“Úÿíóá” ãàç äÿùëèçè Àçÿðáàéúàíûí äèíàìèê èíêèøàôûíà éåíè òÿêàí âåðÿúÿê Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ “Ðîññèéà Ñåãîäíéà” áåéíÿëõàëã èíôîðìàñèéà àýåíòëèéèíèí áàø äèðåêòîðóíó ãÿáóë åäèá Íåôò ñÿíàéåñèíèí èíêèøàôûíäà çÿíýèí òàðèõÿ âÿ áþéöê ÿíÿíÿëÿðÿ ìàëèê îëàí Àçÿðáàéúàíäà áó ýöíëÿðäÿ äàùà áèð ìþùòÿøÿì åíåðæè ëàéèùÿñèíèí-ÕÕÛ ÿñðèí ëàéèùÿñè àäûíû àëàí “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçèíèí èúðàñûíà ñòàðò âåðèëèá. Àñèéà èëÿ Àâðîïàíû, Õÿçÿð ùþâçÿñè èëÿ óçàã Àäðèàòèê äÿíèçè ñàùèëëÿðèíè ÿëàãÿëÿíäèðÿúÿê “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçè ëàéèùÿñèíèí Ñÿíýÿ÷àë òåðìèíàëûíäà êå÷èðèëÿí òÿìÿëãîéìà ìÿðàñèìèíäÿ Àçÿðáàéúàí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâ, Áîëãàðûñòàí Ïðåçèäåíòè Ðîñåí Ïëåâíåëèåâ, Ýöðúöñòàíûí Áàø íàçèðè Èðàêëè Ãàðèáàøâèëè... Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû Àçÿðáàéúàíû ìöñòÿãèëëèê éîëóíäà èíêèøàô åòäèðìÿéÿ ãàäèð áèð ïàðòèéàäûð Áàõ ñÿh. 4 Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâ ñåíòéàáðûí 23-äÿ “Ðîññèéà Ñåãîäíéà” áåéíÿëõàëã èíôîðìàñèéà àýåíòëèéèíèí áàø äèðåêòîðó Äìèòðè Êèñåëéîâó ãÿáóë åäèá. “Ðîññèéà Ñåãîäíéà” áåéíÿëõàëã èíôîðìàñèéà àýåíòëèéèíèí áàø äèðåêòîðó Äìèòðè Êèñåëéîâ ðÿùáÿðëèê åòäèéè ãóðóìóí ôÿàëèééÿòèíÿ þëêÿìèçäÿ éàðàäûëàí øÿðàèòÿ ýþðÿ äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñûíà ìèííÿòäàðëûüûíû áèëäèðÿðÿê áó àýåíòëèê âàñèòÿñèëÿ Àçÿðáàéúàíëà áàüëû... Áàõ ñÿh. 2 Àçÿðáàéúàíûí äþâëÿò ìöñòÿãèëëèéè Àçÿðáàéúàí õàëãûíûí ìèëëè ñÿðâÿòèäèð Ãÿçåò 1993-úö èëèí àïðåë àéûíäàí íÿøð îëóíóð. 24 ñåíòéàáð 2014-úö èë, ÷ÿðøÿíáÿ / ¹ 173 (4332). Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí îðãàíû. Ãèéìÿòè 40 ãÿïèê Àçÿðáàéúàí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâ Èñìàéûëëû âÿ Ãÿáÿëÿ ðàéîíëàðûíà ñÿôÿð åäèá Ïðåçèäåíòèí èø ýöíö Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ Èñìàéûëëû ðàéîíóíóí ñîñèàë-èãòèñàäè èíêèøàôûíûí ñöðÿòëÿíäèðèëìÿñèíÿ äàèð ÿëàâÿ òÿäáèðëÿð ùàããûíäà Ñÿðÿíúàì èìçàëàéûá. Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Äàõèëè Èøëÿð Íàçèðëèéèíèí Ïîëèñ Àêàäåìèéàñûíäà âÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Ôþâãÿëàäÿ Ùàëëàð Íàçèðëèéèíèí Àêàäåìèéàñûíäà ùÿðáè êàôåäðàëàðûí éàðàäûëìàñû ùàããûíäà Ñÿðÿíúàì èìçàëàéûá. Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ Àçÿðáàéúàíûí éÿùóäè èúìàñûíà ìÿêòóá ýþíäÿðèá. Ìÿêòóáäà äåéèëèð: “Ùþðìÿòëè ùÿìâÿòÿíëÿð! Ñèçè éÿùóäè õàëãûíûí éåíè èë áàéðàìû - Ðîø-Ùà-Øàíà ìöíàñèáÿòèëÿ öðÿêäÿí òÿáðèê åäèð, ÿí ñÿìèìè àðçó âÿ äèëÿêëÿðèìè éåòèðèðÿì. Áó ýöí Àçÿðáàéúàí àéðû-àéðû äèí âÿ ìÿäÿíèééÿòëÿð àðàñûíäà ãàðøûëûãëû àíëàøìàíûí, ùþðìÿò âÿ åòèìàäûí ùþêì ñöðäöéö íàäèð þëêÿëÿðäÿíäèð. Úÿìèééÿòèìèçäÿ åòíèê-ìÿäÿíè ìöõòÿëèôëèéèí âÿ ìóëòèêóëòóðàë ÿíÿíÿëÿðèí ãîðóíóá ñàõëàíûëìàñû, ìèëëè àçëûãëàðûí äèë âÿ ìÿäÿíèééÿòèíèí èíêèøàô åòäèðèëìÿñè äþâëÿò ñèéàñÿòèíèí áàøëûúà èñòèãàìÿòëÿðèíäÿí áèðèäèð. Òàðèõÿí ìèëëè âÿ äèíè òîëåðàíòëûã ìöùèòèíèí áÿðãÿðàð îëäóüó Àçÿðáàéúàíäà äèëèíäÿí, äèíèíäÿí, åòíèê ìÿíñóáèééÿòèíäÿí àñûëû îëìàéàðàã, áöòöí õàëãëàðûí íöìàéÿíäÿëÿðè ìåùðèáàí äîñòëóã âÿ ãàðäàøëûã øÿðàèòèíäÿ éàøàéûð, äþâëÿò ìöñòÿãèëëèéèìèçèí äàùà äà ìþùêÿìëÿíäèðèëìÿñèíäÿ ÿñë âÿòÿíäàø ìþâãåéè íöìàéèø åòäèðèðëÿð. Ìÿìíóíèééÿòëÿ ãåéä åòìÿê èñòÿéèðÿì êè, ÷îõìèëëÿòëè Àçÿðáàéúàí úÿìèééÿòèíèí àéðûëìàç ùèññÿñè îëàí éÿùóäè èúìàñû äà þëêÿìèçèí èúòèìàè-ñèéàñè ùÿéàòûíäà âÿ ðåñïóáëèêàäà ýåäÿí áþéöê ãóðóúóëóã èøëÿðèíäÿ éàõûíäàí èøòèðàê åäèð. Ðîø-Ùà-Øàíà þçöíäÿ éåíèëèéè, ìÿíÿâè ñàôëûüû âÿ ùÿìðÿéëèéè òÿúÿññöì åòäèðÿí áàéðàìäûð. Éÿùóäè õàëãûíûí áó ÿçèç ýöíö ìöíàñèáÿòèëÿ áèð äàùà ùàìûíûçà ñÿìèìè òÿáðèêëÿðèìè ÷àòäûðûð, àèëÿëÿðèíèçÿ õîøáÿõòëèê, ñöôðÿëÿðèíèçÿ ðóçè-áÿðÿêÿò àðçóëàéûðàì. Áàéðàìûíûç ìöáàðÿê îëñóí!”. Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíèí ãÿòíàìÿñè àíòè-Àçÿðáàéúàí äàèðÿëÿðèí ìàðàãëàðûíà õèäìÿò åäèð Åðìÿíèëÿðèí ìèô éàðàäûúûëûüû òàðèõäÿ èëê õðèñòèàí äþâëÿòè êîíòåêñòèíäÿ Ìèô ñîñèîëîæè ðåàëëûãäûð. Áàøãà ñþçëÿ äåñÿê, ìèô õàëãûí ýåð÷ÿêëèéè öìóìèëÿøäèðèëìèø ôîðìàäà, èáòèäàè øöóðóí òàìàìèëÿ ðåàë ùåñàá åòäèéè êîíêðåò-ùèññè øÿõñëÿíäèðìÿëÿð âÿ úàíëû äóéüóëàð øÿêëèíäÿ ÿêñ åòäèðÿí êîëëåêòèâ ôàíòàçèéàñûíûí ìÿùñóëóäóð. Ìèôëÿðèí ñîñèàë ìàùèééÿòèíè êîíêðåò úÿìèééÿòèí èäåîëîýèéàñûíû âÿ... Áàõ ñÿh. 6-8 Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñû Àëè Ìÿúëèñèíäÿ ýþðöø îëóá Àçÿðáàéúàí Àâðîïà Øóðàñû ãàðøûñûíäà ýþòöðäöéö þùäÿëèêëÿðè óüóðëà éåðèíÿ éåòèðèð Ñåíòéàáðûí 23-äÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Ìèëëè Ìÿúëèñèíèí ñÿäðè Îãòàé ßñÿäîâ þëêÿìèçäÿ ñÿôÿðäÿ îëàí Àâðîïà Øóðàñû Ïàðëàìåíò Àññàìáëåéàñûíûí... Äåìîêðàòèê äÿéÿðëÿðèí âÿ òÿñèñàòëàðûí òÿøÿêêöë òàïìàñû, ìöòÿìàäè ñóðÿòäÿ éåíèëÿíÿðÿê èíêèøàô åòäèðèëìÿñè, èíñàí âÿ âÿòÿíäàø ùöãóã âÿ àçàäëûãëàðûíûí òÿìèí âÿ ìöäàôèÿ åäèëìÿñè êèìè òÿìÿë ñòðàòåæè èñòèãàìÿòëÿð ìöñòÿãèë Àçÿðáàéúàí äþâëÿòèíèí ìèëëè ñèéàñÿò êóðñóíóí ÿñàñûíû òÿøêèë åäèð. Îäóð êè, áöòöí áóíëàðûí ôîíóíäà áó ýöí Àçÿðáàéúàí äåìîêðàòèê èíêèøàô éîëóíäà èðÿëèëÿéÿí àâàíãàðä þëêÿëÿð ñûðàñûíäà éåð àëûð. Þëêÿìèçäÿ äåìîêðàòèéàíûí, ùÿì÷èíèí, îíóí áàøëûúà àòðèáóòëàðû îëàí âÿòÿíäàø úÿìèééÿòè âÿ ùöãóãè äþâëÿòèí ìöòëÿã êîìïîíåíòëÿðèíèí òÿøÿêêöë òàïìàñûíû âÿ èíêèøàôûíû òÿìèí åäÿí áàøëûúà àìèë èñÿ ìöòÿìàäè ñóðÿòäÿ ñèñòåì-ñòðóêòóð èñëàùàòëàðûíûí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñèäèð. Áöòöí áóíëàðà áàõìàéàðàã, ãåéä åòìÿê ëàçûìäûð êè, áÿçè àíòè-Àçÿðáàéúàí äàèðÿëÿðè áó âÿ éà äèýÿð ìÿñÿëÿëÿð ÿòðàôûíäà äþâëÿòèìèçÿ òÿçéèã åòìÿê, Àçÿðáàéúàíûí éöêñÿê áåéíÿëõàëã èìèúè âÿ ðåéòèíãèíÿ õÿëÿë ýÿòèðìÿê ö÷öí ìöõòÿëèô âàñèòÿëÿðÿ áàø âóðóðëàð... Áàõ ñÿh. 9 Àçÿðáàéúàí-Òöðêèéÿ ñòðàòåæè òÿðÿôäàøëûüû äàùà äà ìþùêÿìëÿíèð Äîñòëóã, ãàðäàøëûã âÿ ñòðàòåæè òÿðÿôäàøëûã ìöíàñèáÿòëÿðèíÿ ñþéêÿíÿí Àçÿðáàéúàí-Òöðêèéÿ ÿëàãÿëÿðè èêè þëêÿ àðàñûíäà éöêñÿê ðÿñìè ñÿôÿðëÿðëÿ äàùà äà èíòåíñèâëÿøèá. Òöðêèéÿíèí Áàø íàçèðè ßùìÿä Äàâóäîüëóíóí þòÿí ùÿôòÿ þëêÿìèçÿ åòäèéè ðÿñìè ñÿôÿð äÿ áóíó òÿñäèã åäèð. Ñÿôÿð ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ âÿ... Áàõ ñÿh. 12 Íàçèðëÿð Êàáèíåòèíèí èúëàñûíäà 2015-úè èë öçðÿ äþâëÿò áöäúÿñèíèí âÿ èúìàë áöäúÿíèí ëàéèùÿëÿðè ìöçàêèðÿ åäèëèá Ñåíòéàáðûí 23-äÿ Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñû Àëè Ìÿúëèñèíèí Ñÿäðè Âàñèô Òàëûáîâ Àìåðèêà Áèðëÿøìèø Øòàòëàðûíûí Àçÿðáàéúàíäàêû ñÿôèðëèéèíèí ìöâÿããÿòè èøëÿð âÿêèëè Äåðåê Ùîãàí... Áàõ ñÿh. 5 ÉÀÏ Ýÿíúëÿð Áèðëèéèíèí òÿøêèë åòäèéè åêîëîæè òóð ýÿíúëÿðäÿ éöêñÿê òÿÿññöðàòëàð éàðàäûá Áàõ ñÿh. 5 Ñåíòéàáðûí 23-äÿ Íàçèðëÿð Êàáèíåòèíäÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Áàø íàçèðè Àðòóð Ðàñèçàäÿíèí ñÿäðëèéè èëÿ... Þëêÿìèçèí ÿí ýöúëö ñèéàñè ãöââÿñè îëàí Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí (ÉÀÏ) ñûðàëàðûíäà ýÿíúëÿð áþéöê öñòöíëöê òÿøêèë åäèð âÿ ïàðòèéàéà éåíè ãîøóëàíëàðûí ÿêñÿðèééÿòè äÿ ýÿíúëÿðäÿí èáàðÿòäèð. Öìóìèééÿòëÿ, Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû ùÿð çàìàí ôÿàëèééÿòèíäÿ ýÿíúëÿðÿ ýåíèø èìêàíëàðûí éàðàäûëìàñûíà, îíëàðäà ìèëëè øöóðóí, âÿòÿíïÿðâÿðëèê ðóùóíóí ôîðìàëàøäûðûëìàñûíà õöñóñè äèããÿò éåòèðèð. Ýÿíúëÿðèí èíêèøàôû ö÷öí áöòöí èìêàíëàðû éàðàäûð âÿ ýÿíúëÿðëÿ ñûõ èøëÿìÿéè áàøëûúà ùÿäÿôëÿðèíäÿí áèðè ùåñàá åäèð. Ìÿùç áó ñÿáÿáäÿíäèð êè, þëêÿìèçèí èíòåëëåêòóàë ýÿíúëèéè þç ñèéàñè òàëåëÿðèíè ÉÀÏ-ëà áàüëàéûð. Ïàðòèéàìûç, ùÿì÷èíèí, ýÿíúëÿðäÿí ýÿëÿí òÿêëèôëÿðè, ëàéèùÿëÿðè äèããÿòëÿ ãàðøûëàéûð... Áàõ ñÿh. 10 Ùåéäÿð ßëèéåâ Ôîíäóíóí Àçÿðáàéúàíû ôðàíñûçëàðà òàíûòìàã èñòèãàìÿòèíäÿ ôÿàëèééÿòè òÿãäèðÿëàéèãäèð Áàõ ñÿh. 5 “Àçÿðáàéúàíûí çÿíýèí ìÿäÿíè èðñèíèí ôðàíñûçëàðà äàùà éàõûíäàí òàíûäûëìàñû èñòèãàìÿòèíäÿ Ùåéäÿð ßëèéåâ Ôîíäóíóí ôÿàëèééÿòè, ùÿéàòà êå÷èðäèéè... Áàõ ñÿh. 5 2 www.yeniazerbaycan.com 24 ñåíòéàáð 2014-úö èë, ÷ÿðøÿíáÿ / ¹ 173 (4332) Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ ÀØÏÀ ñÿäðèíèí áàø÷ûëûã Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ “Ðîññèéà Ñåãîäíéà” áåéíÿëõàëã èíôîðìàñèéà àýåíòëèéèíèí áàø äèðåêòîðóíó ãÿáóë åäèá åòäèéè íöìàéÿíäÿ ùåéÿòèíè ãÿáóë åäèá Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâ ñåíòéàáðûí 23-äÿ Àâðîïà Øóðàñû Ïàðëàìåíò Àññàìáëåéàñûíûí ñÿäðè Àíí Áðàñþðöí áàø÷ûëûã åòäèéè íöìàéÿíäÿ ùåéÿòèíè ãÿáóë åäèá. Ýþðöøäÿ Àçÿðáàéúàí èëÿ Àâðîïà Øóðàñû Ïàðëàìåíò Àññàìáëåéàñû àðàñûíäà ÿìÿêäàøëûüûí ùàçûðêû âÿçèééÿòè âÿ ïåðñïåêòèâëÿðè èëÿ áàüëû ìÿñÿëÿëÿð ÿòðàôûíäà ôèêèð ìöáàäèëÿñè àïàðûëûá. Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâ ñåíòéàáðûí 23-äÿ “Ðîññèéà Ñåãîäíéà” áåéíÿëõàëã èíôîðìàñèéà àýåíòëèéèíèí áàø äèðåêòîðó Äìèòðè Êèñåëéîâó ãÿáóë åäèá. “Ðîññèéà Ñåãîäíéà” áåéíÿëõàëã èíôîðìàñèéà àýåíòëèéèíèí áàø äèðåêòîðó Äìèòðè Êèñåëéîâ ðÿùáÿðëèê åòäèéè ãóðóìóí ôÿàëèééÿòèíÿ þëêÿìèçäÿ éàðàäûëàí øÿðàèòÿ ýþðÿ äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñûíà ìèííÿòäàðëûüûíû áèëäèðÿðÿê áó àýåíòëèê âàñèòÿñèëÿ Àçÿðáàéúàíëà áàüëû âåðèëÿí ìöõòÿëèô ñÿïêèëè èíôîðìàñèéàëàðûí Ðóñèéà îõóúóñó ö÷öí õöñóñè ìàðàã äîüóðäóüóíó äèããÿòÿ ÷àòäûðûá. Î, Àçÿðáàéúàíäà ìþâúóä îëàí ðóñäèëëè èíôîðìàñèéà âàñèòÿëÿðèíÿ âÿ ðóñäèëëè òÿùñèë ìöÿññèñÿëÿðèíÿ éàðàäûëàí øÿðàèòè äÿ éöêñÿê äÿéÿðëÿíäèðèá. Äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñû ñîí èëëÿð þëêÿìèçäÿ òÿùñèë, ìÿäÿíèééÿò, êöòëÿâè èíôîðìàñèéà âàñèòÿëÿðèíèí èíêèøàôû èëÿ áàüëû ìöõòÿëèô äþâëÿò ïðîãðàìëàðûíûí óüóðëà ùÿéàòà êå÷èðèëäèéèíè âóðüóëàéûá. Ýþðöøäÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû èëÿ Ðóñèéà Ôåäåðàñèéàñû àðàñûíäà ìÿòáóàò âÿ èíôîðìàñèéà ñàùÿñèíäÿ ìþâúóä îëàí ÿìÿêäàøëûüûí ìöõòÿëèô àñïåêòëÿðè ÿòðàôûíäà ôèêèð ìöáàäèëÿñè àïàðûëûá, áó ñàùÿäÿ ÿëàãÿëÿðèí ýåíèøëÿíäèðèëìÿñèíèí âÿ èíòåíñèâëÿøäèðèëìÿñèíèí çÿðóðèëèéè âóðüóëàíûá. Àçÿðáàéúàí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâ Èñìàéûëëû âÿ Ãÿáÿëÿ ðàéîíëàðûíà ñÿôÿð åäèá ýÿëÿúÿê èíêèøàôû èëÿ áàüëû êîíêðåò ïðîãðàìëàð âàð. Õöñóñèëÿ èíäè èíôðàñòðóêòóð ëàéèùÿëÿðè èúðà åäèëèð. È÷ìÿëè ñó, êàíàëèçàñèéà ëàéèùÿñè èúðà îëóíóð, éÿãèí êè, ýÿëÿí èë èñòèôàäÿéÿ âåðèëÿúÿêäèð. Êÿíä éîëëàðûíûí òèêèíòèñèíÿ âÿñàèò àéðûëûð. Ñîñèàë îáéåêòëÿð òèêèëèð. Áàõ, áó ýþçÿë õÿñòÿõàíà àðòûã 40 èëäÿí ñîíðà ÿñàñëû øÿêèëäÿ òÿìèð åäèëèá, èíñàíëàðûí ñÿðÿíúàìûíà âåðèëèð. Áó ýöí óøàã áàü÷àñû à÷ûëàúàã. Ìÿêòÿáëÿð òèêèëèð. Ùÿëÿ êè, áó ñîñèàë èíôðàñòðóêòóðëà áàüëû ýþðöëÿñè èøëÿð ÷îõäóð. ×öíêè áèç, èëê íþâáÿäÿ, âàõòèëÿ òèêèëìèø âÿ éàðàðñûç âÿçèééÿòÿ äöøìöø áèíàëàðû - ñîñèàë îáéåêòëÿðè áÿðïà åòìÿëèéèê, éåíèëÿðèíè òèêìÿëèéèê âÿ áóíó åäèðèê. Þëêÿìèçè èðÿëèéÿ àïàðûðûã, èíêèøàô åòäèðèðèê. ×öíêè þëêÿìèçèí óüóðëó èíêèøàôû ðåýèîíëàðûí èíêèøàôûíäàí áþéöê äÿðÿúÿäÿ àñûëûäûð. ïðîãðàì àðòûã èúðà åäèëèá. Ö÷öíúö ïðîãðàì áàøëàìûøäûð âÿ 2018-úè èëÿ ãÿäÿð î äà áàøà ÷àòìàëûäûð. Öìèä åäèðÿì êè, î âàõòà ãÿäÿð ðàéîíäà áèð äÿíÿ äÿ îëñóí ñîñèàë èíôðàñòðóêòóð ïðîáëåìè ãàëìàéàúàã. Ùÿð ùàëäà áó, áèçèì èñòÿéèìèçäèð. ßëáÿòòÿ êè, ýÿëÿúÿê èëëÿðäÿ ðàéîíóí èíêèøàôû èëÿ áàüëû ÿëàâÿ òÿäáèðëÿð ýþðöëÿúÿê. Áó ýöíëÿðäÿ áèç “ßñðèí ìöãàâèëÿñè”íèí 20-úè èëäþíöìöíö òÿíòÿíÿëè øÿêèëäÿ ãåéä åòäèê âÿ ÕÕÛ ÿñðèí êîíòðàêòûíà ñòàðò âåðäèê. Áàõ, äåéÿ áèëÿðÿì êè, áóýöíêö èíêèøàô âÿ ùÿòòà áó ýþçÿë õÿñòÿõàíà ìÿùç î èëëÿðäÿ ãÿáóë åäèëìèø ìöäðèê ãÿðàðëàðäàí ñîíðà ìöìêöí îëìóøäóð. ×öíêè ÿýÿð î âàõò Óëó þíäÿð Ùåéäÿð ßëèéåâ î òàðèõè àääûìû àòìàñàéäû, áèçèì ìàääè èìêàíûìûç î ãÿäÿð äÿ áþéöê îëìàçäû, èãòèñàäè òÿùëöêÿñèçëèéèòóëàí ëàéèùÿëÿð áàðÿäÿ ìÿëóìàò âåðèá. Äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñû èíçèáàòè áèíàíûí îïåðàòèâ èäàðÿåòìÿ îòàüû èëÿ òàíûø îëóá. Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâ, ùÿì÷èíèí, Èñìàéûëëû ðàéîí Ìÿäÿíèééÿò Ñàðàéûíäà ÿñàñëû òÿìèðäÿí ñîíðà éàðàäûëàí øÿðàèòëÿ òàíûø îëóá. Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâ ñåíòéàáðûí 22-äÿ Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí Èñìàéûëëû ðàéîí òÿøêèëàòû ö÷öí èíøà îëóíàí èíçèáàòè áèíàíûí à÷ûëûøûíäà èøòèðàê åäèá. Äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñû áèíàíûí ðÿìçè à÷ûëûøûíû áèëäèðÿí ëåíòè êÿñèá. Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâÿ èíçèáàòè áèíàäà éàðàäûëàí øÿðàèò ùàããûíäà ÿòðàôëû ìÿëóìàò âåðèëèá. Áèëäèðèëèá êè, èíøààò èøëÿðè éöêñÿê êåéôèééÿòëÿ ùÿéàòà êå÷èðèëèá. Èêèìÿðòÿáÿëè áèíàíûí ôîéåñèíäÿ ïàðòèéàíûí éàðàäûúûñû, Õÿáÿð âåðäèéèìèç êèìè, ñåíòéàáðûí 22-äÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâ Èñìàéûëëû âÿ Ãÿáÿëÿ ðàéîíëàðûíäà ñÿôÿðäÿ îëóá. ßââÿëúÿ Èñìàéûëëûéà ýÿëÿí äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñû Óëó þíäÿð Ùåéäÿð ßëèéåâèí øÿùÿðèí ìÿðêÿçèíäÿêè àáèäÿñèíè çèéàðÿò åäèá, þíöíÿ ýöë äÿñòÿñè ãîéóá. Èñìàéûëëû ðàéîí Èúðà Ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ìèðäàìÿä Ñàäûãîâ àáèäÿíèí éåðëÿøäèéè ìÿðêÿçè ìåéäàíäà ýþðöëÿí èøëÿð áàðÿäÿ Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâÿ ìÿëóìàò âåðèá. Áèëäèðèëèá êè, ìÿðêÿçè ìåéäàíäà ýåíèø àáàäëûã èøëÿðè àïàðûëûá, éàøûëëûã çîëàãëàðû ñàëûíûá, ñàêèíëÿðèí âÿ ãîíàãëàðûí èñòèðàùÿòè ö÷öí ùÿð úöð øÿðàèò éàðàäûëûá. Ñåíòéàáðûí 22-äÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâ ÿñàñëû éåíèäÿíãóðìàäàí ñîíðà Èñìàéûëëû Éåíè ñÿíàéå ìöÿññèñÿëÿðè éàðàäûëûð, èø éåðëÿðè à÷ûëûð. Áèëèðÿì êè, Èñìàéûëëûäà äà éåíè ñÿíàéå ìöÿññèñÿëÿðè éàðàäûëûð. Êå÷ÿí èë áóðàäà îëàðêÿí àðòûã áóíóí èëêèí íÿòèúÿëÿðèíè ýþðìöøöê. Áèëäèéèìÿ ýþðÿ, èíäè áóðàäà éåíè èíâåñòèñèéà ëàéèùÿëÿðè èúðà åäèëèð êè, èøñèçëèê òàìàìèëÿ àðàäàí ýþòöðöëñöí. Èñìàéûëëûíûí ÷îõ ýþçÿë òóðèçì ïîòåíñèàëû âàð. Öìóìèééÿòëÿ, ùåñàá åäèðÿì êè, áó çîíà òóðèçì ö÷öí ÿí úÿëáåäèúè çîíàäûð. Øàìàõûäàí Áàëàêÿíÿ ãÿäÿð áó áþéöê áèð òóðèçì çîíàñûäûð êè, èíäè ìöàñèð îòåëëÿð, ÿéëÿíúÿ âÿ èñòèðàùÿò éåðëÿðè òèêèëèð. Áó áþëýÿíèí èíêèøàôû ö÷öí Ãÿáÿëÿäÿ áèð íå÷ÿ èë áóíäàí ÿââÿë áåéíÿëõàëã àåðîïîðò òèêèëìèøäèð. Äèýÿð ãîíøó ðàéîíëàðäà èøëÿð ýåäèð. Ýþçÿë îòåëëÿð òèêèëèð. Èñìàéûëëûíûí äà ÷îõ ýþçÿë òóðèçì èìêàíëàðû âàð. ßìèðàéîí Ìÿðêÿçè Õÿñòÿõàíàñûíäà éàðàäûëàí øÿðàèòëÿ òàíûø îëóá. Ñÿùèééÿ íàçèðè Îãòàé Øèðÿëèéåâ äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñûíà áóðàäà ýþðöëÿí èøëÿð áàðÿäÿ ìÿëóìàò âåðèá. Õÿñòÿõàíàäà àïàðûëàí ÿñàñëû éåíèäÿíãóðìà èøëÿðè èëÿ òàíûøëûãäàí ñîíðà äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñû òèáá îúàüûíûí êîëëåêòèâè âÿ ðàéîí èúòèìàèééÿòèíèí íöìàéÿíäÿëÿðè èëÿ ýþðöøöá. Ùÿêèì Ýöëÿð Áàáàéåâà ñÿùèééÿ îúàüûíäà éàðàäûëàí øÿðàèòÿ âÿ áöòþâëöêäÿ Èñìàéûëëûíûí èíêèøàôûíà ýþñòÿðäèéè äèããÿò âÿ ãàéüûéà ýþðÿ Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâÿ ðàéîí èúòèìàèééÿòèíèí ìèííÿòäàðëûüûíû ÷àòäûðûá. Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ äåéèá: “×îõ ñàü îëóí. Õÿñòÿõàíàíûí ÿñàëû òÿìèðäÿí ñîíðà à÷ûëûøû ðàéîí ñàêèíëÿðè ö÷öí ýþçÿë ùàäèñÿäèð. Èíäè áóðàäà áöòöí èìêàíëàð âàð. Ýþçÿë øÿðàèò, àâàäàíëûã âÿ òèááè õèäìÿò äÿ áóíà óéüóí øÿêèëäÿ, éöêñÿê ñÿâèééÿäÿ îëìàëûäûð. ×öíêè èíñàíëàðûí ñàüëàìëûüû ÿëáÿòòÿ êè, ùÿð áèð èíñàí ö÷öí, äþâëÿòèìèç ö÷öí ÷îõ âàúèáäèð. Éåíè ýÿíú íÿñèë éåòèøèð. Îíëàð äà ôèçèêè, ìÿíÿâè úÿùÿòäÿí ñàüëàì îëìàëûäûðëàð. Èíñàíëàðûí ñàüëàìëûüûíû øÿðòëÿíäèðÿí áèð íå÷ÿ àìèë âàð. Îíëàðäàí áèðèíúèñè ÿëáÿòòÿ êè, òèááè õèäìÿòäèð - âàõòûíäà äèàãíîñòèêàäàí, ìöàéèíÿäÿí êå÷ìÿêäèð. Øàäàì êè, Èñìàéûëëû ðàéîíóíäà äà äåäèéèíèç êèìè, áó äèñïàíñåðëÿøäèðìÿ óüóðëà êå÷èðèëèá. Áèç áó ïðîñåñëÿðè áóíäàí ñîíðà äà ìöòÿìàäè ãàéäàäà äàâàì åòäèðÿúÿéèê êè, ùÿð áèð èíñàí ýåäèá îíäà îëàí õÿñòÿëèêëÿðè àøêàð åòñèí âÿ ýþçÿë òèááè õèäìÿò ýþðñöí. Ðàéîíóí èíêèøàôû ñöðÿòëÿ ýåäèð. Ìÿí êå÷ÿí èë Èñìàéûëëû ðàéîíóíà ýÿëìèøäèì âÿ èíäè ýþðäöêëÿðèì ìÿíè ÷îõ ñåâèíäèðèð. Øÿùÿðèí àáàäëàøìàñû, êö÷ÿëÿðèí ñàëûíìàñû, áèíàëàðûí áÿðïàñû, éåíè èúòèìàè éåðëÿðèí éàðàäûëìàñû Àçÿðáàéúàíäà ýåäÿí öìóìè ñèéàñÿòèìèçèí òÿçàùöðöäöð. ×öíêè ìÿí èñòÿéèðÿì êè, ùÿð áèð øÿùÿðäÿ, ùÿð áèð ðàéîíäà èøëÿð éàõøû ýåòñèí. Ñîí äþâðäÿ Èñìàéûëëûäà ýþðöëÿí èøëÿð, éåðëè ðÿùáÿðëèê òÿðÿôèíäÿí èðÿëè ñöðöëìöø òÿøÿááöñëÿð õàëã òÿðÿôèíäÿí äÿ äÿñòÿêëÿíèð. Ìÿí äÿ Ïðåçèäåíò êèìè äàèì Èñìàéûëëûíûí èíêèøàôûíû äèããÿò ìÿðêÿçèíäÿ ñàõëàéàúàüàì. Ðàéîíóí íÿì êè, áèç áó èìêàíëàðäàí ñÿìÿðÿëè øÿêèëäÿ èñòèôàäÿ åäÿúÿéèê. Éàõûí ýÿëÿúÿêäÿ áóðàéà ãîéóëàúàã èíâåñòèñèéàëàðûí ùÿúìè äàùà äà àðòìàëûäûð. Áó, Äþâëÿò Ïðîãðàìûíäà íÿçÿðäÿ òóòóëóá. Àðòûã ö÷öíúö ðåýèîíàë èíêèøàô ïðîãðàìû èúðà åäèëèð. Èêè ìèçè òÿìèí åäÿ áèëìÿçäèê, èñòÿð-èñòÿìÿç àñûëû âÿçèééÿòäÿ îëà áèëÿðäèê. Áó ýöí Àçÿðáàéúàí äöíéà ìèãéàñûíäà þç ñþçöíö äåéÿí þëêÿäèð. Áèçèì ñèéàñè èðàäÿìèç ÿí éöêñÿê êöðñöëÿðäÿ þçöíö ýþñòÿðèð. Ùå÷ áèð õàðèúè ãöââÿ áèçèì èðàäÿìèçÿ òÿñèð åäÿ áèëìÿç. Áóíóí ñÿáÿáëÿðèíäÿí áèðè áèçèì èãòèñàäè ýöúöìöç âÿ èãòèñàäè ìöñòÿãèëëèéèìèçäèð. ßëáÿòòÿ, èãòèäàðûí ñèéàñè èðàäÿñè êèôàéÿò ãÿäÿð ìþùêÿìäèð. Õàëã èëÿ èãòèäàð àðàñûíäàêû áèðëèê ÿñàñ øÿðòäèð. Éÿíè, áó, áèçèì ìöñòÿãèë ùÿéàòûìûçû øÿðòëÿíäèðÿí ÿñàñ àìèëäèð. Åéíè çàìàíäà, èãòèñàäè ìöñòÿãèëëèéèìèç. “ßñðèí êîíòðàêòû”íûí áÿùðÿñèíè ùÿð áèð âÿòÿíäàø ýþðöð - àáàäëàøàí øÿùÿðëÿðäÿ, òèêèëÿí áèíàëàðäà, ñàëûíàí éîëëàðäà, àðòàí ìààøëàðäà âÿ âàõòèëÿ òèêèëìèø, èíäè òÿìèð îëóíàí áåëÿ ýþçÿë õÿñòÿõàíàëàðäà. Íþâáÿòè òàðèõè ëàéèùÿíèí - “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçèíèí òÿìÿëè èêè ýöí áóíäàí ÿââÿë òÿíòÿíÿëè øÿêèëäÿ ãîéóëóá. Áèëèðñèíèç êè, ÷îõëó ãîíàãëàð âàð èäè âÿ áó ëàéèùÿ Àçÿðáàéúàíà ÿëàâÿ èìêàíëàð ýÿòèðÿúÿê. Áèç þç ñèéàñÿòèìèçè àðäûúûë øÿêèëäÿ àïàðûðûã. Àçÿðáàéúàí õàëãûíûí õîøáÿõò ýÿëÿúÿéèíè òÿìèí åäèðèê. Ùÿð áèð ðàéîíäà, ùÿð áèð êÿíääÿ ÿýÿð áöòöí ïðîáëåìëÿð ùÿëë îëóíàðñà, îíäà þëêÿäÿ ïðîáëåì ãàëìàéàúàã. Ùÿð ùàëäà áèç áóíà ÷àëûøìàëûéûã âÿ ÿìèíÿì êè, Èñìàéûëëû ðàéîíó ãûñà ìöääÿò ÿðçèíäÿ þëêÿäÿ ÿí ãàáàãúûë ðàéîíëàðäàí áèðèíÿ ÷åâðèëÿúÿêäèð. Ìÿí äÿ ÷àëûøàúàüàì êè, ñèçèíëÿ áÿðàáÿð áó ìÿãñÿäÿ íàèë îëàã. Áèð äàùà ñèçè òÿáðèê åäèðÿì”. Ñîíäà õàòèðÿ øÿêëè ÷ÿêäèðèëèá. Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâ ñåíòéàáðûí 22-äÿ Èñìàéûëëûäà Ùåéäÿð ßëèéåâ Ôîíäóíóí òÿøÿááöñö èëÿ èíøà îëóíàí êþðïÿëÿð åâèóøàã áàü÷àñûíûí à÷ûëûøûíäà èøòèðàê åäèá. Äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñû êþðïÿëÿð åâèóøàã áàü÷àñûíûí ðÿìçè à÷ûëûøûíû áèëäèðÿí ëåíòè êÿñèá. Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâ ñåíòéàáðûí 22-äÿ Èñìàéûëëû ðàéîí Èúðà Ùàêèìèééÿòèíèí èíçèáàòè áèíàñûíäà ÿñàñëû éåíèäÿíãóðìà èøëÿðèíäÿí ñîíðà éàðàäûëàí øÿðàèòëÿ òàíûø îëóá. Ðàéîí Èúðà Ùàêèìèééÿòèíèí áàø÷ûñû Ìèðäàìÿä Ñàäûãîâ äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñûíà Èñìàéûëëûäà ýþðöëÿí àáàäëûã âÿ ãóðóúóëóã èøëÿðè, ùÿì÷èíèí èúðàñû íÿçÿðäÿ òó- Öìóììèëëè ëèäåð Ùåéäÿð ßëèéåâèí áöñòö ãîéóëóá. Áóðàäà, ùÿì÷èíèí Óëó þíäÿð Ùåéäÿð ßëèéåâèí âÿ äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñû, Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí Ñÿäðè Èëùàì ßëèéåâèí ïàðòèéàíûí ìöõòÿëèô ãóðóëòàéëàðû, èúëàñëàðû âÿ áó ñèéàñè ãóðóìóí ôÿàëèééÿòè èëÿ áàüëû êå÷èðèëÿí òÿäáèðëÿðäÿêè èøòèðàêëàðûíû ÿêñ åòäèðÿí ìàðàãëû ôîòîëàðäàí èáàðÿò ýóøÿëÿð éàðàäûëûá. Áèíàäà áöòöí îòàãëàð çÿðóðè àâàäàíëûãëà òÿúùèç åäèëèá. Áóðàäà èíôîðìàñèéàêîììóíèêàñèéà òåõíîëîýèéàëàðûíûí òÿòáèãè äÿ õöñóñè äèããÿòäÿ ñàõëàíûá. Èíçèáàòè áèíàäà ÉÀÏ Ýÿíúëÿð Áèðëèéèíèí âÿ Ãàäûíëàð Øóðàñûíûí ðàéîí òÿøêèëàòëàðû äà ôÿàëèééÿò ýþñòÿðÿúÿê. Áèíàäàêû 50 éåðëèê êîíôðàíñ çàëûíäà èñÿ ïàðòèéàíûí ôÿàëèééÿòè èëÿ áàüëû òÿäáèðëÿðèí êå÷èðèëìÿñè ö÷öí çÿðóðè øÿðàèò éàðàäûëûá. Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí ðàéîí òÿøêèëàòëàðû ö÷öí áåëÿ ìöàñèð áèíàëàðûí èíøàñû áèð äàùà ñöáóò åäèð êè, þëêÿìèçèí èíêèøàôûíà ìöùöì òþùôÿëÿð âåðÿí áó ïàðòèéàéà èíàì âÿ ñåâýè äàùà äà àðòûð âÿ îíóí ñûðàëàðû ùÿì êÿìèééÿòúÿ, ùÿì äÿ êåéôèééÿòúÿ çÿíýèíëÿøèð. äàâàìû 3-úö ñÿùèôÿäÿ 3 www.yeniazerbaycan.com 24 ñåíòéàáð 2014-úö èë, ÷ÿðøÿíáÿ / ¹ 173 (4332) Àçÿðáàéúàí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâ Èñìàéûëëû âÿ Ãÿáÿëÿ ðàéîíëàðûíà ñÿôÿð åäèá ýÿëèðëÿð, îíëàðûí äà ñàéû àðòûð. Àçÿðáàéúàí âÿòÿíäàøëàðû áóðàäà èñòèðàùÿò åäèðëÿð. ×îõ ýþçÿë, ÿëàìÿòäàð ùàäèñÿëÿðäèð. ×öíêè áóíëàð ùÿì áþëýÿíèí, ùÿì Ãÿáÿëÿ ðàéîíóíóí, åéíè çàìàíäà, þëêÿìèçèí èíêèøàôûíà õèäìÿò ýþñòÿðèð. Áó ýöí Ãÿáÿëÿäÿ òèêèëÿí îòåëëÿð ÿí éöêñÿê ñÿâèééÿäÿäèð. Éÿíè, áóíëàðûí ùàìûñû ìöàñèð ñòàíäàðòëàðà úàâàá âåðèð âÿ èñòèðàùÿò åòìÿê ö÷öí ÷îõ ýþçÿë èìêàíëàð âàð. Ãÿáÿëÿ, åéíè çàìàíäà, ìÿäÿíèééÿò ìÿðêÿçèíÿ ÷åâðèëèð. ßíÿíÿâè ìóñèãè ôåñòèâàëëàðû êå÷èðèëèð âÿ ãîíàãëàðûí ñàéû àðòûð. Õàðèúè ãîíàãëàð Ãÿáÿëÿ èëÿ òàíûø îëàðêÿí âÿòÿíÿ äþíäöêäÿ ÿëáÿòòÿ êè, þç òÿÿññöðàòëàðûíû áþëöøöðëÿð. Áåëÿëèêëÿ, áó áþëýÿéÿ, áó øÿùÿðÿ ìàðàã äàùà äà àðòûð. ßëáÿòòÿ, áó, èíñàíëàð ö÷öí äÿ éåíè èìêàíëàðäûð. Áàõ, áó ÿðàçèäÿ áèð íå÷ÿ êÿíä éåðëÿøèð. Î åòäèðèð. Èíäè áþëýÿëÿðäÿ äÿ áó ïðîñåñ ýåäèð. Øàäàì êè, äèýÿð ðàéîíëàðäà äà ýþçÿë îòåëëÿð à÷ûëûð âÿ ìÿí äÿ áöòöí î à÷ûëûøëàðäà øÿõñÿí èøòèðàê åäèðÿì. Ìèñàë ö÷öí, áó éàõûíëàðäà Øàìàõûäà ýþçÿë îòåë à÷ûëìûøäûð - “Ðèõîñ”. Ãóáàäà áþéöê ãîëô ìåéäàí÷àñû èëÿ áÿðàáÿð ìöàñèð îòåë à÷ûëìûøäûð. Áóðàäà íàôòàëàí âàííàëàðû äà âàðäûð. Î äà ÷îõ äöçýöí àääûìäûð. ×öíêè èíäèéÿäÿê èíñàíëàð íàôòàëàíäàí àíúàã Íàôòàëàí øÿùÿðèíäÿ èñòèôàäÿ åäÿ áèëèðäèëÿð. Èíäè Íàôòàëàí øÿùÿðèíäÿ áåøóëäóçëó èêè îòåë ôÿàëèééÿò ýþñòÿðèð. Ö÷öíúöñö äÿ òÿõìèíÿí éàõûí çàìàíëàðäà à÷ûëàúàãäûð. Éÿíè, áöòöí áþëýÿëÿðäÿ áó ïðîñåñ ýåäèð. Èíäè øÿùÿðëÿð àðàñûíäà òóðèçìèí èíêèøàôû èëÿ áàüëû ýåäÿí ðÿãàáÿò ìÿíè ÷îõ ñåâèíäèðèð. ×öíêè áó, ñàüëàì ðÿãàáÿòäèð. ÿââÿëè 2-úè ñÿùèôÿäÿ íèí òÿìèí åäèëìÿñè èëÿ ÿëàãÿäàð äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñûíûí âåðäèéè òàïøûðûãëàðûí èúðàñûíûí óüóðëó âÿ äàâàìëû õàðàêòåð äàøûäûüûíû íöìàéèø åòäèðèð. Äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñû “Ýèëàí Ùîëäèíý”ÿ ìÿõñóñ ìöÿññèñÿëÿðäÿ èñòåùñàë îëóíàí ãèäà ìÿùñóëëàðûíûí ñÿðýèñèíÿ áàõûá. Ñåíòéàáðûí 22-äÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâ Äàõèëè Ãîøóíëàðûí Ãÿáÿëÿäÿêè “Í” ñàéëû ùÿðáè ùèññÿñèíäÿ èíøà îëóíàí éåíè øÿùÿðúèéèí à÷ûëûøûíäà èøòèðàê åäèá. Äàõèëè èøëÿð íàçèðè ýåíåðàë-ïîëêîâíèê Ðàìèë Óñóáîâ Ñèëàùëû Ãöââÿëÿðèí Àëè Áàø Êîìàíäàíû, Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâÿ ðàïîðò âåðèá. Ñîíðà äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñû ùÿðáè ùèññÿíèí ãÿðàðýàùûíäà éàðàäûëàí øÿðàèòëÿ òàíûø îëóá. Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâ ñåíòéàáðûí 22-äÿ Èñìàéûëëûéà ñÿôÿðè ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ óøàã èñòèðàùÿò âÿ ÿéëÿíúÿ ïàðêûíäà éàðàäûëàí øÿðàèòëÿ òàíûø îëóá. Äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñûíà áóðàäà àïàðûëàí ÿñàñëû òÿìèð èøëÿðè áàðÿäÿ ìÿëóìàò âåðèëèá. *** Õÿáÿð âåðäèéèìèç êèìè, Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâ ñåíòéàáðûí 22-äÿ Èñìàéûëëûéà ñÿôÿðèíè áàøà ÷àòäûðàðàã Ãÿáÿëÿ ðàéîíóíà ýÿëèá. Äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñû ÿââÿëúÿ õàëãûìûçûí Öìóììèëëè ëèäåðè Ùåéäÿð ßëèéåâèí Ãÿáÿëÿ øÿùÿðèíèí ìÿðêÿçèíäÿêè àáèäÿñèíè çèéàðÿò åäÿðÿê þíöíÿ ýöë äÿñòÿñè ãîéóá. Ãÿáÿëÿ ðàéîí Èúðà Ùàêèìèééÿòèíèí êÿíäëÿðèí ñàêèíëÿðè äÿ áóíäàí èñòèôàäÿ åäÿúÿêëÿð, èø éåðëÿðè à÷ûëûð. Ìèíëÿðëÿ èø éåðëÿðè à÷ûëûáäûð. Òóðèçì îáéåêòëÿðèíäÿ èøëÿéÿíëÿðèí ñàéû àðòûð. Ùÿì òÿúðöáÿ òîïëàéûðëàð, åéíè çàìàíäà, éàõøû ìààø àëûðëàð. Áåëÿëèêëÿ, þëêÿìèçèí òóðèçì ñåêòîðó ñöðÿòëÿ èíêèøàô åäèð. ßëáÿòòÿ êè, òóðèçìèí èíêèøàôû áàõûìûíäàí Áàêû - áèçèì ïàéòàõòûìûç áèðèíúè éåðäÿäèð. Áàêûäà èíäè äöíéàíûí áöòöí ÿñàñ îòåë øÿáÿêÿëÿðè ôÿàëèééÿò ýþñòÿðèð. Ñîí 2-3 èë ÿðçèíäÿ øÿùÿðèìèçäÿ áåøóëäóçëó àëòû îòåë òèêèëìèøäèð. Áöòöí áó îòåëëÿð ÿí éöêñÿê ñÿâèééÿäÿ õèäìÿò ýþñòÿðèð. Áàõûí, úÿìè èêè èë ÿðçèíäÿ Áàêûäà “Ìàððèîòò”, “Ùèëòîí”, “Êåì- áàø÷ûñû Ñÿáóùè Àáäóëëàéåâ ñîí âàõòëàð Ãÿáÿëÿäÿ ýþðöëÿí èøëÿð áàðÿäÿ Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâÿ ìÿëóìàò âåðèá. Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâ ñåíòéàáðûí 22-äÿ Ãÿáÿëÿäÿ “Ãàôãàç Éåíýèúÿ Òåðìàë Ùîòåë âÿ ÑÏÀ” êîìïëåêñèíèí à÷ûëûøûíäà èøòèðàê åäèá. Äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñû îòåëèí ðÿìçè à÷ûëûøûíû áèëäèðÿí ëåíòè êÿñèá. Éåíè òóðèçì îáéåêòè èëÿ òàíûøëûã çàìàíû Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâÿ ìÿëóìàò âåðèëèá êè, Ãÿáÿëÿíèí Éåíýèúÿ êÿíäè ÿðàçèñèíäÿ éåðëÿøÿí îòåë êîìïëåêñè 9 ùåêòàð ñàùÿäÿ èíøà åäèëèá. Ìöõòÿëèô ÷åøèäëè éöêñÿê õèäìÿòëÿðèí ýþñòÿðèëÿúÿéè àëòûìÿðòÿáÿëè îòåë êîìïëåêñè ýþçÿë ìåìàðëûã öñëóáóíäà òèêèëèá. Îòåëäÿêè 61 íþìðÿäÿ ãîíàãëàðûí ðàùàò èñòèðàùÿòè ö÷öí ùÿð úöð øÿðàèò éàðàäûëûá. Äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñû îòåëäÿêè íþìðÿëÿðäÿ éàðàäûëàí øÿðàèòëÿ ìàðàãëàíûá. Äàùà ñîíðà Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ ðàéîí èúòèìàèééÿòèíèí íöìàéÿíäÿëÿðè èëÿ ýþðöøöá. Ðàéîí èúòèìàèééÿòèíèí íöìàéÿíäÿëÿðèíè ñàëàìëàéàí Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ äåéèá: “Ãÿáÿëÿ ðàéîíóíäà éåíè îòåë èñòèôàäÿéÿ âåðèëèð. Áó ýþçÿë ùàäèñÿ ìöíàñèáÿòèëÿ ñèçè òÿáðèê åäèðÿì. Èíäè òàíûø îëäóì, ÷îõ ýþçÿë øÿðàèò âàð, ÿí éöêñÿê ñÿâèééÿäÿ õèäìÿò ýþñòÿðèëÿúÿêäèð. Ãÿáÿëÿíèí òóðèçì ïîòåíñèàëûíûí èíêèøàôû ö÷öí áó îòåëèí äÿ ÷îõ áþéöê ÿùÿìèééÿòè îëàúàãäûð. Èíäè Áàêûäàí ñîíðà îòåëëÿðèí ñàéûíà ýþðÿ Ãÿáÿëÿ èêèíúè éåðäÿäèð. Áó, ìÿíè ÷îõ ñåâèíäèðèð. ×öíêè áó áþëýÿíèí ÷îõ ýþçÿë òóðèçì èìêàíëàðû âàð. Øàäàì êè, ñîí èëëÿðäÿ áèç áó èìêàíëàðäàí ìàêñèìóì äÿðÿúÿäÿ èñòèôàäÿ åäèðèê. Ãÿáÿëÿäÿ áåøóëäóçëó, äþðäóëäóçëó, ö÷óëäóçëó îòåëëÿð òèêèëèð. Áó îòåëèí äÿ õöñóñèééÿòè îíäàí èáàðÿòäèð êè, áóðàäà èíñàíëàð ìöàëèúÿâè ñóëàðäàí èñòèôàäÿ åäÿúÿêëÿð âÿ ÿëáÿòòÿ êè, òóðèñòëÿðèí àõûíû äàùà äà ýöúëö îëàúàãäûð. Ãÿáÿëÿ Áåéíÿëõàëã Àåðîïîðòóíóí òèêèíòèñèíäÿí ñîíðà èíäè áóðàéà õàðèúè ãîíàãëàð äà ïèíñêè”, “Æóìåèðàù”, “Ôàèðìîíò”, “Ôîóð Ñåàñîíñ”- äöíéà ìèãéàñûíäà ÿí áèðèíúè ñûðàäà îëàí àëòû îòåë ôÿàëèééÿò ýþñòÿðèð. Îíäàí ñîíðà “Ñùåðàòîí”, “Ùéàòò”, “Ðàäèññîí”. Áó, þëêÿìèçèí èíêèøàôûíû ýþñòÿðèð âÿ èíâåñòîðëàðûí Àçÿðáàéúàíûí ýÿëÿúÿéèíÿ èíàìûíû ÿêñ Áèçèì ÷îõ ýþçÿë þëêÿìèç, ÷îõ ýþçÿë òÿáèÿòèìèç, ìöõòÿëèô èãëèìèìèç, ìöõòÿëèô òÿáèè çîíàëàðûìûç, äàüëàðûìûç, ÷àéëàðûìûç, ìåøÿëÿðèìèç âàð. ßëáÿòòÿ, áèç áóíäàí ìàêñèìóì äÿðÿúÿäÿ èñòèôàäÿ åòìÿëèéèê êè, ùÿì âÿòÿíäàøëàð, ùÿì äÿ äþâëÿò ôàéäà ýþòöðñöí. Áèçèì ýöúëö èãòèñàäèééàòûìûç âàð. Òÿáèè êè, íåôò-ãàç ñåêòîðóìóç èíêèøàô åäèð. Áó éàõûíëàðäà òàðèõè ùàäèñÿ áàø âåðìèøäèð. Áóíäàí ñîíðà îíèëëèêëÿð, áÿëêÿ äÿ 100 èëäÿí àðòûã áèð ìöääÿòäÿ Àçÿðáàéúàí þç åíåðæè ðåñóðñëàðûíû äöíéà áàçàðëàðûíà ÷ûõàðàúàã âÿ áóíäàí áèç ýÿëèð ÿëäÿ åäèðèê. Àíúàã áèç ÷àëûøìàëûéûã êè, õèäìÿò, ãåéðè-íåôò, ñÿíà- éå ñåêòîðëàðû âÿ òóðèçì èíêèøàô åòñèí. Òóðèçì äàèìè ýÿëèð ìÿíáÿéèäèð. Ñàäÿúÿ, èíôðàñòðóêòóð îëìàëûäûð. Éîëëàð, àåðîïîðò, ÿëáÿòòÿ êè, áöòöí äèýÿð èíôðàñòðóêòóð ëàéèùÿëÿðè - ñó, êàíàëèçàñèéà, ãàçëàøäûðìà, åëåêòðèê åíåðæèñè, îòåëëÿð âÿ éöêñÿê õèäìÿò. Ãÿáÿëÿäÿ àðòûã ôÿàëèééÿò ýþñòÿðÿí îòåëëÿðäÿ õèäìÿò éàõøû ñÿâèééÿäÿäèð. ßìèíÿì êè, áóðàäà äà áåëÿ îëàúàã, èíñàíëàð ö÷öí éåíè èø éåðëÿðè à÷ûëàúàã. Ñèçè áó ýþçÿë ùàäèñÿ ìöíàñèáÿòèëÿ öðÿêäÿí òÿáðèê åäèðÿì âÿ óüóðëàð àðçóëàéûðàì”. *** Ðàéîí èúòèìàèééÿòè àäûíäàí ÷ûõûø åäÿí Àüñàããàëëàð Øóðàñûíûí öçâö Ãöäðÿò Ñÿìÿäîâ Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâÿ Ãÿáÿëÿíèí èíêèøàôûíà ýþñòÿðäèéè äèããÿò âÿ ãàéüûéà ýþðÿ òÿøÿêêöð åäèá. Ñîíäà õàòèðÿ øÿêëè ÷ÿêäèðèëèá. Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâ ñåíòéàáðûí 22-äÿ Ãÿáÿëÿ ðàéîíóíà ñÿôÿðè ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ Ýèëàí Ãèäà Øÿùÿðúèéè èëÿ òàíûø îëóá. Ýèëàí Ãèäà Øÿùÿðúèéèíäÿ ìöõòÿëèô çàâîäëàðûí éàðàäûëìàñû ðÿãàáÿòÿ äàâàìëû âÿ ìöàñèð ñòàíäàðòëàðà úàâàá âåðÿí ãèäà ñÿíàéåñèíèí èíêèøàôûíà ìöùöì òþùôÿ ùåñàá îëóíà áèëÿð. Áåëÿ ëàéèùÿëÿðèí ðåàëëàøìàñû þëêÿìèçèí ÿðçàã òÿùëöêÿñèçëèéè- Ñîíäà äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñû Äàõèëè Ãîøóíëàðûí ñèëàùëû úèíàéÿòêàð äÿñòÿëÿðèí çÿðÿðñèçëÿøäèðèëìÿñèíäÿ èñòèôàäÿ åòäèéè ñèëàù âÿ òåõíèêà íþâëÿðèíÿ áàõûá. Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâ ñåíòéàáðûí 22-äÿ Ìèðçÿáÿéëè-×óõóð Ãÿáÿëÿ-Äèçàõëû-×àðõàíà àâòîìîáèë éîëóíóí ÿñàñëû òÿìèðäÿí ñîíðà à÷ûëûøûíäà èøòèðàê åäèá. Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ éîëóí ðÿìçè à÷ûëûøûíû áèëäèðÿí ëåíòè êÿñèá. Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâ ñåíòéàáðûí 22-äÿ Ãÿáÿëÿ Àðõåîëîæè Ìÿðêÿçèíèí à÷ûëûøûíäà èøòèðàê åäèá. Äþâëÿòèìèçèí áàø÷ûñû ìÿðêÿçèí ðÿìçè à÷ûëûøûíû áèëäèðÿí ëåíòè êÿñèá. Àçÿðáàéúàí Ìèëëè Åëìëÿð Àêàäåìèéàñûíûí ìöõáèð öçâö âÿ Ãÿáÿëÿ àðõåîëîæè åêñïåäèñèéàñûíûí ðÿùáÿðè Èëéàñ Áàáàéåâ Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâÿ ìÿðêÿçäÿ ýþðöëÿí èøëÿðëÿ áàüëû ÿòðàôëû ìÿëóìàò âåðèá. Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ ìÿðêÿçèí ñÿðýè ñàëîíó èëÿ òàíûø îëóá. 4 www.yeniazerbaycan.com 24 ñåíòéàáð 2014-úö èë, ÷ÿðøÿíáÿ / ¹ 173 (4332) “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçè Àçÿðáàéúàíûí äèíàìèê èíêèøàôûíà éåíè òÿêàí âåðÿúÿê Ëåéëà ßëèéåâà: Áåðíàð Áóôôåíèí ùÿòòà ÿí ãàðàíëûã ðÿñìëÿðè áåëÿ ìöñáÿò åíåðæè âåðèð Ñåíòéàáðûí 26-äà Ùåéäÿð ßëèéåâ Ìÿðêÿçèíäÿ Áåðíàð Áóôôåíèí ôÿðäè ñÿðýèñè à÷ûëàúàã Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ: Áó ëàéèùÿ Àçÿðáàéúàíà ÿëàâÿ äèâèäåíäëÿð ýÿòèðÿúÿê. Þëêÿ èãòèñàäèééàòû äàùà äà ñöðÿòëÿ èíêèøàô åäÿúÿê Íåôò ñÿíàéåñèíèí èíêèøàôûíäà çÿíýèí òàðèõÿ âÿ áþéöê ÿíÿíÿëÿðÿ ìàëèê îëàí Àçÿðáàéúàíäà áó ýöíëÿðäÿ äàùà áèð ìþùòÿøÿì åíåðæè ëàéèùÿñèíèí-ÕÕÛ ÿñðèí ëàéèùÿñè àäûíû àëàí “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçèíèí èúðàñûíà ñòàðò âåðèëèá. Àñèéà èëÿ Àâðîïàíû, Õÿçÿð ùþâçÿñè èëÿ óçàã Àäðèàòèê äÿíèçè ñàùèëëÿðèíè ÿëàãÿëÿíäèðÿúÿê “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçè ëàéèùÿñèíèí Ñÿíýÿ÷àë òåðìèíàëûíäà êå÷èðèëÿí òÿìÿëãîéìà ìÿðàñèìèíäÿ Àçÿðáàéúàí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâ, Áîëãàðûñòàí Ïðåçèäåíòè Ðîñåí Ïëåâíåëèåâ, Ýöðúöñòàíûí Áàø íàçèðè Èðàêëè Ãàðèáàøâèëè, Òöðêèéÿíèí åíåðýåòèêà âÿ òÿáèè ñÿðâÿòëÿð íàçèðè Òàíåð Éûëäûç, Éóíàíûñòàíûí Áàø íàçèðè Àíòîíèñ Ñàìàðàñ, Àëáàíèéàíûí åíåðýåòèêà íàçèðè Äàìèàí Ýèêíóðè, Èòàëèéàíûí èãòèñàäè èíêèøàô íàçèðèíèí ìöàâèíè Êëàóäèî äå Âèíñåíòè, Ìîíòåíåãðîíóí Áàø íàçèðè Ìèëî Úóêàíîâè÷, Áþéöê Áðèòàíèéà âÿ Øèìàëè Èðëàíäèéà Áèðëÿøìèø Êðàëëûüûíûí òèúàðÿò âÿ èíâåñòèñèéàëàð íàçèðè Ëîðä Ëèâèíãñòîí, ÀÁØ Äþâëÿò Äåïàðòàìåíòèíèí áåéíÿëõàëã åíåðæè ìÿñÿëÿëÿðè öçðÿ õöñóñè íöìàéÿíäÿñè Àìîñ Ùîêñòàéí, áï øèðêÿòèíèí áàø èúðà÷û äèðåêòîðó Ðîáåðò Äàäëè, Àçÿðáàéúàíûí åíåðýåòèêà íàçèðè Íàòèã ßëèéåâ âÿ ÀÐÄÍØ-èí ïðåçèäåíòè Ðþâíÿã Àáäóëëàéåâ èøòèðàê åäèáëÿð. “ßñðèí ìöãàâèëÿñè” èëÿ Õÿçÿð äÿíèçèíäÿ áåéíÿëõàëã ÿìÿêäàøëûüûí òÿìÿëè ãîéóëóá Êàðáîùèäðîýåí åùòèéàòëàðû èëÿ çÿíýèí îëàí Õÿçÿð ùþâçÿñèíäÿ áåéíÿëõàëã ÿìÿêäàøëûüûí òÿìÿëè èñÿ Àçÿðáàéúàí õàëãûíûí Öìóììèëëè ëèäåðè Ùåéäÿð ßëèéåâèí óçàãýþðÿíëèéè èëÿ 1994- äàí áèðèäèð êè, îðàäà ãàç åùòèéàòëàðû 1 òðèëéîí êóáìåòðäÿí ÷îõäóð. 1999-úó èëäÿí Õÿçÿð äÿíèçèíè Ãàðà äÿíèçëÿ áèðëÿøäèðÿí Áàêû-Ñóïñà íåôò êÿìÿðè òèêèëìèøäèð. Áó äà éåíè áèð èõðàú ìàðøðóòó èäè. 2003-úö èëäÿ èñÿ Áàêû-Òáèëèñè-Úåéùàí íåôò êÿìÿðèíèí òÿìÿë äàøû ãîéóëäó. Î êÿìÿð êè, Õÿçÿð äÿíèçèíè Àðàëûã äÿíèçè èëÿ áèðëÿøäèðäè. Î, áó ýöí íÿèíêè Àçÿðáàéúàí ö÷öí, åéíè çàìàíäà, Õÿçÿð ñàùèëèíèí øÿðã ùèññÿñèíäÿ éåðëÿøÿí þëêÿëÿð ö÷öí äÿ áèð èõðàú áîðó êÿ- “Õÿçÿð äÿíèçèíäÿ òàðèõäÿ èëê äÿôÿ îëàðàã áåéíÿëõàëã ÿìÿêäàøëûã ïðîñåñè áàøëàìûøäûð. Àçÿðáàéúàí þç çÿíýèí íåôò ðåñóðñëàðûíû äöíéà áàçàðëàðûíà ÷ûõàðìàã ö÷öí èìêàí ÿëäÿ åòìèøäèð. Þëêÿìèçèí öìóìè èãòèñàäè âÿ ñèéàñè èíêèøàôû ìÿùç “ßñðèí êîíòðàêòû”íäàí áàøëàìûøäûð” úö èë ñåíòéàáðûí 20-äÿ èìçàëàíàí “ßñðèí ìöãàâèëÿñè” èëÿ ãîéóëóá. Äöíéàäà èëê íåôò ãóéóñóíóí 1848-úè èëäÿ ãàçûëäûüû Àçÿðáàéúàí ùÿìèí âàõòäàí áÿðè íåôò ñÿíàéåñèíèí èíêèøàôûíà áèð ñûðà ìöùöì òþùôÿëÿð âåðìÿñèíÿ âÿ ÷îõëó ñàéäà èëêëÿðÿ èìçà àòìàñûíà áàõìàéàðàã, þòÿí ÿñðèí 90-úû èëëÿðèíèí ÿââÿëëÿðèíäÿ þëêÿìèçèí íåôò-ãàç ñåêòîðó úèääè òÿíÿççöëëÿ öçëÿøìèøäè. Áèð òÿðÿôäÿí ÀÕÚ-”Ìöñàâàò” èãòèäàðûíûí ñÿðèøòÿñèçëèéè óúáàòûíäàí þëêÿíè áöðöéÿí õàîñ âÿ ìöùàðèáÿ øÿðàèòè, äèýÿð òÿðÿôäÿí èñÿ ýÿíú ðåñïóáëèêàíûí ìàëèééÿ ðåñóðñëàðûíûí ìÿðè êèìè ôÿàëèééÿò ýþñòÿðèð. Îíäàí ñîíðà 2007-úè èëäÿ Áàêû-Òáèëèñè-ßðçóðóì ãàç êÿìÿðèíèí òèêèíòèñè äÿ òàðèõè ùàäèñÿ èäè. ×öíêè î ùàäèñÿäÿí ñîíðà Àçÿðáàéúàí äöíéàäà àðòûã þçöíö ãàç þëêÿñè êèìè ýþñòÿðìÿéÿ áàøëàìûøäûð”. “ßñðèí ìöãàâèëÿñè”íèí èìçàëàíìàñû “Àçÿðè×ûðàã-Ýöíÿøëè” éàòàüûíûí áåéíÿëõàëã êîíñîðñèóì òÿðÿôèíäÿí óçóí èëëÿð ÿðçèíäÿ óüóðëó èñòèñìàðû èëÿ íÿòèúÿëÿíèá. Èíäèéÿäÿê ëàéèùÿ ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ 2,5 ìèëéàðä áàðåë íåôò ùàñèë îëóíóá âÿ òÿõìèíÿí 30 ìèëéàðä äîëëàð ùÿúìèíäÿ èíâåñòè- “2007-úè èëäÿ Áàêû-Òáèëèñè-ßðçóðóì ãàç êÿìÿðèíèí òèêèíòèñè äÿ òàðèõè ùàäèñÿ èäè. ×öíêè î ùàäèñÿäÿí ñîíðà Àçÿðáàéúàí äöíéàäà àðòûã þçöíö ãàç þëêÿñè êèìè ýþñòÿðìÿéÿ áàøëàìûøäûð” ìÿùäóä îëìàñû íåôò ùàñèëàòûíûí àðòûðûëìàñû ö÷öí ëàçûìè òÿäáèðëÿð ýþðìÿéÿ, åìàë ñÿíàéåñèíè ìöàñèðëÿøäèðìÿéÿ, Õÿçÿðèí äÿðèí ñóëó ùèññÿñèíäÿ éåðëÿøÿí êàðáîùèäðîýåí åùòèéàòëàðûíûí èøëÿíìÿñèíÿ èìêàí âåðìèðäè. 1993-úö èëèí éàéûíäà õàëãûí òÿêèäëè òÿëÿáè èëÿ Àçÿðáàéúàíûí ñèéàñè ðÿùáÿðëèéèíÿ ãàéûäàí Öìóììèëëè ëèäåð Ùåéäÿð ßëèéåâ þëêÿìèçèí óçóíìöääÿòëè èíêèøàôûíà âÿ ðèôàùûíà ùåñàáëàíàí éåíè íåôò ñòðàòåýèéàñûíû ùàçûðëàäû. Ìÿùç Öìóììèëëè ëèäåðèí âÿçèééÿòè äöçýöí ãèéìÿòëÿíäèðìÿñè âÿ ñèéà éàòûðûëûá. Ñîí 20 èëäÿ Õÿçÿðäÿ óüóðëó áåéíÿëõàëã ÿìÿêäàøëûã Àçÿðáàéúàíà áþéöê äèâèäåíäëÿð ýÿòèðèá. Þëêÿíèí íåôò ñÿíàéåñèíÿ èðèùÿúìëè èíâåñòèñèéà ãîéóëóøó òÿìèí åäèëèá, éåíè òåõíîëîýèéàëàðûí òÿòáèãèíÿ áàøëàíûëûá. “ßñðèí ìöãàâèëÿñè” ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ ÿëäÿ îëóíàí ýÿëèðëÿð Àçÿðáàéúàíûí ìàëèééÿ èìêàíëàðûíû ÿùÿìèééÿòëè äÿðÿúÿäÿ ýåíèøëÿíäèðèá. Ùàçûðäà ðåñïóáëèêàìûçûí ñòðàòåæè âàëéóòà åùòèéàòëàðû 54 ìèëéàðä äîëëàðà ÷àòûá. Àçÿðáàéúàí ãûñà ìöääÿòäÿ èí- “Àçÿðáàéúàí Àâðîïàíûí åíåðæè òÿùëöêÿñèçëèéèíèí òÿìèí åäèëìÿñèíäÿ ÷îõ þíÿìëè ðîë îéíàéàí áèð þëêÿäèð. Áó ýöíäÿí ñîíðà áó ðîë äàùà äà àðòàúàã” ÷îõ áþéöê ñÿéëÿðè ùåñàáûíà 1994-úö èë ñåíòéàáðûí 20-äÿ Áàêûäà äöíéàíûí àëòû äþâëÿòèíè òÿìñèë åäÿí 11 òðàíñìèëëè íåôò øèðêÿòèíèí èøòèðàêû èëÿ Õÿçÿðäÿêè “Àçÿðè-×ûðàã-Ýöíÿøëè” éàòàüûíûí áèðýÿ èøëÿíìÿñèíÿ äàèð “ßñðèí ìöãàâèëÿñè” àäûíû àëàí áåéíÿëõàëã êîíòðàêò èìçàëàíäû. Áóíóíëà äà Õÿçÿð õîøìÿðàìëû áåéíÿëõàëã ÿìÿêäàøëûã ìÿðêÿçèíÿ ÷åâðèëäè. Éåðè ýÿëìèøêÿí, Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ Áàêûäà “ßñðèí ìöãàâèëÿñè”íèí 20 èëëèéèíÿ âÿ “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçèíèí òÿìÿëèíèí ãîéóëìàñûíà ùÿñð îëóíìóø òÿíòÿíÿëè ìÿðàñèìäÿ ñþéëÿäèéè íèòãèíäÿ áó úÿùÿòÿ äèããÿò ÷ÿêÿðÿê áèëäèðèá: “Áåëÿëèêëÿ, Àçÿðáàéúàíûí èíêèøàôû ö÷öí éåíè èìêàíëàð éàðàíìûøäûð. Àçÿðáàéúàíà áþéöê ùÿúìäÿ èíâåñòèñèéàëàð ãîéóëìàüà áàøëàíìûøäûð. Õÿçÿð äÿíèçèíäÿ òàðèõäÿ èëê äÿôÿ îëàðàã áåéíÿëõàëã ÿìÿêäàøëûã ïðîñåñè áàøëàìûøäûð. Àçÿðáàéúàí þç çÿíýèí íåôò ðåñóðñëàðûíû äöíéà áàçàðëàðûíà ÷ûõàðìàã ö÷öí èìêàí ÿëäÿ åòìèøäèð. Þëêÿìèçèí öìóìè èãòèñàäè âÿ ñèéàñè èíêèøàôû ìÿùç “ßñðèí êîíòðàêòû”íäàí áàøëàìûøäûð”. Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ éóõàðûäà ùàããûíäà áÿùñ îëóíàí ìÿðàñèìäÿêè ÷ûõûøûíäà 1994-úö èëäÿí áó ýöíÿ ãÿäÿð áöòþâëöêäÿ íåôò-ãàç ñàùÿñèíäÿ áèð íå÷ÿ þíÿìëè ìÿðùÿëÿíèí îëäóüóíó âóðüóëàéûá: “Îíëàðûí áèð íå÷ÿñèíè ìÿí èíäè ñàäàëàìàã èñòÿéèðÿì. 1994-úö èë ñåíòéàáðûí 20-äÿ “ßñðèí êîíòðàêòû”íûí èìçàëàíìàñû, 1996-úû èëäÿ “Øàùäÿíèç” ãàç êîíòðàêòû öçðÿ Ñàçèøèí áàüëàíìàñû. Î äà ÷îõ þíÿìëè ùàäèñÿ èäè. ×öíêè áó ýöí “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçèíèí ðåñóðñ ìÿíáÿéè “Øàùäÿíèç” ãàç éàòàüûäûð. “Øàùäÿíèç” äöíéàíûí ÿí áþéöê ãàç éàòàãëàðûí- âåñòèñèéà èäõàë åäÿí þëêÿäÿí ñÿðìàéÿ èõðàú åäÿí þëêÿéÿ ÷åâðèëèá. Òöðêèéÿ, Ýöðúöñòàí, Óêðàéíà, Ðóìûíèéà, Èñâå÷ðÿ âÿ äèýÿð þëêÿëÿðèí ñÿðìàéÿ áàçàðëàðûíäà Àçÿðáàéúàíûí ïàéû ýåòäèêúÿ àðòûð. “ßñðèí ìöãàâèëÿñè” ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ Àçÿðáàéúàíûí ÿëäÿ åòäèéè ýÿëèðëÿð ìàêñèìóì äÿðÿúÿäÿ ñÿìÿðÿëè øÿêèëäÿ çÿðóðè îëàí ñàùÿëÿðÿ éþíÿëäèëèð. Þëêÿìèçäÿ Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèí ðÿùáÿðëèéè àëòûíäà èãòèñàäèééàòûí äèâåðñèôèêàñèéàñû, ãåéðè-íåôò ñåêòîðóíóí, î úöìëÿäÿí äÿ þçÿë áþëìÿíèí èíêèøàôû ñèéàñÿòè ùÿéàòà êå÷èðèëèð. Íåôò ýÿëèðëÿðè, ùÿì÷èíèí, èíñòèòóñèîíàë èíêèøàôà, þëêÿíèí ýÿëÿúÿéè áàõûìûíäàí ìöñòÿñíà ÿùÿìèééÿò äàøûéàí èíñàí êàïèòàëû éåòèøäèðèëìÿñèíÿ, ñîñèàë ìÿçìóíëó ëàéèùÿëÿðèí èúðàñûíà, áöòöí þëêÿáîéó àáàäëûã-ãóðóúóëóã èøëÿðè àïàðûëìàñûíà éþíÿëäèëèð. Áåëÿëèêëÿ, äåéÿ áèëÿðèê êè, “ßñðèí ìöãàâèëÿñè”íèí ðåàëëàøäûðûëìàñû èëÿ Àçÿðáàéúàíûí ìÿíçÿðÿñè äÿéèøèá âÿ þëêÿíèí ãàðøûñûíäà éåíè èíêèøàô ïåðñïåêòèâëÿðè à÷ûëûá. “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçè Àçÿðáàéúàíà âÿ òÿðÿôäàø þëêÿëÿðÿ ÿëàâÿ äèâèäåíäëÿð ýÿòèðÿúÿê ßëáÿòòÿ êè, “ßñðèí ìöãàâèëÿñè”íèí 20 èëëèéèíèí ãåéä îëóíäóüó áèð âàõòäà éåíè ãëîáàë ëàéèùÿíèí- “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçèíèí èúðàñûíà ñòàðò âåðèëìÿñè, èëê íþâáÿäÿ, ýÿëÿúÿéÿ áàõûø êèìè äÿéÿðëÿíäèðèëèð. Àâðîïàíûí åíåðæè òÿùëöêÿñèçëèéè ö÷öí íÿçÿðäÿ òóòóëàí “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçè 3600 êèëîìåòð ìÿñàôÿäÿ óçàíìàãëà Áàêû-Òáèëèñè-Úåéùàíûí óçóíëóüóíó èêè äÿôÿ öñòÿëÿéÿúÿê. Îí èëëÿð áîéó äàâàì åäÿúÿê ëàéèùÿíèí éåðèíÿ éåòèðèëìÿñèíÿ 45 ìèëéàðä äîëëàð ñÿðìàéÿ ãîéóëóøó íÿçÿðäÿ òóòóëóá. Ëàéèùÿíèí èúðàñû íÿòèúÿñèíäÿ äöíéàíûí ÿí ìöðÿêêÿá âÿ ÿí çÿíýèí ãàç-êîíäåñàò éàòàãëàðûíäàí áèðè îëàí “Øàùäÿíèç” éàòàüûíûí åùòèéàòëàðûíûí èøëÿíìÿñè òÿìèí îëóíàúàã. Øàùäÿíèç” éàòàüûíäà ùàñèëàòûí ïàé áþëýöñö ùàããûíäà ìöãàâèëÿíèí ìöääÿòè 2048-úè èëÿ ãÿäÿð óçàäûëûá. ìóø òÿíòÿíÿëè ìÿðàñèìÿ ãàòûëàí Àâðîïà þëêÿëÿðèíèí äþâëÿò âÿ ùþêóìÿò áàø÷ûëàðû áóíóíëà áàüëû þç íàðàùàòëûãëàðûíû äèëÿ ýÿòèðèáëÿð. Ìÿñÿëÿí, Áîëãàðûñòàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè Ðîñåí Ïëåâíåëèåâ åíåðæè òÿùëöêÿñèçëèéè èëÿ áàüëû Àâðîïàíûí íàðàùàòëûüûíû þç þëêÿñèíèí òèìñàëûíäà áåëÿ èçàù åäèá: “Áåø èë áóíäàí ÿââÿë Àâðîïàéà áèð äàùà õàòûðëàäûëìûøäûð êè, áèçèì ÿí ùÿññàñ, çÿèô éåðèìèç ùàðàäàäûð. Áó äà åíåðæèäÿí àñûëûëûãäûð. Áîëãàðûñòàí áó áàõûìäàí ÿí çÿðÿð ÷ÿêìèø þëêÿ îëìóøäóð. 2009úó èëèí ãàç áþùðàíûíäàí ñþùáÿò ýåäèð. Áèçèì þëêÿ áèð êÿìÿðäÿí àñûëû èäè âÿ ùå÷ áèð àëòåðíàòèâèìèç éîõ èäè. Áîëãàðûñòàí èãòèñàäèééàòû àéäà éöçëÿðëÿ ìèëéîí àâðî çÿðÿð ÷ÿêèðäè. Àëòåðíàòèâ ìÿíáÿëÿðèí òÿìèí åäèëìÿñè áèçèì ö÷öí ìèëëè ìàðàã ÿùÿìèééÿòëè ìÿñÿëÿ âÿ åíåðæèíèí øàõÿëÿíäèðèëìÿñè áàøëûúà ïðèîðèòåò èäè”. Ìîíòåíåãðîíóí Áàø íàçèðè Ìèëî Úóêàíîâè÷ éåíè ãàç äÿùëèçèíèí ÿùÿìèééÿòèíè äÿéÿðëÿíäèðÿðÿê äåéèá: “Àäðèàòèê ùþâçÿñè þëêÿëÿðè - Àëáàíèéà, Ìîíòåíåãðî, Áîñíèéà âÿ Ùåðñåãîâèíà âÿ Õîðâàòèéàíû áèðëÿøäèðÿúÿê êÿìÿð ÷îõ ÿùÿìèééÿòëè áèð ìÿñÿëÿäèð. Áèçèì âÿ ãîíøóëàðûìûç ö÷öí áó, éåíè åíåðæè èìêàíëàðû à÷ìàãäàäûð. Ãÿðáè Áàëêàíëàðäà áó ëàéèùÿëÿðèí ÿùÿìèééÿòè ÷îõ áþéöêäöð. Èñòÿíèëÿí ùàëäà åíåðæè ìÿñÿëÿñè ìèëëè ìàðàãëàðëà ìÿùäóäëàøìûð. Áó ñàùÿäÿ ÿìÿêäàøëûã ÷îõ âàúèáäèð âÿ áèç áóíà áþéöê ÿùÿìèééÿò âåðèðèê”. Àëáàíèéà Ðåñïóáëèêàñûíûí åíåðýåòèêà íàçèðè Äàìèàí Ýèêíóðè èñÿ “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçèíè “Àâðîïàíûí åíåðæè õÿðèòÿñèíè äÿéèøÿúÿê ëàéèùÿ” “Áó ýöí “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçèíèí ðåñóðñ ìÿíáÿéè “Øàùäÿíèç” ãàç éàòàüûäûð. “Øàùäÿíèç” äöíéàíûí ÿí áþéöê ãàç éàòàãëàðûíäàí áèðèäèð êè, îðàäà ãàç åùòèéàòëàðû 1 òðèëéîí êóáìåòðäÿí ÷îõäóð” Éóõàðûäà âóðüóëàäûüûìûç êèìè, éåíè íåôò ñòðàòåýèéàñûíûí óüóðëà ðåàëëàøäûðûëìàñû Àçÿðáàéúàíäà äèíàìèê èíêèøàôà òÿêàí âåðèá. Ñîí 10 èëäÿ ðåñïóáëèêàìûçäà öìóìè äàõèëè ìÿùñóë 3 äÿôÿäÿí ÷îõ, áöäúÿ õÿðúëÿðè 20 äÿôÿ àðòûá. Õàðèúè äþâëÿò áîðúó öìóìè äàõèëè ìÿùñóëóí úÿìè 8 ôàèçèíè òÿøêèë åäèð. Èøñèçëèê 5 ôàèçÿ äöøöá, éîõñóëëóã úÿìè 5 ôàèç ùÿúìèíäÿäèð. Äàâîñ Äöíéà Èãòèñàäè Ôîðóìóíóí ùåñàáëàìàëàðûíà ÿñàñÿí, Àçÿðáàéúàí èãòèñàäèééàòû ðÿãàáÿò ãàáèëèééÿòëèëèéèíÿ ýþðÿ äöíéàäà 38-úè éåðäÿ ãÿðàð òóòóá. “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçè èñÿ Àçÿðáàéúàíûí äè- êèìè õàðàêòåðèçÿ åäÿðÿê âóðüóëàéûá: “Áó ëàéèùÿ ìÿíèì þëêÿì ö÷öí ÷îõ âàúèá áèð ëàéèùÿäèð. Íÿéÿ ýþðÿ? ×öíêè Àâðîïà åòèáàðëû âÿ àëòåðíàòèâ åíåðæè ìÿíáÿéè èëÿ òÿìèí åäèëèð. Áó, Àâðîïà Èòòèôàãûíûí ýÿëÿúÿéè ö÷öí âàúèáäèð, îíóí òÿùëöêÿñèçëèéè ö÷öí ìöùöì ÿùÿìèééÿò êÿñá åäèð. ×öíêè àëòåðíàòèâñèç ãèòÿíèí ýÿëÿúÿéè òÿìèí åäèëÿ áèëìÿç”. Éóõàðûäà èôàäÿ îëóíàí ôèêèðëÿðäÿí äÿ ýþðöíäöéö êèìè, “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçè Àâðîïàíûí åíåðæè òÿùëöêÿñèçëèéèíÿ ñàíáàëëû òþùôÿ îëàúàã. Ö÷ èë áóíäàí ÿââÿë - 2011-úè èëèí éàíâàðûíäà Àâðîïà Êîìèññèéàñûíûí ñÿäðè Æîçå Ìàíóåë Ñåíòéàáðûí 26-äà Ùåéäÿð ßëèéåâ Ìÿðêÿçèíäÿ ôðàíñûç ðÿññàì Áåðíàð Áóôôåíèí (1928-1999) ôÿðäè ñÿðýèñèíèí ðÿñìè à÷ûëûø ìÿðàñèìè êå÷èðèëÿúÿê. ÀçÿðÒÀú õÿáÿð âåðèð êè, ðÿññàìûí Áàêûäàêû èëê ñÿðýèñèíäÿ 43 ÿñÿð íöìàéèø îëóíàúàã. Îíëàðûí ñûðàñûíäà ìöÿëëèôèí “Ñèðê”, “Äàíòåíèí úÿùÿííÿìè”, “Äÿðèñè ñîéóëìóøëàð” ñèëñèëÿëÿðèíäÿí ðÿñìëÿðè, åéíè çàìàíäà, àâòîïîðòðåòëÿðè âàð. À÷ûëûø ìÿðàñèìè ÿðÿôÿñèíäÿ Áåðíàð Áóôôåíèí ÿñÿðëÿðèíèí ðåïðîäóêñèéàñûíû ÿùàòÿ åäÿí êàòàëîã íÿøð îëóíóá. Êàòàëîãäà þí ñþçöí ìöÿëëèôè Ùåéäÿð ßëèéåâ Ôîíäóíóí âèòñå-ïðåçèäåíòè Ëåéëà ßëèéåâàäûð. Ëåéëà ßëèéåâà Áåðíàð Áóôôåíèí ÿñÿðëÿðèíèí Áàêûéà ýÿòèðèëìÿñèíäÿí âÿ äöíéàíûí èñòåäàäëû ìåìàðëàðûíäàí îëàí Çàùà Ùàäèä òÿðÿôèíäÿí ëàéèùÿëÿíäèðèëÿí Ùåéäÿð ßëèéåâ Ìÿðêÿçèíäÿ ñÿðýèëÿíìÿñèíäÿí ìÿìíóíëóã ùèññè êå÷èðäèéèíè ãåéä åäèá. “Ìÿí Áóôôå âÿ îíóí ÿñÿðëÿðèíè áèð íå÷ÿ èë ÿââÿë êÿøô åòäèì. Åëÿ ùÿìèí àí äà îíóí ðÿñìëÿðèíÿ âóðóëäóì. Ôèêðèìúÿ, Áóôôåíèí ÿñÿðëÿðè åìîñèéàëàðëà çÿíýèíäèð âÿ ðÿññàìûí õåéëè äÿðèí äóéüóëàðûíû èôàäÿ åäèð. Áóôôåíèí ùÿòòà ÿí ãàðàíëûã ðÿñìëÿðè áåëÿ ìöñáÿò åíåðæè âåðèð âÿ áèçÿ îíóí ÷îõ ùÿññàñ ðóùóíóí äÿðèíëèêëÿðèíè ýþðìÿéÿ èìêàí éàðàäûð. Îíóí ÿñÿðëÿðèíèí éàéäûüû åíåðæè ÷îõ ýöúëöäöð - ñàäÿúÿ ðÿñìëÿðÿ áàõìàã ìÿíè õîøáÿõò áèð àëÿìÿ àïàðûð”, - äåéÿ Ëåéëà ßëèéåâà ãåéä åäèá. Áåðíàð Áóôôåíèí Ùåéäÿð ßëèéåâ Ìÿðêÿçèíäÿêè ñÿðýèñè 2015-úè èë éàíâàðûí 15-äÿê äàâàì åäÿúÿê. Ãåéä åäÿê êè, Áåðíàð Áóôôå 1928-úè èë èéóíóí 10-äà Ïàðèñäÿ àíàäàí îëóá. Ðÿññàì ìåëàíõîëèê, ìîíîõðîì ÿñÿðëÿðè èëÿ ìÿøùóðëàøûá. Î, “Ôÿõðè Ëåýèîí”, “Èíúÿñÿíÿò âÿ ßäÿáèééàò” îðäåíëÿðèíèí êàâàëåðè îëóá. 1973-úö èëäÿ Éàïîíèéàäà Áåðíàð Áóôôå Ìóçåéè éàðàäûëûá. Ïàðêèíñîí õÿñòÿëèéèíäÿí ÿçèééÿò ÷ÿêÿí ðÿññàì 71 éàøûíäà èíòèùàð åäèá. Ìèëëÿòëÿðàðàñû, ìóëòèêóëòóðàëèçì âÿ äèíè ìÿñÿëÿëÿð öçðÿ Äþâëÿò ìöøàâèðè àëìàíèéàëû ïðîôåññîðëàðëà ýþðöøöá “ÒÀÍÀÏ ëàéèùÿñèíäÿ Àçÿðáàéúàí ÿñàñ ñÿùìäàðäûð âÿ ÿñàñ ìàëèééÿ éöêöíö Àçÿðáàéúàí þç öçÿðèíÿ ýþòöðÿúÿêäèð. “Øàùäÿíèç”äÿ, ÒÀÏ-äà âÿ äèýÿð ëàéèùÿëÿðäÿ Àçÿðáàéúàí þç ïàéûíû þçö ìàëèééÿëÿøäèðèð âÿ áåëÿëèêëÿ, âàõòèëÿ ÿëäÿ îëóíìóø èãòèñàäè ìÿíôÿÿò áó ýöí áèçèì öìóìè ìàðàãëàðûìûçà õèäìÿò åäèð” íàìèê èíêèøàôûíà éåíè òÿêàí âåðÿúÿê. Áóíóíëà áàüëû ôèêèðëÿðèíè èôàäÿ åäÿí Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ áèëäèðèá: “Áó ëàéèùÿ Àçÿðáàéúàíà ÿëàâÿ äèâèäåíäëÿð ýÿòèðÿúÿê. Þëêÿ èãòèñàäèééàòû äàùà äà ñöðÿòëÿ èíêèøàô åäÿúÿê. Áàõìàéàðàã êè, ñîí îí èë ÿðçèíäÿ Àçÿðáàéúàí èãòèñàäèééàòû äöíéà ìèãéàñûíäà ÿí ñöðÿòëÿ èíêèøàô åäÿí èãòèñàäèééàò îëìóøäóð. Áó ëàéèùÿ áèçèì ö÷öí éåíè èìêàíëàð à÷ûð”. Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ áó ôèêðèí äàâàìû Áàððîçó âÿ Àçÿðáàéúàí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâ Áàêûäà “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçè èëÿ áàüëû Áèðýÿ Áÿéàííàìÿ èìçàëàéûáëàð. Ùÿìèí âàõòäàí áÿðè Àâðîïà Êîìèññèéàñû, òÿðÿôäàø þëêÿëÿð âÿ øèðêÿòëÿð áó ëàéèùÿíè ðåàëëàøäûðìàã ö÷öí áèðýÿ ÷àëûøûáëàð. Áöòöí êÿìÿðëÿðèí èíøàñûíûí áàøà ÷àòäûðûëìàñû ö÷öí äàùà 5 èë òÿëÿá îëóíàúàã. Éåíè äÿùëèç âàñèòÿñèëÿ Õÿçÿðèí ãàç åùòèéàòëàðû Àâðîïà Èòòèôàãûíûí ìÿðêÿçè þëêÿëÿðèíÿ ÷àòäûðûëàúàã. Èñòåùëàê÷û þëêÿëÿð ñûðàñûíäà Ýöð- “ßìèíÿì êè, áèçèì áèðýÿ ôÿàëèééÿòèìèç óüóðëó îëàúàã âÿ êîìàíäàìûç ãÿëÿáÿ ãàçàíàúàãäûð” îëàðàã âóðüóëàéûá: “Íåôò-ãàç ðåñóðñëàðûìûç ñàäÿúÿ îëàðàã áèçèì ö÷öí ÿëàâÿ áèð èìêàíäûð, äÿñòÿêäèð. Áó, áèçÿ èìêàí âåðèð êè, þç èíâåñòèñèéàëàðûìûçû áó ëàéèùÿëÿðÿ ãîéàã. ÒÀÍÀÏ ëàéèùÿñèíäÿ Àçÿðáàéúàí ÿñàñ ñÿùìäàðäûð âÿ ÿñàñ ìàëèééÿ éöêöíö Àçÿðáàéúàí þç öçÿðèíÿ ýþòöðÿúÿêäèð. “Øàùäÿíèç”äÿ, ÒÀÏ-äà âÿ äèýÿð ëàéèùÿëÿðäÿ Àçÿðáàéúàí þç ïàéûíû þçö ìàëèééÿëÿøäèðèð âÿ áåëÿëèêëÿ, âàõòèëÿ ÿëäÿ îëóíìóø èãòèñàäè ìÿíôÿÿò áó ýöí áèçèì öìóìè ìàðàãëàðûìûçà õèäìÿò åäèð”. “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçèíÿ äèããÿò ÷ÿêÿí áàøãà áèð þíÿìëè úÿùÿò èñÿ îíäàí èáàðÿòäèð êè, áó ëàéèùÿ òÿðÿôäàø þëêÿëÿðèí ùàìûñûíà ôàéäà ýÿòèðÿúÿê. Ëàéèùÿäÿ óäóçàí òÿðÿôèí îëìàéàúàüûíà äèããÿò ÷ÿêÿí Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ äåéèá: “Áó ëàéèùÿ, åéíè çàìàíäà, òÿðÿôäàø þëêÿëÿðèìèç ö÷öí äÿ ÷îõ ôàéäàëûäûð. Áó ëàéèùÿíèí èúðàñû íÿòèúÿñèíäÿ óäóçàí òÿðÿô îëìàéàúàã. Ùÿð áèð òÿðÿô ôàéäà ýþòöðÿúÿê. Òðàíçèò þëêÿëÿðè, îíëàð, åéíè çàìàíäà, èñòåùëàê÷û þëêÿëÿðäèð. Èñòåùëàê÷û þëêÿëÿð äÿ ãàç ìÿíáÿëÿðèíèí øàõÿëÿíäèðèëìÿñèíÿ íàèë îëàúàãëàð”. Àçÿðáàéúàíûí Àâðîïàíûí åíåðæè òÿùëöêÿñèçëèéèíäÿ ðîëó äàùà äà àðòàúàã Ñîí èëëÿðäÿ äöíéàäà áàø âåðÿí êàòàêëèçìëÿð, î úöìëÿäÿí äÿ ñèéàñè áþùðàíëàð Àâðîïà þëêÿëÿðèíè åòèáàðëû åíåðæè òÿùëöêÿñèçëèéè áàðÿäÿ äàùà úèääè äöøöíìÿéÿ ñþâã åäèð. Áàêûäà “ßñðèí ìöãàâèëÿñè”íèí 20 èëëèéèíÿ âÿ “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçèíèí òÿìÿëèíèí ãîéóëìàñûíà ùÿñð îëóí- úöñòàí, Òöðêèéÿ, Éóíàíûñòàí, Áîëãàðûñòàí, Àëáàíèéà, Èòàëèéà, íþâáÿòè ìÿðùÿëÿäÿ Ìîíòåíåãðî, Õîðâàòèéà âÿ äèýÿð þëêÿëÿðèí àäëàðûíû ñàäàëàìàã ìöìêöíäöð. Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèí âóðüóëàäûüû êèìè: “Áó ëàéèùÿ Àâðîïàíûí åíåðæè òÿùëöêÿñèçëèéèíè òÿìèí åäÿí ëàéèùÿäèð. Òÿñàäöôè äåéèë êè, ö÷ èë áóíäàí ÿââÿë Àâðîïà Êîìèññèéàñû èëÿ Àçÿðáàéúàí àðàñûíäà èìçàëàíìûø ñÿíÿä ìÿùç áó àìèëè äèããÿò ìÿðêÿçèíÿ ãîéóð êè, Àçÿðáàéúàí Àâðîïàíûí åíåðæè òÿùëöêÿñèçëèéèíèí òÿìèí åäèëìÿñèíäÿ ÷îõ þíÿìëè ðîë îéíàéàí áèð þëêÿäèð. Áó ýöíäÿí ñîíðà áó ðîë äàùà äà àðòàúàã”. Ãåéä åäÿê êè, Àçÿðáàéúàíûí òÿñäèã åäèëìèø ãàç åùòèéàòëàðû 2,5 òðèëéîí êóáìåòðÿ áÿðàáÿðäèð. Ïðîãíîçëàøäûðûëàí ãàç åùòèéàòëàðûìûç èñÿ 4-5 òðèëéîí êóáìåòð ñÿâèééÿñèíäÿäèð. Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ éóõàðûäà ùàããûíäà áÿùñ îëóíàí ìÿðàñèìäÿêè ÷ûõûøûíäà Õÿçÿð ãàçûíûí Àâðîïà ö÷öí éåíè ìÿíáÿ îëäóüóíó áèëäèðèá. “Õÿçÿð ãàçû Àâðîïà ö÷öí éåýàíÿ éåíè ìÿíáÿäèð. Äèýÿð ìÿíáÿëÿð âàð. Àâðîïà î ìÿíáÿëÿðäÿí ãèäàëàíûð. Î ìÿíáÿëÿðèí ùÿúìè àðòà áèëÿð, àíúàã éåíè ìÿíáÿ ùàçûðäà Àçÿðáàéúàíäûð”. Äþâëÿò áàø÷ûñû, ùÿì÷èíèí, ùàñèëàò÷û, òðàíçèò âÿ èñòåùëàê÷û þëêÿëÿðèí áèðýÿ ôÿàëèééÿòèíèí óüóð ýÿòèðÿúÿéèíÿ ÿìèíëèéèíè èôàäÿ åäèá: “Ìÿí ùåñàá åäèðÿì êè, áó ýöí áó ñàùÿäÿ - íåôò-ãàç ñàùÿñèíäÿ éåíè áåéíÿëõàëã êîìàíäà ôîðìàëàøûð. Êîìàíäàíûí áöòöí öçâëÿðè áó ýöí ñàëîíäàäûðëàð. ßìèíÿì êè, áèçèì áèðýÿ ôÿàëèééÿòèìèç óüóðëó îëàúàã âÿ êîìàíäàìûç ãÿëÿáÿ ãàçàíàúàãäûð”. Ìöáàðèç ÀÁÄÓËËÀÉÅ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí ìèëëÿòëÿðàðàñû, ìóëòèêóëòóðàëèçì âÿ äèíè ìÿñÿëÿëÿð öçðÿ Äþâëÿò ìöøàâèðè, ÀÌÅÀ-íûí ùÿãèãè öçâö Êàìàë Àáäóëëàéåâ Àçÿðáàéúàíûí äîñòëàðû îëàí Àëìàíèéàíûí Âöðòñáóðã Óíèâåðñèòåòèíèí ïðîôåññîðó, Îñâàëä ôîí Âîëêåíøòàéí Úÿìèééÿòèíèí ïðåçèäåíòè õàíûì Çèãëèíäå Ùàðòìàí âÿ Àóãñáóðã Óíèâåðñèòåòèíèí ïðîôåññîðó Êëàóñ Âîëôëà ýþðöøöá. ÀçÿðÒÀú õÿáÿð âåðèð êè, Êàìàë Àáäóëëàéåâ ãîíàãëàðû Àçÿðáàéúàí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâèí òÿøÿááöñö èëÿ éàðàäûëàí Äþâëÿò Ìöøàâèðëèê Õèäìÿòèíèí ôÿàëèééÿòè èëÿ òàíûø åäèá, ùàçûðäà ôîðìàëàøìàãäà îëàí Áàêû Áåéíÿëõàëã Ìóëòèêóëòóðàëèçì Ìÿðêÿçèíèí ýÿëÿúÿêäÿ Àçÿðáàéúàí âÿ àëìàí õàëãëàðûíûí ìÿäÿíè âÿ èíòåëëåêòóàë ñÿâèééÿëÿðäÿ äàùà ñûõ ìöíàñèáÿòëÿðèíèí ãóðóëìàñûíà õöñóñè òþùôÿ âåðÿúÿéèíè âóðüóëàéûá. Äþâëÿò ìöøàâèðè âÿ ãîíàãëàð þëêÿìèçäÿ êå÷èðèëÿúÿê Û Áåéíÿëõàëã Ùóìàíèòàð Ôîðóìó ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ “Êèòàáè-Äÿäÿ Ãîðãóä” âÿ “Íèáåëóíãëàð íÿüìÿñè”íèí ìöãàéèñÿëè òÿùëèëèíÿ ùÿñð îëóíàúàã õöñóñè áþëìÿíèí èøè èëÿ áàüëû ôèêèð ìöáàäèëÿñè àïàðûáëàð. Êàìàë Àáäóëëàéåâ Àëìàíèéàäà Àçÿðáàéúàí ìèëëè ìÿíÿâè èðñèíè, Àçÿðáàéúàí ìÿäÿíèééÿòèíè òÿáëèü åòäèéèíÿ ýþðÿ àëìàíèéàëû ïðîôåññîðëàðà òÿøÿêêöðöíö áèëäèðèá, áó èøëÿðèí ýÿëÿúÿêäÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè éàíûíäà Áèëèê Ôîíäóíóí õÿòòè èëÿ äàùà äà ýåíèøëÿíÿúÿéèíè ãåéä åäèá. Ãîíàãëàð éåíèäÿí Àçÿðáàéúàíäà îëìàãäàí ìÿìíóíëóãëàðûíû èôàäÿ åäèáëÿð âÿ Àçÿðáàéúàí ìÿäÿíèééÿòèíèí Àëìàíèéàäà òÿáëèüè èñòèãàìÿòèíäÿ ùÿì Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè éàíûíäà Áèëèê Ôîíäó, ùÿì äÿ Áàêû Áåéíÿëõàëã Ìóëòèêóëòóðàëèçì Ìÿðêÿçè èëÿ ãàðøûëûãëû ÿëàãÿëÿðÿ ùàçûð îëäóãëàðûíû áèëäèðèáëÿð. Õàðèúè Èøëÿð Íàçèðëèéèíèí ìÿòáóàò õèäìÿòèíèí ìÿëóìàòû Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Õàðèúè Èøëÿð Íàçèðëèéè Èðàãûí Ìîñóë øÿùÿðèíäÿêè Òöðêèéÿ áàø êîíñóëëóüóíóí ýèðîâ ýþòöðöëìöø ÿìÿêäàøëàðûíûí âÿ îíëàðûí àèëÿ öçâëÿðèíèí ýèðîâëóãäàí àçàä åäèëìÿñèíè àëãûøëàéûð, áàø êîíñóëëóüóí ÿìÿêäàøëàðûíû, îíëàðûí àèëÿ öçâëÿðèíè, ãàðäàø Òöðêèéÿ õàëãûíû òÿáðèê åäèð âÿ ÿí õîø àðçóëàðûíû ÷àòäûðûð. 5 www.yeniazerbaycan.com 24 ñåíòéàáð 2014-úö èë, ÷ÿðøÿíáÿ / ¹ 173 (4332) Íàçèðëÿð Êàáèíåòèíèí èúëàñûíäà 2015-úè èë öçðÿ äþâëÿò Ùåéäÿð ßëèéåâ Ôîíäóíóí Àçÿðáàéúàíû ôðàíñûçëàðà òàíûòìàã èñòèãàìÿòèíäÿ ôÿàëèééÿòè òÿãäèðÿëàéèãäèð áöäúÿñèíèí âÿ èúìàë áöäúÿíèí ëàéèùÿëÿðè ìöçàêèðÿ åäèëèá “Àçÿðáàéúàíûí çÿíýèí ìÿäÿíè èðñèíèí ôðàíñûçëàðà äàùà éàõûíäàí òàíûäûëìàñû èñòèãàìÿòèíäÿ Ùåéäÿð ßëèéåâ Ôîíäóíóí ôÿàëèééÿòè, ùÿéàòà êå÷èðäèéè òÿäáèðëÿð òÿãäèðÿëàéèãäèð. Ôîíäóí òÿøêèë åòäèéè òÿäáèðëÿð ñàéÿñèíäÿ âàõòèëÿ Àçÿðáàéúàí ùàããûíäà ìÿëóìàòëàðû àç îëàí ôðàíñûçëàð èíäè þëêÿíèç áàðÿäÿ ýåíèø òÿñÿââöðÿ ìàëèêäèðëÿð”. Áó ñþçëÿðè ïàéòàõò ñàêèíè Æèë Áåðòðàí Ùåéäÿð ßëèéåâ Ôîíäóíóí òÿøêèëàò÷ûëûüû âÿ Àçÿðáàéúàíûí Ôðàíñàäàêû ñÿôèðëèéèíèí äÿñòÿéè èëÿ Ïàðèñèí ÂÛ ðàéîíóíäà òÿøêèë îëóíàí “Àçÿðáàéúàí øÿùÿðúèéè” èëÿ òàíûøëûãäàí âÿ “Ðåàë” àíñàìáëûíûí ÷ûõûøûíäàí ñîíðà ÀçÿðÒÀúà ìöñàùèáÿñèíäÿ ñþéëÿéèá. Ôðàíñà ïàéòàõòûíûí ñàêèíè ñþçöíÿ äàâàì åäÿðÿê äåéèá: “Þëêÿíèçëÿ áàüëû Ïàðèñäÿ êå÷èðèëÿí ìöõòÿëèô òÿäáèð- ëÿðäÿ äÿôÿëÿðëÿ èøòèðàê åòìèøÿì. Áó òÿäáèðëÿðäÿí àëäûüûì òÿÿññöðàòëàðûí íÿòèúÿñèíäÿ ìÿí àðòûã Àçÿðáàéúàíà âóðóëìóøàì. Åëÿ áó âóðüóíëóã ñàéÿñèíäÿ Ñåí-Ñöïëèñ ìåéäàíûíäà òÿøêèë îëóíàí “øÿùÿðèúèé”ÿ äþðäöíúö äÿôÿäèð êè, áàø ÷ÿêèðÿì. “Øÿùÿðúèê”äÿ íöìàéèø åòäèðèëÿí Àçÿðáàéúàíûí ìöõòÿëèô íåìÿòëÿðèíèí äàäûíà áàõûá, òàðèõèíèçÿ, ÿäÿáèééàòûíûçà, ìÿäÿíèééÿòèíèçÿ, èíúÿñÿíÿòèíèçÿ, ìóñèãèíèçÿ äàèð ÷îõëó êèòàáëàð âÿ áðîøöðëÿð ÿëäÿ åäèá, ãÿäèì õàë÷àëàð, ìèñýÿðëèê ìÿìóëàòëàðû èëÿ éàõûíäàí òàíûø îëìóøàì. Èíäè àðòûã áèëèðÿì êè, Àçÿðáàéúàí Àñèéà èëÿ Àâðîïà àðàñûíäà êþðïö ðîëóíó îéíàéûð. Áó êþðïö, åéíè çàìàíäà, ìöõòÿëèô ìÿäÿíèééÿòëÿðèí ãîâóøìàñûíäà, õàëãëàðûí áèðè-áèðèíÿ éàõûíëàøìàñûíäà ìöñòÿñíà ÿùÿìèééÿòÿ ìàëèêäèð. Ñèçè èíàíäûðìàã èñòÿðäèì êè, ùÿð ùàíñû ñàäÿ ôðàíñûçäàí Àçÿðáàéúàí ùàããûíäà ñîðóøñàíûç, î, äà þëêÿíèç áàðÿäÿ ÷îõ øåé äåéÿ áèëÿð. Áèð íå÷ÿ ýöíäöð ìåéäàíäà ñÿñëÿíÿí Àçÿðáàéúàí ìóñèãèñèíÿ ìàðàã ýþñòÿðÿí ôðàíñûçëàðûí ñàéûíûí äóðìàäàí àðòìàñû äåäèêëÿðèìÿ ÿéàíè ñöáóòäóð”. Ãåéä åäÿê êè, Ïàðèñäÿ òÿøêèë îëóíàí “Àçÿðáàéúàí øÿùÿðúèéè”íèí à÷ûëûøûíäàí êå÷ÿí áèð íå÷ÿ ýöí ÿðçèíäÿ ôðàíñûçëàð âÿ áó øÿùÿðèí ãîíàãëàðû Áàêûäàí ýÿëÿí èíúÿñÿíÿò óñòàëàðûíûí ìöõòÿëèô êîíñåðò ïðîãðàìëàðûíû èçëÿìÿéÿ èìêàí òàïûáëàð. Ñåíòéàáðûí 22-äÿ “Ðåàë” èíñòðóìåíòàë àíñàìáëû øÿùÿð ñàêèíëÿðè âÿ ãîíàãëàð ãàðøûñûíäà ìàðàãëû êîíñåðò ïðîãðàìû èëÿ ÷ûõûø åäèá. Àçÿðáàéúàíûí ßìÿêäàð àðòèñòè, ýÿíú ñêðèïêà óñòàñû Ñÿëèì Àááàñîâóí ðÿùáÿðëèê åòäèéè àíñàìáëûí öçâëÿðè Àíàð Àááàñîâ, Õÿéàë Àááàñîâ âÿ Ðàìèë ßñÿäîâóí ïèàíîäà, çÿðá àëÿòëÿðèíäÿ âÿ áàðàáàíäà èôà åòäèêëÿðè Àçÿðáàéúàí âÿ Àâðîïà áÿñòÿêàðëàðûíûí ÿñÿðëÿðè òàìàøà÷ûëàð òÿðÿôèíäÿí äÿôÿëÿðëÿ àëãûøëàðëà ãàðøûëàíûá. Ñåíòéàáðûí 23-äÿ Íàçèðëÿð Êàáèíåòèíäÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Áàø íàçèðè Àðòóð Ðàñèçàäÿíèí ñÿäðëèéè èëÿ 2015-úè èë öçðÿ äþâëÿò áöäúÿñèíèí âÿ èúìàë áöäúÿíèí ëàéèùÿëÿðè, ñîíðàêû ö÷ èë ö÷öí äþâëÿò âÿ èúìàë áöäúÿëÿðèíèí ïðîãíîç ýþñòÿðèúèëÿðè, ùÿì÷èíèí èãòèñàäè âÿ ñîñèàë èíêèøàô êîíñåïñèéàñû ìöçàêèðÿ åäèëèá. Íàçèðëÿð Êàáèíåòèíèí ìÿòáóàò õèäìÿòèíäÿí ÀçÿðÒÀú-à áèëäèðèáëÿð êè, èúëàñû ýèðèø ñþçö èëÿ à÷àí Áàø íàçèð Àðòóð Ðàñèçàäÿ äþâëÿò áöäúÿñè ëàéèùÿñèíèí Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâèí ðÿùáÿðëèéè èëÿ ñîí èëëÿðäÿ Àçÿðáàéúàíûí óüóðëàðûíûí òÿìÿëèíäÿ äàéàíàí ÿí ìöùöì ôàêòîð ëèäåð àìèëèäèð Íîâðóç Ìÿììÿäîâ: 20 èëäÿí áèð ãÿäÿð àðòûã ìöääÿòäÿ Àçÿðáàéúàí èêèíúè “ßñðèí ìöãàâèëÿñè”íèí òÿìÿëãîéìà ìÿðàñèìèíè êå÷èðäè Àçÿðáàéúàí Àâðîïà Øóðàñû ãàðøûñûíäà ýþòöðäöéö þùäÿëèêëÿðè óüóðëà éåðèíÿ éåòèðèð Ñåíòéàáðûí 23-äÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Ìèëëè Ìÿúëèñèíèí ñÿäðè Îãòàé ßñÿäîâ þëêÿìèçäÿ ñÿôÿðäÿ îëàí Àâðîïà Øóðàñû Ïàðëàìåíò Àñ- ñàìáëåéàñûíûí (ÀØÏÀ) ñÿäðè õàíûì Àíí Áðàñþð èëÿ ýþðöøöá. ÀçÿðÒÀú õÿáÿð âåðèð êè, Îãòàé ßñÿäîâ áåëÿ ñÿôÿðëÿðèí, êå÷èðèëÿí ýþðöøëÿðèí Àçÿðáàéúàí èëÿ Àâðîïà Øóðàñû âÿ îíóí Ïàðëàìåíò Àññàìáëåéàñû àðàñûíäà ÿëàãÿëÿðèí èíêèøàôûíà òþùôÿ âåðäèéèíè áèëäèðèá. Ìèëëè Ìÿúëèñèí ñÿäðè äåéèá êè, Àçÿðáàéúàí Àâðîïà Øóðàñû èëÿ ÿëàãÿëÿðèí äàùà äà äÿðèíëÿøäèðèëìÿñèíäÿ ìàðàãëûäûð âÿ þëêÿìèç òÿøêèëàò ãàðøûñûíäà ýþòöðäöéö þùäÿëèêëÿðè óüóðëà éåðèíÿ éåòèðèð. Àçÿðáàéúàí íöìàéÿíäÿ ùåéÿòèíèí ÀØÏÀ-äàêû ôÿàëèééÿòèíè éöêñÿê ãèéìÿòëÿíäèðÿí Àíí Áðàñþð òÿøêèëàòûí ïðèíñèïëÿðèíèí öçâ þëêÿëÿðè áèðëÿøäèðÿí ÿí áàøëûúà àìèë îëäóüóíó äèããÿòÿ ÷àòäûðûá. Áÿçè Àâðîïà ãóðóìëàðûíûí Àçÿðáàéúàíëà áàüëû ãåéðè-îáéåêòèâ ìþâãåéè úÿìèééÿòäÿ íàðàçûëûãëà ãàðøûëàíûð Àçÿðáàéúàíäà ñÿôÿðäÿ îëàí Àâðîïà Øóðàñû Ïàðëàìåíò Àññàìáëåéàñûíûí ñÿäðè õàíûì Àíí Áðàñþð Ìèëëè Ìÿúëèñäÿ òÿìñèë îëóíàí ñèéàñè ïàðòèéàëàðûí íöìàéÿíäÿëÿðè èëÿ ýþðöøöá. ÀçÿðÒÀú õÿáÿð âåðèð êè, ýþðöøäÿ Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí Èúðà êàòèáèíèí ìöàâèíè, äåïóòàò Ñèéàâóø Íîâðóçîâ þëêÿìèçèí Àâðîïà ñòðóêòóðëàðû èëÿ ñûõ ÿìÿêäàøëûã åòäèéèíè âÿ Àâðîïàéà èíòåãðàñèéà èñòèãàìÿòèíäÿ äàèì èðÿëèëÿäèéèíè ñþéëÿéèá. Äàüëûã Ãàðàáàü ìöíàãèøÿñèíäÿí äàíûøàí Ñ.Íîâðóçîâ áèëäèðèá êè, áó ìöíàãèøÿ íÿòèúÿñèíäÿ Àçÿðáàéúàí ÿðàçèñèíèí 20 ôàèçè Åðìÿíèñòàí ñèëàùëû ãöââÿëÿðè òÿðÿôèíäÿí èøüàë åäèëèá, áèð ìèëéîíäàí àðòûã àçÿðáàéúàíëû þç þëêÿñèíäÿ ãà÷ãûí âÿ ìÿúáóðè êþ÷êöíÿ ÷åâðèëèá âÿ îíëàðûí ùöãóãëàðû êîáóäúàñûíà ïîçóëóá. Ëàêèí òÿÿññöô êè, áåéíÿëõàëã èúòèìàèééÿò áåëÿ úèääè áèð ìÿñÿëÿéÿ áèýàíÿ ìöíàñèáÿò íöìàéèø åòäèðèð. Áó ýöíëÿðäÿ Àâðîïà Ïàðëàìåíòè íþâáÿòè äÿôÿ Àçÿðáàéúàíëà áàüëû ÿñàññûç, ãÿðÿçëè ãÿòíàìÿ ãÿáóë åäèá. Ùÿìèí ãÿòíàìÿäÿ áèð ñûðà ìÿãàìëàðäà ÀØÏÀéà äà èñòèíàä îëóíóá. Àììà Àçÿðáàéúàíà ãàðøû èøüàë÷ûëûã ñèéàñÿòè ùÿéàòà êå÷èðÿí Åðìÿíèñòàíäà èíñàí ùàãëàðû ñàùÿñèíäÿ âÿçèééÿò àúûíàúàãëû îëñà äà, áó þëêÿ ÿëåéùèíÿ ùå÷ áèð òÿäáèð ýþðöëìöð. Ñ.Íîâðóçîâ À.Áðàñþðöí úÿáùÿ áþëýÿñèíäÿ ùÿëàê îëìóø ýöíàùñûç èíñàíëàðûí âàëèäåéíëÿðè âÿ Õîúàëû ñîéãûðûìû ãóðáàíëàðûíûí éàõûíëàðû èëÿ äÿ ýþðöøìÿñèíè ìÿãñÿäÿóéüóí ùå- ñàá åòäèéèíè äèããÿòÿ ÷àòäûðûá. Ýþðöøäÿ èøòèðàê åäÿí ñèéàñè ïàðòèéàëàðûí òÿìñèë÷èëÿðè òÿÿññöôëÿ áèëäèðèáëÿð êè, Àâðîïàíûí áÿçè ãóðóìëàðûíûí Àçÿðáàéúàíëà áàüëû ãåéðè-îáéåêòèâ ìþâãåéè úÿìèééÿòäÿ íàðàçûëûãëà ãàðøûëàíûð. ×öíêè áó òÿøêèëàòëàð þëêÿìèçèí ÿñàñ ïðîáëåìè îëàí Åðìÿíèñòàí-Àçÿðáàéúàí, Äàüëûã Ãàðàáàü ìöíàãèøÿñèíÿ èêèëè ñòàíäàðòëàðäàí éàíàøûðëàð. Ùÿìèí ãóðóìëàð 20 èëäÿí ÷îõ ìöääÿòäÿ ÿðàçèëÿðèìèçèí áèð ãèñìèíè èøüàë àëòûíäà ñàõëàéàí Åðìÿíèñòàíà ãàðøû ùå÷ áèð òÿäáèð ýþðìöðëÿð. Îíà ýþðÿ äÿ áó òÿøêèëàòëàðûí ùÿð ùàíñû ìþâãåéè àðòûã Àçÿðáàéúàí úÿìèééÿòèíäÿ úèääè ãÿáóë îëóíìóð. ÀØÏÀ-íûí ñÿäðè Àíí Áðàñþð Àçÿðáàéúàí ïàðëàìåíòèíäÿ òÿìñèë îëóíàí ñèéàñè ïàðòèéàëàðûí ôÿàëèééÿòè âÿ îíëàðûí èø ïðèíñèïëÿðè èëÿ ìàðàãëàíûá. Ýþðöøäÿ ãàðøûëûãëû ìàðàã äîüóðàí äèýÿð ìÿñÿëÿëÿðÿ äàèð ôèêèð ìöáàäèëÿñè àïàðûëûá. Ìèëëè Ìÿúëèñäÿ ÀçÿðáàéúàíÀØÏÀ ÿëàãÿëÿðè ìöçàêèðÿ åäèëèá Àâðîïà Øóðàñû Ïàðëàìåíò Àññàìáëåéàñûíûí (ÀØÏÀ) ñÿäðè õàíûì Àíí Áðàñþð ñåíòéàáðûí 23-äÿ Ìèëëè Ìÿúëèñäÿ Àçÿðáàéúàíûí áó ãóðóìäàêû íöìàéÿíäÿ ùåéÿòèíèí öçâëÿðè èëÿ ýþðöøöá. ÀçÿðÒÀú õÿáÿð âåðèð êè, ýþðöøäÿ Àçÿðáàéúàíûí ÀØÏÀ èëÿ ÿìÿêäàøëûüûíà äàèð ìÿñÿëÿëÿð ìöçàêèðÿ åäèëèá. À.Áðàñþð Àçÿðáàéúàí íöìàéÿíäÿ ùåéÿòèíèí ãóðóìäàêû ôÿàëèééÿòèíè éöêñÿê ãèéìÿòëÿíäèðèá. Î, ñÿôÿð ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ êå÷èðäèéè ýþðöøëÿðäÿí äàíûøàðàã âàúèá ìÿñÿëÿëÿðèí ìöçàêèðÿ îëóíäóüóíó ñþéëÿéèá. Àçÿðáàéúàí íöìàéÿíäÿ ùåéÿòèíèí öçâëÿðè þëêÿìèçèí ñîí èëëÿðäÿ êå÷äèéè èíêèøàô éîëóíäàí áÿùñ åäèáëÿð. Åðìÿíèñòàí-Àçÿðáàéúàí, Äàüëûã Ãàðàáàü ìöíàãèøÿñèíäÿí äàíûøàí äåïóòàòëàð 20 èëäÿí àðòûãäûð êè, Àçÿðáàéúàí ÿðàçèñèíèí 20 ôàèçèíèí Åðìÿíèñòàí ñèëàùëû ãöââÿëÿðèíèí èøüàëû àëòûíäà îëäóüóíó ãåéä åäèáëÿð. Áèëäèðèáëÿð êè, Àçÿðáàéúàí ìöíàãèøÿíèí ÀÒßÒ-èí Ìèíñê ãðóïó ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ ñöëù éîëó èëÿ ùÿëëèíÿ ñàäèãäèð, Äàüëûã Ãàðàáàüûí àçÿðáàéúàíëû âÿ åðìÿíè èúìàëàðû àðàñûíäà åòèìàä ìöùèòè éàðàäûëìàñû ñÿéëÿðèíè äÿñòÿêëÿéèð. Áó ìÿãñÿäëÿ ÀØÏÀ-äà âàõòèëÿ éàðàäûëàí àëò êîìèòÿíèí ôÿàëèééÿòèíèí áÿðïàñûíûí âàúèáëèéè âóðüóëàíûá. Åðìÿíèñòàíûí ãåéðè-êîíñòðóêòèâ ìþâãåéèíè ãåéä åäÿí äåïóòàòëàð ìöíàãèøÿíèí ùÿëëèíäÿ áåéíÿëõàëã èúòèìàèééÿòèí ãÿòèééÿòëè ìþâãå íöìàéèø åòäèðìÿñèíèí âàúèáëèéèíè âóðüóëàéûáëàð. Ýþðöøäÿ ãàðøûëûãëû ìàðàã äîüóðàí áèð ñûðà ìÿñÿëÿëÿðëÿ áàüëû ôèêèð ìöáàäèëÿñè àïàðûëûá. þëêÿ èãòèñàäèééàòûíûí ñöðÿòëè èíêèøàôû íÿòèúÿñèíäÿ ÿëäÿ îëóíìóø íàèëèééÿòëÿð âÿ äöíéà èãòèñàäèééàòûíäà ìöøàùèäÿ îëóíàí ìåéèëëÿð íÿçÿðÿ àëûíìàãëà òÿðòèá åäèëäèéèíè âóðüóëàéûá. Ëàéèùÿ ùàçûðëàíàð- êÿí õàëãûí ìàääè ðèôàùûíûí äàùà äà éàõøûëàøäûðûëìàñû, þëêÿìèçèí ìöäàôèÿ ãöäðÿòèíèí àðòûðûëìàñû, èãòèñàäè, åíåðæè, ÿðçàã òÿùëöêÿñèçëèéèíèí òÿìèí åäèëìÿñè, ùàáåëÿ äþâëÿò áöäúÿñèíèí ñîñèàë âÿ èíâåñòèñèéàéþíöìëö îëìàñû ìÿñÿëÿëÿðèíÿ õöñóñè äèããÿò éåòèðèëäèéè ãåéä îëóíóá. Áöäúÿ ëàéèùÿñè ÿòðàôûíäà ýåíèø ìöçàêèðÿëÿðäÿí ñîíðà èúëàñûí éåêóíóíäà “Áöäúÿ ñèñòåìè ùàããûíäà” Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Ãàíóíóíà ìöâàôèã îëàðàã áöäúÿ çÿðôèíÿ äàõèë îëàí ñÿíÿäëÿð òîïëóñóíóí Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòèíÿ òÿãäèì åäèëìÿñè áàðÿäÿ ãÿðàð ãÿáóë îëóíóá. “Àçÿðáàéúàí 20 èëäÿí áèð ãÿäÿð àðòûã ìöääÿòäÿ èêèíúè áåéíÿëõàëã ÿùÿìèééÿòëè ëàéèùÿíèí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñè ö÷öí èìçà àòäû”. Áó ñþçëÿðè äöíÿí êå÷èðäèéè ìÿòáóàò êîíôðàíñûíäà Ïðåçèäåíò Àäìèíèñòðàñèéàñû ðÿùáÿðèíèí ìöàâèíè, Õàðèúè ÿëàãÿëÿð øþáÿñèíèí ìöäèðè Íîâðóç Ìÿììÿäîâ ñåíòéàáðûí 20-äÿ “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçèíèí òÿìÿëèíèí ãîéóëìàñûíà ìöíàñèáÿòèíè áèëäèðÿðêÿí äåéèá. ÏÀ ðÿñìèñè áó ùàäèñÿíè Àçÿðáàéúàíûí èêèíúè áåéíÿëõàëã ÿùÿìèééÿòëè ëàéèùÿíèí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñèíÿ èìçà àòìàñû êèìè äÿéÿðëÿíäèðèá: “20 èëäÿí áèð ãÿäÿð àðòûã ìöääÿòäÿ Àçÿðáàéúàí èêèíúè “ßñðèí ìöãàâèëÿñè”íèí òÿìÿëãîéìà ìÿðàñèìèíè êå÷èðäè. Áó èñÿ, ùÿãèãÿòÿí äÿ, ìöðÿêêÿá ýåîñèéàñè ìöíàñèáÿòëÿðèí úÿìëÿøäèéè, ìàðàãëàðûí òîããóøäóüó ÿðàçèäÿ éåðëÿøÿí áèð þëêÿ ö÷öí ÷îõ áþéöê íàèëèééÿòäèð. Áóíóí ðÿìçè òÿðÿôè èñÿ îäóð êè, Àçÿðáàéúàí áèð “ßñðèí ìöãàâèëÿñè”íèí 20 èëëèéèíè ãåéä åòäèéè áèð âàõòäà, èêèíúè “ßñðèí ìöãàâèëÿñè”íèí òÿìÿëãîéìà ìÿðàñèìèíè êå÷èðäè”. Øþáÿ ìöäèðè ãåéä åäèá êè, Àçÿðáàéúàí úÿìèééÿòè àðòûã áèðèíúè “ßñðèí ìöãàâèëÿñè”íèí íÿòèúÿëÿðèíè ýþðöð âÿ éàøàéûð: “Ùÿìèí äþâðäÿ “ßñðèí ìöãàâèëÿñè”íè äàùè ñèéàñè õàäèì, Öìóììèëëè ëèäåð Ùåéäÿð ßëèéåâ èìçàëàäûãäà ìöõòÿëèô ôèêèðëÿð, ìþâãåëÿð ñÿñëÿíäèðèëèðäè. Ëàêèí Óëó þíäÿð áèëäèðäè êè, áó, Àçÿðáàéúàí õàëãû, äþâëÿòè âÿ äþâëÿò÷èëèéè, Àçÿðáàéúàíûí ýÿëÿúÿéèíèí èíêèøàôû ö÷öí ÷îõ áþéöê ùàäèñÿäèð âÿ îíó “ßñðèí ìöãàâèëÿñè” àäëàíäûðäû”. Íîâðóç Ìÿììÿäîâóí ñþçëÿðèíÿ ÿñàñÿí, “ßñðèí ìöãàâèëÿñè”íèí þëêÿìèçÿ âÿ õàëãûìûçà äàâàìëû òþùôÿëÿð âåðìÿñèíèí ÿñàñûíäà Öìóììèëëè ëèäåðèí òÿìÿëèíè ãîéäóüó éîëóí óüóðëà äàâàì åòäèðèëìÿñè äàéàíûð: “Àçÿðáàéúàí Óëó þíäÿðèí éîëóíäàí ñàïìàäû. Îíà ýþðÿ äÿ áó ýöíÿ ãÿäÿð Àçÿðáàéúàíà ýÿëÿí ùÿð áèð õàðèúè þëêÿ íöìàéÿíäÿñè, äþâëÿò áàø÷ûñû, áàø íàçèðè âÿ äèýÿðëÿðè þëêÿìèçèí íÿ ãÿäÿð áþéöê èíêèøàô éîëó êå÷äèéèíè ãåéä åäèð. Åëÿ áó ýöíëÿðäÿ Àçÿðáàéúàíäà ñÿôÿðäÿ îëàí Àâðîïà Øóðàñû Ïàðëàìåíò Àññàìáëåéàñûíûí ïðåçèäåíòè Àíí Áðàñþð êå÷èðäèéè ýþðöøëÿð çàìàíû þëêÿìèçèí þòÿí ìöääÿòäÿ ôàíòàñòèê èíêèøàô éîëó êå÷äèéèíè âóðüóëàéûá. Ùÿãèãÿòÿí äÿ, áó, áåëÿäèð”. ÏÀ ðÿñìèñè Àçÿðáàéúàíäàí îí èëëÿðëÿ ÿââÿë ìöñòÿãèëëèê ãàçàíìûø þëêÿëÿðëÿ ìöãàéèñÿäÿ ðåñïóáëèêàìûçûí ðåýèîíäà, áåéíÿëõàëã àëÿìäÿ òóòäóüó ìþâãåéèíÿ, èíêèøàô ñÿâèééÿñèíÿ ýþðÿ ìöñòÿñíà âÿçèééÿòäÿ îëäóüóíó äåéèá: “Áàõìàéàðàã êè, ÿðàçèëÿðèìèçèí 20 ôàèçè èøüàë àëòûíäàäûð, ìöùàðèáÿ âÿçèééÿòèíäÿéèê. Àììà ùÿð áèð äþâëÿòèí ãàðøûñûíäà äóðàí âÿçèôÿ þëêÿíèí ÿùàëèñèíèí ðàùàò éàøàìàñûíû âÿ èíêèøàôûíû òÿìèí åòìÿêäèð. Áó íþãòåéè-íÿçÿðäÿí, õöñóñèëÿ äÿ Èñëàì àëÿìèíäÿ Àçÿðáàéúàí ñàéûëûá-ñå÷èëÿí þëêÿëÿðäÿí áèðèäèð”. Íîâðóç Ìÿììÿäîâ Àçÿðáàéúàíûí óüóðëàðûíûí òÿìÿëèíäÿ äàéàíàí ÿí ìöùöì ôàêòîðóí ëèäåð àìèëè îëäóüóíó áèëäèðèá: “Àçÿðáàéúàíûí óüóðëàðûíûí òÿìÿëèíäÿ äàéàíàí ÿí ìöùöì ôàêòîð ëèäåð àìèëèäèð, îíóí ìþâúóä ñèéàñè êóðñó íåúÿ äàâàì åòäèðìÿñèäèð. Áó áàõûìäàí, ÿìèíÿì êè, ãàðøûäàí ýÿëÿí 20 èë áó óüóðëàðûí äàùà ìþùòÿøÿì âÿ ñöðÿòëÿ ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñè èëÿ ìöøàéèÿò îëóíàúàãäûð”. Åéíè çàìàíäà, øþáÿ ìöäèðè ãåéä åäèá êè, äàâàìëû èãòèñàäè èíêèøàô äåìîêðàòèê èñëàùàòëàðñûç ìöìêöí äåéèë: “Àçÿðáàéúàí ùÿì äÿ áèð ùöãóãè, äåìîêðàòèê äþâëÿò êèìè, ñèéàñè âÿ äèýÿð ñàùÿëÿðäÿ äÿ ÷îõ áþéöê èñëàùàòëàð àïàðûð. Àçÿðáàéúàíäà áó ýöí èíñàíëàðûí áöòöí ñèéàñè ùöãóãëàðû ãîðóíóð. Ñèéàñè ìþâãåéèíäÿí àñûëû îëìàéàðàã, ùÿð êÿñèí ñþç, ôèêèð, èôàäÿ àçàäëûüû òÿìèí îëóíóá, èíòåðíåò âÿ ìåäèà ñàùÿñèíäÿ ùå÷ áèð ìÿùäóäèééÿò éîõäóð. Éÿíè áó áàõûìäàí äà Àçÿðáàéúàí ýöúëö èíêèøàô éîëó êå÷èð âÿ áó èñòèãàìÿòäÿ èñëàùàòëàð äàâàì åòäèðèëèð”. ÙÖËÉÀ Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñû Àëè Ìÿúëèñèíäÿ ýþðöø îëóá Ñåíòéàáðûí 23-äÿ Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñû Àëè Ìÿúëèñèíèí Ñÿäðè Âàñèô Òàëûáîâ Àìåðèêà Áèðëÿøìèø Øòàòëàðûíûí Àçÿðáàéúàíäàêû ñÿôèðëèéèíèí ìöâÿããÿòè èøëÿð âÿêèëè Äåðåê Ùîãàí èëÿ ýþðöøöá. Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñû Àëè Ìÿúëèñèíèí ìÿòáóàò õèäìÿòèíäÿí ÀçÿðÒÀú-à áèëäèðèáëÿð êè, ãîíàüû ñàëàìëàéàí Àëè Ìÿúëèñèí Ñÿäðè îíó Íàõ÷ûâàí Ìóõòàð Ðåñïóáëèêàñûíäà ýþðìÿêäÿí ìÿìíóíëóüóíó áèëäèðèá. Äåðåê Ùîãàí ìóõòàð ðåñïóáëèêàéà èêèíúè äÿôÿ ñÿôÿð åòäèéèíè, áó ñÿôÿðèí èãòèñàäè âÿ ìÿäÿíè ñàùÿëÿðäÿ ÿëàãÿëÿðèí èí- êèøàôû áàõûìûíäàí ôàéäàëû îëàúàüûíû âóðüóëàéûá. Ãîíàã Àìåðèêà Áèðëÿøìèø Øòàòëàðûíäàí ýÿëÿí ìóñèãè ãðóïóíóí Íàõ÷û- âàí øÿùÿðèíäÿ êîíñåðò ïðîãðàìû èëÿ ÷ûõûø åäÿúÿéèíè áèëäèðèá, ýþñòÿðèëÿí ñÿìèìè ìöíàñèáÿòÿ âÿ äÿñòÿéÿ ýþðÿ ìèííÿòäàðëûã åäèá. Àëè Ìÿúëèñèí Ñÿäðè ìóõòàð ðåñïóáëèêàäà ìÿäÿíèééÿòèí èíêèøàôû èñòèãàìÿòèíäÿ ýþðöëÿí òÿäáèðëÿðè äèããÿòÿ ÷àòäûðûá, Àìåðèêà Áèðëÿøìèø Øòàòëàðûíûí ìóñèãè ãðóïó òÿðÿôèíäÿí âåðèëÿúÿê êîíñåðòèí Íàõ÷ûâàíäà ìàðàãëà ãàðøûëàíàúàüûíû áèëäèðèá. Ýþðöøäÿ ÿëàãÿëÿðèí ìþâúóä âÿçèééÿòè âÿ èíêèøàô ïåðñïåêòèâëÿðè ÿòðàôûíäà ôèêèð ìöáàäèëÿñè àïàðûëûá. Àâðîïà Îëèìïèéà Êîìèòÿñèíèí ïðåçèäåíòè “Áàêû-2015”ÿ ùàçûðëûüû éöêñÿê ãèéìÿòëÿíäèðèá Àâðîïà Îëèìïèéà Êîìèòÿñèíèí (ÀÎÊ) ïðåçèäåíòè, Áåéíÿëõàëã Îëèìïèéà Êîìèòÿñèíèí Äèðåêòîðëàð Øóðàñûíûí öçâö âÿ Èðëàíäèéàíûí Îëèìïèéà Øóðàñûíûí ïðåçèäåíòè Ïàòðèê Ùèêêèíèí Áàêûéà íþâáÿòè ñÿôÿðè áàøà ÷àòûá. ÀçÿðÒÀú õÿáÿð âåðèð êè, ñÿôÿð çàìàíû Ï.Ùèêêèéÿ “Áàêû-2015” Àâðîïà Îéóíëàðû ßìÿëèééàò Êîìèòÿñè (ÁÅÝÎÚ) òÿðÿôèíäÿí ùàçûðëûã èøëÿðèíèí ýåäèøè áàðÿäÿ ìÿëóìàò âåðèëèá. ÁÅÝÎÚ-äàí ÀçÿðÒÀú-à áèëäèðèáëÿð êè, ÀÎÊ-óí ïðåçèäåíòè ñÿôÿð ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Äþâëÿò Íåôò Øèðêÿòèíèí (ÀÐÄÍØ) Àâðîïà Îéóíëàðûíûí ðÿñìè òÿðÿôäàøû åëàí îëóíäóüó òÿäáèðäÿ èøòèðàê åäèá. Ïàòðèê Ùèêêè äåéèá: “Áàêû2015” êîìàíäàñû òÿðÿôèíäÿí ñîí àéëàðäà ÿëäÿ åäèëìèø áåëÿ ÿùÿìèééÿòëè èðÿëèëÿéèøè ýþðìÿê ìÿíè ùÿäñèç äÿðÿúÿäÿ ðóùëàíäûðäû. Áó, èíêèøàô åòäèðèëìèø âÿ òÿêìèëëÿøäèðèëìèø èäìàí ïðîãðàìû áàðÿäÿ ñîí ìÿëóìàòëàðû àëìàã ö÷öí äÿéÿðëè èìêàí èäè. ßìèíÿì êè, “Áàêû-2015” áöòöí äöíéà öçðÿ ÷îõíþâëö èäìàí éàðûøëàðû ñòàíäàðòûíû éà- ðàäàúàã èëê Àâðîïà Îéóíëàðûíûí èííîâàòèâ âÿ ìöêÿììÿë ñóðÿòäÿ êå÷èðèëìÿñè èëÿ áàüëû ýþçëÿíòèëÿðèìèçè äîüðóëäàúàã. Àçÿðáàéúàíûí ýÿíúëÿð âÿ èäìàí íàçèðè Àçàä Ðÿùèìîâà, “Áàêû-2015” Àâðîïà Îéóíëàðûíûí ßìÿëèééàòëàð öçðÿ áàø äèðåêòîðó Ñàéìîí Êëåãÿ âÿ áóðàäà ÷àëûøàí ïåøÿêàð êîìàíäàéà ìÿíÿ àéûðäûãëàðû âàõòà âÿ áèð äàùà Àçÿðáàéúàíäàêû ãîíàãïÿðâÿðëèéÿ ýþðÿ ìèííÿòäàðëûüûìû áèëäèðèðÿì”. Ïàòðèê Ùèêêèíèí ñÿôÿðèíèí ïëàíëàð áàðÿäÿ ÿí ñîí ìÿëóìàòëàðûí ÷àòäûðûëìàñû áàõûìûíäàí ýþçÿë ôöðñÿò îëäóüóíó âóðüóëàéàí Ñàéìîí Êëåã äåéèá êè, èøèìèçäÿêè èðÿëèëÿéèøëÿðëÿ áàüëû ÀÎÊ ïðåçèäåíòèíèí ÿìèíëèéè áèçè äàùà äà ùÿâÿñëÿíäèðèð. Áèç Àâðîïà Îéóíëàðûíà äîüðó èðÿëèëÿäèêúÿ îíóí ôèêèðëÿðè âÿ òþâñèéÿëÿðè êîìàíäàìûçû áöòöí Àâðîïàíûí ôÿõð åäÿúÿéè èäìàí òÿäáèðèíèí êå÷èðèëìÿñèíÿ ðóùëàíäûðàúàã. Ïàòðèê Ùèêêè, ùÿì÷èíèí òÿøêèëàòûí éåíè áàø îôèñè âÿ Ùåéäÿð ßëèéåâ Áåéíÿëõàëã Àåðîïîðòóíóí éåíè òåðìèíàëû èëÿ äÿ òàíûø îëóá. Ãåéä åäÿê êè, ýÿëÿí èë èéóíóí 12-äÿí 28-äÿê êå÷èðèëÿúÿê áèðèíúè Àâðîïà Îéóíëàðûíäà öìóìèëèêäÿ 20 èäìàí íþâö öçðÿ àëòû ìèíäÿí àðòûã èäìàí÷û áèðèíúèëèê óüðóíäà ìöáàðèçÿ àïàðàúàã. Èäìàíûí äîããóç íþâö 2016-úû èë Ðèî-äå-Æàíåéðî Éàé Îëèìïèéà Îéóíëàðû ö÷öí ñå÷ìÿ éàðûøëàðà èìêàí éàðàäàúàã. Àâðîïà Îéóíëàðûíûí êå÷èðèëìÿñè áàðÿäÿ ãÿðàð Àâðîïà Îëèìïèéà Êîìèòÿñèíèí (ÀÎÊ) 2012-úè èëèí äåêàáðûíäà êå÷èðèëÿí èúëàñûíäà ãÿáóë îëóíóá. 6 www.yeniazerbaycan.com 24 ñåíòéàáð 2014-úö èë, ÷ÿðøÿíáÿ / ¹ 173 (4332) “...ìèôèí íÿ îëäóüóíó áèëìÿäÿí, îíóíëà íåúÿ ìöáàðèçÿ àïàðìàã âÿ éà îíó íåúÿ òÿêçèá åòìÿê îëàð”. Àëåêñåé Ëîñåâ, ÕÕ ÿñð ðóñ ôèëîñîôó èô ñîñèîëîæè ðåàëëûãäûð. Áàøãà ñþçëÿ äåñÿê, ìèô õàëãûí ýåð÷ÿêëèéè öìóìèëÿøäèðèëìèø ôîðìàäà, èáòèäàè øöóðóí òàìàìèëÿ ðåàë ùåñàá åòäèéè êîíêðåò-ùèññè øÿõñëÿíäèðìÿëÿð âÿ úàíëû äóéüóëàð øÿêëèíäÿ ÿêñ åòäèðÿí êîëëåêòèâ ôàíòàçèéàñûíûí ìÿùñóëóäóð. Ìèôëÿðèí ñîñèàë ìàùèééÿòèíè êîíêðåò úÿìèééÿòèí èäåîëîýèéàñûíû âÿ äåìÿëè, îíóí òÿðêèá ùèññÿñè îëàí ìèôëÿðè äîüóðàí ñîñèàë øÿðàèòäÿ àõòàðìàã ëàçûìäûð. Åíñèêëîïåäèéà ëöüÿòèíäÿ ìèô ýåð÷ÿêëèéèí ìöñòÿãèë ùàäèñÿëÿðè ùåñàá åäèëÿí ùèññè-ÿéàíè îáðàçëàðûí êþìÿéè èëÿ áöòþâ êöòëÿíèí äöøöíúÿ âÿ ýåð÷ÿêëèéè øÿðùåòìÿ ôîðìàñû êèìè ñÿúèééÿëÿíäèðèëèð1. ÕÕ ÿñð ðóñ ôèëîñîôó, ôóíäàìåíòàë ôÿëñÿôè ÿñÿðëÿðèí ìöÿëëèôè Àëåêñåé Ëîñåâ ôÿëñÿôÿ òàðèõ÷èñè Äì.×èæåâñêèíèí “áöòþâ áèð ôÿëñÿôè ñèñòåì” àäëàíäûðäûüû “Ìèôèí äèàëåêòèêàñû” êèòàáûíäà éàçûð: “Ìèô áöñáöòöí óéäóðìàäûð, ìèô óøàã ôàíòàçèéàñûäûð, î, ðåàë äåéèë, ëàêèí ñóá- Ì Ìèôëÿðèí ìöõòÿëèô àñïåêòëÿðèíè, î úöìëÿäÿí îíóí ôÿëñÿôÿñèíè þéðÿíÿí ÷îõ úèääè áèð åëì ìèôîëîýèéà åëìè ìþâúóääóð. Áèð ñþçëÿ, ìèôîëîýèéà ìèôëÿð ùàããûíäà åëìäèð. Áöòþâëöêäÿ èñÿ ìèôîëîýèéà àðõåòèïëÿðèí èøëÿíèëìÿñèíèí áÿøÿð ìÿäÿíèééÿòèíÿ õàñ îëàí öñóëóäóð. Àðõåòèïëÿðèí òðàíñôîðìàñèéàñû ïðîñåñèíäÿ îáðàçëàðûí âÿ éà ìèôîëîæè ìîòèâëÿðèí äåòàëëàðû äÿéèøÿ áèëÿð, äÿéèøìÿç ãàëàí èñÿ éàëíûç àðõåòèïèí íöâÿñèäèð. Ìèô ìöÿééÿí ìÿíàäà êå÷ìèøèìèç äåéèëäèð, ùÿð÷ÿíä î, áèçèì òàðèõèìèçäÿí ÿââÿë éàðàíûá âÿ öìóìáÿøÿðè òÿúðöáÿìèçèí úàíëû ìàùèééÿòèäèð. Ìèôîëîýèéà ìÿäÿíè ïðîãðàìëàðûí ôÿðäè âÿ êöòëÿâè øöóð òÿðÿôèíäÿí ãåéðè-òÿíãèäè ãàâðàéûøûíû, îíëàðûí ìÿçìóíóíóí ñàêðàëëàøäûðûëìàñûíû âÿ ãåéä-øÿðòñèç èúðàñûíû íÿçÿðäÿ òóòàí ôÿàëèééÿò òèïèäèð. 1725-úè èëäÿ Úàìáàòòèñòà Âèêî “Éåíè åëìèí ÿñàñëàðû” ÿñÿðèíäÿ ñèìâîëèê ôîðìàëàðûí ôóíäàìåíòàë ôÿëñÿôÿñèíè äÿ äèããÿòäÿí êÿíàðäà ãîéìàäàí ìèôèí þéðÿíèëìÿñèíäÿ ôàêòèêè îëàðàã áöòöí ÿñàñ èñòèãàìÿòëÿðè ýþñòÿðèá. Ú.Âèêîäàí áèð ÿñð ñîíðà, 1825-úè èëäÿ Ôðèäðèõ Øåëëèíã “Ìèôîëîýèéà ôÿëñÿôÿñèíÿ òàðèõèòÿíãèäè ýèðèø” ÿñÿðèíäÿ ìèôîëîýèéàíûí ìàùèé- ëàðëà äîëóäóð. Ùÿòòà Âàòèêàíäàêû òàõ÷àëàðûí áèðèíäÿ ñàõëàíûëàí åðìÿíè êàòîëèêîñó ùåéêÿëèíèí öçÿðèíäÿ “301” ðÿãÿìè éàçûëûá. Ùÿð ùàëäà, þçëÿðèíè òàì úèääè øÿêèëäÿ “òàðèõ÷èëÿð” àäëàíäûðàí åðìÿíè ìèô éàðàäûúûëàðûíûí ïðàêòèêè ìÿãñÿäèíè àíëàìàã ÷ÿòèíäèð. Áóíóíëà áåëÿ, ôàêò ôàêòëûüûíäà ãàëûð - îíëàð èêèíúè âÿ éà ö÷öíúö îëìàã èñòÿìèðëÿð. Éàëíûç áèðèíúè - ùÿòòà îíëàðûí âÿðäèø åòäèêëÿðè êèìè, òàðèõè ñàõòàëàøäûðìàëàð áàùàñûíà îëñà áåëÿ. Îëà áèëñèí êè, åðìÿíè ìöÿëëèôëÿð “õðèñòèàíëûã” äåäèêäÿ, “ñèâèëèçàñèéà”, “ìààðèô”, “ìÿäÿ- Áÿçè òàðèõ÷èëÿðèí ôèêðèíúÿ, åòíèê Ïàðôèéà ñöëàëÿñè Àðøàêèëÿðäÿí îëàí Åðìÿíèñòàí ùþêìäàðû ÛÛÛ Òèðèäàò õðèñòèàíëûüû 301-úè èëäÿ Ìààðèô÷è Ãðèãîðèäÿí ãÿáóë åäèá âÿ îíà åòèáàð îëóíìóø ÿéàëÿòäÿ õðèñòèàíëûüû ðÿñìè äèí åëàí åäèá. Ëàêèí Áðåíäàí Ïðèíãë éàçûð êè, Àãàòàíýåëîñóí “Åðìÿíèëÿðèí òàðèõè” ÿñÿðèíäÿí áàøãà áó èíôîðìàñèéàíû òÿñäèã åäÿí ùå÷ áèð ìÿíáÿ éîõäóð. Òàðèõ éàëíûç Àãàòàíýåëîñóí øÿùàäÿòèíÿ ÿñàñëàíìàüà ìÿúáóðäóð, îíóí ñÿùâ åòìÿñè èñÿ òàìàìèëÿ ìöìêöíäöð7. Õöñóñÿí îíà ýþðÿ êè, ñàëíàìÿ÷è þçöíö ÛÛÛ Òèðè- Ìèôëÿð ùå÷ âàõò þëìÿéèá, ÿêñèíÿ, áöòöí äþâðëÿðäÿ êöòëÿëÿðèí ñÿôÿðáÿð åäèëìÿñè èøèíäÿ èäåîëîæè áàçà îëóá. Ñèéàñè òÿøêèëàòëàð âÿ ùàêèìèééÿò ãóðóìëàðû ìèôîëîæè îáðàçëàðäàí ÷îõ âàõò êöòëÿâè øöóðóí ìÿãñÿäéþíëö øÿêèëäÿ ïðîãðàìëàøäûðûëìàñû, úÿìèééÿòäÿ ðàäèêàë-àãðåññèâ ÿùâàë-ðóùèééÿ ôîðìàëàøäûðûëìàñû ö÷öí èñòèôàäÿ åäèðëÿð éåêòèâäèð, ôÿëñÿôè úÿùÿòäÿí úûëûçäûð âÿ éà ÿêñèíÿ, ñèòàéèø ïðåäìåòèäèð...”2. À.Ëîñåâ ùåñàá åäèðäè êè, ìèôëÿðèí éàðàíìàñû èíñàíûí äÿðèí ÿãëè ãàáèëèééÿòëÿðè èëÿ ÷îõ úöçè áàüëûäûð; î, ìèôîëîæè òÿôÿêêöðö “èíñàí øöóðóíóí ÿí ãàðàíëûã ñàùÿëÿðèíäÿí” áèðè ñàéûðäû3. À.Ëîñåâèí ôèêðèíúÿ, ìèô øöóðà âÿ öìóìèééÿòëÿ, âàðëûüà àèä êàòåãîðèéàäûð. “Ìèô éàðàòìàã ö÷öí èíòåëëåêòóàë ñÿéëÿðäÿí ÷îõ äà èñòèôàäÿ åòìÿê ëàçûì ýÿëìèð. Ùÿð ùàëäà áèç ìèôèí íÿçÿðèééÿñè áàðÿäÿ äåéèë, ìèôèí þçö áàðÿäÿ äàíûøûðûã”4. “Ìèô èäåàë âàðëûã äåéèë, ëàêèí ùÿéàòäà ùèññ åäèëÿí âÿ éàðàäûëàí, ìàääè ðåàëëûã âÿ úèñìàíè, ùåéâàíè äÿðÿúÿéÿ ÷àòàí úèñìàíè ýåð÷ÿêëèêäèð”5. Òÿäãèãàò÷ûëàð ìöÿééÿí åäèáëÿð êè, ìèôîëîæè òÿôÿêêöð ÷îõ âàõò òàðèõè öìóìèëÿøäèðìÿëÿðÿ ýÿëèá ÷ûõûð. Èíñàíëàð êîíêðåò ÿðàçè èëÿ áàüëû îëàíäà îíëàðûí áèðýÿ ùÿéàòûíûí ìöÿééÿí äþâðëÿðèíäÿ ìÿíøÿëÿðèíèí åéíè îëìàñû áàðÿäÿ òÿñÿââöð ýöúëÿíèð, ÿúäàäëàðà ïÿðÿñòèø, ÿúäàäëàð ùàããûíäà ìöâàôèã ìèôëÿð, óéäóðìà òàðèõè ìèôëÿð éàðàíûð. Ìöàñèð åëì ìèíèëëèêëÿð áîéó òÿáèÿòè âÿ èíñàí âàðëûüûíû äÿðê åòìÿê ôîðìàñû îëìóø ìèôëÿðè êþùíÿ èëÿ éåíèíèí ÿáÿäè ìöáàðèçÿñèíèí ñàëíàìÿñè ùåñàá åäèð. Îäóð êè, ùå÷ áèð êîíñåïñèéà ìèôëÿðèí ñîñèàë ìàùèééÿòèíè èçàù åäÿ áèëìÿç. ×öíêè áóíóí èçàùûíû èíñàí ðóùóíóí àéðû-àéðû ãàáèëèééÿòëÿðèíäÿ äåéèë, éóõàðûäà ãåéä åòäèéèìèç êèìè, áó âÿ éà äèýÿð úÿìèééÿòèí èäåîëîýèéàñûíû âÿ äåìÿëè, îíóí òÿðêèá ùèññÿñè îëàí ìèôëÿðè äîüóðìóø ñîñèàë øÿðàèòäÿ àõòàðìàã ëàçûìäûð. Ìèôîëîæè òÿôÿêêöð íÿçÿðè øöóðäàí ÿââÿëêè äöíéàýþðöøöíöí óíèâåðñàë ôîðìàñû êèìè, ýåð÷ÿêëèéèí ìÿíÿâè-ïðàêòèêè ìÿíèìñÿíèëìÿñèíèí ìöõòÿëèô ñàùÿëÿðèíäÿ ìþâúóä îëàí (ìÿñÿëÿí, êöòëÿâè øöóð ìèôîëîýèéàñû) âÿ ýöúëö ïîòåíñèàëà ìàëèê åëåìåíòäèð. Ìèôëÿðèí ñïåñèôèêàñû ìÿäÿíèééÿòäÿ äàùà ãàáàðûã, áöòþâ áèð ñèñòåì êèìè òÿçàùöð åäèð. Õàëãûí òàðèõè ùÿìèí ñèñòåìèí òåðìèíëÿðè âàñèòÿñèëÿ ãàâðàíûëûð âÿ òÿñâèð åäèëèð. Ìèôëÿðèí ÿñàñ èäåéàëàðû íàüûëëàðäà âÿ êîëëåêòèâ øèôàùè éàðàäûúûëûüûí áàøãà ôîðìàëàðûíäà úÿìëÿøèá. Ñèíèôñèç úÿìèééÿòäÿ ìèô áèð íþâ ñàäÿëþâù èíàì, èäåîëîýèéàíûí éåýàíÿ ôîðìàñû èäè. Åðêÿí ñèíôè úÿìèééÿòäÿ ìèô ùÿìèí úÿìèééÿòèí ìöõòÿëèô äèíè, ñîñèàë-ñèéàñè, ÿõëàãè âÿ ôÿëñÿôè èäåéàëàðûíûí àëëåãîðèê èôàäÿ ôîðìàñûíà ÷åâðèëèá. Ìèôëÿð àëÿìè ïðàêòèêè òÿúðöáÿ ìÿíòèãèíÿ òàáå îëìóð. Ìÿùç áó ñÿáÿáäÿí ìèôëÿðÿ ÷îõ âàõò åòíîñóí ìÿíøÿéèíè èçàù åòìÿê ö÷öí ìöðàúèÿò îëóíóð. Áó, ìèôîëîæè òÿôÿêêöðöí òàðèõè öìóìèëÿøäèðìÿëÿðÿ ýÿëèøèíèí íÿòèúÿñèäèð. Öìóìèëÿøäèðèúè òÿôÿêêöðöí ñîíðàêû èíêèøàôû èëÿ ÿëàãÿäàð îëàðàã ìèôîëîæè øöóðóí àðòûã áàøãà ïèëëÿñè éàðàíûð. ×îõ âàõò î, åòíîñó éàðàòìûø “âàùèä àòà” äåéèëÿí âàðëûã ùàããûíäà òÿñÿââöðëÿð äÿðÿúÿñèíÿ ÷àòûð. èô äàèì èçàù âÿ èíòåðïðåòàñèéà òÿëÿá åäèð. Òÿíãèä åäèëìÿñèíÿ éîë âåðìÿéÿí ìèô èëêèí ìÿíà íöâÿñè ùþêìÿí ãîðóíóá ñàõëàíìàãëà ìÿçìóíóíóí ïåðìàíåíò àêòóàëëàøìàñûíà åùòèéàú äóéóð. Ìèôèí þìðö îíà èíàìûí þìðö ãÿäÿðäèð âÿ ìèôèí äàõèëèíäÿ ùÿð ùàíñû òÿíãèäè àíàëèòèêà, õöñóñÿí øöáùÿ ãåéðè-ìöìêöíäöð. Áÿçè òÿäãèãàò÷ûëàð ìèôè “õàëãûí ùÿéàòû èëÿ áàüëû ùàäèñÿëÿðèí äèíè åòèãàä áàõûìûíäàí òÿñâèðè” àäëàíäûðûðëàð. Ìèôëÿð ùå÷ âàõò þëìÿéèá, ÿêñèíÿ, áöòöí äþâðëÿðäÿ êöòëÿëÿðèí ñÿôÿðáÿð åäèëìÿñè èøèíäÿ èäåîëîæè áàçà îëóá. Ñèéàñè òÿøêèëàòëàð âÿ ùàêèìèééÿò ãóðóìëàðû ìèôîëîæè îáðàçëàðäàí ÷îõ âàõò êöòëÿâè øöóðóí ìÿãñÿäéþíëö øÿêèëäÿ ïðîãðàìëàøäûðûëìàñû, úÿìèééÿòäÿ ðàäèêàë-àãðåññèâ ÿùâàë-ðóùèééÿ ôîðìàëàøäûðûëìàñû ö÷öí èñòèôàäÿ åäèðëÿð. Ì éÿòèíè èçàù åòìÿê ö÷öí ôàêòèêè îëàðàã ôÿëñÿôÿíèí áöòöí ýöúöíö âÿ èìêàíëàðûíû ñÿôÿðáÿð åäèð. Ìèôèí èçàùûíûí ÿñàñ ìöàñèð ïàðàäèãìàëàðûíûí éàðàíìàñû ìÿùç Ô.Øåëëèíãèí àäû èëÿ áàüëûäûð. Èëêèí àðõàèê ìèôîëîýèéà åòíîìèôîëîýèéà êèìè ôîðìàëàøûð (ãÿäèì éóíàí ìèôëÿðè “Èëèàäà” âÿ “Îäèññåéà”). Ëàêèí ìèôîëîýèéà èëÿ éàíàøû, “ìèôîëîæèëÿøäèðìÿ” àíëàéûøû äà âàðäûð. Áó òåðìèí, èëê íþâáÿäÿ, øöóðóí ìèôîëîæèëÿøäèðèëìÿñè êîíòåêñòèíäÿ èñòèôàäÿ åäèëèð âÿ ùÿð ùàíñû ãåéðè-àäåêâàò òÿñÿââöðö, òàðèõ âÿ òàðèõè ôàêòëàð äà èñòèñíà åäèëìÿäÿí, ðåàëëûã êèìè íÿçÿðäÿ òóòóð. Òÿñàäöôè äåéèëäèð êè, âàõòèëÿ áþéöê Ïëàòîí ìèôÿ áèçè ÿùàòÿ åäÿí ñîñèóìóí ìþòÿáÿð ôàêò ùåñàá åòäèéè óéäóðìà êèìè òÿðèô âåðèðäè. Ìÿùç òîòàë ìèôîëîæèëÿøäèðìÿ íÿòèúÿñèíäÿ áÿçÿí ìèô äåäèêäÿ, íÿ âàõòñà ôîðìàëàøìûø ìÿäÿíèééÿò àáèäÿëÿðè äåéèë, ýåð÷ÿêëèéÿ ìöÿééÿí ìÿíàäà ãåéðè-àäåêâàòëûã áàøà äöøöëöð. Áó, áèð òÿðÿôäÿí êöòëÿëÿðèí ñàäÿëþâùëöéöíäÿí, äèýÿð òÿðÿôäÿí èñÿ áó âÿ éà áàøãà ìèôè èúòèìàè øöóðà áèëÿðÿêäÿí éåðèäÿíëÿðèí ùÿðÿêÿòëÿðèíäÿí èðÿëè ýÿëèð. Áó ìÿðùÿëÿäÿ ùÿì àøàüûäàí ìèôîëîæèëÿøäèðìÿíè, éÿíè, õàëãûí éàðàòäûüû ìèôëÿðè, ùÿì äÿ ñèéàñè òåõíîëîãëàðûí âÿ ñèéàñÿòáàçëàðûí åôôåêòèâ àëÿòè îëàí ñöíè ìèôîëîæèëÿøäèðìÿíè ôÿðãëÿíäèðìÿê ëàçûìäûð. ñèõîëîýèéà ëöüÿòèíÿ ýþðÿ, ìèôîëîæèëÿøäèðìÿ øèçîôðåíèéà ñèìïòîìëàðûíûí éàðàíìàñû èëÿ áàüëûäûð âÿ äþçöëìÿç òÿãñèð ùèññè øÿðàèòèíäÿ ìöäàôèÿ ìåõàíèçìëÿðèíèí èøÿ äöøìÿñè äåìÿêäèð6. Êöòëÿâè øöóðóí ìèôîëîæèëÿøäèðèëìÿñè ïðîñåñè ìöÿééÿí ìÿíàäà áÿøÿðèééÿòèí áöòöí òàðèõèíè ìöøàéèÿò åòñÿ äÿ, ìöàñèð äþâðäÿ õöñóñè ÿùÿìèééÿò êÿñá åäèð. Òÿÿññöô êè, áó ïðîñåñ òàðèõ êèìè úèääè åëìäÿí äÿ éàí êå÷ìÿéèá âÿ éàëàí÷û åðìÿíè àëèìëÿðèíèí “áþéöê Åðìÿíèñòàí”, “ÿçàáêåø Åðìÿíèñòàí” ùàããûíäà, “åðìÿíèëÿðèí áèðèíúè õðèñòèàí ìèëëÿò” îëìàñû áàðÿäÿ âÿ äèýÿð áèð ñûðà ìèôëÿðèí êöòëÿâè øöóðà éåðèäèëìÿñè úÿùäëÿðèíäÿ ÷îõ ýöëöíú ôîðìàäà òÿçàùöð åäèá. Åðìÿíèëÿðèí ìèô éàðàäûúûëûüûíà íÿçÿð ñàëñàã, àñàíëûãëà éÿãèí åòìÿê îëàð êè, îíëàð ìèôëÿðäÿí þç òàðèõëÿðèíè ãÿäèìëÿøäèðìÿê ìÿãñÿäèëÿ èñòèôàäÿ åòìÿêäÿ áöòöí áÿøÿðèééÿòè ãàáàãëàéûðëàð. Áó, îíëàðûí þç åòíîýåíåçèíè âÿ ìèëëè äèíëÿðèíè ãÿäèìëÿøäèðìÿëÿðèíäÿ äàùà ÿéàíè øÿêèëäÿ ýþðöíöð. Îíëàð “øåé” èäåéàñûíû “øåéèí þçöíäÿí àéûðìàüà” áàøëàéàíäà þç ìèôëÿðèíèí ôåòèøëÿøäèðèëìÿñèíè àíèìèçì äÿðÿúÿñèíÿ ÷àòäûðûáëàð. Åðìÿíè àïîñòîë êèëñÿñè (Å÷ìèÿäçèí) åðìÿíè äèàñïîðóíóí ðÿùáÿðëèéè, ñèéàñè åëèòà, èäåîëîãëàð âÿ “òàðèõ÷èëÿð” èëÿ áèðëèêäÿ äöíéà åðìÿíèëÿðèíè ìèôëÿð àëÿìèíäÿ ñàõëàìàãäà äàâàì åäèð. Åðìÿíè êèëñÿñè òîëåðàíò äöíéàéà ÿñðëÿð áîéó áóíó òÿëãèí åòìÿéÿ ÷àëûøûð êè, õðèñòèàíëûüû äþâëÿò äèíè êèìè èëê äÿôÿ ãÿáóë åäÿí ìÿùç Åðìÿíèñòàí îëóá. Äöíéà “ùþðöì÷ÿê òîðó” åðìÿíèëÿðèí áÿøÿð òàðèõèíäÿ ýóéà “èëê õðèñòèàí ìèëëÿò” îëìàñû áàðÿäÿ ìÿëóìàò- Ï Ðàìèç Ìåùäèéåâ, Àçÿðáàéúàí Ìèëëè Åëìëÿð Àêàäåìèéàñûíûí àêàäåìèêè õðèñòèàíëûüà öç òóòàí èëê ìîíàðõ àðàìèäèëëè Îñðîéåíàíûí ùþêìäàðû, åðàìûçäàí ÿââÿë 4úö èëäÿí áèçèì åðàíûí 7-úè èëèíÿ ãÿäÿð, ñîíðà èñÿ áèçèì åðàíûí 13-50-úè èëëÿðèíäÿ ùàêèìèééÿòäÿ îëìóø Åäåññà ÷àðû  Àáãàðäûð (Åäåññàëû Àáãàð, Áþéöê Àáãàð, Àáãàð Óêêàìà (Ãàðà). Îñðîéåíàíûí áèðèíúè îëàðàã õðèñòèàíëûüû ãÿáóë åòìÿñè òàðèõ÷ÿñèíè äàâàì åòäèðìÿçäÿí ÿââÿë áó ÷àðëûüûí áöòöí ùþêìäàðëàðûíûí ñèéàùûñûíû õðîíîëîæè àðäûúûëëûãëà ýþñòÿðÿê: § Àðéó (å.ÿ. 132-127-úè èëëÿð) § ‘Àáäó áàð Ìàç’óð11 (å.ÿ. 127-120-úè èëëÿð) § Ôðàäùàñùò áàð Ýåáàð’ó (å.ÿ. 120-115-úè èëëÿð) § Áàêðó Û áàð Ôðàäùàñùò (å.ÿ. 115-112-úè èëëÿð) § Áàêðó ÛÛ áàð Áàêðó, òÿêáàøûíà ùàêèìèééÿò (å.ÿ. 112-94-úö èëëÿð) § Áàêðó ÛÛ áàð Áàêðó âÿ Ìà’íó Û, áèðýÿ ùàêèìèééÿò (å.ÿ. 94-úö èë) § Áàêðó ÛÛ áàð Áàêðó âÿ Àáýàð Û Ïèãà, áèðýÿ ùàêèìèééÿò (å.ÿ. 94-92-úè èëëÿð) § Àáýàð Û Ïèãà, òÿêáàøûíà ùàêèìèééÿò (å.ÿ. 92-68-úè èëëÿð) § Àáýàð ÛÛ áàð Àáýàð (å.ÿ. 68-53-úö èëëÿð) § ñÿëòÿíÿò ôàñèëÿñè âÿ éà èíòåððåýíóì (å.ÿ. 53-52-úè èëëÿð) § Ìà’íó ÛÛ (å.ÿ. 52-34-úö èëëÿð) § Ïàãîð (å.ÿ. 34-29-úó èëëÿð) § Àáýàð ÛÛÛ (å.ÿ. 29-26-úû èëëÿð) § Àáýàð Û Ñóìàãà (å.ÿ. 26-23-úö èëëÿð) § Ìà’íó ÛÛÛ Ñàïùóë (å.ÿ. 23-4-úö èëëÿð) § Àáýàð Â, Óêêàìà áàð Ìà’íó (å.ÿ. 4-úöá.å. 7-úè èëëÿð) § Ìà’íó Û áàð Ìà’íó (á.å. 7-13-úö èëëÿð) § Àáýàð Â, Óêêàìà áàð Ìà’íó, èêèíúè äÿôÿ ùàêèìèééÿò (á.å.13-50-úè èëëÿð) § Ìà’íó  áàð Àáýàð (á.å.50-57-úè èëëÿð) § Ìà’íó ÂÛ áàð Àáýàð (á.å.57-71-úè èëëÿð) § Àáýàð ÂÛ áàð Ìà’íó (á.å.71-91-úè èëëÿð) § ñÿëòÿíÿò ôàñèëÿñè âÿ éà èíòåððåýíóì (á.å.91-109-úó èëëÿð)12 § Àáýàð ÂÛÛ áàð Åçàò (Ûçàòåñ) (á.å.109116-úû èëëÿð) § ñÿëòÿíÿò ôàñèëÿñè âÿ éà èíòåððåýíóì Åðìÿíèëÿðèí ìèô èëê õðèñòèàí äþâëÿòè íèééÿò” âÿ éà áàøãà àëè àíëàéûøëàðû íÿçÿðäÿ òóòóð âÿ áóíóíëà äà åðìÿíèëÿðè äöíéàéà ùàíñûñà “éîëýþñòÿðÿí”, “õèëàñêàð” âÿ äèýÿð ãèéàôÿëÿðäÿ òÿãäèì åòìÿéÿ ÷àëûøûðëàð. ßñëèíäÿ èñÿ, îíëàð þçëÿðèíèí íÿ äÿðÿúÿäÿ “ñèâèëèçàñèéàëû” îëìàëàðûíû 1992-úè èëäÿ Õîúàëû øÿùÿðèíäÿ áöòöí äöíéàéà íöìàéèø åòäèðäèëÿð. Ïðåçèäåíò Ñåðæ Ñàðêèñéàíûí åòèðàô åòäèéè êèìè, îíëàð Õîúàëûäà äèíú àçÿðáàéúàíëû ÿùàëèéÿ ãàðøû ñîéãûðûìû òþðÿòìÿêëÿ “ñòåðåîòèïëÿðè àëò-öñò åäèáëÿð”. Áó éàõûíëàðäà èñÿ Ïàðèñäÿ, Ôðàíñà Ìèëëè Àññàìáëåéàñûíûí áèíàñûíäà 40 íÿôÿð åðìÿíè áèðè ãûç îëìàãëà èêè ýÿíú àçÿðáàéúàíëûéà ùöúóì ÷ÿêÿðÿê îíëàðû äþéöáëÿð. Áóíà äàòûí õðèñòèàíëûüû ãÿáóë åòìÿñèíèí “øàùèäè” àäëàíäûðûð, ùÿð÷ÿíä äÿãèã ìöÿééÿí åäèëèá êè, î, ùå÷ áèð ùàëäà áó ùàäèñÿíèí øàùèäè îëà áèëìÿçäè. ×öíêè ñîí òÿäãèãàòëàð ñöáóò åäèá êè, îíóí ÿñÿðè òÿõìèíÿí 450-úè èëÿ àèääèð8. Áó áàðÿäÿ Á.Ïðèíãë äÿ éàçûð. Îíó äà íÿçÿðÿ àëìàã ëàçûìäûð êè, ùÿìèí ÿñÿð òÿõìèíÿí 405úè èëäÿ åðìÿíè ÿëèôáàñû èúàä åäèëÿíäÿí ñîíðà áèòêèí ôîðìà êÿñá åäèá9. Äåìÿëè, Àãàòàíýåëîñ ùå÷ áèð ùàëäà òÿñâèð åòäèéè ùàäèñÿëÿðèí ìöàñèðè îëà áèëìÿçäè. Ýþðöíäöéö êèìè, Åðìÿíèñòàíûí õðèñòèàíëûüû ãÿáóë åòìÿñè áàðÿäÿ èëê âÿ éåýàíÿ éàçûëû ìÿíáÿ - Àãàòàíýåëîñóí ãÿëÿìèíèí ìÿùñóëó Êöòëÿâè øöóðóí ìèôîëîæèëÿøäèðèëìÿñè ïðîñåñè ìöÿééÿí ìÿíàäà áÿøÿðèééÿòèí áöòöí òàðèõèíè ìöøàéèÿò åòñÿ äÿ, ìöàñèð äþâðäÿ õöñóñè ÿùÿìèééÿò êÿñá åäèð. Òÿÿññöô êè, áó ïðîñåñ òàðèõ êèìè úèääè åëìäÿí äÿ éàí êå÷ìÿéèá âÿ éàëàí÷û åðìÿíè àëèìëÿðèíèí “áþéöê Åðìÿíèñòàí”, “ÿçàáêåø Åðìÿíèñòàí” ùàããûíäà, “åðìÿíèëÿðèí áèðèíúè õðèñòèàí ìèëëÿò” îëìàñû áàðÿäÿ âÿ äèýÿð áèð ñûðà ìèôëÿðèí êöòëÿâè øöóðà éåðèäèëìÿñè úÿùäëÿðèíäÿ ÷îõ ýöëöíú ôîðìàäà òÿçàùöð åäèá ãÿäÿð èñÿ, 1914-1922-úè èëëÿðäÿ Øÿðãè Àíàäîëóäà âÿ 1918-1920-úè èëëÿðäÿ Àçÿðáàéúàíäà åðìÿíèëÿð ñèëàùëû äÿñòÿëÿð òÿøêèë åäÿðÿê éåðëè ÿùàëèíèí êöòëÿâè øÿêèëäÿ ãÿòëÿ éåòèðèëìÿñè âÿ éöçëÿðëÿ éàøàéûø ìÿíòÿãÿñèíèí ìÿùâ åäèëìÿñè éîëó èëÿ þçëÿðèíÿ ùÿéàòè ìÿêàí éàðàäûðäûëàð. Ýþðöíäöéö êèìè, òàðèõè ôàêòëàðûí õÿñòÿ øöóð ñàùèáëÿðè òÿðÿôèíäÿí ãÿñäÿí òÿùðèô åäèëìÿñèíèí ùÿãèãè ìÿíàñûíû àíëàìàã äîüðóäàí äà ÷ÿòèíäèð. Ëàêèí ìÿëóì îëäóüó êèìè, òàðèõ åëìè þç ãàíóíëàðû öçðÿ èíêèøàô åäèð âÿ áó ìÿñÿëÿäÿ ÷îõäàí êîíñåíñóñ ÿëäÿ îëóíóá. Õðèñòèàíëûüûí äþâëÿò äèíè êèìè ãÿáóë åäèëìÿñèíäÿ áèðèíúèëèê ùå÷ äÿ åòíèê ùàéëàðà ìÿíñóá äåéèëäèð. 1 . . . 2001, .643. 2 . . , 2008, .34. 3 Éåíÿ îðàäà, ñÿù.30. 4 Éåíÿ îðàäà, ñÿù.35. 5 Éåíÿ îðàäà, ñÿù.39. 6 . . . . / . 2007, .341. 7 Pringle, Brendan, "Ethiopia: The First Christian Nation?", in International Business Times (March 04, 2013), http://www.ibtimes.com/ethiopia-first-christian-nation-1110400 8 Áàõ: “Åðìÿíèëÿðèí òàðèõè” ÿñÿðèíèí èíýèëèñúÿéÿ òÿðúöìÿñè, ýèðèø (èíòðîäóúòèîí): http://www.vehi.net/istoriya/armenia/agathangelos/en/AGATHANGELOS.html 9 Encyclopaedia Iranica, article "Agathangelos", http://www.iranicaonline.org/articles/agathangelosgreek-for-messenger-of-good-news-the-supposed-author-of-a-history-of-the-armenians-which-describesthe-co 10 Pringle, Brendan, "Ethiopia: The First Christian Nation?", in International Business Times (March 04, 2013), http://www.ibtimes.com/ethiopia-first-christian-nation-1110400 11 “Áàð” ñþçö “îüóë” êèìè òÿðúöìÿ åäèëèð. îëàí “Åðìÿíèëÿðèí òàðèõè” ÿñÿðè øèôàùè òàðèõèí ìÿëóìàòëàðûíà ÿñàñëàíûð âÿ ùÿìèí ìÿíáÿ èëÿ îðàäà òÿñâèð åäèëÿí ùàäèñÿëÿð àðàñûíäà çàìàí èíòåðâàëû 150 èëäÿí ÷îõäóð (“øàùèä” ö÷öí áó ìöääÿò ÷îõ äåéèëìè?). Áåëÿ îëàí òÿãäèðäÿ åðìÿíèëÿðèí øèôàùè òàðèõè åëÿ ùÿìèí Åôèîïèéàíûí õðèñòèàí ðÿâàéÿòëÿðè èëÿ ìöãàéèñÿäÿ íÿ äÿðÿúÿäÿ ùÿãèãÿòÿ óéüóíäóð? Àõû, òàðèõ÷èëÿðèí ÷îõóíóí ôèêðèíúÿ, Åôèîïèéà äàùà ÿââÿë éàðàíìûø õðèñòèàí äþâëÿòèäèð. Éàõóä ùÿìèí øèôàùè òàðèõ Åäåññà ùþêìäàðû  Àáãàð èëÿ Èñà ïåéüÿìáÿð àðàñûíäà éàçûøìà áàðÿäÿ øÿùàäÿòëÿðäÿí íÿ äÿðÿúÿäÿ ÷îõ ùÿãèãÿòÿ óéüóíäóð?10. Òàðèõ÷èëÿð ÷îõäàí åéíè ôèêðÿ ýÿëèáëÿð êè, (116-118-úè èëëÿð) § Éàëóð (âÿ éà Éàëóä) âÿ Ïàðòùàìàñïàò (Ïàðòùèàí ïðèíúå, éÿíè, “Ïàðôèéà øàùçàäÿñè”), áèðýÿ ùàêèìèééÿò (118-122-úè èëëÿð) § Ïàðòùàìàñïàò (“Ïàðôèéà øàùçàäÿñè”), òÿêáàøûíà ùàêèìèééÿò (122-123-úö èëëÿð) § Ìà’íó ÂÛÛ áàð Åçàò (123-139-úó èëëÿð) § Ìà’íó ÂÛÛÛ áàð Ìà’íó (139-163-úö èëëÿð) § Wà’åë áàð Ñàùðó (163-165-úè èëëÿð) § Ìà’íó ÂÛÛÛ áàð Ìà’íó, (Ïùèëîðùîìàèîñ, éÿíè, “åðìÿíèëÿðèí äîñòó”), èêèíúè äÿôÿ ùàêèìèééÿò (165-177-úè èëëÿð) § Àáýàð áàð Ìà’íó ÂÛÛÛ, òùå Ýðåàò - éÿíè, “Áþéöê” (177-212-úè èëëÿð) § Àáýàð ÛÕ áàð Àáýàð, Ñåâåðóñ - éÿíè, “Çàëûì” (212-214-úö èëëÿð) § Ìà’íó ÛÕ áàð Àáýàð (214-240-úû èëëÿð) § Àáýàð Õ Ôðàùàä áàð Ìà’íó (240-242-úè èëëÿð) ðêÿí õðèñòèàíëûüûí òàðèõèíÿ äàèð ÿí ìöùöì èêè ìÿíáÿ - êèëñÿ òàðèõ÷èñè Êåñàðèéàëû Éåâñåâèíèí (263-339-úó èëëÿð) “Êèëñÿ òàðèõè” ÿñÿðè (“Ùèñòîðèà Åúúëåñèàñòèúà”)13 âÿ Û ÿñðèí ñîíóíäà, éàõóä áàøãà ìöÿëëèôëÿðèí ôèêðèíúÿ, 544-úö èëäÿ Åäåññàíûí ìöùàñèðÿñè äþâðöíäÿ éàçûëìûø “Àääàé äîêòðèíàñû” àäëû ñÿíÿä14 Èñà ïåéüÿìáÿðèí ìöàñèðè îëìóø ÷àð  Àáãàðûí àüûð õÿñòÿëèêäÿí, åùòèìàë êè, ëåïðàäàí (úöçàì) ìþúöçÿ ñàéÿñèíäÿ ñàüàëìàñûíû ýþñòÿðèð15. Ìöÿëëèôè ìÿëóì îëìàéàí “Àääàé äîêòðèíàñû”íäà ýþñòÿðèëèð êè,  Àáãàð Ôÿëÿñòèíäÿí ãàéûäàí íöìàéÿíäÿ ùåéÿòèíèí öçâëÿðèíäÿí Èñà ïåéüÿìáÿðèí ìþúöçÿëÿð éàðàòäûüûíû åøèäÿíäÿí ñîíðà îíà ìÿêòóá éàçûá éàíûíà ýÿëìÿñèíè âÿ õÿñòÿëèêäÿí õèëàñ îëìàãäà êþìÿê åòìÿñèíè õàùèø åäèð, ùàáåëÿ þçöíöí Åäåññà èãàìÿòýàùûíäà îíà ñûüûíàúàã òÿêëèô åäèð. ×àð þç àðõèâ ðÿùáÿðè, ñàðàé ðÿññàìû âÿ êóðéåðè, áóíäàí ÿââÿë Èñà ïåéüÿìáÿðè ýþðÿí âÿ îíóí ìþúöçÿëÿðè áàðÿäÿ ùþêìäàðà äàíûøàí Àíàíèéÿ (Ùàííàí) òàïøûðûð êè, Ãöäñÿ ýåäèá ùÿìèí ìÿêòóáó öíâàí ñàùèáèíÿ ÷àòäûðñûí16. Å 12 William Smith argues that this period, "[when] Edessa was held by the Parthian", ended in 108. See: Smith, William, "A Dictionary. Christian Biography, Literature, Sects and Doctrines: A Continuation of "The Dictionary of the Bible"", Vol. I., Brown and Company, Boston (1877), p. 5, http://babel.hathitrust.org /cgi/pt?id=coo.31924092332745; view=1up;seq=4 13 Eusebius, Ecclesiastical History, translated by Arthur Cushman McGiffert, from Nicene and Post-Nicene Fathers, Second Series, Vol. 1. Edited by Philip Schaff and Henry Wace, Buffalo, N.Y., Christian Literature Publishing Co. (1890), PDF : http://www.documentacatholicaomnia.eu/03d/0265-0339,_Eusebius_ Caesariensis,_Historia_ecclesiastica_[Schaff], _EN.pdf; . : http://www.newadvent.org/fathers/2501.htm, http://rbedrosian.com/Eusebius/Euch_Menu.html 14 The Doctrine of Addai (1876). English Translation, http://www.tertullian.org/fathers/addai_2_text.htm 15 The Doctrine of Addai (1876). English Translation, http://www.tertullian.org/fathers/addai_2_text.htm 16 Òàðèõ÷è Ôðåíñèñ Êðóôîðä Áàðêèò éàçûð êè, ÷àð Èñà ïåéüÿìáÿðëÿ ýþðöøìÿê ö÷öí ÿââÿëúÿ øÿõñÿí þçö Ôÿëÿñòèíÿ éîëà äöøìÿê èñòÿéèá, ëàêèí Ðîìà äîìèíèîíëàðûíäàí êå÷èá ýåòìÿéÿ ãîðõóá. - Áàõ: Áóðêèòò, Ôðàíúèñ Úðàwôîðä, “Åàðëé Åàñòåðí Úùðèñòèàíèòé: Ñò. Ìàðýàðåò’ñ Ëåúòóðåñ, 1904, îí òùå Ñéðèàú-ñïåàêèíý Úùóðúù”, Ýîðýèàñ Ïðåññ ËËÚ (2004), ï. 13, http://books.google.hu/books?id=vssdKNm9Hm4C 7 www.yeniazerbaycan.com 24 ñåíòéàáð 2014-úö èë, ÷ÿðøÿíáÿ / ¹ 173 (4332) Äöíéà “ùþðöì÷ÿê òîðó” åðìÿíèëÿðèí áÿøÿð òàðèõèíäÿ ýóéà “èëê õðèñòèàí ìèëëÿò” îëìàñû áàðÿäÿ ìÿëóìàòëàðëà äîëóäóð. Ùÿòòà Âàòèêàíäàêû òàõ÷àëàðûí áèðèíäÿ ñàõëàíûëàí åðìÿíè êàòîëèêîñó ùåéêÿëèíèí öçÿðèíäÿ “301” ðÿãÿìè éàçûëûá. Ùÿð ùàëäà, þçëÿðèíè òàì úèääè øÿêèëäÿ “òàðèõ÷èëÿð” àäëàíäûðàí åðìÿíè ìèô éàðàäûúûëàðûíûí ïðàêòèêè ìÿãñÿäèíè àíëàìàã ÷ÿòèíäèð Èñà ïåéüÿìáÿð úàâàá ìÿêòóáóíäà áèëäèðèð êè, þçö ýÿëÿ áèëìÿéÿúÿê, ëàêèí ìåðàúäàí ñîíðà þçöíöí 72 ùÿâàðèñèíäÿí áèðèíè îíóí éàíûíà ýþíäÿðÿúÿêäèð17. Àíàíè Åäåññàéà ãàéûäàíäàí ñîíðà ùÿì Èñà ïåéüÿìáÿðèí äèêòÿ åòäèéè úàâàá ìÿêòóáóíó, ùÿì äÿ îíóí ðÿñìèíè õÿñòÿ Àáãàðà ÷àòäûðûð. “Àääàé äîêòðèíàñû”íäà ãåéä åäèëèð êè, ùÿìèí ðÿñìè Èñà ïåéüÿìáÿðèí éàíûíà ýþíäÿðèëÿí ðÿññàì úàíëû Ìÿñèùÿ áàõàðàã þç ÿëè èëÿ ÷ÿêèá. “Àääàé äîêòðèíàñû” èøûã öçö ýþðÿíäÿí õåéëè ÿââÿë Êåñàðèéàëû Éåâñåâè ãåéä åäèá êè, Îñðîéåíà àðõèâèíäÿ îíà  Àáãàð èëÿ Èñà ïåéüÿìáÿð àðàñûíäà éàçûøìàíûí ùÿãèãè íöñõÿëÿðèíè ýþñòÿðèáëÿð âÿ áó éàçûøìà îíà î ãÿäÿð àóòåíòèê ýþðöíöá êè, ìöÿëëèô ùÿìèí ìÿêòóáëàðû þçöíöí “Ùèñòîðèà Åúúëåñèàñòèúà” ÿñÿðèíÿ äàõèë åòìÿéè ãÿðàðà àëûá. Åéíè çàìàíäà, î þç ÿñÿðèíäÿ Èñà ïåéüÿìáÿðèí  Àáãàðà ýÿòèðèëìèø ðÿñìè áàðÿäÿ ùå÷ íÿ éàçìûð. Ïîðòðåò ùàããûíäà èëê äÿôÿ “Àääàé äîêòðèíàñû”íäà ñþùáÿò à÷ûëûð âÿ áèëäèðèëèð êè, ùÿìèí ïîðòðåòè Àíàíè úàíëû Èñàéà áàõàðàã ÷ÿêèá âÿ Åäåññà ÷àðûíà ÷àòäûðûá18. Åðìÿíè òàðèõ÷èñè Ìîèñåé Õîðåíñêè äÿ “Åðìÿíèëÿðèí òàðèõè” ÿñÿðèíäÿ  Àáãàð èëÿ Èñà ïåéüÿìáÿð àðàñûíäà ìÿêòóáëàøìà ìÿñÿëÿñèíè âÿ Èñà ïåéüÿìáÿðèí ïîðòðåòèíèí ìþâúóä îëìàñûíû òÿñäèã åäèð. Î,  ÿñðèí îðòàëàðûíäà éàçûðäû êè, ùÿìèí ïîðòðåò Åäåññàäà ñàõëàíûëûð19. Èëê äÿôÿ “Àääàé äîêòðèíàñû”íäà àäû ÷ÿêè- ðÿ, Èñà ïåéüÿìáÿð öçöíö ñó èëÿ éóéóð, äÿñìàëëà ñèëèð âÿ ñîíðà ùÿìèí äÿñìàëû Åäåññà åë÷èñèíÿ âåðèð. Àíàíè ãàéûäàíäàí ñîíðà “ìàíäèëèîí” àäëàíàí ùÿìèí ïàð÷àíû ÷àðà òÿãäèì åäèð, ÷àð äà áó ïàð÷àéà òîõóíàí êèìè ñàüàëûð22. àêèí  Àáãàðûí ñàüàëìàñû ÿùâàëàòû “Àääàé äîêòðèíàñû”íäà áèð ãÿäÿð ôÿðãëè òÿãäèì åäèëèð. Éóõàðûäà ãåéä îëóíäóüó êèìè, Èñà ïåéüÿìáÿð úàâàá ìÿêòóáóíäà âÿä åäèá êè, ìåðàúäàí ñîíðà þç ùÿâàðèëÿðèíäÿí áèðèíè  Àáãàðûí éàíûíà ýþíäÿðÿúÿê. Áó, ôÿëÿñòèíëè ìèññèîíåð Åäåññàëû Àääàé (ìöãÿääÿñ Ôàääåé, Òùàääåóñ îô Åäåññà) èäè. Èñàíûí âÿñèééÿòèíÿ ÿñàñÿí Àïîñòîë Ôîìà (Òùîìàñ òùå Àïîñòëå) òÿðÿôèíäÿí Åäåññà ÷àðûíûí éàíûíà ýþíäÿðèëìèø Àääàé ñàäÿúÿ ÿëèíè òîõóíäóðìàãëà îíó õÿñòÿëèêäÿí õèëàñ åäèð23. Êåñàðèéàëû Éåâñåâè äÿ áó áàðÿäÿ éàçûð24. Î, ãåéä åäèð êè, ùÿìèí ùàäèñÿ 340-úû èëäÿ áàø âåðèá (Ñÿëÿâè òÿãâèìèíèí 340-úû èëè Ê.Øìèäòÿ ýþðÿ, áèçèì åðàíûí 29-úó èëèíÿ, äèýÿðëÿðèíèí ôèêðèíúÿ èñÿ, áèçèì åðàíûí 30-úó, 31-úè, ùÿòòà 32-úè èëèíÿ ìöâàôèãäèð). Èñàíûí òÿñâèð åäèëäèéè ìàíäèëèîíóí Àääàé òÿðÿôèíäÿí  Àáãàðà òÿãäèì åäèëìÿñè ùàããûíäà Õ ÿñð èêîíàñû äà “Àääàé äîêòðèíàñû”íà âÿ Êåñàðèéàëû Éåâñåâèíèí ÿñÿðèíÿ çèääèð, ÷öíêè áó ñÿíÿääÿ ïàð÷àíûí ÷àðà Àääàé òÿðÿôèíäÿí äåéèë, Àíàíè òÿðÿôèíäÿí ÷àòäûðûëìàñûíäàí ñþùáÿò ýåäèð. Áÿçè ìÿíáÿëÿðäÿ ýþñòÿðèëèð êè, “ Àáãàðûí ÿìðè èëÿ ìöãÿääÿñ óáðóñ (ïàð÷à) ÷öðöìÿéÿí àüàúäàí ùàçûðëàíàí òàõòàéà éàïûø- Ë âÿ îíóí îüëó  Ìàíó áàð Àáãàðûí ùàêèìèééÿòÿ ýÿëìÿñè (50-57-úè èëëÿð) äþâëÿòäÿ àáùàâàíû äÿéèøèð. Ìàíó áöòëÿðÿ ñèòàéèøÿ ãàéûäûð âÿ Àããàéà ÿìð åäèð êè, þç ìîèçÿëÿðèíÿ ñîí ãîéóá, äÿðçèëèéè èëÿ ìÿøüóë îëñóí. Àããàé èìòèíà åäèð âÿ áóíà ýþðÿ åäàì îëóíóð28. 1166-1199-úó èëëÿðäÿ Ñóðèéà ïðàâîñëàâ êèëñÿñèíèí ïàòðèàðõû îëìóø Ñóðèéàëû Ìèõàèë “Õðîíèêà” ÿñÿðèíäÿ  Àáãàðû “Èñàíûí äîñòó” (“Àáýàð, ë’àìè äó Úùðèñò”) àäëàíäûðûð29. Èíýèëèñ øÿðãøöíàñû, Ñàíêò-Ïåòåðáóðã Åëìëÿð Àêàäåìèéàñûíûí õàðèúè ìöõáèð öçâö Óèëéàì Êéóðòîí  Àáãàðû “Åäåññàíûí áèðèíúè õðèñòèàí ÷àðû” àäëàíäûðûð30. Îñðîéåíàíûí áèðèíúè õðèñòèàí äþâëÿòè îëìàñû áàðÿäÿ þç ÿñÿðèíäÿ éàçàí Øàðëîò Àëåíèí ôèêðèíúÿ, Åäåññàäà (Îñðîéåíà äþâëÿòèíèí ïàéòàõòû) õðèñòèàíëûüûí ãÿáóë åäèëìÿñè ìÿúáóðè äåéèë, ÿãèäÿéÿ ýþðÿ îëóá. Ø.Àëåí òàðèõ÷è Ñàìóåë Ìîôôåòÿ èñòèíàä åäèð. Ñ.Ìîôôåò ñóàë åäèð: Áöòöí áó ÿùâàëàòäà ùàíñû ìÿãàì ùÿãèãÿòÿ îõøàéûð? Àëåíèí ôèêðèíúÿ, Ñ.Ìîôôåò áåëÿ ùåñàá åäèð êè, áèçèì åðàíûí Û ÿñðèíäÿ Åäåññàäà õðèñòèàí ìèññèîíåðëèéè òàìàìèëÿ ìöìêöí èäè. Áó äà èñòèñíà îëóíìóð êè, ìèññèîíåðëÿðè áóðàéà ýþíäÿðÿí Ôîìà îëóá. Ëàêèí Ñ.Ìîôôåò Åäåññà ÷àðû  Àáãàðûí õðèñòèàíëûüû ãÿáóë åòìÿñè ôàêòûíû àüëàáàòàí ñàéìûð, ùÿð÷ÿíä þç ñêåïòèñèçìèíèí ñÿáÿáèíè äÿ èçàù åòìèð. Ëàêèí Àëåí éàçûð êè, Ñ.Ìîôôåò éöç èëäÿí ñîíðà Îñðîéåíà ÷àðûíûí âàðèñèíèí ùÿãèãÿòÿí òàðèõäÿ èëê õðèñòèàí ùþêìäàð îëà áèëÿúÿéèíÿ øöáùÿ åòìèð31. Øàðëîò Àëåí áèð ãÿäÿð ñîíðà éàçûð: “Òàðèõ÷è Ìîôôåòèí ôèêðèíúÿ, îíóí [ÂÛÛÛ Àáãàðûí ãåéä áèçèìäèð] õðèñòèàí äèíèíÿ ìÿíñóá îëìàñûíû ýþñòÿðÿí òóòàðëû äÿëèëëÿð âàðäûð âÿ áó, áèðìÿíàëû îëàðàã îíó áèðèíúè õðèñòèàí ÷àðûíà ÷åâèðèð”32. Ùÿòòà Ñ.Ìîôôåò êèìè ñêåïòèê äÿ Îñðîéåíàíûí òàðèõäÿ èëê õðèñòèàí äþâëÿòè îëìàñûíû åòèðàô åòìÿéÿ ìÿúáóðäóð: “Ñóðèéà [òàðèõøöíàñëûã] ÿíÿíÿëÿðè Åäåññàíû òàðèõäÿ èëê õðèñòèàí äþâëÿòè îëàí Îñðîéåíàíûí ïàéòàõòû ðîëóíäà ýþðöð. Áÿëêÿ äÿ áó ùÿãèãÿòäèð, ëàêèí Éåâñåâèíèí éàðàäûúûëûüû òàðèõäÿ êîíòåêñòèíäÿ ëÿí âÿ ñîíðàäàí Ìîèñåé Õîðåíñêèíèí äÿ òÿñäèãëÿäèéè Èñà ïåéüÿìáÿðèí ïîðòðåòè ÿùâàëàòû ñîíðàëàð Åäåññàíûí êèëñÿ òàðèõ÷èñè Åäåññàëû Éåâàãðèóñóí (Åâàýðèóñ îô Åäåññà) (536-600-úö èëëÿð) ÿñÿðèíäÿ äàâàì åòäèðèëèá. Î, èëê äÿôÿ îëàðàã áåëÿ áèð ôÿðçèééÿ èðÿëè ñöðöá êè, Èñà ïåéüÿìáÿðèí ðÿñìè èíñàí ÿëè èëÿ äåéèë, “Àëëàùûí ÿëè” èëÿ éàðàäûëûá20. èëñÿ ðÿâàéÿòëÿðèíÿ ýþðÿ,  Àáãàðûí åë÷èñè Àíàíè ìþúöçÿëÿð éàðàäàí Èñàíûí ïîðòðåòèíè ÷ÿêìÿê ö÷öí îíà äèããÿòëÿ áàõìàã èñòÿéèá, ëàêèí ùå÷ íÿ àëûíìàéûá. Àíàíèíèí ÷ÿòèíëèê ÷ÿêäèéèíè ýþðÿí Èñà êÿòàí ïàð÷àíû ýþòöðöá ñóäà èñëàäûð âÿ þç öçöíÿ éàïûøäûðûð. Îðòà ÿñðëÿð èëàùèééàò÷ûñû âÿ ôèëîñîôó Éîùàí Äàìàñêèí éàçûð êè, áóíäàí ñîíðà Èñàíûí îáðàçû ùÿìèí êÿòàíäà ÿêñ îëóíóá21. Áàøãà ìÿíáÿëÿðÿ ýþ- Ê äûðûëìûø, áÿçÿäèëìèø âÿ øÿùÿð äàðâàçàñûíûí öñòöíäÿ ÿââÿëëÿð îðàäà îëàí áöòöí éåðèíÿ ãîéóëìóøäó. Ùÿð êÿñ øÿùÿðèí éåíè ñÿìàâè ùèìàéÿäàðû êèìè Èñàíûí “ìþúöçÿëè” îáðàçû ãàðøûñûíäà òÿçèì åòìÿëè èäè”25. Ëàêèí “Àääàé äîêòðèíàñû”íäà “Ñïàñ Íåðóêîòâîðíû” ðÿñìèíèí ìÿùç ùàðàäà àñûëìàñû êîíêðåò ýþñòÿðèëìèð. Éàëíûç “ñàðàéëàðäàí áèðè” áàðÿäÿ äàíûøûëûð26. Ùÿð ùàëäà, ÿêñÿð ìÿíáÿëÿð áó ôèêðè òÿñäèãëÿéèð êè,  Ãàðà Àáãàð õðèñòèàíëûüû øÿõñÿí ãÿáóë åäèá27 âÿ Èñàíûí äàâàì÷ûñû Åäåññàëû Àääàéà èúàçÿ âåðèá êè, õðèñòèàíëûüû Îñðîéåíàäà éàéñûí. Áåëÿëèêëÿ, î, òàðèõäÿ èëê õðèñòèàí ìîíàðõ îëóá âÿ áó äèíè ðÿñìè äèíÿ ÷åâèðèá. Àääàé þëöìöíäÿí ÿââÿë øàýèðäè, ìÿðàñèì ïàëòàðëàðû òèêÿí óñòà Àããàéû þçöíöí äàâàì÷ûñû òÿéèí åäèá, ëàêèí  Àáãàðûí þëöìö 17 Encyclopedia Britannica: http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1212/Abgarlegend 18 "When Hannan, the keeper of the archives, saw that Jesus spake thus to him, by virtue of being the king’s painter, he took and painted a likeness of Jesus with choice paints, and brought with him to Abgar the king, his master." See: The Doctrine of Addai (1876). English Translation, http://www.tertullian.org/fathers/addai_2_text.htm 19 , " ", 2, 31 32. http://www.vehi.net/istoriya/armenia/khorenaci/02.html 20 "The Ecclesiastical History of Evagrius Scholasticus", Book 4.27, translated by Michael Whitby, Liverpool University Press (2000), p. 226, http://ixoyc.net/data/Fathers/101.pdf; "The Ecclesiastical History of Evagrius", translated by Edward Walford, Liverpool University Press (2008), p. 159, http://books.google.hu/books?id=57rDdfPkC9gC 21 "A tradition has come down to us that Angaros, King of Edessa, was drawn vehemently to divine love by hearing of our Lord, and that he sent envoys to ask for His likeness. If this were refused, they were ordered to have a likeness painted. Then He, who is all-knowing and all-powerful, is said to have taken a strip of cloth, and pressing it to His face, to have left His likeness upon the cloth, which it retains to this day". - See "St. John of Damascene on Holy Images (Followed by Three Sermons on the Assumption)", translated by Mary H. Allies, London, Thomas Baker (1898), p. 33, http://www.ccel.org/ccel/damascus/icons.i.iv.html; "Apologia of St John of Damascus Against Those who Decry Holy Images" by John of Damascus, p. 33, http://www.documentacatholicaomnia.eu/03d/0675-0749,_Ioannes_ Damascenus,_Apologia_Against_Those_Who_Decry_Holy_Images,_EN.pdf; "[Jesus] is said to have taken a piece of cloth and pressed it to his face, impressing on it the image of his face, which it keeps to this day". - See: "Three Treatises on the Divine Images" by St. John of Damascus, St. Vladimir’s Seminary Press (2003). 22 Nickell, Joe, "Relics of the Christ", University Press of Kentucky, (March 16, 2007) - Religion, p. 70. http://books.google.hu/books?id=A9sj9XmdmekC 23 "At the moment that he placed his hand upon him, he was cured of the plague of the disease, which he had had for a long time". - See: The Doctrine of Addai, http://www.tertullian.org/fathers/addai_2_text.htm 24 Eusebius of Caesarea, Historia ecclesiastica, I-13-16, PDF fayl?: http://www.documentacatholicaomnia.eu/03d/0265-0339,_Eusebius_Caesariensis,_Historia_ecclesiastica_[Schaff],_EN.pdf (pp. 140-141); Eusebius of Caesarea’s Ecclesiastical History, translated from Greek by Arthur Cushman McGiffert, http://rbedrosian.com/Eusebius/Euch_Menu.html 25 http://vysokovo.prihod.ru/pravoslavnye_prazdniki/view/id/1169015; Øÿùÿð äàðâàçàñûíûí öñòöíäÿ éóíàí àëëàùû ùåéêÿëèíèí Àíàíè òÿðÿôèíäÿí ýÿòèðèëìèø Èñàíûí ðÿñìè èëÿ ÿâÿç åäèëìÿñè ùàãäà Óèëéàì Ñìèòèí “Õðèñòèàí áèîãðàôèéàëàðû, ÿäÿáèééàòû, ñåêòàëàðû âÿ äîêòðèíàëàðû ëöüÿòè”íäÿ äÿ áÿùñ åäèëèð. - Áàõ: Smith, William, "A Dictionary. Christian Biography, Literature, Sects and Doctrines: A Continuation of "The Dictionary of the Bible"", Vol. I., Brown and Company, Boston (1877), òÿêðàðëàäûüû ðÿâàéÿòäÿ áÿùñ åäèëäèéè êèìè, õðèñòèàíëûüûí Ãàðà Àáãàð äþâðöíäÿ ãÿáóë åäèëìÿñè øöáùÿ äîüóðóð”33. Äèýÿð òàðèõ÷èëÿðèí ñêåïòèñèçìè  Àáãàð èëÿ Èñà ïåéüÿìáÿð àðàñûíäà éàçûøìàíûí ñàõòà îëìàñûíûí ìöìêöíëöéö âÿ áó ìÿêòóáëàðûí Êåñàðèéàëû Éåâñåâè òÿðÿôèíäÿí àøêàð åäèëìÿñèíäÿí âÿ îíà ìþòÿáÿð ñÿíÿä òÿñèðè áàüûøëàìàñûíäàí áèð ãÿäÿð ÿââÿë Åäåññà àðõèâèíÿ ãîéóëìàñû áàðÿäÿ øöáùÿéÿ ÿñàñëàíûð. 494495-úè èëëÿðäÿ Ðîìà Øóðàñû Èñàíûí ìÿêòóáóíóí ñàõòà îëìàñûíû åëàí åäèá, ëàêèí ìöõòÿëèô äþâðëÿðäÿ Òèëëåìîíò (Òèëëåìîíò), Âåëòå (Wåëòå), Ïèíê (Ïèíúê), Ôèëëèïñ (Ïùèëëèïñ) âÿ Êéóðòîí (Úóðåòîí) êèìè èëàùèééàò÷û âÿ òàðèõ÷èëÿð ùÿìèí ìÿêòóáëàðûí ùÿãèãèëèéèíè ñöáóò åòìÿéÿ úÿùä ýþñòÿðèáëÿð. Ùÿð ùàëäà, ÿôñàíÿ âàð, î, áèð íå÷ÿ ìÿí- áÿäÿ þç ÿêñèíè òàïûá âÿ áó ýöíÿ ãÿäÿð ùå÷ êÿñ îíó òÿêçèá âÿ éà ñöáóò åäÿ áèëìÿéèá. Áóíà ýþðÿ äÿ ùÿìèí ÿôñàíÿíèí ìþâúóä îëìàñû âÿ òàðèõè ìÿíáÿ ãèñìèíäÿ èñòèôàäÿ åäèëìÿñè ö÷öí ÿñàñ ùå÷ äÿ Àãàòàíýåëîñóí “Åðìÿíèëÿðèí òàðèõè” ÿñÿðèíäÿí àç äåéèëäèð. Îíóí ÿñÿðèíèí ùÿãèãèëèéè ÛÛÛ Òèðèäàòûí åäåññàëû ñÿëÿôè  Àáãàð òÿðÿôèíäÿí õðèñòèàíëûüûí ãÿáóë åäèëìÿñèíÿ äàèð ìÿíáÿëÿðèí ìþòÿáÿðëèéèíäÿí ùå÷ äÿ ÷îõ äåéèëäèð. Åëÿ ùÿìèí Ñ.Ìîôôåò Îñðîéåíàäà õðèñòèàíëàðûí ÷îõ ðàùàò éàøàäûüûíû ãåéä åäÿðÿê éàçûð: “Öñòÿëèê, Ðîìà õðèñòèàíëàðû òÿãèá åòäèéè âàõòäà Îñðîéåíà ïàðôèéàëûëàðûí äèíè òîëåðàíòëûã ñèéàñÿòèíèí ïàðëàã íöìóíÿñè èäè. Ùÿãèãÿòäÿ Àáãàðû “Ðîìàíûí äîñòó” éîõ, õðèñòèàíëàðûí äîñòó àäëàíäûðìàã äàùà äöçýöí îëàð. Áÿëêÿ äÿ î, äîñòäàí äà àðòûã èäè. Åëÿ äÿëèëëÿð âàð êè, îíëàð ÷àðûí þçöíöí õðèñòèàí îëìàñûíà òàðèõ÷èëÿðèí ùàìûñûíû îëìàñà äà, áÿçèëÿðèíè èíàíäûðûá. Ìÿñÿëÿí, áåëÿ áèð ôàêò øöáùÿ äîüóðìóð êè, îíóí ùàêèìèééÿòè äþâðöíäÿ Åäåññàäà êèëñÿ õåéëè òÿðÿããè åòìèøäè âÿ ìåìàðëûã áàõûìûíäàí èëê äÿôÿ ýþçÿ ÷àðïìàã ö÷öí þçöíö êèôàéÿò ãÿäÿð éàõøû ùèññ åäèðäè”34. Óèëéàì Ñìèò 1877-úè èëäÿ íÿøð åäèëìèø “Ëöüÿò”äÿ áèçàíñëû õðîíîãðàô Ýåîðýè Ñèíêåëëèí (Ýåîðýèóñ Ñéíúåëëóñ) ñèòàò ýÿòèðäèéè õðèñòèàí õðîíîãðàôèéàñûíûí áàíèñè âÿ ÂÛÛÛ Àáãàðûí ìöàñèðè Ñåêñòóñ Éóëèóñ Àôðèêàíóñóí (Ñåõòóñ Æóëèóñ Àôðèúàíóñ) øÿùàäÿòèíÿ èñòèíàäëà éàçûð êè, ÂÛÛÛ Àáãàð (177-212-úè èëëÿð) õðèñòèàí îëóá35. Êåñàðèéàëû Éåâñåâèíèí “Êèëñÿ òàðèõè” ÿñÿðèíè 1890-úû èëäÿ èíýèëèñ äèëèíÿ òÿðúöìÿ åòìèø àìåðèêàëû èëàùèééàò÷û Àðòóð ÌàêÃèôôåðò ýþñ- ìàí åòìÿê îëàð êè, ñÿíÿäëÿð Éåâñåâè îíëàðäàí èñòèôàäÿ åäÿíäÿí ÿââÿë ñàõòàëàøäûðûëûá. Ëàêèí õðèñòèàíëûã Îñðîéåíàäà ùÿãèãÿòÿí åðàìûçûí ÛÛ ÿñðèíäÿ ãÿáóë åäèëèá. Õðèñòèàíëûüà öñòöíëöê âåðÿí èëê ÷àð ÂÛÛÛ Àáãàð (áàð Ìàíó) 176-213-úö èëëÿðäÿ ùàêèìèééÿòäÿ îëóá âÿ ãíîñòèê àëèì Áàðäåñàíåñ èëÿ ñûõ ÿëàãÿ ñàõëàéûá. Åäåññàäà Ãöäñ ìÿáÿäèíÿ îõøàð ôîðìàäà òèêèëìèø õðèñòèàí êèëñÿñè 202-úè èëÿ ãÿäÿð ìþâúóä îëóá. Åäåññà õðîíèêàñûíà ýþðÿ ùÿìèí êèëñÿ ÂÛ ÿñðèí îðòàëàðûíäà äàøãûí íÿòèúÿñèíäÿ äàüûëûá”39. Àëìàí òàðèõ÷èñè âÿ èëàùèééàò÷ûñû Àäîëô ôîí Ùàðíàê 1905-úè èëäÿ éàçûðäû: “... Øöáùÿ éîõäóð êè, õðèñòèàíëûã ùÿëÿ 190-úû èëÿ ãÿäÿð áöòöí Åäåññàäà âÿ îíà áèòèøèê âèëàéÿòëÿðäÿ ôÿàë éàéûëûðäû âÿ êèëñÿíè (éÿíè, õðèñòèàíëûüû) ÷àð ñàðàéû äà (201-úè èëäÿí àç ñîíðà âÿ áÿëêÿ äàùà ÿââÿë) ãÿáóë åòìèøäè”40. Àäîëô ôîí Ùàðíàêûí êèòàáû ÷àïäàí ÷ûõàíäàí áèð èë ñîíðà Úîðú Ìèä éàçûðäû: “Áàðäåñàíåñ þç äîñòó âÿ ùèìàéÿäàðû ÷àðû íÿèíêè òåçëèêëÿ õðèñòèàíà äþíäÿðìèø, ùÿòòà Àáãàðû ñþâã åòìèøäè êè, õðèñòèàíëûüû äþâëÿò äèíèíÿ ÷åâèðñèí. Áó, èëê õðèñòèàí äþâëÿòèíèí éàðàäûëìàñûíäà Áàðäåñàíåñèí ìöÿééÿí ðîëó âÿ õèäìÿòè îëäóüóíó ýþñòÿðèð”41. åðáåðò Ëîêéåð éàçûð êè, Åäåññà ÷àðû ÂÛÛÛ Àáãàð áàð Ìàíó õðèñòèàíëûüû Îñðîéåíàíûí äþâëÿò äèíèíÿ ÷åâèðäè42. Ñàìóåë Àäøåä èñÿ þç íþâáÿñèíäÿ éàçûð êè, áóíó ÛÕ Àáãàð åäèá: “ÛÕ Àáãàðûí äþâðöíäÿ Îñðîéåíà èëê õðèñòèàí äþâëÿòè îëäó, 200-úö èëäÿí 224-úö èëÿ ãÿäÿð Àäèàáåíäÿ éåïèñêîïëàðûí âÿ äåìÿëè, ùÿì äÿ õðèñòèàí èúìàëàðûíûí ñàéû àðòàðàã èéèðìèíè þòìöøäö. Ìèäèéà, Ïàðôèéà âÿ Áàêòðèéàäà äà õðèñòèàíëûã Ù Àëìàí òàðèõ÷èñè âÿ èëàùèééàò÷ûñû Àäîëô ôîí Ùàðíàê 1905-úè èëäÿ éàçûðäû: “... Øöáùÿ éîõäóð êè, õðèñòèàíëûã ùÿëÿ 190-úû èëÿ ãÿäÿð áöòöí Åäåññàäà âÿ îíà áèòèøèê âèëàéÿòëÿðäÿ ôÿàë éàéûëûðäû âÿ êèëñÿíè (éÿíè, õðèñòèàíëûüû) ÷àð ñàðàéû äà (201-úè èëäÿí àç ñîíðà âÿ áÿëêÿ äàùà ÿââÿë) ãÿáóë åòìèøäè òÿðèð êè, ÛÛ ÿñðèí èêèíúè éàðûñûíäà “Åäåññàíûí õðèñòèàí ÷àðû Àáãàðûí ñàðàéûíäà ñóðèéàëû ãíîñòèê Áàðäåñàíåñ þçöíÿ ñûüûíàúàã òàïìûøäû âÿ òàìàìèëÿ äÿãèãäèð êè, áó ðåýèîíäà õðèñòèàíëûã õåéëè ÿââÿë áÿðãÿðàð îëóá”36. 1894-úö èëäÿ Ñàìóåë ×åòùàì Îñðîéåíàíû èëê õðèñòèàí äþâëÿòè àäëàíäûðûá: “Íÿçÿðëÿðèìèçè Øÿðãÿ éþíÿëòñÿê ýþðöðöê êè, êèëñÿ èëê äÿôÿ Îñðîéåíàíûí ïàéòàõòû Åäåññàäà òàõò-òàúà ñàùèá îëóá”. Áóíóíëà ÿëàãÿäàð î éàçûð êè,  Àáãàð èëÿ Èñà ïåéüÿìáÿð àðàñûíäà éàçûøìà “øöáùÿñèç, ñàõòàêàðëûã êèìè ðÿää åäèëìÿëèäèð”, ëàêèí åëÿ îðàäàúà ÿëàâÿ åäèð êè, “165-úè èëäÿ ÷àðëàðäàí áèðè - Àáãàð áàð Ìàíó ùÿãèãÿòÿí õðèñòèàíëûüà öç òóòóá”37. Îëà áèëñèí êè, áó ñèòàòäà ñÿùâ âàð, ÷öíêè ìÿëóìäóð êè, ÷àð ÂÛÛÛ Àáãàð áàð Ìàíó 177-212-úè èëëÿðäÿ (áàøãà ìÿíáÿëÿðÿ ýþðÿ 176-213-úö èëëÿðäÿ) ùàêèìèééÿòäÿ îëóá. 165-úè èë ùàêèìèééÿòèí Âàéåë áàð Ñàõðóäàí ÷àð ÂÛÛÛ Ìàíó áàð Ìàíóéà êå÷äèéè èëäèð. Ëàêèí ìàðàãëûäûð êè, ìöÿëëèô Ðîìà Åðìÿíèñòàíûíäà èëê êèëñÿëÿðè ÛÛÛ ÿñðÿ, éÿíè, Åäåññàäà ÂÛÛÛ Àáãàðûí ùàêèìèééÿòèíäÿí ñîíðàêû äþâðÿ àèä åäèð. Ýþðäöéöìöç êèìè, ùÿòòà ñêåïòèêëÿð äÿ Îñðîéåíàíû èëê õðèñòèàí äþâëÿòè àäëàíäûðûðëàð38. Îíëàðûí ñûðàñûíà ×åòùàìäàí áàøãà øîòëàíäèéàëû èëàùèééàò÷û Úåéìñ Ùàñòèíã äÿ àèääèð. Î, 1906-úû èëäÿ íÿøð åäèëìèø “Èñàíûí ëöüÿòè âÿ ùÿéàòû” ÿñÿðèíäÿ éàçûðäû: “Áåëÿ ýö- p. 6, http://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=coo.31924092332745;view=1up;seq=4 26 "And when Abgar the king saw the likeness, he received it with great joy, and placed it with great honour in one of his palatial houses". - See: The Doctrine of Addai, http://www.tertullian.org/fathers/addai_2_text.htm; . : Guscin, Mark, "The Image of Edessa", BRILL (2009) - History, p. 167. http://books.google.hu/books?id=IdtHuGi6szgC 27 Áóíó åðìÿíè ìöÿëëèôëÿð äÿ èíêàð åòìèðëÿð. Ìÿñÿëÿí: , " " ( a VI), http://www.vashaktiv.ru/texts/d/dras1.php 28 Allen, Charlotte, "The Christians: Their First Two Thousand Years. A Pinch of Incense. A.D. 70 to 250. From the Fall of Jerusalem to the Decian Persecution", Christian History Project (2002), p. 60, http://books.google.hu/books?id=36FH5bv9aqIC; . ., " ", PDF : http://www.lib.ru/HRISTIAN/apok1.pdf, . 49. 29 "Chronique de Michel le Syrien. Patriarche Jacobite D’Antioche", tome III, Paris (1905), . 261. https://archive.org/stream/MichelLeSyrien3/michael_the_syrian3 30 Cureton, William "Remains of a Very Ancient Recension of the Four Gospels in Syriac", Gorgias Press LLC (1858), Preface lxxvii, http://books.google.hu/books? id=vN2REMlYxXsC 31 Allen, Charlotte, "The Christians. Their first two thousand years. A Pinch of Incense. A.D. 70 to 250. From the Fall of Jerusalem to the Decian Persecution", Christian History Project (2002) - Church history, p. 60. http://books.google.hu/books?id=36FH5bv9aqIC 32 Allen, Charlotte, "The Christians: Their First Two Thousand Years. A Pinch of Incense. A.D. 70 to 250. From the Fall of Jerusalem to the Decian Persecution", Christian History Project (2002), p. 64. http://books.google.hu/books?id=36FH5bv9aqIC 33 Moffett, Samuel H., "A history of Christianity in Asia", Orbis Books (1998), Vol. I, . 57, http://books.google.hu/books?id=_XglAQAAIAAJ 34 Moffett, Samuel H., "A history of Christianity in Asia", Orbis Books (1998), Vol. I, . 58, http://books.google.hu/books?id=_XglAQAAIAAJ 35 Smith, William, "A Dictionary. Christian Biography, Literature, Sects and Doctrines: A Continuation of "The Dictionary of the Bible"", Vol. I., Brown and Company, Boston (1877), pp. 7, 24, http://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=coo.31924092332745;view=1up;seq=4 36 Eusebius, Ecclesiastical History, translated by Arthur Cushman McGiffert, from Nicene and Post-Nicene Fathers, Second Series, Vol. 1. Edited by Philip Schaff and Henry Wace, Buffalo, N.Y., Christian Literature Publishing Co. (1890), PDF : http://www.documentacatholicaomnia.eu/03d/0265-0339,_Eusebius_Caesariensis,_Historia_ecclesiastica_[Schaff],_EN.pdf (p. 137, footnote 214). 37 Cheetham, Samuel, "A History of the Christian Church During the First Six Centuries", Macmillan and Co. (1905), p. 58. https://archive.org/stream/historyofchristian00chee#page/58/mode/2up 38 Cheetham, Samuel, "A History of the Christian Church During the First Six Centuries", Macmillan and Co. (1905), p. 58. https://archive.org/stream/historyofchrist- þçÿêëÿðè éàðàíìûøäû”43. Ñ.Àäøåä ùÿòòà ýöìàí åäèð êè, õðèñòèàíëûüà ðÿüáÿò áÿñëÿéÿí “ßðÿá” Ôèëèï õðèñòèàíëûüû Êîíñòàíòèíäÿí õåéëè ÿââÿë ãÿáóë åòìèø èëê Ðîìà èìïåðàòîðó îëà áèëÿðäè (ùÿð÷ÿíä, òàðèõ÷èëÿð áó ùàãäà éåêäèë ôèêðÿ ýÿëìÿéèáëÿð). ×îõ ýöìàí êè, áó ìöÿëëèô Åäåññà ÷àðûíûí àäûíäà ñÿùâÿ éîë âåðèð, ÷öíêè ùÿãèãÿòÿí òàðèõ÷èëÿðèí ÷îõó ÂÛÛÛ Àáãàðû îíóí âàðèñè ÛÕ Àáãàðëà ñÿùâ ñàëûðäûëàð44. Ú.Á.Ñåãàë þç ÿñÿðèíäÿ áó ñÿùâÿ äèããÿò éåòèðÿðÿê ãåéä åäèðäè êè, Áåëëèíýåð âÿ Âåëëåñ ùÿìèí ñÿùâè ùÿëÿ 1935-úè èëäÿ àøêàð åäèáëÿð45. 1913-úö èëäÿ ÷àïäàí ÷ûõìûø “Êàòîëèê åíñèêëîïåäèéàñû”íûí ìöÿëëèôëÿðè, àç ñîíðà èñÿ àëìàí àëèìè Âàëòåð Áàóåð äÿ ÛÕ Àáãàðûí Åäåññàíûí 206-úû èëäÿ (?) õðèñòèàíëûüû ãÿáóë åòìèø èëê ÷àðû îëäóüóíó éàçûðëàð46. Éÿãèí Â.Áàóåðèí ìÿãñÿäè áóíà èíàíäûðìàã èäè êè, èëê õðèñòèàí ÷àð  Àáãàð äåéèë, ÛÛÛ ÿñðèí ÿââÿëèíäÿ éàøàìûø Åäåññà ôèëîñîôó, èëàùèééàò÷û âÿ øàèð Áàðäåñàíåñèí ìöàñèðè ÷àð “ÛÕ Àáãàð” îëóá47. Ùÿð÷ÿíä ìÿëóìäóð êè, ùÿìèí èëäÿ òàõò-òàúäà ùÿëÿ ÂÛÛÛ Àáãàð ÿéëÿøìèøäè. Ëàêèí áèçèì ö÷öí âàúèá îëàíû áóäóð êè, ìöÿëëèôëÿð Åäåññàäà õðèñòèàíëûüûí ùÿëÿ áèçèì åðàíûí ÛÛ âÿ ÛÛÛ ÿñðëÿðèíèí ãîâóøóüóíäà, éÿíè, Åðìÿíèñòàíäà õðèñòèàíëûüûí ãÿáóë åäèëìÿñèíäÿí 100 èë ÿââÿë ðÿñìè äèíÿ ÷åâðèëäèéèíè åòèðàô åäèðëÿð48. äàâàìû 8-úè ñÿùèôÿäÿ ian00chee#page/58/mode/2up 39 Hastings, James, "A dictionary of Christ and the Gospels", Vol. 1, New York, Charles Scribner’s Sons (August 1906), p. 4. https://archive.org/details/dictionaryofchri01hastuoft 40 Adolph von Harnack, "The Expansion of Christianity in the First Three Centuries", Vol. II, Williams & Norgate (1905), p. 293. https://archive.org/details/theexpansionofch02harnuoft 41 Adolph von Harnack, "The Expansion of Christianity in the First Three Centuries", Vol. II, Williams & Norgate (1905), p. 293. https://archive.org/details/theexpansionofch02harnuoft 42 Lockyer, Herbert, "All the Apostles of the Bible", Zondervan (1988), p. 260. 43 Adshead, Samuel Adrian Miles, "China in World History", Macmillan (2000), p. 27. 44 Ìÿñÿëÿí: Gutschmid, Alfed , "Untersuchungen öber die Geschichte des Kþnligliches Osro‚ne". M‚moires de l’Acad‚mie Imp‚riale des Sciences, de Saint-P‚tersbourg (1887) 35 (1); Uilyam Smit éàçûð êè, “Äèîíèñèíèí õðîíèêàñû” ÿñÿðèíäÿ áó èêè ÷àð ìöõòÿëèô øÿõñëÿð êèìè òÿãäèì åäèëèð, áóíóíëà áåëÿ, î þçö ùåñàá åäèð êè, áóðàäà åéíè àäàìäàí ñþùáÿò ýåäèð. - áàõ: Ñìèòù, Wèëëèàì, “À Äèúòèîíàðé. Úùðèñòèàí Áèîýðàïùé, Ëèòåðàòóðå, Ñåúòñ àíä Äîúòðèíåñ: À Úîíòèíóàòèîí îô “Òùå Äèúòèîíàðé îô òùå Áèáëå””, Âîë. Û., Áðîwí àíä Úîìïàíé, Áîñòîí (1877), ï. 7, httð://babel.hathitrust.org/cgi/ðt?id=coo.31924092332745;view=1uð;seq=4; òàðèõ÷è Ôðåíñèñ Êðóôîðä Áàðêèò “ÛÕ Àáãàð” äåäèêäÿ, Ðîìàéà ñÿôÿðè (Âîðâèê Áîëà ýþðÿ 204-úö èëäÿ- áàõ: .` , . ., . 91.) âÿ õðèñòèàíëûüû ãÿáóë åòìÿñè èëÿ ìÿøùóð îëàí ÷àðû íÿçÿðäÿ òóòóð. - áàõ: Áóðêèòò, Ôðàíúèñ Úðàwôîðä, “Åàðëé Åàñòåðí Úùðèñòèàíèòé: Ñò. Ìàðýàðåò’ñ Ëåúòóðåñ, 1904, îí òùå Ñéðèàú-ñïåàêèíý Úùóðúù”, Ýîðýèàñ Ïðåññ ËËÚ (2004), ïï. 26-27, httð://books.google.hu/books?id=vssdKNm9Ím4C; . httð://www.antikforever.com/ Asie_Mineure/Divers/edesse_osroene.htm 45 Áó ÿñÿðèí 14-úö ñÿùèôÿñèíäÿêè 1-úè èñòèíàäà áàõ: Segal, J.B., "Edessa: The Blessed City", Gorgias Press LLC (2005) - Religion, p. 14. http://books.google.hu/books?id=54ge4Z67t8C 46 " ", " ", http://www.newadvent.org/cathen/05282a.htm; hÿm÷inin bax: Guscin, Mark, "The Image of Edessa", BRILL (2009) History, p. 142, http://books.google.hu/books?id=IdtHuGi6szgC 47 Bauer, Walter "Orthodoxy and Heresy in Earliest Christianity", 2nd German edition, Töbingen (1934), English translation published by Sigler Press (1971), p. 5, http://books.google.hu/books?id=uUkqAAAAYAAJ; ùÿì÷èíèí bax: http://ccat.sas.upenn.edu/rak/publics/new/oldBAUER01.ALL 48 "The Catholic Encyclopedia: An International Work of Reference on the Constitution, Doctrine, Discipline, and History of the Catholic Church", Vol. V, Encyclopedia Press (1913), p. 282, http://books.google.hu/books?id=MnYqAAAAMAAJ 8 www.yeniazerbaycan.com 24 ñåíòéàáð 2014-úö èë, ÷ÿðøÿíáÿ / ¹ 173 (4332) Åðìÿíèëÿðèí ìèô éàðàäûúûëûüû òàðèõäÿ èëê õðèñòèàí äþâëÿòè êîíòåêñòèíäÿ ÿââÿëè 7-úè ñÿùèôÿäÿ Èðôàí Øàùèä ÂÛÛÛ Àáãàðûí õðèñòèàíëûüû ãÿáóë åòìèø Þí Øÿðã äþâëÿòèíèí èëê ùþêìäàðû îëäóüóíó éàçûð49. Úîðú Éàíà (Áåáëà) Ñàìóåë Ìîôôåòèí “Àñèéàäà õðèñòèàíëûüûí òàðèõè” êèòàáûíûí èêèíúè úèëäèíèí èúìàëûíäà Åäåññàíû “áèðèíúè ÿñðäÿ õðèñòèàíëûüûí ïèîíåðè” àäëàíäûðûð50. óõàðûäà àäûíû ÷ÿêäèéèìèç Ñåêñòóñ Éóëèóñ Àôðèêàíóñ (Ñåõòóñ Æóëèóñ Àôðèúàíóñ) 195-úè èëäÿ Ðîìà èìïåðàòîðó Ñåïòèìóñ Ñåâåðóñ èëÿ áèðëèêäÿ Åäåññàéà ýåäèá51, áóíäàí ñîíðà ÷àðû éÿíè, “ìöãÿääÿñ èíñàí” àäëàíäûðûá52. Ñ.Ìîôôåò éàçûð êè, ñàëíàìÿ÷è ùÿìèí “ìöãÿääÿñ èíñàí”ûí õðèñòèàí îëóá-îëìàäûüûíû äÿãèãëÿøäèðìÿéèá, “ëàêèí ðîìàëû òàðèõ÷è ö÷öí áó, Åäåññà ùþêìäàðû ùàããûíäà ãåéðè-àäè ðåìàðêà (èçàùàò - ãåéä Ð.Ì.) èäè”53. Ùÿãèãÿòÿí, õðèñòèàí õðîíîãðàôûí õðèñòèàí îëìàéàí øÿõñè “ìöãÿääÿñ” àäëàíäûðìàñûíû òÿñÿââöð åòìÿê ÷ÿòèíäèð. Ñ.Ðîññ äà ùåñàá åäèð êè, Àáãàðûí êèìè ñÿúèééÿëÿíäèðèëìÿñè ùþêìäàðûí õðèñòèàíëûüà öç òóòìàñû áàðÿäÿ ôèêðèí õåéðèíÿ îëàí àðãóìåíòäèð54. Áóíäàí ÿëàâÿ, Ñ.Ìîôôåò õàòûðëàäûð êè, éóõàðûäà àäûíû ÷ÿêäèéèìèç Áàðäåñàíåñ ÂÛÛÛ Àáãàð òÿðÿôèíäÿí áÿçè ñÿðò áöòïÿðÿñòëèê ÿíÿíÿëÿðèíèí, ìÿñÿëÿí, øÿõñèí þç-þçöíö åìàñêóëéàñèéà åòìÿñèíèí (êèøèëÿðèí àõòàëàíìàñûíûí - ãåéä Ð.Ì.) ãàäàüàí åäèëìÿñèíè îíóí õðèñòèàí äèíèíÿ ìÿíñóá îëìàñû èëÿ áàüëàéûðäû. Áó èñÿ áåëÿ áèð ôèêðè áèð äàùà òÿñäèã åäèð êè, Àáãàð õðèñòèàí îëóá55. Ìÿëóì îëäóüó êèìè, Áàðäåñàíåñ “Þëêÿëÿðèí ãàíóíëàð êèòàáû”íûí (“Áîîê îô òùå Ëàwñ îô òùå Úîóíòðèåñ”) 45-úè ôÿñëèíäÿ éàçûðäû: “Ñóðèéàäà âÿ Óðõàéäà êèøèëÿð Òàðàòàíûí øÿðÿôèíÿ þçëÿðèíè åìàñêóëéàñèéà åäèðäèëÿð56. Ëàêèí ÷àð Àáãàð õðèñòèàí îëàíäàí ñîíðà þçöíö åìàñêóëéàñèéà åäÿí ùÿð êÿñèí ÿëëÿðèíè êÿñìÿéè ÿìð åòäè. Î âàõòäàí áó ýöíÿ ãÿäÿð Óðõàéäà äàùà ùå÷ êÿñ þçöíö åìàñêóëéàñèéà åòìèð”57. Ñ.Ìîôôåò êèëñÿëÿðèí òèêèëìÿñè áàðÿäÿ òàðèõäÿ èëê ñÿíÿäëè ìÿëóìàòû äà Åäåññà âÿ ÂÛÛÛ Àáãàðûí ùàêèìèééÿòè äþâðö èëÿ áàüëàéûð58. Òàðèõ÷è Ú.Ñåãàë éàçûð: “ÛÛÛ ÿñðèí ÿââÿëèíäÿ Åäåññàíûí ÿñàñ ìÿùÿëëÿñèíäÿ êèëñÿ âàðäû, ùÿð÷ÿíä, îëà áèëñèí êè, ÿùàëèíèí ÿêñÿðèééÿòè ùÿëÿ áöòïÿðÿñò îëàðàã ãàëûðäû. Ëàêèí áèð ÿñðäÿí ñîíðà õðèñòèàíëûã áó øÿùÿðäÿ íÿèíêè ùàêèì åòèãàäà ÷åâðèëäè, ùÿòòà Èíúèëèí éàéûëìàñû òàðèõè õðèñòèàí äöíéàñûíäà ÷îõ ïîïóëéàð îëäó. Åäåññà õðèñòèàíëûüû ðÿñìè äèí êèìè ãÿáóë åòìèø èëê ÷àðëûã ñàéûëûð”59. Õðèñòèàíëûüûí éåðëè ìÿäÿíèééÿòÿ ñèðàéÿò åòäèéè Åäåññàäà 198-úè èëäÿ Õðèñòèàí Øóðàñû (Ñèíîä) êå÷èðèëäè60. Áó áàðÿäÿ þç ÿñÿðèíäÿ Êåñàðèéàëû Éåâñåâè éàçûð61. Ùàêèìèééÿò òÿðÿôèíäÿí äÿñòÿê îëìàñàéäû, Øóðà ÷ÿòèí êè, áàø òóòàðäû. Áÿçè òàðèõ÷èëÿð ãåéä åäèðëÿð êè, Ñèíîä áèð èë ÿââÿë, 197-úè èëäÿ êå÷èðèëèá. Ýþðöíöð, îíëàð Úåðîìóí âåðñèéàñûíäà “Õðîíîëîëîýèéà”éà èñòèíàä åäèðëÿð. Îðàäà Ñåïòèìóñ Ñåâåðóñóí ùàêèìèééÿòèíèí 4-úö èëèíäÿ (196-197) ñèíîäëàðûí òÿðòèá åòäèéè éàçûëû ãÿðàðëàðäàí ñþùáÿò à÷ûëûð62. Úåëéåò Ôåéô Åäåññàíûí “èëêèí õðèñòèàíëûüûí òåç áèð çàìàíäà éàéûëäûüû âÿ ÷àðëûüûí ðÿñìè äèíè êèìè òàíûíäûüû”63 Àáãàðëàð ñöëàëÿñèíèí âÿòÿíè îëäóüóíó éàçûð. Ìàðê Ãóñêèí äÿ þç ÿñÿðèíäÿ éàçûð êè, ÿêñÿð òàðèõ÷èëÿð ÂÛÛÛ Àáãàðû Åäåññàíûí èëê õðèñòèàí ÷àðû ùåñàá åäèðëÿð. Ìöÿëëèô  Àáãàðûí Èñà ïåéüÿìáÿð èëÿ éàçûøìàñûíû àüëàáàòàí ùåñàá åòìèð, ëàêèí öçÿðèíäÿ ÂÛÛÛ Àáãàðûí òèàðàñûíäà (éÿíè, áàø þðòöéöíäÿ - òàúûíäà - ãåéä Ð.Ì.) õà÷ îëàí ðÿñìè òÿñâèð îëóíìóø ñèêêÿëÿðè ãåéä åäèð. Îíóí ôèêðèíúÿ áó, ÂÛÛÛ Àáãàðûí õðèñòèàíëûüû ãÿáóë åòìÿñèíÿ äÿëàëÿò åäèð64. Áëîãîñôåðàäà öçÿðèíäÿ ÂÛÛÛ Àáãàðûí òÿñâèðè îëàí ñèêêÿíèí øÿêëè âåðèëèð. Ùþêìäàð ÿëèíäÿ øàùëûã ÿñàñû òóòóá65. Ú.Ñåãàë äà ÂÛÛÛ Àáãàðûí ñèêêÿëÿð öçÿðèíäÿ òèàðà âÿ äèàäåìà èëÿ òÿñâèðèíè ãåéä åäèð66. Ñ.Ðîññ éàçûð: “[Åäåññàíûí] ñîíðàêû ( Àáãàðûí Èñà ïåéüÿìáÿð èëÿ éàçûøìàñû ðÿâàéÿòèíäÿí ñîíðà - ãåéä Ð.Ì.) èäåíòèêëèéèíèí ÿñàñ àìèëè îíóí Ìåñîïîòàìèéà õðèñòèàíëûüûíûí ìÿðêÿçè - “èëê õðèñòèàí äþâëÿòè” âÿ éà “ìöãÿääÿñ øÿùÿð” êèìè øþùðÿò òàïìàñû îëäó. Ìÿùç áó àìèë Åäåññàíûí àäûíû âÿ ñòàòóñóíó Áèçàíñ èìïåðèéàñûíûí êîíòåêñòèíäÿ âÿ îíóí ùöäóäëàðûíäàí êÿíàðäà ãîðóéóá ñàõëàäû”. Ñ.Ðîññ ÂÛÛÛ Àáãàðûí õðèñòèàíëûüû ãÿáóë åòìÿñè âåðñèéàñûíà øöáùÿ èëÿ éàíàøûð. Ôèêðèíè îíóíëà ÿñàñëàíäûðûð êè, îðòàäà îëàí éàëíûç äîëàéû øöáùÿëÿðäèð, áèðáàøà ñöáóòëàð èñÿ éîõäóð. Îíóí ôèêðèíúÿ, ìÿõÿçëÿðäÿ ÿêñèíè òàïìûø éàëíûç èêè òàðèõè ôàêòäàí òàì ãÿòèééÿòëÿ äàíûøìàã îëàð - 201-úè èë äàøãûíûíäàí çèéàí ÷ÿêìèø õðèñòèàí êèëñÿñèíèí âÿ Àáåðñèóñóí þëêÿ áîéó ñÿéàùÿòè çàìàíû ðàñòëàøäûüû õðèñòèàí èúìàëàðûíûí ìþâúóäëóüóíäàí. Áóíóíëà áåëÿ, ìöÿëëèô ùåñàá åäèð êè, õðèñòèàíëûã Åäåññàéà ÛÛ ÿñðèí èêèíúè éàðûñûíäàí ýåú îëìàéàðàã ýÿëèá ÷àòìûøäû67. Áåëÿëèêëÿ, Åðìÿíèñòàí ùå÷ áèð âÿúùëÿ òàðèõäÿ èëê õðèñòèàí äþâëÿòè îëà áèëìÿçäè. Ìîèñåé Õîðåíñêè ÿñÿðèíäÿ þçö åòèðàô åäèð êè, áèëäèéè- É ìèç êèìè, ÂÛÛÛ Àáãàðûí õðèñòèàíëûüû ãÿáóë åòìÿñèíäÿ ÿñàñ ðîë îéíàìûø Áàðäåñàíåñ “áó âÿùøè áöòïÿðÿñò õàëãûí è÷èíäÿí øàýèðäëÿð òàïìàã öìèäè èëÿ” Åðìÿíèñòàíäà äà îëìóø, “ëàêèí îíó îðàäà ãÿáóë åòìÿäèêëÿðèíäÿí Àíè ãàëàñûíà éîëëàíìûø, áóðàäà ìÿáÿäëÿðèí òàðèõèíè îõóìóøäóð...”68. Åðìÿíè “òàðèõ÷èëÿð” à÷ûã-àøêàð ñàõòàêàðëûã åäÿðÿê Åäåññàíûí õðèñòèàíëûüû áèðèíúè ãÿáóë åòìÿñèíèí ÿùÿìèééÿòèíè êè÷èëòìÿéÿ ÷àëûøûðëàð: îíëàðûí áÿçèëÿðè èääèà åäèðëÿð êè, Îñðîéåíàíûí õðèñòèàíëûüû äþâëÿò äèíè êèìè ãÿáóë åòìÿñè, íåúÿ äåéÿðëÿð, “ñàéûëìûð”, ÷öíêè î âàõò ýóéà î, ìöñòÿãèë äåéèëäè âÿ ùÿëÿ (éàõóä àðòûã) äþâëÿò÷èëèéè éîõ èäè. Áó óéäóðìàëàðû ÿñàñëàíäûðìàã ö÷öí îíëàð Îñðîéåíàíûí Åðìÿíèñòàíûí òÿðêèáèíäÿ ýþñòÿðèëäèéè õÿðèòÿ íÿøð åäèð, ñîíðà èñÿ þçëÿðè þçëÿðèíÿ èñòèíàä åäèðëÿð. Ëàêèí îíëàð Îñðîéåíàíûí Áþéöê Òèãðàí òÿðÿôèíäÿí áóíäàí îíóí âàðèñè îëàí ÛÕ Àáãàð Ñåâåðóñ Ðîìàéà äîñòëóã ñÿôÿðèíÿ äÿâÿò îëóíäó, îðàäà ýþçëÿíèëìÿäÿí éàõàëàíäû âÿ òÿáÿÿëÿðè èëÿ ïèñ ðÿôòàð åòìÿêäÿ èòòèùàì îëóíàðàã äåâðèëäè. Ìöÿëëèô éàçûð êè, Åäåññà 213-214-úö èëëÿðäÿ, ÷îõ åùòèìàë 214-úö èëèí éàíâàðûíäà Ðîìà èìïåðèéàñûíûí ìöñòÿìëÿêÿñè îëäó73. Áåëÿëèêëÿ, áó äþâëÿò õðèñòèàíëûüû ðÿñìè äèí êèìè ãÿáóë åòäèéè çàìàí ùÿëÿ ìöñòÿãèë èäè. Áó ùàëäà “òàðèõ÷è” ãèéàôÿñèíÿ áöðöíÿí åðìÿíè òÿáëèüàò÷ûëàðû íÿçÿðÿ àëìûðëàð êè, îíëàðûí àðãóìåíòè þçëÿðèíè âóðóð. Àõû, äÿãèã ìÿëóìäóð êè, Îñðîéåíà õðèñòèàíëûüû ãÿáóë åäÿí çàìàí Åðìÿíèñòàí íþâáÿ èëÿ ýàù Ðîìàíûí, ýàù äà Ïàðôèéàíûí âàññàë ÿðàçèñè èäè, ùàêèìèééÿòäÿ îëàí Ïàðôèéà Àðøàêèëÿð ñöëàëÿñèíèí èñÿ ùàé åòíîñóíà ãÿòèééÿí àèäèééÿòè éîõ èäè. Àãàòàíýåëîñóí øÿùàäÿòèíÿ ýþðÿ õðèñòèàíëûüû ãÿáóë åäÿí åðìÿíè ùþêìäàðû ÛÛÛ Òèðèäàò ùàêè- Åðìÿíè òÿáëèüàò÷ûëàð ìÿñÿëÿäÿí áèõÿáÿð îëàí èíñàíëàðû îíà ýþðÿ ìöÿééÿí ãÿäÿð àëäàäà áèëèðäèëÿð êè, áó ýöí àðàìèäèëëè åäåññàëûëàð ãàëìàéûá. Áó õàëã àññèìèëéàñèéàéà óüðàéàðàã òàðèõèí ñÿùíÿñèíè òÿðê åäèá. Îäóð êè, åðìÿíèëÿð ñàõòàëàøäûðìà éîëóíäà åëÿ áèð ìöãàâèìÿòëÿ öçëÿøìèðëÿð. Àììà åéáè éîõäóð, åäåññàëûëàðûí ÿâÿçèíÿ âèúäàíëû òàðèõ÷èëÿð åðìÿíèëÿðèí õðèñòèàíëûüû áèðèíúè ãÿáóë åòìèø õàëã øþùðÿòèíè þç àäëàðûíà ÷ûõìàëàðûíà èìêàí âåðìÿçëÿð ÷îõ-÷îõ ÿââÿë âÿ éàëíûç ãûñà áèð ìöääÿòÿ ÿëÿ êå÷èðèëäèéèíè, õðèñòèàíëûüûí ãÿáóë åäèëìÿñè çàìàíû èñÿ Åäåññà ùþêìäàðëàðûíûí àðòûã ìöñòÿãèë ñèéàñÿò éöðöòäöêëÿðèíè äèëÿ ýÿòèðìèðëÿð. Âîðâèê Áîë éàçûð êè, Îñðîéåíà å.ÿ. Û ÿñðäÿ àðòûã Åðìÿíèñòàíûí áèð ùèññÿñè äåéèëäè. Å.ÿ. 69-úó èëäÿ Ëóòñè Ëèòñèíè Ëóêóëëóí ÛÛ Òèãðàíà ãàðøû àïàðäûüû ìöùàðèáÿäÿ Û Àáãàð Ïèêà ðîìàëûëàð òÿðÿôèíäÿí þëäöðöëÿíäÿí ñîíðà Ìîèñåé Õîðåíñêèíèí “Åðìÿíèñòàí” àäëàíäûðäûüû Åäåññà èêè ùèññÿéÿ áþëöíöð - Åäåññà âÿ Åðìÿíèñòàí. Ùÿìèí âàõòäàí Åäåññàíûí òàðèõè Åðìÿíèñòàíäàí àéðû èíêèøàô åäèð69. Åéíè çàìàíäà, ìöÿëëèô ÂÛÛÛ Àáãàðûí 204-úö èëäÿ Ðîìàéà ñÿôÿðèíè “äþâëÿò ñÿôÿðè” (!) âÿ “ñîí 150 èëäÿ Ðîìàíûí ýþðäöéö ÿí òÿìòÿðàãëû ñÿôÿð” àäëàíäûðûð êè, áó äà Åäåññàíûí ìöñòÿãèë õÿòòèíè ýþñòÿðèð. Â.Áîë áóðàäàúà ãåéä åäèð êè, Áþéöê Àáãàð þç òÿìòÿðàüû âÿ àìáèñèéàëû èíøààò ïðîãðàìû (õöñóñèëÿ 201-úè èëäÿ áàø âåðÿí äàüûäûúû äàøãûíäàí ñîíðà) èëÿ äåéèë, äàùà ÷îõ õðèñòèàíëûüà öç òóòìàñû èëÿ éàääà ãàëûá. Ìöÿëëèô åòèðàô åäèð: “ßýÿð áó, äîüðóäóðñà, îíäà îíóí ÷àðëûüû äöíéàäà èëê õðèñòèàí äþâëÿòäèð”70. Äàùà ñîíðà î, ÂÛÛÛ Àáãàðû “Åäåññàíûí áþéöê õðèñòèàí ìîíàðõû” àäëàíäûðûð71. îðâèê Áîë, ùÿì÷èíèí òàðèõäÿ ùàíñû äþâëÿòèí õðèñòèàíëûüû áèðèíúè ãÿáóë åòìÿñè ìÿñÿëÿñèíèí ñèéàñèëÿøäèðèëìÿñèíÿ èøàðÿ åäèð. Áèðèíúèëèéÿ éèéÿëÿíìÿê óüðóíäà åðìÿíèëÿðèí Ðîìàäàí äàùà ÷îõ ãûñãàíúëûã àçàðûíà äö÷àð îëäóãëàðûíû àüëûíà áåëÿ ýÿòèðìÿéÿí Â.Áîë éàçûð: “Áåëÿëèêëÿ, ìÿùç Áþéöê Àáãàð (ÂÛÛÛ - ãåéä Ð.Ì.) äöíéàäà èëê õðèñòèàí ìîíàðõû, Åäåññà èñÿ èëê õðèñòèàí äþâëÿòè ðîëóíà èääèà åäèð. ßí áàøëûúàñû èñÿ îäóð êè, áóíóíëà Ðîìàíûí þçöíöí õðèñòèàíëûüû ãÿáóë åòìÿñè ö÷öí ìöùöì ïðåñåäåíò éàðàíìûøäû. Èñòèñíà äåéèë êè,  Àáãàðûí âÿ ÂÛÛÛ Àáãàðûí õðèñòèàíëûüû ãÿáóë åòìÿê òàðèõ÷ÿñè éàëàí îëà áèëÿðäè; Ãÿðáäÿ áó, øöáùÿ àëòûíà àëûíìûøäû (÷îõ ýöìàí, áèðèíúèëèéè Ðîìà âÿ Ìöãÿääÿñ Ïéîòðäàí àëìàã èñòÿìÿäèêëÿðèíÿ ýþðÿ). Ùÿìèí ÿùâàëàò äîüðó èäè éà éîõ, ÿñàñ îäóð êè, Åäåññà ùÿãèãÿòÿí èëêèí õðèñòèàíëûüûí ÿí ìöùöì ìÿðêÿçèíÿ ÷åâðèëäè”72. Ú.Ñåãàë àäûíû ÷ÿêäèéèìèç ÿñÿðèíäÿ éàçûð êè, Åäåññà ÂÛÛÛ Àáãàðûí þëöìöíäÿí ñîíðà ìöñòÿãèëëèéèíè èòèðÿðÿê Ðîìà èìïåðèéàñûíûí ìöñòÿìëÿêÿñè îëäó. Ùÿìèí âàõò òàõò-òàúäà  ìèééÿòäÿ îëäóüó äþâðäÿ Ðîìà èìïåðèéàñûíûí âàññàëû (úëèåíò êèíý) îëàðàã ãàëûðäû âÿ îíóí ñòàòóñó åäåññàëû ùÿìêàðûíûí ñòàòóñóíäàí ùå÷ íÿ èëÿ ôÿðãëÿíìèðäè. Áó òÿùðèôëÿðäÿí ñàâàéû, ùÿìèí “òàðèõ÷èëÿð” Îñðîéåíàíûí õðèñòèàíëûüû áèðèíúè ãÿáóë åòìÿñèíèí ÿùÿìèééÿòèíè  Àáãàðûí (ÂÛÛÛ Ìàíó) Èñà ïåéüÿìáÿðëÿ éàçûøìàñû ùàããûíäà àïîêðèôèê (ìöÿëëèôè òÿñäèã îëóíìàéàí ÿñÿð - ãåéä Ð.Ì.) ÿôñàíÿ èëÿ áàüëû îëìàñû ñÿáÿáèíäÿí ùÿð âÿúùëÿ àçàëòìàüà ÷àëûøûðëàð. Åäåññà ÷àðûíûí êèìèíëÿ éàçûøìàñûíäàí âÿ õðèñòèàíëûüû øÿõñÿí ãÿáóë åòìÿñèíèí ÿñë ñÿáÿáëÿðèíäÿí àñûëû îëìàéàðàã, ôàêò ôàêòëûüûíäà ãàëûð - õðèñòèàíëûã åðìÿíèëÿðäÿí áèð ÿñðäÿí äÿ õåéëè ãàáàã ìÿùç Îñðîéåíàäà ðÿñìè äèí îëóá. Îíèëëèêëÿð ÿðçèíäÿ ãóðóëàí ñàõòàëàøäûðûëìûø êàüûç åâúèéèí äàüûëäûüûíû âÿ Îñðîéåíàíûí áèðèíúè îëàðàã õðèñòèàíëûüû ãÿáóë åòìÿñèíèí òÿêçèáîëóíìàç ôàêòà ÷åâðèëäèéèíè àíëàéàí éàëàí÷û åðìÿíè òàðèõ÷èëÿðè îðèæèíàë ýåäèøÿ ÿë àòäûëàð - ÂÛÛÛ Àáãàðû... “åðìÿíè” ÷àðû, éÿíè, åòíèê “ùàé” åëàí åòäèëÿð. Ùÿì äÿ þçëÿðèíè î äÿðÿúÿäÿ äîëàøäûðäûëàð êè, Åäåññà ÷àðûíû “åðìÿíèëÿøäèðÿíäÿí” ñîíðà õðèñòèàíëûüûí áèðèíúè îëàðàã ãÿáóë åäèëìÿñè òàðèõèíè ÛÛ-ÛÛÛ ÿñðëÿðÿ ÷ÿêìÿéÿ ðèñê åòìÿäèëÿð, ÿââÿëêè êèìè 301-úè èë òàðèõèíäÿ ãàëäûëàð. Ùÿð åùòèìàëà ãàðøû, èøäèð-øàéÿä, ÷àð ÂÛÛÛ Àáãàðûí “þçÿëëÿøäèðèëìÿñè” áàø òóòìàñà. Äîüðóäàí äà, ÿýÿð ÂÛÛÛ Àáãàð “åðìÿíè” ÷àðûäûðñà, îíäà ìÿãàì äöøÿí êèìè þç òàðèõëÿðèíè ãÿäèìëÿøäèðìÿêäÿ àä ÷ûõàðàí åðìÿíèëÿð íèéÿ áó äÿôÿ áóíäàí âàç êå÷äèëÿð âÿ 301-úè èë òàðèõè ÿòðàôûíäà “áàððèêàäà” ãóðìàã ãÿðàðûíà ýÿëäèëÿð? ÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð, åðìÿíèëÿðèí þçëÿðè äÿ áàøà äöøöðëÿð êè, ÂÛÛÛ Àáãàðûí ýóéà “ùàé” ÷àðû îëìàñûíû èääèà åòìÿê òàìàìèëÿ àáñóðääóð. Îñðîéåíàíûí ùÿì ÿùàëèñè, ùÿì äÿ ùàêèì ñöëàëÿñè àðàìèäèëëè èäè. Àðàìåéëÿð âÿòÿíëÿðè ßðÿáèñòàí éàðûìàäàñû îëàí êþ÷ÿðè ñåìèò òàéôàëàðû èäè. Îíëàðûí àäëàðû èëê äÿôÿ å.ÿ. 3-úö ìèíèëëèéèí îðòàëàðûíäàí ÷ÿêèëèð. Å.ÿ. 14-úö ÿñðäÿ àðàìåéëÿð Ñóðèéà ñÿùðàñûíà âÿ îðòà Ôÿðàòà àéàã áàñäûëàð. Åðàìûçäàí ÿââÿë 12-11-úè ÿñðëÿðèí ãîâóøóüóíäà àç ãàëà áöòöí Þí Àñèéàíû áöðöéÿí àðàìåéëÿð áèð ñûðà éåðëÿðäÿ (ìÿñÿëÿí, Èîðäàí ÷àéûíûí øÿðãèíäÿ) îòóðàã ÿùàëèéÿ ÷åâðèëäèëÿð. Àðàìè äèëè ñåìèò äèëëÿðèíäÿí áèðèäèð. Ì 49 Shahid, Irfan, "Rome and the Arabs: Prolegomenon to the Study of Byzantium and the Arabs", Dumbarton Oaks Trustees for Harvard University (1984), pp. 96, 109-112. 50 Yana, George V. (Bebla), "Book Review: A History of Christianity in Asia, Volume II, by Samuel Hugh Moffett" in Journal of Assyrian Academic Studies, Vol. 20, no. 1, 2006, p. 50, http://www.jaas.org/edocs/v20n1/Book%20Reviw-Moffet-Yana.pdf 51 Ñòèâåí Ðîññ ùåñàá åäèð êè, áó ñÿôÿð ÛÛÛ ÿñðèí ÿââÿëèíäÿ îëóá. - áàõ: Ross, Steven K. "Roman Edessa: politics and culture on the Eastern fringes of the Roman empire, 114-242 CE.", London : Routledge (2000), p. 122, http://books.google.hu/books?id=xayEAgAAQBAJ 52 Knight, David, "King Lucius of Britain", The History Press (2014), Chapter 1, http://books.google.hu/books?id=AUw7AwAAQBAJ 53 Moffett, Samuel H., A History of Christianity in Asia", Volume II, Orbis Books (1998), p.59, http://books.google.hu/books?id=_XglAQAAIAAJ 54 Ross, Steven K. "Roman Edessa: politics and culture on the Eastern fringes of the Roman empire, 114-242 CE.", London : Routledge (2000), p. 134, http://books.google.hu/books?id=xayEAgAAQBAJ 55 Moffett, Samuel H., "A History of Christianity in Asia", Volume II, Orbis Books (1998), p.59, http://books.google.hu/books?id=_XglAQAAIAAJ 56 Èëàùÿ Àòàðãàòèñ. 57 Bardesanes, "The Book of the Laws of Countries: Dialogue on Fate of Bardaisan of Edessa" Gorgias Press LLC (1965), http://books.google.hu/books?id=Azyi9LtkZdMC 58 Moffett, Samuel H., "A History of Christianity in Asia", Volume II, Orbis Books (1998), p.58, http://books.google.hu/books?id=_XglAQAAIAAJ 59 Segal, J.B., "Edessa: The Blessed City", Gorgias Press LLC (2005) - Religion, p. 62. http://books.google.hu/books?id=54ge-4Z67t8C 60 Melton, Gordon J., "Faiths Across Time: 5,000 Years of Religious History", ABC-CLIO (Jan 15, 2014), p. 330, http://books.google.hu/books?id=bI9_AwAAQBAJ; Grabe, Joannes Ernestus, "Spicilegium SS. patrum", E theatro Sheldoniano (1698), p. 316, http://books.google.hu/books?id=Zww9AAAAcAAJ 61 Eusebius of Caesarea, Historia ecclesiastica, book V, chapter 23, par. 2, http://www.documentacatholicaomnia.eu/03d/02650339,_Eusebius_Caesariensis,_Historia_ecclesiastica_[Schaff],_EN.pdf 62 Faith, Juliet "The Knights Templar in Somerset", The History Press (Aug 26, 2011), Chapter 8, "The Idol of the Templars", subchapter "A Miraculous Image", http://books.google.hu/books?id=JTM7AwAAQBAJ; Byfield, Ted, "A Glorious Disaster: A.D. 1100 to 1300: The Crusades: Blood, Valor, Iniquity, Reason, Faith", Christian History Project (2008), p. 66, http://books.google.hu/books?iad=o8hJgj5q5IEC 63 Faith, Juliet "The Knights Templar in Somerset", The History Press (Aug 26, 2011), http://books.google.hu/books?id=JTM7AwAAQBAJ 64 Guscin, Mark, "The Image of Edessa", BRILL (2009) - History, p. 157. http://books.google.hu/books?id=IdtHuGi6szgC 65 http://tomverenna.wordpress.com/2013/03/06/ralph-ellis-jesus-and-his-myth-of-the-king-jesus-of-edessa/ 66 Segal, J.B., Edessa: The Blessed City", Gorgias Press LLC (2005) - Religion, p. 70. http://books.google.hu/books?id=54ge-4Z67t8C 67 Ross, Steven K. "Roman Edessa: politics and culture on the Eastern fringes of the Roman empire, 114-242 CE.", London : Routledge (2000), Åðàìûçûí ÿââÿëèíäÿ î, Þí Àñèéàíûí ÿñàñ äàíûøûã äèëè èäè. Ìöàñèð àññóðèéàëûëàð (àéñîðëàð) àðàìåéëÿð íÿñëèíäÿíäèð74. Îñðîéåíàíûí ÷àð ñöëàëÿñèíèí êþêëÿðè Øèìàëè ßðÿáèñòàíäàí îëàí êþ÷ÿðè îðõîéå íàáàòåé òàéôàñûíà ýåäèá ÷ûõûðäû. Îäóð êè, åðìÿíèëÿðÿ ùå÷ áèð àèäèééÿòè éîõ èäè. Êîðíåëè Òàñèä þç “Àííàëëàð”ûíäà Àáãàðû “ÿðÿáëÿðèí ÷àðû” âÿ “ÿðÿá” àäëàíäûðûð, áóíóíëà äà àéäûí ýþñòÿðèð êè, Åäåññà âÿ Åðìÿíèñòàí ìöõòÿëèô äþâëÿòëÿð èäè75. Îñðîéåíàäà ùàêèì åëèòàíûí àðàìåé êþêëÿðèíäÿí Ô.Ê.Áàðêèòèí76 âÿ Â.Áîëóí77 ÿñÿðëÿðèíäÿ ìöôÿññÿë äàíûøûëûð. Èíäè ìÿí îíëàðäàí ÿòðàôëû ñèòàòëàð ýÿòèðìÿéÿúÿéÿì. Àíúàã äÿãèã ìÿëóìäóð êè, ùÿòòà Åðìÿíèñòàí ÷àðëàðûíûí äà ùàé åòíîñó èëÿ ýåíåòèê ÿëàãÿñè îëìàéûá. Åðìÿíè òàðèõ÷èëÿð áó ôàêòû, åëÿúÿ äÿ îíëàðûí êóìèðè ÷àð ÛÛ Òèãðàíûí éàðûïàðôèéàëû îëìàñûíû, õÿðèòÿñè áóýöíêö Åðìÿíèñòàíäà ÷îõ ïîïóëéàð îëàí äþâëÿòèíäÿ èñÿ ùàé åòíèê åëåìåíòèíèí àçëûãäà ãàëìàñûíû èçàù åòìÿê ö÷öí íÿñÿ ôèêèðëÿøèá òàïñàéäûëàð, ïèñ îëìàçäû. àðàãëûäûð êè, Óèëéàì Ñìèò ùÿëÿ èëêèí õðèñòèàíëûã (!) äþâðöíÿ àèä åðìÿíè ñàõòàêàðëûãëàðûíà äèããÿò éåòèðìèøäèð. Èñà ïåéüÿìáÿð èëÿ  Àáãàð àðàñûíäà éàçûøìàäàí äàíûøàðêÿí î, öñòöíäÿ ìöÿëëèô ãåéäëÿðè îëàí ìÿêòóáëàðûí éåð àëäûüû åðìÿíè ñàëíàìÿëÿðèíÿ èñòèíàä åäèð. Ùÿìèí ãåéäëÿðäÿ åðìÿíè òàðèõ÷èëÿð Àáãàðû “Åðìÿíèñòàí ÷àðû” àäëàíäûðûðëàð. Ó.Ñìèò ùèääÿòëÿíèð: “Éàëíûç úîüðàôèéà öçÿðèíäÿ çîðàêûëûãäàí ñîíðà Àáãàðûí òîðïàãëàðûíû Åðìÿíèñòàíûí ùöäóäëàðûíà äàõèë åòìÿê îëàð. Èñòÿíèëÿí ùàëäà éàçûøìà îíóí þëêÿñèíèí êèëñÿ òàðèõèíèí éîõ, ÷àðûí øÿõñè áèîãðàôèéàñûíûí áèð ùèññÿñèäèð”78. Î, ùÿì÷èíèí Ìîèñåé Õîðåíñêèíè þç ÿñÿðèíäÿ “Àáãàð ùàããûíäà äèýÿð ñîí äÿðÿúÿ ãåéðè-ñÿùèù ìöëàùèçÿëÿðëÿ éàíàøû”, ìîíàðõû “Åðìÿíèñòàí ÷àðû” àäëàíäûðäûüûíà ýþðÿ òÿíãèä åäèð. Ó.Ñìèòèí ôèêðèíúÿ, áó, “òàðèõè ñàõòàêàðëûüûí éåíè åëåìåíòèäèð”79. Åäåññà ñàêèíëÿðèíèí âÿ ùàéëàðûí òàìàìèëÿ ìöõòÿëèô åòíîñëàð îëìàñû “Òùå Úùðèñòèàíñ: Òùåèð Ôèðñò Òwî Òùîóñàíä Éåàðñ” êèòàáûíûí èêèíúè úèëäèíäÿ ãåéä îëóíóð. Îðàäà äåéèëèð êè, Ðîìà ÛÕ Àáãàðû äåâèðèá Åäåññàíû þç ìöñòÿìëÿêÿñèíÿ ÷åâèðäèêäÿí ñîíðà ÿââÿëêè êèìè, “ÿðÿáëÿðÿ” (ýþðöíäöéö êèìè, àðàìèäèëëè íàáàòåéëÿðè Ðîìàäà ìÿùç ÿðÿá êèìè ãÿáóë åäèðäèëÿð) åòèáàðû îëìàäûüûíû íöìàéèø åòäèðìÿê èñòÿéèðäè. Ðîìàëûëàðûí åòèáàð åòäèêëÿðè èñÿ Ìåñîïîòàìèéàäà ö÷öíúö áóôåð äþâëÿòèí õàëãû - åðìÿíèëÿð èäè80. Áåëÿëèêëÿ, âóðüóëàíûð êè, Îñðîéåíàíûí âÿ Åðìÿíèñòàíûí ÿùàëèñè åòíèê úÿùÿòäÿí ìöõòÿëèô èäè. Éåðè ýÿëìèøêÿí, åëÿ ùÿìèí êèòàáäà Îñðîéåíàíûí òàðèõäÿ èëê õðèñòèàí äþâëÿòè îëìàñû áèð äàùà òÿñäèãèíè òàïûð. Ìöÿëëèô áèðìÿíàëû îëàðàã ÿðÿá (!) ñöëàëÿñèíÿ àèä åòäèéè  Ãàðà Àáãàðà Èñà ïåéüÿìáÿðèí ìÿêòóáóíäàí áÿùñ åäÿðÿê éàçûð: “Îñðîéåíà åòèãàäûí ýÿëäèéè èëê éåð èäè”81. Ìöÿëëèô äàùà ñîíðà éàäà ñàëûð êè, “Àääàé äîêòðèíàñû”  Àáãàðûí øÿôà òàïìàñûíäàí, õðèñòèàíëûüû ãÿáóë åòìÿñèíäÿí âÿ Îñðîéåíàíûí èëê õðèñòèàí ÷àðëûüûíà ÷åâðèëìÿñèíäÿí ñþç à÷ûð. Þçö äÿ éóõàðûäà ãåéä åäèëäèéè êèìè, ÿùàëèíèí éåíè äèíÿ êå÷ìÿñè ìÿúáóðè äåéèë, ÿãèäÿéÿ ýþðÿ áàø âåðèðäè82. Êåìáðèú Óíèâåðñèòåòèíèí ãÿäèì òàðèõ íÿøðèíèí ìöÿëëèôëÿðè Åäåññàíû âÿ îíóí ùàêèì ñöëàëÿñèíè ÿðÿáëÿðÿ àèä åäèðëÿð83. Îñðîéåíàíûí õðèñòèàíëûüû áèðèíúè ãÿáóë åòìÿñèíèí ÿùÿìèééÿòèíè úöçè äÿ îëñà àçàëòìàüà ÷àëûøàí éàëàí÷û åðìÿíè òàðèõ÷èëÿðè, ùÿòòà “þç” ùþêìäàðëàðûíû (äèããÿòëÿ þéðÿíèëäèêäÿ åðìÿíè åòíèê ìÿíøÿéè îëìàéàí) Åäåññà ÷àðëàðûíûí ñûðàñûíà ãàòìàã êèìè ãåéðè-òàðèõè ìåòîäëàðà ÿë àòûðëàð. Öìèä åäèðëÿð êè, áÿëêÿ áó éîëëà õðèñòèàíëûüû èëê äÿôÿ ðÿñìè äèí êèìè ãÿáóë åòìèø ñöëàëÿíè “åðìÿíèëÿøäèðìÿê” ìöìêöí îëäó. Ìÿñÿëÿí, Îñðîéåíà ùþêìäàðëàðûíûí Ñåãàëûí ÿñÿðèíäÿ ýþñòÿðèëÿí ñèéàùûñûíû Âèêèïåäèéà êèìè ãåéðè-åëìè ìÿíáÿäÿêè ñèéàùû èëÿ ìöãàéèñÿ åäÿíäÿ áåëÿ áèð ôÿðã íÿçÿðÿ ÷àðïûð: 91-109-úó èëëÿð àëèìèí ÿñÿðèíäÿ ñÿëòÿíÿò Ì ôàñèëÿñè (èíòåððåýíóì) êèìè ãåéä îëóíóð, àíúàã Âèêèïåäèéàíûí åðìÿíè ðåäàêòîðëàðû äÿðùàë áó ãåéðè-ìöÿééÿíëèêäÿí ùÿìèí ñÿëòÿíÿò ôàñèëÿñèíÿ “þç” ùþêìäàðëàðû ñàéäûãëàðû Ñàíàòðóêó “ñîõóøäóðìàã” ö÷öí èñòèôàäÿ åòìèøëÿð (áàõ: ùòòï://åí.wèêèïåäèà.îðý/wèêè/Îñðîåíå). Ùèïåðèñòèíàäà ÿñàñÿí “Ñàíàòðóê” (ùòòï://åí.wèêèïåäèà.îðý/wèêè/Ñàíàòðóê) ñÿùèôÿñèíè à÷ûðûã. Îðàäà úÿìè èêè (!) èñòèíàä âàð. Áèðè åëÿ åðìÿíè ìöÿëëèôèí ÿñÿðèíÿ (éÿíè, þçëÿðèíÿ), èêèíúèñè èñÿ äèããÿòëÿ òàíûø îëäóãäà Ñàíàòðóêóí Åäåññàíû èäàðÿ åòìÿñè ùàããûíäà ùå÷ áèð ñþç äåéèëìÿéÿí Èðàíèúà åíñèêëîïåäèéàñûíà èñòèíàääûð (ùòòï://www.èðàíèúàîíëèíå.îðý/àðòèúëåñ/àðìåíèà-èè). Ìàðàãëûäûð êè, Âèêèïåäèéàíûí ùÿìèí ñÿùèôÿñèíäÿ 110-úó èëäÿ Åðìÿíèñòàí òàõò-òàúûíûí Àòðîïàòåíà úàíèøèíè, ñîíðàäàí Ïàðôèéà ùþêìäàðû ÛÛ Ïàêîðóí (78-110-úó èëëÿð) èêè îüëóíäàí áèðèíÿ - ïàðôèéàëû Àêñèäàðà (Åêññäàðà) êå÷ìÿñè åòèðàô åäèëèð. ÛÛ Ïàêîð äèýÿð èêè Ïàðôèéà ùþêìäàðû - Û Âîëîýåçèí âÿ Õîçðîéóí, ùÿì äÿ Åðìÿíèñòàí ÷àðû, éóíàí-ïàðôèéàëû Û Òèðèäàòûí ãàðäàøû èäè. Èíäè íÿ îëñóí? Ìÿýÿð áó áèçÿ éàëàí÷û åðìÿíè òàðèõ÷èëÿðèíèí ìÿíòèãèíäÿí èñòèôàäÿ åäÿðÿê åðìÿíè õàëãûíûí áöòöí ñîíðàêû òàðèõèíèí ñûðô àòðîïàòåíàëûëàðûí, äåìÿëè, àçÿðáàéúàíëûëàðûí ýåíåòèê ÿúäàäëàðûíûí õèäìÿòè îëäóüóíó áÿéàí åòìÿéÿ ÿñàñ âåðèðìè? Àõû, ùÿòòà Ñàíàòðóêóí ñÿëòÿíÿò ôàñèëÿñè äþâðöíäÿ ìöÿééÿí òÿñèð ãöââÿñèíÿ ìàëèê îëäóüóíó ôÿðç åòñÿê áåëÿ, õðèñòèàíëûã éóõàðûäà ýþñòÿðèëÿí êèìè, ùÿð èêè äÿôÿ áèëàâàñèòÿ Îñðîéåíà ñöëàëÿñè Àáãàðëàðûí íöìàéÿíäÿëÿðè òÿðÿôèíäÿí ãÿáóë åäèëèá. Åòíèê åðìÿíèëÿðèí áó ñöëàëÿéÿ âÿ ÿñëèíäÿ Ñàíàòðóêóí þçöíÿ äÿ ùå÷ áèð àèäèééÿòè éîõ èäè! àíàòðóê éàëíûç Åðìÿíèñòàíà îéóíúàã ùþêìäàð òÿéèí åäèëäèéèíÿ ýþðÿ øÿðòè îëàðàã “åðìÿíè” ùþêìäàðû àäëàíäûðûëûðäû (ìöõòÿëèô èëëÿðäÿ Åðìÿíèñòàíûí úàíèøèíè òÿéèí åäèëìèø éóíàí-ïàðôèéàëû Û Òèðèäàò, åëÿúÿ äÿ ÛÛ Ïàêîðóí îüëàíëàðû - ïàðôèéàëû Àêñèäàð âÿ Ïàðòàìàçèðèñ äÿ “åðìÿíè” ùþêìäàðëàðû àäëàíäûðûëûðäûëàð). Áóíóíëà áÿðàáÿð, î þçö Ïàðôèéà Àðøàêèëÿð ñöëàëÿñèíÿ ìÿíñóá èäè. Éÿíè, ìÿíøÿ åòèáàðèëÿ íÿ Ñàíàòðóê, íÿ Û Òèðèäàò ñþçöí ìöàñèð àíëàìûíäà åðìÿíè îëìàéûáëàð. Ñàëíàìÿ÷è Ìîèñåé Õîðåíñêè ãåéä åäèð êè, Ñàíàòðóê, áèëäèéèìèç êèìè, òàìàì áàøãà ñîéêþêöíäÿí îëàí  Àáãàðûí áàúûñû îüëó èäè. Òàðèõ÷èíèí éàçäûüûíà ýþðÿ,  Àáãàðûí84 áàúûñû ïàðôèéàëû ÿðèíäÿí ìöÿééÿí äþâðèëèêëÿ ýàù ðîìàëûëàðûí, ýàù äà ïàðôèéàëûëàðûí èòàÿòèíäÿ îëàí Åðìÿíèñòàíûí âÿ ìöâÿããÿòè îëàðàã ìöñòÿãèëëèéèíè èòèðìèø (Ïàðôèéàíûí õåéðèíÿ) Åäåññàíûí ýÿëÿúÿê ùþêìäàðûíû äöíéàéà ýÿòèðÿ áèëÿðäè. Åùòèìàë âàð êè, Ñàíàòðóêóí àòàñû Û Òèðèäàò îëà áèëÿðäè, ëàêèí áóíóí áèðáàøà ñöáóòó òàïûëìàéûá. Áóíäàí áàøãà, Ñàíàòðóêóí ùÿãèãÿòÿí åðìÿíè òàõò-òàúûíäà Û Òèðèäàòû ÿâÿç åòìÿñèíè äÿ ñöáóòà éåòèðÿí ùå÷ áèð ôàêò éîõäóð. Áèð äÿ êè Ñàíàòðóê òàðèõÿ õðèñòèàíëûüûí ãàòû äöøìÿíè êèìè äöøöá. Ùÿëÿ óøàã èêÿí àíàñû Àâäå ( Àáãàðûí áàúûñû) òÿðÿôèíäÿí Åäåññàäàí Åðìÿíèñòàíà àïàðûëàí Ñàíàòðóê Åäåññàéà ãÿäÿì ãîéàíäà øÿùÿð ñàêèíëÿðèíÿ õðèñòèàíëàðû òÿãèá åòìÿéÿúÿéèíè âÿä åòäè, ëàêèí ñþçöíÿ äþíöê ÷ûõäû. Ñàíàòðóêóí ÿìðè èëÿ àïîñòîëëàð Ôàääåé âÿ Âàðôîëîìåé, ùÿì÷èíèí îíóí þç ãûçû õðèñòèàí Ñàíäóõà ÿçàáëà þëäöðöëäöëÿð. Õðèñòèàíëàðëà áÿðàáÿð, Ñàíàòðóê Àáãàðûí íÿñëèíäÿí îëàí áöòöí êèøèëÿðè ãûðäû. Åðìÿíè òÿáëèüàò÷ûëàð ìÿñÿëÿäÿí áèõÿáÿð îëàí èíñàíëàðû îíà ýþðÿ ìöÿééÿí ãÿäÿð àëäàäà áèëèðäèëÿð êè, áó ýöí àðàìèäèëëè åäåññàëûëàð ãàëìàéûá. Áó õàëã àññèìèëéàñèéàéà óüðàéàðàã òàðèõèí ñÿùíÿñèíè òÿðê åäèá. Îäóð êè, åðìÿíèëÿð ñàõòàëàøäûðìà éîëóíäà åëÿ áèð ìöãàâèìÿòëÿ öçëÿøìèðëÿð. Àììà åéáè éîõäóð, åäåññàëûëàðûí ÿâÿçèíÿ âèúäàíëû òàðèõ÷èëÿð åðìÿíèëÿðèí õðèñòèàíëûüû áèðèíúè ãÿáóë åòìèø õàëã øþùðÿòèíè þç àäëàðûíà ÷ûõìàëàðûíà èìêàí âåðìÿçëÿð. Ñ p. 117, http://books.google.hu/books?id=xayEAgAAQBAJ 68 Smith, William, "A Dictionary. Christian Biography, Literature, Sects and Doctrines: A Continuation of "The Dictionary of the Bible"", Vol. I., Brown and Company, Boston (1877), p. 251, http://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=coo.31924092332745;view=1up;seq=4 69 Ball, Warwick, "Rome in the East: The Transformation of an Empire", Routledge (2002), p. 90, http://books.google.hu/books?id=qQKIAgAAQBAJ 70 Ball, Warwick, "Rome in the East: The Transformation of an Empire", Routledge (2002), p. 91, http://books.google.hu/books?id=qQKIAgAAQBAJ 71 Ball, Warwick, "Rome in the East: The Transformation of an Empire", Routledge (2002), p. 97, http://books.google.hu/books?id=qQKIAgAAQBAJ 72 Ball, Warwick, "Rome in the East: The Transformation of an Empire", Routledge (2002), p. 95, http://books.google.hu/books?id=qQKIAgAAQBAJ 73 Segal, J.B., "Edessa: The Blessed City", Gorgias Press LLC (2005) - Religion, p. 14. http://books.google.hu/books?id=54ge-4Z67t8C 74 (Áó áàðÿäÿ áàõ: ` ". . 1970. 2, . 45). 75 Tacitus, Annals. Book XII, chapters 12 and 14., in "The works of Cornelius Tacitus: with an essay on his life and genius, notes, supplements, &c", Volume II, Washington (1822), pp. 300-302 (êèòàáäà 300-úö ñÿùèôÿ ñÿùâÿí 330-úó êèìè ýþñòÿðèëèá, áåëÿëèêëÿ êèòàáäà èêè 330-úó ñÿùèôÿ éåð àëûá êè, îíëàðäàí áèðèíúèñè 300-úö ñÿùèôÿäèð). http://books.google.hu/books?id=DwUMAAAAYAAJ 76 Burkitt, Francis Crawford, "Early Eastern Christianity: St. Margaret’s Lectures, 1904, on the Syriac-speaking Church", Gorgias Press LLC (2004), pp. 6-9, http://books.google.hu/books?id=vssdKNm9Hm4C 77 Ball, Warwick, "Rome in the East: The Transformation of an Empire", Routledge (2002), pp. 89-92, 96, http://books.google.hu/books?id=qQKIAgAAQBAJ 78 Smith, William, "A Dictionary. Christian Biography, Literature, Sects and Doctrines: A Continuation of "The Dictionary of the Bible"", Vol. I., Brown and Company, Boston (1877), p. 163, http://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=coo.31924092332745;view=1up;seq=4 79 Smith, William, "A Dictionary. Christian Biography, Literature, Sects and Doctrines: A Continuation of "The Dictionary of the Bible"", Vol. I., Brown and Company, Boston (1877), p. 6, http://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=coo.31924092332745;view=1up;seq=4 80 Allen, Charlotte, "The Christians: Their First Two Thousand Years. A Pinch of Incense. A.D. 70 to 250. From the Fall of Jerusalem to the Decian Persecution", Christian History Project (2002), p. 64. http://books.google.hu/books?id=36FH5bv9aqIC 81 Allen, Charlotte, "The Christians: Their First Two Thousand Years. A Pinch of Incense. A.D. 70 to 250. From the Fall of Jerusalem to the Decian Persecution", Christian History Project (2002), p. 59. http://books.google.hu/books?id=36FH5bv9aqIC 82 Allen, Charlotte, "The Christians: Their First Two Thousand Years. A Pinch of Incense. A.D. 70 to 250. From the Fall of Jerusalem to the Decian Persecution", Christian History Project (2002), p. 60. http://books.google.hu/books?id=36FH5bv9aqIC 83 Alan Bowman, Peter Garnsey, Averil Cameron "The Cambridge Ancient History: Volume 12, The Crisis of Empire, AD 193-337", Cambridge University Press (Sep 8, 2005), p. 507, http://books.google.hu/books?id=MNSyT_PuYVMC 84 ," ", 2, 33 34. http://www.vehi.net/istoriya/armenia/khorenaci/02.html 9 www.yeniazerbaycan.com 24 ñåíòéàáð 2014-úö èë, ÷ÿðøÿíáÿ / ¹ 173 (4332) Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíèí ãÿòíàìÿñè àíòè-Àçÿðáàéúàí äàèðÿëÿðèí ìàðàãëàðûíà õèäìÿò åäèð ßëè ßùìÿäîâ: Àçÿðáàéúàí ìöñòÿãèë äþâëÿòäèð âÿ þç òàëåéèíè þçö ùÿëë åòìÿê ùàããûíà ñàùèáäèð. Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíèí áÿçè öçâëÿðèíèí äöøöíäöéö ôîðìàäà Àçÿðáàéúàíà òÿñèð ýþñòÿðìÿê, îíóí äàõèëè èøëÿðèíÿ ãàðûøìàã ìöìêöí äåéèë ãÿáóë åäèëèð. Ìÿñÿëÿí, 2011-úè èë ìàéûí 12-äÿ âÿ 2013-úö èë èéóíóí 15-äÿ Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíäÿ 754 öçâäÿí úÿìè 40-50 äåïóòàòûíûí èøòèðàêû èëÿ, òÿëÿì-òÿëÿñèê Àçÿðáàéúàíëà áàüëû ãÿðÿçëè ãÿòíàìÿëÿð ìöçàêèðÿéÿ ÷ûõàðûëûá âÿ òÿñäèã åäèëèá. Øöáùÿñèç, 2014-úö èë ñåíòéàáðûí 18-äÿ ãÿáóë îëóíìóø ãÿòíàìÿ äÿ áó ãÿáèëäÿíäèð. Ñåíòéàáðûí 18-äÿ Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíäÿ êå÷èðèëìèø ìöçàêèðÿëÿð èëê íþâáÿäÿ áó ãóðóìóí íöôóçóíà ìÿíôè òÿñèð ýþñòÿðÿí øîóäóð. Õàðèúè åðìÿíèïÿðÿñò ãöââÿëÿð áåëÿ óúóç àääûìëàðëà Àçÿðáàéúàíûí ìöñòÿãèë ñèéàñÿòèíÿ òÿñèð âÿ òÿçéèã ýþñòÿðìÿéÿ, îíó þç èíêèøàô éîëóíäàí äþíäÿðìÿéÿ ÷àëûøûðëàð. Äåìîêðàòèê äÿéÿðëÿðèí âÿ òÿñèñàòëàðûí òÿøÿêêöë òàïìàñû, ìöòÿìàäè ñóðÿòäÿ éåíèëÿíÿðÿê èíêèøàô åòäèðèëìÿñè, èíñàí âÿ âÿòÿíäàø ùöãóã âÿ àçàäëûãëàðûíûí òÿìèí âÿ ìöäàôèÿ åäèëìÿñè êèìè òÿìÿë ñòðàòåæè èñòèãàìÿòëÿð ìöñòÿãèë Àçÿðáàéúàí äþâëÿòèíèí ìèëëè ñèéàñÿò êóðñóíóí ÿñàñûíû òÿøêèë åäèð. Îäóð êè, áöòöí áóíëàðûí ôîíóíäà áó ýöí Àçÿðáàéúàí äåìîêðàòèê èíêèøàô éîëóíäà èðÿëèëÿéÿí àâàíãàðä þëêÿëÿð ñûðàñûíäà éåð àëûð. Þëêÿìèçäÿ äåìîêðàòèéàíûí, ùÿì÷èíèí, îíóí áàøëûúà àòðèáóòëàðû îëàí âÿòÿíäàø úÿìèééÿòè âÿ ùöãóãè äþâëÿòèí ìöòëÿã êîìïîíåíòëÿðèíèí òÿøÿêêöë òàïìàñûíû âÿ èíêèøàôûíû òÿìèí åäÿí áàøëûúà àìèë èñÿ ìöòÿìàäè ñóðÿòäÿ ñèñòåì-ñòðóêòóð èñëàùàòëàðûíûí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñèäèð. Èíñàí ùöãóãëàðûíû ÿñàñ òóòäóãëàðûíû èääèà åäÿí Àâðîïà ïàðëàìåíòàðèëÿðè íÿ ö÷öí ãà÷ãûí âÿ ìÿúáóðè êþ÷êöí âÿçèééÿòèíÿ äöøìöø 1 ìèëéîíäàí ÷îõ ñîéäàøûìûçûí ùöãóãëàðûíûí ïîçóëìàñûíà ýþç éóìóðëàð? Äèýÿð ìÿãàì áóäóð êè, Àçÿðáàéúàí ÿëåéùèíÿ èêèëè ñòàíäàðòëàðà ñþéêÿíÿí ãÿðÿçëè ãÿòíàìÿ ãÿáóë åäÿí Àâðîïà Ïàðëàìåíòè èíñàí ùöãóãëàðûíû ÿñàñ òóòäóüóíó èääèà åäèð- òèéàñû” àäû àëòûíäà äöøìÿíëÿ ñûõ ÿìÿêäàøëûã åäÿí Ëåéëà Éóíóñîâà âÿ Àðèô Éóíóñîâ êèìè öíñöðëÿðèí àçàä îëóíìàñûíû, îíëàðûí úèíàéÿòêàð ôÿàëèééÿòèíÿ ìàíå÷èëèê òþðÿäèëìÿìÿñèíè “òÿëÿá åäèð” âÿ áó òèïëè ôÿàëèééÿòè äÿñòÿêëÿéèð. Öìóìèééÿòëÿ, êîíêðåò úèíàéÿò ÿìÿëëÿðèíÿ ýþðÿ ùÿáñ îëóíìóø âÿ éà ìÿùêóì åäèëìèø øÿõñëÿðèí “äÿðùàë, ãåéä-øÿðòñèç àçàä îëóíìàñû”, àíàðõèéà âÿ þçáàøûíàëûüà éîë à÷à áèëÿúÿê “ñÿðùÿäñèç àçàäëûã” òÿëÿáëÿðè, Àçÿðáàéúàíëà ÿìÿêäàøëûã åäÿí äèýÿð áåéíÿëõàëã ãóðóìëàðà ãàðøû òÿçéèã, øàíòàæ úÿùäè âÿ ñ. áó ñÿíÿäèí åéíè çàìàíäà, îíó ãÿáóë åäÿíëÿðèí ìÿêðëè ñèìàñûíû à÷ûã íöìàéèø åòäèðèð. ÀÏ-íèí Àçÿðáàéúàíà òÿçéèã ýþñòÿðìÿê ö÷öí Áåéíÿëõàëã Îëèìïèéà Êîìèòÿñèíÿ âÿ ãóðóìà öçâ îëàí þëêÿëÿðÿ ÷àüûðûøû áóíó áèð äàùà òÿñäèã åäèð. ÀÏ-íèí ãÿòíàìÿñè äîíîñëàðûí, òÿùäèä õàðàêòåðëè, éàëàí èíôîðìàñèéàëàðûí êàðóñåë ìåõàíèçìè ÿñàñûíäà äþâðèééÿñèíÿ òÿêàí âåðèð Äèýÿð òÿðÿôäÿí, ãÿòíàìÿíè ùàçûðëàéàí 46 Àâðîïà Ïàðëàìåíòè äåïóòàòûíûí âÿ îíëàðûí Àçÿðáàéúàíäàêû ìÿíáÿëÿðèíèí êèìëèéè áó ñÿíÿäèí íåúÿ, ùàíñû ìÿãñÿäëÿ ÿðñÿéÿ ýÿëäèéèíè èçàù åäÿ áèëÿð. Éÿíè, “áåøèíúè êîëîí”óí ñèôàðèøëÿ ùàçûðëàäûüû áó äîíîñëàðûí “Äåìîêðàòèéà” âÿ “èíñàí ùöãóãëàðû” ìÿñÿëÿñè Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíèí òèìñàëûíäà ìàíèïóëéàñèéà âàñèòÿñè êèìè... Áöòöí áóíëàðà áàõìàéàðàã, ãåéä åòìÿê ëàçûìäûð êè, áÿçè àíòè-Àçÿðáàéúàí äàèðÿëÿðè áó âÿ éà äèýÿð ìÿñÿëÿëÿð ÿòðàôûíäà äþâëÿòèìèçÿ òÿçéèã åòìÿê, Àçÿðáàéúàíûí éöêñÿê áåéíÿëõàëã èìèúè âÿ ðåéòèíãèíÿ õÿëÿë ýÿòèðìÿê ö÷öí ìöõòÿëèô âàñèòÿëÿðÿ áàø âóðóðëàð. Áó ñûðàäà äàùà ÷îõ “äåìîêðàòèéà”, “èíñàí ùöãóãëàðû” êèìè ôîðìàë ìÿôùóìëàðäàí èñòèôàäÿ åäèëèð. Ìÿñÿëÿí, áó êîíòåêñòäÿ ñîí îëàðàã Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíäÿ (ÀÏ) áèð ãðóï äåïóòàòûí èøòèðàêû èëÿ èíñàí ùöãóãëàðû ìÿñÿëÿñè ÿòðàôûíäà Àçÿðáàéúàí ÿëåéùèíÿ ìöçàêèðÿëÿðèí àïàðûëìàñû âÿ ãÿòíàìÿíèí ãÿáóë åäèëìÿñè áÿçè äàèðÿëÿðèí Àçÿðáàéúàíà ãàðøû ãÿðÿçëè ìþâãåéèíäÿí õÿáÿð âåðèð. Áàøãà ñþçëÿ, áó ùàë íþâáÿòè äÿôÿ îíó ýþñòÿðèð êè, Àâðîïàíûí áÿçè ãóðóìëàðûíûí ôÿàëèééÿòèíèí òèìñàëûíäà “äåìîêðàòèéà” îéóíó ìöñòÿãèë ìèëëè äþâëÿòëÿðÿ, î úöìëÿäÿí Àçÿðáàéúàíà ãàðøû òÿçéèã ìèññèéàñûíà õèäìÿò åäèð. ñÿ, Àçÿðáàéúàí ÿðàçèñèíèí 20 ôàèçèíèí Åðìÿíèñòàí òÿðÿôèíäÿí èøüàë åäèëäèéèíè, 1 ìèëéîíäàí ÷îõ ñîéäàøûìûçûí ãà÷ãûí âÿ ìÿúáóðè êþ÷êöí âÿçèééÿòèíÿ äöøìÿñèíè, 250 ìèíäÿí ÷îõ ñîéäàøûìûçûí þç òàðèõè òîðïàãëàðûíäàí ãîâóëìàñûíû, ìèíëÿðëÿ èíñàíûí õöñóñè ãÿääàðëûã âÿ âÿùøèëèêëÿðÿ ìÿðóç ãàëìàñûíû íèéÿ äèããÿòÿ ÷àòäûðìûð? Ñàùèáÿ Ãàôàðîâà: Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíäÿ áèð ãðóï äåïóòàò Éàõóä, Åðìÿíèñòàíûí èøüàë÷ûëûã âÿ åòíèê òÿìèçëÿìÿ ñèéàñÿòèíèí éåíè òÿðÿôèíäÿí ùàçûðëàíìûø âÿ áèð ìÿðùÿëÿñè îëàí, Àçÿðáàéúàí Àçÿðáàéúàí ðåàëëûãëàðûíà óéüóí õàëãûíûí áàøûíà ýÿòèðèëìèø ãàíëû îëìàéàí ãÿòíàìÿ äåìîêðàòèê ôàúèÿëÿðäÿí áèðè - Õîúàëû ñîéãûðûìû äÿéÿðëÿðèí ùå÷ÿ ñàéûëìàñû, ùÿì÷èíèí, ùàããûíäà ýåð÷ÿêëèêëÿð íÿéÿ ýþðÿ òÿíãèä îáéåêòèíÿ ÷åâðèëìèð? èêèëè ñòàíäàðò íöìóíÿñèäèð ÉÀÏ-ûí Ñÿäð ìöàâèíè - Èúðà êàòèáè ßëè ßùìÿäîâóí ãåéä åòäèéè êèÁåëÿëèêëÿ, ýþðöíÿí îäóð êè, Àâðîïà Ïàðìè, Àâðîïà ïàðëàìåíòàðèëÿðèíÿ éàõøû ìÿëóì ëàìåíòèíèí áèð ãðóï äåïóòàòû þëêÿìèçÿ ãàðøû îëàí äèýÿð ùÿãèãÿò èñÿ Åðìÿíèñòàíûí òÿúàâöëîááè ôÿàëèééÿòè èëÿ ìÿøüóëäóð. Ìÿùç áóíà çö íÿòèúÿñèíäÿ éöç ìèíëÿðëÿ àçÿðáàéúàíëû ýþðÿ äÿ áèð ñûðà ÿñàññûç ìÿñÿëÿëÿðè ãàáàðãà÷ãûí âÿ ìÿúáóðè êþ÷êöíöí êöòëÿâè äàðàã þëêÿìèçÿ ãàðøû òÿçéèã ìåõàíèçìè ôîðñóðÿòäÿ ïîçóëàí ùöãóãëàðûäûð: “Òÿÿñìàëàøäûðìàüà ÷àëûøûðëàð. Éåðè ýÿëìèøêÿí, ñöô êè, îíëàðûí ùöãóãëàðûíûí ãîðóíìàñû, þç äîüìà éóðä-éóâàëàðûíà Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí (ÉÀÏ) Ñÿäð ãàéûòìàñû áàðÿäÿ ãÿòíàìÿ ìöÿëëèôìöàâèíè - Èúðà êàòèáè ßëè ßùìÿäîâ Àâðîïà ëÿðè ùÿð ùàíñû òÿëÿá èðÿëè ñöðìöðëÿð. Ïàðëàìåíòèíèí Àçÿðáàéúàíäà èíñàí ùöãóã20 èëäÿí éóõàðû áèð ìèëéîíà éàõûí ëàðûíà äàèð ãÿáóë åòäèéè ãÿòíàìÿíèí ãÿðÿçëè èíñàíûí êöòëÿâè ñóðÿòäÿ ïîçóëìóø âÿ ãåéðè-îáéåêòèâ îëäóüóíó áèëäèðèá: “Òÿÿñùöãóãëàðûíà áèýàíÿ ãàëàí òÿøêèëàñöô ùèññè èëÿ áèëäèðìÿëèéÿì êè, Àâðîïàíûí òûí ùÿãèãÿòÿ óéüóí îëìàéàí, ìàáó íöôóçëó îðãàíû ãóðóìóí áÿçè äåïóòàòùèééÿòè òÿùðèô åäèëìèø ôàêòëàð ÿñàëàðûíûí äàð ìÿãñÿäëÿð ýöäÿí òÿøÿááöñöñûíäà Àçÿðáàéúàíà ãàðøû èòòèùàìëàð íö äÿñòÿêëÿìÿê êèìè ñÿùâ éîë òóòóá. Ñîí èðÿëè ñöðìÿñèíè ÿäàëÿòñèçëèê ùåñàá åäèðÿì. èëëÿðäÿ Àçÿðáàéúàíûí ñöðÿòëè èíêèøàôû, èíÙöãóãè àíëàéûøëàð ùå÷ çàìàí ñèéàñè àíëàñàíëàðûí ðèôàùûíûí éàõøûëàøìàñû, ôóíäàéûøëàðà, ÿëÿëõöñóñ ñèéàñè êîíéóêòóðàéà ìåíòàë ùöãóã âÿ àçàäëûãëàðûíûí ãîðóíãóðáàí âåðèëìÿìÿëèäèð”. ìàñû Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíèí ùÿð áèð öçâöÝþðöíÿí îäóð êè, ÀÏ äåïóòàòëàðû, ùÿãèíÿ éàõøû ìÿëóìäóð. Îíëàðûí áþéöê áèð ãÿòÿí äÿ, äåìîêðàòèéà òÿÿññöáöíö ÷ÿêñÿéùèññÿñè äÿôÿëÿðëÿ Àçÿðáàéúàíäà îëóáëàð”. äèëÿð, 20 èëäÿí àðòûãäûð Àçÿðáàéúàí òîðïàãëàðûíûí Åðìÿíèñòàí òÿðÿôèíäÿí èøüàëû, áèð ìèëÀâðîïà Ïàðëàìåíòèíèí éîíäàí àðòûã àçÿðáàéúàíëûíûí ãà÷ãûí âÿ áèð ãðóï öçâö þç ìÿúáóðè êþ÷êöíÿ ÷åâðèëìÿñè, ùÿì÷èíèí, àäè “ÿíÿíÿ”ëÿðèíÿ ñàäèãäèð... èíñàíè ùöãóãëàðûíûí ïîçóëìàñû, èøüàë àëòûíäà îëàí ÿðàçèëÿðäÿ åòíèê òÿìèçëÿìÿ ñèéàñÿòèíèí Áèð ìÿãàìû õöñóñè îëàðàã ãåéä åòìÿê àïàðûëìàñû âÿ ñ. áó êèìè ôàêòëàðû äà ìÿëóì ëàçûìäûð: áó ãÿðÿçëè, ñóáéåêòèâ ìöëàùèçÿëÿðÿ ãÿòíàìÿéÿ äàõèë åäÿð, Åðìÿíèñòàíà òÿçéèã ñþéêÿíÿí - ðåàëëûüû ÿêñ åòäèðìÿéÿí ãÿòíàìÿ ýþñòÿðìÿéÿ ÷àëûøàðäûëàð. ýþñòÿðäè êè, Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíèí áèð ãðóï öçâö þç “ÿíÿíÿ”ëÿðèíÿ ñàäèãäèð. ÖìóìèééÿòÀâðîïà Ïàðëàìåíòèíèí þç ëÿ, ÿââÿëêè èëëÿðèí òÿúðöáÿñè äÿ òÿñäèã åäèð êè, ãÿòíàìÿñèíäÿ ãåéðè-ãàíóíè Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíäÿ áó òèïëè ãÿðÿçëè ñÿíÿäëÿð Àçÿðáàéúàíûí èíêèøàôûíû âÿ ìöñòÿãèë ôÿàëèééÿò ýþñòÿðÿíëÿðè ñèéàñÿòèíè ùÿçì åäÿ áèëìÿéÿí áÿçè õàðèúè åðãàíóíëàðû ïîçàíëàðû ìÿíèïÿðÿñò äàèðÿëÿðèí ñèôàðèøè ÿñàñûíäà ãóäÿñòÿêëÿìÿñè íÿéè èôàäÿ åäèð? ðóìóí èñëàìîôîá, ùÿì÷èíèí, àíòè-Àçÿðáàéúàí ìþâãåëè áèð ãðóï äåïóòàòû òÿðÿôèíäÿí ùàÁóíëàðëà éàíàøû, Àâðîïà Ïàðëàìåíòè Åðçûðëàíûð âÿ îëäóãúà ìÿùäóä ñàéäà ïàðëàìÿíèñòàíûí èøüàëúû ñèéàñÿòèíÿ ñîí ãîéìàã ìåíò öçâëÿðèíèí èøòèðàêû èëÿ êå÷èðèëÿí èúëàñäà òÿëÿáè èëÿ ÷ûõûø åòìÿê ÿâÿçèíÿ, “õàëã äèïëîìà- ãÿòíàìÿ ùàëûíà ñàëûíàðàã ãÿáóë åäèëìÿñè áèð ãðóï åðìÿíèïÿðÿñò èøáàçûí ÀÏ-íèí àäûíäàí ñïåêóëéàñèéà úÿùäèíäÿí áàøãà áèð øåé äåéèë. Åéíè çàìàíäà, áó ãÿòíàìÿ äîíîñëàðûí, òÿùäèä õàðàêòåðëè, éàëàí èíôîðìàñèéàëàðûí êàðóñåë ìåõàíèçìè ÿñàñûíäà äþâðèééÿñèíÿ òÿêàí âåðèð. Ùÿìèí éàëàí âÿ ãÿðÿçëè èíôîðìàñèéàëàð õàðèúè àíòè-Àçÿðáàéúàí äàèðÿëÿðèí ñèôàðèøè ÿñàñûíäà ÀÕÚÏ, “Ìèëëè øóðà”, îíëàðûí òÿñèðè àëòûíäà îëàí ÃÙÒ-ëÿðèí âÿ ìåäèàíûí ìÿòáÿõèíäÿ ùàçûðëàíûð, ñîíðà èñÿ ÀÏ êèìè ãóðóìëàð òÿðÿôèíäÿí äþâðèééÿéÿ áóðàõûëûð. Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíèí áó úöð ãÿòíàìÿëÿð ãÿáóë åòìÿñè éîëâåðèëìÿçäèð ßí ÿñàñû, ãåéä åòìÿê ëàçûìäûð êè, Àçÿðáàéúàíûí öçâ îëìàäûüû âÿ ãàðøûñûíäà ùå÷ Áèëìàí Âÿëèéåâ: Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíäÿ Àçÿðáàéúàí ÿëåéùèíÿ ãÿðÿçëè ãÿòíàìÿíèí ãÿáóë åäèëìÿñè ãóðóìóí áèð ãðóï öçâöíöí àíòè-Àçÿðáàéúàí äàèðÿëÿðëÿ âÿ åðìÿíèïÿðÿñò ÷åâðÿëÿðëÿ èøáèðëèéèíèí íÿòèúÿñèäèð áèð þùäÿëèê äàøûìàäûüû Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíèí áöòöí åòèê íîðìàëàðà, äèïëîìàòèê ãàéäàëàðà, Àâðîïà Èòòèôàãû èëÿ áèð ÷îõ ñàùÿëÿð öçðÿ ÿìÿêäàøëûã ÿëàãÿëÿðèíèí ðóùóíà çèää, èêèëè ñòàíäàðòëàðûí áàðèç íöìóíÿñè îëàí áåëÿ ñÿíÿäëÿð ãÿáóë åòìÿñè éîëâåðèëìÿçäèð. ÉÀÏ-ûí Ñÿäð ìöàâèíè - Èúðà êàòèáè ßëè ßùìÿäîâóí âóðüóëàäûüû êèìè: “Àçÿðáàéúàí ìöõòÿëèô ëàéèùÿëÿð öçðÿ Àâðîïà Èòòèôàãû èëÿ ÿìÿêäàøëã åäèð. Ëàêèí áó ÿìÿêäàøëûã Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíÿ ÿñàññûç îëàðàã Àçÿðáàéúàíà èòòèùàìëàð èðÿëè ñöðìÿéÿ ìÿíÿâè ùàãã âåðìèð. Àçÿðáàéúàí ìöñòÿãèë äþâëÿòäèð âÿ þç òàëåéèíè þçö ùÿëë åòìÿê ùàããûíà ñàùèáäèð. Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíèí áÿçè öçâëÿðèíèí äöøöíäöéö ôîðìàäà Àçÿðáàéúàíà òÿñèð ýþñòÿðìÿê, îíóí äàõèëè èøëÿðèíÿ ãàðûøìàã ìöìêöí äåéèë”. Àâðîïà Ïàðëàìåíòè íÿ ö÷öí “ãîúà ãèòÿ”íèí “ïîëèñ äåìîêðàòèéàñû”íà ìöíàñèáÿò áèëäèðìèð? Êèìñÿéÿ ñèðð äåéèë êè, áó ýöí Àâðîïà þë- êÿëÿðèíäÿ úèääè èíñàí ùöãóãëàðû ïîçóíòóëàðû ìþâúóääóð âÿ ùàêèìèééÿò ñòðóêòóðëàðû âÿòÿíäàøëàðà ãàðøû çîðàêûëûã, äèñêðèìèíàñèéà ùàëëàðûíà éîë âåðèðëÿð. Àâðîïà Èòòèôàãû þëêÿëÿðèíäÿ âÿòÿíäàøëàðûí òîïëàøìàã, þç ôèêèðëÿðèíè ñÿðáÿñò øÿêèëäÿ èôàäÿ åòìÿê ùöãóãó ùÿì ãàíóíâåðèúèëèê, ùÿì äÿ ïðàêòèêè úÿùÿòäÿí ìÿùäóäëàøäûðûëäûüû ùàëäà, Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíèí Àçÿðáàéúàíà ãàðøû èðÿëè ñöðäöéö “òÿëÿá”ëÿð ãÿðÿçëè ìöíàñèáÿòèí ÿñë íöìóíÿñè êèìè ñÿúèééÿëÿíäèðèëÿ áèëÿð. Ñàäàëàíàíëàðûí ôîíóíäà áåëÿ áèð ñóàë ìåéäàíà ÷ûõûð: Àâðîïà Ïàðëàìåíòè íÿ ö÷öí “ãîúà ãèòÿ”íèí “ïîëèñ äåìîêðàòèéàñû”íà ìöíàñèáÿò áèëäèðìèð? Àçÿðáàéúàí èúòèìàèééÿòè Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíèí ãÿòíàìÿñèíè íàðàçûëûãëà ãàðøûëàéûð Àçÿðáàéúàí èúòèìàèééÿòè - çèéàëûëàð, ýÿíúëÿð, åêñïåðòëÿð âÿ ñ. Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíèí ãÿòíàìÿñèíè êÿñêèí ãûíàéûð, áó ãóðóìó åðìÿíèïÿðÿñò ãöââÿëÿðèí ñèôàðèøëÿðèíè éåðèíÿ éåòèðìÿêäÿ èòòèùàì åäèð âÿ áó òèïëè ôÿàëèééÿòÿ ñîí ãîéóëìàñûíû òÿëÿá åäèð. Ìÿñÿëÿí, ÀØÏÀ-íûí Ðàñèçì âÿ Êñåíîôîáèéà àëò êîìèòÿñèíèí ñÿäðè, Ìèëëè Ìÿúëèñèí äåïóòàòû Ñàùèáÿ Ãàôàðîâà áèëäèðèá êè, Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíäÿ áèð ãðóï äåïóòàò òÿðÿôèíäÿí ùàçûðëàíìûø âÿ Àçÿðáàéúàí ðåàëëûãëàðûíà óéüóí îëìàéàí ãÿòíàìÿ äåìîêðàòèê äÿéÿðëÿðèí ùå÷ÿ ñàéûëìàñû, ùÿì÷èíèí, èêèëè ñòàíäàðò íöìóíÿñèäèð: “Àâðîïà Ïàðëàìåíòè, áèð òÿðÿôäÿí, èíñàí ùöãóãëàðûíûí ãîðóíìàñû ïðèíñèïèíäÿí ÷ûõûø åòäèéèíè áÿéàí åäèð, äèýÿð òÿðÿôäÿí èñÿ, ìþâúóä ôàêòëàðû - ðåàëëûãëàðû ùå÷ÿ ñàéàðàã Àçÿðáàéúàíà ãàðøû ÿäàëÿòñèç éàíàøìà ñÿðýèëÿéèð. Àçÿðáàéúàí ùöãóãè äþâëÿòäèð âÿ þëêÿìèçäÿ ãàíóí ïîçóíòóñóíà éîë âåðìèø ùÿð áèð øÿõñèí ùöãóãè ìÿñóëèééÿòÿ úÿëá îëóíìàñû ãàíóíóí òÿëÿáèäèð. Àììà Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíèí áèð ãðóï öçâö áó ìÿãàìû ýþçàðäû åäÿðÿê ãÿðÿçëè êàìïàíèéà àïàðûð. Þëêÿ äàõèëèíäÿêè áÿçè àíòèìèëëè ãðóïëàðûí ðåàëëûüà óéüóí îëìàéàí ìÿëóìàòëàðû, äîíîñëàðû ÿñàñûíäà áåëÿ áèð ãÿòíàìÿíèí ãÿáóë åäèëìÿñè Àçÿðáàéúàíà ãàðøû ãÿðÿçèí èôàäÿñèäèð”. “Éàõøû îëàðäû êè, ùÿìèí ãÿòíàìÿíè ùàçûðëàéàí ïàðëàìåíòàðèëÿð ãà÷ãûí âÿ ìÿúáóðè êþ÷êöí âÿçèééÿòèíäÿ îëàí 1 ìèëéîíäàí àðòûã ñîéäàøûìûçûí ùöãóãëàðûíûí ïîçóëìàñûíà äà ìöíàñèáÿò áèëäèðñèíëÿð”, äåéÿ Ñ. Ãàôàðîâà ÿëàâÿ åäèá. Ìèëëè Ìÿúëèñèí äåïóòàòû ×èíýèç Ãÿíèçàäÿ èñÿ äåéèá êè, Àâðîïà Ïàðëàìåíòè áó úöð ãÿòíàìÿëÿðëÿ Àçÿðáàéúàíà òÿçéèã ýþñòÿðÿ áèë- ×èíýèç Ãÿíèçàäÿ: Àâðîïà Ïàðëàìåíòè áó úöð ãÿòíàìÿëÿðëÿ Àçÿðáàéúàíà òÿçéèã ýþñòÿðÿ áèëìÿç ìÿç: “Þëêÿìèçèí íÿùÿíý åíåðæè ëàéèùÿëÿðèíÿ èìçà àòäûüû áèð çàìàíäà áåëÿ áèð ãÿòíàìÿíèí ãÿáóëó àíòè-àçÿðáàéúàí÷û ãöââÿëÿðèí ïëàíûäûð”. ×.Ãÿíèçàäÿ áèëäèðèá êè, Àëìàíèéà ïàðëàìåíòèíèí öçâö òÿðÿôèíäÿí òÿãäèì îëóíàí ëàéèùÿíèí Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíèí öçâëÿðè òÿðÿôèíäÿí ãÿáóëó òÿÿññöô äîüóðóð. Îíóí ñþçëÿðèíÿ ýþðÿ, áÿçè õàðèúè ãöââÿëÿð ùàíñûñà áèð ìÿñÿëÿíè ïðîáëåìÿ ÷åâèðÿðÿê Àçÿðáàéúàíà ãàðøû èñòèôàäÿ åòìÿéÿ ÷àëûøûðëàð. “Àçÿðáàéúàíäà áèð ìèëéîíà éàõûí ãà÷ãûí âÿ ìÿúáóðè êþ÷êöíöí èíñàí ùàãëàðû, éàøàìàã, ñÿðáÿñò òîïëàøìàã ùöãóãëàðû, öìóìèééÿòëÿ, áöòöí ùöãóãëàðû ïîçóëóá. Àììà áåéíÿëõàëã òÿøêèëàòëàð îíëàðûí ùöãóãëàðûíûí áÿðïàñû èñòèãàìÿòèíäÿ úèääè àääûìëàð àòìûðëàð. Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíèí áó úöð àääûìû èñÿ þçöíöí íöôóçóíà çÿðáÿ âóðà áèëÿð”, - äåéÿ ×.Ãÿíèçàäÿ ãåéä åäèá. ÉÀÏ Àáøåðîí ðàéîí òÿøêèëàòûíûí ñÿäðè Áèëìàí Âÿëèéåâ èñÿ áèëäèðèá êè, Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíäÿ Àçÿðáàéúàí ÿëåéùèíÿ ãÿðÿçëè ãÿòíàìÿíèí ãÿáóë åäèëìÿñè ãóðóìóí áèð ãðóï öçâöíöí àíòè-Àçÿðáàéúàí äàèðÿëÿðëÿ âÿ åðìÿíèïÿðÿñò ÷åâðÿëÿðëÿ èøáèðëèéèíèí íÿòèúÿñèäèð: “Àçÿðáàéúàí ãàíóíëàðûí àëèëèéèíèí òÿñáèò îëóíäóüó ùöãóãè äþâëÿòäèð. Þëêÿìèç, åéíè çàìàíäà, Ãÿðáèí äåìîêðàòèê èíñòèòóòëàðû èëÿ ñûõ ÿìÿêäàøëûã ÿëàãÿëÿðèíÿ ìàëèêäèð. Àçÿðáàéúàíûí äåìîêðàòèê èíêèøàôû Ãÿðá òÿðÿôèíäÿí òÿãäèð îëóíóð. Áåëÿ îëàí ùàëäà, Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíèí áèð ãðóï öçâöíöí þëêÿìèçÿ ãàðøû ãÿðÿçëè êàìïàíèéàñû ãÿáóëåäèëìÿçäèð. Áöòþâëöêäÿ, áó ãÿòíàìÿ àíòè-Àçÿðáàéúàí äàèðÿëÿðèí ìàðàãëàðûíû èôàäÿ åäÿí, ãÿðÿçëè âÿ ÿäàëÿòñèç ñÿíÿääèð”. Íóðëàí ÃßËßÍÄßÐËÈ Ñèéàâóø Íîâðóçîâ: Ãóðóëòàéäà ìÿüëóá îëàí ãðóï “Ìöñàâàò”û òÿðê åäÿúÿê “Ìöñàâàò Ïàðòèéàñû äàõèëèíäÿ åëÿ ãðóïëàøìà ýåäèð, àðòûã î ãðóïëàøìà àðàñûíäà î ãÿäÿð êÿñêèí ôèêèð àéðûëûüû âàð êè, ãóðóëòàéäà áóíëàðäàí ùàíñû ñå÷èëñÿ, ìÿüëóá îëàí î áèðè ãðóï àâòîìàòèê ïàðòèéàíû òÿðê åäÿúÿê”. Áóíó ÀÏÀ-éà à÷ûãëàìàñûíäà Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí (ÉÀÏ) Èúðà êàòèáèíèí ìöàâèíè, ìèëëÿò âÿêèëè Ñèéàâóø Íîâðóçîâ áèëäèðèá. Î ãåéä åäèá êè, íàìèçÿäëÿð áèð-áèðèíè êÿñêèí èòòèùàì åäèðëÿð: “Áèðè î áèðèíÿ äåéèð “ïîòåíñèàëûí òöêÿíèá”, î áèðè áóíà äåéèð “èíñàíëàðû òàíûìàã øàíñû àøàüûäûð”, éàõóä äåéèð “ìÿí Èñà Ãÿìáÿðèí êàáèíåòèíäÿ ýåäèá îòóðàúàüàì”. Èíäèäÿí ùÿëÿ Èñà Ãÿìáÿð ÷ûõìàìûø îíóí êàáèíåòèíÿ ýþç äèêèáëÿð. Áèð ñþçëÿ, îíëàðûí íàìèçÿä êèìè éåòèøäèðäèêëÿðè áó äöøöíúÿëè èíñàíëàðäûð. Î ãÿäÿð êÿñêèí ãàðøûäóðìà âàð êè, ìÿüëóá îëàí ãðóï ïàðòèéàíû òÿðê åäÿúÿê”. Ñ.Íîâðóçîâ äåéèá êè, ùàçûðäà ñå÷êè ãàáàüû “Ìöñàâàò”äà èêè ãðóï âàð - ìöùàôèçÿêàðëàð âÿ èñëàùàò÷ûëàð. Ìöùàôèçÿêàðëàð Àðèô Ùàúûëû âÿ ÿòðàôû, ãàëàíëàðû èñÿ èñëàùàò÷ûëàðäûð: “Èñëàùàò÷ûëàðûí èðàäû îäóð êè, Àðèô Ùàúûëûíûí òÿìñèë åòäèéè ãðóï áàøäà Èñà Ãÿìáÿð îëìàãëà - 20 èëäèð êè, ïàðòèéàíû íöôóçäàí ñàëûá, ïàðòèéà áöòöí ñå÷êèëÿðäÿ óäóçàðàã ýåðè ýåäèá âÿ ÿí ÿñàñû, òÿðÿôäàøû îëäóãëàðû ïàðòèéàëàðëà ìöíàñèáÿòäÿ äÿ èíòðèãàëàð éàðàíûá. Ìÿñÿëÿí, ÀÕÚÏ èëÿ ìöíàñèáÿòëÿðè ýþç ãàáàüûíäàäûð. Èñëàùàò÷ûëàð äåéèð êè, áèç èñëàùàòëàðà ýåòìÿëèéèê âÿ áóíóí íÿòèúÿñèíäÿ äÿ ïàðòèéà èíêèøàô åäèá éåíè íÿôÿñÿ ñàùèá îëìàëûäûð”. ÉÀÏ Èúðà êàòèáèíèí ìöàâèíè áèëäèðèá êè, èíäèêè ÿðÿôÿäÿ “Ìöñàâàò”äàêû ãðóïëàðäàí áèðè ïàðòèéàíû ýÿëèð ìÿíáÿéè îëàí çàâîäà ÷åâèðèá. Îíóí ñþçëÿðèíÿ ýþðÿ, áó ãðóï äèýÿðëÿðèíè óçàãëàøäûðàðàã èñëàùàòëàðûí ãàðøûñûíû àëìàã èñòÿéèð êè, ïàðòèéàíû çàâîä êèìè ñàõëàñûí: “ßýÿð ìÿí àä ÷ÿêñÿì, äÿðùàë åëÿ áàøà äöøÿúÿêëÿð êè, èãòèäàð î áèðè ãðóïó äÿñòÿêëÿéèð âÿ îíà ýþðÿ êèìèíñÿ àäûíû ÷ÿêèá èòòèùàì åäèð”. Ñ.Íîâðóçîâ îíó äà äåéèá êè, Ìöñàâàò Ïàðòèéàñû ãóðóëòàéûíûí êå÷èðèëèá-êå÷èðèëìÿìÿñè ùÿëÿ äÿ ñóàë àëòûíäàäûð: “Ùÿð ýöí áèð ãÿðàð ãÿáóë åäèðëÿð. Ýàù äåéèðëÿð éåðèìèç áàëàúàäûð, ýàù äåéèðëÿð ïóëóìóç éîõäóð èúàðÿ ùàããûíû þäÿìÿê ö÷öí âÿ ñàèð”. ×åõèéàíûí Àçÿðáàéúàíäàêû ñÿôèðè ÁÄÓ-äà îëóá Äöíÿí ×åõèéàíûí Àçÿðáàéúàíäàêû ôþâãÿëàäÿ âÿ ñÿëàùèééÿòëè ñÿôèðè Âèòåçñëàâ Ïèâîíêà Áàêû Äþâëÿò Óíèâåðñèòåòèíäÿ (ÁÄÓ) îëóá. Ãîíàüû ãÿáóë åäÿí ÁÄÓ-íóí ðåêòîðó, àêàäåìèê Àáåë Ìÿùÿððÿìîâ îíà óíèâåðñèòåò ùàããûíäà ìÿëóìàò âåðèá, ðÿùáÿðëèê åòäèéè òÿùñèë ìöÿññèñÿñèíèí áåéíÿëõàëã ÿëàãÿëÿðèíäÿí, öçâö îëäóüó òÿøêèëàòëàðëà èøáèðëèéèíäÿí äàíûøûá. Óíèâåðñèòåòëÿ òàíûøëûã õàðàêòåðè äàøûéàí ýþðöøäÿ ÁÄÓ èëÿ ×åõèéà óíèâåðñèòåòëÿðè àðàñûíäà ÿìÿêäàøëûã ìÿñÿëÿëÿðè ìöçàêèðÿ îëóíóá âÿ éåíè èñòèãàìÿòëÿð ìöÿééÿíëÿøèá. Ñÿôèð óíèâåðñèòåòèí åëìè-òÿäãèãàò âÿ òÿäðèñ ëàáîðàòîðèéàëàðû, î úöìëÿäÿí, åëìè ìÿðêÿçëÿðè èëÿ òàíûø îëóá. ÍÓÐËÀÍ Ìÿëàùÿò Èáðàùèìãûçû: Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíèí ãÿòíàìÿñèíèí ìàùèééÿòèíäÿ Àçÿðáàéúàíûí ýöúëÿíìÿñèíèí àðçóëàíìàìàñû äàéàíûð “Áó ýöí äöíéàäà ÷îõ òÿùëöêÿëè ïðîñåñëÿð ýåäèð. Âÿçèééÿò î ùÿääÿ ÷àòûá êè, àéðû àéðû äþâëÿòëÿðèí ÁÌÒ òÿðÿôèíäÿí òàíûíàí ÿðàçèëÿðèíèí äÿéèøäèðèëìÿñèíÿ úÿùäëÿð åäèëèð, îíëàðûí òÿáèè ñÿðâÿòëÿðèíèí ìÿíèìñÿíèëìÿñè óüðóíäà à÷ûã ìöáàðèçÿ ýåäèð”. Áó ôèêèðëÿðè éàï.îðý.àç ñàéòûíà ÉÀÏ Ñèéàñè Øóðàñûíûí öçâö, Ìèëëè Ìÿúëèñèí äåïóòàòû Ìÿëàùÿò Èáðàùèìãûçû äåéèá. Ì.Èáðàùèìãûçû áèëäèðèá êè, Àçÿðáàéúàí äþâëÿòè ýöúëÿíäèêúÿ îíóí òÿùëöêÿñèçëèê êîíñåïñèéàñû âÿ äîêòðèíàñû äàùà äà ýöúëÿíäèðèëèð. Îíóí ñþçëÿðèíÿ ýþðÿ, áó äà áÿçè õàðèúè ãöââÿëÿðèí âÿ ýöúëÿðèí õîøóíà ýÿëìèð. “Îíà ýþðÿ äÿ, ìöõòÿëèô áÿùàíÿëÿðëÿ þëêÿìèçÿ ãàðøû òÿçéèãëÿð åäèðëÿð. Àâðîïà Ïàðëàìåíòèíèí ãÿòíàìÿñèíèí ìàùèééÿòèíäÿ äÿ áó àìèë äàéàíûð. Àçÿðáàéúàí äþâëÿòè ùÿéàòà êå÷èðäèéè ñèéàñÿòäÿ ìèëëè ìàðàãëàðûìûçûí òÿìèí îëóíìàñûíà ÿñàñëàíûð. Îíà ýþðÿ äÿ, äþâëÿòèìèç áó ìÿñÿëÿäÿ äàèì þç ïðèíñèïèàëëûüûíû ãîðóéóð” - äåéÿ, ÉÀÏ Ñèéàñè Øóðàñûíûí öçâö âóðüóëàéûá. ÁÄÓ-äà áèðèíúè êóðñ òÿëÿáÿëÿðè èëÿ ýþðöøëÿð êå÷èðèëèð Áàêû Äþâëÿò Óíèâåðñèòåòè (ÁÄÓ) òÿëÿáÿ ùÿìêàðëàð èòòèôàãû êîìèòÿñè ÿíÿíÿâè îëàðàã ùÿéàòà êå÷èðäèéè áèðèíúè êóðñ òÿëÿáÿëÿðè èëÿ ýþðöøëÿðèíÿ áàøëàéûá. Óíèâåðñèòåòäÿí ÀçÿðÒÀú-à áèëäèðèáëÿð êè, áó àëè òÿùñèë îúàüûíûí ùöãóã âÿ ýåîëîýèéà ôàêöëòÿëÿðèíèí òÿëÿáÿëÿðè èëÿ êå÷èðèëÿí ýþðöøäÿ ÁÄÓ-íóí òÿëÿáÿ ùÿìêàðëàð èòòèôàãû êîìèòÿñèíèí ñÿäðè Äàøãûí Ãÿíáÿðîâ ñîí èëëÿðäÿ þëêÿäÿ ùÿéàòà êå÷èðèëÿí ãóðóúóëóã èøëÿðè, òÿëÿáÿëÿð ö÷öí éàðàäûëàí éåíè òåõíîëîýèéàëàð áàðÿäÿ ÿòðàôëû ìÿëóìàò âåðèá. Ñÿäð óíèâåðñèòåòäÿ îëàí òÿäðèñ ïðîñåñè, äàõèëè íèçàì-èíòèçàì ãàéäàëàðû ùàããûíäà ñþç à÷ûá âÿ ùÿð áèð òÿëÿáÿíè äÿðñëÿðèíäÿ áàúàðûãëû îëìàüà ñÿñëÿéèá. Èäìàí êàôåäðàñûíûí ìöäèðè Àêèô Àòàêèøèéåâ óíèâåðñèòåòäÿêè èäìàí çàëëàðû, èäìàí êëóáëàðû ùàããûíäà ìÿëóìàò âåðèá. Ñîíðà óíèâåðñèòåòäÿ êå÷èðèëÿí ëàéèùÿëÿð áàðÿäÿ ìÿëóìàòëàð äèããÿòÿ ÷àòäûðûëûá. 10 www.yeniazerbaycan.com 24 ñåíòéàáð 2014-úö èë, ÷ÿðøÿíáÿ / ¹ 173 (4332) ÉÀÏ Ýÿíúëÿð Áèðëèéèíèí òÿøêèë åòäèéè åêîëîæè òóð ýÿíúëÿðäÿ éöêñÿê òÿÿññöðàòëàð éàðàäûá ßùàëèíèí ñîñèàë èíêèøàôû ñàùÿñèíäÿ Àçÿðáàéúàíûí óüóðëàðû ÁÌÒ Áàø Ìÿúëèñèíèí õöñóñè èúëàñûíäà ãåéä åäèëèá “Åêîëîýèéàñûç ùÿéàò éîõäóð” ëàéèùÿñè ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ ýÿíúëÿð ÀÐÄÍØ-íèí Ãàëàäà éåðëÿøÿí Åêîïàðêûíà ñÿùàéÿò åäèáëÿð Þëêÿìèçèí ÿí ýöúëö ñèéàñè ãöââÿñè îëàí Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí (ÉÀÏ) ñûðàëàðûíäà ýÿíúëÿð áþéöê öñòöíëöê òÿøêèë åäèð âÿ ïàðòèéàéà éåíè ãîøóëàíëàðûí ÿêñÿðèééÿòè äÿ ýÿíúëÿðäÿí èáàðÿòäèð. Öìóìèééÿòëÿ, Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû ùÿð çàìàí ôÿàëèééÿòèíäÿ ýÿíúëÿðÿ ýåíèø èìêàíëàðûí éàðàäûëìàñûíà, îíëàðäà ìèëëè ÿùÿìèééÿòèíäÿí äàíûøûá. Ñ.Îðóúîâ áèëäèðèá êè, ÉÀÏ Ýÿíúëÿð Áèðëèéèíèí îôèñèíäÿ ìöíòÿçÿì îëàðàã ýÿíúëÿð ö÷öí áåëÿ ìàðàãëû ëàéèùÿëÿð òÿøêèë îëóíóð. ÉÀÏ Ýÿíúëÿð Áèðëèéèíèí ëàéèùÿëÿð öçðÿ êîîðäèíàòîðó Ëåéëà Êÿðèìîâà èñÿ “Åêîëîýèéàñûç ùÿéàò éîõäóð” ëàéèùÿñèíèí òÿãäèìàòûíû åäèá. Ìÿëóìàò ö÷öí áèëäèðÿê êè, ëàéèùÿ “Àçÿðáàéúàí-2020: Ëåéëà Ïàøàéåâà: ýÿëÿúÿéÿ áàõûø” ÈíêèÉåíè Àçÿðáàéúàí øàô Êîíñåïñèéàñûíûí Ïàðòèéàñûíûí 11-úè áÿíäèíäÿêè “ßòýÿíúëÿðÿ ýþñòÿðäèéè ðàô ìöùèòèí ãîðóíìàñû âÿ åêîëîýèéà ìÿñÿëÿãàéüû áèð äàùà þç ëÿðè” ìöääÿàñû ÿñàñ òÿñäèãèíè òàïûð òóòóëàðàã èúðà åäèëèð. Ìÿùç áóíà ýþðÿ äÿ, øöóðóí, âÿòÿíïÿðâÿðëèê ðóùóíóí ôîðÉÀÏ Ýÿíúëÿð Áèðëèéè ñåíòéàáð àéûíû ìàëàøäûðûëìàñûíà õöñóñè äèããÿò éåòè“Åêîëîýèéà àéû” åëàí åäÿðÿê åêîëîæè ðèð. Ýÿíúëÿðèí èíêèøàôû ö÷öí áöòöí ëàéèùÿëÿð ùÿéàòà êå÷èðèð. Áèð àé ÿðçèíèìêàíëàðû éàðàäûð âÿ ýÿíúëÿðëÿ ñûõ èøäÿ ùÿð ùÿôòÿíèí áåøèíúè ýöíö òÿëèìëÿìÿéè áàøëûúà ùÿäÿôëÿðèíäÿí áèðè ëÿð âÿ øÿíáÿ ýöíö èñÿ åêîëîæè òóðëàð ùåñàá åäèð. Ìÿùç áó ñÿáÿáäÿíäèð òÿøêèë åäèëèð. Ñåíòéàáðûí 30-íà ãÿäÿð êè, þëêÿìèçèí èíòåëëåêòóàë ýÿíúëèéè þç äàâàì åäÿúÿê ëàéèùÿíèí áàüëàíûø ñèéàñè òàëåëÿðèíè ÉÀÏ-ëà áàüëàéûð. ìÿðàñèìèíäÿ èøòèðàê÷û ýÿíúëÿðÿ ñåðÏàðòèéàìûç, ùÿì÷èíèí, ýÿíúëÿðäÿí òèôèêàòëàð òÿãäèì îëóíàúàã. Ãåéä åäÿê êè, ëàéèùÿ ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ ÉÀÏ Àíàð Òàëûáîâ: Áèðëèéè ýÿíúÁó ëàéèùÿ âàñèòÿñèëÿ Ýÿíúëÿð ëÿð ö÷öí åêîëîæè òóð åêîëîýèéà ñàùÿñèíäÿ òÿøêèë åäèá. Áåëÿ êè, 50 ÷îõ þíÿìëè èøëÿðèí íÿôÿðÿ éàõûí ýÿíú Ãàëàäà ùÿéàòà êå÷èðèëäèéèíè ÀÐÄÍØ-íèí éåðëÿøÿí Åêîïàðêûíû ýþðäöì çèéàðÿò åäèáëÿð. Áó òóð ýÿíúëÿðäÿ áþéöê òÿÿñýÿëÿí òÿêëèôëÿðè, ëàéèùÿëÿðè äèããÿòëÿ ñöðàòëàð éàðàäûá. Ùÿìñþùáÿòèìèç ãàðøûëàéûð âÿ ëàçûìè äÿñòÿéèíè âåðèð. îëàí ýÿíúëÿð áèëäèðèáëÿð êè, áåëÿ áèð ëàÉåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû ýÿíúéèùÿíèí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñè ìààðèôëÿíëÿðèí èúòèìàè-ñèéàñè ôÿàëëûüûíûí àðòûðûëäèðìÿ áàõûìûíäàí äà âàúèáäèð. ìàñû, àñóäÿ âàõòëàðûíûí ñÿìÿðÿëè Ìÿñÿëÿí, Îðõàí Äàøäÿìèðîâ òÿøêèëè, áåéíÿëõàëã ÿëàãÿëÿðèí ýåíèø“Åêîëîýèéàñûç ùÿéàò éîõäóð” ëàéèùÿëÿíìÿñè, öìóìèééÿòëÿ, àéðû-àéðû ñàñèíäÿ èøòèðàê åòäèéè ö÷öí ÷îõ ñåâèíäèùÿëÿð öçðÿ ëàéèùÿëÿðèí ùÿéàòà êå÷èðèëéèíè äåéèá: “×öíêè áó ëàéèùÿ âàñèòÿìÿñèíÿ õöñóñè äèããÿò éåòèðèð. Áó ëàñèëÿ åêîëîýèéà ùàããûíäà áèëèêëÿðèìè éèùÿëÿð ñûðàñûíäà ïàðòèéàíûí Ýÿíúëÿð àðòûðäûì. Áó ëàéèùÿ ÷ÿðúèâÿñèíäÿ Áèðëèéè òÿðÿôèíäÿí 2007-úè èëäÿí áàøÀÐÄÍØ-íèí íÿçäèíäÿ îëàí Åêîïàðëàéàðàã ùÿð èë êå÷èðèëÿí Éàé âÿ Ãûø ëèêà ñÿéàùÿò äÿ åòäèê âÿ áóðà èëÿ òàäåðëèê ìÿêòÿáëÿðèíè õöñóñè ãåéä åòíûø îëäóã. Ìÿí áåëÿ ëàéèùÿëÿðèí äàìÿê èñòÿðäèê. Áó ëàéèùÿëÿðèí ÿñàñ ùà ÷îõ îëìàñûíû èñòÿðäèì. ×öíêè ìÿãñÿäè öìóìèëèêäÿ áþëýÿ ýÿíúëÿðèåêîëîýèéà èíñàí ùÿéàòûíäà ÿí âàíèí äÿ èúòèìàè-ñèéàñè ôÿàëëûüûíû àðòûðúèá àìèëëÿðäÿí áèðèäèð”. ìàã, îíëàð àðàñûíäà ñûõ áèðëèê éàðàòÀÇÌÈÓ-íóí 2-úè êóðñ òÿëÿáÿñè ìàãäûð. Ëåéëà Ïàøàéåâà èñÿ äåéèá êè, èõòèñàÅéíè çàìàíäà, òÿøêèëàòûí åêîëîñûíà äàùà ìöêÿììÿë éèéÿëÿíìÿê ýèéà èëÿ ÿëàãÿäàð áàøëàäûüû ëàéèùÿ äÿ ö÷öí óíèâåðñèòåòäÿ êå÷èðèëÿí äÿðñëÿðýÿíúëÿð òÿðÿôèíäÿí áþéöê ìàðàãëà äÿí ÿëàâÿ áèð ÷îõ òÿëèìëÿðäÿ èøòèðàê ãàðøûëàíûá. Õàòûðëàäàã êè, ñåíòéàáðûí åäèð: “Ñåíòéàáð àéûíäà ÉÀÏ Ýÿíú10-äà ÉÀÏ Ýÿíúëÿð Áèðëèéèíèí îôèñèíëÿð Áèðëèéèíèí áàøëàäûüû “Åêîëîýèäÿ “Åêîëîýèéàñûç ùÿéàò éîõäóð” ëàéèéàñûç ùÿéàò éîõäóð” òÿëèìèíäÿ èøòèùÿñèíèí à÷ûëûø ìÿðàñèìè êå÷èðèëèá. ðàê åòäèì. Åêñïåðò Ðîìàí ÈñàéåÉÀÏ Ýÿíúëÿð Áèðëèéèíèí ñÿäðè, ïàðòèâèí “Íåôòëÿ ÷èðêëÿíìèø òîðïàãëàðûí éàíûí Ñèéàñè Øóðàñûíûí öçâö Ñåéìóð òÿìèçëÿíìÿñè”, “Òóëëàíòûëàðûí èäàÎðóúîâ òÿãäèì îëóíàí ëàéèùÿíèí ðÿ îëóíìàñû”, “Àçÿðáàéúàí Ðåñ- ïóáëèêàñû Äþâëÿò Íåôò Øèðêÿòèíèí ôÿàëèééÿòè” âÿ ñ. ùàããûíäà ôèêèðëÿðèíè äèíëÿäèì âÿ ìþâçó ÿñàñûíäà ìöçàêèðÿëÿð îëäó. Äàùà ñîíðà Åêîïàðê ÿðàçèñèíäÿ îëäóì âÿ ïàðêûí ëàéèùÿñè ùàããûíäà ìÿëóìàòëàð àëäûì. Ñåíòéàáðûí ñîíóíàäÿê äàâàì åäÿúÿê òÿëèìäÿ áèð ÷îõ ìÿëóìàòëàð ÿëäÿ åäÿúÿéèìÿ ÿìèíÿì. ßâÿçàüà Ìÿëèêîâ: Íþâáÿòè òÿëèìëÿðèí âÿ òóðëàðûí äàùà äà ìàðàãëû âÿ ôàéäàëû îëàúàüûíà èíàíûðàì Åêîëîýèéà èëÿ áàüëû òÿëèìëÿðèìèçèí ùÿð èë îëìàñûíû èñòÿðäèì. Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíûí ýÿíúëÿðÿ ýþñòÿðäèéè ãàéüû áèð äàùà þç òÿñäèãèíè òàïûð. Òÿëèì çàìàíû ìàðàãëû ôàêòëàðëà, ìÿëóìàòëàðëà òàíûø îëäóã. Áóíà ýþðÿ Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñûíà âÿ ëàéèùÿíèí òÿøêèëàò÷ûëàðûíà òÿøÿêêöðöìö áèëäèðèðÿì”. Îðõàí Äàøäÿìèðîâ: Áó ëàéèùÿ âàñèòÿñèëÿ åêîëîýèéà ùàããûíäà áèëèêëÿðèìè àðòûðäûì ÀÄÈÓ-íóí 2-úè êóðñ òÿëÿáÿñè ßâÿçàüà Ìÿëèêîâ èñÿ åêîëîýèéà ëàéèùÿñèíèí îíóí ö÷öí îëäóãúà ìàðàãëû îëäóüóíó ãåéä åäèá: “Ëàéèùÿ ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ Åêîïàðê ÿðàçèñèíäÿ îëäóã âÿ ëàéèùÿ ùàããûíäà ìÿëóìàòëàíäûðûëäûã. Íþâáÿòè òÿëèìëÿðèí âÿ òóðëàðûí äàùà äà ìàðàãëû âÿ ôàéäàëû îëàúàüûíà èíàíûðàì. ÉÀÏ Ýÿíúëÿð Áèðëèéèíèí îôèñèíäÿ ùÿð äÿôÿ ìÿùç áèç ýÿíúëÿð ö÷öí ìàðàãëû ëàéèùÿëÿð òÿøêèë åòäèéèíÿ âÿ ýÿíúëÿðèí ìààðèôëÿíäèðèëìÿñèíÿ ìöñáÿò òþùôÿ âåðäèéèíÿ ýþðÿ ïàðòèéà ðÿùáÿðëèéèíÿ þç äÿðèí ìèííÿòäàðëûüûìû áèëäèðèðÿì”. Äèýÿð èøòèðàê÷û Àíàð Òàëûáîâ äà áó ëàéèùÿéÿ ãîøóëìàñûíäàí ìÿìíóíëóüóíó áèëäèðèá: “Áó ýöíëÿð ÿðçèíäÿ ìöõòÿëèô ïåøÿ ñàùèáëÿðè èëÿ ýþðöøäöê, ìöòÿõÿññèñëÿðè äèíëÿäèê. Åéíè çàìàíäà, Åêîïàðêà ñÿôÿð åòäèê. Áó ëàéèùÿ âàñèòÿñèëÿ åêîëîýèéà ñàùÿñèíäÿ ÷îõ þíÿìëè èøëÿðèí ùÿéàòà êå÷èðèëäèéèíè ýþðäöì âÿ áó äà ìÿíäÿ ÷îõ ýþçÿë òÿÿññöðàò éàðàòäû”. Íéó-Éîðêäà ÁÌÒ Áàø Ìÿúëèñèíèí 69-úó ñåññèéàñû ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ Áàø Ìÿúëèñèí èéèðìè äîããóçóíúó õöñóñè èúëàñû îëóá. Èúëàñ 1994-úö èëäÿ Ãàùèðÿäÿ êå÷èðèëìèø “ßùàëè âÿ èíêèøàô öçðÿ áåéíÿëõàëã êîíôðàíñ”äà ãÿáóë îëóíìóø Ôÿàëèééÿò Ïðîãðàìûíûí éåêóíëàðûíà ùÿñð åäèëèá. ÁÌÒ-íèí áàø êàòèáè Ïàí Ýè Ìóí èúëàñû à÷ûã åëàí åäÿíäÿí ñîíðà 10 äþâëÿòèí íöìàéÿíäÿëÿðè ÷ûõûø åäÿðÿê þç þëêÿëÿðèíäÿ ùÿéàò ñÿâèééÿñè èíäåêñëÿðèíèí, èììèãðàñèéà, óøàã þëöìö ýþñòÿðèúèëÿðèíèí àðòìàñû âÿ àçàëìàñû, äîüóìóí íèçàìëàíìàñû, ãàäûíëàðûí òÿùñèë àëìàñû ö÷öí èìêàí éàðàäûëìàñû áàðÿäÿ ñòàòèñòèê ìÿëóìàòëàð âÿ ùåñàáàòëàð òÿãäèì åäèáëÿð. Õöñóñè èúëàñäà Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíû òÿìñèë åäÿí ÿìÿê âÿ ÿùàëèíèí ñîñèàë ìöäàôèÿñè íàçèðè Ñÿëèì Ìöñëöìîâ ÁÌÒ öçâö îëàí þëêÿëÿðèí ìèññèéàëàðû âÿ íöìàéÿíäÿ ùåéÿòëÿðè ãàðøûñûíäà öìóìè ñîñèàë èíêèøàôûí òÿðÿããèñè áàðÿäÿ ùåñàáàòëà ÷ûõûø åäèá. Ñ.Ìöñëöìîâ ÷ûõûøûíäà ãåéä åäèá êè, Ãàùèðÿäÿ Ôÿàëèééÿò Ïðîãðàìûíûí ãÿáóë åäèëìÿñè Àçÿðáàéúàíûí äþâëÿò ìöñòÿãèëëèéèíèí áÿðïàñûíäàí ñîíðàêû èëê ÷ÿòèí èëëÿðëÿ åéíè âàõòà äöøöðäö. Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû ÿðàçèñèíèí 20 ôàèçèíèí Åðìÿíèñòàí òÿðÿôèíäÿí èøüàë åäèëìÿñè, Àçÿðáàéúàíäà áèð ìèëéîíäàí àðòûã èíñàíûí ãà÷ãûí âÿ ìÿúáóðè êþ÷êöí âÿçèééÿòèíÿ äöøìÿñè íÿòèúÿñèíäÿ ùÿìèí äþâðäÿ þëêÿäÿ ñèéàñè, èãòèñàäè âÿ ñîñèàë âÿçèééÿò äàùà äà ìöðÿêêÿáëÿøìèøäè. Áó ÷ÿòèí âàõòäà Àçÿðáàéúàí Ïðåçèäåíòè Ùåéäÿð ßëèéåâ Ãàùèðÿäÿ êå÷èðèëÿí êîíôðàíñäà èøòèðàê åäèá. Êîíôðàíñûí éåêóíëàðûíà ÿñàñÿí ùÿìèí ôîðóìóí ãÿáóë åòäèéè Ôÿàëèééÿò Àéäûí Ùöñåéíîâ: “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçè Àçÿðáàéúàíëà Àâðîïàíû áèðëÿøäèðÿúÿê Íàðäàð ÁÀÉÐÀÌËÛ ÉÀÏ Àüäàì ðàéîí òÿøêèëàòûíûí éàðàäûëìàñûíäàí 21 èë êå÷èð Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû (ÉÀÏ) Àüäàì ðàéîí òÿøêèëàòûíûí éàðàäûëìàñûíäàí 21 èë êå÷èð. Áó ìöíàñèáÿòëÿ êå÷èðèëÿí òÿäáèðèí èøòèðàê÷ûëàðû ÿââÿëúÿ Öìóììèëëè ëèäåð Ùåéäÿð ßëèéåâèí Ãóçàíëû ãÿñÿáÿñèíäÿêè àáèäÿñè þíöíÿ ýöë äÿñòÿëÿðè äöçÿðÿê, õàòèðÿñèíè åùòèðàìëà éàä åäèáëÿð. Àüäàì Ìóñèãè Êîëëåúèíäÿ ïàðòèéà ôÿàëëàðûíûí, çèéàëûëàðûí âÿ èúòèìàèééÿò íöìàéÿíäÿëÿðèíèí èøòèðàêû èëÿ êå÷èðèëÿí òÿäáèðäÿ ÷ûõûø åäÿí ÉÀÏ Àüäàì ðàéîí òÿøêèëàòûíûí ñÿäðè Èñýÿíäÿð Ãóëèéåâ þòÿí ÿñðèí 90-úû èëëÿðèíèí ÿââÿëëÿðèíäÿêè èúòèìàè-ñèéàñè ïðîñåñëÿðäÿí, þëêÿíèí àüûð âÿçèééÿòèíäÿí áÿùñ åäèá. Íàòèã áèëäèðèá êè, ÉÀÏ òàðèõèìèçèí ñîí äÿðÿúÿ àüûð âÿ êÿøìÿêÿøëè ýöíëÿðèíäÿ, þëêÿìèçèí úèääè ñûíàãëàðà ìÿðóç ãàëäûüû áèð äþâðäÿ äàùè ñèéàñè õàäèì Ùåéäÿð ßëèéåâèí ðÿùáÿðëèéè àëòûíäà Àçÿðáàéúàí çèéàëûëàðûíûí òÿøÿááöñö èëÿ éàðàíûá: “Ùàêèìèééÿò ÷ÿêèøìÿëÿðè, äþâëÿòèí ïàð÷àëàíìàã òÿùëöêÿñè èëÿ öç-öçÿ ãàëäûüû áèð øÿðàèòäÿ Àçÿðáàéúàí çèéàëûëàðû þëêÿíè áþù- ðàíäàí ÷ûõàðà áèëÿúÿê éåíè áèð ïàðòèéà éàðàòìàã òÿøÿááöñö èëÿ ýþðêÿìëè äþâëÿò âÿ ñèéàñè õàäèì Ùåéäÿð ßëèéåâÿ ìöðàúèÿò åòäèëÿð. Áåëÿëèêëÿ, 1992-úè èë íîéàáðûí 21-äÿ Íàõ÷ûâàí øÿùÿðèíäÿ ÉÀÏ-ûí òÿñèñ êîíôðàíñû êå÷èðèëäè âÿ Ùåéäÿð ßëèðçà îüëó ßëèéåâ ïàðòèéàíûí Ñÿäðè ñå÷èëäè. Àçÿðáàéúàíûí ìöñòÿãèë, äåìîêðàòèê, ñèâèë äþâëÿò êèìè òÿøÿêêöë òàïìàñûíäà âÿ ìþùêÿìëÿíäèðèëìÿñèíäÿ, âÿòÿíäàø úÿìèééÿòè ãóðóúóëóüóíäà ôÿàë ðîë îéíàéàí ÉÀÏ-ûí éà- ðàíìàñû þëêÿìèçäÿ úÿðÿéàí åäÿí ùàäèñÿëÿðèí éåêóíó âÿ ìþâúóä èúòèìàè-ñèéàñè øÿðàèòèí ìÿíòèãè íÿòèúÿñè èäè. Öìóììèëëè ëèäåðèìèç Ùåéäÿð ßëèéåâèí ãóðóúóñó îëäóüó ÉÀÏ-ûí éàðàäûëìàñû ìöñòÿãèëëèê òàðèõèìèçèí øàíëû ñÿùèôÿëÿðèíäÿíäèð”. Èñýÿíäÿð Ãóëèéåâ îíó äà ãåéä åäèá êè, þëêÿìèçèí àüûð ýöíëÿðèíäÿ - 1993-úö èëäÿ éàðàäûëàí ÉÀÏ Àüäàì ðàéîí òÿøêèëàòû áó ýöí 80 ÿðàçè èëê ïàðòèéà òÿøêèëàòûíäà 5744 íÿôÿð öçâö þçöíäÿ áèðëÿøäèðèð. Îíëàðäàí 2340 íÿôÿðè ãàäûíëàð, 1629 íÿôÿðè ýÿíúëÿðäèð. ÉÀÏ Àüäàì ðàéîí òÿøêèëàòû ðàéîíóí èúòèìàè-ñèéàñè ùÿéàòûíäà ôÿàë èøòèðàê åäèð. Éûüûíúàãäà ÷ûõûø åäÿí äèýÿð íàòèãëÿð ïàðòèéà öçâëÿðèíè ÿëàìÿòäàð ýöí ìöíàñèáÿòèëÿ òÿáðèê åäÿðÿê, ïàðòèéàíûí êå÷äèéè èíêèøàô éîëó, Àçÿðáàéúàíûí áóýöíêö óüóðëàðûíäàêû õèäìÿòëÿðèíäÿí äàíûøûáëàð. Ñîíäà ïàðòèéà ñûðàëàðûíà éåíè ãÿáóë îëóíàí ýÿíúëÿðÿ ÉÀÏ-ûí öçâëöê âÿñèãÿëÿðè òÿãäèì åäèëèá. Ìèíýÿ÷åâèð áèðèíúè Àâðîïà Îéóíëàðûíà ùàçûðëàøûð Ýÿëÿí èë Àçÿðáàéúàíäà êå÷èðèëÿúÿê áèðèíúè Àâðîïà Îéóíëàðû ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ Ìèíýÿ÷åâèðäÿ òÿøêèë îëóíàúàã àâàð÷ÿêìÿ éàðûøëàðû èëÿ ÿëàãÿäàð îëàðàã áó øÿùÿðäÿ ýåíèøìèãéàñëû àáàäëûã-ãóðóúóëóã èøëÿðè àïàðûëûð. ÀçÿðÒÀú õÿáÿð âåðèð êè, áó ìÿãñÿäëÿ Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû (ÉÀÏ) Ìèíýÿ÷åâèð øÿùÿð òÿøêèëàòûíûí öçâëÿðè, åëÿúÿ äÿ ìöõòÿëèô èäàðÿ âÿ òÿøêèëàòëàðäà ÷àëûøàí ýÿíúëÿð àüàúÿêìÿ êàìïàíèéàñûíà áàøëàéûáëàð. ÉÀÏ ôÿàëëàðûíûí èøòèðàêû èëÿ êå÷èðèëÿí èëê èìÿúèëèê çàìàíû Ìèíýÿ÷åâèð-Ýÿí- úÿ âÿ Ìèíýÿ÷åâèð-Õàëäàí àâòîìîáèë éîëëàðûíûí êÿíàðûíäà, øÿùÿðèí ÿòðàôûíäàêû èñòèôàäÿñèç ãàëìûø áîø òîðïàã ñàùÿëÿðèíäÿ òÿìèçëèê èøëÿðè àïàðûëûá, ÿðàçèéÿ àüàú òèíýëÿðè ÿêèëèá. Ýöí ÿðçèíäÿ øÿùÿðäÿ 2 ìèíäÿí ÷îõ àüàú ÿêèëèá âÿ îíëàðûí ñóâàðûëìàñû ö÷öí ëàçûìè èøëÿð ýþðöëöá. ÉÀÏ Ìèíýÿ÷åâèð øÿùÿð òÿøêèëàòûíûí öçâëÿðè ùÿð ùÿôòÿ èìÿúèëèê òÿøêèë åäÿðÿê øÿùÿðäÿ àïàðûëàí àáàäëûã èøëÿðèíÿ äÿñòÿê âåðÿúÿêëÿðèíè áèëäèðèáëÿð. Ïðîãðàìûíûí ÿùàëè âÿ èíêèøàô öçðÿ áÿíäëÿðè Àçÿðáàéúàíûí äþâëÿò ñèéàñÿòèíèí ïðèîðèòåòëÿðè ñûðàñûíà äàõèë åäèëèá. Íàçèðëèéèí ðÿùáÿðè 1995-úè èëäÿí þëêÿìèçèí ýåíèø èãòèñàäè èñëàùàòëàðëà ñÿúèééÿâè îëàí éåíè èíêèøàô ìÿðùÿëÿñèíÿ ãÿäÿì ãîéäóüóíó âóðüóëàéàðàã ãåéä åäèá êè, Àçÿðáàéúàí ãûñà ìöääÿòäÿ ñîñèàë-èãòèñàäè èíêèøàô öçðÿ äöíéàíûí àïàðûúû þëêÿëÿðè ñûðàñûíà äàõèë îëóá. Ñ.Ìöñëöìîâ äåéèá: “ÁÌÒ-íèí èíñàí èíêèøàôû öçðÿ ñîíóíúó ìÿðóçÿñèíäÿ Àçÿðáàéúàí äöíéàíûí 187 þëêÿñè àðàñûíäà 76-úû éåðè òóòóð. Áó î äåìÿêäèð êè, Àçÿðáàéúàí èíñàí èíêèøàôûíûí éöêñÿê ñÿâèééÿäÿ îëäóüó þëêÿäèð. Äöíéà èãòèñàäè ôîðóìóíóí ìÿëóìàòëàðûíà ýþðÿ Àçÿðáàéúàí ãëîáàë ðÿãàáÿò ãàáèëèééÿòè ðåéòèíãèíäÿ äöíéàíûí 144 þëêÿñè àðàñûíäà 38-úè éåðè òóòóð”. Íàçèð äàùà ñîíðà ãåéä åäèá êè, Ãàùèðÿ êîíôðàíñûíûí Ôÿàëèééÿò Ïðîãðàìû ãÿáóë åäèëÿíäÿí ñîíðàêû èêè îíèëëèê ÿðçèíäÿ ÿùàëè âÿ èíêèøàô ìÿñÿëÿëÿðè Àçÿðáàéúàíûí äþâëÿò ñèéàñÿòèíèí ïðèîðèòåòè êèìè ãàëûá âÿ 1999-úó èëäÿ Àçÿðáàéúàí ïîñòñîâåò ìÿêàíûíäà þëêÿíèí äåìîãðàôèê èíêèøàôû öçðÿ ìèëëè êîíñåïñèéà ãÿáóë åäÿí èëê äþâëÿò îëóá. Áó êîíñåïñèéàíûí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñè þëêÿíèí äåìîãðàôèê ïîòåíñèàëûíûí, ñÿùèééÿíèí èíêèøàôûíà, òÿùñèëèí êåéôèééÿòèíèí éàõøûëàøìàñûíà, ÿùàëèíèí ìÿøüóëëóüóíóí àðòûðûëìàñûíà, ýåíäåð áÿðàáÿðëèéèíèí òÿìèí åäèëìÿñèíÿ, ìèãðàñèéà ïðîñåñëÿðèíèí ñÿìÿðÿëè òÿíçèìëÿíìÿñèíÿ øÿðàèò éàðàäûá. Ñîíðà Ñ.Ìöñëöìîâ èúëàñ èøòèðàê÷ûëàðûíà ñòàòèñòèê ìÿëóìàòëàð òÿãäèì åäÿðÿê âóðüóëàéûá êè, ñîí îíèëëèêäÿ þëêÿ ÿùàëèñèíèí ñàéû 26 ôàèç àðòûá, ÿùàëèíèí èëëèê àðòûìû 1,3 ôàèçÿ áÿðàáÿðäèð, êþðïÿ- ëÿð âÿ óøàãëàð àðàñûíäà þëöì ùàëëàðû, ìöâàôèã ñóðÿòäÿ 2,3 äÿôÿ âÿ 3,5 äÿôÿ àçàëûá, ÿùàëèíèí ýþçëÿíèëÿí îðòà þìðö 4,6 èë àðòûá âÿ ùàçûðäà 74,2 èëÿ áÿðàáÿðäèð. Ýþðöëìöø òÿäáèðëÿð íÿòèúÿñèíäÿ éîõñóëëóã ñÿâèééÿñè 10 äÿôÿ, èøñèçëèê ñÿâèééÿñè 3,5 äÿôÿ àçàëûá. Ùàçûðäà ùÿìèí ýþñòÿðèúèëÿð, ìöâàôèã ñóðÿòäÿ 5,3 ôàèçÿ âÿ 5 ôàèçÿ áÿðàáÿðäèð. ßìÿê âÿ ßùàëèíèí Ñîñèàë Ìöäàôèÿñè Íàçèðëèéèíèí ðÿùáÿðè ÷ûõûøûíûí ñîíóíäà ãåéä åäèá êè, Àçÿðáàéúàíäà äåìîãðàôèê ñèéàñÿò äþâëÿò ïðèîðèòåòèäèð âÿ þëêÿ ðÿùáÿðëèéè 2025-úè èëÿ ãÿäÿð îëàí äþâð ö÷öí ÿùàëè âÿ äåìîãðàôèê èíêèøàô öçðÿ éåíè Äþâëÿò Ïðîãðàìû ãÿáóë åäèá, ÁÌÒ-íèí ßùàëè Ôîíäó èëÿ ñûõ ÿìÿêäàøëûã äàâàì åäèð. Ñÿëèì Ìöñëöìîâ ÀçÿðÒÀú-à ìöñàùèáÿñèíäÿ ãåéä åäèá êè, 1994-úö èëäÿ Àçÿðáàéúàíäà ìöðÿêêÿá âÿçèééÿò éàðàíìàñûíà áàõìàéàðàã Àçÿðáàéúàí õàëãûíûí Öìóììèëëè ëèäåðè Ùåéäÿð ßëèéåâèí Ãàùèðÿ êîíôðàíñûíäà èøòèðàê åòìÿñè âÿ ùÿìèí êîíôðàíñäà Ôÿàëèééÿò Ïðîãðàìûíûí ãÿáóë åäèëìÿñè þëêÿ ðÿùáÿðëèéèíèí äåìîãðàôèê èíêèøàô ìÿñÿëÿëÿðèíÿ âàõòûíäà ìàðàã ýþñòÿðìÿñèíèí ðÿìçèäèð. Êîíôðàíñäàí ñîíðà ÁÌÒ ßùàëè Ôîíäó Áàêûäà þç îôèñèíè à÷äû. Ùÿìèí îôèñ áó ýöí äÿ ôÿàëèééÿò ýþñòÿðèð. Èéèðìè èë ÿðçèíäÿ Ôîíä Àçÿðáàéúàíäà äþðä èñòèãàìÿò öçðÿ èø àïàðûá: 1) àèëÿ ïëàíëàøäûðûëìàñû âÿ ðåïðîäóêòèâ ñàüëàìëûã; 2) ÿùàëèíèí öìóìè èíêèøàôû; 3) ýåíäåð áÿðàáÿðëèéè; 4) èúòèìàèééÿòèí áó ö÷ áÿíä öçðÿ ìÿëóìàòëàíäûðûëìàñû âÿ þéðÿäèëìÿñè. Ôÿàëèééÿò Ïðîãðàìûíûí ÿñàñ ìÿãñÿäè êÿìèééÿò ýþñòÿðèúèëÿðè öçÿðèíäÿ äåéèë, êåéôèééÿò ýþñòÿðèúèëÿðè öçÿðèíäÿ úÿìëÿøèð. Áàøãà ñþçëÿ äåñÿê, äöíéàíûí ìöõòÿëèô þëêÿëÿðèíäÿ ÿùàëèíèí èíêèøàô ñöðÿòèíèí éöêñÿê îëìàñûíà áàõìàéàðàã, ñîíðàêû èëëÿðäÿ þëöì ýþñòÿðèúèñèíèí éöêñÿê îëìàñû, ÿùàëè ö÷öí òèááè õèäìÿòëÿðèí éåòÿðèíúÿ òÿìèí åäèëìÿìÿñè, ãàäûíëàðà ãàðøû çîðàêûëûã, êèøèëÿðëÿ ãàäûíëàðûí ùöãóã áÿðàáÿðëèéèíèí îëìàìàñû àðçóåäèëìÿç ùàëëàðà ýÿòèðèá ÷ûõàðûð âÿ áó ïðîãðàì áåëÿ ìåéèëëÿðèí éàõøûëûüà äîüðó äÿéèøìÿñèíÿ éþíÿëèá. Ñîí îí èëäÿ Àçÿðáàéúàíûí èãòèñàäè íàèëèééÿòëÿðè âÿ ñîñèàë èíêèøàôû öçðÿ ìöâàôèã äþâëÿò ïðîãðàìëàðû ÿùàëèíèí ðèôàùûíûí éöêñÿëäèëìÿñèíÿ éþíÿëèá, áó äà þç íþâáÿñèíäÿ, þëêÿäÿ èíñàí èíêèøàôû èíäåêñèíè àðòûðûð. Ñÿëèì Ìöñëöìîâ âóðüóëàéûá: “Ùåñàá åäèðÿì êè, Àçÿðáàéúàí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâèí áó èñòèãàìÿòäÿ ùÿéàòà êå÷èðäèéè ñèéàñÿò áàøãà þëêÿëÿð ö÷öí íöìóíÿ îëà áèëÿð”. “1994-úö èë ñåíòéàáðûí 20-äÿ “ßñðèí ìöãàâèëÿñè” èëÿ óüóðëó âÿ îëäóãúà ìöùöì áèð òàðèõè áàøëàíüûúà èìçà àòàí Àçÿðáàéúàí äþâëÿòè áó ÿíÿíÿíè äàâàì åòäèðÿðÿê 20 èë ñîíðà ÕÕÛ ÿñðèí ÿí ìöùöì ñèéàñè-èãòèñàäè ùàäèñÿñèíè - “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçè èëÿ áàüëû íÿùÿíý ñàçèøè èìçàëàäû. Áó ñàçèø Õÿçÿð äÿíèçèíäÿí Àâðîïà Èòòèôàãûíà áèðáàøà õöñóñè êå÷èä ðîëóíó îéíàúàã”. Áó ôèêèðëÿðè Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû (ÉÀÏ) Ñèéàñè Øóðàñûíûí öçâö, ïàðòèéàíûí Èãòèñàäè ìÿñÿëÿëÿð êîìèññèéàñûíûí ñÿäð ìöàâèíè Àéäûí Ùöñåéíîâ ñÿñëÿíäèðèá. Îíóí ñþçëÿðèíÿ ýþðÿ, “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçèíÿ äàèð ñàçèøèí èìçàëàíìàñû 20 èë ÿââÿë Öìóììèëëè ëèäåð Ùåéäÿð ßëèéåâ òÿðÿôèíäÿí ÿñàñû ãîéóëìóø éåíè íåôò ñòðàòåýèéàñû âÿ “ßñðèí ìöãàâèëÿñè”íèí ìÿíòèãè íÿòèúÿñèäèð: “Ðåñïóáëèêàìûç 20 èë ÿââÿë ÷îõ ìöùöì áèð òàðèõè ùàäèñÿéÿ èìçà àòìàãëà ðåýèîíäà Ãÿðáéþíöìëö åíåðæè ìàðøðóòëàðû ñèñòåìèíèí ÿñàñûíû ãîéäó. Áóíäàí ñîíðà ðåýèîíäà ÷îõ ñòðàòåæè ÿùÿìèééÿòÿ ìàëèê òðàíñ-åíåðæè äÿùëèçëÿðè èëÿ áàüëû ñàçèøëÿð èìçàëàíäû. Óëó þí- äÿðèí ëàéèãëè äàâàì÷ûñû Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèí ÿçìêàðëûüû, ñèéàñè ãÿòèééÿòè âÿ òÿøÿááöñö ñàéÿñèíäÿ þòÿí èëëÿð ÿðçèíäÿ Àçÿðáàéúàí éåíè íåôò âÿ ãàç ëàéèùÿëÿðèíèí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñèíÿ íàèë îëóá. Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèí óçàãýþðÿíëèêëÿ àòäûüû àääûìëàð ðåýèîíóí åíåðæè õÿðèòÿñèíèí äÿéèøìÿñèíÿ ñÿáÿá îëóá âÿ Àçÿðáàéúàíûí ìöÿëëèôè îëäóüó éåíè åíåðæè äÿùëèçëÿðèíèí úîüðàôè ùöäóäëàðû ýåíèøëÿíìÿêäÿäèð. “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçèíèí ðåàëëàøìàñûíäà ÿñàñ ñèéàñè ãÿòèééÿò âÿ ïðèíñèïèàë ãÿðàð ìÿùç Àçÿðáàéúàíûí äþâëÿò áàø÷ûñû Èëùàì ßëèéåâÿ ìÿõñóñäóð. Ìÿëóì îëäóüó êèìè, 2011úè èëèí éàíâàð àéûíäà Àâðîïà Êîìèññèéàñûíûí ñÿäðè Õîñå Ìàíóåë Áàððîçóíóí ðåñïóáëèêàìûçà ñÿôÿðè çàìàíû Àâðîïà Èèòèôàãû èëÿ Àçÿðáàéúàí àðàñûíäà “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçèíÿ äàèð Àíëàøìà Ìåìîðàíäóìó èìçàëàíäû âÿ áó ãÿðàð ùàçûðêû åíåðæè ëàéèùÿñèíèí ùÿéàòà âÿñèãÿ àëìàñûíäà à÷àð ðîëóíó îéíàäû. Áó ìàðøðóòó ñå÷ìÿêëÿ Àçÿðáàéúàí þçöíöí Àâðîïàíûí åíåðæè òÿúùèçàò÷ûñûíà ÷åâðèëìÿñè ö÷öí ìöùöì àääûìëàðäàí áèðèíè àòäû”. ÉÀÏ-ûí Èãòèñàäè ìÿñÿëÿëÿð êîìèññèéàñûíûí ñÿäð ìöàâèíè Àéäûí Ùöñåéíîâ áèëäèðèá êè, “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçè Áàêû-Òáèëèñè-ßðçóðóì êÿìÿðèíèí ýåíèøëÿíäèðèëìÿñèíè, Òðàíñ-Àíàäîëó (ÒÀÏ) ãàç êÿìÿðèíèí èíøàñûíû âÿ áó êÿìÿðèí ìÿíòèãè äàâàìû îëàí ÒðàíñÀäðèàòèê áîðó êÿìÿðè (ÒÀÍÀÏ) ëàéèùÿñèíèí òèêèíòèñèíè âÿ öìóìèëèêäÿ, áó ëàéèùÿëÿðèí èúðàñû íÿòèúÿñèíäÿ Õÿçÿð ãàçûíûí Àâðîïàéà íÿãëèíè íÿçÿðäÿ òóòóð. “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçèíèí ÿñàñ éàíàúàã ìÿíáÿéè “Øàùäÿíèç-2” ëàéèùÿñè ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ ùàñèë îëóíàí ãàçûí Ãÿðáÿ íÿãëèíäÿí èáàðÿòäèð. Ìÿëóì îëäóüó êèìè, Àçÿðáàéúàí áèð íå÷ÿ èëäèð êè, Áàêû-Òáèëèñè-ßðçóðóì êÿ- ìÿðè èëÿ “Øàùäÿíèç” éàòàüûíäàí ùàñèë îëóíàí ãàçû Ýöðúöñòàí âÿ Òöðêèéÿéÿ èõðàú åäèð. 2011-úè èëèí ñîíóíäà Àçÿðáàéúàíëà Òöðêèéÿ àðàñûíäà èìçàëàíìûø éåíè ãàç ñàçèøèíÿ âÿ 2012úè èëäÿ ùÿð èêè þëêÿ ùþêóìÿòè òÿðÿôèíäÿí òÿñäèã îëóíàí ÒÀÍÀÏ ëàéèùÿñèíÿ ÿñàñÿí, Àçÿðáàéúàí éàõûí 2-3 èëäÿ Éóíàíûñòàí, Áîëãàðûñòàí âÿ Àëáàíèéàéà ãàç íÿãë åäÿúÿê. Éÿíè, ìàâè éàíàúàã “Øàùäÿíèç-2” ëàéèùÿñè ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ áó þëêÿëÿðÿ íÿãë îëóíàúàã. ÒÀÍÀÏ “Úÿíóá” äÿùëèçè åíåðæè øÿáÿêÿñèíèí ÿí ìöùöì êîìïîíåíòëÿðèíäÿí áèðè îëìàãëà éåíè äÿùëèçëÿðèí éàðàäûëìàñûíà ýåíèø öôöãëÿð à÷ûá. Àéäûí Ùöñåéíîâ ùåñàá åäèð êè, “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçèíèí ÿí ùÿëëåäèúè ìÿðùÿëÿñè èñÿ ÒÀÏ ëàéèùÿñèíèí èøÿ äöøìÿñè îëàúàã. ÒÀÏ âàñèòÿñèëÿ áèð ñûðà Àâðîïà þëêÿëÿðè ãàçëà òÿìèí îëóíàúàã. Öìóìèëèêäÿ, ÒÀÍÀÏ âÿ ÒÀÏ êÿìÿðëÿðè Õÿçÿð ðåýèîíóíóí ãàç åùòèéàòëàðûíû Ãÿðáÿ íÿãë åòìÿêëÿ “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçèíèí ÿñàñ òðàíñêîíòèíåíòàë åíåðæè ñèñòåìè ñòàòóñó àëìàñûíû ýåð÷ÿêëÿøäèðÿúÿê. Ïðîãíîçëàðà ýþðÿ, áó éàíàúàã äÿùëèçèíèí èëêèí ìÿðùÿëÿäÿ èëëèê þòöðìÿ ýöúö 10 ìèëéàðä êóáìåòð îëàúàã. Ñîíðàêû ìÿðùÿëÿäÿ èñÿ Àâðîïàéà 16 ìèëéàðä êóáìåòð ãàç ÷àòäûðûëàúàã. À.Ùöñåéíîâóí ñþçëÿðèíÿ ýþðÿ, “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçè ëàéèùÿñè Õÿçÿð ðåýèîíóíóí äèýÿð þëêÿëÿðè ö÷öí ýåíèø ÿìÿêäàøëûüà ÿëà áèð ôöðñÿò éàðàäûð. “Éàõûí èëëÿðäÿ Òöðêìÿíèñòàí âÿ Ãàçàõûñòàíûí þç éàíàúàã åùòèéàòëàðûíû áó äÿùëèçëÿ íÿãë åòìÿñè èñòèñíà äåéèë. Éÿíè, áó äÿùëèçëÿ Àâðîïàéà 5-äÿí ÷îõ þëêÿíèí ãàç åùòèéàòëàðûíû íÿãë åòìÿê îëàð. ×öíêè áó þëêÿëÿð ö÷öí ùÿð áèð áàõûìäàí - èñòÿð ñèéàñè, èñòÿð èãòèñàäè âÿ èñòÿðñÿ äÿ êîììåðñèéà úÿùÿòäÿí “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçè äàùà ñÿðôÿëè âÿ òÿùëöêÿñèç ñàéûëà áèëÿð”. 11 www.yeniazerbaycan.com 24 ñåíòéàáð 2014-úö èë, ÷ÿðøÿíáÿ / ¹ 173 (4332) Ìèëëè Òÿùëöêÿñèçëèê Íàçèðëèéè òÿðÿôèíäÿí ùÿéàòà êå÷èðèëìèø ÿìÿëèééàò-àõòàðûø òÿäáèðëÿðè íÿòèúÿñèíäÿ 26 íÿôÿð øöáùÿëè øÿõñ ãèñìèíäÿ òóòóëóá Ìèëëè Òÿùëöêÿñèçëèê Íàçèðëèéè òÿðÿôèíäÿí ùÿéàòà êå÷èðèëìèø ÿìÿëèééàò-àõòàðûø òÿäáèðëÿðè íÿòèúÿñèíäÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí ãàíóíâåðèúèëèéè èëÿ íÿçÿðäÿ òóòóëìàéàí ñèëàùëû áèðëÿøìÿëÿð âÿ éà ãðóïëàð éàðàòìà, åëÿúÿ äÿ îíëàðûí éàðàäûëìàñûíäà âÿ ôÿàëèééÿòèíäÿ èøòèðàê åòìÿ, îíëàðû ñèëàùëà, äþéöø ñóðñàòû èëÿ, ïàðòëàéûúû ìàääÿëÿðëÿ, ùÿðáè òåõíèêà èëÿ, éàõóä ÿñýÿðè ëÿâàçèìàòëà òÿúùèç åòìÿ, ùàáåëÿ, òÿðáèéÿ åòìÿê âÿçèôÿñèíè äàøûéàí øÿõñ êèìè éåòêèíëèê éàøûíà ÷àòìàéàí øÿõñè àüûð úèíàéÿòèí òþðÿäèëìÿñèíÿ úÿëá åòìÿ âÿ áàøãà ùöãóãàçèää ÿìÿëëÿðèíèí òþðÿäèëìÿñèíÿ ýþðÿ öìóìèëèêäÿ 26 íÿôÿð Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû âÿòÿíäàøû - Éóñèôîâ Ôèðäîâñè Ñîëòàí îüëó, Ñîëòàíîâ Òàëåù ßçèçàüà îüëó, Ùÿñÿíëè Âèëàéÿò ßëÿñäàí îüëó, Ìóñàéåâ Ìàëèê Åë÷èí îüëó, Ùàúûéåâ Âàñèô Îðäóõàí îüëó, Áàáàçàäÿ Èëêèí Àéäûí îüëó, Áàëàêèøèéåâ Ìåùìàí Ïèðáàëà îüëó, Ìóñòàôàéåâ Ðóñëàí Àçÿð îüëó, Ìÿììÿäîâ Íàìèã Ôèðäîâñè îüëó, Ìóðàäîâ Ôÿðèä Àðèô îüëó, Ùÿñÿíîâ Òóðàë Íàìèã îüëó, ßëèéåâ Åëâèí Âèëàéÿò îüëó, Ìóñòàôàéåâ Òàðèéåë Òàïäûã îüëó, Ãÿìáÿðîâ Àçÿð Àñèì îüëó, Áàéðàìîâ Âöñàë Ãàáèë îüëó, Ùÿøèìîâ Ñàìèð Ñàìèä îüëó, Àááàñîâ Íèúàò Ôàèã îüëó, Ìÿììÿäîâ Ùöñåéí Õÿãàíè îüëó, Úÿôÿðîâ Ðóñëàí Èëùàì îüëó, Áàõûøîâ Ñÿíàí Èëãàð îüëó, Ãóëèéåâ Åëäîñò Ôèðóäèí îüëó, Ìÿììÿäÿëèéåâ Ìÿììÿäøàù Àüàøàù îüëó, Ùÿñÿíîâ ßùìÿä Åëõàí îüëó, Ìÿðäàíîâ Ìààðèô Èðøàä îüëó, Äóðñóíÿëèéåâ Âöãàð ßùÿä îüëó âÿ Ãóðáàíëû Åëøÿí ßáöëôÿò îüëó øöáùÿëè øÿõñ ãèñìèíäÿ òóòóëóáëàð. Áó áàðÿäÿ ÀçÿðÒÀú-à Ìèëëè Òÿùëöêÿñèçëèê Íàçèðëèéèíèí èúòèìàè ÿëàãÿëÿð ìÿðêÿçèíäÿí áèëäèðèáëÿð. Ìÿëóìàòäà äåéèëèð êè, ôàêòëàðëà áàüëû Ìèëëè Òÿùëöêÿñèçëèê Íàçèðëèéè Èñòèíòàã Áàø Èäàðÿñè òÿðÿôèíäÿí Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Úèíàéÿò Ìÿúÿëëÿñèíèí 12.1, 279.1-úè âÿ 170.3-úö ìàääÿëÿðè èëÿ úèíàéÿò èøëÿðè áàøëàíûëûá. Àäëàðû ãåéä åäèëÿíëÿð òÿãñèðëÿíäèðèëÿí øÿõñ ãèñìèíäÿ úÿëá îëóíàðàã ìÿùêÿìÿíèí ãÿðàðëàðû èëÿ áàðÿëÿðèíäÿ ùÿáñ ãÿòèìêàí òÿäáèðè ñå÷èëèá. Ìöÿééÿí åäèëèá êè, Ôèðäîâñè Éóñèôîâ âÿ Òàëåù Ñîëòàíîâ Ïàêèñòàí Èñëàì Ðåñïóáëèêàñûíûí ÿðàçèñèíäÿ ùÿìèí äþâëÿòèí âÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí ãàíóíâåðèúèëèéè èëÿ íÿçÿðäÿ òóòóëìàéàí ñèëàùëû áèðëÿøìÿëÿðèí ôÿàëèééÿòèíäÿ èøòèðàê åäèáëÿð. Áåëÿ êè, Ôèðäîâñè Éóñèôîâ Ïàêèñòàí Èñëàì Ðåñïóáëèêàñûíûí ÿðàçèñèíäÿ éàðàäûëìûø ãàíóíñóç ñèëàùëû áèðëÿøìÿíèí ôÿàëèééÿòèíäÿ èøòèðàê åòìÿê ìÿãñÿäèëÿ 2011-úè èëèí îðòàëàðûíäà Èðàí Èñëàì Ðåñïóáëèêàñûíà ýåäÿðÿê ãàíóíñóç éîëëà Ïàêèñòàíûí Âÿçèðèñòàí âèëàéÿòèíÿ êå÷èá âÿ îðàäà “Òÿùðèêè Òàëèáàí” àäëû ãàíóíñóç ñèëàùëû áèðëÿøìÿíèí òàáåëèéèíäÿêè “Òàéôàòóë Ìàíñóðà” àäëû ñèëàùëû äÿñòÿíèí “ÿìèðè” òÿéèí åäèëÿðÿê, ùÿìèí ñèëàùëû äÿñòÿíèí òÿðêèáèíäÿ 2013-úö èëèí àâãóñò àéûíàäÿê ôÿàëèééÿò ýþñòÿðèá. Ùÿì÷èíèí ìöÿééÿí åäèëèá êè, Òàëåù Ñîëòàíîâ äà Ïàêèñòàí Èñëàì Ðåñïóáëèêàñûíûí ÿðàçèñèíäÿ éàðàäûëìûø ãàíóíñóç ñèëàùëû áèðëÿøìÿíèí ôÿàëèééÿòèíäÿ èøòèðàê åòìÿê ìÿãñÿäè èëÿ 2012-úè èëèí ñîíëàðûíäà Àçÿðáàéúàíäàí Èðàíà ýåäÿðÿê, îðàäàí ãåéðè-ëåãàë éîëëà Ïàêèñòàíà êå÷èá âÿ “Òÿùðèêè Òàëèáàí” àäëû ãàíóíñóç ñèëàùëû áèðëÿøìÿíèí òàáåëèéèíäÿêè “Ñåéôóëëàù” àäëû äèýÿð ñèëàùëû äÿñòÿäÿ 2013-úö èëèí àâãóñòóíàäÿê èøòèðàê åäèá. Òàëåù Ñîëòàíîâ Ïàêèñòàíà ýåäÿðêÿí éåíè àèëÿ ùÿéàòû ãóðäóüó àðâàäûíû, ùÿì÷èíèí ãàéûíàíàñûíû äà þçö èëÿ ýþòöðöá âÿ îíëàðû ÿââÿëúÿäÿí Èðàíäàí Ïàêèñòàíûí Âÿçèðèñòàí ÿðàçèñèíÿ ýþíäÿðèá. Ïàêèñòàíäà Ôèðäîâñè Éóñèôîâ âÿ Òàëåù Ñîëòàíîâ òàíûø îëàðàã áèðëèêäÿ ãàíóíñóç ñèëàùëû áèðëÿøìÿëÿðäÿ èøòèðàê åòäèêäÿí ñîíðà Ñóðèéà ßðÿá Ðåñïóáëèêàñûíûí ÿðàçèñèíäÿ ôÿàëèééÿò ýþñòÿðÿí ãàíóíñóç ñèëàùëû áèðëÿøìÿëÿðäÿ èøòèðàê åòìÿê ãÿðàðûíà ýÿëèáëÿð. Îíëàð áó ìÿãñÿäëÿ 2013-úö èëèí àâãóñòóíäà Ïàêèñòàíäàí Èðàí ÿðàçèñèíÿ ãàíóíñóç êå÷ÿðêÿí éåðëè ùöãóã ìöùàôèçÿ îðãàíëàðû òÿðÿôèíäÿí éàõàëàíûá âÿ 2014úö èë àïðåëèí 24-äÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíà òÿùâèë âåðèëèáëÿð. Òàëåù Ñîëòàíîâóí àðâàäû âÿ ãàéûíàíàñû èñÿ Ñóðèéà ÿðàçèñèíäÿ ãàíóíñóç ñèëàùëû áèðëÿøìÿëÿðäÿ èøòèðàê åäÿí øÿõñëÿðëÿ ÿââÿëúÿäÿí ÿëäÿ îëóíìóø ðàçûëûüà ÿñàñÿí, îíëàðûí êþìÿéè èëÿ áó þëêÿéÿ êå÷èðèëèáëÿð. Èðàíäà ùÿáñäÿ îëäóüó ìöääÿòäÿ Òàëåù Ñîëòàíîâóí Ñóðèéàäà þâëàäû îëóá âÿ ùàçûðäà îíóí àèëÿ öçâëÿðè ãûçüûí äþéöøëÿðèí ýåòäèéè ÿðàçèëÿðäÿ ãàëûáëàð. Òÿãñèðëÿíäèðèëÿí äèýÿð øÿõñëÿð - Âèëàéÿò Ùÿñÿíëè, Ìàëèê Ìóñàéåâ, Âàñèô Ùàúûéåâ, Èëêèí Áàáàçàäÿ, Ìåùìàí Áàëàêèøèéåâ, Ðóñëàí Ìóñòàôàéåâ, Íàìèã Ìÿììÿäîâ, Ôÿðèä Ìóðàäîâ, Òóðàë Ùÿñÿíîâ, Åëâèí ßëèéåâ, Òàðèéåë Ìóñòàôàéåâ, Àçÿð Ãÿìáÿðîâ, Âöñàë Áàéðàìîâ, Ñàìèð Ùÿøèìîâ, Íèúàò Àááàñîâ, Ùöñåéí Ìÿììÿäîâ, Ðóñëàí Úÿôÿðîâ, Ñÿíàí Áàõûøîâ, Åëäîñò Ãóëèéåâ, Ìÿììÿäøàù Ìÿììÿäÿëèéåâ, ßùìÿä Ùÿñÿíîâ âÿ Ìààðèô Ìÿðäàíîâ 2013-úö èëäÿí 2014-úö èëèí ìöõòÿëèô àéëàðûíàäÿê Ñóðèéà ßðÿá Ðåñïóáëèêàñûíûí ÿðàçèñèíäÿ ùÿìèí äþâëÿòèí âÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí ãàíóíâåðèúèëèéè èëÿ íÿçÿðäÿ òóòóëìàéàí ñèëàùëû áèðëÿøìÿëÿðèí ôÿàëèééÿòèíäÿ èøòèðàê åäèáëÿð. Âöãàð Äóðñóíÿëèéåâ òÿðáèéÿ åòìÿê âÿçèôÿñèíè äàøûéàí øÿõñ êèìè éåòêèíëèê éàøûíà ÷àòìàéàí øÿõñè àüûð úèíàéÿòèí òþðÿäèëìÿñèíÿ úÿëá åäèá. Áåëÿ êè, Âöãàð Äóðñóíÿëèéåâ éåòêèíëèê éàøûíà ÷àòìàéàí îüëó, 1998úè èë òÿâÿëëöäëö Åëâèí Äóðñóíÿëèéåâäÿ ðàäèêàë äèíè áàõûøëàðûí äàùà äà ìþùêÿìëÿíäèðèëìÿñè ìÿãñÿäè èëÿ îíäà Ñóðèéàäà ôÿàëèééÿò ýþñòÿðÿí ãàíóíñóç ñèëàùëû áèðëÿøìÿëÿðèí òÿðêèáèíäÿ èøòèðàê åòìÿê àðçóñó éàðàäàðàã, Åëâèíè ùÿìèí ñèëàùëû áèðëÿøìÿëÿðèí òÿðêèáèíÿ ãîøóëìàãëà àüûð úèíàéÿò òþðÿòìÿñè ö÷öí áöòöí íÿãëèééàò õÿðúëÿðèíè þäÿìÿêëÿ Ñóðèéàéà ýþíäÿðèá. 15 éàøëû Åëâèí Äóðñóíÿëèéåâ äÿ 2013-úö èëèí äåêàáðûíäàí 2014-úö èëèí àïðåëèíÿäÿê Ñóðèéà ßðÿá Ðåñïóáëèêàñûíûí ÿðàçèñèíäÿ ùÿìèí äþâëÿòèí âÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí ãàíóíâåðèúèëèéè èëÿ íÿçÿðäÿ òóòóëìàéàí ñèëàùëû áèðëÿøìÿíèí ôÿàëèééÿòèíäÿ èøòèðàê åäèá. Åëøÿí Ãóðáàíëû ãåéðèëÿðè èëÿ áèðëèêäÿ Ñóðèéà ßðÿá Ðåñïóáëèêàñûíûí ÿðàçèñèíäÿ ãàíóíñóç ñèëàùëû áèðëÿøìÿëÿðèí ôÿàëèééÿòèíäÿ èøòèðàê åòìÿê ìÿãñÿäèëÿ 2014-úö èëèí ìàéûíäà Òöðêèéÿ Ðåñïóáëèêàñûíà, áóðàäàí èñÿ “ßáó-Áÿêð” ëÿãÿáëè øÿõñèí âàñèòÿñèëÿ ãàíóíñóç éîëëà Ñóðèéà ßðÿá Ðåñïóáëèêàñûíà ýåäèá. Åëøÿí Ãóðáàíëû Ñóðèéà âÿ Àçÿðáàéúàí ðåñïóáëèêàëàðûíûí ãàíóíâåðèúèëèêëÿðè èëÿ íÿçÿðäÿ òóòóëìàéàí ñèëàùëû áèðëÿøìÿëÿðÿ ãîøóëàðàã ðàäèêàë äèíè âÿ ùÿðáè òÿëèìëÿð êå÷èá. Òÿëèìëÿð áèòäèêäÿí ñîíðà áþëýö çàìàíû Åëøÿí Ãóðáàíëû þç èñòÿéè èëÿ øÿõñèééÿòè èñòèíòàãëà àðàøäûðûëàí “Õàòòàá” ëÿãÿáëè “ÿìèð”èí ðÿùáÿðëèê åòäèéè “Àçÿðè úàìààòû” àäëû ãàíóíñóç ñèëàùëû äÿñòÿíèí òÿðêèáèíÿ äàõèë îëóá. Áóíäàí ñîíðà Åëøÿí Ãóðáàíëû âÿ äèýÿðëÿðè ãàíóíñóç ñèëàùëû áèðëÿøìÿíèí òÿðêèáèíäÿ ùÿðáè ÿìÿëèééàòëàðäà èøòèðàê åäèáëÿð. Áó ùÿðáè ÿìÿëèééàòëàð çàìàíû ñèëàùëû äÿñòÿ òÿðÿôèíäÿí ùöúóì ïëàíëàøäûðûëàðêÿí áàø âåðìèø ïàðòëàéûø íÿòèúÿñèíäÿ 35 íÿôÿð ìÿùâ îëóá, Åëøÿí Ãóðáàíëû èñÿ éàðàëàíàðàã, ñàü ãàëìûø äèýÿð éàðàãëûëàðëà áèðëèêäÿ Ñóðèéà ÿðàçèñèíÿ ãàéûäûá. Úèíàéÿò èøëÿðè öçðÿ áöòöí ùàëëàðûí àðàøäûðûëìàñû, áó ùöãóãàçèää ÿìÿëëÿðèí äèýÿð èøòèðàê÷ûëàðûíûí ìöÿééÿíëÿøäèðèëìÿñè èñòèãàìÿòèíäÿ èñòèíòàã-ÿìÿëèééàò òÿäáèðëÿðè äàâàì åòäèðèëèð. Ìÿëóìàò ö÷öí áèð äàùà áèëäèðèëèð êè, Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí ãàíóíâåðèúèëèéè èëÿ íÿçÿðäÿ òóòóëìàéàí ñèëàùëû áèðëÿøìÿëÿð âÿ éà ãðóïëàð éàðàòìà, åëÿúÿ äÿ îíëàðûí éàðàäûëìàñûíäà âÿ ôÿàëèééÿòèíäÿ èøòèðàê åòìÿ, îíëàðû ñèëàùëà, äþéöø ñóðñàòû èëÿ, ïàðòëàéûúû ìàääÿëÿðëÿ, ùÿðáè òåõíèêà èëÿ, éàõóä ÿñýÿðè ëÿâàçèìàòëà òÿúùèç åòìÿ, òåððîð÷óëóã, éÿíè äþâëÿò ùàêèìèééÿòè îðãàíëàðû âÿ éà áåéíÿëõàëã òÿøêèëàòëàð òÿðÿôèíäÿí ãÿðàð ãÿáóë åäèëìÿñèíÿ òÿñèð ýþñòÿðìÿê ìÿãñÿäèëÿ èíñàíëàðûí ùÿëàê îëìàñû, îíëàðûí ñàüëàìëûüûíà çÿðÿð âóðóëìàñû, ÿùÿìèééÿòëè ÿìëàê çèéàíûíûí âÿ éà áàøãà èúòèìàè òÿùëöêÿëè íÿòèúÿëÿðèí áàø âåðìÿñè òÿùëöêÿñè éàðàäàí ïàðòëàéûø, éàíüûí âÿ éà äèýÿð ùÿðÿêÿòëÿð òþðÿòìÿ, ùàáåëÿ ùÿìèí ìÿãñÿäëÿ áó úöð ùÿðÿêÿòëÿðèí òþðÿäèëÿúÿéè èëÿ ùÿäÿëÿìÿ, ùÿì÷èíèí Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû âÿòÿíäàøëàðû âÿ éà Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíäà äàèìè éàøàéàí âÿòÿíäàøëûüû îëìàéàí øÿõñëÿðè äèíè ìÿçùÿáëÿðè éàéìàã, äèíè àéèíëÿðèí èúðàñû àäû àëòûíäà, éàõóä äèíè äöøìÿí÷èëèê çÿìèíèíäÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí ùöäóäëàðûíäàí êÿíàðäà àïàðûëàí ñèëàùëû ìöíàãèøÿëÿðÿ úÿëá åòìÿ, éàõóä áó ìÿãñÿäëÿ äþéöø òÿëèìëÿðè êå÷ìÿ, éàõóä ùÿìèí ìÿãñÿäëÿ ôÿàëèééÿò ýþñòÿðÿí ñàáèò ãðóï éàðàòìà âÿ éà áåëÿ ãðóïà ðÿùáÿðëèê åòìÿ, åëÿúÿ äÿ ùÿìèí ãðóïëàðäà, òÿëèìëÿðäÿ âÿ éà ñèëàùëû ìöíàãèøÿëÿðäÿ èøòèðàê åòìÿ ùöãóãàçèää ÿìÿëëÿðèí òþðÿäèëìÿñèíÿ ýþðÿ ãàíóíâåðèúèëèêëÿ ìöÿééÿí åäèëìèø úÿçà ìöääÿòëÿðè àðòûðûëàðàã 20 èë âÿ éà þìöðëöê àçàäëûãäàí ìÿùðóìåòìÿ úÿçàñûíà ìÿùêóìåòìÿ èëÿ úÿçàëàíäûðûëûð. Òèêèíòèäÿ Òÿùëöêÿñèçëèéÿ Íÿçàðÿò Äþâëÿò Àýåíòëèéèíèí Àëìàíèéà Èíøààò Òåõíîëîýèéàëàðû Èíñòèòóòó èëÿ áèðýÿ ðåàëëàøäûðäûüû ëàéèùÿíèí òÿãäèìàòû îëóá Ôþâãÿëàäÿ Ùàëëàð Íàçèðëèéèíèí (ÔÙÍ) Òèêèíòèäÿ Òÿùëöêÿñèçëèéÿ Íÿçàðÿò Äþâëÿò Àýåíòëèéèíèí òÿøêèëàò÷ûëûüû èëÿ “Àâðîïà Èòòèôàãûíûí (ÀÈ) òèêèíòè ñòàíäàðòëàðûíà êå÷èä ñàùÿñèíäÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Ôþâãÿëàäÿ Ùàëëàð Íàçèðëèéèíèí Òèêèíòèäÿ Òÿùëöêÿñèçëèéÿ Íÿçàðÿò Äþâëÿò Àýåíòëèéèíÿ äÿñòÿéèí ýþñòÿðèëìÿñè” ëàéèùÿñèíèí òÿãäèìàò ìÿðàñèìè îëóá. ÔÙÍ-èí ìÿòáóàò õèäìÿòèíäÿí ÀçÿðÒÀú-à áèëäèðèáëÿð êè, ìÿðàñèìäÿ ÷ûõûø åäÿí ôþâãÿëàäÿ ùàëëàð íàçèðèíèí ìöàâèíè Îðóúÿëè Ùàúûéåâ Àçÿðáàéúàí èëÿ Àâðîïà Èòòèôàãû àðàñûíäà óüóðëà äàâàì åäÿí ÿìÿêäàøëûã ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ ùÿéàòà êå÷èðèëÿí ëàéèùÿíèí ìöùöì ÿùÿìèééÿòÿ ìàëèê îëäóüóíó äåéèá. Áèëäèðèá êè, “Òâèííèíã” àëÿòè íàìèçÿä þëêÿëÿðÿ ÀÈíûí ýåíèøëÿíäèðèëìÿñè ÿðÿôÿñèíäÿ èíñòèòóñèîíàë áàõûìäàí éàðäûì åòìÿê ìÿãñÿäèíÿ õèäìÿò åäèð. ßí ïðèîðèòåò ñàùÿëÿðäÿ ìöòëÿã íÿòèúÿëÿðèí ÿëäÿ îëóíìàñû èëÿ ñÿúèééÿëÿíÿí “Òâèííèíã” àëÿòè ìþâúóä ïðîáëåìëÿðèí áèðýÿ ñÿéëÿðëÿ ùÿëë åäèëìÿñèíè, ñïåñèôèê ñàùÿëÿðäÿ ÿí éàõøû òÿúðöáÿíèí ýþòöðöëìÿñèíè âÿ ìöáàäèëÿñèíè íÿçÿðäÿ òóòóð, ÀÈ-íèí íîðìà âÿ ñòàíäàðòëàðûíûí ìèëëè ãàíóíâåðèúèëèéÿ ìÿðùÿëÿëÿðëÿ äàõèë åäèëìÿñèíè òÿìèí åäèð. ÔÙÍ ëàéèùÿíèí èúðà ìÿðùÿëÿëÿðèíäÿ èíçèáàòè äÿñòÿéèíè ýþñòÿðèá âÿ áó ïðîñåñ äàâàì åäÿúÿê. Àâðîïà Èòòèôàãûíûí Àçÿðáàéúàíäàêû íöìàéÿíäÿëèéèíèí ðÿùáÿðè, ñÿôèð Ìàëåíà Ìàðä âÿ Àëìàíèéà Ôåäåðàòèâ Ðåñïóáëèêàñûíûí þëêÿìèçäÿêè ñÿôèðè õàíûì Ùàéäðóí Òåìïåë ÷ûõûø åäÿðÿê Àâðîïà Èòòèôàãûíûí Àçÿðáàéúàí èëÿ óüóðëó ÿìÿêäàøëûüûíäàí áÿùñ åäèáëÿð. Îíëàð áó úöð ëàéèùÿëÿðèí ùÿð èêè òÿðÿô ö÷öí ôàéäàëû îëäóüóíó âóðüóëàéûáëàð. Ëàéèùÿíèí ðÿùáÿðëÿðè - Àëìàíèéà Èíøààò Òåõíîëîýèéàëàðû Èíñòèòóòóíóí íöìàéÿíäÿñè Ýåðùàðä Áðåéòøàôò âÿ ÔÙÍ-èí Òèêèíòèäÿ Òÿùëöêÿñèçëèéÿ Íÿçàðÿò Äþâëÿò Àýåíòëèéèíèí ðÿèñ ìöàâèíè Åëõàí ßñÿäîâ ëàéèùÿíèí êîìïîíåíòëÿðè ùàããûíäà ýåíèø ìÿëóìàò âåðèáëÿð. Áèëäèðèëèá êè, Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Ôþâãÿëàäÿ Ùàëëàð Íàçèðëèéèíèí Òèêèíòèäÿ Òÿùëöêÿñèçëèéÿ Íÿçàðÿò Äþâëÿò Àýåíòëèéè “Òâèííèíã” àëÿòèíèí þç ôÿàëèééÿòèíäÿ òÿòáèãèíÿ ìàðàã ýþñòÿðÿðÿê, 2010-úó èëäÿ Òâèííèíã ö÷öí ëàéèùÿ èäåéàñûíû òÿãäèì åäèá. Àýåíòëèê òÿðÿôèíäÿí èðÿëè ñöðöëÿí ëàéèùÿ èäåéàñûíà ýþðÿ, òèêèíòèäÿ íîðìàòèâ ñÿíÿäëÿðèí Àâðîïà ñòàíäàðòëàðû èëÿ óéüóíëàøäûðûëìàñû èìêàí âÿ äÿðÿúÿñèíèí þéðÿíèëìÿñè, òèêèíòè ñàùÿñèíäÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí ãàíóíâåðèúèëèéèíèí òÿêìèëëÿøäèðèëìÿñèíäÿ Àâðîïà òÿúðöáÿñèíèí ìÿíèìñÿíèëìÿñè âÿ þëêÿíèí òèêèíòè ñàùÿñèíè òÿíçèìëÿéÿí ìþâúóä íîðìàòèâ ñÿíÿäëÿð ñèñòåìèíäÿí Àâðîïà ñòàíäàðòëàðûíà êå÷èä ö÷öí èëêèí øÿðàèòèí éàðàäûëìàñû ìÿãñÿä êèìè ãàðøûéà ãîéóëóá. Ëàéèùÿíèí èúðàñûíà Àâðîïà Èòòèôàãûíûí 5 þëêÿñè - Àëìàíèéà, Àâñòðèéà, Áþéöê Áðèòàíèéà, Ñëîâåíèéà âÿ Ëèòâà ìàðàã ýþñòÿðÿðÿê, þç òÿêëèôëÿðèíè òÿãäèì åäèáëÿð. Þç ïîòåíñèàë âÿ èäàðÿåòìÿ èìêàíëàðûíà ýþðÿ, åëÿúÿ äÿ Àýåíòëèéèí ôÿàëèééÿòè èëÿ óéüóíëóã áàõûìûíäàí Òâèííèíã ëàéèùÿñè öçðÿ òÿðÿôäàø þëêÿ îëàðàã Àëìàíèéà Ôåäåðàòèâ Ðåñïóáëèêàñû, èíçèáàòè òÿòáèãåäèúè îðãàí èñÿ Àëìàíèéàíûí Èíøààò Òåõíîëîýèéàëàðû Èíñòèòóòó (ÄÛÁò) ñå÷èëèá. Åéíè çàìàíäà, ëàéèùÿíèí èúðàñûíà Àëìàíèéà Òâèííèíã ùåéÿòè òÿðÿôèíäÿí Ëàòâèéà åêñïåðòëÿðè úÿëá îëóíóá, ëàéèùÿéÿ ôåäåðàë ùþêóìÿò òÿðÿôèíäÿí èíçèáàòè âÿ ìàëèééÿ äÿñòÿéè òÿìèí åäèëèá. Òÿðÿôëÿð àðàñûíäà Òâèííèíã êîíòðàêòû èìçàëàíûá, ìÿãñÿä, âÿçèôÿëÿð, êîìïîíåíòëÿð, ôÿàëèééÿò èñòèãàìÿòëÿðè, áöäúÿ õÿðúëÿðè ìöÿééÿíëÿøäèðèëèá. Êîíòðàêò èìçàëàíäûãäàí ñîíðà 2014úö èë èéóí àéûíûí 2-äÿí ëàéèùÿíèí èúðàñûíà ðÿñìè ñòàðò âåðèëèá. Ëàéèùÿíèí öìóìè ìÿãñÿäè Àâðîïà Èòòèôàãûíûí òèêèíòè ñòàíäàðòëàðûíà êå÷èäèí òÿìèí åäèëìÿñè âÿ ÿí éàõøû òÿúðöáÿíèí ìÿíèìñÿíèëìÿñè éîëó èëÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíäà òèêèíòèíèí òÿùëöêÿñèçëèéèíè âÿ òåõíèêè êåéôèééÿòèíè éöêñÿëòìÿêäèð. Áöäúÿñè 900 ìèí àâðî òÿøêèë åäÿí âÿ 18 àéëûã ìöääÿòÿ ùåñàáëàíìûø “Àâðîïà ñòàíäàðòëàðûíà êå÷èä ñàùÿñèíäÿ Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñû Ôþâãÿëàäÿ Ùàëëàð Íàçèðëèéèíèí Òèêèíòèäÿ Òÿùëöêÿñèçëèéÿ Íÿçàðÿò Äþâëÿò Àýåíòëèéèíÿ äÿñòÿéèí ýþñòÿðèëìÿñè” ëàéèùÿñèíèí áèëàâàñèòÿ èúðàñû 2014-2015-úè èëëÿðè ÿùàòÿ åäÿúÿêäèð. Àâðîïà Èòòèôàãû: áþùðàí øÿðàèòèíäÿ êàäð äÿéèøèêëèêëÿðèíäÿ ìÿãñÿä Äöíéà ÊÈÂ-è Àâðîïà Èòòèôàãûíûí (ÀÈ) ðÿùáÿðëèéèíäÿ áàø âåðÿí êàäð éåíèëèêëÿðèíè ýåíèø ìöçàêèðÿ åäèð. Ìÿñÿëÿéÿ òÿøêèëàòûí ýÿëÿúÿê òàëåéè àñïåêòèíäÿ äàùà ÷îõ äèããÿò éåòèðèëèð. Ìöòÿõÿññèñëÿð ÀÈ-íèí ôàêòèêè îëàðàã ùÿðòÿðÿôëè áþùðàíà äöøìÿñè ñÿáÿáèíäÿí áó àääûìû àòäûüûíû èôàäÿ åäèðëÿð. Áóíà ýþðÿ äÿ ñþùáÿò ùå÷ äÿ éåíè òÿéèíàòëàðäàí ýåòìèð. Áðöññåë õèëàñ éîëëàðûíû àõòàðûð. Ëàêèí èíäèéÿäÿê î ãÿäÿð ïðîáëåìëÿð éûüûëûá êè, îíëàðûí íåúÿ ùÿëë åäèëÿúÿéè ìÿëóì äåéèë. Ùÿòòà áÿçè åêñïåðòëÿð êàäð äÿéèøèêëèêëÿðèíè óüóðñóç ùåñàá åäèðëÿð. “Ãîúà ãèòÿ”äÿ áèð ãåéðè-ìöÿééÿíëèéèí ùþêì ñöðäöéö ýþçÿ ÷àðïûð. Áóíà áàõìàéàðàã, ÀÈ ýåíèø èìêàíëàðà ìàëèê òÿøêèëàòäûð. Îíóí äöíéà ñèéàñÿòèíÿ âÿ èãòèñàäèééàòûíà òÿñèðè áþéöêäöð. Áó ñÿáÿáäÿí äÿ ãóðóìóí ýÿëÿúÿê òàëåéè èëÿ áàüëû âåðèëÿí ïðîãíîçëàð ìàðàã äîüóðóð. “Éåíè ö÷ëöê”: Áðöññåëèí êàäð ñèéàñÿòèíèí ÿñàñ ìÿãàìëàðû Àâðîïà Èòòèôàãû êàäð äÿéèøèêëèêëÿðè åòäè. Ìöòÿõÿññèñëÿð èñÿ áó ïðîñåñÿ ýåîñèéàñè âÿ èãòèñàäè ìÿçìóí âåðäèëÿð. ÀÈ-íèí ÿñàñ ôóíêñèîíåðëÿðèíèí “éåíè ö÷ëöéö” äàùà ÷îõ ìöçàêèðÿ ìþâçóñóíà ÷åâðèëèá. Ùÿòòà åêñïåðòëÿð ìàðàãëû áèð ìöãàéèñÿ äÿ àïàðàðàã, ÀÈ-íèí éåíè òÿéèí åäèëìèø ö÷ ÿñàñ ìÿìóðóíóí - Àâðîïà Èòòèôàãû Øóðàñûíûí ïðåçèäåíòè Äîíàëä Òóñêóí, Àâðîïà Êîìèññèéàñûíûí ñÿäðè Æàí-Êëîä Éóíêåðèí âÿ õàðèúè ñèéàñÿò âÿ òÿùëöêÿñèçëèê ìÿñÿëÿëÿðè öçðÿ õöñóñè íöìàéÿíäÿ îëàí Ôåäåðèêà Ìîãåðèíèíèí êîíòèíåíòàë Àâðîïàíû äàùà éàõøû òÿìñèë åòäèéèíè áèëäèðèðëÿð. Êîíêðåò îëàðàã, “Éóíêåð “êþùíÿ Àâðîïà”íû, Òóñê “éåíè Àâðîïà”íû, Ìîãåðèíè èñÿ “áþùðàíëû Úÿíóá”ó òÿìñèë åäèð (áàõ: ìÿñ., Новый состав Еврокомиссии и политические тенденции Европы / “Ðåýíóì”, 11 ñåíòéàáð 2014). Áöòþâëöêäÿ èñÿ åêñïåðòëÿð òÿøêèëàòûí äàõèëè âÿ õàðèúè ñèéàñÿòèíèí äÿéèøäèéèíè âóðüóëàéûðëàð. Îíëàðûí áåëÿ äöøöíìÿéÿ ÿñàñëàðû âàð. ×öíêè ñîí èëëÿð ÀÈ-íèí ôÿàëèééÿòèíè ïðîãíîçëàøäûðàðêÿí ôÿðãëè ññåíàðèëÿðäÿí ñþùáÿò à÷ûëûðäû. ÀÈ-íèí áèð òÿøêèëàò êèìè áþùðàí âÿçèééÿòèíäÿ îëäóüó à÷ûã ýþðöíöðäö. Ìàëèééÿ áþùðàíûíûí âöñÿò àëìàñû áÿäáèí ìþâãå òóòàíëàðûí ùàãëû îëäóüóíó áèð äàùà ýþñòÿðèðäè. Íÿùàéÿò, Éàõûí Øÿðã âÿ Óêðàéíà ùàäèñÿëÿðè “êþùíÿ äöíéà”íûí ãëîáàë ýåîñèéàñÿòäÿ ìþâãåéèíèí ãåéðè-ìöÿééÿí îëäóüóíó öçÿ ÷ûõàðäû. Áó ïðîñåñëÿðèí ùå÷ áèðèíäÿ ÀÈ àïàðûúû ðîë îéíàéà áèëìÿäè. Õöñóñèëÿ, Óêðàéíà ùàäèñÿëÿðè òÿøêèëàòûí äÿðèíäÿí èøëÿíìèø ýåîñèéàñè êóðñóíóí îëìàäûüûíû, ùÿòòà îíóí äàõèëèíäÿ êèôàéÿò ãÿäÿð úèääè ôèêèð àéðûëûãëàðûíûí îëäóüóíó äà íöìàéèø åòäèðäè. Ìÿñÿëÿ áóíëàðëà áèòìèð. Òÿøêèëàòûí ýåíèøëÿíìÿ ñèéàñÿòèíäÿ çÿèô éåðëÿð àøêàð îëóíäó. Èíäè ÀÈ-éÿ öçâ îëàí áÿçè þëêÿëÿð ñûðàëàðûíûí ýåíèøëÿíìÿñèíèí ëåùèíÿ, äèýÿðëÿðè èñÿ ÿëåéùèíÿäèð. Åòèðàô åòìÿê ëàçûìäûð êè, Áþéöê Áðèòàíèéàíûí ÀÈ-äÿ éåðèíè äÿãèãëÿøäèðìÿéÿ ÷àëûøìàñû áèð ãÿäÿð òÿÿúúöáëö ýþðöíñÿ äÿ, áó, ðåàëëûãäûð. Ùÿòòà áèð çàìàíëàð Ëîíäîí òÿøêèëàòäàí ÷ûõìàã àðçóñóíó äà äèëÿ ýÿòèðìèøäè. Òÿáèè êè, äàõèëèíäÿ áó ãÿäÿð ïðîáëåìëÿðè îëàí áèð òÿøêèëàòäà êàäð äÿéèøèêëèêëÿðè ìÿíòèãëèäèð. Ëàêèí ÿñàñ ñóàë áó éåíèëèêëÿðèí ÀÈ-íè ýöúëÿíäèðÿúÿéè, éàõóä, ñàäÿúÿ, ïðîáëåìëÿðè áàøãà ìöñòÿâèéÿ êå÷èðÿúÿéèäèð. Áó áàüëûëûãäà òÿøêèëàòà ðÿùáÿðëèê åäÿúÿê “éåíè ö÷ëöé”öí ïîòåíñèàëû âÿ ïåøÿêàðëûã ñÿâèééÿñè äÿ àêòèâ ìöçàêèðÿ îëóíóð. Áÿðè áàøäàí âóðüóëàéàã êè, áó ìÿñÿëÿäÿ åêñïåðòëÿð éåêäèë ìþâãåäÿ äåéèëëÿð. Ë.Ðåäåè “Ôîðåèýí Àôôàèðñ” æóðíàëûíäà à÷ûã éàçûð: “Àâðîïà Èòòèôàãûíûí éåíè ëèäåðëÿðè òÿøêèëàòû ôÿëàêÿòÿ àïàðàúàãëàð” (áàõ: Ëîðèíú Ðåäåè. Wåàê àíä Wåàêåð: Wùé Åóðîïå’ñ Íåwåñò Ëåàäåðñ Wèëë Áå à Äèñàñòåð / “Ôîðåèýí Àôôàèðñ”, 4 ñåíòéàáð 2014). Ìöÿëëèô áó èääèàñûíû ÿñàñëàíäûðìàüà ÷àëûøûð. Î ùåñàá åäèð êè, Àâðîïà Èòòèôàãû Øóðàñûíûí éåíè ñÿäðè Ä.Òóñê “êîíòèíåíòàë êîíñåíñóñóí ìåìàðû ñÿâèééÿñèíäÿ äåéèë” (áàõ: ÿââÿëêè ìÿíáÿéÿ). ÀÈ-íèí õàðèúè ñèéàñÿò âÿ òÿùëöêÿñèçëèê ìÿñÿëÿëÿðè öçðÿ õöñóñè íöìàéÿíäÿñè Ô.Ìîãåðèíèíèí èñÿ èêè ÷àòûøìàéàí úÿùÿòè âàð êè, áóíëàð äà “èúðà òÿúðöáÿñè âÿ áåéíÿëõàëã ìèãéàñäà ñèéàñÿò÷è ïåøÿêàðëûüû”íûí àç îëìàñûäûð (áàõ: ÿââÿëêè ìÿíáÿéÿ). Áóíà áàõìàéàðàã, Ô.Ìîãåðèíè Êåòðèí Åøòîíäàí ôÿðãëè îëàðàã, éàðàøûãëû õàðèúè ýþðêÿìÿ ìàëèêäèð. Î, Æ.-Ê.Éóíêåðèí êîìàíäàñûíäà ÿí ýÿíú êàäðäûð. Áó êåéôèééÿòëÿð äÿ áèð ÷îõëàðûíäà ìàðàã äîüóðóð. Áóíäàí áàøãà, åêñïåðòëÿð Ô.Ìîãåðèíèíèí òÿéèíàòûíäà ýåíäåð àìèëèíèí ðîë îéíàäûüû ãÿíàÿòèíäÿäèðëÿð. ÀÈ-äÿ ãàäûíëàð êàäðëàðûí úÿìè 40 ôàèçèíè òÿøêèë åäèð. Ëàêèí õàðèúè ñèéàñÿò âÿ òÿùëöêÿñèçëèê ìÿñÿëÿëÿðèíÿ êèôàéÿò ãÿäÿð òÿúðöáÿñè îëìàéàí âÿ ïåøÿêàðëûüû ÷àòìàéàí áèð ãàäûíûí òÿéèí åäèëìÿñèíè áÿçèëÿðè ÀÈ-íèí õàðèúè ñèéàñÿòèíäÿ ïðîáëåìëÿðèí äàâàì åäÿúÿéè êèìè ãèéìÿòëÿíäèðèð (áàõ: Новый состав Еврокомиссии и политические тенденции Европы / “Ðåýíóì”, 11 ñåíòéàáð 2014). Áóíëàðûí ôîíóíäà Àâðîïà Êîìèññèéàñûíûí éåíè ñÿäðè âÿçèôÿñèíÿ Æ.Ê.Éóíêåðèí ñå÷èëìÿñè äèããÿòè ÷ÿêèá. Ìöòÿõÿññèñëÿð îíóí ñèéàñè úÿùÿòäÿí ÀÁØ-à éàõûí îëìàñûíû àéðûúà ãåéä åäèðëÿð. Æ.-Ê.Éóíêåð 20 èë ÿðçèíäÿ Ëöêñåìáóðãóí ìàëèééÿ íàçèðè îëóá. Áó êîíòåêñòäÿ äÿ Éóíêåðèí ôðàíñûç âÿ àëìàíëàðûí äà ðÿüáÿòèíè ãàçàíäûüû ãåéä îëóíóð (áàõ: ÿââÿëêè ìÿíáÿéÿ). Îíóí òÿêëèôèíÿ ÿñàñÿí, ùàçûðäà ÀÈ-íèí ýåíèøëÿíìÿñè èëÿ ùå÷ êèì ìÿøüóë îëìàéàúàã. Æ.-Ê.Éóíêåð áó êîíòåêñòäÿ äåéèá: “ÀÈ ýåíèøëÿíìÿäÿí “èñòèðàùÿò åòìÿëèäèð” êè, áèç 28 öçâöí ÿëäÿ åòäèéè íàèëèééÿòëÿðè áèðëÿøäèðÿ áèëÿê. Îíà ýþðÿ äÿ ìÿíèì ñÿäðëèéèì èëÿ äàíûøûãëàð (ãîíøóëóã ñèéàñÿòè âÿ ýåíèøëÿíìÿ öçðÿ äàíûøûãëàð íÿçÿðäÿ òóòóëóð - Ê.À.) äàâàì åòäèðèëÿúÿê” (áàõ: ЕС нужно отдохнуть от расширения - новый председатель Еврокомиссии / “УНИАН”, 10 ñåíòéàáð 2014). Äîüðóäóð, Æ.-Ê.Éóíêåð ñîíðà ÿëàâÿ åäèá êè, ÀÈ Ãÿðáè Áàëêàí þëêÿëÿðèíÿ öñòöíëöê âåðèð, ëàêèí áó ïðîñåñ éàõûí 5 èëäÿ éåêóíëàøìàéàúàã. Àâðîïà Êîìèññèéàñûíûí éåíè ñÿäðèíèí ñþçëÿðè àðòûã Òöðêèéÿäÿ íàðàçûëûã éàðàäûá. Àíúàã Àíêàðà äàèì àíòèòöðê ìþâãåéè òóòàí áèð øÿõñèí ýåíèøëÿíìÿ èëÿ áàüëû èøëÿðÿ ðÿùáÿð òÿéèí åäèëìÿñèíè ÀÈ-íèí áó èñòèãàìÿòäÿ êóðñóíó øöóðëó ñóðÿòäÿ äÿéèøìÿñè èëÿ ÿëàãÿëÿíäèðèð. Áöòöí áóíëàðà áàõìàéàðàã, Òöðêèéÿ ÀÈ èëÿ ÿëàãÿëÿðèíè èíêèøàô åòäèðìÿê íèééÿòèíäÿäèð. Áÿðè áàøäàí àéäûí îëóð êè, áó ïðîñåñèí ìÿçìóíó ÿââÿëêè ìÿðùÿëÿëÿðäÿí ôÿðãëè îëàúàã. ßñëèíäÿ, åêñïåðòëÿð ùåñàá åäèðëÿð êè, áþùðàí è÷èíäÿ îëàí ÀÈ-éÿ ðÿñìè Àíêàðàíûí þçö äàõèë îëìàã èñòÿìèð. Ùàçûðäà Òöðêèéÿ-ÀÈ ìöíàñèáÿòëÿðè áó ãåéðè-ìöÿééÿíëèêëÿð øÿðàèòèíäÿ þç ýÿëÿúÿê òàëåéèíèí ùÿëëèíè ýþçëÿéèð. Ïàðèñ-Áåðëèí úöòëöéö: êå÷ìèøÿ ãàéûäûø? Àâðîïàëû àíàëèòèêëÿð éåíè òÿéèíàòëàðû ôðàíñûç-àëìàí ìàðàãëàðûíûí ñèíòåçè êèìè òÿãäèì åäèð, åéíè çàìàíäà, Áþéöê Áðèòàíèéàíûí Àâðîïàéà íÿçàðÿòè òàì èòèðäèéèíäÿí éàçûðëàð. “Îáñåðâî” Ôðàíñà-Ðóñèéà àíàëèòèê ìÿðêÿçèíèí äèðåêòîðó Àðíî Äéóáåí éåíè òÿéèíàòëàðû ëàêîíèê îëàðàã áåëÿ èôàäÿ åäèá: “Áó, “êþùíÿ Àâðîïà”éà ãàéûäûøäûð” (áàõ: “Возвращение старой Европы”: Арно Дюбьен о новом составе Еврокомиссии / “Ðåýíóì”, 10 ñåíòéàáð 2014). Åêñïåðò ÀÈ-äÿ ôðàíñûç-àëìàí úöòëöéöíöí òÿøÿááöñö ÿëÿ àëìàñûíû íÿçÿðäÿ òóòóð. Áó, òÿáèè êè, òÿøêèëàòûí äàõèëè âÿ õàðèúè ñèéàñÿòèíäÿ äÿéèøèêëèêëÿðÿ ñÿáÿá îëà áèëÿð. Î úöìëÿäÿí, Àëìàíèéàíûí ìþâãåéè äàùà äà ýöúëÿíÿð. ×öíêè ùàçûðäà Ôðàíñàíûí èãòèñàäèééàòû çÿèôëÿäèéèíäÿí îíóí àëìàíëàðëà ðÿãàáÿò àïàðìàã ïåðñïåêòèâëÿðè ýþðöíìöð. ßâÿçèíäÿ, Ïàðèñ Èòàëèéà òÿìñèë÷èñèíÿ ñÿñ âåðìÿêëÿ ðÿñìè Ðîìà èëÿ ÿëàãÿëÿðè èíêèøàô åòäèðìÿê ìåéëèíè îðòàéà ãîéóð (áàõ: ÿââÿëêè ìÿíáÿéÿ). Àíúàã ìöòÿõÿññèñëÿð Ôðàíñàíûí äà äÿñòÿê âåðäèéè Ô.Ìîãåðèíèíèí âÿçèôÿñèíèí þùäÿñèíäÿí ýÿëÿ áèëÿúÿéèíÿ èíàíìûð. Ú.Øàïèðî âÿ Ð.Àëêàðî áóíóíëà áàüëû éàçûðëàð: “Þòÿí äÿôÿ îëäóüó êèìè, éåíè àëè íöìàéÿíäÿíèí - Ôåäåðèêà Ìîãåðèíèíèí ñå÷èëìÿñè ñàíáàëëû ùàäèñÿ äåéèëäè, òàì òèúàðè ðóùëóéäó âÿ îíóí ïåøÿêàðëûüûíäàí ÷îõ îíóí úèíñèíÿ, ïàðòèéà ìÿíñóáëóüóíà âÿ ìèëëèééÿòèíÿ ÿñàñëàíûðäû” (áàõ: Æåðåìé Ñùàïèðî, Ðèúúàðäî Àëúàðî. Ùèýù Ðåïðåñåíòàòèâå, Ùèýù Åõïåúòàòèîíñ: Wùàò òî Åõïåúò ôðîì òùå ÅÓ’ñ Íåw Ôîðåèýí Ïîëèúé Úùèåô / “Ôîðåèýí Àôôàèðñ”, 4 ñåíòéàáð 2014). ßýÿð áó èíôîðìàñèéà äîüðóäóðñà, îíäà ÀÈ äàõèëèíäÿ îáéåêòèâ ðåàëëûüà äåéèë, ñóáéåêòèâ-êîðïîðàòèâ ìàðàãëàðà óéüóí ñèéàñè êóðñóí ñå÷èëäèéèíè òÿõìèí åòìÿê îëàð. ÀÈ-íèí ðÿñìè øÿõñëÿðè äÿ éåíè êàäðëàðûí êîíêðåò ÷ÿòèíëèêëÿðëÿ öçëÿøÿúÿéèíè åòèðàô åäèðëÿð. Ìÿñÿëÿí, ÀÈ Øóðàñûíûí êå÷ìèø ñÿäðè Ùåðìàí âàí Ðîìïóé õÿáÿðäàðëûã åäèð êè, Ä.Òóñê ö÷ ÿñàñ ïðîáëåìëÿ ãàðøûëàøàúàã. Îíëàðäàí áèðè Àâðîïà èãòèñàäèééàòûíûí òÿíÿççöëö, äèýÿðè Óêðàéíà áþùðàíû, ö÷öíúöñö èñÿ Áðèòàíèéàíûí Àâðîïàäàêû éåðèíèí ìöÿééÿíëÿøäèðèëìÿñèäèð (áàõ: Юрий Паниев. Евросоюз меняет комиссаров и готовит новые санкции / “Независимая газета”, 1 ñåíòéàáð 2014). Ëàêèí ÀÈ ðÿñìèëÿðè àðàñûíäà Ä.Òóñêóí öìóìàâðîïà êîíñåíñóñó éàðàòìàã ãàáèëèééÿòè ùàããûíäà éöêñÿê ôèêèðäÿ îëìàéàíëàð äà âàð. Îíëàð ùåñàá åäèðëÿð êè, ÿââÿëêè ñÿäð Ðîìïóéäàí ôÿðãëè îëàðàã, Òóñêóí êèôàéÿò ãÿäÿð òÿúðöáÿñè éîõäóð. Áó êîíòåêñòäÿ ÀÈ-íèí Ðóñèéà èëÿ ìöíàñèáÿòëÿðèíèí ýÿëÿúÿéè ÷îõëó ñóàëëàð äîüóðóð. Åêñïåðòëÿð ùåñàá åäèðëÿð êè, Áðöññåë Ìîñêâà èëÿ ÿìÿêäàøëûã åòìÿëèäèð. Àíúàã Ô.Ìîãåðèíè âÿçèôÿéÿ ýÿëìÿñè èëÿ Ðóñèéàéà ãàðøû ñÿðò áÿéàíàò âåðèá. Î äåéèá: “Ðóñèéà àðòûã Àâðîïà Èòòèôàãûíûí ñòðàòåæè òÿðÿôäàøû äåéèë” (áàõ: ЕС: смена персоналий или смена курса? / “Российский совет по международным делам”, 5 ñåíòéàáð 2014). Áó, ÀÈ äàõèëèíäÿ Ðóñèéàéà ãàðøû ìöíàñèáÿòèí áèð ãÿäÿð ôÿðãëè îëà áèëÿúÿéèíäÿí õÿáÿð âåðèð. Ìÿñÿëÿ áóðàñûíäàäûð êè, Ô.Ìîãåðèíè éåíè òÿéèíàòà ãÿäÿð Ðóñèéàíûí äîñòó êèìè òàíûíûðäû. Áóðàäàí áåëÿ áèð íÿòèúÿ ÷ûõàðìàã îëàð êè, éàõûí ïåðñïåêòèâäÿ ÀÈ-Ðóñèéà ìöíàñèáÿòëÿðè ìöðÿêêÿá õàðàêòåð äàøûéà âÿ áèð ÷îõ çèääèééÿòëÿðëÿ ìöøàéèÿò îëóíà áèëÿð. Áöòþâëöêäÿ áåëÿ ãÿíàÿòÿ ýÿëìÿê ìöìêöíäöð êè, ÀÈ-äÿ ñîí òÿéèíàòëàð àäè êàäð äÿéèøèêëèéè äåéèë. “Ëå Ôèýàðî”íóí éàçäûüû êèìè, “Àâðîïà Èòòèôàãûíäà ðÿùáÿðëèê äÿéèøèêëèéè ùÿðòÿðÿôëè áþùðàí ôîíóíäà áàø âåðèð” (áàõ: Æåàí-Æàúãóåñ Ìåâåë. Ë’ÓÅ úîíúëóò ñà ðåëeâå, ñóð ôîíä äå úðèñåñ òîóñ àçèìóòñ / “Ëå Ôèýàðî”, 31 àâãóñò 2014). Áó, áèðáàøà òÿøêèëàòûí äàõèëè âÿ õàðèúè ñèéàñÿòèíäÿ äÿéèøèêëèêëÿðèí ãà÷ûëìàç îëäóüóíà èøàðÿ âåðèð. Èíäè ÿñàñ äèããÿòè ÀÈ-íèí êîíñîëèäàñèéàñûíà, ìàëèééÿ ÷ÿòèíëèêëÿðèíèí àðàäàí ãàëäûðûëìàñûíà âÿ èãòèñàäè èíêèøàôûí äàâàìëû îëìàñûíà éþíÿëòìÿéÿ úÿùä ýþñòÿðèëèð. Àíúàã áó èñòèãàìÿòëÿðèí ùå÷ áèðèíäÿ óüóð ÿëäÿ åäèëÿúÿéèíÿ òàì ÿìèíëèê éîõäóð. Ãÿðá ñòðàòåãëÿðè ÀÈ-íèí ýÿëÿúÿéè èëÿ áàüëû ìöõòÿëèô ññåíàðèëÿð ïðîãíîçëàøäûðûðëàð. Îíëàðûí ñûðàñûíäà òÿøêèëàòûí çÿèôëÿìÿñè èëÿ éàíàøû, äàüûëìàñû äà éåð òóòóð. Ìÿñÿëÿíèí áó òÿðÿôèíäÿ ùÿëÿëèê ùå÷ áèð äÿéèøèêëèê ýþçÿ äÿéìèð. Éÿíè ðÿùáÿðëèéèí äÿéèøìÿñè ÀÈ-íèí áþùðàíëàðäàí ÷ûõàúàüûíà òÿìèíàò âåðìèð. Áÿëêÿ äÿ áóíà ýþðÿ Àâðîïà Èòòèôàãûíûí ýåíèøëÿíìÿñèíÿ åùòèéàú ãàëìàéûá. Òàëåéè ãåéðè-ìöÿééÿí îëàí áèð ãóðóìà éåíè äþâëÿòëÿðèí úÿëá åäèëìÿñè óçàãýþðÿíëèê îëìàçäû. Êàìàë ÀÄÛÝÞÇßËΠhttp://www.yeniazerbaycan.com Àçÿðáàéúàíûí äþâëÿò ìöñòÿãèëëèéè Àçÿðáàéúàí õàëãûíûí ìèëëè ñÿðâÿòèäèð Ìÿãàëÿ ÊÈÂÄÔ-íèí ìàëèééÿ äÿñòÿéè èëÿ “Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí äöíéà áèðëèéèíÿ èíòåãðàñèéàñû, ðåýèîí þëêÿëÿðè âÿ äèýÿð äþâëÿòëÿðëÿ, áåéíÿëõàëã òÿøêèëàòëàðëà ÿìÿêäàøëûüûí èíêèøàô åòäèðèëìÿñè” èñòèãàìÿòè öçðÿ ùÿéàòà êå÷èðèëÿí ëàéèùÿ ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ ùàçûðëàíìûøäûð Àçÿðáàéúàí-Òöðêèéÿ ñòðàòåæè òÿðÿôäàøëûüû äàùà äà ìþùêÿìëÿíèð Äîñòëóã, ãàðäàøëûã âÿ ñòðàòåæè òÿðÿôäàøëûã ìöíàñèáÿòëÿðèíÿ ñþéêÿíÿí Àçÿðáàéúàí-Òöðêèéÿ ÿëàãÿëÿðè èêè þëêÿ àðàñûíäà éöêñÿê ðÿñìè ñÿôÿðëÿðëÿ äàùà äà èíòåíñèâëÿøèá. Òöðêèéÿíèí Áàø íàçèðè ßùìÿä Äàâóäîüëóíóí þòÿí ùÿôòÿ þëêÿìèçÿ åòäèéè ðÿñìè ñÿôÿð äÿ áóíó òÿñäèã åäèð. Ñÿôÿð ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâ âÿ ßùìÿä Äàâóäîüëó àðàñûíäà áàø òóòàí òÿêáÿòÿê ýþðöøäÿ Àçÿðáàéúàí èëÿ Òöðêèéÿ àðàñûíäà èêèòÿðÿôëè ìöíàñèáÿòëÿðèí áöòöí ñàùÿëÿðäÿ óüóðëó èíêèøàôû ìÿìíóíëóãëà âóðüóëàíûá, ÿëàãÿëÿðèí áóíäàí ñîíðà äà éöêñÿëÿí õÿòëÿ èíêèøàô åäÿúÿéèíÿ ÿìèíëèê èôàäÿ îëóíóá. Áó ìÿãàìäà õàòûðëàòìàã éåðèíÿ äöøÿð êè, ñåíòéàáðûí 3-äÿ Òöðêèéÿ Úöìùóðèééÿòèíèí Ïðåçèäåíòè Ðÿúÿá Òàééèá ßðäîüàí Àçÿðáàéúàíà ñÿôÿðè ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâëÿ ýþðöøöá, èêè þëêÿíèí ñòðàòåæè ÿëàãÿëÿðèíèí ìöùöì ñïåêòðëÿðè öçðÿ òÿêáÿòÿê âÿ ýåíèø òÿðêèáäÿ ìöçàêèðÿëÿð àïàðûëûá. Ãàðäàø þëêÿ ïðåçèäåíòèíèí þëêÿìèçÿ ýÿëèøèíèí äàùà äà ÿëàìÿòäàð ìÿãàìëàðûíäàí áèðè îäóð êè, Ïðåçèäåíò Ðÿúÿá Òàééèá ßðäîüàí äþâëÿò áàø÷ûñû ñå÷èëìÿñèíäÿí ãûñà ìöääÿò ñîíðà ïðåçèäåíò êèìè èëê ðÿñìè ñÿôÿðèíè, ìÿùç Àçÿðáàéúàíà åäèá. Áó, Àçÿðáàéúàí-Òöðêèéÿ äîñòëóüóíóí, ãàðäàøëûüûíûí ÿí éöêñÿê ñÿâèééÿäÿ îëäóüóíó òÿñäèã åäÿí ýþçÿë ÿíÿíÿíèí äàâàì åòäèðèëäèéèíè ýþñòÿðèð. Ãåéä åäÿê êè, ñÿôÿð çàìàíû èêè þëêÿ áàø÷ûñûíûí ýåíèø òÿðêèáëè ýþðöøöíäÿ, êå÷èðèëÿí áèðýÿ ìÿòáóàò êîíôðàíñûíäà âÿ Òöðêèéÿ Úöìùóðèééÿòèíèí Ïðåçèäåíòèíèí øÿðÿôèíÿ âåðèëÿí çèéàôÿòäÿ èêè ãàðäàø þëêÿíèí ñèéàñè, èãòèñàäè, òÿùëöêÿñèçëèê, åíåðæè ìàðàãëàðûíûí öñò-öñòÿ äöøäöéö áèëäèðèëèá, ýÿëÿúÿéÿ éþíÿëÿí ÷îõñàéëû áèðýÿ èãòèñàäè ëàéèùÿëÿðèí èúðàñû èñòèãàìÿòèíäÿ èøëÿðäÿí áÿùñ åäèëèá. ÀÇßÐÁÀÉÚÀÍ-ÒÖÐÊÈÉß ÈÃÒÈÑÀÄÈ ßÌßÊÄÀØËÛÜÛ ÉÅÍÈ ÇÈÐÂßÉß ÉÖÊÑßËÄÈ Ìÿëóì îëäóüó êèìè, áó èë ñåíòéàáðûí 20-äÿ Àçÿðáàéúàí “Úÿíóá” ãàç äÿùëèçèíèí éàðàäûëìàñûíà áàøëàíüûú îëàúàã Úÿíóáè Ãàôãàç (Áàêû-Òáèëèñè-ßðçóðóì) êÿìÿðè ëàéèùÿñèíèí à÷ûëûøûíû ãåéä åòìÿê ö÷öí “òàðèõè ìÿðàñèìÿ” åâ ñàùèáëèéè åäèá. Áó, Àçÿðáàéúàí-Òöðêèéÿ èãòèñàäè ÿëàãÿëÿðèíäÿ éåíè ìÿðùÿëÿíèí áàøëàíüûúû êèìè äÿ äÿéÿðëÿíäèðèëÿ áèëÿð. Ãåéä åäÿê êè, ñûðô ñèéàñè ÿëàãÿëÿðëÿ ìÿùäóäëàøìàéàí Àçÿðáàéúàí-Òöðêèéÿ ìöíàñèáÿòëÿðè èãòèñàäè ñàùÿäÿ äÿ äÿðèíäèð. Èêè þëêÿ àðàñûíäà òèúàðÿò äþâðèééÿñèíèí ùÿúìè 2013-úö èëäÿ 2 ìèëéàðä äîëëàðà éàõûí îëóá. Ìöõòÿëèô ñàùÿëÿðè ÿùàòÿ åäÿí Àçÿðáàéúàí-Òöðêèéÿ ìöíàñèáÿòëÿðè ùÿð èêè þëêÿíèí èíêèøàôûíà, åëÿúÿ äÿ, áó èêè äþâëÿòèí ÿùàëèñèíèí ðèôàùûíà ìöñáÿò òÿñèð ýþñòÿðèð. Äèýÿð òÿðÿôäÿí, Àçÿðáàéúàí-Òöðêèéÿ ÿìÿêäàøëûüû ðåýèîíàë þíÿì äÿ äàøûéûð. Èêè þëêÿíèí èøòèðàêû èëÿ ýåð÷ÿêëÿøÿí ãëîáàë ÿùÿìèééÿòëè ðåýèîíàë åíåðæè ëàéèùÿëÿðè áó ÿìÿêäàøëûãäàí ôàéäàëàíàí äþâëÿòëÿðèí åíåðæè òÿùëöêÿñèçëèéèíÿ âàúèá òþùôÿäèð. Áåëÿëèêëÿ, Àâðîïà èëÿ Àñèéà ãèòÿëÿðè àðàñûíäà òèúàðè, èãòèñàäè, èííîâàòèâ, ìÿäÿíè ÿëàãÿëÿðèí ýåíèøëÿíìÿñèíÿ òþùôÿ âåðÿí Àçÿðáàéúàí-Òöðêèéÿ ÿìÿêäàøëûüû áöòþâëöêäÿ Àâðàñèéà ìàòåðèêè þëêÿëÿðè âÿ õàëãëàðû ö÷öí ÿùÿìèééÿò äàøûéûð. Ãåéä åäÿê êè, èêè þëêÿíèí èãòèñàäè ÿëàãÿëÿðèíäÿ åíåðæè ñàùÿñè áþéöê ÷ÿêèéÿ ìàëèêäèð. Àçÿðáàéúàíëà Òöðêèéÿ àðàñûíäà áó âàõòàäÿê ÷îõ óüóðëó åíåðæè òÿðÿôäàøëûüû ãóðóëóá. Ðåýèîíóí ÿí íÿùÿíý âÿ ãëîáàë ÿùÿìèééÿòëè åíåðæè ëàéèùÿëÿðè ÁàêûÒáèëèñè-Úåéùàí (ÁÒÚ), Áàêû-Òáèëèñè-ßðçóðóì (ÁÒß) íåôò âÿ ãàç áîðó õÿòëÿðèíèí òèêèíòèñèíäÿ äÿ èêè þëêÿíèí áèðýÿ ôÿàëèééÿòèíèí õöñóñè ðîëó âàð. Áó ëàéèùÿëÿð Àçÿðáàéúàíûí ìöùöì åíåðæè èõðàúàò÷ûñû êèìè ðîëóíó áåéíÿëõàëã àëÿìäÿ òÿñäèã åòìÿêëÿ áÿðàáÿð, Òöðêèéÿíèí ýåîñòðàòåæè ðîëóíó âÿ ÿùÿìèééÿòèíè äàùà äà ýöúëÿíäèðèá. Ýþðöëÿí èøëÿðèí äàâàìû îëàðàã, 2012úè èë èéóí àéûíûí 26-äà Èñòàíáóëäà Àçÿðáàéúàí Ïðåçèäåíòè Èëùàì ßëèéåâëÿ Òöðêèéÿíèí Áàø íàçèðè Ðÿúÿá Òàééèá ßðäîüàí òÿðÿôèíäÿí Òðàíñ-Àíàäîëó ãàç êÿìÿðè (ÒÀÍÀÏ) öçðÿ Ùþêóìÿòëÿðàðàñû Ìöãàâèëÿ èìçàëàíûá. Òðàíñ-Àíàäîëó ãàç êÿìÿðèíèí ùÿéàòà êå÷èðèëìÿñè èëÿ áàüëû èìçàëàíàí ìöãàâèëÿ Àçÿðáàéúàí èëÿ Òöðêèéÿíèí èãòèñàäè ñàùÿäÿ, õöñóñÿí äÿ åíåðæè, èíâåñòèñèéà éàòûðûìû öçðÿ ÿìÿêäàøëûüû áàõûìûíäàí òàðèõè ðàçûëàøìàäûð. ÒÀÍÀÏ ëàéèùÿñè Òðàíñ-Õÿçÿð ãàç êÿìÿðèíèí ýåð÷ÿêëÿøìÿñè ö÷öí äÿ éåíè èìêàíëàð éàðàäàúàã. Öìóìèééÿòëÿ, ÒÀÍÀÏ ëàéèùÿñè èëÿ Øÿðã-Ãÿðá åíåðæè äÿùëèçèíèí ôîðìàëàøìàñûíäà Àçÿðáàéúàíûí âÿ Òöðêèéÿíèí ðîëó äàùà äà àðòàúàã. Àçÿðáàéúàí-Òöðêèéÿ èãòèñàäè ÿëàãÿëÿðèíèí èíêèøàôû ãàðøûëûãëû ñÿðìàéÿ ãîéóëó- ëÿðÿ ñîí ãîéàðàã, ñÿðùÿäëÿðè áàüëàéûá. Åéíè çàìàíäà, Òöðêèéÿ äþâëÿòè áåéíÿëõàëã òÿøêèëàòëàðûí Àçÿðáàéúàíûí èøüàëà ìÿðóç ãàëìàñû ôàêòûíû òÿñäèãëÿéÿí âÿ áåéíÿëõàëã ùöãóãà çèää ÿìÿëèí äàéàíäûðûëìàñûíû òÿëÿá åäÿí ãÿðàðëàðûíûí ãÿáóë îëóíìàñûíäà þëêÿìèçè ùÿð çàìàí äÿñòÿêëÿéèá. Þç íþâáÿñèíäÿ, Àçÿðáàéúàí äà ãàðäàø þëêÿéÿ äÿñòÿéèíè ÿñèðýÿìèð, åðìÿíèëÿðèí Òöðêèéÿéÿ ãàðøû àïàðäûãëàðû ãîíäàðìà “ñîéãûðûìû” òÿáëèüàòûíà ãàðøû ìöáàðèçÿéÿ äÿñòÿê âåðèð. ÀÇßÐÁÀÉÚÀÍ Âß ÒÖÐÊÈÉß ÄÈÀÑÏÎÐ ÒßØÊÈËÀÒËÀÐÛ ÁÈÐÝß ÔßÀËÈÉÉßÒ ÝÞÑÒßÐÈÐ Èêè äþâëÿòèí ÿìÿêäàøëûüû áöòþâëöêäÿ Àâðàñèéà ìàòåðèêè þëêÿëÿðè âÿ õàëãëàðû ö÷öí ÿùÿìèééÿò äàøûéûð øóíó äà ñòèìóëëàøäûðûð. Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèí ñþçëÿðèíäÿí àéäûí îëóð êè, ñîí èëëÿðäÿ ùÿì Òöðêèéÿäÿí, ùÿì äÿ Àçÿðáàéúàíäàí ãàðøûëûãëû ãàéäàäà áþéöê ùÿúìäÿ èíâåñòèñèéàëàð ãîéóëóð. Éàõûí 56 èëäÿ Òöðêèéÿéÿ éàòûðûëàí Àçÿðáàéúàí èíâåñòèñèéàëàðû àðòûðûëàðàã òÿõìèíÿí 17-20 ìèëéàðä äîëëàð îëàúàãäûð. ÈÊÈ ÃÀÐÄÀØ ÞËÊß ÏÐÈÍÑÈÏÈÀË ÌßÑßËßËßÐÄß ÁÈÐ-ÁÈÐÈÍÈ ÄßÑÒßÊËßÉÈÐ Áèëäèéèìèç êèìè, Àçÿðáàéúàí âÿ Òöðêèéÿ ñèéàñè ðÿùáÿðëèéèíèí þëêÿëÿðàðàñû äîñòëóã âÿ ãàðäàøëûüà ñàäèãëèéèíèí, îðòàã ìèëëè ìàðàãëàðà õèäìÿò åäÿí àðäûúûë ñèéàñè õÿòòèíèí íÿòèúÿñè îëàðàã, ÀçÿðáàéúàíÒöðêèéÿ äîñòëóüó âÿ ñòðàòåæè òÿðÿôäàøëûüû ùÿð áèð ñàùÿäÿ éöêñÿê ñÿâèééÿäÿäèð. Áóíóí áàðèç ýþñòÿðèúèëÿðèíäÿí áèðè Åðìÿíèñòàí-Àçÿðáàéúàí, Äàüëûã Ãàðàáàü ìöíàãèøÿñèíèí ùÿëëè èëÿ áàüëû ðÿñìè Àíêàðàíûí þëêÿìèçÿ äÿñòÿéèíè äàâàì åòäèðìÿñè, Àçÿðáàéúàí ðÿùáÿðëèéè âÿ õàëãûíûí èðàäÿñè èëÿ ùÿìðÿéëèê íöìàéèø åòäèðìÿñèäèð. Ìÿëóì îëäóüó êèìè, Àçÿðáàéúàí ÿðàçèëÿðèíèí èøüàëûíà åòèðàç îëàðàã þëêÿìèçëÿ éàíàøû, Òöðêèéÿ äÿ Åðìÿíèñòàíû èãòèñàäè òÿúðèä øÿðàèòèíäÿ ñàõëàéûð. Èøüàë÷û Åðìÿ- íèñòàí âÿ îíóí ùàâàäàðëàðûíûí ñÿðùÿäëÿðèí à÷ûëìàñû èëÿ áàüëû Òöðêèéÿéÿ òÿçéèã ýþñòÿðìÿê úÿùäëÿðèíÿ áàõìàéàðàã, ðÿñìè Àíêàðà ñöëùöí âÿ ÿäàëÿòèí áÿðãÿðàð îëìàñû éîëóíäà ãÿòèééÿòëè ìþâãåéèíè ùÿð çàìàí íöìàéèø åòäèðèð. Áóíóí òÿñäèãè îëàðàã, Àçÿðáàéúàí Ïðåçèäåíòèíèí âÿ Òöðêèéÿ äþâëÿò áàø÷ûñûíûí íöìàéÿíäÿ ùåéÿòëÿðèíèí ñåíòéàáðûí ÿââÿëèíäÿ ýåíèø òÿðêèáëè ýþðöøö çàìàíû Ïðåçèäåíò ßðäîüàíûí ÅðìÿíèñòàíÀçÿðáàéúàí, Äàüëûã Ãàðàáàü ìöíàãèøÿñè, Òöðêèéÿ-Åðìÿíèñòàí ïðîáëåìèíèí Åðìÿíèñòàí-Àçÿðáàéúàí ìöíàãèøÿñèíèí ùÿëëè èëÿ áàüëû îëìàñû áàðÿäÿ ñÿñëÿíäèðäèéè ôèêèðëÿðè ãåéä åòìÿê îëàð: “ßýÿð Åðìÿíèñòàí-Àçÿðáàéúàí ìöíàãèøÿñè ùÿëë îëóíàðñà, Òöðêèéÿ èëÿ Åðìÿíèñòàí àðàñûíäàêû ïðîáëåì äÿ ùÿëëèíè òàïàúàã. Àììà áó ìöíàãèøÿ ùÿëë åäèëìÿäèéè òÿãäèðäÿ, Òöðêèéÿ èëÿ Åðìÿíèñòàí àðàñûíäàêû âÿçèééÿò èíäèêè êèìè äàâàì åäÿúÿê. Áóíó ÿââÿëëÿð äÿ ùÿìèøÿ èôàäÿ åòìèøèê. Áó, áèð äàùà áèëèíñèí äåéÿ, éåíÿ äÿ ñþéëÿéèðÿì. Áó ìÿñÿëÿëÿðäÿêè ùÿìðÿéëèìèçè áóíäàí ñîíðàêû ìöääÿòäÿ äÿ åéíè ãÿòèééÿòëÿ äàâàì åòäèðÿúÿéèê”. Õàòûðëàäàã êè, Åðìÿíèñòàí òÿðÿôèíäÿí Àçÿðáàéúàí òîðïàãëàðûíûí èøüàëûíà åòèðàç ÿëàìÿòè îëàðàã 1993-úö èëäÿí åòèáàðÿí Òöðêèéÿ èøüàë÷û þëêÿ èëÿ ñèéàñè, èãòèñàäè ÿëàãÿ- Ðàäèêàëëàðûí íþâáÿòè åòèðàôû Áèëäèéèìèç êèìè, Åðìÿíèñòàí äþâëÿòè âÿ åðìÿíè ëîááèñè òàðèõè ñàõòàëàøäûðìàã, óéäóðìà “ùÿãèãÿòëÿð” éàéìàã éîëó èëÿ ðåýèîíäàêû áèð ÷îõ äþâëÿòëÿðÿ ãàðøû ìöõòÿëèô èääèàëàð èðÿëè ñöðöð. ßñàññûç åðìÿíè èääèàëàðûíûí ìÿðêÿçèíäÿ èñÿ Àçÿðáàéúàíëà Òöðêèéÿ, áöòþâëöêäÿ Òöðê äöíéàñû äàéàíûð. Áåëÿ êè, Àçÿðáàéúàí ÿðàçèëÿðèíèí 20 ôàèçèíè èøüàë àëòûíäà ñàõëàéàí Åðìÿíèñòàí Òöðêèéÿéÿ äÿ à÷ûã-àøêàð òîðïàã èääèàñû èðÿëè ñöðìÿêäÿí ÷ÿêèíìèð, ùÿì÷èíèí, ãîíäàðìà “åðìÿíè ñîéãûðûìû” àäëàíàí øÿð, áþùòàí êàìïàíèéàñûíû éàõûíäàí äÿñòÿêëÿéèð. Þçëÿðèíè áöòöí äöíéàäà éàçûã, ìÿçëóì õàëã êèìè ýþñòÿðìÿéÿ ÷àëûøàí åðìÿíèëÿð, áóíóí ãàðøûëûüûíäà òöðêëÿð áàðÿñèíäÿ ãÿääàð, âÿùøè ìèëëÿò îáðàçû éàðàòìàüû ãàðøûéà ìÿãñÿä ãîéóáëàð. Åðìÿíèñòàí Àçÿðáàéúàí ÿðàçèëÿðèíèí èøüàëûíû óçàòìàã, äöøäöéö àüûð ñîñèàëèãòèñàäè âÿçèééÿòäÿí ãóðòóëìàã ö÷öí Àçÿðáàéúàíëà Òöðêèéÿ àðàñûíäàêû ìöíàñèáÿòëÿðÿ õÿëÿë ýÿòèðìÿéÿ éþíÿëÿí òÿõðèáàòëàðà äà äÿôÿëÿðëÿ ÿë àòûá. Ëàêèí Àçÿðáàéúàí-Òöðêèéÿ ãàðäàøëûüû, äîñòëóüó ùÿð çàìàí äöøìÿíèí ìÿêðëè íèééÿòëÿðèíè öðÿéèíäÿ ãîéóá. Áèð ñþçëÿ, Àçÿðáàéúàí Òöðêèéÿ ùÿìðÿéëèéè ñàéÿñèíäÿ åðìÿíè òÿõðèáàòûíà ãàðøû áèðýÿ óüóðëó ìöáàðèçÿ àïàðûëìàãäàäûð. Àðòûã åðìÿíè òÿáëèüàò ìàøûíû ÿââÿëêè èëëÿðäÿ îëäóüó êèìè þç èñòÿéèíÿ ÷àòà áèëìèð. Ùÿð èë Õîúàëû ñîéãûðûìûíûí èëäþíöìö èëÿ ÿëàãÿäàð Àçÿðáàéúàí âÿ Òöðêèéÿ äèàñïîð òÿøêèëàòëàðûíûí ìöõòÿëèô þëêÿëÿðäÿ òÿøêèë åòäèêëÿðè àêñèéàëàð èêè þëêÿíèí áèð-áèðèíÿ äÿñòÿéèíèí íöìàéèøèäèð. Åéíè çàìàíäà, 2012-úè èëäÿ Ôðàíñà êîíñòèòóñèéà øóðàñûíûí áó þëêÿ ïàðëàìåíòèíèí ãÿáóë åòäèéè ãîíäàðìà “åðìÿíè ñîéãûðûìû”íû èíêàð Þçöíöí äöøöíúÿ òÿðçèíäÿ, ìÿñÿëÿëÿðÿ éàíàøìàñûíäà äÿéèøèêëèê åäÿ áèëìÿéÿí ðàäèêàë ìöõàëèôÿò äöøÿðýÿñè íöìàéèø åòäèðäèéè àíòèäþâëÿò, àíòèìèëëÿò ìþâãåéè èëÿ õàëãûí åòèìàäûíû òàìàì èòèðèá. Éàëíûç àíòèäåìîêðàòèê ÷àüûðûøëàðëà éàääà ãàëàí, Àçÿðáàéúàíûí äþâëÿò ìàðàãëàðûíû äöøöíìÿéÿí, õàðèúè ãöââÿëÿðèí òÿñèðè èëÿ þëêÿäÿ ñèéàñè ñàáèòëèéè ïîçìàüà ÷àëûøàí âÿ ùÿð àääûìäà êîðïîðàòèâ ìàðàãëàðûíû ðÿùáÿð òóòàí ðàäèêàë äöøÿðýÿ òÿìñèë÷èëÿðè ÿñë ìöõàëèôÿò÷èëèê ìèññèéàñûíäàí ÷îõ óçàãäûðëàð. Áó ãöââÿëÿðèí ÿñàñ ìÿãñÿäè éàëíûç õàðèúè ìàðàãëàðûí òÿìèíàòûíà éþíÿëèá. Áó èñÿ õàëãûí îíëàðà ãàðøû åòèìàäûíûí òàì èòìÿñèíÿ ýÿòèðèá ÷ûõàðûá. Þòÿí èë êå÷èðèëÿí ïðåçèäåíò ñå÷êèëÿðè Àçÿðáàéúàíûí ðàäèêàë ìöõàëèôÿò äöøÿðýÿñèíèí ýöúöíöí îëìàäûüûíû, äàüûäûúûëàðûí âÿòÿíäàøëàð òÿðÿôèíäÿí äÿñòÿêëÿíìÿäèéèíè íþâáÿòè äÿôÿ ñöáóò åò- äè. Áó ñÿáÿáäÿíäèð êè, ñïåêóëéàòèâ îéóíëàðëà, ìöÿééÿí ìàíåâðëÿðëÿ ñèéàñè ýöíäÿìäÿ ãàëìàüà úÿùä ýþñòÿðÿí ðàäèêàë ìöõàëèôÿò ïàðòèéàëàðûíûí ðÿùáÿðëÿðè þçëÿðèíè “õèëàñ åòìÿê” âÿ éà éåíèäÿí õàðèúè àíòè-àçÿðáàéúàí÷û ãöââÿëÿðèí äèããÿòèíè þçëÿðèíÿ úÿëá åòìÿê ö÷öí ôÿðãëè éîëëàðà ÿë àòûðëàð. Áó ýöí áåéíÿëõàëã àëÿì Àçÿðáàéúàí äþâëÿòèíè Úÿíóáè Ãàôãàç ðåýèîíóíóí ÿñàñ àêòîðó ãèñìèíäÿ ãÿáóë åäèð. Àçÿðáàéúàí áþéöê áèð úîüðàôèéàíûí ÿí éöêñÿê èãòèñàäè èíêèøàôà ìàëèê þëêÿñè îëìàãëà éàíàøû, áó ðåýèîíóí ñàáèòëèê àäàñûäûð. Èëäÿí-èëÿ èíêèøàô åäÿí Àçÿðáàéúàí äþâëÿòè áó ýöí ùÿòòà ÿí ýöúëö èíêèøàôà ìàëèê þëêÿëÿðäÿí ýÿëÿí ãîíàãëàðû áåëÿ òÿÿúúöáëÿíäèðÿúÿê äÿðÿúÿäÿ äÿéèøèá. Àììà ýÿëèí áàõàã, áó 20 èë ÿðçèíäÿ äÿéèøÿí äöíéàíûí, èíêèøàô åäÿí Àçÿðáàéúàíûí ôîíóíäà ðàäèêàë ìöõàëèôÿò äöøÿðýÿñè äÿéèøèáìè âÿ éà äÿéèøìÿéÿ úÿùä ýþñòÿðèáìè? Òÿñèñ÷è Éåíè Àçÿðáàéúàí Ïàðòèéàñû Áàø ðåäàêòîð: Ùèêìÿò ÁÀÁÀÎÜËÓ www.yeniazerbaycan.com ìàèë@yeniazerbaycan.úîì Öíâàí: Áàêû - AZ-1000, Öçåéèð Ùàúûáÿéîâ - 66 Òåëåôîíëàð: 498-78-03, 498-82-21 498-81-24, 498-19-84 Ãàðàáàüëà áàüëû Ïðåçèäåíò Èëùàì ßëèéåâèí àïàðäûüû ñèéàñÿòèí ìöñáÿò ìÿãàìëàðûíû àëãûøëàñûí”. Áóíóí ñÿáÿáèíè èñÿ ðàäèêàë äöøÿðýÿíèí áèð ñûðà ïàðòèéàëàðûíûí - “Ìöñàâàò”ûí, ÀÕÚÏ-íèí öçâëÿðèíäÿ áèð ùàêèìèééÿò éàíüûñûíûí îëìàñû èëÿ ÿëàãÿëÿíäèðÿí ÀÄÏ ñÿäðè âóðüóëàéûá êè, áó éàíüû îíëàðà èìêàí âåðìèð êè, áÿçè ùàëëàðäà äöçýöí ãÿðàð ãÿáóë åòñèíëÿð: “Ìöõàëèôÿòèí áèðëÿøìÿìÿñèíèí áèð ñÿáÿáè äÿ Àçÿðáàéúàí ìöõàëèôÿòèíäÿ ùàêèìèééÿòäÿ îëàí âÿ îëìàéàí ãöââÿëÿðèí ìþâúóäëóüó èëÿ áàüëûäûð. Ìÿñÿëÿí, áèç áèð ãÿðàð âåðìÿê èñòÿéèðèê, ùàêèìèééÿòäÿ îëìóø ãöââÿëÿð îíó äàùà ðàäèêàë èôàäÿ åòìÿê èñòÿéèð. Áèçèì ö÷öí èñÿ ôÿðãè éîõäóð, ëîéàë îëìàüà äàùà ÷îõ ìàðàãëûéûã. Áó äà áèçÿ èìêàí âåðìèð êè, èãòèäàðà ùÿìèøÿ åéíè ìöíàñèáÿòäÿ îëàã”. Ýþðöíäöéö êèìè, ðàäèêàë äöøÿðýÿíèí ùàêèìèééÿò ùÿðèñëèéèíäÿ îëìàñû îíëàðûí äöçýöí ãÿðàðëàð âåðÿ áèëìÿìÿñèíÿ, Àçÿðáàéúàí äþâëÿòèíèí þòÿí èëëÿð ÿðçèíäÿ ÿëäÿ åòäèéè óüóðëàðû ãèéìÿòëÿíäèðìÿìÿñèíÿ ýÿòèðèá ÷ûõàðûð. Ñàüëàì ñèéàñè ìöáàðèçÿ àïàðìàã ãàáèëèééÿòèíäÿ îëìàéàí ðàäèêàë äöøÿðýÿ ïàôîñëó éàëàíëàðû èëÿ úÿìèééÿòè àëäàòìàüà ÷àëûøûð. Òÿáèè êè, ñîí íÿòèúÿäÿ áó äà îíëàðûí þçëÿðèíèí èôøàñû èëÿ íÿòèúÿëÿíèð. ×öíêè õàëãûìûç áó äöøÿðýÿíèí ùÿð àääûìäà äþâëÿòè ñàòìàñûíûí äÿôÿëÿðëÿ øàùèäè îëóáäóð. Áó èíñàíëàð ìöñòÿãèëëèéèìèçèí áöòöí äþíÿìëÿðèíäÿ Àçÿðáàéúàí äþâëÿò÷èëèéèíÿ ãàðøû ùöúóìëàð ùÿéàòà êå÷èðìÿêäÿí óñàíìàéûáëàð. Áó “ôÿàëèééÿò”ëÿðè çàìàíû èñÿ îíëàðûí èñòèíàä ìÿðêÿçè áèðìÿíàëû øÿêèëäÿ åðìÿíèïÿðÿñò äàèðÿëÿð îëóá. Áó ýöí äÿ àíàëîæè öíâàíëàðûí õèäìÿòèíè ùÿéàòà êå÷èðÿíëÿðèí äÿéèøìÿñèíè ýþçëÿìÿê èñÿ áèð ãÿäÿð ÷ÿòèíäèð. Íåúÿ äåéÿðëÿð, ãîçáåëè ãÿáèð äöçÿëäÿð. Ïÿðâèç ÑÀÄÀÉÎÜËÓ Èndeks: 67100 Lisenziya: N-B-317 Òèðàæ: 6074 “Êàïèòàë Áàíê”ûí Íÿðèìàíîâ ðàéîí ôèëèàëû ù/ù - 33080019443900419109 êîä - 200093 ÂÞÅÍ - 1500486601 Ùöëéà ÌßÌÌßÄËÈ “Áàêúåëë” øèðêÿòè ýÿíú äåâåëîïåðëÿðè äÿñòÿêëÿéÿí éåíè ëàéèùÿéÿ ñòàðò âåðèá Ñÿðäàð Úÿëàëîüëó: Áèç ìöõàëèôÿò îëàðàã Àçÿðáàéúàíäà äÿéèøèëìÿëÿðèí ãàáàüûíäà äóðàí ÿí áþéöê ÿíýÿëÿ ÷åâðèëìèøèê Èëëÿðäèð êè, àíòè-àçÿðáàéúàí÷û ìÿðêÿçëÿðèí ÿëèíäÿ îéóíúàüà ÷åâðèëÿí, Àçÿðáàéúàíà ãàðøû ùàçûðëàíàí ïëàíëàðäà þí ñûðàëàðäà ñÿô òóòàí, þç êîðïîðàòèâ ìàðàãëàðûíà ýþðÿ äþâëÿò âÿ õàëã ìÿíàôåéèíÿ ãàðøû äàéàíìàüû þçöíÿ ïåøÿ ñå÷ÿí ðàäèêàë äöøÿðýÿ éåíÿ äÿ êþùíÿ “ùàâà”ñûíû ÷àëìàãäàäûð. Áóíó ðàäèêàë äöøÿðýÿíèí òÿìñèë÷èëÿðè þçëÿðè äÿ çàìàí-çàìàí åòèðàô åäèðëÿð. Ìÿñÿëÿí, ÀÄÏ ñÿäðè Ñÿðäàð Úÿëàëîüëó ÊÈÂÿ ìöñàùèáÿñèíäÿ áèëäèðèá êè, ñå÷êèëÿðäÿ ìöõàëèôÿòèí ìöâÿôôÿãèééÿò ãàçàíìàìàñûíûí ÷îõëó ñÿáÿáëÿðè âàð âÿ áó ñÿáÿáëÿðäÿí áèðè äÿ ìöõàëèôÿòèí þçöíäÿí àñûëûäûð: “Áÿõòèéàð Âàùàáçàäÿíèí áèð ôèêðè âàð, äåéèð êè, ùÿð øåé äÿéèøèð, ìÿí íèéÿ äÿéèøìèðÿì?! Áàõìàéàðàã êè, íÿñèëëÿð äÿéèøèð, äöíéà äÿéèøèð, ýåîïîëèòèêà äÿéèøèð, ùÿòòà ùàêèìèééÿòèí þçö äÿ äÿéèøèð, àíúàã Àçÿðáàéúàí ìöõàëèôÿòèíèí ñèéàñè êóðñó äÿéèøìèð, òàêòèêà âÿ ñòðàòåýèéàñûíäà äÿéèøèêëèê îëìóð”. Ôèêðèíè äàâàì åòäèðÿí Ñ.Úÿëàëîüëó “áèç ìöõàëèôÿò îëàðàã Àçÿðáàéúàíäà äÿéèøèëìÿëÿðèí ãàáàüûíäà äóðàí ÿí áþéöê ÿíýÿëÿ ÷åâðèëìèøèê. Îíà ýþðÿ äÿ ùàãëû îëàðàã áÿçÿí äåéèðëÿð êè, ìöõàëèôÿò äÿéèøèëñèí. ×öíêè ìöõàëèôÿò äÿéèøÿí ñèòóàñèéàéà óéüóí äÿéèøèëìÿäèéèíÿ ýþðÿ äÿéèøèëìÿéÿí ìöõàëèôÿò äÿéèøÿí ñèòóàñèéà ö÷öí áèð ÿíýÿëÿ ÷åâðèëèð” - äåéèá. Ñ.Úÿëàëîüëó åòèðàô åäèá êè, ðàäèêàë äöøÿðýÿ äàõèëèíäÿ ðÿãàáÿò éîõäóð. Îíóí ñþçëÿðèíÿ ýþðÿ, ìöõàëèôÿò ùÿð øåéè ãàðà ðÿíýäÿ ýþðìÿêäÿí ÿë ÷ÿêìÿëèäèð: “Ìöõàëèôÿò áàøà äöøìöð êè, ñèéàñè äèàëîã ñå÷êèëÿðäÿí ôÿðãëè îëàðàã, úÿìèééÿòèí èíêèøàôû ö÷öí áèð äåìîêðàòèê ïðîñåäóðäóð. Åëÿúÿ äÿ, áèð ÷îõ ìÿñÿëÿëÿðäÿ ÿìÿêäàøëûã åòìÿê. Ìÿñÿëÿí, Ãàðàáàü ìÿñÿëÿñèíäÿ ìöõàëèôÿòèí èãòèäàðäàí êÿíàðäà äóðìàñû ãÿòè äöç äåéèë. Ìÿí ùÿëÿ ýþðìÿìèøÿì êè, ìöõàëèôÿò áèð ñÿñëÿ åäÿíëÿðèí úÿçàëàíäûðûëìàñûíû íÿçÿðäÿ òóòàí ãàíóíó ëÿüâ åòìÿñè äÿ ìÿùç Àçÿðáàéúàíëà Òöðêèéÿíèí ùÿì äþâëÿò ðÿùáÿðëèêëÿðè, ùÿì äÿ õàëãëàðàðàñû ñÿâèééÿäÿ áèðëèéèíèí, ùÿìðÿéëèéèíèí, áó ìÿñÿëÿéÿ ýþñòÿðèëÿí áèðýÿ òÿïêèíèí íÿòèúÿñèäèð. Àçÿðáàéúàí ãîíäàðìà èääèàëàðëà ìöáàðèçÿäÿ Òöðêèéÿéÿ äÿñòÿéèíè äàâàì åòäèðèð. Ýöíäÿí-ýöíÿ ìþùêÿìëÿíÿí ÀçÿðáàéúàíÒöðêèéÿ äîñòëóã âÿ ãàðäàøëûã ìöíàñèáÿòëÿðè ùÿì Åðìÿíèñòàíà âÿ åðìÿíè ëîááèñèíÿ, ùÿì äÿ äöíéàäàêû åðìÿíïÿðÿñòëÿðÿ, áó þëêÿíèí ùàâàäàðëàðûíà, àíòèòöðê äöøöíúÿëè äàèðÿëÿðÿ ìöùöì ìåñàæäûð. Ãåéä îëóíäóüó êèìè, åðìÿíè éàëàíëàðûíà ãàðøû áèðýÿ ìöáàðèçÿäÿ ÿí óüóðëó ìÿãàìëàðäàí áèðè ìöõòÿëèô þëêÿëÿðäÿ éàøàéàí Àçÿðáàéúàí âÿ Òöðêèéÿ äèàñïîð òÿøêèëàòëàðûíûí ôÿàëèééÿòëÿðèíè ÿëàãÿëÿíäèðìÿñèäèð. Áèðýÿ ôÿàëèééÿò ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ ìöõòÿëèô òÿäáèðëÿð, àíìà ìÿðàñèìëÿðè êå÷èðèëèð, åðìÿíè éàëàíëàðûíûí áöòöí äöíéàäà èôøà åäèëìÿñè ìÿãñÿäèëÿ êèòàáëàð, æóðíàëëàð ÷àï îëóíóð, èíòåðíåò ñàéòëàðû èñòèôàäÿéÿ âåðèëèð. Àçÿðáàéúàí âÿ Òöðêèéÿ äèàñïîð òÿøêèëàòëàðûíûí áèðýÿ ÿìÿéè ñàéÿñèíäÿ äàùà èðèìèãéàñëû ëàéèùÿëÿð ùÿéàòà êå÷èðèëèð, äàùà ÷îõ ñàéäà èíñàí åðìÿíèëÿðèí òþðÿòäèêëÿðè òàðèõè ÿäàëÿòñèçëèêëÿð âÿ îíëàðûí þðò-áàñäûð åòìÿê íèééÿòëÿðè áàðÿäÿ ìÿëóìàòëàíäûðûëûð. Äèýÿð áèð ìöñáÿò úÿùÿò îíäàí èáàðÿòäèð êè, åðìÿíè òÿáëèüàòû èëÿ ìöáàðèçÿäÿ éàëíûç ìöäàôèÿ ìåòîäóíäàí èñòèôàäÿ åäèëìèð, ÿêñèíÿ ñîí äþâðëÿðäÿ äàùà ÷îõ ùöúóì ñòðàòåýèéàñûíà öñòöíëöê âåðèëèð. Àðòûã åðìÿíè ëîááèñèíèí ÿí òÿñèðëè îëäóüó þëêÿëÿðäÿ Àçÿðáàéúàí âÿ Òöðêèéÿ äèàñïîð òÿøêèëàòëàðûíûí óüóðëó ôÿàëèééÿòè àíòèòöðê òÿáëèüàòûíûí ãàðøûñûíû þíÿìëè äÿðÿúÿäÿ àëûð. Ãåéä åòäèéèìèç êèìè, åðìÿíè òÿáëèüàòû òÿêúÿ áèð þëêÿéÿ ãàðøû äåéèë, áöòþâëöêäÿ Òöðê äöíéàñûíûí, Àçÿðáàéúàíäà âÿ Òöðêèéÿäÿ éàøàéàí õàëãëàðûí ÿëåéùèíÿ éþíÿëèá. Åðìÿíè éàëàíëàðûíûí àéàã à÷ìàñûíûí ãàðøûñûíûí òàìàìèëÿ àëûíìàñû, îíëàðûí ÿñë ñèìàñûíûí áöòöí äöíéà ãàðøûñûíäà èôøà îëóíìàñû ö÷öí Àçÿðáàéúàí âÿ Òöðêèéÿíèí ùÿì äþâëÿò, ùÿì äÿ õàëãëàðàðàñû, äèàñïîð òÿøêèëàòëàðûíûí âÿ ãåéðè-ùþêóìÿò òÿøêèëàòëàðûíûí áèðýÿ ôÿàëèééÿòè ñÿâèééÿñèíäÿ ýþðöëÿí èøëÿð, áèð íþãòÿéÿ ùÿäÿôëÿíÿí àääûìëàð áóíäàí ñîíðà äà äàâàì åòäèðèëÿúÿêäèð. Àçÿðáàéúàíûí èëê ìîáèë îïåðàòîðó âÿ àïàðûúû ìîáèë èíòåðíåò ïðîâàéäåðè îëàí “Áàêúåëë” øèðêÿòè ýÿëÿúÿê íÿñèë ìîáèë òåõíîëîýèéàëàð ñàùÿñèíäÿ äöíéà ëèäåðè îëàí “Ãóàëúîìì” øèðêÿòè èëÿ áèðýÿ ÿìÿêäàøëûã ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ “ÀïïËàá” àäëû éåíè ìîáèë äåâåëîïåð ëàéèùÿñèíÿ ñòàðò âåðèá. Áó ùàãäà “Áàêúåëë” øèðêÿòèíèí áàø èúðà÷û äèðåêòîðó Ðè÷àðä Øèðåð Áàêû Áèçíåñ Ìÿðêÿçèíäÿ êå÷èðèëÿí ìÿòáóàò êîíôðàíñûíäà ìÿëóìàò âåðèá. Îíóí ñþçëÿðèíÿ ýþðÿ, ëàéèùÿíèí ìÿãñÿäè ñàùèáêàðëàðûí âÿ ïðîãðàì òÿðòèáàò÷ûëàðûíûí þç èäåéàëàðûíû äàùà ñöðÿòëÿ ùÿéàòà êå÷èðìÿñèíÿ âÿ Àçÿðáàéúàí, åëÿúÿ äÿ, áåéíÿëõàëã áàçàðëàð ö÷öí èñòèôàäÿéÿ òàì ùàçûð îëàí ìöòÿðÿããè ìîáèë òÿòáèãåòìÿëÿðèí éàðàäûëìàñûíà êþìÿê ýþñòÿðÿí åôôåêòèâ àëÿòëÿðèí òÿìèí åäèëìÿñèäèð. Ãåéä îëóíóá êè, “ÀïïËàá” èäåéàëàðûí, ìîáèë òÿòáèãåòìÿëÿðèí âÿ òåõíîëîýèéàëàðûí ïèëîò âàðèàíòûíäàí èñòèôàäÿéÿ áóðàõûëàí òàì ùàçûð âàðèàíòà ãÿäÿð ÷àòäûðûëìàñûíäà ñå÷èëìèø äåâåëîïåðëÿðÿ êþìÿê åòìÿê ö÷öí íÿçÿðäÿ òóòóëàí ñöðÿòëÿíäèðèëìèø èúðà ìîäåëèäèð. “Áèç èíäèéÿäÿê “Ãóàëúîìì” øèðêÿòè èëÿ ìöùöì ëàéèùÿëÿð ùÿéàòà êå÷èðìèøèê. Áó èë äÿ ÿìÿêäàøëûüûìûçû þëêÿíèí òåëåêîììóíèêàñèéà ñåêòîðóíäà îëäóãúà ÿùÿìèééÿòëè ùàäèñÿ ùåñàá åäèëÿ áèëÿí ìöõòÿëèô ìàðàãëû ëàéèùÿëÿð ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ äàùà äà ýåíèøëÿíäèðÿúÿéèê. “Áàêúåëë”, ùÿì÷èíèí, ñîí ö÷ èë Èíôîðìàñèéà ìÿíáÿëÿðèìèç: “ÀçÿðÒÀú”, “ÀÏÀ”, “Àçàäèíôîðì”, “ÀññÀ-Èðàäÿ”, “ÑÈÀ” Ãÿçåò “Éåíè Àçÿðáàécàí”ûí áèëýèñàéàð ìÿðêÿçèíäÿ éûüûëûá, ñÿùèôÿëÿíèá âÿ “Àçÿðáàéúàí” íÿøðèééàòûíäà îôñåò öñóëó èëÿ ÷àï åäèëèá. ÿðçèíäÿ Àçÿðáàéúàíûí ýÿíú äåâåëîïåðëÿðèíÿ äÿñòÿê ýþñòÿðìÿê ö÷öí èëê äÿôÿ îëàðàã ùÿéàòà êå÷èðèëÿí ëàéèùÿíèí òÿðÿôäàøû îëóð. Èíäè áèç ìàðàãëû èäåéàëàðû îëàí ýÿíúëÿðÿ “ÀïïËàá” ëàéèùÿñè êèìè ýþçÿë áèð ôöðñÿòè òÿãäèì åäèðèê. Ïðîãðàì èíêèøàô åòäèðìÿ ïðîñåñèíäÿ “Áàêúåëë” âÿ “Ãóàëúîìì” øèðêÿòëÿðè òÿðÿôèíäÿí îíëàðà áþéöê äÿñòÿê ýþñòÿðèëÿúÿê âÿ áèç èíàíûðûã êè, áó ëàéèùÿ îíëàðûí ÷îõ õîøóíà ýÿëÿúÿê, ìàðàüûíà ñÿáÿá îëàúàã”, - äåéÿ Ðè÷àðä Øèðåð âóðüóëàéûá. Ãåéä îëóíóá êè, ëàéèùÿ ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ ýÿíú äåâåëîïåðëÿð “Áàêúåëë” øèðêÿòèíèí “Ñàùèë” ìåòðîñòàíñèéàñû éàõûíëûüûíäà éåíèúÿ èñòèôàäÿéÿ âåðèëìèø “ÀïïËàá” îôèñèíèí õèäìÿòëÿðèíäÿí òàì éàðàðëàíà áèëÿúÿêëÿð. Ìöàñèð öñëóáäà ãóðóëìóø îôèñäÿ ýÿíúëÿðèí ÷àëûøìàëàðû ö÷öí òàì ÿëâåðèøëè øÿðàèò éàðàäûëûá. Áóðàäà ìÿùñóëëàðû ñûíàãäàí êå÷èðìÿê ö÷öí ýÿíúëÿð ö÷öí èíòåðíåò âÿ ÿí ìöàñèð úèùàçëàð ãóðàøäûðûëûá. Ýÿíú äåâåëîïåðëÿð ýåíèø ÷åøèäëè âÿ éåðëè áàçàðûí òÿëÿáëÿðèíÿ úàâàá âåðÿí éåíè ìîáèë ïðîãðàìëàðûí ïèëîò âàðèàíòëàðûíû òÿðòèá åòìÿê âÿ ùÿéàòà êå÷èðìÿêäÿ “Áàêúåëë” âÿ “Ãóàëúîìì” øèðêÿòëÿðèíèí òÿøêèë åòäèéè õöñóñè åêñïåðò ãðóïó äÿñòÿê îëàúàãäûð. “ÀïïËàá” ëàéèùÿñèíäÿ èøòèðàê åòìÿê èñòÿéÿí ýÿíú äåâåëîïåðëÿð, ñàäÿúÿ, www.goo.gl/6nrfkF ëèíêèíÿ äàõèë îëìàãëà ãåéäèééàòäàí êå÷ìÿëè âÿ éàõóä þç òÿðúöìÿéè-ùàëëàðûíû (ÚÂ) âÿ èäåéàëàðûíûí òÿñâèðèíè ïî÷ò âàñèòÿñèëÿ aðð[email protected] öíâàíûíà ýþíäÿðìÿëèäèðëÿð. Ñÿëèì ËÎÜÌÀÍÎÜËÓ ÈÒÌÈØÄÈÐ Èñìàéûëîâ Ìöðñÿë Èñìàéûë îüëóíà ìÿõñóñ Áàêû øÿùÿðè, Õÿòàè ðàéîíó, Õîúàëû êö÷ÿñè, åâ 2, ìÿíçèí 105 öíâàíûíûí ãåéäèééàò âÿñèãÿñè (ñåðèéà ÞÌ ¹ 132942) èòäèéè ö÷öí åòèáàðñûç ñàéûëûð. Ãÿçåò 1993-úö èëèí àïðåë àéûíäàí íÿøð îëóíóð Áóðàõûëûøà ìÿñóë: Çàùèä ÈËÙÀÌÎÜËÓ
© Copyright 2025 Paperzz
