zima - ljeto 2011

THE BULLETIN
REGIONAL ENVIRONMENTAL CENTER
REGIONALNI CENTAR ZA OKOLIŠ/ŢIVOTNU SREDINU
INFORMATOR
BOSNA I HERCEGOVINA
ZIMA-LJETO 2011
U OVOM BROJU :
IZRADA REGIONALNOG AKCIONOG PLANA ZA ZAŠTITU SLIVA RIJEKE UKRINE
OBRAZOVANJE ZA ODRŢIVI RAZVOJ NA ZAPADNOM BALKANU
SINPHONIE - UNUTRAŠNJE ZAGAĐENJE ZRAKA U ŠKOLAMA I ZDRAVLJE: MREŢA ZA PROMATRANJE U EVROPI
SEARCH II (2010-2013) – ŠKOLSKO OKRUŢENJE I RESPIRATORNO ZDRAVLJE DJECE
JAĈANJE PREKOGRANIĈNE SARADNJE U SLIVU RIJEKE DRINE S CILJEM SMANJENJA STEPENA SIROMAŠTVA I UNAPRJEĐENJA
UPRAVLJANJA VODAMA KROZ PRUŢANJE PODRŠKE KOMISIJI ZA RIJEKU DRINU
JAĈANJE KAPACITETA U IMPLEMENTACIJI AARHUSKE KONVENCIJE I PODRŠKA RAZVOJU PRTR SISTEMA U ZEMLJAMA
JUGOISTOĈNE EVROPE
NEISTRAŢENO SRCE EUROPE: PODRŠKA KREIRANJA I PROMOCIJE PUTEVA ZA ODRŢIVI TURIZAM U BOSNI I HERCEGOVINI
BIODIVERZITET I USLUGE EKOSISTEMA ZA LOKALNI ODRŢIVI RAZVOJ NA ZAPADNOM BALKANU
POVEĆANJE ZAPOSLENOSTI KROZ OTVARANJE ZELENIH /EKOLOŠKI PRIHVATLJIVIH/ RADNIH MJESTA I OĈUVANJE BIOLOŠKE
RAZNOLIKOSTI
1
ZIMA-LJETO
2011
BOSNA I HERCEGOVINA
2
IZRADA REGIONALNOG AKCIONOG PLANA ZA ZAŠTITU
SLIVA RIJEKE UKRINE
ZIMA-LJETO 2011
3
OBRAZOVANJE
BALKANU
____________________
Bilten je informator koji izlazi
6
SINPHONIE - UNUTRAŠNJE ZAGAĐENJE ZRAKA U ŠKOLAMA
I ZDRAVLJE: MREŢA ZA PROMATRANJE U EVROPI
8
SEARCH II (2010-2013) – ŠKOLSKO
RESPIRATORNO ZDRAVLJE DJECE
9
JAĈANJE PREKOGRANIĈNE SARADNJE U SLIVU RIJEKE
DRINE S CILJEM SMANJENJA STEPENA SIROMAŠTVA I
UNAPRJEĐENJA UPRAVLJANJA VODAMA KROZ PRUŢANJE
PODRŠKE KOMISIJI ZA RIJEKU DRINU
10
JAĈANJE KAPACITETA U IMPLEMENTACIJI AARHUSKE
KONVENCIJE I PODRŠKA RAZVOJU PRTR SISTEMA U
ZEMLJAMA JUGOISTOĈNE EVROPE
12
POBOLJŠANJE KVALITETA GORIVA U VEZI SA PROMOCIJOM
INDUSTRIJE GORIVA
13
INICIJATIVA ZA ODRŢIVU HIDROENERGIJU U DINARSKOM
LUKU (DASHI)
16
NEISTRAŢENO SRCE EUROPE: PODRŠKA KREIRANJA I
PROMOCIJE PUTEVA ZA ODRŢIVI TURIZAM U BOSNI I
HERCEGOVINI
17
BIODIVERZITET I USLUGE EKOSISTEMA
ODRŢIVI RAZVOJ NA ZAPADNOM BALKANU
20
POVEĆANJE ZAPOSLENOSTI KROZ OTVARANJE ZELENIH
/EKOLOŠKI PRIHVATLJIVIH/ RADNIH MJESTA I OĈUVANJE
BIOLOŠKE RAZNOLIKOSTI
21
PRILIKE I IZAZOVI JAVNOG UĈEŠĆA I SARADNJE IZMEĐU
OCD/NVO I LOKALNIH SAMOUPRAVA U BIH UZ EU
OKOLIŠNO ZAKONODAVSTVO – PROGRAM IZGRADNJE
KAPACITETA
BILTEN Br. 49
dva puta godišnje, a koji uređuje
i izdaje Regionalni centar za
okoliš za Bosnu i Hercegovinu
(REC BiH).
Centralni ured REC-a također
izdaje tromjesečni bilten, odnosno
magazin “Green Horizon” (na
engleskom jeziku) koji obuhvata
značajne događaje u regionu
Srednje i Istočne Evrope vezane
za problematiku i očuvanje
okoliša.
REC Ured u BiH
Derviša Numića 6/III,
Sarajevo
+(387) 33 71 31 10
e-mail: [email protected]
web site: www.rec.org.ba
UREDNIK:
REC CO BIH
TEHNIČKA OBRADA:
TAMARA DRAGOJEVIĆ
PRILOZI
/ Jasna Draganić / Zoran Mateljak
/ Enisa Pulić / /Đorđe Vojinović /
Andrea Bevanda-Hrvo/
___________________________
Fotografija na naslovnoj stranici:
http://www.google.ba/summeri
nbosniaphotos
Svi REC BiH Bilteni su
besplatni i dostupni su na
www.rec.org.ba
ZA
ODRŢIVI
RAZVOJ
NA
ZAPADNOM
OKRUŢENJE
ZA
I
LOKALNI
Podrška organizacijama civilnog društva iz oblasti
The Bulletin
1
ZIMA-LJETO 2011
BOSNA I HERCEGOVINA
2
IZRADA REGIONALNOG AKCIONOG PLANA ZA ZAŠTITU SLIVA RIJEKE
UKRINE
S ciljem efikasnijeg upravljanja i zaštite voda na nivou
riječnog sliva, Regionalni centar za okoliš za BiH je, u
saradnji sa opštinama Derventa, Prnjavor, Teslić i
Čelinac, u periodu juli 2010. – juli 2011. godine,
implementirao projekat izrade Regionalnog akcionog
plana za zaštitu sliva rijeke Ukrine.
Projekat ima za cilj spriječiti dalje ugroţavanje rijeke
Ukrine koje nastaje usljed ispuštanja otpadnih voda,
nekontroliranim eksploatisanjem vode i šljunka,
nedozvoljenim izlovom ribe, bacanjem čvrstog otpada u
korito rijeke i odlaganjem istog u neposrednoj blizini i sl.
U svrhu izrade Regionalnog akcionog plana za zaštitu sliva rijeke Ukrine formirana je radna grupa
sastavljena od 24 člana, predstavnika opština Derventa, Prnjavor, Teslić i Čelinac koji se bave
problematikom u sektoru voda, predstavnika civilne zaštite iz svake opštine, opštinskih javnih
komunalnih preduzeća (vodosnabdijevanje i kanalizacija), predstavnika sportsko-ribolovnih
društava i predstavnika Agencije za vode oblasnog riječnog sliva Save.
U procesu izrade Reginalnog akcionog planaza zaštitu sliva rijeke
Ukrine, učestvovao je i Odbor za zaštitu sliva rijeke Ukrine čiji su
članovi imenovani od strane opština Teslić, Prnjavor, Derventa i
Čelinac.
Proces izrade je organizovan kroz 4 ključne aktivnosti:
1. Procjena stanja u sektoru voda na nivou riječnog sliva
2. Izrada SWOT analiza
3. Definiranje programa mjera
4. Izrada akcionog plana
O aktivnostima u procesu izrade Regionalnog akcionog plana za zaštitu sliva rijeke Ukrine, javnost
je redovno informirana putem štampanih i elektronskih medija. TakoĎer, u svrhu prikupljanja
informacija o mišljenju javnosti o postojećem stanju/problemima u slivu rijeke Ukrine na području
četiri opštine provedeno je anketiranje graĎana.
Kompletan proces izrade Regionalnog akcionog plana za zaštitu sliva rijeke Ukrine organizovan je
na demokratskim principima uz potpunu transparentnost, pristup svim informacijama, te uz
uključivanje svih relevantnih sudionika sa područja opština Derventa, Prnjavor, Teslić i Čelinac.
Kontakt osoba:
Andrea Bevanda-Hrvo
E-mail: [email protected]
Tel/fax: 033 713 110, 713 111
The Bulletin
2
3
ZIMA-LJETO
2011
BOSNA I HERCEGOVINA
OBRAZOVANJE ZA ODRŢIVI RAZVOJ NA ZAPADNOM BALKANU
Glavni cilj projekta “Obrazovanje za odrţivi razvoj na Zapadnom Balkanu”, finansiranom od strane
Ministarstva spoljnih poslove Finske, je poboljšanje djelovanja zajednica i škola u cilju zajedničkog
dostizanja odrţivog razvoja u regionu sliva rijeke Drine u Bosni i Hercegovini (Federacija BiH i
Republika Srpska), Crnoj Gori i Srbiji, kao i Zapadnom Balkanu u širem smislu. Ovaj program se
implementira od aprila 2009. do aprila 2013. godine.
Program direktne podrške školama i opštinama/općinama
U okviru projekta, Regionalni centar za okoliš za Srednju i Istočnu Evropu (REC) je, u novembru
2010. godine, objavio prvi program direktne podrške školama i opštinama/općinama uključenim u
projekat, odnosno prvi poziv za dostavljanje prijedloga projekata.
Ovaj program podrške ima za cilj promoviranje akcija iz domena odrţivog razvoja koje će se
provoditi u partnerskim školama i opštinama/općinama, podsticanje uvoĎenja metoda obrazovanja
za odrţivi razvoj, kao i podsticanje lokalnih dobrih praksi u oblasti odrţivog razvoja. Jedan od
najvaţnijih ciljeva programa je uspostavljanje i jačanje saradnje partnerskih škola i opština/općina
u slivu rijeke Drine u Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori i Srbiji.
Na sastanku dobitnika grantova, odrţanom 11. februara 2011. godine u hotelu „Omorika“ na Tari,
25 škola iz sliva rijeke Drine (10 iz Bosne i Hercegovine - 5 u FBiH i 5 u RS, 10 iz Srbije i 5 iz Crne
Gore) potpisalo je ugovore o dodjeli sredstava za implementaciju projekata u okviru pomenutog
programa.
Ukupan iznos za direktnu podršku projektima iznosi 300.000 EUR, a visina pojedinačnih grantova
se kreće izmeĎu 10.000 i 12.000 EUR. Projekti za koje su dodijeljena sredstva realizirat će se u
periodu februar 2010. - oktobar 2011. godina.
The Bulletin
3
ZIMA-LJETO 2011
BOSNA I HERCEGOVINA
4
Program podizanja kapaciteta školskih uprava i pruţanja podrške školama u izradi
školskih razvojnih planova
U okviru projekta, u aprilu 2011. godine, pokrenut je program podizanja kapaciteta školskih uprava
i nastavnog osoblja, kao i pruţanja podrške školama u izradi školskih razvojnih planova.
Ciljevi ovog programa su pruţanje stalne podrške školama u planiranju obrazovanja za odrţivi
razvoj kroz školsko razvojno planiranje, jačanje vještina i znanja škole (školskih razvojnih timova)
da koriste metodologiju za planiranje obrazovanja za odrţivi razvoj i razvijanje/redefiniranje
postojećih razvojnih planova koji se odnose na odrţivi razvoj u svakoj partnerskoj školi.
Program uključuje organizaciju nekoliko obuka/treninga, kao i pruţanje podrške u izradi školskih
razvojnih planova.
Prvi trening, čiji je cilj bio upoznavanje sa osnovnim pojmovima koncepta odrţive škole, izradom
vizije, planiranjem razvoja škole i integrisanjem obrazovanja za odrţivi razvoj u školski razvojni
plan, odrţan je na Zlatiboru od 19. do 21. aprila 2011. godine.
Drugi trening posvećen metodama i tehnikama koje se koriste u analizi problema prilikom izrade
školskih razvojnih planova odrţan je na Tari od 18. do 20. maja 2011. godine.
Treći trening na temu analize ciljeva i očekivanih rezultata i definiranja indikatora školskih razvojnih
planova odrţan je u periodu 30. juni - 1. juli 2011. godine na Zlatiboru
Na svim treninzima učestvovalo je oko 60 učesnika, predstavnika 25 škola iz sliva rijeke Drine,
predavača i predstavnika REC-a.
The Bulletin
4
5
ZIMA-LJETO
2011
BOSNA I HERCEGOVINA
Program podizanja kapaciteta opštinski/općinskih uprava i pruţanja podrške
opštinama/općinama u izradi strategija za lokalni odţivi razvoj
U sklopu projekta, u junu 2011. godine, započet je program podizanja kapaciteta
opštinskih/općinskih uprava i zaposlenog osoblja, kao i pruţanja podrške opštinama/općinama u
izradi strategija za lokalni odţivi razvoj i drugih strateških dokumenata.
Ciljevi ovog programa su pruţanje stalne podrške opštinama/općinama u planiranju lokalnog
odţivog razvoja, jačanje vještina i znanja opština/općina da koriste metodologiju za planiranje
odrţivog razvoja i razvijanje/redefiniranje postojećih strategija koji se odnose na odrţivi razvoj u
svakoj partnerskoj opštini/općini.
Program uključuje organizaciju nekoliko obuka/treninga i pruţanje podrške u izradi strateških
dokumenata.
Prvi trening na temu odrţivosti strategije odrţivog razvoja lokalne samouprave odrţan je na
Zlatiboru u periodu 30. juni - 1. juli 2011. godine. Na treningu je prisustvovalo oko 60 učesnika,
predstavnika 25 opština/općina iz sliva rijeke Drine, predavača i predstavnika REC-a.
Kontakt osoba:
Andrea Bevanda-Hrvo, projekt menadţer
E-mail: [email protected]
Tel/fax: 033 713 110, 713 111
The Bulletin
5
ZIMA-LJETO 2011
BOSNA I HERCEGOVINA
6
SINPHONIE - UNUTRAŠNJE ZAGAĐENJE ZRAKA U ŠKOLAMA I
ZDRAVLJE: MREŢA ZA PROMATRANJE U EVROPI
Projekat SINPHONIE (Schools Indoor Pollution and Health Observatory Network in Europe),
meĎudrţavni interdisciplinarni projekat sponzoriran od strane Evropske komisije ( DG SancoDirectorate General for Health & Consumers), provodi se u skladu sa Prioritetnim regionalnim
ciljem III, Evropskog akcionog plana zaštite zdravlja i okoliša djece Svjetske zdravstvene
organizacije, u cilju prevencije i smanjenja respiratornih bolesti nastalih usljed unutarnjeg i
vanjskog zagaĎenja zraka i u cilju poboljšanja kvaliteta zraka u zatvorenom prostoru u školama i
vrtićima.
Okoliš i zdravstveni izazov
Veza izmeĎu stanja okoliša i njegovog uticaja na zdravlje i dobrobit je u Evropi dobila veću
pozornost osamdesetih godina prošlog vijeka, kada su evropske zemlje pokrenule proces
eliminisanja najvećih ekoloških opasnosti po zdravlje ljudi. Sam proces se vodi pomoću
ministarskih konferencija koje se odrţavaju svakih pet godina, a organizuje ih regionalna
kancelarija Svjetske zdravstvene organizacije za Evropu. Prekretnica u procesu je bilo potpisivanje
Panamske deklaracije o okolišu i zdravlju 2010. godine od strane evropskih drţava, članica
Svjetske zdravstvene organizacije.
Fokus na škole
U prosjeku ljudi u Evropi provedu oko 90 procenata vremena u zatvorenom prostoru. Imajući na
umu da je kvalitet zraka u zatvorenom prostoru znatno lošiji od zraka na otvorenom, kvalitet zraka
u zatvorenom prostoru ima značajan uticaj na kvalitet ţivota i zdravlje ljudi. Djeca i školsko osoblje
provedu većinu dana unutar školskih prostorija. Zdravo školsko okruţenje moţe, stoga, direktno
poboljšati zdravlje djece i unaprijediti efikasnost učenja, pridonoseći razvoju zdravih i kvalifikovanih
odraslih osoba. Loš kvalitet zraka u zatvorenom prostoru u školama moţe rezultirati ozbiljnim
zdravstvenim tegobama kod djece, koja su podloţnija negativnim efektima zagaĎenog zraka od
odraslih osoba, kao i kod učitelja i drugog školskog osoblja. Više od trećine evropske djece pati od
astme ili alergija, a učestalost respiratornih oboljenja se povećava na godišnjem nivou, posebno u
Srednjoj i Istočnoj Evropi. U tom kontekstu, postoji veoma hitna potreba za programom vezanim za
unutrašnje zagaĎenje zraka u školama.
The Bulletin
6
7
ZIMA-LJETO
2011
BOSNA I HERCEGOVINA
Kako SINPHONIE odgovara na ovaj izazov?
U SINPHONIE projektu učestvuje 38 okolišnih i zdravstvenih institucija iz 25 zemalja koji zajednički
rade na smanjivanju i prevenciji respiratornih oboljenja, uzrokovanih vanjskim i unutrašnjim
zagaĎenjem zraka. Sa posebnim fokusom na škole i ustanove za brigu o djeci, SINPHONIE
projekat će dati preporuke za formiranje pravilnika o mjerama zaštite u školskom okruţenju.
SINPHONIE se zasniva na shvatanju da je pravo na udisanje čistog zraka u školama jednako
pravu na zdravlje.
SINPHONIE na djelu
Unutar SINPHONIE projekta, provešće se širok spektar terenskih istraţivanja vezanih za okoliš i
zdravlje, a njihovi rezultati će biti analizirani uzimajući u obzir postojeće dostupne informacije na
ovu temu. Ovo će dovesti do sveobuhvatne procjene rizika u pogledu uticaja kvaliteta zraka u
školama po zdravlje djece. Mnogobrojni faktori, kao što su intenzitet saobraćaja u neposrednoj
blizini, način grijanja i tip ventilacije (na primjer: prirodni ili mehanički), mogu uticati na školsko
okruţenje. Sve ove faktore treba uzeti u obzir prilikom odabira mjesta, vremena i načina mjerenja
stepena zagaĎenosti. Obzirom da okruţenje zgrade ima uticaj na kvalitet zraka u zatvorenom
prostoru, lokacija je posebno vaţan kriterij prilikom odabira škola za terenska istraţivanja.
Terenska istraţivanja će se obavljati tokom zime, obzirom da grijanje ima značajan uticaj na nivo
zagaĎenja zraka u zatvorenom prostoru. Po završetku istraţivanja, preporuke o poboljšanju
kvaliteta zraka u zatvorenom prostoru u školama biće dostavljene zakonodavnim organima,
arhitektima, upravnicima zgrada, školskoj djeci i osoblju.
Sadrţaj terenskog ispitivanja
Opšta terenska ispitivanja će biti provedena u vremenskom periodu od septembra 2011. do marta
2012. godine i sastojaće se od sljedećih elemenata:
Monitoring ţivotne sredine:
mjerenje fizičkih karakteristika, hemijskih zagaĎivača i bioloških agenasa zraka u zatvorenom
prostoru u tri učionice u izabranim školama ( kao i na otvorenom u neposrednoj blizini škole).
Mjerenja uključuju 18 fizičkih i hemijskih parametara (kao što su: formaldehid, CO2, stepen
ventilacije) paralelno u unutrašnjem i vanjskom zraku, koje će mjeriti ekološki stručnjaci
koristeći specijalne, nenametljive instrumente.
uzimanje uzoraka iz prostora s ciljem odreĎivanja mikroba i alergena (unutrašnja prašina i
slično). Specifični markeri na gljivice i bakterije će se mjeriti u nakupljenoj prašini.
Procjena uticaja na zdravlje:
upitnici o zdravstvenom stanju djece i nastavnika u odabranim školama. Upitnici za roditelje će
sadrţavati dodatna pitanja koja će se odnositi na zdravstvenu istoriju porodice i kućnu ţivotnu
sredinu.
zdravstveni stručnjaci će sprovesti spirometrijske testove na svoj djeci u odabranim razredima.
Testovi će se obavljati samo uz dozvole etičkog odbora i roditelja.
Rezultati studija provedenih u školama biće dostupni djeci, roditeljima i školskom osoblju, u formi
izvještaja, do decembra 2012.
Uloga školskog osoblja
Neometana i efikasna implementacija aktivnosti vezanih za studiju zavisi od dobre saradnje
izmeĎu školskog osoblja odabranih škola i zdravstvenih i ekoloških stučnjaka. Učešće školskog
osoblja će biti vrijedan doprinos ovom jedinstvenom istraţivačkom projektu.
Aktivnosti u Bosni i Hercegovini biće implementirane od strane Regionalnog centra za okoliš, a u
saradnji sa Zavodom za javno zdravstvo FBiH.
U okviru navedenog projekta, od 10. do 12. novembra 2010. godine u MaĎarskoj (Szentendre),
odrţan je sastanak projektnog tima. Na pomenutom sastanku predstavljen je i razmatran okvirni
The Bulletin
7
ZIMA-LJETO 2011
BOSNA I HERCEGOVINA
8
plan projekta, projektne aktivnosti, naredni koraci u projektu, ključni prioriteti te finansijski aspekti
projekta.
U periodu od 2. do 6. maja 2011. godine u Italiji (Ispra), odrţan je trening program, dizajniran od
strane Zajedničkog istraţivačkog centra Evropske komisije (EC JRC), za pripremu provedbe
projektnih komponenti 3 (praćenje kvaliteta zraka) i 4 (procjena zdravstvenog stanja).
Više informacija o projektu dostupno na SINPHONIE internet stranici (www.sinphonie.eu).
Kontakt osoba:
Jasna Draganić, direktorica
E-mail: [email protected]
Tel/fax: 033 713 110, 713 111
SEARCH II (2010-2013)
ŠKOLSKO OKRUŢENJE I RESPIRATORNO ZDRAVLJE DJECE
Regionalni centar za okoliš za Srednju i Istočnu Europu (REC), u saradnji s Italijanskim
Ministarstvom za zaštitu okoliša, kopna i mora (IMELS), u periodu od 2006. do 2010. godine,
proveo je projekat „Školsko okruţenje i respiratorno zdravlje djece“ tzv. SEARCH I (School
Environment and Respiratory Health of Children). Zemlje učesnice u projektu bile su: Albanija,
Austrija, Bosna i Hercegovina, MaĎarska, Italija, Norveška, Srbija i Slovačka.
Ciljevi projekta su bili pokretanje inicijative podizanja svijesti javnosti vezane za prevenciju bolesti
disajnih organa, sa posebnim naglaskom na djecu školskog uzrasta od 7 - 9 godina, i prenošenje
iskustva italijansko-maĎarskog pilot projekta. U tu svrhu, provedene su sljedeće aktivnosti: izvršen
odabir deset škola u svakoj od zemalja, pripremljeni upitnici i izvršeno anketiranje u školama,
nabavljena neophodna oprema i izvršena mjerenje kvaliteta zraka/koncentracije zagaĎivača,
obraĎeni podaci mjerenja i pripremljeni izvještaji. Postignuti rezultati predstavljeni su u Italiji 2010.
godine, na V Ministarskoj konferenciji o okolišu i zdravlju.
SEARCH II projekat predstavlja nastavak aktivnosti u cilju unaprjeĎenja zdravlja djece i školskog
okruţenja, kao i pokretanja sličnih inicijativa u drugim zemljama.
Glavni ciljevi projekta su:
- Proširenje inicijative na četiri nove zemlje (Bjelorusija, Ukrajina, Kazahstan i Tadţikistan)
- Mjerenja i analiza podataka
- Procjena korištenja energije u školama i učinkovitosti graĎevinskog materijala i uticaj na
zdravlje djece
- Preporuke za poboljšanje kvaliteta školskog okruţenja i korištenja energije na temelju
analize podataka
- Podizanje svijesti o prevenciji respiratornih bolesti djece.
The Bulletin
8
9
ZIMA-LJETO
2011
BOSNA I HERCEGOVINA
PredviĎene aktivnosti u Bosni i Hercegovini su:
- energetski audit (mjerenje i anketiranje)
- obrada podataka i priprema izvještaja
priprema materijala i organizacija treninga na temu kvaliteta zraka u školama.
Navedene aktivnosti će se provoditi u školama koje su bile uključene u SEARCH I projekat, a u
saradnji sa stručnjacima i institucijama iz sektora okoliša, zdravstva i obrazovanja.
U okviru projekta do sada su odrţani sljedeći regionalni sastanci:
- Inicijalni sastanak partnera u projektu, 8/9. februar 2011. godine u MaĎarskoj (Szentendre).
Teme sastanka: rezultati SEARCH I projekta, okvirni plan projekta, projektne aktivnosti
(monitoring zraka, energetski audit, anketiranje, program obuke, web stranica projekta),
monitoring i finansijski aspekti projekta.
- Trening program, 30/31. maj 2011. godine u MaĎarskoj (Szentendre). Teme: plan
istraţivanja, organizacija mjerenja na terenu, oprema, procjena potrošnje energije u
školama - mjerenja na terenu i upitnici, uticaj graĎevinskog materijala na zdravlje.
Kontakt osoba:
Jasna Draganić, direktorica
E-mail: [email protected]
Tel/fax: 033 713 110, 713 111
JAĈANJE PREKOGRANIĈNE SARADNJE U SLIVU RIJEKE DRINE S
CILJEM SMANJENJA STEPENA SIROMAŠTVA I UNAPRJEĐENJA
UPRAVLJANJA VODAMA KROZ PRUŢANJE PODRŠKE KOMISIJI ZA
RIJEKU DRINU
Dodjela grantova lokalnim zajednicama u slivu rijeke Drine
U okviru projekta “Jačanje prekogranične saradnje u slivu rijeke Drine s ciljem smanjenja stepena
siromaštva i unaprjeĎenja upravljanja vodama kroz pruţanje podrške Komisiji za rijeku Drinu”, a uz
finansijsku podršku Ministarstva vanjskih poslova Kraljevine Norveške, Regionalni centar za
okoliš/ţivotnu sredinu dodijelio je finansijska sredstva za implementaciju projekata usmjerenih na
rješavanje problema otpada u opštinama u slivu rijeke Drine. Ova aktivnost predstavlja dodatni
podsticaj lokalnim zajednicama u slivu rijeke Drine s ciljem poboljšanja mjera zaštite i smanjenja
nivoa zagaĎenja rijeke Drine i njenih glavnih pritoka. Grantovi se dodjeljuju u cilju poboljšanja
saradnje izmeĎu tri sektora (vlasti, lokalnih institucija i javnog sektora), za aktivnosti koje su lokalni
akteri i drţavne vlade prepoznali kao prioritet, a koje se sufinansiraju i implementiraju kroz
angaţovanje lokalnih resursa.
Ukupan iznos sredstava koji se dodjeljuje je 75.000 EUR (25.000
EUR za svaku drţavu). Poziv za dostavljanje projektnih prijedloga
objavljen je 13. aprila, a rok za dostavljanje istih bio je 29. april
2011. godine. Projekti su predstavljeni i analizirani na sastanku
Izvršnog tijela Komisije za rijeku Drinu, odrţanom u Ivanjici 9-10.
maja 2011. godine. Nakon ocjenjivanja punih projektnih prijedloga,
odobreno je šest projekata u navedenim opštinama:
- Bosna i Hercegovina – Goraţde i Novo Goraţde
- Crna Gora – Mojkovac i Berane
- Srbija – Prijepolje i Mali Zvornik
The Bulletin
9
ZIMA-LJETO 2011
BOSNA I HERCEGOVINA
10
Završni skup Komisije za rijeku Drinu
Regionalni centar za okoliš za Srednju i Istočnu Evropu (REC), u okviru projekta „Jačanje
prekogranične saradnje u slivu rijeke Drine sa ciljem smanjenja stepena siromaštva i unaprjeĎenja
upravljanja vodama kroz pruţanje podrške Komisiji za rijeku Drinu” organizovao je završni
regionalni skup Komisije za rijeku Drinu, koji je odrţan u periodu od 21. do 23. juna 2011. godine, u
Kolašinu u Crnoj Gori.
Skupu je prisustvovalo preko stotinu učesnika, predstavnika centralnih vlasti Crne Gore, Bosne i
Hercegovine i Srbije, kao i predstavnika lokalnih samouprava iz sliva rijeke Drine.
Ovom prilikom predstavljeni su rezultati projekata koje REC provodi u partnerstvu sa članicama
Komisije, a uz finansijsku pomoć Vlade Kraljevine Norveške. Predstavnici lokalnih zajednicа i
članovi Komisije za rijeku Drinu su imali priliku da razgovaraju o budućem radu Drinske komisije na
unaprjeĎenju prekograničnog dijaloga i dalje saradnje na polju zaštite ţivotne sredine u regionu.
REC je u protekloj deceniji implementirao niz projekata u slivu rijeke Drine, što je rezultiralo
osnivanjem Drinske komisije, neformalne asocijacije opština iz Crne Gore, Bosne i Hercegovine i
Srbije. REC je do sada imao ulogu sekretarijata Drinske komisije, čije su aktivnosti bile podrţane
kroz projekte koji su se provodili u ovom regionu. Koordinacija aktivnosti Drinske komisije u
budućnosti će biti povjerena njenim članovima, predstavnicima lokalnih samouprava, i ona će
nastaviti da postoji kao platforma za saradnju i unaprjeĎenje dijaloga izmeĎu Drinskih opština sve
tri drţave
Svi učesnici skupa su dali otvorenu i jasnu podršku daljem radu Komisije za rijeku Drinu, kao i
daljim aktivnostima i budućim projektima prekogranične saradnje na polju rješavanja problema u
oblasti zaštite ţivotne sredine.
Kontakt osoba:
Jasna Draganić, direktorica
E-mail: [email protected]
Tel/fax: 033 713 110, 713 111
JAĈANJE KAPACITETA U IMPLEMENTACIJI AARHUSKE KONVENCIJE I
PODRŠKA RAZVOJU PRTR SISTEMA U ZEMLJAMA JUGOISTOĈNE
EVROPE
Regionalni centar za okoliš/ţivotnu sredinu za Srednju i Istočnu Evropu (REC), u saradnji sa
vladinim organizacijama i NVO sektorom, a uz finansijsku podršku Saveznog ministarstva za
okoliš, zaštitu prirode i nuklearnu sigurnost Njemačke i u okviru ENVSEC inicijative, implementira
projekat “Jačanje kapaciteta u implementaciji Aarhuske konvencije i podrška razvoju PRTR
sistema u zemljama jugoistočne Evrope“. U okviru projekta, 13. juna 2011. godine u Hotelu
„Bosnia“ u Sarajevu, odrţan je Inicijalni sastanak, sa ciljem razmjene iskustava i informacija po
pitanju implementacije Aarhuske konvencije u Bosni i Hercegovini i definisanja budućih potreba,
predstavljanja projekta tj. njegovih komponenata (učešća javnosti u procesu procjene uticaja na
okoliš i jačanja kapaciteta interesnih strana u primjeni okolišne legislative i procesu pristupa
pravosuĎu), kao i planiranja budućih aktivnosti.
The Bulletin
10
11
ZIMA-LJETO
2011
BOSNA I HERCEGOVINA
Na sastanku je prisustvovalo oko 20 učesnika, predstavnika relevantnih ministarstava i agencija,
lokalnih vlasti, OSCE misije za Bosnu i Hercegovinu, NVO sektora, kao i pravni stručnjaci iz ove
oblasti, te predstavnici REC ureda u MaĎarskoj i Bosni i Hercegovini.
U uvodnim izlaganjima, učesnicima su se obratili gdin Senad Oprašić, šef Odsjeka za zaštitu
okoline Ministarstva vanjske trgovine i ekonomskih odnosa Bosne i Hercegovine i gĎa Jasna
Draganić, direktorica REC ureda u Bosni i Hercegovini. Projekat su predstavile gĎa Magda Toth
Nagy i gĎa Kaidi Tingas, stučnjaci za oblast učešća javnosti u politikama zaštite okoliša (REC
MaĎarska). O trenutnoj situaciji po pitanju implementacije Aarhuske konvencije u Bosni i
Hercegovini govorili su gdin Mladen Rudeţ, pomoćnik ministra Ministarstva okoliša i turizma FBiH,
i gĎa Sneţana Mišić Mihajlović, direktorica Centra za menadţment, razvoj i planiranje - MDP
Inicijative.
Korisni linkovi:
Zbornik radova, Projekat "Provedba Aarhuske konvencije u zemljama Jadrana"
http://dl.dropbox.com/u/2944584/Aarhus_zbornik_radova.pdf
Kontakt osoba:
Jasna Draganić, direktorica
E-mail: [email protected]
Tel/fax: 033 713 110, 713 111
The Bulletin
11
ZIMA-LJETO 2011
BOSNA I HERCEGOVINA
12
POBOLJŠANJE KVALITETA GORIVA U VEZI SA PROMOCIJOM
INDUSTRIJE GORIVA
CLEAN FUEL
Regionalni Centar za okoliš/ţivotnu sredinu za Centralnu i Istočnu Evropu (REC) u saradnji sa
Partnerstvom za čista goriva i vozila (PCFV) i UNEP-om, provode aktivnosti za poboljšanje
kvaliteta goriva u vezi sa promocijom industrije goriva. Tokom posljednjih nekoliko godina, trajna
podrška se pruţa zainteresiranim stranama u Albaniji, Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori, BJR
Makedoniji i Srbiji, s ciljem smanjenja zagaĎenja zraka i ublaţavanja uticaja klimatskih promjena,
usklaĎivanje sa relevantnim EU standardima i smanjenje uticaja auto-emisije na javno zdravlje.
Tokom implementacije ovog projekta, Crna Gora i BJR Makedonija su najavile velika poboljšanja
po pitanju kvaliteta goriva, a Srbija i Bosna i Hercegovina su na dobrom putu da postignu isto.
Tekuće aktivnosti su u ovim zemljama trenutno fokusirane na dalje prenošenje relevantnih EU
standarda.
S ciljem podsticanja zemalja učesnica da usvoje strategije čistih goriva i vozila, organizirane su
serije pod-regionalnih radionica posvećene različitim temama. U 2010. godini odrţane su tri podregionalne radionice u Beogradu, Podgorici i Skoplju.
Četvrta pod-regionalna radionica je odrţana u Sarajevu 12. i 13. maja 2011. godine. Teme
radionice su bile: (i) kvalitet goriva i (ii) industrija goriva.
Konkretni ciljevi ove radionice u vezi sa prvom temom su bili:
Izvještavanje o napretku po pitanju usklaĎivanja
drţavnih regulativa za zahtjevima EU vezano za
kvalitet goriva.
Izvještavanje o iskustvima koja se tiču implementacije
regulativa vezanih za kvalitet goriva.
Saznanja o prekograničnom kretanju goriva po
cijelom regionu.
Iniciranje pod-regionalnih aktivnosti u regionu koje bi
doprinijele primjeni zahtjeva vezanih za kvalitet
goriva.
Konkretni ciljevi ove radionice u vezi sa drugom temom su bili:
Diskusija o globalnim trendovima koji se javljaju u industriji auto-goriva.
Razmjena informacija po pitanju stanja drţavne politike industrije goriva u regionu.
Saznanja o raspoloţivim sredstvima i tehničkoj podršci za uvoĎenje odgovarajuće
ekonomske politike industrije goriva i tehnologija koje se javljaju na drţavnom nivou.
Radionici je prisustvovalo više od 60 učesnika iz relevantnih ministarstva i agencija kao i iz
privatnog sektora na području kvaliteta i proizvodnje goriva, iz pomenutih zemalja.
Za više informacija:
Enisa Pulić, finansijski menadţer
E-mail: [email protected]
Tel/fax: 033 713 110, 713 111
The Bulletin
12
13
ZIMA-LJETO
2011
BOSNA I HERCEGOVINA
INICIJATIVA ZA ODRŢIVU HIDROENERGIJU U DINARSKOM LUKU –
DASHI
Jedan od najvaţnijih zadaća DASHI projekta je analizirati utjecaje tehničkog rješenja
višenamjenskog korištenja voda „Gornjih horizonata“ na reţim voda, a posebno utjecaj na reţima
voda rijeka Bregave, Bune, Bunice i Neretve, kao i podzemnih voda, te mjere za poboljšanje
reţima malih voda, a sve u cilju zaštite močvarnog ekosustava Parka prirode Hutovo blato.
Iz rezultata simulacijskog modela uraĎenih u okviru pripremnih radova Elektroprivrede Republike
Srpske i Hidroelektrane na Trebišnjici, utvrĎeno je da će sadašnji i budući zahvati planirani na
području „Gornjih horizonata“ imati utjecaje samo na velike i dijelom srednje vode na izvorima
rijeka Bune, Bunice i Bregave, a da će reţim malih voda ostati nepromijenjen.
Svakako, smanjenje velikih voda na rijekama Buni, Bunici i Bregavi je pozitivan rezultat projekta
„Gornji horizonti“. Time će se smanjiti visina i trajanje poplava koje su u vlaţnom periodu godine
redovito pojavljuju izlijevanjem rijeka Bune i Bunice, te ugroţavaju prometnice i naseljena područja.
TakoĎer, visoki vodostaji i protoci rijeke Bregave ugroţavaju poljoprivredne površine nizvodno od
Stoca, kao i na području Čapljine.
Generalno gledajući, u svrhu donošenja zaključaka o utjecaju izgradnje objekata „Gornjih
horizonata“ na reţim voda niţih horizonata, potrebno je analizirati, pored simulacijskog modela, i
dosadašnja iskustva na ovakvim projektima, a to je prvenstveno Hidroenergetski sustav Trebišnjice
(HES Trebišnjica).
Tehničko rješenje HES Trebišnjica obuhvaća sljedeće objekte:
- brana „Grančarevo“ i HE „Trebinje I“ sa akumulacijom „Bileća“,
- brana „Gorica“ i HE „Trebinje II“ sa akumulacijom „Trebinje“
- zahvatna graĎevina, dovodni tunel i HE „Plat“ (I Faza),
- regulirano korito rijeke Trebišnjice,
- gornji kompenzacijski bazen CHE „Čapljina“
- zahvat i dovodni tunel sa vodostanom CHE „Čapljina“
- crpna hidroelektrana „Čapljina“ i
- donji kompenzacijski bazen „Svitava“ sa ustavom.
Izgradnja ovih objekata je imala za cilj, uz proizvodnju električne energije, eliminiranje poplava u
Popovom polju i osiguranje vode odnosno vodoprivrednog minimuma za korisnike nizvodno od
Trebinja u vrijeme sušne sezone. HES Trebišnjica je višenamjenski projekt započet 1965. godine
izgradnjom brane „Gorica i HE „Plat“, a dovršen 1979.godine izgradnjom CHE „Čapljina“.
Utjecaj HES Trebišnjica na izvore na niţim horizontima se jasno vidi na dijagramu br.1.
HS "Karaotok" - r.Krupa, minimalni vodostaji /1974. - 1988./
80
Minimalni vodostaji 1974-1988
Sr,min 74-79 i 80-88
Linearni (Minimalni vodostaji 1974-1988)
70
60
H (cm)
50
40
30
20
10
0
1974
1975
1976
1977
1978
1979
1980
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
Godina
Dijagram br. 1
The Bulletin
13
ZIMA-LJETO 2011
BOSNA I HERCEGOVINA
14
Dijagram br.1 prikazuje minimalne godišnje vodostaje zabiljeţene na VP „Karaotok“ – r. Krupa
prema podacima FHMZ-a u Sarajevu za period 1974. – 1988.godina. Ovaj vodomjerni profil na
rijeci Krupi predstavlja izlaz vode iz Deranskog područja odnosno Parka Prirode „Hutovo blato“,
prema rijeci Neretvi.
r. Neretva
Na prikazanom dijagramu se jasno vidi sniţenje minimalnih godišnjih vodostaja rijeke Krupe u
Hutovom blatu nakon 1979. godine tj. nakon dovršetka HES Trebišnjica. Do 1979. godine, srednji
minimalni vodostaj na VP „Karaotok“ – r. Krupa je iznosio h=60 cm, a nakon 1979. god. srednji
minimalni vodostaj iznosi h=30 cm, tj. sniţenje za navedeni period iznosi Hsr=30 cm, sa daljnjom
tendencijom pada. Prije izgradnje HES Trebišnjica minimalni godišnji vodostaj na VP „Karaotok“ –
r. Krupa je iznosio h=48 cm, da bi nakon izgradnje sustava „padao“ na vrijednost od h=10 cm.
Hidrometrijskim mjerenjima je utvrĎeno da razlika u protoku za visinu vodostaja od 30 cm iznosi
Q=5,0m3/s.
r. Bregava
Dabarsko polje
HP "Karaotok" - r. Krupa
Popovo polje
Slika br. 1
Na slici br.1 su prikazane generalne podzemne veze kojima se vodom prihranjuje Hutovo blato,
utvrĎene dosadašnjim trasiranjem.
Prihranjivanje vodom Hutovog blata se vrši podzemnim putem iz tri pravca:
- rijeke Bregava,
- Dabarsko polje i
- Popovo polje
Izgradnjom HES Trebišnjica, prihranjivanje vodom Hutovog blata u sušnom periodu iz podzemnog
vodonosnika iz smjera Popovog polja je narušena (dijagram br.1). Regulacijom rijeke Trebišnjice
izdvojeni su ponori i ponorske zone u Popovom polju, putem kojih je prihranjivano podzemlje na
slivnom području Hutovog blata, a izgradnjom HE „Plat“ vode r. Trebišnjice, koje su prihranjivale
podzemlje na slivnom području Hutovog blata, su skrenute prema Jadranskom moru, te je iz toga
razloga došlo do deficita vode u Hutovom blatu.
Vodoprivredni minimum od 8,0m3/s, koji je sukladno vodoprivrednoj dozvoli za HE „Trebinje II“ br.
UP-I-06-337-285/82 od 28.12.1983. god. potrebno osigurati u koritu rijeke Trebišnjice nizvodno od
brane „Gorica“ se ne poštuje, već voda u korito r. Trebišnjice dolazi uglavnom procjeĎivanjem iz
akumulacije u visini od cca 4,5m3/s. U najnovijoj vodoprivrednoj dozvoli za HE „Trebinje II“, izdate
od strane Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede RS-a, ova obveza ne stoji, već je
ostavljena obveza utvrĎivanja ekološki prihvatljivog protoka.
Pojavom poplava u Popovom polju, što je bio slučaj u zimskom (vlaţnom) periodu 2009. i 2010.
godine, podzemlje se putem ponora obogati vodama. Iz tog razloga u ljetnim, malovodnim,
periodima nakon pojave zimskih poplava, minimalni vodostaji na VP „Karaotok“ – r. Krupa ne
padaju ispod 45 cm.
The Bulletin
14
15
ZIMA-LJETO
2011
BOSNA I HERCEGOVINA
S druge strane, izgradnjom HES Trebišnjica stvoreni su uvjeti za eliminiranje poplava u Popovom
polju, te privoĎenju istog poljoprivrednoj proizvodnji. Na temelju ovoga, u Popovom polju su u
proteklom periodu odreĎene površine privedene poljoprivredi, izgraĎeni natapni sustavi, te
stambeni i gospodarski objekti.
U posljednjih nekoliko godina, uprkos izgraĎenosti HES Trebišnjica, došlo je do većih plavljenja
poljoprivrednih površina, gospodarskih i stambenih objekata na obodu Popovog polja (slika br. 2)
Slika br. 2
Rijeke Buna, Bunica i Bregava, odnosno njihovi izvori, su u direktnoj vezi sa reţimom voda na
području „Gornjih horizonata“, što je potvrĎeno velikim brojem traserskih ispitivanja. Ovim
traserskim ispitivanjima je takoĎer utvrĎena podzemna veza ponora Ponikva i drugih ponorskih
zona u Dabarskom polju sa izvorima u Hutovom blatu (Drijen, Orah), kao i rijeke Bregave sa
izvorom Jamica u Hutovom blatu. Iz tog razloga je neophodno analizirati utjecaj višenamjenskog
korištenja voda „Gornjih horizonata“ na reţim voda u Hutovom blatu (izvori i rijeka Krupa), jer isti
takoĎer predstavljaju prirodni „izlaz“ iz područja „Gornjih horizonata“.
Kako je projekt „Gornji horizonti“ višenamjenski, time su predviĎene i mjere za poboljšanje reţima
malih voda.
Izvršenim analizama je utvrĎeno da neće doći do smanjenja minimalnih proticaja na izvorima rijeka
Bune, Bunice i Bregave, a prevoĎenje voda iz Nevesinjskog polja neće imati nikakav utjecaj na
izvor rijeke Bune. Pored toga, tvrdi se da će se izgradnjom akumulacija „Nevesinje“ i „Pošćenje“ u
Nevesinjskom polju poboljšati reţim malih voda rijeka Bune i Bunice, jer će iz istih u ljetnom
periodu dolaziti do procjeĎivanja kroz podzemlje u smjeru njihovih izvora.
U svrhu poboljšanja reţima voda rijeke Bregave predloţeni su radovi na ureĎenju i ekološkom
poboljšanju toka, odnosno na osiguranju vododrţivosti korita rijeke Bregave, zbog poniranja vode u
malovodnom periodu u koritu rijeke, od izvora Bitunja do grada Stoca. Ovi radovi bi se izveli
primjenom prskanog betona i geotekstila.
Niti u jednom prijedlogu se ne spominje dovoĎenje dodatnih količina vode u malovodnom periodu u
korita rijeka, a što je u ranijim planovima bilo predviĎeno. Isto je podrazumijevalo povećanje
protoka rijeke Bregave kroz Stolac dovoĎenjem 1,0m3/s vode koja je prevedena sa Nevesinjskog
polja. TakoĎer je planirano dovoĎenje 1,0m3/s vode na Dubravsku visoravan u svrhu natapanja
poljoprivrednih površina.
Izgradnjom kanala kroz Dabarsko polje obloţenog prskanim betonom izdvojit će se ponori i
ponorske zone u Dabarskom polju (kao što je uraĎeno i sa rijekom Trebišnjicom), što će imati vrlo
negativne posljedice po Hutovo blato i rijeku Bregavu.
Iz tog razloga je potrebno uzeti u obzir dovoĎenje novih količina vode, prevedenih iz Nevesinjskog
polja, u rijeku Bregavu u svrhu poboljšanja reţima malih voda, te dovoĎenje vode na plato
Dubravske visoravni za potrebe navodnjavanja, sa odgovarajućim tehničkim rješenjima. Uz to,
The Bulletin
15
ZIMA-LJETO 2011
BOSNA I HERCEGOVINA
16
tehničkim rješenjem kanala kroz Dabarsko polje onemogućiti zahvatanje voda rijeke Vrijeke prema
tunelu Dabarsko polje – Fatničko polje, već iste zadrţati prema ponoru Ponikva, u količini koju je
dodatnim analizama potrebno utvrditi.
Naravno da je neophodno napomenuti potrebu postojanja institucionalnog okvira kojim bi se
Investitor odnosno vlasnik objekata obvezao pridrţavati obveza u smislu poboljšanja malih voda na
niţim horizontima, kao i osiguranja nivoa u akumulacijama u svrhu obrane od poplava. Za sada
ovaj institucionalni okvir ne postoji.
Kontakt osoba:
Zoran Mateljak, projekt menadţer
E-mail: [email protected]
Tel/fax: 036 327 331
NEISTRAŢENO SRCE EUROPE: PODRŠKA KREIRANJA I PROMOCIJE
PUTEVA ZA ODRŢIVI TURIZAM U BOSNI I HERCEGOVINI
OXFAM
Za potrebe mapiranja prirodnih vrijednosti Nacionalnog parka Sutjeska angaţirana je ekološka
organizacija Vrelo iz Trebinja dok je Lijepa naša iz Čapljine bila zaduţena za mapiranje prirodih
vrijednosti u Parku prirode Hutovo blato. Završni izvještaji mapiranja su prezentirani upravama
parkova na radionicama odrţanim u hotelu „Mladost“ u NP Sutjeska, te u hotelu „Park“ u Parku
prirode Hutovo blato. Na samom početku provedbe ove aktivnosti, uprava Nacionalog parka
Sutjeska na čelu s direktorom Zoranom Čančarom je istaknula da je prioritet izrada kvalitetne
turističke karte NP Sutjeska, tako da je dogovoreno da se umjesto projektom predviĎene izrade
brošure, radi turistička karta koja bi na svojoj poleĎini imala pregled prirodnih vrijednosti NP
Sutjeska. Nusret Drešković s Univerziteta u Sarajevu koji je već bio angaţiran od strane NVO
Vrelo da izvrši GIS kartiranje u okviru mapiranja prirodnih vrijednosti, takoĎer radi na izradi
turističke karte. Slavko Subotić je angaţiran da turističku kartu obogati prikladnim tekstom i
fotografijama. Upravo je u izradi završni dizajn karte te se očekuje da će ova karta posluţiti
turistima koji budu posjećivali Sutjesku u nastupajućoj turističkoj sezoni.
The Bulletin
16
17
ZIMA-LJETO
2011
BOSNA I HERCEGOVINA
Za ekonomsko vrednovanje NP Sutjeska i PP Hutovo blato angaţiran je Gavin Bell, stručnjaka iz
ove oblasti iz Velike Britanije. Gavin Bell je napravio seriju intervjua s upravama parkova, lokalnim
stanovništvom kao i ostalim korisnicima prostora tijekom tri posjete NP Sutjeska i PP Hutovo blato.
Izrada završnog izvještaja je pri kraju te se završna radionica na ovu temu očekuje u narednim
mjesecima.
Socio ekonomska analiza NP Sutjeska i PP Hutovo blato je povjerena Marion Bamigbade,
konzultantici iz Njemačke koja je upravama parkova prenjela svoja slična iskustva iz svijeta. Temelj
za socio ekonomsku analizu je anketa koja je provodena na uzorku od 500 posjetilaca NP Sutjeska
kao i 500 posjetilaca PP Hutovo blato u ljetnom periodu 2010. Anketu je pripremila Marion
Bamigbade, a proveli su je uposlenici parkova i volonteri lokalnih nevladinih organizacija.
Tim Clancy i Boţo Vukoja, koji imaju bogato iskustvo u promociji turističkih potencijala NP Sutjeska
i PP Hutovo blato, su angaţirani za razvoj smjernica za odrţivi turizam u ova dva zaštićena
područja. Ova aktivnost je na samom početku a temeljiti će se na rezultatima prethodnih aktivnosti.
Kontakt osoba:
Zoran Mateljak, projekt menadţer
E-mail: [email protected]
Tel/fax: 036 327 331
BIODIVERZITET I USLUGE EKOSISTEMA ZA
LOKALNI ODRŢIVI RAZVOJ NA ZAPADNOM BALKANU
Usvojeni Lokalni akcioni planovi za zaštitu biodiverziteta (LBAP) u opštinama
Srebrenica i Goraţde
Ovaj projekat ima za cilj promovisanje sveobuhvatnog i integralnog pristupa biodiverzitetu i
uslugama ekosistema za odrţivi razvoj ruralnih opština i lokalnih zajednica na Zapadnom Balkanu,
kao dio napora orjentisanih ka smanjenju siromaštva, sprječavanju gubitka biodiverziteta i
uništavanja ţivotne sredine/okoliša, a u svrhu povećanja opšte dobrobiti i, u širem kontekstu,
osiguranja mira i stabilnosti u regionu.
Projekat ima za cilj očuvanje resursa biodiverziteta i promovisanje odrţivosti usluga ekosistema u
opštinama korisnicama, a što će odraţavati lokalne, nacionalne i meĎunarodne političke prioritete i
izvršiti smanjenje siromaštva kroz stvaranje prihoda i novih radnih mjesta u regiji.
Neposredni ciljevi ovog projekta su:
1. Povećanje znanja o mogućnostima odrţivog privrednog razvoja, posebno u pogledu probiodiverzitetskih djelatnosti koje doprinose očuvanju i mudrom korištenju biodiverziteta i
usluga ekosistema u regiji;
2. Povećanje interesa, unapreĎenje svijesti i očuvanje biodiverziteta u pogledu kapaciteta,
klimatskih promjena i odrţivog razvoja meĎu ključnim zainteresovanim stranama u lokalnim
zajednicama;
3. Izrada lokalnih akcionih planova biodiverziteta s naglaskom na odrţivi društvenoekonomski razvoj, kroz povećanu uključenost zainteresovanih strana u proces izgradnje i
konsenzus o njihovom sadrţaju, ciljevima i očekivanim rezultatima;
4. ObezbjeĎivanje saradnje izmeĎu opština na polju biodiverziteta i usluga ekosistema u
zemljama korisnicama, kao i saradnje izmeĎu opština kroz prekograničnu saradnju;
The Bulletin
17
ZIMA-LJETO 2011
BOSNA I HERCEGOVINA
18
5. Razvijanje efektivnog partnerstva na lokalnom i regionalnom nivou ima za cilj da stimuliše i
doprinese boljem razumijevanju veza izmeĎu lokalnog biodiverziteta, smanjenje siromaštva
i odrţivog razvoja, a kako bi se osiguralo upravljanje biodiverzitetom i uslugama
ekosistema na odrţivi način.
Projekat se implemetira u 10 opština u sljedećim zemljama Jugoistočne Evrope:
Albanija: Peskopi
Bosna i Herzegovina: Goraţde i Srebrenica
Republika Makedonija: Gostivar, Mavrovo i Rostuša
Crna Gora: Pljevlja i Ţabljak
Srbija: Čajetina i Bajina Bašta
Kosovo (UNSCR 1244): Dragaš
Početkom 2011. godine odrţane su javne rasprave o nacrtu LBAP dokumenata u opštinama
Srebrenica i Goraţde, a nakon provedenih javnih rasprava krajem februara i tokom marta 2011.
godine na sjednicama opštinskih skupština/vijeća usvojeni su zvanični dokumenti kao strateški
dokumenti opština u pogledu očuvanja i unaprjeĎenje biodiverzitta u istim. Usvojena dokumenta se
mogu pronaći na zvaničnim internet stranicama opština uključenim u projekat
(www.srebrenica.gov.ba i www.gorazde.ba )
Tokom rada na izradi Lokalnog akcionog plana za biodiverzitet opšine Goraţde, kroz niz
konsultacija meĎu članovima radnog tima i diskusijama odrţanim na sastancima širih
zainteresovanih strana, kao i na osnovu smjernica koje su članovi radnog tima dobili tokom
treninga, definisana je VIZIJA vezana za zaštitu i odrţivo korištenje biološke raznovrsnosti opštine
Goraţde:
Očuvana biološka raznovrsnost na području opštine Goražde, održivo korišćenje usluga
ekosistema, sa posebnim akcentom na prirodne vrijednosti rijeke Drine, autohtonih staništa
i vrste biljnog i životinjskog svijeta koji su povezani sa Drinom kao najvažnijim prirodnim
dobrom u opštini.
Slika: Rijeka Drina u Goraždu
Na osnovu analize raspoloţivih mogućnosti i trenutnih problema u opštini Goraţde vezano za
zaštitu i očuvanje biodiverziteta, od strane zainteresovanih strana koje su bile uključene u proces
izrade Lokalnog akcionog plana za biodiverzitet opštine, kao najveći prioritet prepoznata je zaštita
biološke raznovrsnosti rijeke Drine, koja je ţila kucavica za ovu opštinu.
The Bulletin
18
19
ZIMA-LJETO
2011
BOSNA I HERCEGOVINA
Tokom izrade LBAP-a z aopštinu Srebrenica u VIZIJI je definisano da je Opština Srebrenica,
razvijena zajednica, marketinški dobro predstavljena i prepoznata kao turistička destinacija,
zaštićenih prirodnih resursa – prvog stepena zaštite, progradacija zaštićenih vrsta 10 – 20
%, s jasno definisanim strateškim planovima čija je realizacija doprinijela stvaranju
kvalitenijeg života svih građana na ovim prostorima.
Kao prioritetni projekat u opštini Srebrenica odabran je lokalitet prvog eksperimentalnog rasadnika
i selu Luka, zasada Pančićeve omorike u prirodnom ekosistemu ovog endema. Cilj je da ovaj
rasadnik u bliţoj budućnosti bude proširen na prostor okolnih sela te uključi lokalno stanovništvo u
uzgoj. TakoĎe, odlučeno je da se na prostoru Potočara izgradi eko pijaca i otvori edukacioni info
centar u cilju stvaranja klastera proizvoĎača i sakupljača sa ovih prostora.
Slika: Opština Srebrenica, lokalitet Klis vječiti stražar između dva sela, Luke i Krušev Dola
Nakon usvajanja LBAP dokumenata i odabira prioritetnih aktivnosti po kriterijima definisanim od
strane projektnog tima, u toku je izrada projektne dokumentacije za odabrane prioritetne aktivnosti
i tokom ljeta se očekuje njihova implementacija.
TakoĎe, ţelimo da najavimo da će u oktobru 2011. godine, u Crnoj Gori, biti organizovana
regionalna konferencija povodom predstavljanja projektnih rezultata i zatvaranja projekta.
Partneri na ovom projektu su Evropski centar za zaštitu prirode (ECNC) i Regionalni centar za
ţivotnu sredinu/okoliš za Srednju i Istočnu Evropu (REC) i REC kancelarije u Albaniji, Bosni i
Hercegovini, Makedoniji, Crnoj Gori, Srbiji i Kosovu, a projekat finansira Ministarstvo vanjskih
poslova Finske.
Kontakt osoba:
ĐorĎe Vojinović, projekt menadţer
E-mail: [email protected]
Tel/fax: 051 215 297
The Bulletin
19
ZIMA-LJETO 2011
BOSNA I HERCEGOVINA
20
POVEĆANJE ZAPOSLENOSTI KROZ OTVARANJE ZELENIH
(EKOLOŠKI PRIHVATLJIVIH) RADNIH MJESTA I OĈUVANJE
BIOLOŠKE RAZNOLIKOSTI
Osnovni cilj projekta “Povećanje zaposlenosti kroz otvaranje “zelenih” radnih mjesta i očuvanje
biološke raznolikosti” jeste da doprinese zaštiti ţivotne sredine i odrţivom iskorištavanju prirodnih
resursa u Bosni i Hercegovini istovremeno otvarajući nova alternativna radna mjesta i stvarajući
odrţiv izvor prihoda.
Tokom implementacije projekta u prvoj fazi realizacije biće sprovedene dvije glavne aktivnosti:
1. Analizirati, procijeniti i pripremiti Studiju o ekološki prihvatljivim radnim mjestima i
Inventornu listu. Analiza će istaţiti potencijal za formiranje ekološki prihvatljivih radnih
mjesta u Bosni i Hercegovini i povezati isti sa zaštitom okoline. Procjena ekološki
prihvatljivih radnih mjesta će pokriti sve aktivnosti povezane sa sektorima koji se odnose na
ljekovito i aromatično bilje, prije svega na poljoprivredu i šumarstvo. Studija će, takoĎe,
uključiti i analizu potencijalnog trţišta, kao i preporuke za donosioce odluka u ovim
sektorima.
2. Analizirati i pripremiti Vodič o uzgajanju ljekotivog i aromatičnog bilja i tehnikama kultivacije.
Vodič će uključiti i obuhvatiti, ali neće biti limitiran, sljedeće teme: korisnost uzgojenog
ljekovitog bilja i dostupne poljoprivredne tehnike i prakse za uzgoj ljekovitog bilja, listu
agencija i asocijacija-udruţenja koja otkupljuju i preraĎuju ljekovoto bilje, te tehnike
očuvanja i pakovanja biljaka.
Nakon pripreme i izrade gore navedena dva ključna
dokumenta, u sljedećim fazama biće odabrane dvije opštine u
Bosni i Hercegovini u kojima će biti zasaĎena ogledna polja
odabranih vrsta ljekovitog i aromatičnog bilja, a sve će biti
praćeno stalim konsultacijama, akcijama podizanja svijesti,
iznalaţenju riješenja za utvrĎene nedostatke u ovoj oblasti i
mnogim drugim aktivnostima povezanim za povećanjem
otvaranja ekološki prihvatljivih radnih mjesta i očuvanjem
biodiverziteta.
Projekat će realizovati Centar za istraţivanja i studije “GEA” u
partnerstvu sa Regionalnim centrom za ţivotnu sredinu u
Bosni i Hercegovini (REC BiH).
Vrijeme predviĎeno za implementaciju projekta je januar
2011. godine - juni 2012. godine.
Gentiana lutea L. – Lincura, srčanik
Kontakt osoba:
ĐorĎe Vojinović, projekt menadţer
E-mail: [email protected]
Tel/fax: 051 215 297
The Bulletin
20
21
ZIMA-LJETO
2011
BOSNA I HERCEGOVINA
PRILIKE I IZAZOVI JAVNOG UĈEŠĆA I SARADNJE IZMEĐU OCD/NVO I
LOKALNIH SAMOUPRAVA U BOSNI I HERCEGOVINI UZ EU OKOLIŠNO
ZAKONODAVSTVO – PROGRAM IZGRADNJE KAPACITETA
Ovaj projekat je zasnovan na konceptu znanja i preuzimanja iskustava od dvije drţave članice EU
(Njemačke i Latvije) uz aktivno učešće lokalnih partnera u Bosni i Hercegovini. Projekat
implementiraju sljedeće organizacije: Baltički ekološki forum - BEF-Njemačka (vodeći partner) u
saradnji sa BEF-Latvija i REC CO Bosna i Hercegovina, kao lokalni partner.
Glavne ciljne grupe u Bosni i Hercegovini će imati koristi od iskustava iz Njemačke koja ima dugu
tradiciju aktivnog graĎanstva posebno na lokalnom nivou dok će iskustvo Latvije pomoći po pitanju
aspekata javnog učešća iz perspektive procesa pristupanja EU i poštovanja zahtjeva EU.
Sveobuhvatan cilj projekta je da pomogne saradnju izmeĎu organizacija civilnog društva (OCD) i
lokalnih samouprava u Bosni i Hercegovini. Na taj način će se dati prilika objema stranama da
zajednički učestvuju u radionicama i da uče o dobroj praksi EU na području upravljanja otpadom i
vodama. Ono što je posebno značajno je da će ova tema izgraditi lokalne kapacitete i to u dva
prioritetna problema: upravljanje otpadom i upravljanje vodama. Lokalnim ekspertima iz OCD i
lokalnih i regionalnih organa vlasti će biti omogućeno da povećaju svoje znanje u tim područjima,
razumijevajući koristi saradnje i imaće priliku da prenesu svoja znanja drugim kolegama u drţavi
koji će moći nastaviti slične aktivnosti i van toka projekta, koristeći kao osnovu već razvijen
materijal za obuku i publikaciju.
Glavne aktivnosti koje će biti realizovane u toku implementacije projekta su:
Aktivnosti dobijanja informacija kroz razgovore sa korisnicima i identifikovanje potreba i
nivoa programa obuke
Pripremanje treninga trenera i radionice, koristeći materijale razvijene vlastitim resursima,
za trening lokalnih trenera u Bosni i Hercegovini
4 radionice (2 o pitanjima otpada i 2 o vodama) za lokalne samouprave i OCD
Pripremanje 1 publikacije za krajnje korisnike i jedne konferencije.
Sredinom marta mjeseca 2011. godine organizovana je posjeta predstavnika BEF-a Bosni i
Hercegovini u cilju dobijanja informacija kroz razgovore sa korisnicima i u cilju identifikovanja
potreba i nivoa programa obuke. Tokom pet dana boravka u BiH, predstavnici REC-a i BEF-a su
imali vrlo intezivan program sastanaka tokom kojih su se susreli sa predstavnicima relevantnih
ministarstava (Ministarstvo vanjske trgovine i ekonomskih odnosa BiH, Federalno ministarstvo
okoliša i turizma, Ministarstvo za prostorno ureĎenje, graĎevinarstvo i ekologiju RS, Federalno
ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva), asocijacijama gradova i opština/opšina
Federacije BiH i Republike Srpske, fondova za zaštitu okoliša/ţivotne sredine Federacije BiH i
Republike Srpske, Agencijama za upravljanje riječnim slivovima, nevladinim organizacijama kao i
predstavnicima pojedinih meĎunarodnih organizacija koje djeluju u Bosni i Hercegovini. Teme o
kojima se razgovaralo tokom sastanaka su, izmeĎu ostalog bile: stanje okoliša/ţivotne sredine u
BiH, pravni i institucionalni okvir, uloge različitih učesnika u sektorima upravljanja vodama i
otpadom, te njihova meĎusobna saradnja.
Nakon uspješno organizovane posjete u martu, krajem juna mjeseca 2011. godine u hotelu
„Hollywood“ u Sarajevu su organizovana dva treninga za buduće trenere na temu upravljanja
riječnim slivovima i izrade planova upravljanja riječnim slivovima, te trening na temu izrade planova
upravljanja otpadom za različite vrste otpada. Treninzi su organizovani za predstavnike nevladinog
sektora iz BiH, predstavnike lokalnih vlasti, a pored toga treninzima je prisustvovao i predstavnik
Fonda za zaštitu ţivotne sredine Republike Srpske.
The Bulletin
21
ZIMA-LJETO 2011
BOSNA I HERCEGOVINA
22
Treneri na ovim treninzima su bile predstavnice BEF-a iz Latvije, gospoĎe Ingrida Brēmere i
Kristina Veidemane. Učesnici su treninge ocijenili jako uspiješnim i korisnim i značajno su povećali
nivo znanja učesnika o temama treninga.
Kontakt osoba:
ĐorĎe Vojinović, projekt menadţer
E -mail: [email protected]
Tel/fax: 051 215 297
The Bulletin
22