ Àôðèêà þëêÿëÿðè öçðÿ Èíñòèòóòóíóí ïðîôåññîðó Åäóàðä Ýîìáàð, ×åõèéà Ðåñïóáëèêàñûíûí Òöðêèéÿäÿêè ñàáèã ñÿôèðè, äèë÷è àëèì Òîìàñ Ëàíå, ÀÌÅÀ-íûí ìöõáèð öçâö Àðèô Èñìàéûëçàäÿ âÿ Òÿáèÿò òàðèõè ìóçåéèíèí äèðåêòîðó Òàðèéåë Åéáÿòîâ, ïåòðîëîýèéà öçðÿ òàíûíìûø ÷åõ òÿäãèãàò÷ûñû Ñùàù Âàëè Ôàðéàä, ×åõèéà ìèëëè òÿáèÿò ìóçåéèíèí äèðåêòîðó Æèðèíà Äàñêîâà âÿ ìóçåéèí äèýÿð ÿìÿêäàøû òàíûíìûø ïàëåîíòîëîã Æèðè Êâàúåê, ×åõèéà Ñÿíàéå Íàçèðëèéèíèí òÿìñèë÷èñè Ïàâåë Êàâèíà, Óíèâåðèñòåòèí ýåîëîýèéà öçðÿ ïðîôåññîðó Ïàâåë Áîñàê ÷ûõûø åäÿðÿê áèëäèðèáëÿð êè, Àçÿðáàéúàíëà ×åõèéà àðàñûíäà òàðèõè-ìÿäÿíè ìöíàñèáÿòëÿðèí ýåíèøëÿíäèðèëìÿñè ö÷öí ìöíáèò øÿðàèò ìþâúóääóð. Êàðëîâ Óíèâåðñèòåòèíäÿ áàø òóòàí “Àçÿðáàéúàíûí ýåîëîýèéà åëìè ×åõèéàäà” àäëû ñÿðýèíèí à÷ûëûøûíäà Óíèâåðñèòåòèí ðåêòîðó Òîìàñ Çèìà Àçÿðáàéúàíûí ×åõèéà Ðåñïóáëèêàñûíûí áþéöê åíåðæè òÿðÿôäàøû îëäóüóíó äèããÿòÿ ÷àòäûðûá. ×åõèéàíûí åíåðæè òÿëÿáàòû- íûí 20 ôàèçèíäÿí ÷îõóíó Àçÿðáàéúàíûí þäÿäèéèíè õàòûðëàäàí ðåêòîð äåéèá êè, áåëÿ ëàéèùÿëÿð èêè þëêÿ àðàñûíäàêû åëìè ìöáàäèëÿíèí èíêèøàôûíà òÿêàí âåðèð. Àçÿðáàéúàíûí ×åõèéàäàêû ñÿôèðè Ôÿðèä Øÿôèéåâ Àçÿðáàéúàí åëìèíèí õàðèúäÿ òàíûäûëìàñû ìÿãñÿäè èëÿ Áèëèê Ôîíäóíóí ùÿéàòà êå÷èðäèéè ëàéèùÿëÿðè àëãûøëàäûüûíû áèëäèðèá âÿ ãåéä åäèá êè, áåëÿ òÿäáèðëÿðèí áöòöí åëì ñàùÿëÿðèíè ÿùàòÿ åòìÿñè âàúèáäèð. Ñÿôèðèí ñþçëÿðèíÿ ýþðÿ, åëìèìèçèí õàðèúäÿ òàíûäûëìàñû òÿëÿáÿ âÿ ìöÿëëèì ìöáàäèëÿñèíÿ, ùÿì÷èíèí, Àçÿðáàéúàíûí òàðèõè, ìÿäÿíèééÿòè, ÿäÿáèééàòû âÿ ñèéàñÿòèíèí òÿáëèüèíÿ øÿðàèò éàðàäàúàã. Àçÿðáàéúàíëû àëèìëÿð ýåîëîýèéà åëìèíäÿ ãàçàíäûãëàðû íàèëèééÿòëÿðè, òÿìñèë åòäèêëÿðè þëêÿíèí ÿðàçèñèíäÿ àøêàðà ÷ûõàðäûãëàðû ãèéìÿòëè ãÿäèì åêñïîíàòëàðû, äÿìèð, ãûçûë, ýöìöø, àëóíèò, ïîëèìåòàë âÿ áàøãà éàòàãëàðûí ÿêñ îëóíäóüó õÿðèòÿëÿðè íöìàéèø åòäèðèá, ÷åõ àëèìëÿðè èëÿ ÿìÿêäàøëûã ìöíàñèáÿòëÿðè ãóðóáëàð. Ñÿðýèéÿ ãàòûëàí ÷åõèéàëû àëèìëÿð äåéèáëÿð êè, íöìàéèø îëóíàí åêñïîíàòëàð Àçÿðáàéúàíûí ýåîëîýèéà åëìè - çÿíýèí éåðàëòû âÿ éåðöñòö ñÿðâÿòëÿðè ùàããûíäà õåéëè áèëýèëÿð âåðèá. Íþâáÿòè ýöíëÿðäÿ “Àçÿðáàéúàí åëìè õàðèúäÿ” ïðîãðàìû ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ Áèëèê Ôîíäóíóí õÿòòè èëÿ Àçÿðáàéúàíäàí ×åõèéàéà ýåäÿí àëèìëÿðèí ìöùàçèðÿëÿðè äèíëÿíèëÿúÿê. Ïÿðâèç ÑÀÄÀÉÎÜËÓ 14 www.yeniazerbaycan.com 04 äåêàáð 2014-úö èë, úöìÿ àõøàìû / ¹ 221 (4380) Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñûíûí 90 èëëèê ÃÄÈßÒ-ÿ öçâ þëêÿëÿðèí åëì âÿ òåõíîëîýèéà öçðÿ éóáèëåéèíÿ ùÿñð îëóíìóø ðÿñì ñÿðýèñè à÷ûëûá íàçèðëÿðèíèí Áàêû ýþðöøöíäÿ ìöùöì ãÿðàðëàð ãÿáóë åäèëèá Äåêàáðûí 3-äÿ “Êåìïèíñêè Áàäàìäàð” îòåëèíäÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè éàíûíäà Åëìèí Èíêèøàôû Ôîíäóíóí (ÅÈÔ), Ðàáèòÿ âÿ Éöêñÿê Òåõíîëîýèéàëàð Íàçèðëèéèíèí áèðýÿ òÿøêèëàò÷ûëûüû èëÿ Ãàðà Äÿíèç Èãòèñàäè ßìÿêäàøëûã Òÿøêèëàòûíà (ÃÄÈßÒ) öçâ äþâëÿòëÿðèí åëì âÿ òåõíîëîýèéà öçðÿ íàçèðëÿðèíèí èúëàñû êå÷èðèëèá. ÀçÿðÒÀú õÿáÿð âåðèð êè, Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí ðàáèòÿ âÿ éöêñÿê òåõíîëîýèéàëàð íàçèðè ßëè Àááàñîâóí ñÿäðëèê åòäèéè èúëàñäà ÃÄÈßÒ-ÿ öçâ îëàí Àçÿðáàéúàí, Áîëãàðûñòàí, Ìîëäîâà, Ðóìûíèéà, Ðóñèéà, Ñåðáèéà, Òöðêèéÿ, Óêðàéíà âÿ Éóíàíûñòàíäàí éöêñÿê ñÿâèééÿëè íöìàéÿíäÿ ùåéÿòëÿðè, öçâ þëêÿëÿðèí Áàêûäàêû ñÿôèðëèêëÿðèíèí òÿìñèë÷èëÿðè, äþâëÿò âÿ ùþêóìÿò ãóðóìëàðûíûí íöìàéÿíäÿëÿðè âÿ àëè ìÿêòÿá ðåêòîðëàðû èøòèðàê åäèáëÿð. Òîïëàíòûäà ÷ûõûø åäÿí íàçèð ßëè Àááàñîâ áèëäèðèá êè, Ôÿàëèééÿò Ïëàíûíäà áèëàòåðàë ÿìÿêäàøëûüûí ýöúëÿíäèðèëìÿñè, èííîâàñèéàëàð, òÿäãèãàò èíôðàñòðóêòóðó, êàäð ïîòåíñèàëûíà, õöñóñèëÿ äÿ ýÿíú òÿäãèãàò÷ûëàðà äèããÿòèí àðòûðûëìàñû, éàé ìÿêòÿáëÿðèíèí òÿøêèëè, èíôîðìàñèéà ìöáàäèëÿñè, òÿäãèãàò âÿ èíêèøàô öçðÿ øÿáÿêÿëÿðèí ôÿàëèééÿòèíèí úàíëàíäûðûëìàñû, áåéíÿëõàëã ÷ÿð÷èâÿ ïðîã- ðàìëàðûíäà ôÿàë èøòèðàê, ëàéèùÿëÿð ôîíäóíóí ðåàáèëèòàñèéàñû âÿ äèýÿð ìöùöì ìÿñÿëÿëÿð þç ÿêñèíè òàïûá. Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè éàíûíäà Åëìèí Èíêèøàôû Ôîíäóíóí èúðà÷û äèðåêòîðó Åë÷èí Áàáàéåâ òÿøêèëàòûí ôÿàëèééÿòè áàðÿäÿ ìÿëóìàò âåðèá. Ãåéä åäèá êè, 12 äþâëÿòèí öçâ îëäóüó ÃÄÈßÒ-èí àëè îðãàíû Õàðèúè Èøëÿð Íàçèðëÿðè Øóðàñûäûð âÿ öçâ þëêÿëÿðèí ÿëàãÿëÿíäèðèúèëèê èøèíè òÿøêèëàòûí Èñòàíáóë øÿùÿðèíäÿ éåðëÿøÿí Äàèìè Áåéíÿëõàëã Êàòèáëèéè òÿøêèë åäèð. Ãàðà Äÿíèç Èãòèñàäè ßìÿêäàøëûã Òÿøêèëàòûíûí ôÿàëèééÿòè ÿñàñÿí èø÷è ãðóïëàðû âàñèòÿñèëÿ ùÿéàòà êå÷èðèëèð. ÃÄÈßÒ-èí åëì âÿ òåõíîëîýèéà ñàùÿñèíäÿ ÿìÿêäàøëûã öçðÿ Èø÷è Ãðóïóíóí ôÿàëèééÿòèíè èñÿ þëêÿ ÿëàãÿëÿíäèðèúèñè îëàí Àçÿðáàéúàí àäûíäàí èêè èë ìöääÿòèíäÿ Åëìèí Èíêèøàôû Ôîíäó ÿëàãÿëÿíäèðÿúÿê. Òöðêèéÿíèí åëì, ñÿíàéå âÿ òåõíîëîýèéà íàçèðè Èñûã Ôèêðè, Áîëãàðûñòàíûí òÿùñèë âÿ åëì íàçèðè Òîäîð Òàíåâ, Ðóñèéàíûí òÿùñèë âÿ åëì íàçèðèíèí ìöàâèíè Âåíéàìèí Êàãàíîâ, áó þëêÿíèí ðàáèòÿ âÿ êöòëÿâè êîììóíèêàñèéàëàð íàçèðèíèí ìöàâèíè Ðÿøèä Èñìàéûëîâ, ÃÄÈßÒ-èí Äàèìè Áåéíÿëõàëã Êàòèáëèéèíèí áàø êàòèáè Âèêòîð Òâèðúóí âÿ Êàòèáëèéèí èúðà÷û äèðåêòîðó Áðàòèñëàâ Äîðäåâèú, Éóíàíûñòàíûí Àçÿðáàéúàíäàêû ñÿôèðè Äèìèòðèîñ Òñóíãàñ, ÃÄÈßÒ-ÿ ñÿäðëèê åäÿí Éóíàíûñòàíûí ÿëàãÿëÿíäèðèúèñè, ñÿôèð Ìàéêë Êðèñòèäåñ, Ìîëäîâà Åëìëÿð Àêàäåìèéàñûíûí âèòñå-ïðåçèäåíòè Èîí Ãóúåàú, Ñåðáèéàíûí Àçÿðáàéúàíäàêû ñÿôèðè Íåáîéøà Ðîäè÷, Àçÿðáàéúàíûí ÃÄÈßÒ Ïàðëàìåíò Àññàìáëåéàñûíäàêû íöìàéÿíäÿ ùåéÿòèíèí ðÿùáÿðè, Ìèëëè Ìÿúëèñèí äåïóòàòû Àñÿô Ùàúûéåâ, ÃÄÈßÒ Ïàðëàìåíò Àññåìáëåéàñûíûí Èãòèñàäèééàò, Êîììåðñèéà, Òåõíîëîýèéà âÿ ßòðàô Ìöùèò öçðÿ Êîìèòÿñèíèí êàòèáè Éàäèýàð Ìÿììÿäîâ, ÃÄÈßÒ-äÿ ìöøàùèäÿ÷è ñòàòóñóíà ìàëèê Àëìàíèéàíûí þëêÿìèçäÿêè ñÿôèðèíèí ìöàâèíè Âîëôãàíã Ìþññèíýåð, Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Èñòàíáóëäàêû áàø êîíñóëó Ùÿñÿí Çåéíàëîâ, Àçÿðáàéúàí Ìèëëè Åëìëÿð Àêàäåìèéàñûíûí (ÀÌÅÀ) âèòñå-ïðåçèäåíòè, àêàäåìèê Èáðàùèì Ãóëèéåâ âÿ ÀÌÅÀ-íûí àêàäåìèê-êàòèáè, àêàäåìèê Ðàñèì ßëèãóëèéåâ âÿ äèýÿð ÷ûõûø åäÿíëÿð áåéíÿëõàëã òÿäáèðèí öçâ þëêÿëÿð àðàñûíäà ÿëàãÿëÿðèí äàùà äà èíêèøàôûíäà ìöùöì ðîë îéíàéàúàüûíû âóðüóëàéûáëàð. Éöêñÿê ñÿâèééÿëè òîïëàíòûäà ãàðøûäàí ýÿëÿí äþâð ö÷öí åëì âÿ òåõíîëîýèéà öçðÿ ÿìÿêäàøëûã ñàùÿñèíäÿ äþðäèëëèê Ôÿàëèééÿò Ïëàíû, Áÿéàííàìÿ âÿ äèýÿð ìöâàôèã ñÿíÿäëÿð ìöçàêèðÿ îëóíàðàã ãÿðàðëàð ãÿáóë åäèëèá. Ùÿìèí ñÿíÿäëÿð ÃÄÈßÒ-èí åëì âÿ òåõíîëîýèéà ñàùÿñèíäÿ ÿìÿêäàøëûã öçðÿ Èø÷è Ãðóïóíóí äåêàáðûí 1-2-äÿ Áàêûäà êå÷èðèëÿí èúëàñûíäà åêñïåðòëÿð òÿðÿôèíäÿí ùàçûðëàíûá. Èúëàñäà, ùÿì÷èíèí ÅÈÔ-èí òÿãäèì åòäèéè èêèèëëèê ôÿàëèééÿò ïëàíû äà ìöçàêèðÿ åäèëÿðÿê ãÿáóë îëóíóá. Àçÿðáàéúàí 2014-úö èë èéóëóí 1äÿí åòèáàðÿí ÃÄÈßÒ-èí åëì âÿ òåõíîëîýèéà ñàùÿñèíäÿ ÿìÿêäàøëûã öçðÿ Èø÷è Ãðóïóíäà ÿëàãÿëÿíäèðèúè ôóíêñèéàñûíû éåðèíÿ éåòèðèð. Ðåñïóáëèêàìûç èêè èë ìöääÿòèíäÿ þëêÿ ÿëàãÿëÿíäèðèúèñè êèìè ôÿàëèééÿòèíè äàâàì åòäèðÿúÿê. Äåêàáðûí 3-äÿ Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñû Ðÿññàìëàð Áèðëèéèíèí Áÿùðóç Êÿíýÿðëè àäûíà ñÿðýè ñàëîíóíäà Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñûíûí 90 èëëèê éóáèëåéèíÿ ùÿñð îëóíìóø ðÿñì ñÿðýèñè à÷ûëûá. ÀçÿðÒÀú õÿáÿð âåðèð êè, ñÿðýèäÿ Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñûíûí ßìÿêäàð ðÿññàìû Ìÿùÿììÿäÿëè ßëÿêáÿðîâóí âÿ Ñàáèð Ìÿììÿäîâóí ðÿñì ÿñÿðëÿðè íöìàéèø åòäèðèëèð. Ñÿðýèíèí à÷ûëûø ìÿðàñèìèíäÿ ÷ûõûø åäÿí Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñû Ðÿññàìëàð Áèðëèéèíèí ñÿäðè Öëâèééÿ Ùÿìçÿéåâà áèëäèðèá êè, áó ýöí ìóõòàð ðåñïóáëèêàäà ðÿññàìëûüûí âÿ òÿñâèðè ñÿíÿòèí èíêèøàôû ñàùÿñèíäÿ àðäûúûë òÿäáèðëÿð ýþðöëöð. Éåíè íÿñèë ðÿññàìëàðûí éåòèøìÿñè, ðÿññàìëûã ñÿíÿòèíèí òÿäðèñè ö÷öí ùÿðòÿðÿôëè øÿðàèò éàðàäûëûð, áó ñàùÿäÿ ÷àëûøàíëàðûí éàðàäûúûëûã èìêàíëàðû àðòûðûëûð, îíëàðà äèããÿò âÿ ãàéüû ýþñòÿðèëèð. Þòÿí äþðä èë ÿðçèíäÿ Áÿùðóç Êÿíýÿðëè àäûíà ñÿðýè ñàëîíóíäà êå÷èðèëÿí 80-äÿê ñÿðýèäÿ 4 ìèíÿ éàõûí ÿñÿð ñÿðýèëÿíèá. Áó ýöí èñÿ èêè ôÿðãëè öñëóá ñàùèáëÿðè Ìÿùÿììÿäÿëè ßëÿêáÿðîâóí âÿ Ñàáèð Ìÿììÿäîâóí ôÿðäè ñÿðýèëÿðèíèí íöìàéèø åòäèðèëìÿñè ðÿññàìëàðà ýþñòÿðèëÿí äèããÿò âÿ ãàéüûíûí áàðèç íöìóíÿñèäèð. Ðÿññàìëàð Áèðëèéèíèí ñÿäðè ãåéä åäèá êè, Ìÿùÿììÿäÿëè ßëÿêáÿðîâóí àáñòðàêò, ìîäåðí öñëóáäà ÷ÿêäèéè ÿñÿðëÿðäÿ ìàðàãëû ñöæåò, þçöíÿìÿõñóñ êîìïîçèñèéàëàð âàð. Ôûð÷à óñòàñû ÿñÿðëÿðèíäÿ îíó áèð ðÿññàì êèìè äàùà ÷îõ íàðàùàò åäÿí âÿ áó ýöí ÿòðàôäà úÿðÿéàí åäÿí ùàäèñÿëÿðè ÿêñ åòäèðèá. Áóíëàðäàí “Ðÿññàìûí åìàëàòõàíàñû”, “Ðÿññàìûí ìÿëÿêëÿðè”, “Èëùàì ïÿðèñè åìàëàòõàíàäà” ÿñÿðëÿðèíè ãåéä åòìÿê îëàð. Ñàáèð Ìÿììÿäîâóí ÿñÿðëÿðèíäÿ èñÿ äàùà ÷îõ ìèëëèëèê äóéüóëàðû ãàáàðûã øÿêèëäÿ þçöíö áöðóçÿ âåðèð, ðÿññàì þç äîüìà éóðäóíó ðÿñì ÿñÿðëÿðèíäÿ úàíëàíäûðûð. “ßëèíúÿ ãàëàñû”, “Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñûíûí 90 èëëèê éóáèëåéè” êèìè ÿñÿðëÿðè áóíà íöìóíÿ ýþñòÿðìÿê îëàð. Ðÿññàìûí éàðàäûúûëûüûíäà ñóëó, éàüëû áîéà, äÿìèð öçÿðèíäÿ äþéìÿ õöñóñè éåð òóòóð. Ìÿðàñèìäÿ Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñû Àëè Ìÿúëèñè Àïàðàòûíûí ùóìàíèòàð ñèéàñÿò ìÿñÿëÿëÿðè âÿ èúòèìàè òÿøêèëàòëàðëà èø øþáÿñèíèí ìöäèðè Ðÿùìàí Ìÿììÿäîâ ÷ûõûø åäÿðÿê áèëäèðèá êè, Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâèí “Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñûíûí 90 èëëèê éóáèëåéèíèí êå÷èðèëìÿñè ùàããûíäà” 2014-úö èë 14 éàíâàð òàðèõëè Ñÿðÿíúàìûíà ÿñàñÿí, ðåñïóáëèêàìûçäà âÿ þëêÿìèçäÿí êÿíàðäà òÿíòÿíÿëè éóáèëåé òÿäáèðëÿðè êå÷èðèëèð. 2014úö èë Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñûíäà “Ìóõòàðèééàò èëè” åëàí îëóíóá. Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñû Àëè Ìÿúëèñè Ñÿäðèíèí 2014-úö èë 17 éàíâàð òàðèõëè Ñÿðÿíúàìû èëÿ òÿñäèã îëóíìóø “Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñûíûí 90 èëëèê éóáèëåéèíÿ äàèð Òÿäáèðëÿð Ïàëàíû”íà ÿñàñÿí, ìóõòàð ðåñïóáëèêàäà ñèëñèëÿ òÿäáèðëÿð êå÷èðèëèð. Ðÿùìàí Ìÿììÿäîâ ãåéä åäèá êè, þòÿí èë Ðÿññàìëàð Áèðëèéè ö÷öí éåíè áèíà èíøà îëóíóá, ìöàñèð ñÿðýè ñàëîíó âÿ åìàëàòõàíà èñòèôàäÿéÿ âåðèëèá. Éàðàäûëàí øÿðàèò ðÿññàìëàðûí éàðàäûúûëûã èìêàíëàðûíûí äàùà äà ýåíèøëÿíìÿñèíÿ ñÿáÿá îëóá. Áóíäàí áàøãà, Íàõ÷ûâàí Äþâëÿò Óíèâåðñèòåòèíäÿ âÿ Íàõ÷ûâàí Ìöÿëëèìëÿð Èíñòèòóòóíäà ìöâàôèã èõòèñàñëàð à÷ûëûá, ìÿêòÿáÿãÿäÿð òÿðáèéÿ ìöÿññèñÿëÿðèíäÿ ðÿñì äÿðíÿêëÿðè éàðàäûëûá. Ìÿùç áóíóí íÿòèúÿñèäèð êè, ñîí èëëÿð íàõ÷ûâàíëû ðÿññàìëàð áþéöê óüóðëàðà èìçà àòûáëàð. Äöíéàíûí áèð ÷îõ þëêÿëÿðèíäÿ ðÿññàìëàðûìûçûí ñÿðýèëÿðè à÷ûëûá, îíëàð áåéíÿëõàëã ôåñòèâàë âÿ ìöñàáèãÿëÿðäÿ èøòèðàê åäèáëÿð. Áèëäèðèëèá êè, ùÿð áèð ðÿññàìûí éàðàäûúûëûüû, ìöõòÿëèô æàíðëàðäà ÷ÿêäèéè ÿñÿðëÿðè îíóí éàðàäûúûëûã äöíéàñûíûí íöìóíÿñèäèð. Áó ýöí ñÿðýèëÿíÿí ðÿñì ÿñÿðëÿðèíäÿ Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñûíûí òàðèõè, àáèäÿëÿðè, òÿáèÿòè, ìÿäÿíèééÿòè, åëÿúÿ äÿ ýþðêÿìëè øÿõñèééÿòëÿðèíèí ïîðòðåòè äîëüóí ÿêñ îëóíóá. Îíà ýþðÿ äÿ ÿìèíëèêëÿ äåìÿê îëàð êè, ðÿññàìëàðûìûçûí áó ÿñÿðëÿðè çÿíýèí ìÿäÿíè èðñèìèçèí òÿðêèá ùèññÿñè îëìàãëà éàíàøû, ùÿì äÿ ìóõòàð ðåñïóáëèêàíûí áöòöí ñàùÿëÿðäÿêè ùÿéàòûíûí òÿáëèüèíÿ õèäìÿò åäèð. Ñîíðà ñÿðýèéÿ áàõûø îëóá. ÀÕÚÏ-äÿ éåíè ãðàíò áàçàðëûüû Ëåéëà Éóíóñîâàíûí áèð õÿñòÿëèéè âàð: ñàòãûíëûã! ßëè Êÿðèìëèíèí âÿ îíóí ÿëáóéðóüó ïàðòèéàñûíäà éåð àëàíëàðûí àíòèìèëëè ìÿðêÿçëÿðäÿí ýÿëÿí ñèôàðèøëÿðè úàí-áàøëà éåðèíÿ éåòèðìÿëÿðèíèí éåýàíÿ ìîòèâè áåëÿäèð: ÿëëÿðèíè äàùà áþéöê ïàðàëàðà ÷àòäûðìàã Õàðèúäÿêè åðìÿíè ëîááè øÿáÿêÿñèíèí òÿñèð äàèðÿñèíäÿ îëàí àíòèìèëëè ôîíäëàðäàí, ìÿðêÿçëÿðäÿí àëäûãëàðû èàíÿëÿðèí, ãðàíòëàðûí ãàðøûëûüûíû ãàéòàðìàã ö÷öí Àçÿðáàéúàí úÿìèééÿòèíÿ ãàðøû ãÿðÿçëè ìþâãå òóòìàã, þëêÿìèçÿ, õàëãûìûçà àèä ùÿð øåéè ãàðà ðÿíýäÿ òÿãäèì åòìÿê “ñàïû þçöìöçäÿí îëàí áàëòàëàð”ûí - “áåøèíúè êîëîí” òÿìñèë÷èëÿðèíèí ÿñàñ ìèññèéàñûäûð. Áåëÿëÿðèíèí õîðóíäà þçöíö ðàäèêàë äöøÿðýÿíèí ÿñàñ ñèìàëàðûíäàí ñàéàí ßëè Êÿðèìëèíèí âÿ îíóí áàøûíäà äóðäóüó ÿëáóéðóüó ïàðòèéàñû ÀÕÚÏ-íèí ñÿñè äàùà ÷îõ åøèäèëèð. ßëè Êÿðèìëè âÿ îíóí éàí-éþðÿñè þçëÿðèíè ùàããûíäà áÿùñ îëóíàí àíòèìèëëè ìÿðêÿçëÿðèí íÿçÿðèíäÿ Àçÿðáàéúàí úÿìèééÿòèíèí áèð íþìðÿëè þýåéëÿðè êèìè ýþñòÿðìÿê ö÷öí îíëàðûí ÷àëäûãëàðû ùÿð ùàâàéà ìÿìíóíèééÿòëÿ ãîë ýþòöðöá îéíàéûðëàð. ÀÕÚÏ òÿìñèë÷èëÿðè íÿçàðÿòëÿðèíäÿ îëàí ìÿòáóàò îðãàíëàðûíû, ñîñèàë øÿáÿêÿëÿðè “áàáàì ìÿíÿ êîð äåäè, ýÿëèá-ýåäÿíÿ âóð äåäè” ïðèíñèïè èëÿ áöòþâëöêäÿ Àçÿðáàéúàí úÿìèééÿòèíè ãàðàëàìàã ìåéäàíûíà ÷åâèðèáëÿð. Àéûíûí ìèí îéóíó áèð àðìóäóí áàøûíäà îëäóüó êèìè, ßëè Êÿðèìëèíèí âÿ îíóí ÿëáóéðóüó ïàðòèéàñûíûí äà àíòèìèëëè ìÿðêÿçëÿðäÿí ýÿëÿí ñèôàðèøëÿðè úàíáàøëà éåðèíÿ éåòèðìÿëÿðèíèí, áåëÿëèêëÿ äÿ, “åðìÿíè èøè”íÿ éàðàìàëàðûíûí, “äöøìÿí äÿéèðìàíûíà ñó òþêìÿëÿðèíèí” ìîòèâè èñÿ áåëÿäèð: ÿëëÿðèíè äàùà áþéöê ìÿáëÿüäÿ ãðàíòëàðà ÷àòäûðìàã. Öìóìèééÿòëÿ, ÀÕÚÏ ñÿäðè ßëè Êÿðèìëèíèí “ïóë ìàíèéàñû” éåíè ìþâçó äåéèë. Îíóí âàõòèëÿ ìöÿëëèìè àäëàíäûðäûüû ßáöëôÿç Åë÷èáÿéÿ õÿéàíÿòëÿðèíèí, ðàäèêàë äöøÿðýÿäÿ äöøìÿí÷èëèê éàðàòìàñûíûí, áó ýöí áà- øûíäà äàéàíäûüû ïàðòèéàäà áþëöúöëöê àïàðìàñûíûí ñÿáÿáè ìÿùç ß.Êÿðèìëèíèí ïóëà, èéèíè äàèì áóðíóíäà ùèññ åòäèéè ãðàíòëàðà ùÿðèñëèéè èëÿ áàüëûäûð. Ñîí çàìàíëàðäà ìÿòáóàòäà ßëè Êÿðèìëèíèí ïóë ìàõèíàñèéàëàðûíà àèä ÷îõëó ñàéäà éàçûëàð äÿðú îëóíóá. Éåðè ýÿëìèøêÿí, áèð ãÿäÿð áóíäàí ÿââÿë ÀÕÚÏ ñÿäðèíÿ öíâàíëàíàí 8 ìèëéîí 388 ìèí, äàùà ñîíðà èñÿ 200 ìèí ìàíàòëûã ïóë èääèàëàðû î ãÿäÿð ÿñàñëû èäè êè, ßëè Êÿðèìëèíèí áó èääèàëàðûí ãàðøûëûüûíäà îíà õàñ îëìàéàí òÿðçäÿ ñóñãóíëóã íöìàéèø åòäèðìÿêäÿí áàøãà áèð ÷àðÿñè ãàëìàäû. ÀÕÚÏ ñÿäðè “Àçàäëûã” ãÿçåòèíèí éàçàðû Ñàêèò Çàùèäîâóí “àèëÿìÿ ÷àòàñû ïóëó ßëè Êÿðèìëè ìÿíèìñÿäè” èòòèùàìûíû äà åéíè ñöêóòëà “úàâàáëàíäûðäû”. ÀÕÚÏ-íèí ñûðàëàðûíû áó ýöíëÿðäÿ òÿðê åäÿí Øàêèð Àááàñîâóí ïàðäèéàäàêû ïóë ìàõèíàñèéàëàðû áàðÿäÿ äåäèêëÿðèíèí ìöãàáèëèíäÿ äÿ äàøäàí ñÿñ ÷ûõäû, ßëè Êÿðèìëèäÿí éîõ. Áó ýöíëÿðäÿ èñÿ ßëè Êÿðèìëè íÿçàðÿòèíäÿ îëàí ÊÈÂ-ëÿðè ×åõèéàíûí åðìÿíèïÿðÿñò “Ïåîïëå èí íååä” òÿøêèëàòûíûí ìöäàôèÿñèíÿ ñÿôÿðáÿð åäèá. ßëè Êÿðèìëèíèí þçö íÿ ãÿäÿð ÷àëûøñà äà, íåúÿ äåéÿðëÿð, úèäàíû ÷óâàëäà ýèçëÿòìÿê ìöìêöí äåéèë - îíóí éåíè ìèññèéàñûíäàí äàùà êÿñêèí ãðàíò ãîõóñó ýÿëèð. Þëêÿìèçäÿ “Ïåîïëå èí íååä” òÿøêèëàòûíûí àäû Àâðîïà Èòòèôàãûíûí “Øÿðã Òÿðÿôäàøëûüû” Ïðîãðàìû ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ áó ýöíëÿðäÿ Áàòóìèäÿ êå÷èðèëÿí Âÿòÿíäàø Úÿìèééÿòè Ôîðóìóíäà ðåñïóáëèêàìûç ùàããûíäà îáéåêòèâëèêäÿí óçàã ñÿðýè ùàçûðëàìàñûíäàí ñîíðà éåíèäÿí ýöíäÿìÿ ýÿëèá. Ãåéä åäÿê êè, “Ïåîïëå èí íååä” ÿââÿëëÿð äÿ Àçÿðáàéúàíà ãàðøû ãÿðÿçëè ìþâãåäÿ äàéàíûá. Áó äà òÿøêèëàòûí åðìÿíèëÿðÿ ñûõ áàüëûëûüûíäàí ãàéíàãëàíûð. Áó áàüëûëûã ùÿòòà î ùÿääÿäèð êè, òÿøêèëàòûí éàðàäûúûëàðû áåëÿ ãóðóìóí ìÿùç Åðìÿíèñòàíà âÿ Äàüëûã Ãàðàáàüà éàðäûì öçÿðèíäÿ ôîðìàëàøäûüûíû éàçûðëàð. “Ïåîïëå èí íååä”èí éàðàäûúûëàðû, åëÿúÿ äÿ ùàçûðäà îíóí áàøûíäà äàéàíàíëàð çàìàí-çàìàí åðìÿíèëÿðÿ éàðäûìëàð ýþíäÿðèáëÿð âÿ Äàüëûã Ãàðàáàüäàêû ñåïàðàò÷û ðåæèìÿ äÿñòÿê èôàäÿ åäÿí ôèêèðëÿð ñÿñëÿíäèðèáëÿð. Áöòöí áóíëàðäàí ñîíðà “Ïåîïëå èí íååä”èí åðìÿíèïÿðÿñò îëìàäûüûíû âÿ Áàòóìèäÿ êå÷èðèëÿí ôîðóìäà Àçÿðáàéúàíëà áàüëû îáéåêòèâëèêäÿí óçàã ñÿðýèíè ãÿðÿçêàðëûãëà ùàçûðëàìàäûüûíû èääèà åòìÿê ìöìêöíäöðìö? ßñëà! Ýþðöíÿí äàüà íÿ áÿëÿä÷è? “Ïåîïëå èí íååä” Áàòóìèäÿ ìÿãñÿäëè øÿêèëäÿ ðåñïóáëèêàìûçûí èìèúèíÿ õÿëÿë ýÿòèðìÿéÿ úÿùä åäèá âÿ áóíà ýþðÿ äÿ Àçÿðáàéúàí úÿìèééÿòèíèí ñÿðò òÿïêèëÿðè èëÿ öçëÿøèá. ßëè Êÿðèìëè èñÿ áó äÿôÿ äÿ þç àäÿòè öçðÿ þëêÿìèçÿ ãàðøû ôÿàëèééÿò ýþñòÿðÿíëÿðèí éàíûíäàäûð âÿ íÿçàðÿòèíäÿ îëàí ÊÈÂ-ëÿðäÿ “Ïåîïëå èí íååä”èí “ìöäàôèÿ”ñèíè òÿøêèë åäèá. ßëè Êÿðèìëè âÿ îíóíëà áèð ñûðàäà éåð àëàíëàð úèääè-úÿùäëÿ èñáàò åòìÿéÿ ÷àëûøûðëàð êè, ùàããûíäà áÿùñ îëóíàí ãóðóì åðìÿíèïÿðÿñò äåéèë. ßëè Êÿðèìëèéÿ äåéÿí ýÿðÿê, ñÿí ùàðà, õàðèúäÿêè áèð òÿøêèëàò ùàðà? Ñÿíÿ íÿ äöøöá êè, “Ïåîïëå èí íååä”èí ìöäàôèÿñè ö÷öí áó ãÿäÿð úàíôÿøàíëûã ýþñòÿðèðñÿí? Ùÿ, áóðàäà õîðóçóí ãóéðóüó àéäûí ýþðöíöð âÿ áöòöí ñóàëëàð úàâàáûíû òàïûð. ÀÕÚÏ ñÿäðèíèí “Ïåîïëå èí íååä”è ìöäàôèÿ åòìÿñèíäÿí éåíè ãðàíò áàçàðëûüûíûí ãîõóñó ýÿëèð. Õàðèúäÿêè àíòèìèëëè ìÿðêÿçëÿð ßëè Êÿðèìëèéÿ åðìÿíèïÿðÿñò ãóðóìó ìöäàôèÿ åòìÿê ñèôàðèøè âåðèáëÿð. Äàèì òÿìñèë åòäèéè úÿìèééÿòÿ àðõà ÷åâèðìÿêëÿ þçöíÿ ýöí-ýöçÿðàí äöçÿëäÿí ßëè Êÿðèìëè èñÿ áó äÿôÿ äÿ þç àäÿòèíÿ ñàäèã ãàëàðàã åðìÿíèïÿðÿñò ãóðóìóí ìöäàôèÿñèíÿ èêèÿëëè ðàçûëûã âåðèá. ÌÖÁÀÐÈÇ Ùàâàäàðëàðû åðìÿíèïÿðÿñò “ùöãóã ìöäàôèÿ÷èñè”íèí ñÿùùÿòèíè ìàíèïóëéàñèéà àëÿòèíÿ ÷åâèðèáëÿð ñîéãûðûìû òþðÿòìèø, åòíèê òÿìèçëÿìÿ ñèéàñÿòè ùÿéàòà êå÷èðìèøëÿð. Õàëãûìûçûí ùóìàíèçìèíèí ìöãàáèëèíäÿ åðìÿíèëÿðèí íàíêîðëóüó áÿäíàì ãîíøóëàðûìûçûí þòÿí ÿñðèí 80-úè èëëÿðèíèí ñîíëàðû-90-úû èëëÿðèíèí ÿââÿëëÿðèíäÿí ðåñïóáëèêàìûçà ãàðøû àïàðäûãëàðû òÿúàâöçêàðëûã ñèéàñÿòèíäÿ þçöíö áèð äàùà ãàáàðûã øÿêèëäÿ ýþñòÿðèð. Áó èøüàë÷ûëûã ñèéàñÿòè íÿòèúÿñèíäÿ þëêÿìèçèí ÿðàçè áöòþâëöéö ïîçóëóá, 1 ìèëéîíäàí àðòûã ñîéäàøûìûç äîüìà åâ-åøèéèíäÿí äèäÿðýèí äöøöá. Åðìÿíèëÿð ùàâàäàðëàðûíûí äÿñòÿéè èëÿ èøüàëà ìÿðóç ãîéäóãëàðû Àçÿðáàéúàí òîðïàãëàðûíäà õàëãûìûçà ìÿõñóñ ìàääèìÿíÿâè ìÿäÿíèééÿò íöìóíÿëÿðèíè, òÿáèè ñÿðâÿòëÿðè âÿùøèúÿñèíÿ òàëàìàãëà ìÿøüóëäóðëàð. Ìÿëóì ñÿáÿáëÿðäÿí áàðÿñèíäÿ ùÿáñãÿòèìêàí òÿäáèðè ñå÷èëÿí Ëåéëà Éóíóñîâàíûí “ñÿùùÿòèíèí àüûðëàøìàñûíû” ýöíäÿìÿ ýÿòèðÿíëÿð äÿ ýþç ýþðÿñè åðìÿíè õèñëÿòèíäÿí ÷ûõûø åäèðëÿð. Îíëàð Àçÿðáàéúàí úÿìèééÿòèíèí ùóìàíèçì äÿéÿðëÿðèíè ìàíèïóëéàñèéà àëÿòèíÿ ÷åâèðèáëÿð. Ñîí ýöíëÿðäÿ ðåñïóáëèêàìûçäà åðìÿíèëÿðèí âÿ åðìÿíèïÿðÿñò äàèðÿëÿðèí àëÿòè ðîëóíäà ÷ûõûø åäÿí áÿçè “âÿòÿíäàø úÿìèééÿòè òÿìñèë÷èëÿðè”, ùÿì÷èíèí õàðèúäÿêè àíòèìèëëè ìÿðêÿçëÿðèí ðóïîðó ðîëóíó îéíàéàí àéðû-àéðû êöòëÿâè èíôîðìàñèéà âàñèòÿëÿðè “Ñöëù âÿ äåìîêðàòèéà èíñòèòóòó”íóí ðÿùáÿðè, Âÿòÿíÿ õÿéàíÿòäÿ, âåðýèäÿí éàéûíìàãäà âÿ äèýÿð úèíàéÿòëÿðäÿ òÿãñèðëè áèëèíÿðÿê ùÿáñ îëóíàí Ëåéëà Éóíóñîâàíûí ñÿùùÿòèíè ýöíäÿìÿ ýÿòèðèáëÿð. Áóíóí èñÿ àðõàñûíäà ùàíñû ìÿãñÿäëÿðèí äàéàíäûüû ùå÷ êÿñÿ ñèðð äåéèë. Àçÿðáàéúàí úÿìèééÿòèíèí ùóìàíèçì äÿéÿðëÿðè èëÿ ìàíèïóëéàñèéà åäèëèð Ãîúà, õÿñòÿ èíñàíëàðûí ùàëûíà éàíìàã, áåëÿëÿðèíÿ ìöìêöí îëàí äÿñòÿéè ýþñòÿðìÿê èíñàíëûã áîðúóäóð. Ùóìàíèçì Àçÿðáàéúàí õàëãûíûí ìèëëè-ìÿíÿâè äÿéÿðëÿð ñèñòåìèíäÿ ìöùöì éåð òóòóð. Àçÿðáàéúàí úÿìèééÿòèíèí òÿìñèë÷èëÿðè ùÿìèøÿ äàðà, ÷ÿòèíëèéÿ äöøÿí èíñàíëàðëà ñîí òèêÿëÿðèíè áåëÿ áþëöøìÿéÿ ùàçûð îëóáëàð. Íÿ ýèçëÿäÿê, òàðèõèí ìöõòÿëèô äþíÿìëÿðèíäÿ õàëãûìûçûí íöìàéèø åòäèðäèéè ùÿäñèç ùóìàíèçì áèð ñûðà ùàëëàðäà þçöìöçÿ ãàðøû ÷åâðèëèá. Åëÿ ýþòöðÿê âàõòèëÿ òàðèõè Àçÿðáàéúàí òîðïàãëàðûíäà ìÿñêóíëàøàí, áóðàäà þçëÿðèíÿ äþâëÿò ãóðàí åðìÿíèëÿðèí íàíêîðëóüóíó. Ùÿð çàìàí “þçöìÿ éåð åäÿðÿì, ýþð ñÿíÿ íÿ åäÿðÿì” ïðèíñèïèíäÿí ÷ûõûø åäÿí åðìÿíèëÿð ìÿñêóíëàøäûãëàðû ÿðàçèëÿðäÿ çàìàí-çàìàí àçÿðáàéúàíëûëàðà ãàðøû Áó, ÿñë åðìÿíè õèñëÿòèäèð âÿ éàõóä Ëåéëà Éóíóñîâà êèìäèð?... Áÿëè, áó, áèð åðìÿíè õèñëÿòèäèð - ÿââÿëúÿ éàçûãëàíìàã, þçöíö ìÿçëóì êèìè ýþñòÿðìÿê, ñîíðà äà äàõèëèíäÿêè èëàíû öçÿ ÷ûõàðàðàã ÿòðàôäàêûëàðû çÿùÿðëÿìÿê, ùàìûíû ãàðàëàìàã. Ýþðöíöð, Ëåéëà Éóíóñîâàíûí ñÿùùÿòè èëÿ áàüëû ìàíèïóëéàñèéà åäèá íþâáÿòè äÿôÿ Àçÿðáàéúàí úÿìèééÿòèíèí ùóìàíèçìèíäÿí áÿùðÿëÿíìÿê ùÿâÿñèíÿ äöøìÿñèíÿ äÿ åëÿ îíóí åðìÿíè àèëÿñèíèí ÷þðÿéèíè éåìÿñè, äàìàðëàðûíäà åðìÿíè ãàíû àõìàñû, ãûñàñû, ãÿëáèíäÿêè åðìÿíè õèñëÿòè ñÿáÿá îëóá. Âàõòèëÿ Ëåéëà Éóíóñîâàíûí åðìÿíèëÿðëÿ ýåí áàüëûëûüû îíó Àçÿðáàéúàíûí ùàâàñûíû óäóá, ÷þðÿéèíè éåäèéè ùàëäà þëêÿìèçÿ âÿ õàëãûìûçà ãàðøû ôÿàëèééÿò ýþñòÿðìÿéÿ òÿùðèê åäèðäè. Åðìÿíè àèëÿñèíèí ýÿëèíè îëàí Ëåéëà Éóíóñîâà þëêÿìèçäÿêè “áåøèíúè êîëîí” õîðóíäà ñÿñèíèí äàùà óúàäàí åøèäèëìÿñèíÿ õöñóñè ñÿé ýþñòÿðäè. Òÿìñèë åòäèéè àèëÿíèí ìèëëè êèìëèéè Ëåéëà Éóíóñîâàíûí ùÿéàò éîëóíóí, ôÿàëèééÿò èñòèãàìÿòèíèí ìöÿééÿíëÿøìÿñèíäÿ ÿñàñ àìèëÿ ÷åâðèëìèøäè. Þòÿí ÿñðèí 90-úû èëëÿðèíèí ÿââÿëëÿðèíäÿ Àçÿðáàéúàíûí Ìöäàôèÿ Íàçèðëèéèíäÿ àíàëèòèê-èíôîðìàñèéà øþáÿñèíÿ ðÿùáÿðëèê åäÿí Ëåéëà Éóíóñîâà òÿìñèë åòäèéè âÿ èøüàëà ìÿðóç ãàëàí þëêÿíèí ìÿíàôåéèíè óíóäàðàã Àçÿðáàéúàíûí, ýóéà, ìöíàãèøÿ áþëýÿñèíäÿ åðìÿíèëÿðÿ ãàðøû òÿìèçëÿìÿ ÿìÿëèééàòû àïàð- äûüû áàðÿäÿ áöòöí äöíéàéà úàð ÷ÿêèðäè, îðäóìóçóí äóðóìó, ùÿðÿêÿò ïëàíëàðû áàðÿäÿ äöøìÿí òÿðÿôÿ ìÿëóìàòëàð ñûçäûðûðäû. Ëåéëà Éóíóñîâà 1994-úö èëäÿí ùÿáñ îëóíàíàäÿê åðìÿíèëÿðÿ õèäìÿò ìèññèéàñûíû âÿòÿíäàø úÿìèééÿòèíèí òÿìñèë÷èñè ãèñìèíäÿ äàâàì åòäèðèá. Õàëãûìûçûí, Âÿòÿíèìèçèí áÿäõàùëàðû þëêÿäÿêè äåìîêðàòèê ìöùèòäÿí ñóè-èñòèôàäÿ åäÿðÿê âàõòàøûðû Ë.Éóíóñîâàíûí ðÿùáÿðëèê åòäèéè “Ñöëù âÿ Äåìîêðàòèéà Èíñòèòóòó”íäà òîïëàøûð âÿ Àçÿðáàéúàíà ãàðøû éåíè ôÿàëèééÿò ïëàíëàðû ãóðóðäóëàð. Ëåéëà Éóíóñîâà Åðìÿíèñòàíûí òåððîð÷óëóã âÿ èøüàë÷ûëûã ñèéàñÿòèíè ìöäàôèÿ åäÿí Äàâèä Øàùíàçàðéàíûí, Ëàóðà Áàãäàñàðéàíûí, Æàííà Êðèêîðîâàíûí âÿ äèýÿð áåëÿëÿðèíèí ïàðòíéîðóíà ÷åâðèëìèøäè. “Ùöãóã ìöäàôèÿ÷èñè”íèí Åðìÿíèñòàíäàêû “Ðåýèîí” àðàøäûðìàëàð ìÿðêÿçè èëÿ Àçÿðáàéúàí ùÿãèãÿòëÿðèíè òÿùðèô åòìÿéÿ éþíÿëÿí “ÿìÿêäàøëûüû”íû éàäà ñàëàã. Áàêûäà êå÷èðèëÿí “Åóðîâèñèîí-2012” ìàùíû ìöñàáèãÿñè çàìàíû ãîíàãëàðûí ýåäèø-ýÿëèøèíèí ýóð îëäóüó ìÿêàíëàðäà âàé-øèâÿí ãîïàðìàñû äà îíóí ãÿëáèíäÿêè åðìÿíè ðóùóíóí òÿçàùöðö èäè. Èíäè èñÿ Ëåéëà Éóíóñîâà ãÿëáèíäÿêè åðìÿíè õèñëÿòèíÿ óéüóí îëàðàã ñÿùùÿòè èëÿ áàüëû ìàíèïóëéàñèéà åäèð, éàçûãëàíàðàã ÿòðàôûíäà ìöäàôèÿ ÷ÿïÿðè éàðàòìàã èñòÿéèð âÿ áó “ìèññèéà”íû éåðèíÿ éåòèðìÿêäÿ îíà “ñàïû þçöìöçäÿí îëàí áàëòàëàð” éàðäûì÷û îëìàüà ÷àëûøûðëàð. Çàìàí Àçÿðáàéúàí úÿìèééÿòèíè “ýþç éàøëàðûíà èíàíìàìàüà”, ïðàãìàòèê îëìàüà ñÿñëÿéèð Àíúàã çàìàí Àçÿðáàéúàí úÿìèééÿòèíäÿí ïðàãìàòèê îëìàüû, “äöøìÿíÿ éàçûãëàíìàã” ùèññèíè êÿíàðà ãîéìàüû òÿëÿá åäèð. Áóðàäà úàðè èëèí éàéûíäà úÿáùÿ áþëýÿñèíäÿ îðäóìóçóí äöøìÿí ãöââÿëÿðèíèí òÿõðèáàò ÿìÿëëÿðèíèí ãàðøûñûíû ãÿòèééÿòëÿ àëìàñûíû, áó ýöíëÿðäÿ Àüäàì ðàéîíóíóí ÿðàçèñèíäÿ, ãîøóíëàðûí òÿìàñ õÿòòèíäÿ Åðìÿíèñòàíà ìÿõñóñ ùåëèêîïòåðèí ìÿùâ åäèëìÿñèíè éàäà ñàëìàã èñòÿðäèê. Þí õÿòòÿ äöøìÿíÿ ëàéèãëè úàâàá âåðèëìÿñè, ùÿì÷èíèí þëêÿìèçäÿ “áåøèíúè êîëîí”óí ôÿàëèééÿòèíèí ìÿùäóäëàøäûðûëìàñû Àçÿðáàéúàíûí þç ìèëëè ìàðàãëàðûíäà ãÿòèééÿò íöìàéèø åòäèðìÿñèíèí, úÿìèééÿòèìèçèí áàø âåðÿíëÿðÿ ïðàãìàòèê éàíàøìàñûíûí íÿòèúÿñèäèð. Ùÿáñõàíàäàí ñÿùùÿòè èëÿ áàüëû ýþç éàøëàðû òþêÿí âÿ äÿñìàë ýþòöðöá “ùöãóã ìöäàôèÿ÷èñè”íèí ýþç éàøëàðûíû ñèëÿíëÿðÿ èñÿ äåìÿê èñòÿéèðèê: Ëåéëà Éóíóñîâàíûí áèð õÿñòÿëèéè âàð - î äà ñàòãûíëûãäûð, Àçÿðáàéúàíà õÿéàíÿòäèð! Ì.ÀÁÄÓËËÀÉÅ 15 www.yeniazerbaycan.com 04 äåêàáð 2014-úö èë, úöìÿ àõøàìû / ¹ 221 (4380) Àüñòàôàäà 80 íÿôÿð ÿëèëÿ ìàääè éàðäûì ýþñòÿðèëèá Áåéíÿëõàëã ßëèëëÿð Ýöíö Àüñòàôà ðàéîíóíäà äà ãåéä îëóíóá. ÀçÿðÒÀú õÿáÿð âåðèð êè, áó ìöíàñèáÿòëÿ ÷àé ñöôðÿñè àðõàñûíäà êå÷èðèëÿí òÿäáèðäÿ ÷ûõûø åäÿíëÿð þëêÿäÿ ÿëèëëÿðÿ âÿ îíëàðûí àèëÿëÿðèíÿ ýþñòÿðèëÿí äþâëÿò ãàéüûñûíäàí, ÿëèëëèéè îëàí èíñàíëàðûí ñîñèàë âÿçèééÿòèíèí âÿ éàøàéûø ñÿâèééÿñèíèí éàõøûëàøäûðûëìàñû èñòèãàìÿòèíäÿ ýþðöëÿí èøëÿðäÿí äàíûøûáëàð. ßëèëëÿð ýþñòÿðèëÿí äèããÿò âÿ ãàéüûéà ýþðÿ Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâÿ ìèííÿòäàðëûãëàðûíû áèëäèðèáëÿð. Ñîíäà ßìÿê âÿ ßùàëèíèí Ñîñèàë Ìöäàôèÿñè Íàçèðëèéè òÿðÿôèíäÿí 80 íÿôÿð ÿëèëÿ ìàääè éàðäûì ýþñòÿðèëèá. Öìóììèëëè ëèäåðèí óçàãýþðÿí ñèéàñÿòè íÿòèúÿñèíäÿ Àçÿðáàéúàí ðåýèîíóí ëèäåð äþâëÿòèíÿ ÷åâðèëèá Àüñòàôà ìÿêòÿáëèëÿðè ìöàñèð Àçÿðáàéúàí òàðèõèíèí ÿí ýþðêÿìëè ñèìàñû, äàùè øÿõñèééÿò Ùåéäÿð ßëèéåâèí ùÿéàò âÿ ôÿàëèééÿòèíèí þéðÿíèëìÿñèíÿ ùÿñð åäèëÿí “Óëó þíäÿð Ùåéäÿð ßëèéåâ ìöñòÿãèë Àçÿðáàéúàíûí ìåìàðû âÿ ãóðóúóñóäóð” âÿ “Öìóììèëëè ëèäåð Ùåéäÿð ßëèéåâèí èäåéàëàðû ìöàñèð Àçÿðáàéúàíûí ñîñèàë-èãòèñàäè èíêèøàôûíûí òÿìèíàò÷ûñûäûð” ìþâçóëàðûíäàêû à÷ûã äÿðñëÿðäÿ éöêñÿê ôÿàëëûã íöìàéèø åòäèðèðëÿð. Ðàéîí òÿùñèë øþáÿñèíäÿí ÀçÿðÒÀú-à áèëäèðèáëÿð êè, Àüñòàôà øÿùÿðèíäÿêè Ùåéäÿð ßëèéåâ Ìÿðêÿçèíäÿ òàðèõ ìöÿëëèìè Êÿìàëÿ Ùÿñÿíîâà òÿðÿôèíäÿí êå÷èðèëÿí íþâáÿòè à÷ûã äÿðñäÿ Ñàëîüëó ãÿñÿáÿ, Ïîéëó, Ïèðèëè âÿ Êîëõÿëèôÿëè êÿíä òàì îðòà ìÿêòÿáëÿðèíèí ÕÛ ñèíèô øàýèðäëÿðè èøòèðàê åäèáëÿð. Äÿðñ ïðîñåñèíäÿ øàýèðäëÿðÿ Öìóììèëëè ëèäåðèí ùÿéàò âÿ ôÿàëèééÿòè ùàããûíäà ýåíèø ìÿëóìàò âåðèëèá. Áèëäèðèëèá êè, áóýöíêö ìöñòÿãèë äþâëÿòèìèçèí ãîðóíóá ñàõëàíûëìàñûíäà âÿ èíêèøàô åòäèðèëìÿñèíäÿ Óëó þíäÿðèí õèäìÿòëÿðè ÿâÿçñèçäèð. Ìÿùç Öìóììèëëè ëèäåðèí óçàãýþðÿí ñèéàñÿòè íÿòèúÿñèíäÿ, Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèí ðÿùáÿðëèéè àëòûíäà áó ýöí Àçÿðáàéúàí ðåýèîíóí ëèäåð äþâëÿòèíÿ ÷åâðèëèá. À÷ûã äÿðñäÿ Öìóììèëëè ëèäåð ùàããûíäà ñÿíÿäëè ôèëì äÿ íöìàéèø åòäèðèëèá. Àíêàðà êîíôðàíñû: Ãÿðáèí òÿçéèãëÿðè, åðìÿíè ùèéëÿñè âÿ ðåàëëûãëàð Òöðêèéÿíèí ïàéòàõòûíäà Åðìÿíèñòàíëà ñÿðùÿäëÿðèí à÷ûëìàñûíà ùÿñð îëóíìóø áåéíÿëõàëã êîíôðàíñ êå÷èðèëèá. Òÿäáèðäÿ áèð íå÷ÿ åêñïåðò äÿ èøòèðàê åäèá. Ëàêèí Àçÿðáàéúàíäàí áóðàéà ìöòÿõÿññèñ äÿâÿò åäèëìÿéèá. ×ûõûø åäÿíëÿð èêè þëêÿ àðàñûíäà ìöíàñèáÿòëÿðèí íîðìàëëàøäûðûëìàñû çÿðóðÿòèíäÿí äàíûøûá, áóíóí ö÷öí èëê îëàðàã Òöðêèéÿíèí àääûìëàð àòìàëû îëäóüóíó ÿñàñëàíäûðìàüà úÿùä åäèáëÿð. Éàðàíìûø âÿçèééÿòè åëÿ òÿãäèì åòìÿê èñòÿéèáëÿð êè, ýóéà, ìöíàñèáÿòëÿðèí èíäèêè ìÿçìóíóíà Åðìÿíèñòàíûí èøüàë÷ûëûã ñèéàñÿòèíèí òÿñèðè îëìàéûá. Òöðêèéÿäÿí ñèéàñè-äèïëîìàòèê ôÿàëëûã ýþçëÿéÿíëÿð, Èðÿâàíà ýÿëÿíäÿ éàëíûç “õàëã äèïëîìàòèéàñû”íû éàäà ñàëûáëàð. Áåëÿ òÿÿññöðàò éàðàíûá êè, áàø âåðÿíëÿðäÿ ýöíàùêàð Àçÿðáàéúàí âÿ Òöðêèéÿäèð. Ùÿìèí ñÿáÿáäÿí äÿ Àíêàðà èëÿ Áàêû ÿëàãÿëÿðèí íîðìàëëàøìàñû èñòèãàìÿòèíäÿ êîíêðåò àääûìëàð àòìàëûäûð. Áöòöí áóíëàðûí àðõàñûíäà Ãÿðáèí ìöÿééÿí äàèðÿëÿðèíèí äóðäóüó èääèà îëóíóð. Ìàðàãëûäûð êè, Òöðêèéÿäÿ äÿ ùÿìèí èäåéàéà äÿñòÿê âåðÿíëÿð òàïûëûá. Áàüëû ãàïû àðõàñûíäà ýèçëÿíÿí ñèðëÿð Òàðèõè ùÿãèãÿòëÿðÿ ýþç éóììàãëà ãÿðÿçëè íèééÿòëÿðÿ ýþðÿ äþâëÿòëÿðàðàñû ìöíàñèáÿòëÿðèí íîðìàëëàøàúàüûíû äöøöíìÿê ÷îõ ÷ÿòèíäèð. Òÿúðöáÿ ýþñòÿðèð êè, áåëÿ ùàëëàðäà äàùà ÷îõ ÿí éàõûí äîñò þëêÿëÿðèí ýþçöíäÿ åòèáàðäàí äöøöëöð, äöøìÿíÿ éåíè çÿðáÿëÿð âóðìàã ö÷öí ÿëàâÿ øàíñ âåðèëèð. Áó áàõûìäàí íîéàáðûí ñîí ýöíëÿðèíäÿ Àíêàðàäà Òöðêèéÿ-Åðìÿíèñòàí ñÿðùÿäëÿðèíèí à÷ûëìàñûíà ùÿñð åäèëìèø êîíôðàíñ èñòèñíà äåéèë. Áóðàäà ìöçàêèðÿ îëóíàí ìþâçó âÿ ÷ûõûø åäÿíëÿðèí ñþéëÿäèêëÿðè ôèêèðëÿðèí òÿùëèëè ýþñòÿðèð êè, ùÿìèí òÿäáèð ðåýèîíäà áàðûøà äåéèë, éåíè çèääèééÿòëÿðèí ìåéäàíà ÷ûõìàñûíà òÿêàí âåðÿ áèëÿð (áàõ: ìÿñ., Ìöùöðëö Êàïû: Òöðêèéå-Åðìåíèñòàí Ñûíûðûíûí Ýåëåúåüè Êîíôåðàíñû / Ùðàíò Äèíê Âàêôû, 25 íîéàáð 2014). Òÿäáèðèí “Ìþùöðëö ãàïû: Òöðêèéÿ-Åðìÿ- íèñòàí ñÿðùÿäèíèí ýÿëÿúÿéè êîíôðàíñû” àäëàíäûðûëìàñû òÿñàäöôè äåéèë. Áóðàäà èëê íþâáÿäÿ ñÿðùÿäèí Òöðêèéÿ òÿðÿôèíäÿí ìþùöðëÿíäèéèíÿ èøàðÿ îëóíóð. Ìöçàêèðÿëÿðèí ýåäèøèíäÿ à÷ûã äåéèëìÿñÿ äÿ, áó, ùèññ åäèëèá. Íèòã ñþéëÿéÿíëÿð “åðìÿíè ñîéãûðûìû”íäàí áàøëàéàðàã, Åðìÿíèñòàíûí Äàüëûã Ãàðàáàüû âÿ ÿòðàô ðàéîíëàðû èøüàëûíà ãÿäÿð áàø âåðÿí ùàäèñÿëÿðè ñÿòèðàëòû Òöðêèéÿíèí èíàäêàðëûüû àñïåêòèíäÿ òÿùëèë åäèáëÿð. Òÿêëèôëÿð äÿ ùÿìèí ÷ÿð÷èâÿäÿ ñÿñëÿíèá - Àíêàðà ñÿðùÿäëÿðè à÷ìàëûäûð êè, ðåýèîíäà áàðûø, èíêèøàô âÿ ñöëù îëñóí. Èêèíúè ìÿãàì ñÿðùÿäëÿðèí à÷ûëìàñûíûí áþëýÿíèí ýÿëÿúÿê òàëåéè èëÿ ÿëàãÿëÿíäèðèëìÿñèíäÿí èáàðÿò îëóá. Áóðàäà äà ýèçëè ñóðÿòäÿ Òöðêèéÿ âÿ Àçÿðáàéúàí èòòèùàì îëóíóð. Ùÿìèí êîíòåêñòäÿ Äàüëûã Ãàðàáàüäà åðìÿíè òåððîðóíóí íÿòèúÿëÿðè öçÿðèíäÿí ñöêóòëà êå÷èëèð âÿ “õàëã äèïëîìàòèéàñû”íûí, èêè úÿìèééÿò àðàñûíäà öíñèééÿòèí ãóðóëìàñûíûí çÿðóðèëèéè âóðüóëàíûð. Áöòöí áóíëàðûí Àíêàðà êîíôðàíñûíûí ìÿçìóíóíäàí íÿòèúÿ êèìè àëûíìàñû, òÿáèè êè, áèçè ÷îõ òÿÿññöôëÿíäèðèð. Òöðêèéÿ ðÿùáÿðëèéèíèí äÿôÿëÿðëÿ “Äàüëûã Ãàðàáàü ìöíàãèøÿñè ÿäàëÿòëè ùÿëëèíè òàïìàéûíúà, ñÿðùÿäëÿðèí à÷ûëìàñûíäàí ñþùáÿò ýåäÿ áèëìÿç” êèìè áÿéàíàòëàðû ôîíóíäà äà ùÿìèí òÿäáèð ìöÿììàëû àääûì òÿñèðè áàüûøëàéûð. Ëàêèí áó, ðåàëëûãäûð. Ãàðäàø þëêÿíèí áèð íå÷ÿ òàíûíìûø àëèìèíèí, Àâðîïà âÿ Åðìÿíèñòàí ìöòÿõÿññèñëÿðèíèí èøòèðàê åòäèéè ìöçàêèðÿëÿðäÿ Àçÿðáàéúàíäàí áèð íÿôÿð äÿ îëñóí èøòèðàê åòìÿéèá. ×öíêè òÿøêèëàò÷ûëàð äÿâÿò åòìÿéèáëÿð. Áó äà ïàðàäîêñäóð: êîíôðàíñäà Äàüëûã Ãàðàáàü ìÿñÿëÿñè ñÿðùÿäëÿðèí áàüëû îëìàñû àñïåêòèíäÿ òÿùëèë åäèëèáñÿ, Àçÿðáàéúàí òÿðÿôèíèí äÿ ôèêðè ìöòëÿã äèíëÿíèëìÿëè èäè. Ýþðöíöð, áóðàäà ãåéðèñàüëàì ìÿãñÿäëÿð âÿ êÿíàð òÿñèðëÿð äÿ îëóá. Ãÿðáèí ìþâãåéè: èêèëè éàíàøìàëàð ãàëûð Äîüðóäàí äà, åêñïåðòëÿð áóíà äèããÿò éþíÿëäèðëÿð êè, 2010-úó èëäÿí ÀÁØ âÿ Àâðîïà Èòòèôàãû Àíêàðà èëÿ Èðÿâàí àðàñûíäà “ñÿññèç äèïëîìàòèéà” òÿøÿááöñëÿðèíè äÿñòÿêëÿìÿê ö÷öí ìàëèééÿ éàðäûìëàðû ýþñòÿðìÿéÿ áàøëàéûáëàð. Áó ÷ÿð÷èâÿäÿ 2010-úó èëäÿ ÀÁØ-ûí Áåéíÿëõàëã Èíêèøàô Àýåíòëèéè (ÓÑÀÈÄ) Åðìÿíèñòàí-Òöðêèéÿ òÿøêèëàòëàðû êîíñîðñèóìóíà 4,7 ìèëéîí äîëëàð ìàëèééÿ âÿñàèòè àéûðäû. 2014-úö èëäÿí Àâðîïà Èòòèôàãûíûí äÿñòÿéè èëÿ Åðìÿíèñòàí âÿ Òöðêèéÿ òÿðÿôäÿí 8 âÿòÿíäàø úÿìèééÿòè òÿøêèëàòûíûí êîíñîðñèóìó Åðìÿ- íèñòàí-Òöðêèéÿ “íîðìàëëàøìà ïðîñåñè”íÿ äÿñòÿê âåðäè. Àíêàðàäàêû ñîí òÿäáèð ö÷öí èñÿ 30 ìèí àâðî âÿñàèò àéðûëûá. Òÿäáèðèí ìÿãñÿäè, ìÿçìóíó âÿ ýåäèøàòû ÊÈÂ-äÿ ýåíèø èøûãëàíäûðûëûá. Áóðàäà áàøëûúà íèééÿòèí òöðê èúòèìàèééÿòèíèí åðìÿíèëÿðÿ ìöíàñèáÿòèíè íîðìàëëàøäûðìàãäàí èáàðÿò îëäóüóíó äóéìàã ÷ÿòèí äåéèë. Ìàðàãëûäûð êè, åðìÿíèëÿðèí áó òÿøÿááöñöíö Òöðêèéÿíèí äàõèëèíäÿ äÿñòÿêëÿéÿí ìöÿééÿí ÷åâðÿëÿð äÿ âàðäûð. Ìÿñÿëÿí, ãàðäàø þëêÿíèí Áàêûäàêû êå÷ìèø ñÿôèðè âÿ Òöðêèéÿ-Åðìÿíèñòàí ýèçëè äàíûøûãëàðûíûí ÿñàñ èøòèðàê÷ûñû îëàí ßùìÿä Öíàë ×åâèêþç ùÿì “Ùóððèéåò” ãÿçåòèíÿ ñÿðùÿäëÿðèí à÷ûëìàñûíà äÿñòÿê èôàäÿ åäÿí ìÿãàëÿ éàçûá (áàõ: Öíàë ×åâèêþç. Òóðêèñù-Àðìåíèàí ðåëàòèîíñ íååä à íåw ýàìå-úùàíýåð / www.ùóððèéåòäàèëéíåwñ.úîì, 13 íîéàáð 2014), ùÿì äÿ êîíôðàíñûí èøòèðàê÷ûñû îëóá. Áóíäàí áàøãà, Òöðêèéÿ âÿ Åðìÿíèñòàíäà 2015-úè èëäÿ “åðìÿíè ñîéãûðûìû”íûí 100 èëëèéèíèí òàìàì îëìàñûíà ãÿäÿð ñÿðùÿäëÿðèí à÷ûëìàñûíà èúòèìàè äÿñòÿéè òÿìèí åòìÿê ìÿãñÿäè èëÿ ýèçëè ãðóïëàðûí éàðàäûëäûüû ùàããûíäà èíôîðìàñèéàëàð éàéûëûá. Áó êèìè ôàêòëàð ìÿñÿëÿíèí úèääèëèéèíäÿí õÿáÿð âåðèð. Ýþðöíöð, êÿíàðäàí îëàí ñèôàðèøëÿ Òöðêèéÿäÿ éåíè ïðîñåñëÿðÿ òÿêàí âåðìÿéÿ ÷àëûøûðëàð. Åêñïåðòëÿð ùåñàá åäèðëÿð êè, Òöðêèéÿ-Åðìÿíèñòàí ìöíàñèáÿòëÿðèíèí íîðìàëëàøìàñû ìÿñÿëÿñèíÿ äàùà ÷îõ Ãÿðá ãàðûøûð. Áöòþâëöêäÿ èñÿ áóðàäà ö÷ ôàêòîðóí ãàðøûëûãëû òÿñèðèíäÿí äàíûøìàã îëàð. Áèðèíúèñè, Ãÿðáèí òÿçéèãëÿðè, èêèíúèñè, Àçÿðáàéúàíûí ìàðàãëàðûíû íÿçÿðÿ àëìàã çÿðóðÿòè, ö÷öíúöñö, Åðìÿíèñòàíëà òèúàðÿò ÿëàãÿëÿðèíè ýåíèøëÿíäèðìÿê òÿëÿáè. Éóõàðûäà äåéèëÿíëÿðäÿí áåëÿ ãÿíàÿòÿ ýÿëìÿê îëàð êè, Òöðêèéÿíèí Åðìÿíèñòàíëà ñÿðùÿäëÿðèíè à÷ìàñû ìÿñÿëÿñèíèí áèð àñïåêòè ýåîñèéàñè âÿçèééÿòëÿ ÿëàãÿëèäèð. Ãÿðá à÷ûãúà Àíêàðàéà Èðÿâàíëà ÿìÿêäàøëûã åòìÿñè ö÷öí òÿçéèãëÿð åäèð. ÀÁØ ðÿùáÿðëèéè áó èñòèãàìÿòäÿ äàùà ÷îõ úàíôÿøàíëûã ýþñòÿðèð. Àâðîïà Èòòèôàãû èñÿ ùÿòòà õöñóñè ïðîãðàì ùàçûðëàéûá. “Åðìÿíèñòàí-Òöðêèéÿ íîðìàëëàøìà äþâðöíÿ äÿñòÿê ïðîãðàìû”íû ìÿùç Áðöññåë ìàëèééÿëÿøäèðèð. Áó çàìàí ñÿðùÿäëÿðèí ùàíñû ñÿáÿáäÿí áàüëû îëìàñûíûí öñòöíäÿí ñöêóòëà êå÷èëèð. Áóíóí õöñóñè ìÿãñÿäëÿ åäèëäèéèíÿ øöáùÿ éîõäóð. Áèð òÿðÿôäÿí, Åðìÿíèñòàí òÿúðèääÿí ÷ûõàðûëûð, äèýÿð òÿðÿôäÿí èñÿ Òöðêèéÿ èëÿ Àçÿðáàéúàíûí ìöíàñèáÿòëÿðèíäÿ ïðîáëåìëÿð éàðàäûëûð. ßýÿð Ãÿðá áó ìÿñÿëÿäÿ ñÿìèìè îëñàéäû, èëê îëàðàã, Åðìÿíèñòàíû èøüàë åòäèéè ÿðàçèëÿðäÿí ÷ûõìàüà ìÿúáóð åäÿðäè. Áó ôàêò àðàäàí ãàëõàíäàí ñîíðà Òöðêèéÿ àâòîìàòèê îëàðàã ñÿðùÿäëÿðè à÷àðäû. Àçÿðáàéúàí äà äÿôÿëÿðëÿ áÿéàí åäèá êè, Èðÿâàí èøüàë åòäèéè òîðïàãëàðäàí ÷ÿêèëÿíäÿí ñîíðà îíóíëà ìöíàñèáÿòëÿðÿ éåíèäÿí áàõûëà áèëÿð. Ùÿãèãÿò áóíëàðäàí èáàðÿòäèð. Àíêàðàäà êå÷èðèëÿí êîíôðàíñäà áó àñïåêòäÿ äàíûøàí îëìàéûá. Öìóìè õîøàýÿëÿí ñþçëÿðëÿ ìöíàãèøÿäÿí áÿùñ åäÿíëÿð ãÿòè øÿêèëäÿ Åðìÿíèñòàíûí òÿúàâöçêàðëûãäàí ÿë ÷ÿêìÿñè çÿðóðÿòèíè îðòàéà ãîéìàéûáëàð. Åðìÿíèëÿð èñÿ ôöðñÿòäÿí èñòèôàäÿ åäÿðÿê Äàüëûã Ãàðàáàüäàêû ñòàòóñ-êâîíó äÿéèøìÿäÿí “õàëã äèïëîìàòèéàñû” âàñèòÿñè èëÿ èêè þëêÿ àðàñûíäà ÿëàãÿëÿð éàðàòìàã çÿðóðÿòèíäÿí äàíûøûáëàð. Ìÿñÿëÿí, Â.×åòåðèéàí àäëû åðìÿíè åêñïåðò ñÿðùÿä ìÿñÿëÿñèíèí Äàüëûã Ãàðàáàü ïðîáëåìèíäÿí äàùà äÿðèíäÿ îëàí ôàêòîðëàðà áàüëû îëäóüóíó ÿñàñëàíäûðìàüà úÿùä åäèá. Áó çàìàí î, Àíêàðàíûí ëàçûìè ñÿâèééÿäÿ úÿñàðÿòëè ñèéàñÿò éåðèòìÿäèéèíè õöñóñè âóðüóëàéûá. Ýóéà, ùÿìèí ñÿáÿáäÿí ìöíàãèøÿ ùÿëë åäèëìèð. Áóíà ýþðÿ äÿ, Òöðêèéÿ õàðèúè ñèéàñÿòèíèí áó àñïåêòèíÿ éåíèäÿí áàõìàëûäûð (áàõ: Ìöùöðëö Êàïû: Òöðêèéå-Åðìåíèñòàí ñûíûðû / Åòêèí Ùàáåð Àæàíñû, 22 íîéàáð 2014). Ýþðöíäöéö êèìè, êîíôðàíñäà Åðìÿíèñòàíûí èøüàë÷ûëûüû ñÿáÿá êèìè íÿçÿðäÿí êå÷èðèëìÿéèá. Áó øÿðò äàõèëèíäÿ Úÿíóáè Ãàôãàçäà ýåîñèéàñè äèíàìèêàíû ñàáèòëÿøäèðìÿéèí ãåéðè-ìöìêöíëöéöíö äÿðê åòìÿê ýÿðÿêäèð. ÀÁØ âÿ Àâðîïà Àíêàðàéà òÿçéèã åäÿ âÿ ùàíñûñà òÿäáèðëÿð ýþðÿ áèëÿð. Ëàêèí áóíëàðûí ìöñáÿò íÿòèúÿ âåðÿúÿéèíè ýþçëÿìÿê ÿáÿñäèð. ×öíêè ùå÷ áèð ùàëäà Àçÿðáàéúàí þç ùàãëû òÿëÿáëÿðèíäÿí âàç êå÷ìÿç. ßðàçè áöòþâëöéö áÿðïà îëóíìàéûíúà Åðìÿíèñòàíëà ùàíñûñà ðàçûëàøìàäàí ñþùáÿò ýåäÿ áèëìÿç. Óéäóðìà “ñîéãûðûìû”íûí 100 èëëèéèíÿ ýþðÿ Òöðêèéÿäÿ ùàíñûñà äàèðÿëÿðèí Ãÿðáèí õîøóíà ýÿëìÿê ö÷öí ñÿéëÿð ýþñòÿðìÿñè èñÿ þçöíö àëäàòìàãäàí áàøãà áèð øåé äåéèë. ×öíêè ðÿñìè Èðÿâàí “ñîéãûðûìû” èääèàëàðûíäàí ÿë ÷ÿêìÿéÿúÿéèíè, Àíêàðà ãàðøûñûíäà òÿëÿáëÿð ãîéìàãäà äàâàì åäÿúÿéèíè äÿôÿëÿðëÿ áÿéàí åäèá. Éàðàíìûø âÿçèééÿòäÿí éåýàíÿ ÷ûõûø éîëó ùÿãèãÿòè åòèðàô åòìÿêäÿí, éÿíè Åðìÿíèñòàíûí èøüàë åòäèéè Àçÿðáàéúàí òîðïàãëàðûíäàí ÷ûõìàñûíû ÿñàñ øÿðò êèìè ãîéìàãäàí èáàðÿòäèð. Éàëíûç áóíäàí ñîíðà êîíôðàíñëàð êå÷èðèá, îðòàã ãÿíàÿòÿ ýÿëìÿê îëàð. Ùÿìèí ñÿáÿáäÿí ùåñàá åäèðèê êè, Àíêàðàäà òÿøêèë åäèëÿí êîíôðàíñ ùå÷ áèð ôàéäàñû îëìàéàí èø òÿñèðè áàüûøëàéûð. Òöðêèéÿíèí áóíäàí ùàíñûñà ñÿìÿðÿ ýþðÿúÿéèíÿ ùå÷ áèð ÿìèíëèê éîõäóð. Íåwòèìåñ.àç Ãàðàäàü ðàéîíóíóí ñîñèàë-èãòèñàäè èíêèøàôû: ðåàë âÿçèééÿò âÿ ïåðñïåêòèâëÿð “Ìöàñèð Áàêû: Ýÿëÿúÿéèí áàøëàíäûüû øÿùÿð”. Ìÿøùóð óêðàéíàëû ôîòîãðàô âÿ ñÿééàù Àëåêñàíäð ×åáàíûí ïàéòàõòûìûç ùàããûíäà òÿãäèìàòû áó èôàäÿëÿðäÿ þç ÿêñèíè òàïûá. Êîðåéà Ðåñïóáëèêàñûíäà íÿøð îëóíàí íöôóçëó “Èìàçèíå” æóðíàëûíäà èñÿ ïàéòàõòûìûç îõóúóëàðûíà îðòà ÿñðëÿðÿ àèä ýþçÿë ãàëàëàðû, êö÷ÿëÿðè èëÿ òàíûíàí, ùÿì÷èíèí ÷îõëó ñàéäà ùöíäöð ìöàñèð áèíàëàðû îëàí ÿñë Àâðîïà øÿùÿðè êèìè òÿãäèì îëóíóá. “Ìîñêîâñêè êîìñîìîëåòñ” ãÿçåòèíèí ìöõáèðè Æàííà Ãîëóáèòñêàéàéà ýþðÿ èñÿ Áàêû Øÿðã èëÿ Ãÿðáèí ùåéðÿòàìèç âÿ ÷îõ óüóðëó ñèíòåçèäèð. ßëáÿòòÿ, ïàéòàõòûìûç Áàêû ùàããûíäà áó ãÿáèëäÿí îëàí ýþçÿë èôàäÿëÿðèí ñàéûíû êèôàéÿò ãÿäÿð àðòûðìàã îëàð. ×öíêè Áàêû ïàéòàõòûìûçà ãîíàã ýÿëÿí ùÿð êÿñè þçöíÿ âàëåù åäèð. Áàêûäà îëóá, áó ãÿäèì, åéíè çàìàíäà, ìöàñèð øÿùÿðè ñåâìÿìÿê, îíà ùåéðàí îëìàìàã ìöìêöí äåéèë. Âÿ Áàêû äöíéàäàêû áóýöíêö èìèúèíè âÿ ñòàòóñóíó ÷îõ éîõ, úÿìè áèð íå÷ÿ èëäÿ ãàçàíûá. Áàêû ùÿì äÿ ñèìâîëäóð: Àçÿðáàéúàí äþâëÿòèíèí èíêèøàô ñèìâîëó. Ãàðàäàü ðàéîíó Àçÿðáàéúàíûí ýöúëö ñÿíàéå ìÿðêÿçèíÿ ÷åâðèëèð Øöáùÿ éîõäóð êè, Àçÿðáàéúàíûí, î úöìëÿäÿí, ïàéòàõò Áàêûíûí èíêèøàôû ùÿéàòà êå÷èðèëÿí ìÿãñÿäéþíëö ñèéàñÿòèí íÿòèúÿñèäèð. Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèí ðÿùáÿðëèéè èëÿ óüóðëà ðåàëëàøäûðûëàí ðåýèîíëàðûí ñîñèàë-èãòèñàäè èíêèøàôû öçðÿ Äþâëÿò ïðîãðàìëàðû, ùÿì÷èíèí, Áàêû øÿùÿðèíèí âÿ îíóí ãÿñÿáÿëÿðèíèí ñîñèàë-èãòèñàäè èíêèøàôûíà äàèð Äþâëÿò ïðîãðàìëàðûíûí óüóðëà èúðàñû ïàéòàõòûìûçäà âÿ îíóí ðàéîíëàðûíäà ñû÷ðàéûøëû èíêèøàôû øÿðòëÿíäèðèá. Ïàéòàõòûí ÿí áþéöê ðàéîíó îëàí Ãàðàäàü ðàéîíó äà ñîí èëëÿðäÿ áþéöê èíêèøàô éîëó êå÷èá. Êèôàéÿò ãÿäÿð ýåíèø ñÿíàéå ïîòåíñèàëû îëàí ðàéîíóí èãòèñàäè ýþñòÿðèúèëÿðè äÿ ãàðøûéà ãîéóëàí ùÿäÿôëÿðèí óüóðëà ðåàëëàøäûðûëäûüûíû âÿ Ãàðàäàüûí þëêÿìèçèí äèíàìèê èíêèøàôûíäà þç öçÿðèíÿ äöøÿí âÿçèôÿëÿðèí þùäÿñèíäÿí ëàéèãèíúÿ ýÿëäèéèíè ýþñòÿðèð. Ìÿãñÿäéþíëö òÿäáèðëÿð íÿòèúÿñèíäÿ Ãàðàäàü àðòûã ðåñïóáëèêàíûí ìöùöì ñÿíàéå ìÿðêÿçëÿðèíäÿí áèðèíÿ Âÿòÿíäàøëàðûí ðèôàùûíû õàðàêòåðèçÿ åäÿí êåéôèééÿò ýþñòÿðèúèëÿðè ÿùÿìèééÿòëè äÿðÿúÿäÿ éàõøûëàøûá ÷åâðèëèá. Ùå÷ äÿ òÿñàäöôè äåéèë êè, Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ äÿ Ãàðàäàü ðàéîíóíäàêû èíêèøàôû éöêñÿê ãèéìÿòëÿíäèðèá, áó èøëÿðèí äàâàìû ö÷öí ëàçûìè äÿñòÿéèí ýþñòÿðèëÿúÿéèíè áèëäèðèá. Äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñû ãåéä åäèá êè, Ãàðàäàü ðàéîíóíóí èãòèñàäè âÿ ñÿíàéå èíêèøàôû ñöðÿòëè ýåäèð: “Ãàðàäàü ðàéîíó Àçÿðáàéúàíûí ýöúëö ñÿíàéå ìÿðêÿçèíÿ ÷åâðèëèð. Áóðàäà éàðàäûëàí ìöÿññèñÿëÿð âÿ òèêèëìÿêäÿ îëàí çàâîäëàð ðàéîíóí èãòèñàäè ýöúöíö àðòûðàúàã, éåíè èø éåðëÿðèíèí à÷ûëìàñûíà ýÿòèðèá ÷ûõàðàúàãäûð”. Ãàðàäàü ðàéîíóíóí ñòàòèñòèê ýþñòÿðèúèëÿðè êèôàéÿò ãÿäÿð éöêñÿêäèð Äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñûíûí äà âóðüóëàäûüû êèìè, Ãàðàäàü ðàéîíóíäà ýþðöëÿí èøëÿð ðàéîíóí èãòèñàäè ýöúöíöí àðòûðûëìàñûíäà þç èôàäÿñèíè òàïûá. Åëÿ áó ñÿáÿáäÿíäèð êè, Ãàðàäàü ðàéîíóíóí ñòàòèñòèê ýþñòÿðèúèëÿðè êèôàéÿò ãÿäÿð éöêñÿêäèð. Ãàðàäàü ðàéîí Èúðà Ùàêèìèééÿòè áàø÷ûñûíûí ìöàâèíè Åëíóð Ãóðáàíîâ äåéèá êè, þòÿí äîããóç àéûí éåêóíëàðûíà ÿñàñÿí ðàéîí öçðÿ ñÿíàéå ìÿùñóëóíóí öìóìè ùÿúìè 447,0 ìèëéîí ìàíàò, íÿãëèééàò ñåêòîðóíäà õèäìÿòëÿðèí ùÿúìè 8,7 ìèëéîí ìàíàò îëóá. Îíóí ñþçëÿðèíÿ ýþðÿ, ñîñèàë-èãòèñàäè ñàùÿëÿðèí èíêèøàôû ö÷öí áöòöí ìàëèééÿ ìÿíáÿëÿðè ùåñàáûíà 403,7 ìèëéîí ìàíàò èíâåñòèñèéàäàí èñòèôàäÿ åäèëèá. Èñòèôàäÿ îëóíìóø âÿñàèòèí 312,3 ìèëéîí ìàíàòû òèêèíòè-ãóðàøäûðìà èøëÿðèíèí éåðèíÿ éåòèðèëìÿñèíÿ ñÿðô îëóíóá: “Èãòèñàäèééàòûí àïàðûúû ñàùÿñèíè òÿøêèë åäÿí íåôò âÿ ãàç ñÿíàéåñè ìöÿññèñÿëÿðèíäÿ 430,0 ìèí òîí õàì íåôò âÿ 653,3 ìèëéîí êóáìåòð òÿáèè ãàç ùàñèë îëóíóá. Ðàéîí öçðÿ 1,4 ìèëéîí òîí ñåìåíò, 97,2 ìèí òîí ìèøàð äàøû èñòåùñàë åäèëèá. Ùåñàáàò äþâðöíäÿ ðàáèòÿ õèäìÿòëÿðèíèí ùÿúìè 1,7 ìèëéîí ìàíàò òÿøêèë åäèá. Ïÿðàêÿíäÿ ÿìòÿÿ äþâðèééÿñè 1,4 ìèëéàðä ìàíàò, ÿùàëèéÿ ýþñòÿðèëÿí ïóëëó õèäìÿòëÿð èñÿ 84,7 ìèëéîí ìàíàò îëóá. Þòÿí äþâð ÿðçèíäÿ ðàéîíóìóçäà îðòà àéëûã ÿìÿêùàããû 765,0 ìàíàò îëóá”. Åëíóð Ãóðáàíîâ âóðüóëàéûá êè, ðàéîíäà ÿùàëèíèí ìÿøüóëëóã ïðîáëåìèíèí ùÿëëè ö÷öí äÿ ÿñàñëû èøëÿð ýþðöëöá. ßùàëèíèí äàèìè èø éåðëÿðè èëÿ òÿìèí îëóíìàñû ðàéîí ðÿùáÿðëèéèíèí ÿí ÷îõ äèããÿò àéûðäûüû ìÿñÿëÿëÿðäÿí áèðèäèð: “Þòÿí 9 àéäà ÿùàëèíèí ìÿøüóëëóüóíóí àðòûðûëìàñû âÿ åùòèéàúû îëàí èøñèç âÿòÿíäàøëàðûí èõòèñàñûíà óéüóí èøëÿ òÿìèí åäèëìÿñè èñòèãàìÿòëÿðèíäÿ ðàéîí Èúðà Ùàêèìèééÿòè òÿðÿôèíäÿí áèð ñûðà ìÿãñÿäéþíëö èøëÿð ýþðöëöá. Ðàéîí Ìÿøüóëëóã Ìÿðêÿçè èëÿ áèðýÿ ÿùàëèíèí ìÿøüóëëóüóíó òÿìèí åòìÿê ìÿãñÿäè èëÿ ìöòÿìàäè îëàðàã ãÿñÿáÿëÿðäÿ ñÿééàð ÿìÿê éàðìàðêàëàðû êå÷èðèá. Áóíäàí ÿëàâÿ, áï-Àçÿðáàéúàí Øèðêÿòèíèí òÿøêèëàò÷ûëûüû èëÿ Ñÿíýÿ÷àë ãÿñÿáÿñèíäÿ ùÿéàòà êå÷èðèëÿúÿê éåíè ëàéèùÿëÿðëÿ áàüëû “Àçôåí”, “Òåêôåí” øèðêÿòëÿðè èëÿ áèðëèêäÿ Ñàùèë ãÿñÿáÿñèíäÿ èøÿ ãÿáóëëà ÿëàãÿäàð ìöòÿìàäè òÿäáèð êå÷èðèëèð”. Ðàéîíäà éåíè èñòèôàäÿéÿ âåðèëÿí, î úöìëÿäÿí, ùàçûðäà òèêèíòèñè äàâàì åäÿí ìöÿññèñÿëÿð åéíè çàìàíäà, èøñèçëèê ïðîáëåìèíèí ùÿëëèíäÿ äÿ ìöùöì ðîë îéíàéûð. Áåëÿ êè, ùàçûðäà ßëÿò ãÿñÿáÿñèíäÿ Áåéíÿëõàëã Äÿíèç Ëèìàíûíûí èíøàñû óüóðëà äàâàì åòäèðèëèð. Ïóòà ãÿñÿáÿñèíäÿ Ìåòàíîë çàâîäóíóí òèêèíòèñè áàøà ÷àòûá âÿ à÷ûëûøà ùàçûð âÿçèééÿòäÿäèð. Çàâîä íÿèíêè ðåñïóáëèêàìûçäà, åëÿúÿ äÿ Úÿíóáè Ãàôãàçäà ÿí íÿùÿíý þçÿë ìöÿññèñÿëÿðäÿí áèðè ñàéûëûð. Ðàéîíóí Ñÿíýÿ÷àë ãÿñÿáÿñè ÿðàçèñèíäÿ Íåôò-Ãàç Åìàëû âÿ Íåôò-Êèìéà Êîìïëåêñèíèí ñàëûíìàñû ö÷öí 1875 ùåêòàð éåð àéðûëûá (öìóìè ñàùÿñè 3850 ùåêòàð). Áó êîìïëåêñäÿ òÿãðèáÿí 2000 íÿôÿð èøëÿ òÿìèí îëóíàúàã. Áó ÿðàçèäÿ éåíè éàøàéûø ìàññèâëÿðè ñàëûíàúàã, ïàðêëàð, îòåëëÿð, èäìàí ìåéäàí÷àëàðû, ìÿäÿíè èñòèðàùÿò éåðëÿðè âÿ äèýÿð éåíè ñîñèàë îáéåêòëÿð èíøà åäèëÿúÿê, ÿùàëèíèí éàøàéûøû ö÷öí éöêñÿê ñÿâèééÿëè ìöàñèð ñòàíäàðòëàðà óéüóí øÿðàèò éàðàäûëàúàã. ßùàëèíèí âÿ ñîñèàë îáéåêòëÿðèí åíåðæè äàøûéûúûëàðû âÿ êîììóíàë õèäìÿòëÿðëÿ òÿìèíàòûíûí éàõøûëàøäûðûëìàñû èñòèãàìÿòëÿðèíäÿ äÿ õåéëè èøëÿð ýþðöëöá. ßùàëèíèí åëåêòðèê åíåðæèñè, ãàç âÿ è÷ìÿëè ñó èëÿ ôàñèëÿñèç òÿìèíàòû ìÿãñÿäèëÿ ÿëàãÿäàð ãóðóìëàð âÿ ðàéîí ðÿùáÿðëèéè òÿðÿôèíäÿí ìöõòÿëèô èøëÿð ýþðöëöá, àðòûã êþùíÿëìèø õÿòëÿð éåíèëÿíèá, õèäìÿò ñÿâèééÿñèíèí éöêñÿëäèëìÿñè äèããÿò ìÿðêÿçèíäÿ ñàõëàíûëûá. Ãàðàäàü ðàéîíóíóí èíêèøàô ñÿâèééÿñè ìöòÿõÿññèñëÿð òÿðÿôèíäÿí äÿ éöêñÿê ãèéìÿòëÿíäèðèëèð. Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû (ÉÀÏ) Ãàðàäàü ðàéîí òÿøêèëàòûíûí ñÿäðè, ïàðòèéàíûí Èãòèñàäè ìÿñÿëÿëÿð êîìèññèéàñûíûí ñÿäð ìöàâèíè Àéäûí Ùöñåéíîâ èñÿ äåéèá êè, ñîí èëëÿð Àçÿðáàéúàíûí ïàéòàõòû Áàêû øÿùÿðè, î úöìëÿäÿí, áöòöí ðåýèîíëàðû éöêñÿê èíêèøàô éîëó êå÷èá. Îíóí ñþçëÿðèíÿ ýþðÿ, þòÿí 10 èëèí òÿúðöáÿñè ýþñòÿðèð êè, þëêÿíèí ñîñèàë-èãòèñàäè èíêèøàôûíäà ïðèîðèòåò êèìè ìöÿééÿí åäèëìèø âÿ íåôò-ãàç ýÿëèðëÿðèíäÿí ñÿìÿðÿëè èñòèôàäÿ åòìÿêëÿ ðåýèîíàë òàðàçëûüûí òÿìèí åäèëìÿñèíäÿ ðåýèîíàë èíêèøàô öçðÿ Äþâëÿò ïðîãðàìëàðû ìöùöì ðîë îéíàéûá. Èúðàñû áàøà ÷àòìûø èêè Äþâëÿò Ïðîãðàìû ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ Àçÿðáàéúàíûí èãòèñàäè ãöäðÿòè äàùà äà éöêñÿëèá, þëêÿäÿ èøýöçàð ôÿàëëûã àðòûá, ðåýèîíëàðäà ñàùèáêàðëûã ôÿàëèééÿòè äàùà äà ýåíèøëÿíèá, ýåíèø âÿ þëêÿíèí áöòöí úîüðàôè ùöäóäëàðûíû ÿùàòÿ åäÿí èðè èíôðàñòðóêòóð ëàéèùÿëÿðè ùÿéàòà êå÷èðèëèá. Àéäûí Ùöñåéíîâóí ñþçëÿðèíÿ ýþðÿ, áó ìöñáÿò èíêèøàô äèíàìèêàñû Ãàðàäàü ðàéîíóíäà äà þçöíö ýþñòÿðèð. Áåëÿ êè, ðàéîíäà ùÿéàòà êå÷èðèëÿí óüóðëó òÿäáèðëÿð íÿòèúÿñèíäÿ èñòåùñàë ñàùÿëÿðèíèí äèíàìèê âÿ åôôåêòèâ ôÿàëèééÿòè òÿìèí îëóíóá, ñÿíàéå ïîòåíñèàëû ÿñàñëû øÿêèëäÿ ýöúëÿíäèðèëèá: “Ðàéîíäà ÿí ìöàñèð òåõíîëîýèéàëàðûí òÿòáèã îëóíäóüó âÿ áåéíÿëõàëã òÿëÿáëÿðÿ úàâàá âåðÿí ðÿãàáÿòãàáèëèééÿòëè âÿ èõðàúéþíöìëö ìÿùñóëëàð èñòåùñàë åäÿí éåíè ìöÿññèñÿ âÿ îáéåêòëÿð éàðàäûëûá. Èñòåùñàë ìöÿññèñÿëÿðèíäÿ èøëÿ òÿìèí îëóíàí âÿòÿíäàøëàðûí ðèôàùûíû õàðàêòåðèçÿ åäÿí êåéôèééÿò ýþñòÿðèúèëÿðè ÿùÿìèééÿòëè äÿðÿúÿäÿ éàõøûëàøûá. Ðàéîíäà ÷îõ ýåíèø èíôðàñòðóêòóð øÿáÿêÿñè éàðàäûëûá, éåíè ìöàñèð òèïëè ìöÿññèñÿëÿð, õèäìÿò îáéåêòëÿðè, èñòèðàùÿò âÿ éàðàäûúûëûã ýóøÿëÿðè, ïàðêëàð, ñÿùèééÿ, òÿùñèë, èäìàí ãóðüóëàðû âÿ ñ. ùÿì ðàéîíóí èíêèøàôûíà òþùôÿëÿð âåðèð, ùÿì äÿ âÿòÿíäàøëàðûí ýöçÿðàíûíûí äàùà äà éàõøûëàøìàñûíäà èôàäÿ îëóíóð”. Ìÿãñÿäéþíëö ñèéàñÿò, àðäûúûëëûã âÿ ïðèíñèïèàëëûã íàèëèééÿòëÿðèí òÿìèíàòûäûð Ãåéä îëóíäóüó êèìè, ðàéîíóí ñîñèàëèãòèñàäè ñàùÿäÿ ÿëäÿ åòäèéè íàèëèééÿòëÿð äèýÿð ñôåðàëàðäà äà èøèí ñÿìÿðÿëè òÿøêèëèíè òÿìèí åäèð. Î úöìëÿäÿí, ðàéîíóí èúòèìàè ùÿéàòûíäà ïîçèòèâ ùàäèñÿëÿð ãåéäÿ àëûíûð. Ãàðàäàü ñàêèíëÿðè öìóìðàéîí âÿ öìóìðåñïóáëèêà òÿäáèðëÿðèíäÿ ôÿàëëûã ýþñòÿðèð, äþâëÿò ýÿíúëÿð ñèéàñÿòèíèí ëàéèãèíúÿ ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñè, éåíèéåòìÿ âÿ ýÿíúëÿðëÿ èøèí òÿêìèëëÿøäèðèëìÿñè ðàéîí Èúðà Ùàêèìèééÿòèíèí äèããÿò ìÿðêÿçèíäÿäèð. Ùÿì÷èíèí, ÿëàìÿòäàð ýöíëÿðëÿ áàüëû êå÷èðèëÿí òÿäáèðëÿðÿ ñàêèíëÿðèí ìàðàüû éöêñÿêäèð. Ìóñèãè ìÿêòÿáëÿðè âÿ ìÿäÿíèééÿò èø÷èëÿðèíèí, éàðàäûúû êîëëåêòèâëÿðèí èøòèðàêû èëÿ Íîâðóç áàéðàìû, Ýöë áàéðàìû âÿ Ìèëëè Ãóðòóëóø Ýöíö èëÿ ÿëàãÿäàð ðàéîíäà ìàðàãëû òÿäáèðëÿð òÿøêèë îëóíóá. Ðåñïóáëèêàìûçûí áöòöí áþëýÿëÿðèíäÿ îëäóüó êèìè, Ãàðàäàü ðàéîíóíäà äà 18 éàøûíäàí éóõàðû ÿùàëèíèí òèááè ìöàéèíÿäÿí êå÷èðèëìÿñè òÿäáèðëÿðè óüóðëà áàøà ÷àòäûðûëûá, ðàéîí ìÿêòÿáëèëÿðè “Þëêÿìèçè òàíûéàã” äåâèçè àëòûíäà êå÷èðèëÿí òóð àêñèéàéà ôÿàë ãîøóëóáëàð. Þëêÿìèçäÿ åêîëîæè ñèéàñÿòèí óüóðëà ðåàëëàøäûðûëìàñû ìÿãñÿäèëÿ ýþðöëÿí èøëÿðÿ Ãàðàäàü ñàêèíëÿðè äÿ äÿñòÿê âåðèð, èìÿúèëèê âÿ éàøûëëàøäûðìà àêñèéàëàðûíà ãîøóëóðëàð. 2014-úö èëèí äîããóç àéûíäà ðàéîí ÿðàçèñèíäÿ öìóìèëèêäÿ 42 ìèí 621 êâ.ìåòð îò âÿ éàøûëëûã ñàùÿëÿðè ñàëûíûá, 10 ìèíäÿí àðòûã ýöë, 12 ìèíäÿí àðòûã ìöõòÿëèô íþâ àüàú âÿ áÿçÿê êîëëàðû ÿêèëèá. Áåëÿëèêëÿ, ìÿãñÿäéþíëö ñèéàñÿò, àðäûúûëëûã âÿ ïðèíñèïèàëëûã Ãàðàäàü ðàéîíóíäà ÿëäÿ îëóíìóø éöêñÿê íàèëèééÿòëÿðèí òÿìèíàò÷ûñûäûð. Ýþðöëÿí èøëÿð èñÿ áèð äàùà áó ðåàëëûüû îðòàéà ãîéóð êè, þëêÿìèçèí ÿí áþéöê ñÿíàéå ìÿðêÿçëÿðèíäÿí áèðè îëàí Ãàðàäàüû éàõûí ýÿëÿúÿêäÿ äàùà ïàðëàã ýÿëÿúÿê ýþçëÿéèð. Àãøèí ØÀÙÈÍÎÜËÓ, “Ãàðàäàü ðàéîí Èúðà Ùàêèìèééÿòè âÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè éàíûíäà Êöòëÿâè Èíôîðìàñèéà Âàñèòÿëÿðèíèí Èíêèøàôûíà Äþâëÿò Äÿñòÿéè Ôîíäóíóí áèðýÿ êå÷èðäèéè ìöñàáèãÿéÿ òÿãäèì åòìÿê ö÷öí” http://www.yeniazerbaycan.com Àçÿðáàéúàíûí äþâëÿò ìöñòÿãèëëèéè Àçÿðáàéúàí õàëãûíûí ìèëëè ñÿðâÿòèäèð Ìÿãàëÿ ÊÈÂÄÔ-íèí ìàëèééÿ äÿñòÿéè èëÿ “Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí äöíéà áèðëèéèíÿ èíòåãðàñèéàñû, ðåýèîí þëêÿëÿðè âÿ äèýÿð äþâëÿòëÿðëÿ, áåéíÿëõàëã òÿøêèëàòëàðëà ÿìÿêäàøëûüûí èíêèøàô åòäèðèëìÿñè” èñòèãàìÿòè öçðÿ ùÿéàòà êå÷èðèëÿí ëàéèùÿ ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ ùàçûðëàíìûøäûð Àçÿðáàéúàí òöðêäèëëè þëêÿëÿðëÿ ôÿàë ÿìÿêäàøëûã åäèð Õÿáÿð âåðèëäèéè êèìè, äåêàáðûí 2-äÿ Ìèëëè Ìÿúëèñäÿ Òöðêäèëëè Þëêÿëÿðèí Ïàðëàìåíò Àññàìáëåéàñûíûí (ÒöðêÏÀ) Ñîñèàë, ìÿäÿíè âÿ ùóìàíèòàð ìÿñÿëÿëÿð êîìèññèéàñûíûí Û èúëàñû êå÷èðèëèá. Òîïëàíòûäà Àçÿðáàéúàí, Ãàçàõûñòàí, Òöðêèéÿ âÿ Ãûðüûç ðåñïóáëèêàëàðû ïàðëàìåíòëÿðèíèí äåïóòàòëàðû, äèïëîìàòëàð, ÒöðêÏÀ êàòèáëèéèíèí ÿìÿêäàøëàðû, ÒÖÐÊÑÎÉ-óí, Òöðê Øóðàñûíûí, Áåéíÿëõàëã Òöðê Àêàäåìèéàñûíûí, Òöðê Äöíéàñû Áÿëÿäèééÿëÿð Áèðëèéèíèí, Ìàíàñ Ãûðüûç-Òöðê Óíèâåðñèòåòèíèí, Àùìåä Éåñåâè Ãàçàõ-Òöðê Óíèâåðñèòåòèíèí òÿìñèë÷èëÿðè, ÊÈ íöìàéÿíäÿëÿðè èøòèðàê åäèáëÿð. Èúëàñû Àçÿðáàéúàíûí ÒöðêÏÀ-äàêû íöìàéÿíäÿ ùåéÿòèíèí öçâö, ãóðóìóí Ñîñèàë, ìÿäÿíè âÿ ùóìàíèòàð ìÿñÿëÿëÿð êîìèññèéàñûíûí ñÿäð ìöàâèíè Ñåâèíú Ùöñåéíîâà à÷àðàã êîìèññèéàíûí ñÿìÿðÿëè ôÿàëèééÿò ýþñòÿðäèéèíè, ìöçàêèðÿéÿ ÷ûõàðûëìûø ìÿñÿëÿíèí þëêÿëÿðèìèç àðàñûíäà ÿëàãÿëÿðèí ìþùêÿìëÿíäèðèëìÿñèíäÿ ìöùöì ðîë îéíàéàúàüûíû ãåéä åäèá. Àçÿðáàéúàí ïàðëàìåíòèíèí ðÿùáÿðëèéè àäûíäàí ãîíàãëàðû ñàëàìëàéàí Ìèëëè Ìÿúëèñèí Ìÿäÿíèééÿò êîìèòÿñèíèí ñÿäðè, ÒöðêÏÀ-íûí Ñîñèàë, ìÿäÿíè âÿ ùóìàíèòàð ìÿñÿëÿëÿð êîìèññèéàñûíûí öçâö Íèçàìè Úÿôÿðîâ àëòû èë þíúÿ éàðàäûëìûø ãóðóìóí êå÷äèéè èíêèøàô éîëóíäàí ñþç à÷àðàã áèëäèðèá êè, ÒöðêÏÀ þòÿí ìöääÿòäÿ ùÿð áàõûìäàí êèôàéÿò ãÿäÿð ýöúëÿíèá, áåéíÿëõàëã ìèãéàñäà íöôóç ãàçàíûá. Åéíè êþêäÿí îëàí, îðòàã ìèëëè-ìÿäÿíè äÿéÿðëÿðè áþëöøÿí äîñò âÿ ãàðäàø õàëãëàðûí ïàðëàìåíò ìÿúëèñè þëêÿëÿðèìèç àðàñûíäà ñèéàñè, èãòèñàäè, ìÿäÿíè âÿ ùóìàíèòàð ÿëàãÿëÿðèí ýåíèøëÿíìÿñèíÿ þç òþùôÿëÿðèíè âåðèð. Áó ýöí ÒöðêÏÀ-íûí áèð ñûðà íöôóçëó ãóðóìëàðû, Áåéíÿëõàëã Òöðê Àêàäåìèéàñû êèìè èíòåëëåêòóàë áåéèí ìÿðêÿçè âàð. Ùàçûðêû äþâðäÿ ÒöðêÏÀ ìÿêàíûíäà èíôîðìàñèéà ìöáàäèëÿñèíèí áþéöê ÿùÿìèééÿòèíè ãåéä åäÿí Íèçàìè Úÿôÿðîâ âóðüóëàéûá êè, ÿëàãÿëÿðèìèçèí äàùà äà ýåíèøëÿíìÿñè ö÷öí îðòàã òåëåêàíàëûí ãóðóëìàñû, öçâ þëêÿëÿðäÿí ùÿð áèðèíäÿ ôÿàëèééÿò ýþñòÿðÿí òåëåâèçèéà êàíàëëàðûíäà Òöðê äöíéàñûíäàí áÿùñ åäÿí âåðèëèøëÿðèí ùàçûðëàíìàñû âÿ ñ. êèìè åëìè-êöòëÿâè, ìÿäÿíè òÿäáèðëÿðèí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñè âàúèáäèð. Ãóðóìóí úîüðàôèéàñûíà òîõóíàí Íèçàìè Úÿôÿðîâ Þçáÿêèñòàí âÿ Òöðêìÿíèñòàíûí, åëÿúÿ äÿ Áàøãûðäûñòàí, Òàòàðûñòàí êèìè äèýÿð òöðêäèëëè ðåñïóáëèêàëàðûí ÒöðêÏÀ-éà ãîøóëìàñûíûí àðçóëàíäûüûíû äèëÿ ýÿòèðèá. Ñîíðà êîìèññèéàíûí öçâëÿðè ÒöðêÏÀíûí öçâ äþâëÿòëÿðè àðàñûíäà ìÿëóìàò àõûíûíûí ýöúëÿíäèðèëìÿñèíÿ äàèð ùåñàáàò ìÿðóçÿñèíèí âÿ ìöâàôèã òþâñèéÿ ãÿðàðûíûí ëàéèùÿëÿðèíè, ùÿì÷èíèí, òÿøêèëàòè ìÿñÿëÿëÿðè ÿùàòÿ åäÿí ýöíäÿëèéè òÿñäèãëÿéèáëÿð. Ýöíäÿëèéèí ãÿáóëóíäàí ñîíðà Ãàçàõûñòàí ïàðëàìåíòèíèí äåïóòàòû Àëäàí Ñìàéë “ÒöðêÏÀ-éà öçâ äþâëÿòëÿð àðàñûíäà ìÿëóìàò àõûíûíûí ýöúëÿíäèðèëìÿñèíÿ äàèð ùåñàáàò ìÿðóçÿñè”íè òÿãäèì åäèá. Ñîíðà Òöðê Øóðàñûíûí ëàéèùÿ äèðåêòîðó Çàìèí ßëèéåâ ìÿëóìàò àõûíûí ýöúëÿíäèðèëìÿñè èñòèãàìÿòèíäÿ Øóðàíûí ôÿàëèééÿòè ùàããûíäà ìÿëóìàò âåðÿðÿê ãåéä åäèá êè, úàðè èëèí èéóí àéûíäà Òöðê Äöíéàñû ßìÿêäàøëûã Øóðàñûíûí Û Çèðâÿ òîïëàíòûñûíäà Ãàçàõûñòàí ïðåçèäåíòè Íóðñóëòàí Íàçàðáàéåâ òÿðÿôèíäÿí “Îðòàã Òöðê Òåëåêàíàëû”íûí éàðàäûëìàñû òÿøÿááöñö èðÿëè ñöðöëöá. Áó èëèí îêòéàáð àéûíäà èñÿ êîîðäèíàñèéà ãðóïóíóí èúëàñûíäà êàíàëûí éàðàäûëìàñû áàðÿäÿ ãÿðàð ãÿáóë îëóíóá. Òåëåêàíàëûí ùÿì èíýèëèñ, ùÿì äÿ òöðêäèëëè þëêÿëÿðèí ðÿñìè äþâëÿò äèëëÿðèíäÿ ôÿàëèééÿò ýþñòÿðìÿñè, “Àë Æàçèðà”, “Åóðîíåwñ” êèìè áåéíÿëõàëã ñòàòóñ äàøûìàñû íÿçÿðäÿ òóòóëóð. Ñîíðà ÒÖÐÊÑÎÉ-óí Àçÿðáàéúàí òÿìñèë÷èñè Åë÷èí Úÿôÿðëè ãóðóìóí ñîí 20 èë ÿðçèíäÿ ýþðäöéö èøëÿð áàðÿäÿ ìÿëóìàò âåðèá. Èúëàñäà ÷ûõûø åäÿí ßäëèééÿ Íàçèðëèéè Áÿëÿäèééÿëÿðëÿ Èø ìÿðêÿçèíèí ðÿùáÿðè, Òöðê Äöíéàñû Áÿëÿäèééÿëÿðè Áèðëèéèíèí ùÿìñÿäðè Ìåùäè Ñÿëèìçàäÿ öçâ äþâëÿòëÿðèí éåðëè þçöíöèäàðÿåòìÿ îðãàíëàðû àðàñûíäà ìþâúóä ÿëàãÿëÿðäÿí ñþùáÿò à÷ûá. Î, ãåéä åäèá êè, ãëîáàëëàøàí äöíéàäà òöðê äþâëÿòëÿðè àðàñûíäà ñîñèàë, ìÿäÿíè, ùóìàíèòàð èíêèøàôûí ôîðìàëàøìàñû, ìÿëóìàò àõûíûíûí ýöúëÿíäèðèëìÿñè îëäóãúà âàúèá âÿ ÿùÿìèééÿòëèäèð. Êîìèññèéàäà Ìàíàñ Ãûðüûç-Òöðê Óíèâåðñèòåòèíèí íöìàéÿíäÿñè Ìóðàò Ñàäóëëàù ×åáè, Àùìåä Éåñåâè Ãàçàõ-Òöðê Óíèâåðñèòåòèíèí íöìàéÿíäÿñè Ìåùìåò Êóòàëìûø ìþâçó èëÿ ÿëàãÿäàð ôèêèðëÿðèíè áèëäèðèáëÿð. Ñîíðà ãóðóìóí ïðîñåäóð ãàéäàëàðûíà óéüóí îëàðàã ÒöðêÏÀ-éà öçâ äþâëÿòëÿð àðàñûíäà ìÿëóìàò àõûíûíûí ýöúëÿíäèðèëìÿñèíÿ äàèð òþâñèéÿ ãÿðàðû ãÿáóë åäèëèá. Êîìèññèéàíûí 5-úè èúëàñûíûí éåðè âÿ âàõòû òÿéèí îëóíóá. Áèëäèðèëèá êè, ýÿëÿí èëèí èêèíúè éàðûñûíäà Ãàçàõûñòàíûí ïàéòàõòû Áàêûäà Òöðêäèëëè Þëêÿëÿðèí Ïàðëàìåíò Àññàìáëåéàñûíûí Ñîñèàë, ìÿäÿíè âÿ ùóìàíèòàð ìÿñÿëÿëÿð êîìèññèéàñûíûí Û èúëàñû êå÷èðèëèá Àñòàíàäà êå÷èðèëìÿñè ïëàíëàøäûðûëàí òîïëàíòû “ÒöðêÏÀ-éà öçâ äþâëÿòëÿð àðàñûíäà åêîëîæè ôÿëàêÿò âÿ áþùðàíûí èäàðÿ îëóíìàñû ñàùÿñèíäÿ ÿìÿêäàøëûã” ìþâçóñóíà ùÿñð îëóíàúàã. Öìóìèééÿòëÿ, Àçÿðáàéúàí äþâëÿòè òöðêäèëëè þëêÿëÿðëÿ ôÿàë ÿìÿêäàøëûã åäèð. Áó ÿìÿêäàøëûã èêèòÿðÿôëè îëìàãëà éàíàøû, ìöõòÿëèô òÿøêèëàòëàð ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ äÿ ùÿéàòà êå÷èðèëèð. Éåðè ýÿëìèøêÿí, ÒöðêÏÀ èëÿ éàíàøû, òöðê äþâëÿòëÿðèíèí âÿ õàëãëàðûíûí éàðàòäûüû ãóðóìëàð âàð êè, îíëàðûí ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ äÿ ÿëàãÿëÿð ýåíèøëÿíèð. Áåëÿ òÿøêèëàòëàðäàí áèðè äÿ Òöðêäèëëè Äþâëÿòëÿðèí ßìÿêäàøëûã Øóðàñûäûð (ÒÄßØ). Õàòûðëàäàã êè, þòÿí èëèí àâãóñò àéûíäà Ãÿáÿëÿ øÿùÿðèíäÿ Øóðàíûí ÛÛÛ Çèðâÿ òîïëàíòûñû êå÷èðèëèá. Òîïëàíòûéà Àçÿðáàéúàí, Òöðêèéÿ, Ãûðüûçûñòàí âÿ Ãàçàõûñòàí ðåñïóáëèêàëàðûíûí äþâëÿò áàø÷ûëàðû, õàðèúè èøëÿð íàçèðëÿðè, Òöðêäèëëè Äþâëÿòëÿðèí ßìÿêäàøëûã Øóðàñûíûí Áàø êàòèáè, äèýÿð ãóðóìëàðûí ðÿùáÿðëÿðè âÿ ðÿñìè øÿõñëÿð ãàòûëûáëàð. Çèðâÿ ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ êå÷èðèëÿí ýþðöøëÿðäÿ îðòàã ìàðàã êÿñá åäÿí ìÿñÿëÿëÿð ìöçàêèðÿ îëóíóá, ÿìÿêäàøëûüûí éåíè ïåðñïåêòèâëÿðè ìöÿééÿí îëóíóá. Ãåéä åäÿê êè, Òöðêäèëëè Äþâëÿòëÿðèí ßìÿêäàøëûã Øóðàñûíûí òÿìÿëè 2009-úó èëäÿ Íàõ÷ûâàíäà êå÷èðèëÿí Òöðêäèëëè Þëêÿëÿðèí Äþâëÿò Áàø÷ûëàðûíûí Çèðâÿ ýþðöøöíäÿ ãîéóëóá. Ìöàñèð ãëîáàëëàøìà øÿðàèòèíäÿ Àâðàñèéà úîüðàôèéàñûíäà ýåíèø ìÿêàíû ÿùàòÿ åäÿí òöðêäèëëè äþâëÿòëÿðèí áèð-áèðèëÿ ÿëàãÿëÿðè ýåíèøëÿíäèðìÿñè ìöùöì ÿùÿìèééÿò äàøûéûð. Õöñóñÿí, áó ÿìÿêäàøëûã èãòèñàäè ñàùÿäÿ ãëîáàë ïðîáëåìëÿð ôîíóíäà òöðêäèëëè äþâëÿòëÿðèí ñöðÿòëè èíêèøàôûíà êþìÿê åäÿ áèëÿð. Ìöñáÿò ùàëäûð êè, ñîí èëëÿðäÿ òöðêäèëëè äþâëÿòëÿð ìöõòÿëèô èñòèãàìÿòëÿðäÿ ÿìÿêäàøëûüà äàùà áþéöê ìàðàã ýþñòÿðèðëÿð. Áó ÿìÿêäàøëûãäà Àçÿðáàéúàíûí þçöíÿìÿõñóñ éåðè âÿ ðîëó âàð. Òöðêäèëëè äþâëÿòëÿð âÿ õàëãëàð àðàñûíäà ÿëàãÿëÿðèí ìöõòÿëèô ñôåðàëàðäà èíêèøàôûíà ÒÖÐÊÑÎÉ, ÒöðêÏÀ, Òöðê Àêàäåìèéàñû äà õèäìÿò ýþñòÿðèð. Áèëäèéèìèç êèìè, 2012-úè èëèí àâãóñòóíäà Ãûðüûçûñòàíûí ïàéòàõòû Áèøêåêäÿ êå÷èðèëÿí Òöðêäèëëè Äþâëÿòëÿðèí ßìÿêäàøëûã Øóðàñûíûí ÛÛ Çèðâÿ ýþðöøöíöí ÿí ìöùöì íÿòèúÿëÿðèíäÿí áèðè ãóðóìóí ðÿñìè áàéðàüûíûí ãÿáóë åäèëìÿñè îëäó. Àçÿðáàéúàí, Òöðêèéÿ, Ãàçàõûñòàí âÿ Ãûðüûçûñòàíûí äþâëÿò áàéðàãëàðûíäàêû åëåìåíòëÿðèí ÿêñ îëóíäóüó îðòàã áàéðàã òöðêäèëëè äþâëÿòëÿðèí áèðëèéèíèí ñèìâîëóäóð âÿ òöðêäèëëè äþâëÿòëÿðèí áèðëèéèíèí âÿ ÿìÿêäàøëûüûíûí éåíè ìÿðùÿëÿéÿ ãÿäÿì ãîéäóüóíó ýþñòÿðèð. Àçÿðáàéúàí òöðêäèëëè þëêÿëÿðèí äþâëÿò áàø÷ûëàðûíûí 1992-úè èëäÿí êå÷èðèëÿí çèðâÿ òîïëàíòûëàðûíäà, íàçèðëÿð ñÿâèééÿñèíäÿ êå÷èðèëÿí ýþðöøëÿðäÿ âÿ ÒÄßØ-èí ñàììèòëÿðèíäÿ ôÿàë èøòèðàê åäèð. Îðòàã åòíèê, ìÿäÿíè õöñóñèééÿòëÿðÿ ìàëèê îëàí òöðêäèëëè äþâëÿòëÿðëÿ ìöíàñèáÿòëÿðèí ìþùêÿì- ëÿíäèðèëìÿñè áöòöí òÿðÿôëÿðèí ñèéàñè, ìÿäÿíè, åëÿúÿ äÿ, èãòèñàäè ìàðàãëàðûíà óéüóíäóð. Ñîí èëëÿðäÿ òöðêäèëëè äþâëÿòëÿð ìöõòÿëèô èñòèãàìÿòëÿð, î úöìëÿäÿí, èãòèñàäè ñàùÿäÿ áèðýÿ ÿìÿêäàøëûüà áþéöê ìàðàã ýþñòÿðèðëÿð. Áóíóí ö÷öí ýåíèø èìêàíëàð äà ìþâúóääóð. Îíó äà õàòûðëàäàã êè, 2012úè èëäÿ Áàêûäà Òöðêäèëëè Äþâëÿòëÿðèí ßìÿêäàøëûã Øóðàñû Èãòèñàäèééàò Íàçèðëÿðèíèí ÛÛ ýþðöøö êå÷èðèëèá. Àçÿðáàéúàí, Òöðêèéÿ, Ãàçàõûñòàí âÿ Ãûðüûçûñòàíûí äþâëÿò âÿ þçÿë ñåêòîðóíó òÿìñèë åäÿí 100-äÿí ÷îõ íöìàéÿíäÿíèí èøòèðàê åòäèéè òÿäáèðäÿ öçâ þëêÿëÿð àðàñûíäà èãòèñàäè ÿìÿêäàøëûã ìÿñÿëÿëÿðè ìöçàêèðÿ îëóíóá, ùÿì÷èíèí, èãòèñàäè ñàùÿäÿ ÿëàãÿëÿðèí ýåíèøëÿíäèðèëìÿñè ö÷öí ìöõòÿëèô òÿêëèôëÿð èðÿëè ñöðöëöá. Áóíëàðäàí áèðè Òöðêäèëëè Þëêÿëÿðèí Èíêèøàô Ôîíäóíóí éàðàäûëìàñû âÿ Ôîíäóí ãÿðàðýàùûíûí Áàêûäà éåðëÿøìÿñè èëÿ áàüëûäûð. Äèýÿð áèð òÿêëèô ãàðøûëûãëû èíâåñòèñèéàëàðûí èíêèøàôûíà äÿñòÿê ìÿãñÿäèëÿ Øóðàéà öçâ þëêÿëÿð ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ Èíâåñòèñèéà Àýåíòëèéèíèí éàðàäûëìàñû îëóá. Ýþðöøäÿ, ùÿì÷èíèí, Òöðêäèëëè Äþâëÿòëÿðèí ßìÿêäàøëûã Øóðàñûíà äàõèë îëàí þëêÿëÿð àðàñûíäà íÿãëèééàò ñåêòîðóíäà ÿëàãÿëÿðèí éàõøûëàøäûðûëìàñû, ìèëëè èãòèñàäèééàòëàðûí äèâåðñèôèêàñèéàñû, ãàðøûëûãëû èíâåñòèñèéàëàð âÿ äèýÿð þëêÿëÿðäÿí èíâåñòèñèéàëàðûí úÿëá åäèëìÿñè ìÿñÿëÿëÿðè ìöçàêèðÿ îëóíóá. ÒÄßØ-èí Çèðâÿ òîïëàíòûëàðû öçâ äþâëÿòëÿð ãàðøûñûíäà éåíè ÿìÿêäàøëûã èìêàíëàðû éàðàäûð. Õàòûðëàäàã êè, ãóðóìóí ÛÛ Çèðâÿ òîïëàíòûñûíûí óüóðëàðûíäàí áèðè òðàíçèò äÿìèð éîëóíóí èíøàñû èëÿ ÿëàãÿäàð îðòàã ðàçûëûüûí ÿëäÿ îëóíìàñû èäè. Áåëÿ êè, ñàììèòäÿ Òöðêèéÿ-Àçÿðáàéúàí-Õÿçÿð äÿíèçè-Ãàçàõûñòàí-Ãûðüûçûñòàí-×èí äÿìèð éîëó ëàéèùÿñè ö÷öí ïðîòîêîë èìçàëàíûá. Áó ìöãàâèëÿ èëÿ òöðêäèëëè äþâëÿòëÿðèí ÿìÿêäàøëûüûíûí áöòþâ áèð ðåýèîí ö÷öí þíÿìè äàùà äà àðòûá. Òöðêäèëëè Äþâëÿòëÿðèí ßìÿêäàøëûã Øóðàñûíûí ÛÛÛ Çèðâÿ òîïëàíòûñû ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ õàðèúè èøëÿð íàçèðëÿðèíèí ýþðöøöíäÿ ÷ûõûø åäÿí õàðèúè èøëÿð íàçèðè Åëìàð Ìÿììÿäéàðîâ Áèøêåê øÿùÿðèíäÿ êå÷èðèëÿí ÛÛ Çèðâÿ ýþðöøö çàìàíû èìçàëàíìûø ñÿíÿäëÿðèí Àçÿðáàéúàí ïàðëàìåíòèíäÿ ðàòèôèêàñèéàñûíûí, äåìÿê îëàð êè, éåêóíëàøäûüûíû áèëäèðèá. Àçÿðáàéúàíûí äà éàõûíäàí äÿñòÿêëÿäèéè òöðêäèëëè äþâëÿòëÿð àðàñûíäà èãòèñàäè ìöíàñèáÿòëÿðèí ýåíèøëÿíäèðèëìÿñè ýÿëÿúÿéÿ ùåñàáëàíàí äöøöíöëìöø ãÿðàðäûð. Áóíóí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñè ö÷öí ëàçûì îëàí øÿðàèò äÿ ìþâúóääóð. Áåëÿ êè, Øóðàéà äàõèë îëàí äþâëÿòëÿð ýåíèø èãòèñàäè ïîòåíñèàëà ìàëèê îëàí âÿ èíêèøàô åäÿí þëêÿëÿðäèð. Áó þëêÿëÿðèí èãòèñàäèééàòû ÿñàñ åòèáàðèëÿ õàðèúè èíâåñòèñèéàëàð ö÷öí à÷ûãäûð âÿ ùþêóìÿòëÿð äÿ áóíäà ìàðàãëûäûð. Òöðêäèëëè äþâëÿòëÿðèí èãòèñàäèééàòûíûí èíêèøàô åòìèø ñôåðàëàðûíûí ìöõòÿëèôëèéè ÿí ÷îõ òÿëÿá îëóíàí ìÿùñóëëàðûí ãàðøûëûãëû òèúàðÿò âÿ ìàë ìöáàäèëÿñè øÿðàèòèíäÿ òÿìèí åäèëìÿñèíÿ èìêàí âåðèð. Äèýÿð òÿðÿôäÿí, úîüðàôè àìèëëÿð äÿ áó äþâëÿòëÿðèí ÿìÿêäàøëûã èñòÿêëÿðèíÿ óéüóíäóð. Áåëÿ êè, òöðêäèëëè þëêÿëÿðèí ÿñàñÿí áèð çîëàã öçÿðèíäÿ éåðëÿøìÿñè, ÿí ÿñàñû èñÿ Ãÿðáëÿ Øÿðãè, Àâðîïà èëÿ Àñèéàíû áèðëÿøäèðÿí Èïÿê Éîëó ëàéèùÿñè ÒÐÀÑÅÊÀ-íûí áó äþâëÿòëÿðèí öçÿðèíäÿí êå÷ìÿñè ìöùöì èãòèñàäè äèâèäåíäëÿð âÿä åäèð. Òèêèíòèñè áàøà ÷àòìàã öçðÿ îëàí Áàêû-Òáèëèñè-Ãàðñ (ÁÒÃ) äÿìèð éîëó õÿòòè äÿ áó ìÿñÿëÿäÿ îëäóãúà ôàéäàëû îëàúàã. Éåíèúÿ èìçàëàíàí Òöðêèéÿ-ÀçÿðáàéúàíÕÿçÿð äÿíèçè-Ãàçàõûñòàí-Ãûðüûçûñòàí×èí äÿìèð éîëó ëàéèùÿñè èñÿ Àñèéà èëÿ Àâðîïàíû áèðëÿøäèðÿúÿê äàùà ãûñà òðàíçèò éîëóíóí éàðàäûëìàñûíà èìêàí âåðÿúÿê. ÁÒÃ-íèí äÿ áó ëàéèùÿíèí òÿðêèá ùèññÿñè îëàúàüûíû ýöìàí åòìÿê îëàð. Åéíèëÿ, åíåðæè ñàùÿñèíäÿ äÿ ÿëàãÿëÿðè ýåíèøëÿíäèðìÿê ö÷öí èìêàíëàð ìþâúóääóð. Áó ìÿñÿëÿäÿ äÿ Àçÿðáàéúàí àïàðûúû ðîëà ìàëèêäèð. Þëêÿìèçèí èøòèðàêû èëÿ áó ýöíÿäÿê åíåðæè òÿúùèçàòû âÿ äàøûíìàñû öçðÿ óüóðëó èøëÿð ýþðöëöá. Àçÿðáàéúàíëà Òöðêèéÿíèí åíåðæè ñàùÿñèíäÿ éàðàòäûüû ìþùêÿì ÿëàãÿëÿðèí Ìÿðêÿçè Àñèéàäàêû òöðê äþâëÿòëÿðè èëÿ ãóðóëìàñû èñòèãàìÿòèíäÿ äÿ èøëÿð ùÿéàòà êå÷èðèëèð. Áèëäèéèìèç êèìè, Ãàçàõûñòàí Õÿçÿð äÿíèçèíäÿ òàíêåðëÿð âàñèòÿñèëÿ Áàêû-Òáèëèñè-Úåéùàí íåôò áîðó êÿìÿðèíÿ ãîøóëóá. Éàõûí ýÿëÿúÿêäÿ ðåàëëàøàúàã ÒÀÍÀÏ âÿ ÒÀÏ ãàç êÿìÿðè ëàéèùÿëÿðèíäÿ ÿñàñ òÿúùèçàò÷û îëàí Àçÿðáàéúàí òðàíçèò þëêÿ êèìè äÿ Îðòà Àñèéà ãàçûíûí Àâðîïàéà ÷ûõàðûëìàñûíà òþùôÿ âåðÿ áèëÿð. Àçÿðáàéúàíûí ôÿàë èøòèðàêû âÿ òÿøÿááöñö èëÿ ùÿéàòà êå÷èðèëÿí åíåðæè ëàéèùÿëÿðè áó ýöí Õÿçÿð, Àðàëûã äÿíèçè âÿ Ãàðà äÿíèç ùþâçÿëÿðèíè èãòèñàäè áàõûìäàí áèð-áèðèíÿ äàùà ñûõ áèðëÿøäèðèá. Òöðêäèëëè äþâëÿòëÿðèí èãòèñàäè ÿëàãÿëÿðè ýöúëÿíäèðìÿñè áöòþâëöêäÿ Àâðîïà èëÿ Àñèéàíû ìþùêÿì èãòèñàäè òåëëÿðëÿ áàüëàéûð, Àâðàñèéà ðåýèîíóíäà ãàðøûëûãëû ÿìÿêäàøëûã âÿ åòèìàä ìöùèòèíè ìþùêÿìëÿíäèðèð. Íàðäàð ÁÀÉÐÀÌËÛ Àçÿðáàéúàí èëÿ Íîðâå÷ àðàñûíäà èêè ñàçèø èìçàëàíûá “Áàêúåëë”èí “ÁàêóÒåë 2014” ñòåíäè: Äåêàáðûí 3-äÿ “Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Ùþêóìÿòè èëÿ Íîðâå÷ Êðàëëûüû Ùþêóìÿòè àðàñûíäà âèçàëàðûí ðÿñìèëÿøäèðèëìÿñèíèí ñàäÿëÿøäèðèëìÿñè ùàããûíäà Ñàçèø” âÿ “Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Ùþêóìÿòè èëÿ Íîðâå÷ Êðàëëûüû Ùþêóìÿòè àðàñûíäà èúàçÿñèç éàøàéàí øÿõñëÿðèí ðåàäìèññèéàñû ùàããûíäà Ñàçèø” èìçàëàíûá. Ñàçèøëÿð Àçÿðáàéúàíûí õàðèúè èøëÿð íàçèðèíèí ìöàâèíè Õÿëÿô Õÿëÿôîâóí Íîðâå÷èí þëêÿìèçäÿêè ñÿôèðè Áîðä Èâàð Ñâåíäñåí èëÿ ýþðöøöíäÿ èìçàëàíûá. Õàðèúè Èøëÿð Íàçèðëèéèíèí ìÿòáóàò õèäìÿòèíäÿí ÀçÿðÒÀú-à âåðèëÿí ìÿëóìàòà ýþðÿ, ñÿíÿäëÿð Àçÿðáàéúàí âÿ Íîðâå÷ âÿòÿíäàøëàðû ö÷öí âèçàëàðûí ðÿñìèëÿøäèðèëìÿñèíèí ñàäÿëÿøäèðèëìÿñèíè, ùÿð èêè þëêÿíèí äèïëîìàòèê ïàñïîðòà ìàëèê âÿòÿíäàøëàðû ö÷öí âèçàñûç ðåæèìè, òÿëÿá îëóíàí ñÿíÿäëÿðèí ñàéûíûí, ìöðàúèÿòëÿðÿ áàõûëìà ìöääÿòèíèí âÿ âèçà ðöñóìóíóí àçàëäûëìàñûíû, Àçÿðáàéúàí âÿ éà Íîðâå÷ ÿðàçèñèíÿ äàõèë îëìàã, ãàëìàã âÿ éà éàøàìàãëà áàüëû øÿðòëÿðÿ ÿìÿë åòìÿéÿí, éàõóä áó øÿðòëÿðè àðòûã éåðèíÿ éåòèðìÿéÿí øÿõñëÿðèí ìöÿééÿí åäèëìÿñèíè, îíëàðûí òÿùëöêÿñèç âÿ íèçàìëû øÿêèëäÿ ãàéûòìàëàðûíûí òåç âÿ ñÿìÿðÿëè ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñèíè íÿçÿðäÿ òóòóð. Ýþðöøäÿ áèëäèðèëèá êè, áó ñàçèøëÿðèí èìçàëàíìàñû Àçÿðáàéúàí âÿ Íîðâå÷ àðàñûíäà èãòèñàäè, ùóìàíèòàð, ìÿäÿíè, åëìè âÿ äèýÿð ñàùÿëÿðäÿ ÿëàãÿëÿðèí äàùà äà ìþùêÿìëÿíìÿñèíÿ õèäìÿò åäÿúÿê. Ñþùáÿò çàìàíû þëêÿëÿðèìèç àðàñûíäà ìöíàñèáÿòëÿðèí ìþâúóä äóðóìó âÿ èíêèøàô ïåðñïåêòèâëÿðè áàðÿäÿ ìöçàêèðÿëÿð àïàðûëûá. Áèíÿãÿäè ðàéîíóíäà Öìóìäöíéà ßëèëëÿð Ýöíö ãåéä îëóíóá Áèðëÿøìèø Ìèëëÿòëÿð Òÿøêèëàòûíûí òÿøÿááöñö èëÿ äöíéà ìèãéàñûíäà êå÷èðèëÿí 3 Äåêàáð Áåéíÿëõàëã ßëèëëÿð Ýöíö Öìóììèëëè ëèäåð Ùåéäÿð ßëèéåâèí ìöâàôèã Ñÿðÿíúàìû èëÿ 1994-úö èëäÿí åòèáàðÿí Àçÿðáàéúàíäà äà ýåíèø øÿêèëäÿ ãåéä îëóíóð. Áóíóíëà ÿëàãÿäàð äåêàáðûí 3-äÿ Áèíÿãÿäè ðàéîí Èúðà Ùàêèìèééÿòèíèí òÿøêèëàò÷ûëûüû èëÿ ðàéîí ÿðàçèñèíäÿ éàøàéàí ìöõòÿëèô êàòåãîðèéàëû ÿëèë àèëÿëÿðèíÿ áàø ÷ÿêèëèá. Ýþðöøäÿ Áèíÿãÿäè ðàéîí Èúðà Ùàêèìèééÿòè (ÐÈÙ) áàø÷ûñûíûí ìöàâèíè Àéýöí ßëèéåâà, ÐÈÙ áàø÷ûñû Àïàðàòû- íûí ìÿñóë ÿìÿêäàøëàðû èøòèðàê åäèáëÿð. Ýþðöø çàìàíû Áèíÿãÿäè ðàéîí Èúðà Ùàêèìèééÿòè áàø÷ûñûíûí ìöàâèíè Àé- Òÿñèñ÷è Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû Áàø ðåäàêòîð: Ùèêìÿò ÁÀÁÀÎÜËÓ ýöí ßëèéåâà ÿëèë àèëÿëÿðèíèí åâèíäÿ îëóá, þëêÿìèçäÿ ÿëèëëÿðèí ñîñèàë ìöäàôèÿñèíÿ õöñóñè äèããÿò éåòèðèëäèéèíè âÿ ÿëèëëèéè îëàí øÿõñëÿðèí ìàääè òÿìèíàòûíûí ýöúëÿíäèðèëìÿñèíèí äþâëÿò ñèéàñÿòèíèí ÿñàñ èñòèãàìÿòëÿðèíäÿí îëäóüóíó áèëäèðèá. À.ßëèéåâà ÿëèë àèëÿëÿðèíèí ïðîáëåìëÿðèíè äèíëÿéèá âÿ îíëàðà Áèíÿãÿäè ðàéîí Èúðà Ùàêèìèééÿòèíèí ùÿäèééÿ âÿ éàðäûì ñîâãàòûíû òÿãäèì åäèá. Öìóìèëèêäÿ, ùÿìèí ýöí Áèíÿãÿäè ðàéîí Èúðà Ùàêèìèééÿòè òÿðÿôèíäÿí ðàéîí ÿðàçèñèíäÿ éàøàéàí 200-äÿí ÷îõ ÿëèëÿ ùÿäèééÿ âÿ éàðäûì ñîâãàòû âåðèëèá. www.yeniazerbaycan.com ìàèë@yeniazerbaycan.úîì Öíâàí: Áàêû - AZ-1000, Öçåéèð Ùàúûáÿéîâ - 66 Òåëåôîíëàð: 498-78-03, 498-82-21 498-81-24, 498-19-84 éåíè òåõíîëîýèéàëàð, éåíè ìÿùñóëëàð Àçÿðáàéúàíûí èëê ìîáèë îïåðàòîðó âÿ àïàðûúû ìîáèë èíòåðíåò ïðîâàéäåðè îëàí “Áàêúåëë” øèðêÿòè “ÁàêóÒåë 2014” ñÿðýèñèíäÿêè ñòåíäèíäÿ ÿí ñîí ìîáèë òåõíîëîýèéàëàðû, ÿí ñîí òåõíîëîýèéàéà ÿñàñëàíàí ÿéëÿíúÿíè, åéíè çàìàíäà, þëêÿäÿ ýÿíúëÿðèí, ôóòáîëóí âÿ ðåýèîíëàðûí èíêèøàôûíà ýþñòÿðäèéè äÿñòÿéè íöìàéèø åòäèðèð. Äåêàáðûí 5-äÿê äàâàì åäÿúÿê ñÿðýè ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ “Áàêúåëë” ñòåíäèíèí çèéàðÿò÷èëÿðèíÿ “ËÒÅ-À” òåõíîëîýèéàñû, Àçÿðáàéúàíäà èëê äÿôÿ îëàðàã “âèðòóàë ñóïåðìàðêåò”, “Áàêúåëë” áðåíäëè “ÀËΔ âÿ “ÈËÊ” ñìàðòôîíëàðûíûí öñòöíëöêëÿðè, ìîáèë òÿòáèãåòìÿëÿðèí èíêèøàôûíà éþíÿëìèø “ÀïïËàá” ýóøÿñè âÿ ñ. òÿãäèì îëóíóð. Øèðêÿòäÿí âåðèëÿí ìÿëóìàòäà ãåéä îëóíóð êè, ñÿðýè èøòèðàê÷ûëàðû áó äÿôÿ äÿ “Áàêúåëë”èí òàì ñïåêòðëè ËÒÅ õèäìÿòè èëÿ 4Ý òåõíîëîýèéàñûíûí èíòåãðàñèéàñûíäàêû óüóðëàðû èëÿ òàíûø îëàúàã, åéíè çàìàíäà, 4Ý òåõíîëîýèéàñûíû ìîáèë úèùàçëàðäà, ñìàðòôîí âÿ ïëàíøåòëÿðäÿ èñòèôàäÿ åòìÿê èìêàíû ãàçàíàúàãëàð. Ñòåíäèí çèéàðÿò÷èëÿðè “Áàêúåëë”èí ãûñà ìöääÿò þíúÿ éåðëè áàçàðà òÿãäèì åòäèéè âÿ éåíè íÿñèë ñìàðòôîí èñòèôàäÿ÷èëÿðèíèí áöòöí òÿëÿáëÿðèíÿ úàâàá âåðÿí “ÀËΔ âÿ “ÈËÊ” ñìàðòôîíëàðûíû ñûíàãäàí êå÷èðÿúÿê, îíóí òåõíèêè õöñóñèééÿòëÿðè èëÿ äàùà éàõûíäàí òàíûø îëàúàãëàð. Èndeks: 67100 Lisenziya: N-B-317 Òèðàæ: 6074 “Êàïèòàë Áàíê”ûí Íÿðèìàíîâ ðàéîí ôèëèàëû ù/ù - 33080019443900419109 êîä - 200093 ÂÞÅÍ - 1500486601 Ìÿëóìàòäà äàùà ñîíðà ãåéä îëóíóð êè, øèðêÿò þç ÿíÿíÿñèíÿ ñàäèã ãàëàðàã áó èë äÿ “ÁàêóÒåë” ñÿðýèñèíÿ éåíèëèê ýÿòèðÿúÿê. Áåëÿ êè, “âèðòóàë ñóïåðìàðêåò” àäëàíàí éåíè òåõíîëîýèéà Àçÿðáàéúàíäà èëê äÿôÿ îëàðàã “Áàêúåëë” òÿðÿôèíäÿí éàëíûç áó ñÿðýèíèí èøòèðàê÷ûëàðû ö÷öí íöìàéèø îëóíàúàã. Çèéàðÿò÷èëÿð åëåêòðîí ëþâùÿäÿ ýþñòÿðèëÿí âÿ “Áàêúåëë”èí “Óëäóçóì” ñàäèãëèê ïðîãðàìûíûí ïàðòíéîðëàðû òÿðÿôèíäÿí òÿãäèì îëóíàí ìöõòÿëèô ìàëëàðû ÑÌÑ âÿ éà ÃÐ êîä ýþíäÿðìÿêëÿ áþéöê åíäèðèìëÿðëÿ ÿëäÿ åäÿ áèëÿúÿêëÿð. Áóíäàí ÿëàâÿ, “Áàêúåëë” øèðêÿòèíèí ýÿëÿúÿê íÿñèë ìîáèë òåõíîëîýèéàëàð ñàùÿñèíäÿ äöíéà ëèäåðè îëàí “Ãóàëúîìì” øèðêÿòè èëÿ áèðýÿ ÿìÿêäàøëûã ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ ùÿéàòà êå÷èðäèéè “ÀïïËàá” àäëû èííîâàòèâ ìîáèë äåâåëîïåð ëàéèùÿñè äÿ áóðàäà òÿãäèì îëóíóð. “ÀïïËàá” èäåéàëàðûí, ìîáèë òÿòáèãåòìÿëÿðèí âÿ òåõíîëîýèéàëàðûí ïèëîò âàðèàíòûíäàí èñòèôàäÿéÿ áóðàõûëàí òàì ùàçûð âàðèàíòà ãÿäÿð ÷àòäûðûëìàñûíäà ñå÷èëìèø äåâåëîïåðëÿðÿ êþìÿê åòìÿê ö÷öí íÿçÿðäÿ òóòóëàí ñöðÿòëÿíäèðèëìèø èúðà ìîäåëèäèð. Ñÿðýèäÿ øèðêÿòèí Àçÿðáàéúàíäà ÈÊÒ-íèí âÿ èäìàíûí èíêèøàôûíà ýþñòÿðäèéè äÿñòÿéÿ ùÿñð îëóíìóø õöñóñè ýóøÿ äÿ éàðàäûëûá. Áóðàäà äöíéàíûí ÿí áþéöê êëóáëàðûíäàí îëàí “Ìàí÷åñòåð Éóíàéòåä” ôóòáîë êëóáó âÿ Àçÿðáàéúàí Ôóòáîë Ôåäåðàñèéàëàðû Àññîñèàñèéàñû (ÀÔÔÀ) èëÿ ÿìÿêäàøëûã ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ Àçÿðáàéúàíäà ôóòáîëóí áöòöí ñÿâèééÿëÿðäÿ èíêèøàôûíû äÿñòÿêëÿéÿí ëàéèùÿëÿð áàðÿäÿ øÿêèëëÿð âàñèòÿñèëÿ çèéàðÿò÷èëÿðÿ ìÿëóìàò âåðèëÿúÿê, åéíè çàìàíäà ýÿíúëÿðèí âÿ òåõíîëîýèéàëàðûí èíêèøàôûíà õèäìÿò åäÿí ëàéèùÿëÿðäÿí äàíûøûëàúàã. “Áàêúåëë” øèðêÿòè þç ôÿàëèééÿòèíäÿ ðåýèîíëàðûí èíêèÈíôîðìàñèéà ìÿíáÿëÿðèìèç: “ÀçÿðÒÀú”, “ÀÏÀ”, “Àçàäèíôîðì”, “ÀññÀ-Èðàäÿ”, “ÑÈÀ” Ãÿçåò “Éåíè Àçÿðáàécàí”ûí áèëýèñàéàð ìÿðêÿçèíäÿ éûüûëûá, ñÿùèôÿëÿíèá âÿ “Àçÿðáàéúàí” íÿøðèééàòûíäà îôñåò öñóëó èëÿ ÷àï åäèëèá. øàôûíà àéðûúà äèããÿò éåòèðèð âÿ Àçÿðáàéúàíäà ôóòáîëóí èíêèøàôûíà õèäìÿò åäÿí áèð ÷îõ ëàéèùÿëÿð ùÿéàòà êå÷èðèð. Àçÿðáàéúàíäà ìöàñèð ìîáèë òåõíîëîýèéàëàðûí èíêèøàôûíû âÿ òÿòáèãèíè äÿñòÿêëÿéÿí “Áàêúåëë” ýöíöí íÿáçèíè òóòàðàã ìöàñèð ìîáèë ïðîãðàì òÿìèíàòëàðûíûí èíêèøàôûíäà éàõûíäàí èøòèðàê åäèð, ýÿíú âÿ èñòåäàäëû äåâåëîïåðëÿðÿ þç äÿñòÿéèíè âåðèð. Áó ìÿãñÿäëÿ “Áàêúåëë” “Ìîáèëå Ìîíäàé”, “Ùàúêàòùîí”, “Ñòàðòóï Àçÿðáàéúàí” âÿ “Ñòàðòóï Wååêåíä” êèìè ëàéèùÿëÿðÿ äÿñòÿê ýþñòÿðèá. Ùàçûðäà èñÿ áó ëàéèùÿëÿðèí ìÿíòèãè äàâàìû îëàðàã øèðêÿò “ÀïïËàá” ëàéèùÿñèíè ùÿéàòà êå÷èðèð. Ìÿëóìàòäà ñîíäà ãåéä îëóíóð êè, èëê ýöíäÿí “ÁàêóÒåë” ñÿðýèñèíèí èøòèðàê÷ûñû îëàí “Áàêúåëë” áó ñÿðýèíèí Àçÿðáàéúàíäà èíôîðìàñèéàêîììóíèêàñèéà òåõíîëîýèéàëàðû ñàùÿñèíèí èíêèøàôûíà òÿñèðèíè éöêñÿê ãèéìÿòëÿíäèðèð. “Áàêúåëë” ÿìèíäèð êè, áó ñÿðýè øèðêÿòëÿðÿ þç áèçíåñëÿðèíè èíêèøàô åòäèðìÿê âÿ éåíè áàçàðëàðû êÿøô åòìÿê ö÷öí õöñóñè èìêàíëàð éàðàäàúàã. “ÁàêóÒåë” ñÿðýèñè òåëåêîììóíèêàñèéà ñåêòîðó ö÷öí îëäóãúà ÿùÿìèééÿòëè áèð òÿäáèð îëìàãëà, èíäèêè âÿ ýÿëÿúÿê ìöøòÿðèëÿðëÿ áèðáàøà öíñèééÿò ãóðìàã ö÷öí ìèñèëñèç èìêàíëàð éàðàäûð. Ñÿëèì ËÎÜÌÀÍÎÜËÓ ÈÒÌÈØÄÈÐ Òÿôÿêêöð Óíèâåðñèòåòè òÿðÿôèíäÿí Ñöëåéìàíîâà Ïÿðè Ìÿììÿä ãûçûíà âåðèëìèø Á 059113 ¹-ëè äèïëîì èòäèéè ö÷öí åòèáàðñûç ñàéûëûð. Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû ßäëèééÿ Íàçèðëèéè òÿðÿôèíäÿí 14.07.2004-úö èë òàðèõèíäÿ “ÈÍÒÅÐÚÀД ôèðìàñûíà âåðèëìèø 26599 íþìðÿëè òÿñÿððöôàò ñóáéåêòèíèí äþâëÿò ãåéäèééàòû ùàããûíäà øÿùàäÿòíàìÿ èòäèéè ö÷öí åòèáàðñûç ñàéûëûð. Ãÿçåò 1993-úö èëèí àïðåë àéûíäàí íÿøð îëóíóð Áóðàõûëûøà ìÿñóë: Çàùèä ÈËÙÀÌÎÜËÓ
© Copyright 2025 Paperzz
