Derleme | Review Türk Aile Hek Derg 2011;15(3):101-108 doi:10.2399/tahd.11.101 www.turkailehekderg.org Büyüme geliflme izleminde kullan›lan antropometrik ölçüm yöntemleri: Büyüme takibinin metodolojisi The anthropometric measuring methods for monitoring growth and development: the methodology of growth follow-up Özet Summary Fiziksel büyümenin 0-18 yafl aras›ndaki do¤rusal ancak döneme özgü özelli¤i yafl ve cinsiyete özgü referanslara ihtiyaç do¤urur. Bu referanslardan en kullan›fll› ve yararl› olan› antropometrik ölçümlerdir. Kilo fazlal›¤› ve obezite metabolik ve kardiyovasküler hastal›klar› etkiler. Bu klinik durumlar antropometrik ölçümler ve bu ölçümlerden üretilecek ölçeklerle taranabilir ve tedavi edilebilir. Kilo fazlas›n› ve obeziteyi de¤erlendiren s›n›rl› say›daki yay›n son 10 y›lda artm›fl, ölçümlerle birlikte kullan›ld›¤›nda beden yap›s›n› daha kesin tan›mlayabilecek, nispeten yeni metodlar tan›mlanm›flt›r. Klinik karar verme sürecinde, ciddi kronik hastal›klar›n öncüllerinin tan›mlanmas›nda, güvenilir belirli ölçümlerin yap›lmas›n›n yan› s›ra bu ölçümlerin yorumlanmas› oldukça önemlidir. Bu makale, tarama ve klinik izlem için antropometrik ölçümlerin yorumlanmas›nda kullan›lan metodolojiyi tarif etmektedir. The linear but period specific character of physical growth during the first 18 years of life requires age and gender specific references. The most practical and useful of these references may be anthropometric measurements. Certain clinical situations like being overweight and obesity and projections of these situations as metabolic and cardiovascular diseases are screened and cured by using anthropometric measurements and indexes derived from these results. There was limited number of anthropometric measurements to evaluate the overweight and obese, but in the last a multitude of reports several reports were published related to the significance of relatively new measures which describes the body composition more precisely when used with the previous measurements. While evaluating the precursors of severe chronic diseases certain reliable measures and interpretation of these measures are quite significant in clinical decision making. In this paper we will try to describe the methodology of interpreting anthropometric measurements for both screening and clinical follow-up. Anahtar sözcükler: Fiziksel büyüme, antropometrik ölçümler, büyüme takibi, metodoloji. Key words: Physical growth, anthropometric measurements, growth follow-up, methodology. linik bir olgunun de¤erlendirilmesi kalitatif ya da kantitatif verilerle mümkün olabilir. De¤erlendirmenin gücü veri ölçe¤inin kantitatif ölçüm kabiliyetine ba¤l›d›r.[1] Herhangi bir klinik ölçümün tarama, tan› ve tedavi ölçütü olarak kullan›labilmesi için hem tan›ya götüren geçerli bir ölçüm olmas› hem de olguyu do¤ru, güvenilir bir ölçümünü yapmas› gerekir. Tüm ölçümler bir miktar hata pay› içerir.[2] Ölçümlerin do¤rulu¤unu mümkün oldu¤unca art›rmak çeflitli parametrelerin kontrol alt›na al›nmas›n› gerekir; • Kullan›lan ölçe¤in kalibrasyonu, • Ölçüm yapanlar›n ölçüm yöntemi konusunda e¤itilmifl olmalar›, • Ölçüm yapanlar›n say›s›n›n mümkün oldu¤unca az olmas›, • Sistematik hatadan kaç›n›lmas›, • Ölçüm yapan her bireyin yapt›¤› ölçümler aras›nda tutarl›l›k olmas› (s›n›f içi korelasyon), • Ölçüm yapan farkl› bireyler aras›nda tutarl›l›k olmas› (s›n›flar aras› korelasyon hemen daima s›n›f içi korelasyondan küçüktür), K 1) Erciyes Üniversitesi T›p Fakültesi Aile Hekimli¤i Anabilim Dal›, Aile Hekimli¤i Uzman›, Doç. Dr., Kayseri 2011 © Yay›n haklar› Türkiye Aile Hekimli¤i Uzmanl›k Derne¤i (TAHUD)'a aittir. Her hakk› sakl›d›r. Deomed Yay›nc›l›k taraf›ndan yay›mlanmaktad›r. Copyright © 2011 Turkish Society of Family Practice. All rights reserved. Published by Deomed Publishing, Istanbul. Derleme M. Mümtaz Maz›c›o¤lu1 101 • Ölçüm hatalar› birbirinden ba¤›ms›z ve toplanabilir niteliktedir (toplam hata, farkl› nedenlerden oluflan hatalar›n toplam›na eflittir) • • • • • • Ayr›ca; Ölçümlerin Yorumlanmas› Beslenme (s›v› ya da kat› g›dalar), Gün boyunca hormon sal›n›m›ndaki de¤iflimler[3,4] Mevsimsel de¤ifliklikler, Pozisyonel de¤ifliklikler, Yerinde duramama, Yorgunluk Veri Da¤›l›m› Derleme ölçümlerde de¤iflikli¤e neden olabilir. Kiflinin boyunun sabah uyanmay› izleyen 2-3 saat içinde ve akflam ölçüldü¤ünde 1.5 cm’ye varan fark gösterdi¤i uzun süredir bilinmektedir.[5,6] Büyüme ve geliflme; genetik, hormonal ve çevresel faktörlerin etkisinde seyreden, invaziv olmayan antropometrik ölçümlerle do¤rudan ve dolayl› izlenebilen bir süreçtir.[3] Belirtilen etkenler, co¤rafi sosyo-ekonomik farkl›l›klar, toplumlar aras›nda ya da ayn› toplumun bireyleri aras›nda farkl›l›klara yol açabilir.[4] Eriflkinlerde nispeten daha sabit de¤erler izlenirken; çocuklarda intrauterin dönemden epifizlerin kapand›¤› 18 yafla kadar süren ve de¤iflen büyüme geliflme sürecinin fiziksel ölçümlerle izlenmesi önemlidir. Gerek beslenme gerek enfeksiyonlar ya da çevresel faktörler nedeniyle büyümede gerileme; baflta enfeksiyon hastal›klar› olmak üzere morbidite ve mortalitede art›fla yol açan nedenlerden biridir. Büyümede gecikme mental ve entelektüel kapasitede gerileme sonucu akademik performansta kayba neden olur. Metabolik ve kardiyovasküler hastal›klara yol açan büyüme fazlal›k ya da afl›r›l›klar›n›n tespiti de son derece önemli hale gelmifltir. ‹zlem için elde geçerli ve güvenilir referanslar›n ulusal ya da uluslararas› standartlar›n bulunmas› gerekir.[7] Bu standartlar kesitsel ya da sürekli verilerden oluflturulabilir. Bu iki yöntem metodolojik aç›dan farkl›l›klar içerdi¤inden kullan›m alanlar› aç›s›ndan da farkl›klar› olabilece¤i düflünülebilir. Ayn› deneklerin büyüme sürecinin farkl› zamanlar›nda yap›lan antropometrik ölçümlerinden oluflturulan referans de¤erlerin büyümenin klinik izlenmesinde kullan›lmas› önerilmifltir. Bunun tersine herhangi bir zamanda tüm yafl gruplar›ndan al›nan ölçümlerden oluflturulan kesitsel ölçeklerin de farkl› popülasyonlar›n karfl›laflt›r›lmas›nda daha uygun olabilece¤i belirtilmifltir.[8] Kesitsel ölçümlerin önemli bir kullan›m alan› obezite, beden ya¤ yüzdesi gibi ikincil ölçütlerin prevalans›ndaki olas› de¤iflimlerin belirlenmesidir. Herhangi bir dönemde belirlenen obezite prevalans› için kesitsel veriler yeterli iken daha sonra toplanan di¤er bir kesitsel 102 veri taban› ile önceki karfl›laflt›r›larak bu süreçte obezitenin olumlu ya da olumsuz seyri izlenebilir. Herhangi bir antropometrik ölçümün yap›ld›¤› popülasyonu yans›tmas› ve bireysel anlamda her bir verinin bu popülasyondaki konumunun normal olup olmad›¤›n› belirlemek için veri da¤›l›m› hakk›nda bilgi sahibi olmak gerekir. Aritmetik Ortalama Bir antropometrik ölçümün en do¤ru ifadesi ortalamas›n›n ve standart sapmas›n›n (SS) bilinmesidir. Genel ortalama belirli bir cinsiyet ve yafl gurubu için en do¤ru ölçüyü verir. Bu grupta herhangi bir dene¤in SS’s› o dene¤in ortalamas›n›n genel ortalaman›n ne kadar alt›nda ya da üzerinde kald›¤› ile ilgili bilgi verir. Örne¤in, bir veri setinde, boy ortalamas› ve SS 145.5±1.5 cm ise verilerin 68.26’s› ortalaman›n bir SS alt› (145.5–1.5=144.0) ve bir SS üzerinde (145.5+1.5=147.0); [144.0–147.0] aral›¤›nda demektir. Denek grubunda boy da¤›l›m› düzgün ise bu de¤erlendirme bizi do¤ru yoruma götürür. Ancak denek gurubundakilerin ço¤ununun boyu belirli bir aral›kta yo¤unlaflm›flsa da¤›l›m buna göre sa¤a ya da sola kayar; ortalama, grubu yeterince temsil edemez (fiekil 1). Bu noktada ilk akla gelen çözüm ortalama yerine ortancan›n kullan›lmas›d›r. Ortalama, ancak veri da¤›l›m› düzgün bir çan e¤risi oluflturuyorsa kullan›labilir.[9] Ortanca Veri da¤›l›m› ortalamadan daha düflük ya da daha yüksek bir de¤er etraf›nda yo¤unlaflt›¤›nda ortalama yerine ortancan›n kullan›m›, veri seti hakk›nda daha do¤ru sonuç verir. Ortanca, bir veri setindeki veriler küçükten büyü¤e do¤ru s›raland›¤›nda en ortada kalan veridir. Düzeltilmifl Ortanca Büyüme e¤rileri çizimi için k›r›k çizgili olmayan düzgün bir tek e¤ri elde etmek amac›yla LMS [L (Lambda; çarp›kl›k), M (Mu; ortanca) ve S (Sigma; varyasyon katsay›s›)] ya da regresyon e¤risi elde etmek için ortanca verilerini en iyi temsil eden düzgün bir yol izleyen e¤ri üzerindeki noktalar düzlefltirilmifl ortancalar olarak adland›r›labilir. Bu haliyle elimizdeki; a¤›rl›k, boy, bel çevresi gibi büyüme ile ilgili parametrelerden herhangi birini temsil eden büyüme e¤risi bir düzlefltirilmifl ortanca e¤risidir (fiekil 2). Büyüme geliflme izlenmesinde kullan›lan güncel e¤riler düzeltilmifl bir ortancan›n alt›nda ve üzerinde kalan farkl› yüzdelik dilimler halinde üretilmifl referans de¤erler Maz›c›o¤lu MM | Büyüme geliflmeyi izlemede kullan›lan antropometrik ölçüm yöntemleri: Büyüme takibinin metodolojisi ya da farkl› ülkelerin referans de¤erleri kullan›larak üretilen uluslararas› standart de¤erler üzerinden yap›l›r. Kabaca ortalamalar üzerinden konuflmak gerekirse bir veri setinde ortalama etraf›nda 1 SS’l›k bölümde toplam verilerin %68.26’s›, 2 SS’l›k bölümde %95.44’ü ve 3 SS’l›k bölümde %99.72’si yer al›r (fiekil 3). Bir veri setinden persentil da¤›l›m› oluflturulmas›, verilerin en küçükten en büyü¤e do¤ru s›ralanmas› anlam›na gelir. Bu yüzdelik dilimler birerli, onarl›, yirmi beflerli ya da eflit olmayan aral›klar fleklinde düzenlenebilir. fiekil 2. Gerçek veriler üzerinden erkeklerde boyun çevresi için ortalama, ortanca ve düzlefltirilmifl ortanca (50. persentil) de¤erlerinin yafla göre seyri. fiekil 3. Bir normal da¤›l›mda ortalama çevresindeki standart sapmalar›n da¤›l›m› Derleme fiekil 1. Üç yenido¤an grubunda do¤um a¤›rl›klar›n›n da¤›l›m›. Daha düflük do¤um a¤›rl›klar›nda yo¤unlaflma sola kayma (A), daha büyük do¤um a¤›rl›klar›nda yo¤unlaflma sa¤a kayma (B) fleklinde adland›r›labilir. Yanda ise düzgün da¤›lan bir do¤um a¤›rl›¤› da¤›l›m› (C) görülmektedir. Eldeki herhangi bir verinin da¤›l›m› (a¤›rl›k, boy, bel çevresi) için, kabaca, ortalamadan 2 SS’dan fazla ya da az Türkiye Aile Hekimli¤i Dergisi | Turkish Journal of Family Practice | Cilt 15 | Say› 3 | 2011 103 olan her de¤er normal d›fl› olarak tan›mlanabilir. Ortalama etraf›nda 3 SS’dan büyük sapmalar ileri derecede normal d›fl› kabul edilebilir. Bir örnekle aç›klamak gerekirse; A¤›rl›k Ortancas› 30 kg, a¤›rl›k SS’s›: 0.5 kg olan bir veri setinde normal da¤›l›m aral›¤› (2 SS’dan fazla ya da az olan her de¤er) flöyle hesaplanabilir: Derleme Normal da¤›l›m aral›¤› = Ortalama ± 2 SS = 30 ± 2 x 0.5 = 29 – 31 kg ‹leri derecede normal da¤›l›m aral›¤› = Ortalama ± 3 SS = 30 ± 3 x 0.5 = 28.5 - 31.5 kg Bu örne¤i beden kitle indeksi (BK‹) üzerinden kilolu olma ve obezite için düflünürsek 2 SS ile 3 SS aras› da¤›l›m gösteren veriler kilo fazlal›¤›n›, 3 SS üzeri de¤erler ise obeziteyi tan›mlar. Benzer flekilde ortalaman›n 2 SS ile 3 SS aras›nda da¤›l›m gösteren veriler beslenme yetersizli¤ini, 3 SS alt› de¤erler ise ileri derecede beslenme yetersizli¤ini gösterir. Bu tarif kabaca düzgün da¤›lan bir veri seti için do¤ru kabul edilebilir. Klinik uygulamada farkl› ölçümler için farkl› persentiller normali aflan de¤erler olarak kabul edilebilir. Örne¤in BK‹ için ≥95 persentil, obezite, bel çevresi için >90 persentil, santral obezite olarak kabul edilir. Büyüme geliflme izlenmesinde klinik pratikte persentil de¤erleri kullan›lmakla beraber bu de¤erleri elde etmek için için kullan›lan veri setinin ayr›ca ortalama, SS ile, ortanca, minimum-maksimum de¤erlerinin bilinmesi o veri seti için da¤›l›m› tahmin etmemiz ve yap›lan ölçümlerin o toplumu ne ölçüde do¤ru yans›tt›¤›n› görmemiz aç›s›ndan önemlidir. Büyüme izlenmesinde karfl›m›za ç›kan baflka bir sorun da büyümeyi etkileyebilecek çok say›da etkenin bulunmas›d›r; iklim, yaflan›lan bölgenin rak›m›, anne sütü alma, beslenme... Tüm bu etkenlerin olabildi¤ince ortadan kald›r›labilmesi için ulusal kapsaml› bir büyüme izleme program› oluflturulmal›d›r. Ölçüm Yöntemleri Büyümenin izlenmesinde farkl› klinik durumlar›n tan›mlanmas› için çok say›da do¤rudan ölçüm ya da bu ölçümlerden oluflturulan ölçütler kullan›l›r. Bunlar›n güvenilir olabilmesi için ölçümlerin do¤rulu¤u ortaya konulmal› de¤erlendirme buna göre yap›lmal›d›r. Ölçümler a¤›rl›k, boy, cilt k›vr›m kal›nl›¤› gibi do¤rudan bir uzunluk, a¤›rl›k ya da kal›nl›k ölçümü fleklinde yap›labilir. Bafl, boyun, gö¤üs bel ve üst orta kol çevresi ölçümü gibi mezür ile bir beden bölümünün etraf› sar›larak yap›labilir. Ayr›ca do¤rudan ve çevre ölçümleri gibi ölçümlerden oranlar ya da formüller ile BK‹, bel boy oran› gibi ikincil hesaplamalar yap›labilir. Her bir ölçümün hangi yöntemle yap›ld›¤› bilinerek klinik de¤erlendirme buna göre yap›lmal›d›r. Örne¤in bel çevresi ölçümü için birden çok yöntem kullan›labilir. A¤›rl›k A¤›rl›k ölçümü yayg›n olarak hata pay› 100 g olan tart›larla yap›l›r. Bunlar›n en önemli avantaj› tafl›nabilir olmalar›d›r. Düzenli ölçümlerin yap›ld›¤› büyük merkezler için antropometrik ölçümlerin yap›labildi¤i cihazlar tercih edilebilir. Tart› üzerine ç›k›l›rken önerilen k›yafet iç çamafl›rlar› ve/veya hafif k›yafetlerdir. Çocuklar tart› üzerinde tam dengede durmad›klar›ndan üzerinde çok fazla alg›lay›c›s› olan elektronik tart›lar hatal› ölçüm yapabilir (fiekil 4).[2,10] Büyüme izlenmesinde her parametrenin klinik aç›dan farkl› fikir verebilece¤i düflünülerek planlanan izleme program›na uygun parametrelerin persentillerinin birlikte de¤erlendirilmesi yerindedir. Örne¤in obezitenin izlenmesi için BK‹’ne ek olarak bel çevresi ve beden ya¤ yüzdesinin kullan›lmas› BK‹’nin daha do¤ru yorumlanmas›nda son derece yararl› olur. BK‹ normalden fazla oldu¤u halde bu fazlal›k ya¤ de¤il, kas kitlesinin art›fl›na ba¤l› olabilir. Bunun tersine BK‹ normal s›n›rlarda oldu¤u halde ya¤ kitlesi metabolik ve kardiyovasküler hastal›klar aç›s›ndan risk oluflturacak flekilde yüksek olabilir. Düzlefltirilmifl veriler ile normal ve normal d›fl› de¤erlerin belirlenmesinde de 1, 2 ve 3 SS’ya uyan düzeltilmifl persentil de¤erleri (z de¤erleri) ile çizilen büyüme e¤rileri de do¤rudan anormal de¤erleri izlememizi sa¤layabilirler. 104 fiekil 4. A¤›rl›k ölçümü (2 yafl›na kadar). Maz›c›o¤lu MM | Büyüme geliflmeyi izlemede kullan›lan antropometrik ölçüm yöntemleri: Büyüme takibinin metodolojisi Kulaç Uzunlu¤u He iki elde 3. parmaklar›n uç noktalar› aras› mesafe ayakta s›rt duvara bitiflik ve dik dururken bafl karfl›ya bakar durumda yer düzlemine paralel olarak elastik olmayan bir mezürle ölçülür (fiekil 7).[11,12] Derleme fiekil 7. Kulaç uzunlu¤u ölçümü. Beden Kitle ‹ndeksi (BK‹) Ölçülen kg cinsinden a¤›rl›¤›n metre cinsinden boyun karesine bölünmesi ile elde edilir (k/m2). Bafl Çevresi fiekil 5. Boy ölçümü solda (Harpenden boy ölçeri, sa¤da duvara tutturulmufl sabit boy ölçer). Arkada oksipital ç›k›nt›, önde glabella üzerinden geçen hattan ölçülür (fiekil 8).[13,14] Boy S›rt düz bir yüzeye dayal› durumda, ayakta, bafl dik ve gözler tam karfl›ya bakar durumdayken (Frankfurt düzlemi) bafl›n tepe noktas› ile ayak tabanlar› aras› mesafe dayan›lan düzleme yap›flt›r›lm›fl ya da dayanm›fl bir sabit ölçek üzerinden ölçüm yap›l›r (fiekil 5 ve 6).[11] fiekil 6. Boy ölçümü yatarak (2 yafl›na kadar). fiekil 8. Bafl çevresi ölçümü (elastik olmayan mezür ile). Gö¤üs Çevresi Çocuk yatar durumda iken meme bafllar› hizas›ndan ya da ksifoid ç›k›nt›n›n alt hizas›ndan yap›l›r. Ölçüm befl yafl›na kadar yatarken, daha sonra ise ayakta orta solunum döneminde yap›l›r (fiekil 9).[15] Türkiye Aile Hekimli¤i Dergisi | Turkish Journal of Family Practice | Cilt 15 | Say› 3 | 2011 105 Derleme fiekil 9. Gögüs çevresi ölçümü (elastik olmayan mezür ile). fiekil 11. Üst orta kol çevresi (elastik olmayan mezür ile). Kar›n ve Bel Çevresi Üç yafl›na kadar, kar›n çevresi çocuk yatarken orta solunum döneminde ölçülür, sonraki yafllarda ayakta bel çevresi ölçülür. Bel çevresi, ayakta ekspiryum sonunda, iliak krest ile 12. kosta aras›nda, orta noktadan yere paralel bir düzlemde bel çevresine sar›lan elastik olmayan bir mezür yard›m›yla ölçülür (fiekil 10).[16-18] Çocu¤un bafl› dik durumda ve gözleri tam karfl›ya bakarken tiroid k›k›rda¤›n en ç›k›nt›l› bölümünden yere paralel düzlemde omuzlar gevflek bir biçimde tutulurken yap›l›r (fiekil 12).[19,20] fiekil 10. Bel çevresi ölçümü (elastik olmayan mezür ile). fiekil 12. Boyun çevresi (elastik olmayan mezür ile). Üst Orta Kol Çevresi Sol kol dirsekten 90º bükülür. Akromion (omuz) ve olekranon (dirsek) ç›k›nt›lar› aras› orta nokta bulunur ve iflaretlenir. Daha sonra bedenin yan taraf›nda afla¤›ya do¤ru serbest b›rak›lan kolda iflaretlenen düzeyde yere paralel olarak elastik olmayan bir mezür ile çevre ölçümü yap›l›r (fiekil 11). 106 Boyun Çevresi Cilt K›vr›m Kal›nl›¤› Cilt k›vr›m kal›nl›¤› ölçümleri gövde ve ekstremiteler üzerinde ondan fazla noktadan yap›lmakla birlikte triseps ve subskapular bölgeler en s›k kullan›lanlard›r. Triseps, biseps, subskapular ve suprailyak deri k›vr›m kal›nl›klar› toplam›ndan vücut ya¤ miktar› ve ya¤s›z vücut dokusu saptanabilir. E¤er deri k›vr›m kal›nl›¤›ndan vücut ya¤ Maz›c›o¤lu MM | Büyüme geliflmeyi izlemede kullan›lan antropometrik ölçüm yöntemleri: Büyüme takibinin metodolojisi miktar› ve ya¤s›z vücut kitlesi hesaplanacaksa, triseps ve subskapular bölgeye ek olarak biseps ve suprailyak deri k›vr›m kal›nl›klar› da ölçülür. Triseps deri k›vr›m kal›nl›¤›n› ölçmek için önce sol kol dirsekten 90º derece bükülür. Akromion (omuz) ve olekranon (dirsek) ç›k›nt›lar› aras› orta nokta iflaretlenir. Daha sonra kol bedenin yan taraf›nda serbest b›rak›l›r, dirsekten epikondiller hizas›ndan yukar› do¤ru iflaretlenen düzeyde cilt sol elin iflaret ve baflparma¤› ile tutulur. Kaliper ile sa¤ el kullan›larak iflaretli yerden ölçüm yap›l›r. Ölçüm esnas›nda kifli ayakta dik olarak durur. Çocuklarda ölçüm anne kuca¤›nda yap›l›r. Biseps cilt k›vr›m kal›nl›¤› ölçümü için triseps cilt k›vr›m kal›nl›¤› ölçümü yap›lan daha önce iflaretlenmifl düzeyde orta kolun anterior bölümünden ölçüm yap›l›r. El Bile¤i Geniflli¤i Vücut yap›s›, boy uzunlu¤unun bilek geniflli¤ine oran› bulunarak da saptanabilir. Bilekte distal ve stiloid ç›k›nt›lardan geçen çevre mezür ile ölçülür. Derleme Subskapular cilt k›vr›m kal›nl›¤› ölçümü için sol skapulan›n alt köflesi iflaretlenir. Sol elle cilt omurili¤e 45 derece aç› ile tutularak ölçüm yap›l›r. Suprailyak cilt k›vr›m kal›nl›¤› da iliak kemi¤in (krest) 2 cm üzerinde orta aksiller çizgi hizas›ndan subskapular cilt k›vr›m kal›nl›¤› ölçümü gibi (alt kaburga ile iliak kemik aras›) yap›l›r (fiekil 13).[21] fiekil 13. Cilt k›vr›m kal›nl›¤› ölçümü (kaliper ile). fiekil 14. Beden ya¤ yüzdesi ölçümünde kullan›lan cihazlara bir örnek (biyoimpedans cihaz›). Türkiye Aile Hekimli¤i Dergisi | Turkish Journal of Family Practice | Cilt 15 | Say› 3 | 2011 107 Biyoelektrik ‹mpedans Derleme El-bacak ya da bacak-bacak ekseninde 50 kHz elektrik ak›m›na karfl› oluflan dirençten beden ya¤ yüzdesi hesaplan›r. Do¤ru ölçüm için son 3 saat içinde herhangi bir fley yememek, son 2 saat içinde a¤›r egzersiz yapmamak, ölçüm öncesi mesaneyi boflaltmak ve ölçüm öncesinde 5 dakika dinlenmek önerilir (fiekil 14).[22,23] Sonuç olarak antropometrik ölçümlerle büyümenin izlenmesi için do¤ru ölçümlerin yap›ld›¤› bir veri setinden oluflturulan referanslar›n da¤›l›m ölçütleri de bilinmelidir. E¤er varsa, standardizasyon ve do¤ru izleme için ulusal ölçekler kullan›lmal›d›r. ‹zlenecek klinik duruma uygun de¤er varsa birden fazla parametrenin kullan›lmas› daha do¤ru karar verilmesini sa¤lar. Kaynaklar 1. Y›ld›r›m C. Bilim Felsefesi. 13. Bask›. ‹stanbul, Remzi Kitabevi, 2010; 8293. 2. Himes JH. Challenges of accurately measuring and using BMI and other indicators of obesity in children. Pediatrics 2009;124:3-22. 3. Wei C, Gregory JW. Physiology of growth. Paediatr Child Health 2009;19: 236-40. 4. Hui LL, Schooling CM, , Cowling J, Leung SSL, Lam TH, Leung GM. Are universal standards for optimal infant growth appropriate? Evidence from a Hong Kong Chinese birth cohort. Arch Dis Child 2008;93:561-5. 9. Özdamar K. Paket Programlar ile ‹statiksel Veri Analizi. 3. Bask›. Eskiflehir, Kaan Kitabevi, 2002;326 10. Bundak R. Normal büyüme. Pediatrik Endokrinoloji’de. Ed. Günüz H, Öcal G, Yurdem N, Kurto¤lu S. 1. Bask›. Ankara, Kalkan Matbaac›l›k, 2003;39-64 . 11. Turan S Bereket A, Omar A, Berber M, Ozen A, Bekiroglu N. Upper segment/lower segment ratio and armspan-height difference in healthy Turkish children. Acta Paediatr 2005;94:407-13. 12. Maz›c›o¤lu MM., Hatipo¤lu N, Öztürk A, Gün, I, Ustunbas HB, Kurtoglu S. Age references for the arm span and stature of Turkish children and adolescents. Ann Hum Biol 2009;36:308-19. 13. Nelhaus G. Head circumference from birth to 18 years old. Practical composite international and interracial graphs. Pediatrics 1968;41:106. 14. Kurto¤lu S. Büyüme ve büyüme bozukluklar›. Erciyes T›p Dergisi 1992;1: 73-92. 15. Keane V. Assesment of growth. Nelsons Textbook of Pediatrics’de. Ed. Kliegman RM, Jenson HB, Behrman RE, Stanton BF. 18. Bask›. Philadelphia, Saunders, 2007;70-4. 16. Fredriks AM, van Buuren S, Fekkes M, Verloove-Vanhorick SP, Wit JM. Are age references for waist circumference, hip circumference and waisthip ratio in Dutch children useful in clinical practice. Eur J Pediatr 2005; 164:216-22. 17. Hatipo¤lu N, Öztürk A, Maz›c›o¤lu M, Kurto¤lu S, Seyhan S, Loko¤lu F. Waist circumference percentiles for 7- to 17-year-old Turkish children and adolescents. Eur J Pediatr 2008;167:383-9. 18. Kurto¤lu S. Büyüme ve büyüme bozukluklar›. Erciyes T›p Dergisi 1992; 1:73-92 19. Ben-Noun L, Sohar E, Laor A. Neck circumference as a simple screening measure for identifying overweight and obese patients. Obes Res 2001;9: 470-7. 20. Mazicio¤lu MM, Kurto¤lu S, Özturk A, Hatipo¤lu N, Çiçek B, Üstünbafl HB. Percentiles and mean values for neck circumference in Turkish children aged 6-18 years. Acta Paediatr 2010;99:1847-53. 5. Strickland AL, Shearin RB. Diurnal height variation in children. J Pediatr 1972;80:1023-5. 6. Voss LD, Bailey BJ. Diurnal variation in stature: is stretching the answer? Arch Dis Child 1997;77:319-22. 21. Moreno LA, Fleta J, Mur L, Feja C, Sarria A, Bueno M. Indices of body fat distribution in Spanish children aged 4.0 to 14.9 years. J Pediatr Gastroenterol Nutr 1997;25:175-81. 7. de Onis M, Blössner M. World Health Organization global database on child growth and malnutrition: methodology applications. Int J Epidemiol 2003;32:518-26. 22. Lazzer S, Boirie Y, Meyer M , Vermorel M. Evaluation of two foot-tofoot bioelectrical impedance analysers to assess body composition in overweight and obese adolescents. Br J Nutr 2003;90:987-92. 8. Taner JM; Whitehouse RH. Clinical longitudinal standards for height, weight, height velocity, and stages of puberty. Arch Dis Child 1976;51: 170-9. 23. Kurto¤lu S, Maz›c›o¤lu MM, Öztürk A, Hatipo¤lu N, Çiçek B, Üstünbafl HB. Body fat reference curves for healthy Turkish children and adolescents. Eur J Pediatr 2010;169:1329-35. Gelifl tarihi: 22.03.2011 Kabul tarihi: 20.10.2011 Çıkar çakıflması: Çıkar çakıflması bildirilmemifltir. ‹letiflim adresi: Doç. Dr. M. Mümtaz Maz›c›o¤lu Erciyes Üniversitesi T›p Fakültesi Aile Hekimli¤i Anabilim Dal› Melikgazi Kayseri Tel: 0533 549 80 55 e-posta: [email protected] 108 Maz›c›o¤lu MM | Büyüme geliflmeyi izlemede kullan›lan antropometrik ölçüm yöntemleri: Büyüme takibinin metodolojisi
© Copyright 2024 Paperzz
