Sosyal Güvenlik Denetmeni Manisa Sosyal Güvenlik İl Müdür Yrd

MALİ
ÇÖZÜM
ÖLÜM GELİRİ NASIL HESAPLANIR VE
KİMLERE BAĞLANIR?
S. Mehmet KELEŞ*37*
1. GİRİŞ
Ölüm geliri, iş kazası yada meslek hastalığı sonucu ölen sigortalıların
hak sahiplerine bağlanan bir gelirdir.Ölüm gelirinin amacı ölenin geride
kalanlarının mağdur olmasını önlemeye yöneliktir. Hak sahiplerine bu gelirin bağlanabilmesi için ölen kişinin iş kazası veya meslek hastalığına
bağlı olarak ölmüş olması gerekmekle birlikte her hangi bir sigortalılık
süresi veya prim ödeme gün sayısı gerekmemektedir.
Yazımızda kimlere hangi hallerde ölüm geliri bağlanacağı ve ölüm gelirinin nasıl hesaplandığı açıklanacaktır.
2. ÖLÜM GELİRİ NEDİR?
Ölüm geliri iş kazası veya meslek hastalığı sonucu veya sürekli iş görmezlik geliri almakta iken ölen sigortalıların hak sahiplerine, iş kazası ve
meslek hastalığı sigortasından bağlanan bir aylık türüdür. Bağlanan bu
gelirin kaynağı kısa vadeli sigortalardır. Uzun vadeli sigorta kollarından
bağlanan emekli maaşlarına “aylık” kısa vadeli sigorta kollarından bağlanan maaşlara “gelir” denilmektedir. Ölüm aylığı bağlanması için ölen
sigortalının belirli sigortalılık şartlarına haiz olması gerekmekte iken ölüm
gelirinde sigortalılık süresi veya prim günü ile ilgili (EK-5 sigortalıları
hariç) her hangi bir kıstas bulunmamaktadır.
Ek-5 sigortalılarındaki sigortalılık süresi, bu sigortalılığın kendine has
bir durumudur. Ek-5 kapsamında tarım işi yapan sigortalıların iş kazası ve
meslek hastalığı sigortasından yararlanabilmeleri için iş kazası tarihinden
en az 10 gün önce tescil edilmiş olmaları gerekmektedir. Olay tarihinden
en az 10 gün önce tescil edilip, iş kazası sonucu ölen EK-5 sigortalılarına
da ölüm geliri bağlanır.
3. ÖLÜM GELİRİNİN HESAPLANMASI
İş kazası veya meslek hastalığı sonucu sigortalılara iş görmezlik derecesine göre sürekli iş görmezlik geliri ödenmektedir. Ölümleri halinde
*37 *Sosyal Güvenlik Denetmeni Manisa Sosyal Güvenlik İl Müdür Yrd. V.
MART - NİSAN 2014
215
MALİ
ÇÖZÜM
ödenen sürekli iş görmezlik geliri aşağıdaki esaslarda ölüm gelirine dönüştürülmektedir.
Sürekli iş görmezlik derecesi %50 ve daha yukarı olup sürekli iş görmezlik geliri almakta iken ölen (ölümün iş kazası veya meslek hastalığına
bağlı olup olmadığı fark etmeksizin) sigortalının hak sahiplerine,
Sürekli iş görmezlik derecesi %50 oranının altında olup sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış iken ölen ve ölümü iş kazası veya meslek hastalığına bağlı olan sigortalının hak sahiplerine,
Günlük kazanç (GK) x 30 x %70 formülüyle bulunan ve TÜFE oranında güncellenerektespit edilen tutarda gelir bağlanır. Formül kısaca GK
x 21 şeklinde formülüze edilebilir. Yani günlük kazancın 21 katı ölüm
geliri olarak hesaplanır. Bağlanan gelir hak sahiplerine hisseleri oranında
paylaştırılır.
Sürekli iş görmezlik geliri almadan, iş kazası veya meslek hastalığı
sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine yukarıdaki formülle hesaplanan
şekilde ölüm geliri bağlanır.
Formülde geçen Günlük kazanç, sigortalının sürekli iş görmezliğine
veya ölümüne neden olan çalışmasının geçtiği aydan önceki on iki ayda
son üç ay içindeki kazançlarının ortalamasıdır.
Örnek: 21.10.2013 tarihinde iş kazasına uğrayan ve ölen sigortalının kazançları aşağıdaki gibidir. Buna göre bağlanacak Ölüm Gelirini hesaplayalım.
Dönem
2013/10
2013/09
2013/08
2013/07
2013/06
Gün
21
30
18
12
Kazanç
900,00
1.500,00
1.100,00
1.000,00
Kaza geçirdiği ay dikkate alınmamaktadır. Bir önceki aydan geriye
doğru 12 ay içinde 3 aylık kazançlar tespit edilmelidir. Buna göre Günlük
kazanç hesaplanırken çalışma olmayan 2013/08. Ay da dikkate alınmayacaktır. Bu durumda 2013/09-07-06. Ayların kazançları toplanacak ve
toplam gün sayısına bölünerek günlük kazanç bulunacaktır.
(1.500,00 + 1.100,00 + 1.000,00) / (30 + 18 + 12) = 3.600 / 60 = 60,00 TL
Günlük kazanç 60,00 TL olarak bulunmuştur. Bu kazancın 21 katı
216
MART - NİSAN
MALİ
ÇÖZÜM
ölüm gelirini oluşturmaktadır.
Ölüm geliri = 60,00 x 21 = 1.260,00 TL olur.
Sürekli iş görmezlik derecesi %50 oranının altında olup sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış iken ölen ve ölümü iş kazası veya meslek hastalığına bağlı olmayan sigortalının hak sahiplerine daha önce ölüm geliri
bağlanmamaktaydı. 01.10.2008 tarihinden sonra bu durumda olan sigortalıların hak sahiplerine de ölüm geliri bağlanmaya başlanmıştır. Ancak bu
durumda olan hak sahiplerine yeniden gelir hesabı yapılmamakta, sürekli
işgörmezlik derecesine göre ölen sigortalıya ödenen sürekli işgörmezlik
geliri tutarında ödeme yapılmaktadır. Yani ölümünden önce sigortalıya
ödenen sürekli iş görmezlik geliri ne ise bu tutar üzerinden hak sahiplerine
hisseleri oranında paylaştırma yapılır.
4. ÖLÜM GELİRİ BAĞLANACAK HAK SAHİPLERİNİN TESPİTİ VE ÖLÜM GELİRİ BAĞLAMA ORANLARI
Ölen sigortalının eşine, çocuklarına ve ana babasına ölüm geliri bağlanabilmektedir. Sırasıyla bunların hak sahipliği durumlarını inceleyelim.
Ölen sigortalının eşi tekrar evlenmediği sürece hak sahibidir. Eşin çalışıp çalışmadığı, kadın yada erkek olması, kendi çalışmalarından dolayı
gelir veya aylık alması, ölüm gelirine ihtiyacı olamayacak kadar zengin
olması fark etmeksizin “eş” hak sahibi durumundadır. Eşin hak sahipliği
evlenmediği sürece devam eder.Bu şekilde hak sahibi olan eşe, çalışmaması veya kendi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almaması halinde
hesaplanan ölüm gelirinin %75’i, çalışması veya kendi çalışmalarından
dolayı gelir veya aylık alması durumunda ise hesaplanan ölüm gelirinin
%50 oranında Ölüm geliri bağlanır.
Erkek çocuklar okumuyorsa 18 yaşına kadar, orta öğrenimde okumaları
halinde 20 yaşına, yükseköğrenimde okumaları durumunda ise 25 yaşına
kadar hak sahibidir. Erkek çocukların hak sahibi olabilmesi için her hangi
bir işte çalışmaması veya kendi çalışmalarından dolayı gelir almaması da
gerekmektedir. Evlenmeleri hak sahipliğini ortadan kaldırmaz.
Evli olmayan yada sonradan boşanan veya kocasının ölümüyle dul
kalan kız çocukları da çalışmamaları veya kendi çalışmalarından dolayı
gelir veya aylık almamaları koşuluyla hak sahibidirler. Kız çocukların 18
yaşından küçük olup olmadığına veya okuyorsa diğer yaş şartlarına bakılmaksızın evlendikleri takdirde hak sahipliği sona erer. Bu durumda erkek
MART - NİSAN 2014
217
MALİ
ÇÖZÜM
çocuklara göre daha dezavantajlı konumdadırlar.
SGK sağlık kurulu tarafından malul olduğuna karar verilen çocuklar
maluliyeti devam ettiği sürece yaş şartı aranmaksızın hak sahibi olurlar.
Malul çocukların da diğer çocuklar gibi çalışmaması veya kendi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almaması gerekmektedir. Malul çocukların da hak sahipliği evlenmelerine bağlı olarak sona ermez.
Yukarıdaki formüle göre hesaplanan ölüm gelirinin Hak sahibi konumundaki çocuklardan her birine bağlanma oranı %25’tir.
-Sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan çocuklara veya daha
sonra bu duruma düşen çocuklara,
- Ana ve babaları arasında evlilik bağı bulunmayan çocuklara,
- Sigortalının ölüm tarihinde aralarında evlilik bağı bulunmakla birlikte
ana veya babaları daha sonra evlenen çocuklara,
- Kendisinden başka hak sahibi bulunmayan çocuklara,
%50 oranında ölüm geliri bağlanır.
65 yaşın altında olan ana babalar için öncelikle, ölen sigortalının eşi
ve çocuklarına bağlanan gelirden artan hisse olması gerekmektedir. Artan
hisse ile birlikte, ana babanın her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu
gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması ve diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç gelir ve/veya aylık almaması gerekmektedir. 65 yaş üstü ana babada artan hisse şartı aranmaz. Ana
ve babaya toplam %25 oranında gelir bağlanır. Ana veya babadan sadece
birine gelir bağlanması durumunda %25, her ikisine de gelir bağlanması
durumunda ise %12,5’er oranlarında ölüm geliri bağlanır.
Hak sahiplerine bağlanacak gelirlerin toplamı, yukarıdaki formülle hesaplanan gelir tutarını geçemez. Bu tutarın geçilmesi halinde hak sahiplerinin gelirlerinden orantılı olarak indirim yapılır.
5. SONUÇ
Hak sahibi konumundaki eş, çocuk ve ana babaya iş kazası ve meslek
hastalığı sigortasından gelir bağlanmaktadır. Bağlanan bu gelirde sigortalının iş görmezlik derecesi ve ölümün iş kazası veya meslek hastalığına
bağlı olup olmadığına göre farklılık oluşmaktadır. Sürekli iş görmezlik
derecesi %50 ve üzerinde olan sigortalılar için ölüm sebebinin iş kazası
veya meslek hastalığına bağlılık unsuru fark etmezken, sürekli iş görmezlik derecesi %50 den aşağı olanlarda ölüm nedeni önem kazanmaktadır.
218
MART - NİSAN
MALİ
ÇÖZÜM
%50 den az olan sürekli iş görmezlik derecelerinde, ölüm iş kazası veya
meslek hastalığına bağlı değil ise hak sahiplerine bağlanan gelir miktarı
daha düşük olmaktadır.
KAYNAKÇA
Şimşek N. (2012). SSK ve Bağ-Kur’da Emeklilik. gnclnmş. 2.bs.
Ankara : Yaklaşım Yayıncılık
T.C. Yasalar. (16.05.2006) 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel
Sağlık Sigortası Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (26200 sayılı)
MART - NİSAN 2014
219

Download Report