Socijalna karta
Grada Bawe Luke
Bawa Luka, septembar 2008
Socijalna karta grada Bawa Luka
3. Sociodemografske karakteristike porodice .....................................................................
3.1. Karakteristike nosioca/teqica porodi~nog doma}instva ...................................
3.2. Kontinuitet porodi~nog `ivqewa .....................................................................
3.3. Nivo obrazovawa nosioca/teqica porodi~nog doma}instva ...............................
3.4. Status zaposlewa nosioca/teqica porodi~nog doma}instva prema
mjestu prebivali{ta ..........................................................................................
3.5. Imovinski status ...............................................................................................
3.6. Stambeni status porodice .................................................................................
3.7. Bra~ni status nosioca/teqice porodi~nog doma}instva ......................................
3.8. Odnosi u porodici ...........................................................................................
4. Posebni problemi u porodici ...........................................................................................
4.1. Alkoholizam ....................................................................................................
4.2. Zavisnot o psihoaktivnim supstancama ...............................................................
4.3. Problemi u mentalnom zdravqu .........................................................................
4.4. Nasiqe u porodici ...........................................................................................
4.5. Osobe sa invaliditetom ...................................................................................
5. Zakqu~na razmatrawa i preporuke
6. JU CSR BL 2004 2008. godine
li~na karta
grada bawa luka
li~ne karte
mjesnih zajednica
sociodemografske
karakteristike porodice
Uvod.................................................................................................
1. Li~na karta Grada Bawa Luka ........................................................
2. Li~ne karte mjesnih zajednica:
A D A ....................................................................................
AGINO SELO ......................................................................
B I S T R I C A ......................................................................
B O R I K 1............................................................................
B O R I K 2 ............................................................................
B O ^ A C ..............................................................................
BORKOVI]I .......................................................................
BRONZANI MAJDAN ............................................................
BULEVAR ..............................................................................
V E R I ] I ............................................................................
V R B A W A ...........................................................................
G O L E [ I ...........................................................................
GORWA PISKAVICA ...........................................................
DEBEQACI ..........................................................................
DOWA KOLA .......................................................................
DRAGO^AJ ............................................................................
DRAKULI] ...........................................................................
ZALU@ANI ..........................................................................
K M E ] A N I ........................................................................
K O L A ................................................................................
K R M I N E ............................................................................
KARANOVAC ........................................................................
KO^I]EV VIJENAC .............................................................
KRUPA NA VRBASU ...............................................................
L A U [ 1 I 2 ........................................................................
LAZAREVO 1 ........................................................................
LAZAREVO 2 ........................................................................
QUBA^EVO ..........................................................................
M O T I K E ...........................................................................
MI[IN HAN .......................................................................
NOVA VARO[ .....................................................................
OBILI]EVO 1 ....................................................................
OBILI]EVO 2 ....................................................................
P A V I ] I ...........................................................................
PAPRIKOVAC ........................................................................................................
PETRI]EVAC ...........................................................................................................
PISKAVICA ...........................................................................................................
POBR\E ..................................................................................................................
POTKOZARJE ..........................................................................................................
PRIJAKOVCI .........................................................................................................
R O S U Q E ..............................................................................................................
REKAVICE 1 ............................................................................................................
REKAVICE 2 ............................................................................................................
S A R A ^ I C A .........................................................................................................
SRPSKE TOPLICE ..................................................................................................
STAR^EVICA ..........................................................................................................
STRATINSKA ..........................................................................................................
STRI^I]I .............................................................................................................
C E N T A R 1 .............................................................................................................
C E N T A R 2 .............................................................................................................
^ E S M A ................................................................................................................
[ I M I ] I ............................................................................................................
[ARGOVAC .............................................................................................................
posebni problemi
u porodici
sadr`aj
001
zakqu~na razmatrawa
i preporuke
001
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
001
uvod
Istra`ivawem je obuhva}eno 2.498 porodica koje ~ini 7.635 lica - ~lanova
porodi~nih doma}instava. Upitnik je koncipiran na na~in da su anketirana lica
koja su predstavnici svojih porodi~nih doma}instava
nosioci porodi~nog
doma}instva. Uzorkom je obuhva}eno 73% mu{karaca i 27% `ena.
''Socijalna karta'' Grada Bawa Luka nastala je kao rezultat ideje da se na
reprezentativnom uzorku od 2.500 porodica istra`i i procijeni struktura
stanovni{tva na teritoriji Grada, te identifikuju specifi~ne potrebe
vulnerabilnih porodica.
Ovaj rad predstavqa prvo sveobuhvatno istra`ivawe sprovedeno na podru~ju
Grada. Iskazani pokazateqi i nalazi mogu poslu`iti kao dobra osnova za
planirawe usluga i intervencija na odre|enim podru~jima, te unaprijediti kvalitet
`ivota stanovnika Grada Bawa Luka.
Istra`ivawe u svrhu izrade socijalne karte Grada Bawa Luka realizovano je u
partnerstvu sa Udru`ewem ''Udru`ene `ene'' Bawa Luka i JU ''Centar za socijalni
rad'' Bawa Luka, a sve to uz tromjese~nu pomo} volonterki Centra za socijalni rad
Bawa Luka koje su prikupqale podatke na podru~ju 54 mjesne zajednice Grada. Kao
instrument za prikupqawe podataka kori{ten je anketni upitnik sastavqen od 17
pitawa koja se kre}u od osnovnih biografskih podataka (starosna dob, nivo
obrazovawa, status zaposlewa...) do detaqnih pitawa o vrsti i u~estalosti nekih
specifi~nih problema koji poga|aju porodi~na doma}instva. Pitawa obuhvataju
oblasti socijalnog statusa porodi~nog doma}instva, aran`mana `ivqewa,
stambenog i finansijskog statusa porodice, te problema u porodici kao {to su
alkoholizam, zavisnost o psihoaktivnim supstancama, problemi u mentalnom
zdravqu i ostale vrste invaliditeta, te nasiqe u porodici.
U pogledu strukture rada koncipirali smo dvije osnovne cjeline. Prvu smo
definisali kao li~na karta lokalne zajednice. Na samom po~etku smo predstavili
najzna~ajnije karakteristike Grada Bawa Luka, potom pojedina~ne prikaze svake
mjesne zajednice. Ovakvim pristupom su na specifi~an i interaktivan na~in svi
predstavnici/e mjesnih zajednica imali priliku da predstave svoje sredine.
Prezentacija mjesnih zajednica ukqu~uje geografske podatke, istorijat i tradiciju,
ekonomske potencijale, te specifi~ne te{ko}e , a {to mo`e poslu`iti kao osnova za
aktivnosti u narednom periodu.
U okviru drugog dijela rada smo predstavili podatke dobijene analizom rezultata
istra`ivawa na na~in da sa osnovnim karakteristikama predstavimo strukturu
stanovni{tva na cijeloj teritoriji Grada, i strukturu ispitivanih porodica sa
posebnim akcentom na specifi~ne te{ko}e kojima su na{e porodice optere}ene.
Kao najzna~ajnije te{ko}e predstavili smo problem alkoholizma, zavisnosti od
psihoaktivnih supstanci, te nasiqa u porodici, problema u mentalnom zdravqu i
zastupqenosti invaliditeta pojedinih ~lanova/ica porodi~nog doma}instva.
Rezultati istra`ivawa predstavqeni su tabelarno i grafi~ki. Podaci su
obra|ivani uz pomo} statisti~kog programa SPSS 10 for Windows.
Prezentacijom rezultata istra`ivawa namjeravamo potaknuti inicijative za
otpo~iwawe specifi~nih projekata kojima bi se uticalo na poboq{awe kvaliteta
`ivota vulnerabilnih grupa stanovni{tva.
Bawa Luka, juni 2008. godine
Grupa autora
Socijalna karta grada Bawa Luka
bawaluka
Географско-демографске карактеристике заједнице
Regionalna i me|unarodna saradwa
001
Razvijaju}i se kao moderan sredwoevropski grad, Bawa Luka je otvorena za sveobuhvatnu
saradwu sa drugim gradovima. Do danas je potpisano niz poveqa o prijateqstvu. Me|u
gradovima prijateqima su: Beograd, Moskva, Patrija, Lavov, Kajzeslauter, Novi Sad,
Kraw, Grac, Bari, Bitont, Kampobas i Sremska Mitrovica.
U Gradu `ive i mnogobrojne mawine. Me|u najbrojnijima su: Romi, ^esi, Slovenci, Jevreji i
Ukrajinci. Nacionalne mawine su organizovane kroz udru`ewa koja svojim djelovawem
znatno doprinose razvoju civilnog dru{tva.
li~na karta
grada bawa luka
001
Me|unarodne integracije i priznawa
Prvi pomen imena u pisanim dokumentima je 1494. godine. Od duge istorije va`no je ista}i
1918. godinu kada postaje centar politi~kog i kulturnog `ivota cijele Krajine. Za dana{wi
izgled najzaslu`niji je period vladavine bana Milosavqevi}a koji je bio ban Vrbaske
banovine u periodu od 1929 – 1934. godine. U tom periodu su izgra|eni reprezentativni
objekti. U istoriji razvoja Grada po nesre}i je zna~ajna 1969. godina. Naime, 27. oktobra
1969. godine razoran zemqotres je za samo nekoliko minuta sru{io velik dio grada. Nakon
ove katostrofe grad je obnovqen uz svesrdnu pomo} svih republika biv{e Jugoslavije i
zemaqa iz okru`ewa.
Najva`niji datumi u Gradu su 22. april kojim se obiqe`ava Dan oslobo|ewa Bawe Luke od
fa{izma, i Spasovdan - krsna slava Grada.
Grad je ukqu~en u mno{tvo me|unarodnih asocijacija. Me|u najzna~ajnijim je ~lanstvo u
mre`i najve}ih balkanskih gradova Jugoisto~ne Evrope (BALCINET), te ~lanstvo u
asocijaciji multietni~kih gradova Jugoisto~ne Evrope. Osim raznih priznawa Grad je u
proteklom periodu dobio i mno{tvo nagrada.
2003. godine dodijeqena je druga nagrada za transparentnost, Zlatni kqu~ za otvorenost i
rezultate na planu me|unarodne saradwe, demokratizacije odnosa, te me|usobne
komunikacije, potom Nagrada internacionalne lige humanista, kojom je Bawa Luka
progla{ena me|unarodnim gradom mladih, sporta, kulture i mira.
2006. godine Gradu je dodijeqena prva nagrada u BiH za Projekat ''Prijemna kancelarija –
novi standardi i novi iskorak'', potom Zlatna ru`a za drugo mjesto u kategoriji najboqih
turisti~kih destinacija u BiH, te nagrada za volonterizam.
2007. godine uz niz nagrada napomiwemo najva`nije: prva nagrada kongresa lokalnih i
regionalnih vlasti Savjeta Evrope za promociju prava nacionalnih mawina; dobitnik
''Bikon priznawa'' za postignute rezultate u oblasti ''Pru`awe usluga kroz partnerstvo'';
nagrada ''CEMEKS'' za projekat parka ''Petar Ko~i}'' kao najuspje{nije infrastrukturne
gra|evine u BiH, i Plaketa ''Bawaluka – evropski otvoreni grad BiH 2007'' – nagradu
dodijelila NVO ''Evropski pokret u BiH'' povodom obiqe`avawa Dana Evrope 9. maja.
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Me|unarodni standardi
Prema podacima koje je Zavod za statistiku ukupan broj zaposlenih u 2007. godini iznosio je
59.147 {to je pribli`an podatak u odnosu na broj zaposlenih u 1991. godini koji je iznosio
60 040.
Na podru~ju grada u pro{loj godini procijewen je broj stanovnika na
229.700, od ~ega je 149.330 stanovnika u kategoriji radno aktivnog stanovni{tva. U
pore|ewu s brojem radno aktivnog stanovni{tva, odnosno brojem ukupno zaposlenih na
podru~ju grada, u 2007. godini iskazana je stopa zaposlenosti od 39,6%, a stopa
nezaposlenosti od 23,5%.
Prema podacima iz godi{wih obra~una za 2007. godinu, na podru~ju grada je poslovalo
ukupno 10.809 subjekata iz svih djelatnosti privre|ivawa, u okviru kojih je bilo: 70
neprivatizovanih preduze}a, 481 mje{ovito preduze}e i akcionarsko dru{tvo, 697
vanprivrednih ustanova i organizacija, 2.940 privatnih preduze}a i 9.561 samostalna
radwa.
Kao dokaz opredijeqenosti za razvoj i prihvatawe najvi{ih civilizacijskih i
organizacionih standarda jeste sticawe sertifikata o uvo|ewu ISO standarda
9000:2001 koji je dobijen 2004. godine. Adminsitrativna slu`ba Grada je u tom periodu
bila druga op{tina u Republici Srpskoj i ~etvrta u BiH koja je uvela standarde.
Bawaluka je najve}i i glavni grad Republike Srpske, te drugi po veli~ini grad u Bosni i
Hercegovini. Iako nema ta~nih podataka procjewuje se da broji oko 250.000 stanovnika na
povr{ini od 1.239 km2. Najve}a je op{tina u BiH administrativno podijeqena na 54 mjesne
zajednice.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Ekolo{ke karakteristike
Ekolo{ka slika Grada Bawa Luka je veoma dobra i na woj joj mogu pozavidjeti mnogi gradovi
u BiH. Gradski parkovi se redovno ure|uju, trava na prostorima izme|u zgrada i na
{etali{tima pored Vrbasa redovno se kosi.
Vizija budu}nosti
Nakon sveobuhvatne javne rasprave, 28. 04. 2008. godine na 58. Sjednici Skup{tine Grada
Bawa Luka usvojena je Strategija razvoja Grada za period 2007-2015. godine.
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
ada
~elinac
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Od privrednih objekata radi Energopetrol, Incel sa mawim kapacitetom u
kome je smje{teno dosta privatnih firmi sa razli~itim namjenama. Od
mawih privrednih objekata postoji benzinska pumpa, nekoliko pekarskih
radwi, trgovinskih i ugostiteqskih objekata. Oko 90% mjesne zajednice
~ine individualni stambeni objekti, gdje `ivi uglavnom radni~ko
stanovni{tvo i penzioneri, koji su radili u Incelu, @itoproduktu i
Energopetrolu koji se nalaze u neposrednoj blizini. U MZ Ada politi~ki
`ivot je veoma aktivan, postoje formirani odbori stranaka i udru`ewe
penzionera.
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
U jugoisto~nom dijelu Grada Bawa Luke; oko 4.000 stanovnika koji `ive u 14
ulica. Grani~i sa mjesnim zajednicama Star~evica, Vrbawa i Debeqaci.
Svojom cijelom du`inom naslawa se na Regionalni put Bawa Luka - ^elinac
- Kotor Varo{, ulicom Stepe Stepanovi}a iz koje se ulazi u skoro sve ulice
koje pripadaju mjesnoj zajednici Ada. Spada u red Gradskih mjesnih zjednica
sa jo{ neizgra|enom cijelom komunalnom infrastrukturom.
Socio-kulturni aspekt stanovni{tva je raznolik. ASG je dodijelila
adekvatan prostor udru`ewu Roma Veseli brijeg . Dodjelom ovog prostora
stvorene su dobre pretpostavke za razvoj socio-kulturnih aktivnosti na
teritoriji mjesne zajednice.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Karasteristika ove mjesne zajednice jeste {to joj pripada naseqe Veseli
brijeg, karakteristi~no po naseqenosti Roma.
U MZ Ada veliki problem predstavqa nedostatak osnovne {kole i vrti}a.
Djeca koja poha|aju osnovnu {kolu za sada idu u {kolu u Star~evicu i
Vrbawu.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
agino selo
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Selo ima osnovnu {kolu do ~etiri razreda koju poha|a 18 u~enika. Tu je i
ambulanta u koju doktor dolazi dva puta sedmi~no. Crkva je poznata po krstu
obima od 8,5 m. Selo je povezano sa gradom asfaltnim putem i redovnim
autobuskim linijama. Ima vodu, struju, telefon.
Selo je pogodno za razvoj turizma, posebno lovnog, te planinarewa.
~elinac
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Predstavnici mjesne zajednice nisu naveli nikakve podatke o sociokulturnim karakteristikama zajednice osim toga da u selu `ivi ~ak 80
ne`ewa.
Mjesna zajednica Agino Selo je brdsko-planinskog tipa sa nadmorskom
visinom od 444 do 600 m. Udaqeno je od Bawaluke oko 45 km.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Karakteristi~no po brojnosti starih qudi i neo`ewenih momaka.
Ime je dobilo za vrijeme turske vladavine, gdje je nekada `ivio i aga. Danas
omladina sve vi{e napu{ta selo ostavqaju}i u wemu samo one koje je
pregazilo vrijeme, da ~uvaju uspomene na pro{lost kada je ovdje `ivjelo
vi{e od 1.300 stanovnika. Danas ih je upola mawe, a poznato je po velikom
broju ne`ewa i hrastu starom vi{e od 400 godina koji krasi dvori{te
seoske crkve. Prije 18 godina bilo je 230 doma}instava, me|utim, danas je
vi{e od 70 ku}a ostalo pusto.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Pad nataliteta, nezaposlenost i neima{tina, te udaqenost sela od centra
Bawa Luke mogu predstavqati potencijalne prepreke za realizaciju
odre|enih aktivnosti.
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
bistrica
~elinac
kne`evo
ribnik
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
MZ Bistrica pripada makroregionalnoj cjelini peripanonskog prostora.
Prostire se na povr{ini od 29 km2. Geografski se Bistrica dijeli na Gorwu
i Dowu Bistricu, koje ujedno imaju svoje katastarske op{tine.U MZ Bistrica
ispoqena je tendencija formirawa dva seoska centra, gdje su u toku procesi
koncentracije stanovni{tva. U 2004. godini Bistrica je brojila oko 1.950
stanovnika i oko 603 doma}instva.
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Na podru~ju Bistrice postoji osmogodi{wa {kola, jedna prodavnica
mje{ovite robe, benzinska pumpa, ~etiri ugostiteqske radwe, bazen za
kupawe i odmor, sve u privatnom vlasni{tvu. Postoji relativno razvijena
mre`a trafo stanica, izgra|ena su dva ve}a vodovoda i nekoliko mawih,
dok kanalizaciona mre`a nije uspostavqena. Okosnicu saobra}ajnog
sistema ~ini mre`a puteva ~ija izgra|enost ne zadovoqava potrebe
stanovni{tva. Na prostoru MZ Bistrica egzistira farma koka nosiqa te
mini farma za proizvodwu mlijeka. Od kulturnih ustanova ne egzistira ni
jedna, niti ima ambulanta porodi~ne medicine. U okviru MZ postoje
gra|evinski odbori, udru`ewa gra|ana (penzionera, bora~ka
organizacija, udru`ewe RVI i Crveni krst). Ekonomski resursi su
nedovoqno ispitani. Glavna privredna grana najve}eg dijela radno
sposobnog stanovni{tva je poqoprivredna proizvodwa. Poqoprivredna
proizvodwa odvija se u okviru individualnih gazdinstava bez u~e{}a
dru{tvenog sektora. Najzastupqenije grane poqoprivrede su ratarstvo,
sto~arstvo i vo}arstvo. Uglavnom se proizvodi za li~ne potrebe, a malo je
poqoprivrednih proizvo|a~a sa tr`nim vi{kovima.
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
Zbog brojnih obaveza mje{tani imaju vrlo malo vremena za bavqewe bilo
kojim aktivnostima, pa i kulturnim de{avawima. Socijalno stawe
stanovni{tva nije na zavidnom nivou, velika nezaposlenost stanovni{tva
kao i sve ve}e potrebe naro~ito starijih, oboqelih i penzionera uti~u na
ve}u potrebu za socijalnim zbriwavawem.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
MZ Bistrica je formirana voqom naroda sela Bistrica 24. 02. 1972.
godine, a sve aktivnosti do 1978. godine obavqane su volonterski od
strane aktivista. Godine 1978. zaposlen je radnik koji obavqa poslove iz
opisa radnih mjesta u Odsjeku za poslove MZ Grada Bawa Luka.
Stanovnici MZ Bistrica vode korijene iz Crne Gore, Hercegovine i Srbije,
kao takvi weguju razli~ite tradicije i obi~aje. Od narodnih obi~aja koji do
danas nisu izumrli i sve se vi{e obavqaju u ovom selu su krsne slave te
vjerski zborovi.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Infrastrukturni problemi: u putnoj mre`i, vodosnabdijevawu i odvodu
otpadnih voda (kanalizacija), te slabom snabdijevawu elektri~nom
energijom. Neophodna je izgradwa objekta za potrebe mjesne zajednice,
ambulante porodi~ne medicine, po{te, izgradwa maweg prera|iva~kog
kapaciteta, te laktofriz i otkupni magacin za otkup poqoprivrenih
proizvoda.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
borik 1
~elinac
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Razvijenost privrednih i drugih struktura je niska i nedovoqna za ovo
podru~je. Postoji odre|en broj privrednih objekata, jedna osnovna {kola i
dva vrti}a. Egzistira i fabrika sokova Fruktona , te tekstilni odjel
Tr`nice koji zapo{qavaju odre|eni broj stanovnika. U ovom dijelu grada
nalazi se najve}i broj ugostiteqskih objekata smje{tenih na obali Vrbasa
koje posje}uju mladi qudi .
Pored rijeke Vrbas ve} dugi niz godina aktivno radi kajak-kanu klub
Vrbas koji se mo`e iskoristiti kao turisti~ka atrakcija obzirom da su
kajak i dajak upravo specifi~nost grada Bawa Luka.
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
MZ Borik 1 nalazi se izme|u mjesnih zajednica Borik 2 (gdje ih dijeli
Bulevar Vojvode Mi{i}a), MZ Star~evica (gdje ih razdvaja rijeka Vrbas),
potom na istoku MZ Ada, a na zapadu MZ Centar 1. Naseqe ima urbani
karakter budu}i da je oko 95% sagra|eno od stambenih zgrada, a ostatak je
privatna gradwa. Na podru~ju mjesne zajednice `ivi oko 12.000 stanovnika.
Znatan broj lica je nesrpske nacionalnosti i oni su izvr{ili povrat
imovine. U wihovu imovinu su se uselila tre}a lica, pa je te{ko odrediti
ta~an broj stanovnika.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Naseqe Borik 1 izgra|eno je poslije zemqotresa 1969. godine, a
gra|evinski zavr{eno do kraja 1980. godine. Ovo je jedna o najure|enijih
zajednica. Tradicija, navike i obi~aju su uglavnom kao u svim gradskim
sredinama. Veliki broj radno sposobnog stanovni{tva je nezaposleno,
ra~unaju}i i omladinu.
Ne postoje zna~ajni kulturni objekti niti druge socio-kulturne atrakcije. U
prostorijama mjesne zajednice djeluje HO Partner u okviru koje su gra|anima po povoqnim cijenama dostupne usluge {tampawa i obrade teksta koje
pru`aju osobe sa invaliditetom, usluge personalne asistencije i pomo}i u
ku}i, te organizovawe razli~itih kulturnih doga|aja. Tu je jo{ i kancelarija
Crvenog krsta ~iji aktivisti redovno posje}uju sve gra|ane ove mjesne
zajednice koji su u stawu bilo kakve potrebe.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Korijeni eventualnih uzroka konflikata u zajednici mogu biti alkoholizam, narkomanija, hroni~na oboqewa i sl.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
borik 2
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Veliki broj zna~ajnih objekata – {kole, vrti}i, brojne firme. Na ovom
podru~ju nalazi se istureno odjeqewe prijemne kancelarije
Administrativne slu`be Grada, te nekoliko institucija koje pru`aju pravnu
i drugu pomo}. Lokalna vlast je zainteresovana za aktivno ukqu~ivawe
svojih gra|ana u rad mjesne zajednice.
U sportskoj dvorani Borik odr`avaju se sajmovi, sportska de{avawa i
kulturni i politi~ki doga|aji. Tu je i 2006. godine otvoreni akva park
Aquana sa nekoliko sportskih terena, ugostiteqskih objekata i bazena.
~elinac
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
MZ Borik 2 grani~i isto~no sa MZ Lazarevo (gdje ih dijeli Bulevar srpske
vojske i ul. Frane Supila), zapadno sa MZ Centar (gdje ih dijeli
Gunduli}eva ulica), sjeverno sa MZ Rosuqe i ju`no sa MZ Borik 1, gdje ih
dijeli Bulevar Vojvode @ivojina Mi{i}a. Broji oko 9.500 stanovnika, a
2
obuhvata povr{inu od oko 15 km .
U Boriku 2 nema sportskih terena na kojima je omogu}en besplatan ulaz.
Najzna~ajniji kulturni doga|aji se de{avaju u sportskoj dvorani Borik i
izuzetno rijetko u prostorijama O[ Branko ]opi} . Zna~ajno je {to se
glavna sportska dvorana nalazi upravo u ovom dijelu grada, a u woj se
odr`avaju sva va`nija de{avawa I manifestacije. Iza gotovo svakog bloka
zgrada je i veliki broj dje~ijih igrali{ta.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
U toku proteklog rata do{lo je do migracije stanovni{tva, tako da je na
ovom podru~ju naseqen ve}i broj stanovnika nesrpske nacionalnosti ~ije
tradicije, navike i obi~aji jo{ uvijek nisu u potpunosti poznati.
Potencijalne prepreke u realizaciji nekih aktivnosti mogu biti nov~ana
sredstva. Ova mjesna zajednica jedna je od ure|enijih i sadr`ajnijih u
pogledu kompletne infrastrukture.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
bo~ac
~elinac
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Na podru~ju MZ nema lokalnih privrednih kapaciteta. U mjestu ima pet
ugostiteqskih i trgova~kih objekata. Izgradwa infrastrukture je u toku.
Izgra|eno je i modernizovano oko 70 % vodovodne mre`e i isto toliko je i
prikqu~eno na vodosnabdijevawe. Ura|ena je telefonska mre`a dok je
elektro mre`a koja je izgra|ena prije trideset godina dotrajala i treba da
se adaptira. U toku je izgradwa spomen obiqe`je `rtvama rata.
Na podru~ju MZ Bo~ac rade dvije osnovne {kole, jedna osmogodi{wa, a
druga je za u~enike do ~etvrtog razreda. Ukupan broj u~enika u ovim {kolama
je 30. Izgra|ena je nova crkva kao i parohijski dom.
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Osnovno zanimawe stanovni{tva je poqoprivreda. Stanovni{tvo koje je
radno sposobno je zaposleno na teritoriji Bawaluke. Dio stanovni{tva se
nalazi na privremenom radu u inostranstvu.
MZ Bo~ac geografski je smje{tena na desnoj obali rijeke Vrbas. Ovo
podru~je je najudaqenije od gradskog urbanog centra. Povezano je
magistralnim putem. Bo~ac se grani~i sa Op{tinom Mrkowi} Grad i sa
wegovim mjesnim zajednicama Balvine i Surjan, kao i MZ Agino selo. MZ
Bo~ac ima oko 1.800 stanovnika.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Yokom proteklog rata ova mjesna zajednica je bila okupirana, a veliki broj
ku}a je bio uni{ten, uz pomo} Me|unarodne zajednice gotovo svi
devastirani objekti su obnovqeni.
Predstavnici mjesne zajednice nisu naveli nikakve potencijalne prepreke
za realizaciju aktivnosti.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
borkovi}i
~elinac
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Na teritoriji MZ rade dvije privatne fabrike za plastiku i kartona`u pod
nazivom R:M: . Pored toga, na teritoriji MZ Borkovi}i egzistiraju ~etiri
prodavnice mje{ovite robe u privatnom vlasni{tvu, prodavnica
Agropromet , privatno preduze}e Nena-prom , i nekoliko farmi krava,
bikova i koka nosiqa, tako|e u privatnom vlasni{tvu. Pored kulturnih
ustanova i organizacija aktivno je udru`ewe penzionera i udru`ewe
boraca i ratnih vojnih invalida. Ekonomski resursi su nedovoqno
ispitani. Osim individualne proizvodwe ratarskih kultura (kukuruz,
p{enica, je~am, tritikala, zob), vo}arstva (uglavnom sadwa {qiva, jabuka,
kru{aka, a mawe maline) i bavqewe sto~arstvom (uzgoj bikova za tov,
muznih krava, ovaca, sviwa, koza i peradi) ne postoje ve}i ekonomski
resursi, a planirana je izgradwa vazdu{ne bawe na planini Ratkova~a.
kne`evo
ribnik
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Mjesna zajednica Borkovi}i je 18 km udaqena od centra Grada Bawa Luka,
pobr{ine 70 km2 brdovitog i ravni~arskog terena, broji 650 doma}instava
i oko 3.500 stanovnika.
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
Mje{tani imaju malo vremena za kulturna de{avawa, a kada se na|e
slobodnog vremena dru`e se sa kulturno umjetni~kim dru{tvom Opanak i
pjeva~kom grupom, te uz vlastiti orkestar pjevaju i igraju. Na osnovu broja
stanovnika mjesna zajednica nema zna~ajan broj evidentiranih socijalno
ugro`enih stanovnika.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Formirana je 1974. godine, sa centrom grada je povezuje regionalni put
Bronzani Majdan - Borkovi}i - Bawa Luka, regionalni put Bronzani Majdan
- Gorwa Slavi}ka - Jeli}ka crkva i tri lokalna puta Borkovi}i - Dowa
Slavi}ka - Radosavska 26. kilometar - Gorwi Borkovi}i - Pervan - Gole{i
i Borkovi}i - Dowa Jaruga - [eve - Piskavica. Stanovnici korijene vode iz
seoskih sredina, a naselili su ove prostore prije vi{e vijekova. MZ
Borkovi}i ima dobru klimu i zemqi{te, gdje se mogu razvijati sve grane
poqoprivredne proizvodwe. Stanovnici se tradicionalno bave
ratarstvom, sto~arstvom i vo}arstvom. Weguju razli~ite obi~aje ve} du`i
niz godina. Na ovim prostorim osnovano je i kulturno umjetni~ko dru{tvo
Opanak sa oko 100 ~lanova, pjeva~kom grupom i orkestrom.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Postoji veliki broj nerije{enih infrastruktunih problema: ja~ina
elektri~ne energije; neophodna je izgradwa jednog objekta gdje bi smjestili
MZ, Mjesni ured, salu za sastanke i vjen~awa, ambulantu porodi~ne
medicine i po{tu, izgradwa maweg zanatskog centra; nedostaje
veterinarska ambulanta, kao i po{tanska ispostava; ostale prepreke mogu
biti pretjerano konzumirawe alkohola, siroma{tvo, nedostatak
adekvatnih kulturnih i sportskih sadr`aja, nezaposlenost, lo{a
materijalna situacija, nezbrinutost starih i oboqelih lica.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
bronzani
majdan
~elinac
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Potencijalni prirodni resursi su neiskori{teni, poqoprivredna proizvodwa nije prilago|ena tr`i{nom na~inu poslovawa. Od institucija na
ovom podru~ju posluju po{ta, elektrodistribucija, stanica policije, Dom
zdravqa, veterinarska stanica, tvornica obu}e, centralna {kola do 9 razreda u centru Bronzanog Majdana i dvije podru~ne {kole, te mjesna kancelarija i mjesna zajednica. U okviru poqoprivredne proizvodwe mogu}e je razvijati i specijalizovanu proizvodwu posredstvom zemqora-d-ni~ke zadruge: intenzivnu ratarsku proizvodwu, tov stoke, proizvodwu mlijeka, proizvodwu razli~itog vo}a, proizvodwu kupina i {umskih plodova.
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Mjesnu zajednicu Bronzani Majdan ~ine naseqena mjesta selo Melina i
selo Obrovac sa zaseocima. Zauzima uglavnom zapadni dio Republike
Srpske, a geografski je smje{tena izme|u MZ Stratinska, MZ Kme}ani, MZ
Gole{i, MZ Borkovi}i i MZ Omarska. Reqef karakteri{u rije~no poto~ne
doline, bre`uqkaste i brdsko-planinske povr{ine, te u demografskom
smislu se isti~e brdoviti teren. Kroz naseqe proti~e rijeka Stratinska,
kroz selo Obrovac Gomionica i kroz selo Melina Meqanska rijeka.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Spada u kategoriju razbijenih naseqa a sastoji se od vi{e zaseoka. Zaseoci
su razli~itih veli~ina, u pravilu mawe cjeline sa po 10-40 domova. Svaki
zaseok ~ini jednu cjelinu za sebe i odvojen je od susjednog zaseoka jednim
geografskim elementom. Tradicionalno se stanovni{tvo bavilo uglavnom
ratarstvom, sto~arstvom i vo}arstvom.
Nema zna~ajnijih kulturnih de{avawa. Stanovni{tvo se uglavnom okupqa
po zborovima i porodi~nim krsnim slavama ~uvaju}i kulturu i tradiciju.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Potrebe: razvoj ekonomije i poqoprivrede na selu, razvoj svijesti o
zavi~ajnom patriotizmu, razvoj infrastrukture, razvijawe svijesti o
dobrobitima `ivota na selu, razvijawe ekolo{ke svijesti o zdravom na~inu
`ivota i ishrani. Potrebno je jo{ raditi na o~uvawu prirodnih resursa od
raznih zaga|ewa, vr{iti obuku seoskog stanovni{tva i pru`ati im stru~nu
pomo} za savremeni na~in proizvodwe zdrave hrane, razvijati sve oblike
solidarnosti i ~uvati tradicionalne kulturne obi~aje sela.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
bulevar
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Na podru~iju mjesne zajednice nema privrednih subjekata. Od obrazovnih
ustanova prisutne su Gimnazija, O[ Jovan Cviji} , Elektrotehni~ki
fakultet, vrti}, a od dr`avnih institucija Okru`ni sud, CJB Bawa Luka. Na
teritiriji mjesne zajednice smje{tena je tvr|ava Kastel, xamija Ferhadija
koja je trenutno u izgradwi kao i jo{ tri xamije u izgradwi i pravoslavna
crkva kod Gradskog mosta.
~elinac
kne`evo
ribnik
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Mjesna zajednica Bulevar se nalazi ne jugo-zapadnom dijelu Bawaluke. ^ine
je 28 ulica koje se prostiru na teritoriji oko 3,5 kvadratnih kolometara.
Grani~i sa mjesnim zajednicama Centar na sjeveru, Centar 1 i Obili}evo
na istoku, Ko~i}ev vijenac na jugu, Lau{ i Pobr|e na zapadu.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Mjesna zajedica Bulevar je izgra|ivana od samog po~etka izgradwe i
urbanizacije Grada Bawa Luka. Doseqavawem izbjeglih i rasewenih lica
kao i lica sa sela, podru~je mjesne zajednice se dodatno izgra|uje. Oko70 %
objekata su objekti kolektivnog stanovawa, a 30 % je privatnih ku}a. Kako
mjesna zajednica ima karakteristike urbane zajednice, navike i obi~aji
stanovni{tva koje naseqava podru~ije mjesne zajednice je u skadu sa
polo`ajem mjesne zajednice.
001
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
Kao posqedica tranzicije i privatizacije pove}ao se broj radno sposobnog
nezaposlenog stanovni{tva {to je proizvelo niz socijalnih problema i
pote{ko}a.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
U gradskom dijelu mjesne zajednice kanalizacioni otpad odla`e se u rijeku
Vrbas {to dodatno zaga|uje rijeku. Kako bi se rije{io problem otpadnih
voda i wegovo odlagawe u rijeku Vrbas planirana je izgradwa koleratora.
Veliki problem predstavqa i zaga|enost vazduha, kao posqedica velike
frekvencije vozila.
Prepreke u realizaciji aktivnosti primjetne su u smislu nezadovoqstva
gra|ana usqed lo{ih ekonomskih i socijalnih uslova `ivota nastalih
nezaposleno{}u i nemogu}no{}u rje{avawa osnovnih `ivotnih problema i
pitawa.
Uzroci su nezaposlenost, lo{a ekonomska situacija i ekonomski standard
stanovni{tva, nerije{ena infrastruktura, nedostatak kulturnih i sportskih sadr`aja, ra{irenost narkomanije i alkoholizma.
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
veri}i
lakta{i
sanski
most
~elinac
kne`evo
ribnik
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Nema razvijenih privrednih struktura; od kulturnih postoji ogranak KUD
Piskavica koji radi sa {kolskom djecom u Veri}ima. Ekonomski resursi i
potencijali su razvoj poqoprivredne proizvodwe, jer na ovom podru~ju nije
bilo raseqavawa stanovni{tva tako da ovdje `ivi veliki broj mladih qudi.
Ve}ina ih se bavi vo}arstvom i sto~arstvom.
U Veri}ima ima dru{tveni dom u kom su smje{tene prostorije mjesne
zajednice dva kilometra udaqene je od magistralnog puta Prijedor Bawaluka, ambulanta, prostorije bora~ke organizacije i apoteka; qekar u
ambulanti radi dva puta sedmi~no, a medicinska sestra svakim danom.
Ambulanta ima 863 registrovana pacijenta za porodi~nog qekara. Apoteka
tako|e radi dva puta sedmi~no kada i qekar; u osnovnu {kolu od prvog do
petog razreda idu 43 u~enika i tri u~iteqa, djeca od petog do devetog
razreda idu u {kolu u Potkozarje koja je i centralna {kola {kole u
Veri}ima, a sredwo{kolci idu u Bawaluku; radnici su uglavnom zaposleni
u Bawaluci, i nemaju problema sa prevozom.
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
2
MZ Veri}i se prostire na 19,1 km , 30 km sjeverozapadno od centra grada; ima 320
doma}instava i 1.350 stanovnika; grani~i sa MZ Potkozarje, Piskavica i Bistrica, te sa op{tinom Prijedor; teren je prete`no ravni~arski sa malim uzvi{ewima
prema Kozari. Ima dvije rijeke, Bistricu i Lu{icu. Sa Lu{ice 350 doma}instava
ima vodu, a vodovod je izgra|en 1985. godine; 150 penzionera, 43 u~enika od prvog
do petog razreda, oko 40 u~enika od petog do osmog razreda, te preko 50 sredwo{kolaca, ostalo su radnici i doma}ice.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Ima svoju slavu Vidovdan koja se obiqe`ava svake godine; naj~e{}e slave u selu su Sv.
Nikola, Jovawdan i \ur|evdan koje slavi 90% sela. U selu postoji crkva koja se nalazi
na teritoriji Bistrice ali je to zajedni~ka parohija izgra|ena 1900. godine. Na
teritoriji MZ Veri}i postoje jo{ dvije mawe crkve u [ibu, izgra|ena 2004. godine i u
mjesnom grobqu u Peuli}ima, izgra|ena 2005. godine; u centru MZ postoji
Partizansko grobqe na kome je podignut spomenik borcima Drugog svjetskog rata gdje su
sahraweni i borci Otaxbinskog rata kojima je tako|e podignut zajedni~ki spomenik. U
selu se obiqe`avaju dva vjerska zbora - za Petrovdan 12. jula i Gospojinu 28. avgusta.
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
Predstavnici mjesne zajednice nisu naveli nikakve podatke o sociokulturnim karakteristikama zajednice.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Potencijalne prepreke su nedostatak materijalnih sredstava i realizacije
programa Savjeta mjesne zajednice. Uzroci konflikta mogu biti imovinski
odnosi koji bi ometali razvoj zajednice.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
vrbawa
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Nema industrijskih kapaciteta izuzev tvornice ~arapa koja zapo{qava oko
40 radnika; saobra}ajna povezanost sa okru`ewem je dobra; dobro je
organizovan lokalni i me|ugradski autobusni saobra}aj a u MZ se nalazi i
`eqezni~ka stanica (pruga Bawa Luka - Doboj); jedna Osnovna {kola
Stanko Rakita sa 526 u~enika od I do IX razreda. Najzna~ajniji turisti~ki
resurs jeste rijeka Vrbawa koja je jedna od najtoplijih rijeka u okru`ewu na
kojoj se nalazi niz ure|enih pla`a a posebno pla`a u nasequ Zeleni vir
poznata kao tradicionalno izleti{te gra|ana Bawa Luke.
~elinac
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
Socijalno-kulturni aspekt stanovni{tva je raznolik. Veliki dio
stanovni{tva su povratnici.
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
2
Povr{ina mjesne zajednice Vrbawa iznosi oko 25 km , spada u gradske
mjesne zajednice, broji oko 1.200 doma}instava i 3.900 stanovnika. MZ
Vrbawa ima 19 ulica sa ograncima, bez ruralnih naseqa. Urbani dio
prote`e se uz rijeku Vrbawu u du`ini od 6,4 km kojeg prati brdoviti dio koji
je rijetko naseqen.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Prije rata, a i danas, ovo je multietni~ki prostor; evidentno je
naseqavawe raseqenih i izbjeglih lica kao i povratak prijeratnih
stanovnika; stanovni{tvo u ruralnim dijelovima bavi se poqoprivredom i
sto~arstvom (kukuruz; povr}e; stoka - krava, kow, koza)
Ekolo{ka situacija je relativno zadovoqavaju}a; dvije deponije otpada
stvorene u ratnim i poratnim godinama uglavnom su uklowene. Niti u jednom
dijelu MZ ne postoji sistem grijawa koji je povezan sa Gradskom toplanom,
doma}instva se uglavnom griju na ~vrsto gorivo.
Nedostatak biblioteke, omladinskog kluba i omladinske orgnizacije;
rje{avawe pitawa izgradwe doma za stara i iznemogla lica, sanacija
Dru{tvenog doma u nasequ Zeleni Vir , te dogradwa izletni~kog centra.
Nema izgra|enu kanalizaciju, osim u dvije ulice.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
gole{i
lakta{i
sanski
most
~elinac
kne`evo
ribnik
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
MZ ima dva mosta - most na Suturliji koji spaja selo Suboticu sa Srpskim
Toplicama, a samim tim i gradom i most na rijeci Gole{ici koji spaja selo
Gole{e sa Dowim Kolima. U MZ Gole{i je Crkva Sv. Marine Velikomu~enice ~iji se dan obiqe`ava velikim zborom – Va{arom (30. juna) i pet ve}ih
mjesnih grobqa. Voda za pi}e koja se akumulira u rezervoaru Subotica je
druga u Evropi po kvalitetu pitkosti. Na podru~ju Mjesne Zajednice Gole{i
nalazi se podru~na Osnovna skola Milorad Umjenovi} sa 86 u~enika i
kompletnim osposobqenim prosvjetnim kadrom koja pripada centralnoj
O[ Miroslav Anti} u Jo{ikovoj Vodi. Tako|e, posjeduje podru~nu ambulantu Doma zdravqa koja ordinira dva puta sedmi~no i {alter Po{te
Srpske na kojem se pru`a mogu}nost svih vrsta usluga.
Ne posjeduje hotele, odmarali{ta i druge turisti~ke kapacitete. Prirodna
qepota je rijeka Subotica.
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
2
Povr{ina mjesne zajednice je 150 km , nadmorska visina maksimalno
iznosi 450 m a minimalna 430 m. Brdsko-planinska regija je sa 60%
obradivog zemqi{ta i 40% {uma. ^etiri naseqena mjesta ~ine MZ Gole{i i
to Gole{i, Subotica, Dowi Pervan i Gorwi Pervan. Postoje tri putna
pravca sa Op{tinom i susjednim MZ i to autobuskim linijama.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
MZ nije bila zahva}ena ratnim dejstvima u periodu od 1992-1995. godine
ali kao posqedice rata su {est poginulih boraca, jedan 100% invalid i 16
ratnih vojnih invalida od I do VII kategorije.
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
Nema istorijskih spomenika, ekonomskih resursa i potencijala, socijalno
kulturnih aspekata niti organizovanosti zajednice po nivoima.
Broj stanovnika je 1.100 sa tendencijom opadawa, dominantna je `enska
populacija u odnosu na mu{ku, nema raseqenih i izbjeglih lica. Dnevna
migracija stanovni{tva je zaposlenih 0,1% i u~enika 0,1%. Stanovni{tvo
se najve}im dijelom bavi poqopivredom i uzgojem stoke. Najzastupqenije
kulture su kukuruz, p{enica i zob, a od stoke muzne krave, tovna junad,
sviwe, koze, ovce i kowi.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Predstavnici mjesne zajednice nisu naveli nikakve potencijalne prepreke
za realizaciju aktivnosti.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
gorwa
piskavica
~elinac
kne`evo
ribnik
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Egzistira jedna prodavnica mje{ovite robe u privatnom vlasni{tvu, te
jedna prodavnica Agropromet . Od 2002. godine otvorena je klaonica
Kod Laze u kojoj je zaposleno 30 radnika. Fabrika Dekor-plast –
trenutno je u izgradwi. Privatna zdravstvena ambulanta Dr. Gli{o
Kova~evi} – porodi~ni qekar. Egzistira i farma koka nosiqa i
plasteni~ka proizvodwa cvije}a. Od kulturnih ustanova i organizacija ne
egzistira niti jedna. Politi~ko organizovawe svedeno je na mjesne odbore
odre|enih politi~kih partija. Na teritoriji MZ aktivno je udru`ewe
penzionera i udru`ewe boraca i ratnih vojnih invalida. Ekonomski
resursi su nedovoqno ispitani. Osim individualne proizvodwe ratarskih
kultura i bavqewa sto~arstvom (uzgoj bikova za tov, muznih krava, ovaca,
sviwa, koza i peradi) ne postoje ve}i ekonomski resursi. Stanovni{tvo se
bavi pomenutim kulturama uglavnom za vlastitu upotrebu, a mawe za daqu
prodaju. U ovoj MZ planirana je izgradwa vazdu{ne bawe u nasequ [umari.
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
Nalazi se na sjevero-zapadnom dijelu Grada Bawa Luka i od centra Grada udaqena je 16
km. Povr{ina teritorije zauzima 25 km2 brdovitog i ravni~arskog terena. Ova MZ na
isto~noj strani grani~i sa MZ Bistrica, na zapadu sa MZ Piskavica, na sjeveru sa MZ
Borkovi}i i na jugu sa MZ Potkozarje. MZ Gorwa Piskavica broji 420 doma}instava i oko
1.500 stanovnika. MZ je sastavqena od osam zaseoka. Na teritoriji ove MZ `ivi
iskqu~ivo domicilno stanovni{tvo koje ovu teritoriju naseqava preko 200 godina.
Kulturna de{avawa se uglavnom svode na ve~erwa prela i dru`ewa uz {ah
ili karte. Socijalni status stanovni{tva nije na zavidnom nivou. Velika
nezaposlenost stanovni{tva uop{te, odrazila se i na ovu MZ, {to je dovelo
do ve}e potrebe stanovni{tva za socijalnim zbriwavawem.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Jedno je od najstarijih naseqa Grada Bawa Luka. MZ kao institucionalni sistem,
formirana je 1972. godine. Stanovnici korijene vode iz planinskih krajeva seoskog
porijekla. Karakteristi~ni za ovaj kraj su narodni zborovi (02. 08. – Ilindanski
narodni zbor i slava MZ, Narodni zbor za Spasovdan i slava Crkve) sa bogatim
kulturno-zabavnim programom. U drugoj polovini mjeseca februara tredicionalno se
organizuje Zimsko prelo, tako|e sa bogatim kulturno-zabavnim programom, koje
posjeti preko 3. 000 qudi. Zimsko prelo se organizuje od strane MZ Gorwa Piskavica,
Centra za razvoj i unapre|ewe sela, Turisti~ke organizacije Grada Bawa Luka,
Gradske razvojne agencije i gra|ana.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Nerije{ena infrastruktura: ja~ina elektri~ne energije (neophodna je
sanacija niskonaponske mre`e), neophodna je izgradwa novog objekta
osnovne {kole i kancelarija MZ, izgradwa maweg zanatskog centra,
nedostaje ambulanta porodi~ne medicine i veterinarska ambulanta, kao i
po{tanska ispostava.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
debeqaci
lakta{i
sanski
most
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Nema zna~ajnih privrednih kapaciteta. Prisutno je sporadi~no bavqewe
poqoprivredom uglavnom za vlastite potrebe.
U MZ postoji ~etverorazredno odjeqewe O[ Stanko Rakita Vrbawa. Ne
postoji zdravstvena ustanova adekvatnog tipa. Kancelarija za lokalni
razvoj ima svoje prostorije na ovom podru~ju.
Podru~je ove mjesne zajednice karakteristi~no je ~istim ekolo{kim
ambijentom koji obezbje|uje dobre pretpostavke za razvoj turizma.
~elinac
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Kao seoska mjesna zajednica u kojoj je zbog posqedica rata do{lo do izmjene
stanovni{tva, novodoseqeni stanovnici se jo{ uvijek nisu u dovoqnoj mjeri
organizovali.
2
Povr{ina MZ je oko 13 km . Nadmorska visina-urbani dio 183-241 m, brdoviti dio
348-521 m. MZ Debeqaci ima tri ulice sa ograncima, te desetak lokalnih i
nekategorisanih puteva, naseqa Debeqaci Gorwi, Presna~e, Gavrani}i, Alin Gaj,
Debeqa~ko Poqe, Mala Pruga i sela Bijeli Potok i Ponir. Ima oko 2.180 stanovnika
sa oko 560 doma}instava.
Saobra}ajna povezanost sa okru`ewem je dobra. Tri ulice i tri lokalna puta su
asfaltirani. Prisutan je problem modernizacije lokalnih i nekategorisanih puteva.
Cijelo podru~je jo{ uvijek nije pokriveno kanalizacionom mre`om, a ni sistemom
grijawa. Stanovni{tvo se snabdijeva vodom iz Gradskog vodovoda i lokalnog vodovoda
u Gorwim Presna~ama ali je tu prisutan problem u toku qetnih mjeseci.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Podru~je ove mjesne zajednice karakteri{e veliki broj doseqenog stanovni{tva koga
ve}inom ~ine Srbi iz Hrvatske koji su tokom proteklog rata svoju imovinu uglavnom
mijewali sa domicilnim stanovni{tvom koje je bilo hrvatske nacionalnosti.
Razli~itost kulturnih karakteristika doseqenog stanovni{tva kakrakteristi{e ovu
mjesnu zajednicu.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Da bi se u poptunosti iskoristili prirodni potencijalni ovog podru~ja
potrebna su znatna ulagawa u infrastrukturu.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
dowa kola
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Stanovni{tvo je vezano za svoja sela i svoj rodni kraj i to je jedan od
razloga {to danas ve}ina starijih qudi jedva pre`ivqavaju jer nemaju
nikakvih primawa (s obzirom na to da nikada nisu bili u radnom odnosu, a
nemaju nikakvih drugih primawa) a vi{e nisu u stawu da obra|uju brdovitu
zemqu ~iji prihod je uvijek bio upitan. Bez obzira na navedeno, ve}ina
doma}instava sije u prosjeku 1-5 dunuma za vlastite potrebe, sa izuzetkom
desetak doma}instava koja siju na veliko. Siju se uobi~ajene `itarice za
ovo podnebqe: kukuruz, ne{to mawe p{enica i razno povr}e.
~elinac
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Mjesnu zajednicu Dowa Kola ~ini dio podru~ja Grada Bawa Luka koju ~ine sela: Dowi Gole{i, Sutra{wica, Bukvalek 1 i 2, Rijeka i Dowa Kola sa svojim zaseocima.
Granica mjesne zajednice sa ju`ne strane po~iwe zaseocima Iri}i i Diqevi}i. Zapadno su zaseoci Milakovi}i, Vukovi}i, [u}uri i Dedi}i, kao i dio sela Dowi Gole{i. Sjevernu granicu ~ini rijeka Suturlija, a isto~nu put Bawa Luka - ^a|avica
(ukqu~uju}i ku}e Balaban Rajka i Slavka) do {estog kilometra puta.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
MZ Dowa Kola osnovana je 1974. godine od gore navedenih sela koja su bila u
sklopu susjednih mjesnih zajednica i to: MZ Gole{i, MZ Kola i MZ Srpske Toplice
(Gorwi [eher). Ovo je jedna od najnerazvijenih mjesnih zajednica koja nema ni
jednog dru{tvenog objekta, izuzev oronule podru~ne petorazredne {kole koja se
nalazi u fazi raspadawa i u kojoj je smje{tena i kancelarija mjesne zajednice. Ova
mjesna zajednica broji 600 doma}instava sa oko 2.500 stanovnika. Stanovni{tvo
ove mjesne zajednice je domicilno stanovni{tvo sa zanemarqivim brojem izbjeglih
i prognanih sa podru~ja biv{e dr`ave, uglavnom pravoslavne vjeroispovjesti,
srpske nacionalnosti.
Najkra}e re~eno na podru~ju MZ Dowa Kola uop{te nema kulturnih ni bilo
kojih drugih struktura osim MO politi~kih partija, MU penzinera i MBO.
Seosko stanovni{tvo, kulturolo{ki je vezano za zemqu i otaxbinu sa
velikim brojem dobrovoqaca i u~esnika u minulom otaxbinskom ratu. Na
ovom podru~ju `ivi oko tridesetak porodica poginulih boraca i znatan broj
ratnih vojnih invalida. Ova MZ nema izgra|enu crkvu u kojoj bi se vjernici
okupqali, kao ni dru{tveni dom koji okupqa omladinu.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Infrastrukturno ovo podru~je je veoma zaostalo. Naseqe nema pitku vodu,
kanalizacionu mre`u, niti osnovnu {kolu, ambulantu, mjesni ured,
veterinarsku ambulantu, dru{tveni dom. Nezadovoqstvo mje{tana
ulagawima u razvoj zejednice te ogromna nezaposlenost kako mladih osoba
tako i qudi sredwe dobi, lo{i uslovi stanovawa, nepostojawe sportskih i
kulturnih sadr`aja, veoma lo{a ekonomska i socijalna situacija,
alkoholizam, te lo{i me|uqudski odnosi mogu naru{iti stabilnost
zajednice.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
drago~aj
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
70-ih godina sa radom je po~elo preduze}e Unis i Sintetik , a po~etkom
ovog vijeka oko pedesetak zanatskih, trgova~kih i ugostiteqskih objekata
koji su ve}inom zaposlili stanovni{tvo sa podru~ija ove mjesne zajednice.
Od sportskih klubova aktivan je fudbalski klub Rami}i koji se trenutno
nalazi u tre}oj ligi. Gotovo sva politi~ka de{avawa se odvijaju kroz mjesne
odbore politi~kih partija. Aktivno je udru`ewe penzionera koje broji 530
penzinera.
~elinac
kne`evo
ribnik
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Nalazi se u sjevero-zapadnom dijelu Grada Bawa Luka. Podijeqena je magistralnim
putem Bawa Luka - Prijedor na naseqa Drago~aj i Rami}i. U sastav mjesne zajednice
ulaze i sela Strawawe i Gradina, a pored Rami}a i selo Barlovci. Prostire se na
povr{ini oko 20 km2, ve}inom brdovitog ali i ravni~arskog terena. Kako je mjesna
zajednica seosko podru~ije, stanovni{tvo se prete`no bavi poqoprivredom i na taj
na~in obezbje|uje sebi egzistencijalne uslove za `ivot. Nastawuje je oko 7.000
stanovnika.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Jedno je od starijih naseqa na samoj ivici grada. Sedamdesetih godina dolazi do
intezivnijeg naseqavawa, a 2000. godine dolazi do prave ekspanzije u pogledu
naseqavawa stanovni{tva iz podru~ija zahva}enih minulim ratom. Mjesna zajednica
broji oko 1.700 porodi~nih doma}instava, a ku}e su ve}inom izgra|ene bespravno bez
prate}e dokumentacije i regulacionih planova sa veoma lo{om prate}om
infrastrukturom. Uzimaju}i u obzir ~iwenicu da su podru~je mjesne zajednice naseqavali
qudi iz razli~itih krajeva, tradicija i obi~aji su raznoliki. Stanovni{tvo je
dru`equbivo, sklono wegovawu obi~aja iz svoga kraja, te veselog temperamenta.
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
Podru~je mjesne zajednice naselio je veliki broj izbjeglih i raseqenih
lica, te se veliki broj lica na{ao u stawu socijalne potrebe.
Kulturolo{ki je vezano za zemqu, vjeru i otaxbinu sa velikim brojem
boraca u proteklom ratu, invalida i oko 50 poginulih boraca. Od
institucionalnih sistema funkcioni{e O[ Desanka Maksimovi} ,
po{ta, ambulanta porodi~ne medicine.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Za stanovni{tvo mjesne zajednice veliki problem predstavqa deponija
sme}a na kojoj se odla`e otpad sa cijele teritorije op{tine Bawa Luka, gdje
postoji organizovani odvoz otpada. Mjesna zajednica nema rije{en
kanalizacioni sistem, te se otpadne vode iz kanalizacije ~esto izlijevaju
po saobra}ajnicama. Problem predstavqa i bacawe sme}a u rijeku od
strane nesavjesnih gra|ana, iako Grad Bawa Luka uz pomo} mjesnog
stanovni{tva aktivno radi na ~i{}ewu i ure|ewu rije~nog toka. Postoje}a
infrastruktura je nedovoqna; slabo elektro-energetsko stawe, nedostatak
trafostanica, poru{ene bandere, nerije{eno vodosnabdijevawe i
kanalizaciona struktura, uske ulice i neprohodnost pojedinih puteva.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
drakuli}
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Nepostoje privredni i ekonomski resursi. U Drakuli}u je smje{tena
podru~na O[ \ura Jak{i} . Saobra}ajnicama kao i linijama javnog
autobuskog prevoza veoma dobro je povezana sa centralnim dijelovima
Grada Bawa Luka.
~elinac
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Predstavnici mjesne zajednice nisu naveli nikakve podatke o sociokulturnim karakteristikama zajednice.
Mjesna zajednica Drakuli} je relativno mlada mjesna zajednica. Nastala je
2007. godine izdvajawem iz mjesne zajednice Lazarevo 3. Trenutno broji
oko 8.000 stanovnika, a od 2007. godine ubraja se u u`e gradsko podru~je. U
posqedwih nekoliko godina broj stanovnika je udvostru~en sa daqom
tendencijom rasta. Dodjelom gra|evinskih paketa porodicama naselili su
je mla|i bra~ni parovi sa dvoje ili troje djece {kolskog uzrasta.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Na podru~ju ove mjesne zajednice izgra|ena je Spomen Kosturnica `rtvama
usta{kog pokoqa iz Drugog svjetskog rata, kao i spomen hram Sveti Georgije.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Kanalizaciona infrastruktura nije izgra|ena pa se shodno tome javqaju i
ekolo{ki problemi. Problem predstavqa o{te}ena elektro mre`a.
U narednom periodu planirana je izgradwa ambulante porodi~ne medicine,
osnovne {kole i obdani{ta, {to bi gra|anima olak{alo `ivot i
doprinijelo daqem razvoju i {irewu mjesne zajednice.
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
zalu`ani
~elinac
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Prisustvo preduze}a koja se bave proizvodwom betonskih i opekarskih
proizvoda Betonski proizvodi , TOP i Binis , proizvodwom sto~ne
hrane MB miks Slavni} , proizvodwom ~empresa tri rasadnika ukrasnog
biqa, proizvodwa lijekova Hemofarm , pekarskih proizvoda,
proizvodwom ~arapa Kvinteks . Pored toga u MZ, djeluju i veliki broj
privatnih prodavnica mje{ovite robe, diskonti, saloni namje{taja,
automobila, mnogobrojni ugostiteqski objekti, banke, apoteke, benzinska
pumpa, privatne stolarske radwe, pr`ionica kafe, veliko skladi{te
trgovinskog preduze}a Agrokrajina . Od sportskih klubova tu je FK
Mladost ; sportski aerodrom, a u okviru wega postoji i aero klub i dva
padobranska centra.
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Nalazi se na sjevernom dijelu Grada Bawa Luka i grani~i se sa op{tinom Lakta{i i
nekoliko mjesnih zajednica: [argovac, Lazarevo, ^esma i Drago~aj. Kroz mjesnu
zajednicu prolazi tranzitni put Bawa Luka - Gradi{ka (auto-put), kao i `eqezni~ka pruga
uskog kolosijeka Bawa Luka - Prijedor; prirodno je razdvaja na dva dijela i rijeka Vrbas,
kao i rijeka Drago~aj koja se ulijeva u rijeku Vrbas. Izgra|en je vise}i most preko rijeke
Vrbas i `eqezni most preko rijeke Drago~aj, vijadukt na auto-putu koji prelazi preko
`eqezni~ke pruge i rijeke Drago~aj i nadvo`wak preko auto-puta Bawa Luka - Gradi{ka
dug 117 m. MZ Zalu`ani ~ine naseqena mjesta Kuqani i Prije~ani i ostali dio ulica koje
2
pripadaju mjesnoj zajednici na prostoru od oko 10 km .
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Jedno od najstarijih naseqa u Gradu Bawa Luka. Do stambene izgradwe do{lo je poslije
zemqotresa, a zatim do velikog pro{irewa od 1995. godine kada je naseqe dobilo vi{e od
2.500 novih stambenih objekata u naseqima Kuqani i Prije~ani, ali i u ostalom dijelu MZ.
Brzom ekspanzijom zbog ratnih de{avawa, qudi su bili prisiqeni graditi stambene objekte
bez potrebne dokumentacije gdje se danas pojavquju veliki problemi. Napomiwemo da je u
naseqima Kuqani i Prije~ani ve}inom nastaweno izbjeglo i raseqeno stanovni{tvo.
Svake godine za Vaskr{wu sedmicu odr`ava se Vaskr{wi dje~iji folklorni koncert.
Stanovni{tvo je jako dru`equbivo, prete`no radni~kog seqa~kog
porijekla, kulturolo{ki vezano za zemqu, najve}i broj se okupqa oko
kulturnog umjetni~kog dru{tva Mladost koje broji 250 ~lanova, sa
sjedi{tem u Domu kulture. Na podru~ju MZ postoji srpska pravoslavna crkva
Uspewe presvete Bogorodice kao i podru~ne crkve u Kuqanima i
Prije~anima.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Ve}i dio podru~ja nema izgra|enu kanalizacionu mre`u nego septi~ke jame
koje nisu na propisan na~in napravqene pa se ~esto izlivaju; odlagawe
otpada u korita rijeka; problem odvoza sme}a u uskim nepristupa~nim
ulicama. Dodatni problem pravi i postojawe koko{iwaca i sviwaca kod
velikog broja doma}instava. Nerije{ena komunalna infrastruktura
vodovodna mre`a, elektro mre`a, javna rasvjeta, kanalizaciona mre`a,
neasfaltirani putevi.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
kme}ani
~elinac
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
poqoprivredom.
Klimatski uslovi su povoqni za sve grane poqoprivredne proizvodwe a
rijeka Gomionica pru`a idealne uslove za proizvodwu ribe. U
poqoprivrednoj proizvodwi mogu}e je razvijati i specijalizovanu
proizvodwu koja ukqu~uje sqede}e djelatnosti: intenzivna ratarska
proizvodwa, tov stoke, proizvodwa mlijeka, proizvodwa vo}a, proizvodwa
kupine i maline, proizvodwa ribe, prikupqawe {umskih plodova. Na
podru~ju ove MZ kao i u susjednim mjesnim zajednicama postoje dobri uslovi
za proizvodwu biolo{ki ~iste hrane jer je ovo podru~je ~isto i nezaga|eno,
a i zemqi{te koje dugo nije obra|ivano pru`a preduslove za ovu vrstu
proizvodwe. Podru~je je bogato {umskim plodovima od kojih izdvajamo
gqive, kupine, jabuke, kru{ke i sl.
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Predstavnici mjesne zajednice nisu naveli nikakve podatke o sociokulturnim karakteristikama zajednice.
Mjesna zajednica Kme}ani nalazi se 42 km zapadno od Grada Bawa Luka, obuhvata
zaseoke Batari, Milakovci, Marjanovi}i, Jelisavci, Davidovi}i, Lu`ije i
[obote. U centru MZ nalazi se manastir Gomionica izra|en u XIV vijeku. Kroz
teritoriju MZ proti~e gorwi tok rijeke Gomionice u koju se ulijeva ve}i broj bistrih
planinskih potoka. Reqef je uglavnom brdovit sa plodnom ravnicom. Na podru~ju MZ
danas `ivi oko 100 doma}instava od kojih su ve}ina stara~ka.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Put Kme}ani - Bawa Luka je modernizovan tek 2002. godine; prevoz putnika nije
obezbije|en da bi radnici mogli putovati na posao te su mla|i prinu|eni da se sele sa
sela u grad; nema organizovane poqoprivredne proizvodwe koja je jedina privredna
grana od koje stanovni{tvo mo`e da `ivi; nema izgra|ene vodovode koji bi zadovoqili
minimalne potrebe.
Tradicionalno u ovoj MZ stanovni{tvo se bavi ratarstvom, vo}arstvom I sto~arstvom. Do danas nema intenzivnije proizvodwe te se ista svodi za vlastite potrebe a
ve}i dio obradivog zemqi{ta je napu{ten jer nema mladih koji bi se bavili
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Nema izgra|ene infrastrukture; nema zemqoradni~ke zadruge koja bi
usmjerila poqoprivrednu proizvodwu; nema izgra|enih izleti{ta niti
objekata za mnogobrojne turiste koji posje}uju Manastir Gomionicu da bi
isti mogli vi{ednevno da borave na ovom podru~ju; nema otkupne stanice za
mlijeko. Ovakvo stawe na podru~ju MZ kod gra|ana koji su ostali da `ive
ovdje izaziva veliko nezadovoqstvo te se osje}aju zapostavqenim od strane
kako lokalne vlasti tako i Republike.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
kola
~elinac
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Na podru~ju mjesne zajednice nema razvijenih privrednih subjekata tako da
je to jedan od razloga nezaposlenosti stanovni{tva. Na podru~ju mjesne
zajednice je otvoreno nekoliko ugostiteqskih i trgovinskih radwi, a na
granici sa mjesnom zajednicom Rekavice otvorene su i dvije pilane koje
zapo{qavaju ve}inom mjesno stanovni{tvo. Na podru~ju mjesne zajednice
djeluje bora~ka organizacijam i mjesno Udru`ewe penzionera. Aktivno je i
nekoliko nevladinih organizacija. Najzna~ajniji ekonomski potencijal je
poqoprivredno zemqi{te koje je nezaga|eno pesticidima. Kao takvo mo`e
se iskoristiti za proizvodwu zdrave hrane. Uo~qivi su kapaciteti za
razvoj seoskog i etno turizma. Dio podru~ja mjesne zajednice obiluje i
{umama.
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Na podru~ju mjesne zajednice radi Osnovna {kola Petar Ko~i} kao i
podru~na {kola u Konotarima. Iste poha|a oko 180 |aka. Za potrebe
mjesnog stanovni{tva otvorena je ambulanta porodi~ne medicine i po{ta.
Smje{tena u jugozapadnom dijelu Grada Bawa Luka. Prema popisu iz 1991. godine
imala je 2.200 stanovnika. Spada u red najnaseqenih mjesnih zajednica jugozapadno
od centra Bawe Luke; smje{tena je na platou Mawa~e. Ulazi u regiju Zmijawe. Ve}im
dijelom mjesne zajednice prote`e se regionalni put Bawa Luka - ^a|avica koji je
nedavno asfaltiran. Zbog lo{e putne povezanosti do 80-ih godina i odlaska na
privremeni rad u inostranstvo, primjetno je bilo masovno odseqavawe
stanovni{tva iz mjesne zajednice kao i okolnih mjesnih zajednica.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Kao razlog nerazvijenosti mjesne zajednice mo`e se navesti ideolo{ka
opredjeqenost stanovnika, koja je bila suprotna idelogiji dr`ave 40-ih godina pa i
nadaqe sve do pada komunizma. Blago poboq{awe u razvoju mjesne zajednice
primjetno je u 80-im godinama kada se asfaltira dio regionalnog puta Bawa Luka ^a|avica i to do mjesne zajednice Kola. Bitno je ista}i da je u toku ratnih de{avawa
od 1991-1995. godine veliki broj vojno anga`ovanih stanovnika izgubio `ivot.
Stanovni{tvo mjesne zajednice Kola ~ine starosjedioci. Shodno prethodno
navedenom isti nastoje o~uvati i wegovati obi~aje svojih predaka.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Infrastruktura mjesne zajednice poslije rata je bila u veoma lo{em stawu.
Nedostajali su savremeni putevi, vodovodna mre`a, telefonska mre`a.
Pokrenuta je i incijativa za regulisawe vodosnabdijevawa stanovni{tva
uz finansijsku podr{ku Grada Bawa Luka. Vodovod je ve}im dijelom izgra|en
tako da bi mjesna zajednica do kraja godine trebala dobiti prikqu~ak na
gradski vodovod. U zadwih nekoliko godina zna~ajan dio lokalnih
nekatigorisanih puteva je modernizovan, a sve to ide u prilog nastojawima
da se zaustavi iseqavawe stanovni{tva i pokrene privredni razvoj.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
krmine
~elinac
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Kako se radi o brdsko-planinskoj teritoriji na kojoj nema nikakvih
privrednih kapaciteta, a i zemqi{te je po{te|eno raznih vje{ta~kih
|ubriva. Od prirodnih resursa {ume su bogatstvo koje nije iskori{teno na
najboqi mogu}i na~in. Izvori{te pitke vode Ga{i}vrela je potencijal
koji bi u narednom periodu trebao biti jo{ boqe iskori{ten. Po{to se
radi o velikim koli~inama pitke vode kojom se pomo}u vodovoda
snabdijevaju sve okolne mjesne zajednice, to je je samo mali dio vode koja sa
koristi sa ovog vrela dok mnogo ve}a koli~ina odlazi u rijeku Vrbas.
Podru~na {kola i mjesna zajednica su jedine institucije koje funkcioni{u
na teritoriji mjesne zajednice Krmine, a sve druge potrebe stanovni{tvo
rje{ava u Krupi na Vrbasu i Bawaluci.
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Smje{tena je ju`no od Bawa Luke, na udaqenosti od 25 km. To su uglavnom
brdsko planinski predjeli povr{ine od oko 50 km2. Teritorija MZ Krmine
okru`ena je planinama Osma~a i Tisovac, a rijeka Vrbas razdvaja je od
Krupe na Vrbasu. Mjesne zajednice sa kojima se grani~i su Krupa na Vrbasu,
Rekavice 2, Bo~ac, Agino selo, Quba~evo i Javorani koji teritorijalno
pripadaju Op{tini Kne`evo.
Mjesna zajednica broji oko 1.000 stanovnika, u ne{to vi{e od 200
doma}instava. Krmine ~ini {est podru`nica: Stra`benica, Lazi}i,
Bobi}i, Dowa Mala i Prwavor. Sve podru`nice su povezane dobrim putnim
komunikacijama. Sva doma}instva imaju pitku vodu i struju.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Po{to se radi o brdsko-planinskim predjelima, stanovni{tvo se uglavnom
bavi sto~arstvom.
Veliki problem za br`i razvoj mjesne zajednice predstavqa most na rijeci
Vrbas, kao i putna komunikacija izme|u Krupe na Vrbasu i Krmina. U
narednom periodu trebalo bi izna}i mogu}nosti da se sagradi novi most na
rijeci Vrbas, preko koga bi se mogao odvijati saobra}aj.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
karanovac
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Danas na podru~ju MZ Karanovac djeluje i radi nekoliko firmi, a od
sportsko-rekreativnih tu je fudbalski klub i rafting klub. Zatim, MU
penzinera, bora~ka organizacija, te mjesni odbori politi~kih partija.
[to se ti~e ekonomskih resursa, oni su zasnovani na prirodnim
bogatstvima.
~elinac
kne`evo
ribnik
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
Ve}ina stanovni{ta je lo{eg materijalnog stawa, a me|u wima naro~ito
penzioneri.
Pored navedenih organizacija tu je jo{i Osnovna {kola Milan Raki} i
podru~na ambulanta.
MZ Karanovac se nalazi ju`no od Grada Bawa Luka, smje{tena uz rijeku
Vrbas i Svrakavu, na magistralnom putu Bawa Luka - Jajce i regionalnom
putu Bawa Luka - Kne`evo. Ovu mjesnu zajednicu ~ine naseqa Jagare,
Ducipoqe gorwe i dowe, Karanovac i Bastasi.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Podru~je ove mjesne zajednice je bilo rijetko naseqeno sve do osamdesetih
godina, dok je poslije ratnih sukoba na ovamo sve gu{}e naseqeno. Ono
danas broji oko 1.300 stambenih jedinica.
Na ovom podru~ju `ivi oko 95% Srba i 5% Bo{waka i Hrvata. Raznolikost u
tradiciji i obi~ajima sva tri naroda se naro~ito ispoqava u vrijeme
vjerskih praznika.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Kako se na ovom podru~ju nalazi asfaltna baza i kamenolom ~esto dolazi do
stvarawa dima i pra{ine. Odvoz sme}a se vr{i jednom nedeqno ali ~esto
dolazi do nagomilavawa sme}a oko kontejnera. Velike probleme prave i
oborinske vode.
Prisutno je veliko nezadovoqstvo gra|ana pri gradwi i legalizaciji
stambenih objekata zbog neizgra|ene infrastrukture.
Nerije{ena infrastruktura, nezaposlenost, lo{a ekonomska situacija,
uslovi `ivota, nedostatak sportsko-rekreativnih objekata, kulturnih I drugih zbivawa su identifikovani problemi i potrebe ove mjesne zajednice.
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
ko~i}ev
vijenac
~elinac
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Od privrednih subjekata tu je {tamparija Glas srpske i djelimi~no
Kosmos ; brojne privatne radwe ugostiteqsko-trgova~kih i uslu`nih
djelatnosti kao {to su saloni namje{taja, kafi}i, prodavnice. Od
obrazovnih subjekata tu su Osnovna {kola Jovan Jovanovi} Zmaj , Centar
Za{titi me i Dje~iji dom Rada Vrawe{evi} . Potrebno je izgraditi
dje~iji vrti}, dom kulture, te adaptirati i prilagoditi zgradu mjesne
zajednice. Na podru~ju mjesne zajednice aktivan je fudbalski klub BSK , a
od zdravstvenih ustanova ambulanta porodi~ne medicine koja ne
zadovoqava potrebe stanovni{tva. Infrastruktura je u veoma lo{em
stawu, naro~ito u dijelu [ibova gdje nije rije{eno pitawe pitke vode i
vodosnabdijevawa.
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
S obzirom da je u pitawu podru~je gradskog, prigradskog i seoskog tipa
evidentan je veliki broj socijalno nezbrinutih kategorija stanovni{tva iz
reda raseqenih i izbjeglih lica i penzionera, te zavisnika od narkotika.
Nalazi se u jugozapadnom dijelu Grada Bawa Luka. ^ini je 36 ulica koje se
prostiru na teritoriji oko 8 km2. Smje{tena je na obali Vrbasa. Prostire
se preko tranzita, Trla do [ibova, i grani~i sa mjesnim zajednicama
Bulevar, Pobr|e, Lau{, Srpske Toplice i Obili}evo. Na prostoru mjesne
zajednice Ko~i}ev Vijenac nastaweno je oko 13.000 stanovnika, od ~ega je
1.300 penzionera.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Postoji od samog po~etka izgradwe i urbanizacije Grada Bawa Luka.
Doseqavawem izbjeglih i raseqenih lica kao i lica sa sela prisutna je
urbanizacija na podru~ju preko tranzita (Trla i [ibovi), kao i u gradskom
dijelu mjesne zajednice. Oko 60% stanovni{tva naseqeno je u privatnim
ku}ama, a 40 % u zgradama. Kako mjesna zajednica ima karakteristike
gradske, prigradske, a dijelom i seoske mjesne zajednice mo`e se re}i da je
to ~ini posebnom i vrlo slo`enom u pogledu tradicije, navika, obi~aja,
potreba i interesa. 2006. godinu obiqe`io je po~etak gradwe pravoslavne
crkve u ulici Radoja Domanovi}a i vra}awe starih obi~aja i tradicije.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Veliki problem i potencijalni izvor zaraze je i nerije{ena kanalizaciona
infrastruktura naseqa Trle koja je svedena u mo~ila biv{e fabrike lana.
Prisutno je nezadovoqstvo gra|ana lo{im ekonomskim i socijalnim uslovima `ivota nastalim usqed nezaposlenosti i nemogu}nosti rje{avawa osnovnih `ivotnih problema; nerije{ena infrastruktura, nedostatak kulturnih
i sportskih sadr`aja, ra{irenost narkomanije.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
krupa
na vrbasu
~elinac
kne`evo
ribnik
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Vrbas, Krupsko poqe i planina Mawa~a su velika prirodna bogastva koja
pravilnim kori{tewem pru`aju velike mogu}nosti za ekonomski razvoj
Krupe na Vrbasu. Usmjeravawem sredstava u razvoj infrastrukture u
znatnoj mjeri poboq{ani su uslovi za `ivot na selu uz prirodna bogastva
koja ima Krupa na Vrbasu. Krupa na Vrbasu spada u biser ekolo{kog i
turisti~kog potencijala Grada. U narednom periodu turizam bi trebao da
bude nosilac br`eg ekonomskog razvoja. Pored turizma u Krupi na Vrbasu
ima i nekoliko mawih privatnih preduze}a koja zapo{qavaju radno
sposobno stanovni{tvo. Pored ovih mawih preduze}a postoje i tri
ribwaka za uzgoj konzumne pastrmke, nekoliko farmi za uzgoj sviwa i koka
nosiqa. Veliki broj doma}instava za svoje potrebe proizvodi hranu od koje
bi u narednom periodu znatan dio trebao da na|e svoje mjesto na tr`i{tu
po{to se radi o veoma kvalitetnim proizvodima kao {to su: p{enica, med,
meso, mlije~ni proizvodi itd.
mrkowi} grad
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
Географско-демографске карактеристике заједнице
2
MZ Krupa na Vrbasu smje{tena je ju`no od Bawa Luke, na udaqenosti od 25 km a povr{ina teritorije je oko 60 km2. Granicu mjesne zajednice sa isto~ne strane ~ini rijeka
Vrbas, a sa jugozapadne i sjeverozapadne strane obronci planine Mawa~a. Susjedne
mjesne zajednice koje su naslowene na teritoriju MZ Krupa na Vrbasu su: Krmine,
Rekavice 2, Kola, Stri~i}i i Surjan koji teritorijalno pripada Mrkowi} Gradu.
Krupa na Vrbasu trenutno ima oko 2.000 stanovnika koji `ive u vi{e od 500
doma}instava koja su smje{tena u {est podru`nica: Poqe, Zidina, Rijeka,
Racune, Ledenice i Serexani. Od ukupnog broja stanovnika, 200 lica su
penzioneri, a osnovnu {kolu poha|a oko 300 u~enika od I do IX razreda.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
MZ put se pomiwe u XII vijeku, kroz teritoriju ove mjesne zajednice proti~u dvije
rijeke, Vrbas i Krupa, a okru`ena je obroncima planine Mawa~e. Kroz istoriju a i
danas bila je veoma interesantna za sve one koji su prolazili i zadr`avali se na
wenoj teritoriji. I danas su vidqivi ostaci raznih civilizacija poput Greben
Grada koji je smje{ten na ju`noj strani Krupe na Vrbasu, manastir posve}en
Svetom proroku Iliji koji je sagra|en krajem XIII vijeka, stare crkve brvnare,
vodenica na slapovima rijeke Krupe i drugi spomenici koji svjedo~e o burnoj
istoriji ovog mijesta. Krupa na Vrbasu do 1961. godine tertorijalno je bila
organizovana kao op{tina koja je imala preko 20.000 stanovnika.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Prepreke koje mogu da zaustave daqi razvoj ove mjesne zajednice su
izgradwa hidrocentrala na rijeci Vrbas {to bi u znatnoj mjeri uticalo na
klimatske promjene, a samim tim i na `ivotnu sredinu. Ve}ih sukoba u ovoj
mjesnoj zajednici nema a mawi problemi postoje samo sa ve} poznatim
pojedincima.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
lau{ 1 i 2
~elinac
kne`evo
ribnik
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Nalazi se na jugozapadnom dijelu Grada Bawa Luka, izgra|eno u kotlini
dviju planinskih obronaka Pavlovca sa lijeve i Paprikovca sa desne
strane. Sredinom naseqa izgra|en je regionalni put Bawa Luka - Bronzani
2
Majdan uz korito rijeke Crkvene. Naseqe se prostire povr{inom od 12 km
i ve}inom je brdovitog terena.
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
U periodu 70-ih godina pro{log vijeka formirana su preduze}a Usluga ,
Sintetik , Jadranka i Ko`ara Lau{ . Niti jedna od wih vi{e ne radi.
Danas postoji vi{e privatnih firmi uslu`nog karaktera sa 5-10
zaposlenih. Nema kulturnih ustanova i organizacija; od sportskih klubova
tu je [ahovski klub Lau{ i FK Lau{ ; gotovo sve politi~ke partije imaju
svoje organizacije. U mjesnoj zajednici djeluje i mjesno udru`ewe
penzionera koje broji 1.300 ~lanova, tako|e postoji Mjesna bora~ka
organizacija. U nasequ postoje dvije mjesne zajednice Lau{1 i 2.
Ekonomski resursi su neispitani. Vjerovatno postoje naslage i mogu}nosti
eksploatacije rude i ugqa, ali zbog blizine grada i iz razloga urbanizacije
naseqa odustalo se od daqe eksploatacije. Jo{ uvijek postoje planta`e koje
su vlasni{tvo Agroprometa koje su davno zasa|ene ali novim Regulacionim planom iste se gase.
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
Prete`no radni~ko naseqe seqa~kog porijekla; polo`aj i jeftinija
stambena izgradwa doveli su veliki broj izbjeglica i raseqenih lica koji
su se tu nastanili. Karakteristika je i prisustvo velikog broja kineskih
dr`avqana koji su uz glavnu ulicu na{li veliki broj jeftinih poslovnih
prostora. Veliki broj pomo}nih objekata i stanova za izdavawe koji su
najjeftiniji u gradu doveli su i veliki broj podstanara.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Jedno je od najstarijih naseqa grada; intenzivnija stambena izgradwa
zapo~ela poslije zemqotresa 1969. godine sa oko 3.000 porodi~nih ku}a,
najve}im dijelom bez ikakve dokumentacije i regulacionih planova sa veoma
lo{om prate}om infrastrukrurom, tako da i danas imamo dijelove naseqa
gdje nije rije{ena vodovodna i kanalizaciona mre`a. Po{to se radi o
stanovni{tvu seoskog porijekla koje svoje korijene vodi iz gorwih
planinskih krajeva, iz navedenog proizilazi wihova navika za obila`ewem
narodnih zborova, vole narodnu izvornu pjesmu.
Brdovit teren, uske ulice sa velikim nagibom, tako da postoji ve}i dio
naseqa gdje ne funkcioni{e odvo|ewe sme}a i krupnog otpada; dijelovi
naseqa nemaju izgra|enu kanalizaciju, veliki problem su i oborinske vode.
Jedan dio naseqa nema gradsku vodovodnu mre`u, a dodatni problem je i
deponija zelene poko{ene trave. Nerije{ena infrastruktura: ja~ina
elektri~ne energije, kanalizacije, vodovoda, nerije{enih uskih
saobra}ajnica. Saobra}ajni kolaps u glavnoj Kara|or|evoj ulici i neki
drugi problemi mogli bi izazvati otpor i bojkot rada mjesnih i gradskih
organa i organizacija.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lazarevo 1
lakta{i
sanski
most
~elinac
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Osnovna karakteristika je da je ovo industrijska zona. Na ovom prostoru su:
Nova pijaca, ^isto}a, GP Put , Po{ta 2, Nova `eqezni~ka stanica, Autobuska stanica, Gra|a, Metal, Sintelon, Vrbas, Vitaminka, Nova sirovina,
Lada auto, Nezavisne novine, Ambulanta porodi~ne medicine sa vi{e timova
qekara, Zavod za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju Dr. Miroslav
Zotovi} , Jel{ingrad, TAS, Poqoprivredni institut, Zoolo{ki vrt, Pivara,
banke, trgova~ke i ugostiteqske radwe. Tu je i Plavi most sagra|en 2005.
godine u Trapistima na rijeci Vrbas. Do 1969. godine postojala je hidrocentrala u Trapistima, na rijeci Vrbas, snage 12 megavata koja je Grad Bawa
Luku snabdijevala strujom . Zemqotres je sru{io branu. Bilo je poku{aja da se
rekonstrui{e ali do realizacije nije do{lo. Naseqe je prepoznatqivo po
monta`nim barakama izgra|enim poslije zemqotresa za stanovawe.
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
2
Obuhvata povr{inu od 5 km , zahvata ravni~arski dio grada, broji oko
11.000 stanovnika. Zapadnom stranom grani~i se sa mjesnom zajednicom
Lazarevo 2, sjevernom sa mjesnom zajednicom Zalu`ani, sa istoka rijekom
Vrbas sa mjesnom zajednicom ^esma, a na jugu sa mjesnom zajednicom Nova
Varo{. Kroz mjesnu zajednicu proti~e rijeka Vrbas. Na podru~ju mjesne
zajednice `ive qudi razli~tih nacionalnih i religijskih opredjeqewa. Ima
i razli~ite rasne pripadnosti.
Veliki problem naseqa je nedostatak kulturnih objekata kao {tu su:
bioskopi, pozori{ta, muzeji, galerije, biblioteke, ~itaonice i dr. Od
politi~kih struktura isti~u se mjesni odbori svih aktivnih politi~kih
partija. Kada je rije~ o vjerskim objektima postoji srpska pravoslavna
crkva u Perduvima i katoli~ka crkva u Trapistima. Tu su tri {kole:
Gra|evinska, Hemijska i O[ Borislav Stankovi} , koja je prepoznatqiva u
regionu po odli~no organizovanim turnirima i ostalim sportskim
aktivnostima, te kao eksperimentalna {kola. Pri mjesnoj zajednici djeluje
i mjesna bora~ka organizacija, Udru`ewe penzionera i Crveni krst.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Raniji naziv mjesne zajednice Buxak preimenovan je u Lazarevo. Tradicija,
navike i obi~aji datiraju iz daleke pro{losti, a narod ovog naseqa ih i
danas upra`wava i ~uva od zaborava. Dolaskom velikog broja stanovnika
iz razli~itih krajeva osje}a se razli~itost obi~aja i svako `eli da zadr`i
svoje navike, tradiciju, obi~aje. U zajednici se te`i dobrim me|uqudskim
odnosima, miru i toleranciji. Vi{e nego ranije qudi posje}uju vjerske
objekte, sve je vi{e vjernika.
Veliki dio naseqa ove mjesne zajednice nema izgra|enu kanalizacionu
mre`u. Koriste se septi~ke jame; rje{avawe stanovawa dok se ne izgrade
novi stambeni objekti; izuzetno niska stopa zaposlenosti stanovni{tva i
lo{a materijalna situacija ve}ine stanovnika, pogotovo penzionera;
nedostatak kulturnih institucija, igrali{ta za djecu, vrti}a, sportskorekreativnih terena, prostorija gdje bi mladi provodili slobodno vrijeme
radi sticawa novih znawa.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
lazarevo 2
~elinac
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Najrazvijeniji je tercijarni privredni sektor, i to trgova~ka i
ugostiteqska djelatnost; izuzetno nerazvijena industrija. Tu je preduze}e
koje se bavi preradom i obradom stakla, jedan od biv{ih privrednih
giganata Kristal . Politi~ke partije djeluju kroz svoje mjesne odbore.
Sportski kolektivi su OFK Omladinac i TK Me~ bol , koji mnogo pa`we
poklawa radu sa najmla|im kategorijama i koji je prepoznatqiv u regionu po
odli~no organizovanim turnirima za ove kategorije. Kada je rije~ o
religijskim objektima, neposredno pored stadiona OFK Omladinac ,
prije nekoliko godina izgra|ena je crkva Lazarica sa prate}im
objektima.
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
2
Povr{ine od oko 4 km ; u ~isto ravni~arskom dijelu grada na wegovoj sjevernoj strani; broji oko
7.500 stanovnika. Multikulturalnost je jedna od wenih karakteristika jer ovdje `ive qudi
razli~itog nacionalnog i religijskog opredjeqewa, kao i razli~ite rasne pripadnosti. Zapadna
strana grani~i sa MZ Drakuli}, ju`na strana sa MZ Rosuqe, isto~na sa MZ Lazarevo 1. Ova
mjesna zajednica ima nekoliko relativno ve}ih poqoprivrednih povr{ina koje se redovno
obra|uju. Kroz wu proti~e rje~ica [iroka.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Izgradwa monta`nih stambenih objekata (baraka) izvr{ena je nedugo nakon zemqotresa 1969.
godine. Od tada je primjetna i ve}a izgradwa ku}a i konstantno pove}an priliv stanovni{tva.
Nakon zavr{etka otaxbinskog rata, demografska struktura stanovni{tva je znatno izmijewena;
dotada{we ime Buxak mijewa se u Lazarevo. U posqedwih nekoliko godina izgra|ene su i prve
stambene zgrade (vi{espratnice). U qetwem periodu se odr`ava teniski turnir me|unarodnog
karaktera za mla|e kategorije na terenima TK Me~ bol (Match Ball). Ni navika dr`awa ku}nih
qubimaca ovdje nije nepoznanica, a naro~ito pasa. U ranim ve~erewim satima na ulicima je
uobi~ajeno prisustvo ne{to ve}eg broja {eta~a, a na fudbalskom igrali{tu sportista. Te`i se
izgradwi dobrih me|ususjedskih odnosa i tolerantne atmosfere (npr. navika pozdravqawa,
zajedni~ka dru`ewa i sl.)
Na teritoriji mjesne zajednice egzistiraju dvije vaspitno-obrazovne
ustanove. To su O[ Ivan Goran Kova~i} i Poqoprivredna {kola. Mjesni
odbori nekolicine parlamentarnih stranaka postoje u ovoj zajednici. A
tako|e svoje mjesne organizacije imaju i borci, invalidi, penzioneri.
Nakon reorganizacije vojske jedan od preostalih vojnih objekata nalazi se
ovdje, a to je kasarna Kozara . Tako|e na tlu mjesne zajednice Lazarevo 2,
smje{ten je i Republi~ki hidrometeorolo{ki zavod Republike Srpske.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Nezaposlenost, nepostojawe izdvojenih organa Gradske uprave; nedostatak
kulturnih institucija, igrali{ta za djecu (vrti}a). Postoje i zahtjevi mladih
qudi ali i ostalih gra|ana za dobijawe prostorija za slobodno vrijeme,
sticawe novih znawa, organizovawe radionica i kurseva, i organizovawe
dramske, literarne i muzi~ke sekcije.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
quba~evo
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Danas se u centru sela nalazi firma Drvorez d.o.o. koja zapo{qava 50
qudi iz Quba~eva i 30 iz okolnih naseqenih mjesta. Od kulturnih ustanova
tu je pomenuto Zavi~ajno dru{tvo i KUD Srpski vitezovi .
[to se ti~e ekonomskih resursa, tu su Kozaraputevi i Kameni agregati ,
I jo{ Drvorez d.o.o.
~elinac
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
MZ Quba~evo se nalazi ju`no od Grada Bawa Luka, a prote`e se ispod
planine Osma~e, iznad kawona rijeke Vrbas. Ispod samog naseqa
Quba~eva na udaqenosti od 3 km prote`e se regionalni put Bawa LukaKne`evo. Broji oko 120 stanovnika.
MZ organizuje svoj rad putem izabranog Savjeta na zboru gra|ana, zatim
Zavi~ajno dru{tvo koje ima svoju Skup{tinu i KUD koji ima svoje
rukovodstvo. U MZ postoji MO boraca, kao i politi~ke partije koje
okpuqaju gra|ane preko mjesnih odbora. Osim navedenog, tu je i O[ Milan
Raki} .
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Mjesna zajednica je sastavqena od zaseoka Glama~ani, ^ekina Brda,
Vrawe{ Mala, Rudine, Kr~ma i Grabe`. Ovo mjesto je bilo bez vode sve do
zavr{etka izgradwe vodovoda 2000. godine, pa se u me|uvremnu dosta
stanovni{tva raselilo.
U ovoj MZ `ive isqu~ivo Srbi. Obi~aje, tradiciju, kulturu ali i sport
~uvaju Zavi~ajnim dru{tvom Osma~a .
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Kako se radi o ruralnom podru~ju koje nema rije{enu infrastrukturu,
postoji veliki broj prepreka za ostvarivawa normalne komunikacije sa
okolnim mjestima. Postoji nezadovoqstvo zbog nedovoqnih ulagawa Gradske
uprave na ovom podru~ju. Eventualni uzroci konflikta su lo{a ekonomska
situacija, nerije{ena infrastruktura, nepostojawe sportskih terena i
kulturnih manifestacija na podru~ju mjesne zajednice i sl.
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
motike
~elinac
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Od kulturno-sakralnih objekata ni{ta nije sa~uvano, mada postoje podaci
da ih je bilo. Stanovni{tvo se ve}inom bavi zemqoradwom za vlastite
potrebe. U posledwe vrijeme primjetan je i posrast sto~arstva - formirano
je nekoliko farmi za uzgoj sviwa i krava. Na teritoriji mjesne zajednice
smje{tena je podru~na osnovna {kola, Milo{ Crwanski do petog razreda
koju poha|a 90 u~enika.
Kako je mjesna zajednica seoskog tipa, kapaciteti su u ulagawu i razvoju
zemqoradwe i sto~arstva. Trenutno za veliki broj stanovnika mjesne
zajednice to su jedini izvori prihoda.
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
5-6 km udaqena od centra Grada Bawa Luka. Seosko je podru~je koje grani~i
sa mjesnim zajednicama Srpski Milanovac, Drago~aj, Bistrica, Sara~ica i
Petri}evac. Prostire se na povr{ini od oko 40 km2, a nastawuje je preko
2.000 stanovnika u oko 500 doma}instava.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Prema podacima kojima raspola`emo, mjesto Motike je postojalo jo{1630.
godine, a u wemu je `ivjelo oko 700 stanovnika katolika. Ovo podru~je
podjednako je naseqavalo stanovni{tvo pravoslane i katoli~ke
vjeroispovijesti. 40-ih godina desio se masovni pokoq pravoslavaca tako
da je mjesna zajednica brojala svega 20 pravoslavnih doma}instava.
Posledwi rat uslovio je iseqavawe stanovni{tva katoli~ke
vjeroispovjesti i naseqavawe od strane pravoslavnog stanovni{tva koje na
podru~je mjesne zajednice dolazi zamjenom stambenih objekata.
Kako se u 90% slu~ajeva radi o licima koja su se usqed ratnih de{avawa
naselila sa podru~ija Hrvatske, odre|eni broj nije stambeno zbrinut te
nastawuje ku}e koje su u tu|em vlasni{tvu `ive}i ispod nivoa materijalne
egzistencije. Shodno prethodno navedenom isti se obra}aju Centru za
socijalni rad radi ostvarivawa prava iz oblasti socijane za{tite.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Lo{i ekonomski i socijalni uslovi `ivota nastali usqed nezaposlenosti i
nemogu}nosti rje{avawa osnovnih `ivotnih problema. Problem
predstavqa i nerije{eno pitawe vodosnabdijevawa okolnih zaseoka koji
pripadaju mjesnoj zajednici, rekonstrukcija saobra}ajnice, te dotrajale
niskonaponske elektro mre`e. Nezaposlenost, lo{a ekonomska situacija,
nerije{ena infrastruktura, nedostatak kulturnih i sportskih subjekata i
sadr`aja, te mala ulagawa u postoje}u infrastrukturu uslovqavaju da
gra|ani ove mjesne zajednice koja je u neposrednoj blizini centra grada
`ive nerazvijenim seoskim `ivotom.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
mi{in
han
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
U mjesnoj zajednici nema radnih organizacija ili nekih preduze}a. Ima {est
trgovina, tri kafe bara, jedna osnovna {kola sa 160 u~enika. U jednom
objektu je smje{tena ambulanta porodi~ne medecine i mjesna zajednica. Od
ekonomskih resursa i potencijala postoji samo zemqi{te za razvoj
poqoprivredne proizvodwe, kao i {uma koja je vi{e u dru{tvenom, a mawe u
privatnom vlasni{tvu. Drugih resursa nema. Poqoprivreda je slabo
razvijena po{to je ve}ina izbjeglog stanovni{tva uglavnom stara i
siroma{na.
~elinac
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
MZ Mi{in Han nalazi se na zapadnom dijelu Grada Bawa Luka, uz regionalni put Bawa Luka
- Prijedor od Prijakovaca do Potkozarja ispod Bobije, podno`je Kozare, kuda prolazi
`eqezni~ka pruga Doboj - Bawaluka - Novi Grad. Kroz mjesnu zajednicu prolazi rje~ica
Iva{tanka, a granicom Mi{in Hana i [imi}a prolazi rje~ica Bukovica. Susjedne mjesne
zajednice su: Drago~aj, Prijakovci, Potkozarje i [imi}i. Jednim dijelom je smje{tena u
ravnici, jednim na bla`em nagibu, a jednim na brdskom podru~ju. Od centra grada Bawa Luka
udaqena je 18 km. Sa gradom je dobro povezana `eqezni~kim i drumskim saobra}ajem.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Mi{in Han, ranije zvan Dowa Ivawska, staro je naseqe koje nosi ime po poznatom trgovcu
Mi{i koji je dr`ao han. Do zadweg rata ve}insko stanovni{tvo je bilo hrvatsko. Sada je
ve}insko srpsko stanovni{tvo, koje `ivi u zamijewenim ku}ama, svojim, novonapravqenim
ili u hrvatskim ku}ama, po ugovoru pod kirijom i zakupom. Ima dosta zatvorenih praznih
ku}a kao i devastiranih. U posqedwe vrijeme pove}ava se broj povratnika. Sada{we
stanovni{tvo koje `ivi u mjesnoj zajednici je iz vi{e op{tina izbjeglo u toku rata. Kako je
ve}ina stanovni{tva do{la iz raznih krajeva obi~aji i navike su raznoliki. Uglavnom se
radi o seoskom stanovni{tvu.
Radi se o seoskoj mjesnoj zajednici gdje su uglavnom naseqena izbjegla i
raseqena lica iz 20 op{tina sa prostora biv{e Jugoslavije. Mjesnu
zajednicu ~ini devet podru`nica sa 520 doma}instava i 1.850 stanovnika.
Od toga je 200 doma}instava u kojima `ive penzioneri, porodice palih
boraca i RVI. Na podru~ju mjesne zajednice postoje dvije crkve, katoli~ka i
pravoslavna. Postoje dva pravoslavna i vi{e katoli~kih grobqa u kojima su
i kapele.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Ova mjesna zajednica je bila jedna od najnaprednijih u predratnom periodu.
Problem vodosnabdijevawa, dotrajala niskonaponska elektro mre`a, kao
i slab napon elektri~ne energije, nerije{eno pitawe otpadnih voda, {to
dovodi do ~estih konflikata me|u stanovnicima. Nerazvijena
infrastruktura u mjesnoj zajednici kao i neosvjetqenost mjesne zajednice, a
posebno na va`nijim mjestima zbog ~ega dolazi do kra|a. Postoji i niz
drugih uzroka kao {to su npr. sporo ili nikakvo rje{avawe zahtjeva gra|ana
koje upu}uju preko mjesne zajednice na institucije i organe.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
nova
varo{
~elinac
kne`evo
ribnik
mrkowi} grad
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Stambeni objekti u MZ Nova Varo{ su pola u dru{tvenom, a pola u privatnom
vlasni{tvu. Na ovom podru~ju pored mjesne ambulante Nova Varo{ koja
pokriva potrebe stanovni{tva MZ Nova Varo{, MZ Rosuqe kao i MZ Centar
2, postoji i apoteka, odjeqewe za vakcinaciju djece, stomatolo{ka slu`ba,
istureno odjeqewe po{te, O[ Georgi Stojkov Rakovski sa 1.200 u~enika,
Prirodno-matemati~ki fakultet sa 900 studenata. Na ovom podru~ju tako|e
se nalazi objekat Telekoma, Direkcija za privatizaciju RS, Zelena pijaca
gradske Tr`nice Bawa Luka, kao i preko stotinu privatnih radwi
ugostiteqskih objekata.
Na podru~ju MZ Nova Varo{ djeluju organi mjesne zajednice, tj. Savjet mjesne
zajednice, Udru`ewe boraca otaxbinskog rata, Udru`ewe boraca Drugog
svjetskog rata, Udru`ewe porodica poginulih boraca, Udru`ewe invalida
rata, Udru`ewe penzionera, Mjesni odbor Crvenog krsta, Savez `ena
Pravo `ena . U samim prostorijama mjesne zajednice nalazi se i Spomen
soba poginulim borcima otaxbinskog rata. Aktivnosti skoro svih politi~kih
starnaka, tj. wihovih mjesnih odbora odvija se u prostorijama MZ.
Географско-демографске карактеристике заједнице
Mjesna zajednica Nova Varo{je gradska mjesna zajednica. Iako smje{tena
na povr{ini od samo 0,5 km2. Mjesna zajednica broji oko 6.500 stanovnika,
od kojih je 600 penzionera, 900 boraca otaxbinskog rata, 58 porodica
poginulih boraca, 61 invalid rata. Stanovni{tvo je uglavnom zaposleno u
privredi i vanprivrednim djelatnostima.
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
Na podru~ju MZ Nova Varo{ trenutno ima veliki broj nezaposlenih lica o ~emu ne postoje broj~ani pokazateqi. Preko 100 korisnika prima usluge Centra za socijalni rad i Crvenog krsta kao trajne ili povremene kategorije.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Mjesna zajednica spada u jedno od najstarijih naseqa u gradu i stanovni{tvo je
uglavnom domicilno, premda je tokom rata odre|en broj stanovnika odselio
mijewaju}i imovinu. Kao jedno od najstarijih gradskih podru~ja uslovi
stanovawa se veoma dobri sa urbanim stilom `ivota. Tradicija u ovoj mjesnoj
zajednici je raznolika, mje{avina je raznih kultura i obi~aja prilago|ena
gradskom stilu `ivota.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Sve postoje}e prepreke mogle bi se rije{iti izgradwom novog objekta mjesne
zajednice; trajno rije{iti pitawe Zelene pijace u nasequ; izgraditi
ulazno-silazne rampe u ambulanti Nova Varo{ za osobe sa invaliditetom;
izvr{iti popravku – sanirawe svih ulica kao i uklawawe arhitektonskih
barijera uz optimalizaciju re`ima saobra}aja u nasequ.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
obili}evo 1
~elinac
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Na podru~ju mjesne zajednice nema preduze}a. Privreda je organizovana
kroz postojawe zanatskih radwi, ugostiteqskih objekata i trgova~kih
radwi. Na teritoriji mjesne zajednice Obili}evo 1 smje{tena je sportska
dvorana Obili}evo u okviru koje je otvorena biblioteka. Tako|e je tu i Univerzitetski centar sa Pravnim, Ekonomskim, Ma{inskim, Poqoprivrednim, [umarskim i Medicinskim fakultetom. Na wenom podru~ju djeluje i
Sredwo{kolski dom kao i O[ Petar Petrovi} Wego{ , sredwa Ugostiteqsko-trgova~ka {kola, Institut za ispitivawe materijala, ambulanta porodi~ne medicine i Klinika za psihijatriju. Pri mjesnoj zajednici djeluje
mjesno Udru`ewe penzionera koje broji oko 1.300 penzionera kao i
Bora~ka organizacija.
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
U sportskoj dvorani odr`avaju se brojna sportska takmi~ewa i kulturni
doga|aji.
Prote`e se sa desne strane rijeke Vrbas, od Gradskog mosta do mosta
Venecija.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Mjesna zajedica Obili}evo 1 je novoformirana mjesna zajednica nastala
podjelom MZ Obili}evo na MZ Obili}evo 1 i Obili}evo 2. Do rata bila je
poznata po imenu Mejdan nakon ~ega je dobila ime Obili}evo. Do
zemqotresa 1969. godine naseqe su sa~iwavali privatni stambeni objekti,
a poslije zemqotresa po~iwe se sa gradwom stambenih zgrada, tako da je
danas ve}i broj stanovni{tva nastawen u stambenim zgradama.
Prepreke u realizaciji aktivnosti se manifestuju u pogledu nezadovoqstva
gra|ana lo{im ekonomskim i socijalnim uslovima `ivota nastalih usqed
nezaposlenosti i nemogu}nosti rje{avawa osnovnih `ivotnih problema.
Uzroci me|uqudskih konflikata me|u stanovni{tvom naj~e{}e su
nezaposlenost, lo{a ekonomska situacija, nedostatak kulturnih i sportskih
sadr`aja, ra{irenost narkomanije.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
obili}evo 2
~elinac
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Na podru~ju mjesne zajednice do rata je radila tvornica obu}e Bosna i
tvornica konfekcije Blik . Tvornica Bosna transformisana je u Bemu
koja radi sa dijelom kapaciteta. Privreda je organizovana kroz postojawe
zanatskih radwi, ugostiteqskih objekata i trgova~kih radwi. Na podru~ju
mjesne zajednice egzistira FK Naprijed . U toku je izgradwa i pravoslavne
crkve.
Skoro sve politi~ke stranke na podru~ju mjesne zajednice imaju svoje mjesne
odbore, a pri mjesnoj zajednici djeluje i Udru`ewe penzionera koje broji
oko 1.400 ~lanova i Bora~ka organizacija. U neposrednoj blizini jednog od
prvih izgra|enih mostova, Zeleni most , nalazi se zna~ajan potencijal za
smje{taj i boravak starih lica (Dom penzionera) koji }e uskoro biti u fazi
rekonstrukcije
kne`evo
ribnik
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Gradska mjesna zajednica Obili}evo 2 prote`e se sa desne strane rijeke
Vrbas. Grani~i sa mjesnim zajednicama Obili}evo 1, Srpske Toplice i
Star~evica. Na podru~ju mjesne zajednice `ivi oko 12.000 stanovnika.
Gradsko je podru~ije, ali jednim dijelom obuhvata i prigradska naseqa i to
ulice Orlova~ki put, Put bawalu~kog odreda i Star~evica.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Do rata je bila poznata po imenu Mejdan nakon ~ega dobija ime Obili}evo.
Do zemqotresa 1969. godine naseqe su sa~iwavali privatni stambeni
objekti, a poslije zemqotresa po~iwe se sa gradwom stambenih zgrada, tako
da je danas ve}i broj stanovni{tva nastawen u stambenim zgradama.
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
Na podru~ju ove mjesne zajednice egzistira zna~ajan broj nevladinih
organizacija, tu je i defektolo{ko savjetovali{te, te stadion na kojem se
odr`avaju koncerti i sportska de{avawa.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Uzroci me|uqudskih konflikata naj~e{}e su nezaposlenost, lo{a ekonomska situacija, nedostatak kulturnih i sportskih sadr`aja, ra{irenost narkomanije.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
pavi}i
~elinac
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Od privrednih subjekata djeluje ekonomija Mawa~a i maliwak u Vilusima
koji je privatno vlasni{tvo. Na teritoriji mjesne zajednice nalazi se
kasarna Mawa~a, a u Dobrwi edukativni centar za razvoj unapre|ewe sela,
jezero Dobrwa, maliwak u Vilusima, mjesni odbor SNSD, te pravoslavna
crkva u [qivnu. Djeluju i dvije podru~ne {kole. Ekonomski resursi su
neispitani. Kako je zemqi{te nezaga|eno pretpostavqa se da bi postojali
uslovi za uzgoj qekovitog biqa. Sjeverozapadni dio mjesne zajednice
obiluje vodenim resursima koji su neiskori{teni (vrelo Gomionica i
Bijelo vrelo u Radmani}ima, Crno vrelo kod Vilusa, vrelo Vu~aj u
Pavi}ima, Kadino vrelo u Kadinoj Vodi i Mocowska vrela u [qivnu.
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Smje{tena na jugozapadnom dijelu op{tine Bawa Luka. ^ine je sela Pavi}i, Vilusi,
Dobrwa, Kadina voda, [qivno i Radmani}i sa svojim zaseocima, grani~i sa
teritorijom op{tina Sanski Most i Ribnik na jugozapadu, sa mjesnom zajednicom
Stri~i}i na jugoistoku, te na sjeveru sa mjesnim zajednicama Kola i Kme}ani. Ve}im
dijelom podru~je mjesne zajednice je brdovito, sa prosje~nom nadmorskom visinom od
500 m. Od istoka do zapada prote`e se u du`ini 17 kilometara, a od juga prema sjeveru
u du`ini 12 kilometara. Mjesna zajednica broji oko 250 doma}instava sa oko 750
stanovnika.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Relativno mlada mjesna zajednica, osnovana je 2006. godine. Do osnivawa, sela koja
sada ~ine mjesnu zajednicu Pavi}i pripadala su mjesnim zajednicama Kme}ani i
Stri~i}i. Spada u red nerazvijenih mjesnih zajednica. Stanovni{tvo ove mjesne
zajednice je domicilno i `ivi patrijarhalnim `ivotom; ve}inom se bavi sto~arstvom,
prete`no ov~arstvom; sela su ra{trkana, a stanovni{tvo je pravoslavne
vjeroispovijesti i srpske nacionalnosti. Po strukturi stanovni{tvo je veoma staro,
pa shodno tome jo{ uvijek se u velikoj mjeri ~uvaju stari obi~aji i navike.
Obzirom da su Pavi}i seoska mjesna zajednica stanovni{tvo je
kulturolo{ki vezano za selo i otaxbinu, sa velikim brojem u~esnika u
otaxbinskom ratu, mawim brojem poginulih boraca i velikim brojem ratnih
vojnih invalida. Mo`e se re}i da je stanovni{tvo po starosnoj strukturi u
prosjeku veoma staro i materijalno neobezbije|eno.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Infrastrukturno ovo podru~je je veoma nerazvijeno, izuzetak ~ini lokalni
put koji spaja mjesnu zajednicu sa Gradom Bawa Luka; stanovni{tvo nema
rije{eno pitawe mre`e vodosnabdijevawa iako obiluje sa izvorima pitke
vode. Naj~e{}e kod stanovni{tva izaziva nezadovoqstvo ~iwenica da na
podru~ju mjesne zajednice nije izgra|ena ambulanta porodi~ne medicine,
veterinarska ambulanta, mjesni ured, dru{tveni dom i osnovna {kola, kao
i ~iwenica da se godinama gomilani problemi ne rje{avaju od strane {ire
lokalne zajednice.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
prijedor
lakta{i
sanski
most
Socijalna karta grada Bawa Luka
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
paprikovac
Parikovac nema izgra|ene privredne i kulturne strukture. Na podru~ju
mjesne zajednice egzistira nekoliko trgova~kih i ugostiteqskih radwi. U
ovom dijelu grada smje{ten je Klini~ko-bolni~ni centar, Zavod
distofi~ara i Socio-gerijatrijski centar, te Centar za rehabilitaciju
slu{awa i govora. Ekonomski resursi i potencijali nisu ispitani. Postoji
pretpostavka da se na podru~ju mjesne zajednice nalaze rude i ugaq, ali zbog
blizine grada i urbanizacije ne postoji mogu}nost wihove eksploatacije.
Organizovano je i Udru`ewe penzionera koje broji oko 750 ~lanova i
bora~ka organizacija kao i druga udru`ewa gra|ana i nevladine
organizacije.
~elinac
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Smje{tena je na sjeverozapadnom dijelu Grada Bawa Luka, u neposrednoj
blizini centra grada. Grani~i sa mjesnim zajednicama Petri}evac i Lau{.
Mjesnu zajednicu naseqava oko 8.500 stanovnika prete`no srpske
nacionalnosti.
Radi se o prete`no radni~kom nasequ, kulturolo{ki vezanom za zemqu i
otaxbinu, sa velikim brojem dobrovoqaca u posqedwem ratu i sa 39
porodica poginulih boraca, velikim brojem u~esnika u ratu i ratnih vojnih
invalida. Polo`aj mjesne zajednice uslovio je doseqavawe izbjeglih i
raseqenih lica koja se ve}inom nalaze u stawu socijalne potrebe. U nasequ
nema izgra|enih kulturnih, vjerskih i sportskih objekata.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Spada u red starijih naseqa, a sa intezivnijom gradwom po~iwe se poslije
zemqotresa 1969. godine. Broji oko 1.500 stambenih ku}a dok su u nasequ
Sunce i Mjesec prete`no izgra|ene stambene zgrade. Ve}i dio
stanovni{tva je porijekla sa gorwih planinskih krajeva i seoskih krajeva.
Shodno tome, weguju se obi~aji i tradicija prema mjestu porijekla.
Stanovni{tvo je dru`equbivo i emocionalno vezano za podru~ja porijekla,
a naro~ito stariji dio populacije.
U ekolo{kom pogledu problem predstavqa ~iwenica da je zbog prometnih
ulica povi{ena zaga|enost vazduha, u zoni nisu rije{ene oborinske vode i
pitawe kanalizacione infrastrukture, {to stvara probleme gra|anima
nastawenim u ni`oj zoni Paprikovca; lo{e napajawe elekri~nom energijom
(slaba snaga), uske saobra}ajnice koje uzrokuju zastoje u saobra}aju,
nerije{eno pitawe uli~ne rasvjete oko stepeni{ta do Klini~kog centra {to
uslovqava skupqawe delinkvenata i uni{tavawe i ru{ewe od strane istih;
nezaposlenost, lo{a ekonomska situacija, nedostatak kulturnih i spotrskih
subjekata i sadr`aja, ra{irenost narkomanije i alkoholizma,
nezbrinutost starijih osoba i nepostojawe porodi~ne ambulante.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
petri}evac
~elinac
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Na ovom podru~ju vodovodna mre`a je dovedena u sve ulice, telefonska
mre`a sagra|ana je na cijelom podru~ju, ulice su ve}inom asfaltirane,
kanalizacija je uvedena u 70% ulica, uli~na rasvjeta se {iri i pokriva oko
60% teritorije, sagra|ena je nova i moderna osnovna {kola sa sportskom
dvoranom. U planu je rekonstrukcija pojedinih ulica. Rekonstrukcijama }e
naseqe biti zaokru`eno kao prava gradska sredina, a o~ekuje se izgradwa
dje~ijih igrali{ta, vrti}a i nove zdravstvene stanice. Nedavno je otvoren
impozantan sportsko rekreativni centar Fortuna u sklopu koga se nalaze
bazeni i hotel.
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Teritoriju mjesne zajednice, ~ija granica ide potokom Podstranca prema
MZ Paprikovac, zapadnim tranzitom prema MZ Rosuqe, rijekom [iroka
prema dijelu MZ Rosuqe i Lazarevo, te sa teritorijom MZ Motike, ~ini 23
2
ulice i zahvata povr{inu od preko 5 km teritorije Grada Bawa Luka.
Obuhvata oko 2.500 doma}instava i oko 8.500 stanovnika.
Na podru~ju MZ Petri}evac, zborovi gra|ana se odr`avaju redovno i
uspje{no, izabran je novi Savjet mjesne zajednice, Komisija za socijalna
pitawa. U mjesne zajednice djeluju Udru`ewa boraca i penzionera, sve
stranke imaju svoje mjesne odbore, formirani su aktivi `ena i omladine,
djeluje KUD Srpski vitezovi .
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
MZ Petri}evac formirana je 1969. godine, odvajawem od MZ Rosuqe,
Odlukama Skup{tine op{tine Bawa Luka.
Predstavnici mjesne zajednice nisu naveli nikakve potencijalne prepreke
za realizaciju aktivnosti.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
piskavica
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
[to se ti~e ekonomskih resursa vidqiva je zastupqenost zemqi{ta koje ~ini poqoprivreda (32,6%), mje{ovito (38,9%) i nepoqoprivredno (28,5%),
dok strukturu ~ine wive 3.320 ha, vo}waci 282 ha, livade 265 ha, pa{waci
439 ha, i {ume 1.671 ha. Ekolo{ki zdravo samo bi trebalo zadr`ati i
poboq{ati trenutni nivo; sprije~eno je zaga|ivawe sa sme}om. Rije~ice su
~iste, ima puno prirodnih izvora koji su zdravi. Flora i fauna
zadovoqavaju jer je podru~je obraslo {umom sa dosta potoka i pitke vode.
~elinac
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
2
Nalazi se na sjeverozapadu Grada Bawa Luka, obuhvata prostor od 55 km , smje{tena je
izme|u seoskih naseqa Potkozarja i Veri}a na sjeveru, Omarske, Slavi}ke i Radosavske na
zapadnom dijelu, jugozapadno Borkovi}a i Bistrice, isto~no Gorwe Piskavica. Nekoliko
potoka i rje~ica proti~e kroz podru~je ukqu~uju}i Prekus i Gomionicu.
Prema internom popisu broj doma}instava je 720 od kojih je 680 aktivno. Primije}en je slab
prira{taj tokom godina i trenutno ovo podru~je naseqava oko 3.100 stanovnika. Prije
posledweg rata stanovni{tvo se bavilo poqoprivredom i radom u industriji u Bawoj Luci.
600 radnika je bilo zaposleno dok je u 2001. godini broj zaposlenih radnika iznosio 120 i
oni su svakodnevno putovali u Bawu Luku.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Unazad 50 godina ovo je podru~je bilo i poqoprivredni i trgova~ki centar, podru~je gdje su se
sva okolna sela slivala. Razlog toga je {to je podru~je bilo povezano `eqezni~kom prugom koja
je bila jedina veza sa Gradom Bawa Luka.
Tradicija ovog podru~ja je da se stanovni{tvo bavilo poqoprivredom i sto~arstvom.
Uzajamno pomagawe, dru`ewe, gajewe tradicionalnih obi~aja o~uvali su se i do danas. Nema
privrednih potencijala; od dru{tvenih objekata postoji osnovna {kola, po{ta, ambulanta,
zemqoradni~ka zadruga Agropromet , koja trenutno ne radi i `eqezni~ka stanica.
U posqedwe vrijeme zadovoqavaju}i kulturni nivo, KUD Piskavica gaji
tradicije ovog mjesta. Stanovni{tvo je u veoma te{kom socijalnom stawu;
prema procjeni komisije sada je trenutno ugro`eno oko 50 osoba, a o~ekuje
se i porast u narednom peridu.
U mjesnoj zajednici funkcioni{u udru`ewa, KUD, lova~ko udru`ewe,
fudbalski klub koji okupqa omladinu, te niz sekcija, karate klub, a u fazi
formirawa je i rukometni klub.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Potencijalne prepreke u realizaciji programa koje ostvaruje lokalna
zajednica su samo one koje se ti~u materijalnih sredstava. Potrebno je da se
podru~je snabdije sa vodom i pitkom vodom u naseqenom dijelu.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
pobr|e
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Na podru~ju MZ Pobr|e nema privrednih subjekata, osim preduze}a Novo
grobqe , kao ni obrazovnih ustanova, vrti}a, dr`avnih institucija,
zdravstvenih ustanova {to daje sliku nerazvijene mjesne zajednice. Od
privatnih privrednih subjekata ima svega pet privatnih prodavnica
mje{ovite robe.
~elinac
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
kne`evo
ribnik
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Mjesna zajednica Pobr|e smje{tena je na jugozapadnom dijelu Grada Bawa Luka, na povr{ini od
oko 1,5 km2, a koju ~ini 12 ulica; grani~i sa sqede}im mjesnim zajednicama: na sjeverozapadu sa
MZ Lau{, na jugozapadu sa MZ Ko~i}ev vijenac i na istoku sa MZ Bulevar. Mjesna zajednica je
smje{tena najve}im dijelom na oknu nekade{weg rudnika Lau{ tako da se radi o veoma trusnom
podru~ju.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Formirana 80-ih godina kao institucionalni sistem; do 2002. godine bila je pripojena MZ
Ko~i}ev vijenac, da bi 2008. godine dobila status odvojene mjesne zajednice. Na podru~ju mjesne
zajednice sve su objekti individualne stambene izgradwe (privatne ku}e) sa relativno dobro
rije{enom infrastrukturom. U prijeratnom periodu 50% stanovni{tva MZ Pobr|e bilo je
muslimanske vjeroispovijesti, a ostalih 50% je poslije zemqotresa doselio iz ruralnih dijelova,
uglavnom sa podru~ja Mrkowi} Grada, Mawa~e i Bronzanog Majdana, pri ~emu su se navike i
obi~aji izmije{ali. U toku minulog rata stanovni{tvo muslimanske vjeroispovijesti se odselilo
sa ovog podru~ja, a privremeno naselilo stanovni{tvo sa Kupresa, Glamo~a i Bugojna, koje je tu
`ivjelo do povrata imovine, dok se veoma mali broj uglavnom starijih Bo{waka vratio, {to
mijewa i starosnu strukturu. Od vjerskih objekata na podru~ju mjesne zajednice postoji jedna
xamija, a po regulacionom planu predvi|ena je izgradwa pravoslavne crkve.
001
Nemamo relevantne pokazateqe o starosnoj i socijalnoj strukturi, broju
stanovnika i zaposlenih, u~enika i studenata kao ni druge podatke. Kako na
podru~ju mjesne zajednice `ive uglavnom radni~ke porodice, kroz procese
privatizacije i sva de{avawa u privredi, veliki broj radno sposobnog
stanovni{tva je ostao bez posla, {to mijewa socijalnu strukturu
stanovni{tva. Socijalni status nije na zavidnom nivou i te{ka materijalna
situacija stanovni{tva odra`ava se i na ovu mjesnu zajednicu {to dovodi do
sve ve}e potrebe stanovni{tva za socijalnim zbriwavawem.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
S obzirom da je ova mjesna zajednica mala, ve}ih prepreka nema, iako ova
mjesna zajednica nema ambulantu ili {kolu. Za izgradwu pomenutih
ustanova ne postoji potreba upravo zbog malog prostora na kojem se
prostire mjesna zajednica i zato {to postoje tri osnovne {kole koje se
nalaze u neposrednoj blizini, tako da regulacionim planom nije
predvi|ena izgradwa {kole u narednih deset godina. Isto je i sa izgradwom
ambulante jer se u neposrednoj blizini nalaze Klini~ki centar, slu`ba
Hitne pomo}i i ambulante. Postoji velika potreba za vrti}em i sportskim
igrali{tima.
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
potkozarje
~elinac
kne`evo
ribnik
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Na podru~ju mjesne zajednice rade tri prodavnice mje{ovite robe i tri
ugostiteqske radwe koje su u privatnom vlasni{tvu, te privatna stolarska i
limarska radwa. Skladi{te, poqoprivredna apoteka i gra|a koji
pripadaju Agroprometu su zatvoreni, a farme koje su nekad podigli
individualni proizvo|a~i odavno ne postoje. Od kulturnih ustanova postoji
Dom kulture koji je u vrlo lo{em stawu, fudbalski klub i KUD Sloga . Na
podru~ju mjesne zajednice djeluje Udru`ewe penzionera koje broji oko 400
~lanova. Ekonomski resursi se uglavnom svode na eksploataciju {ume.
Posqedwih par godina do{lo je do podizawa privatnih planta`a vo}a.
Glavna djelatnost stanovni{tva svodi se na individualnu poqoprivrednu
proizvodwu. Tu su i policijska stanica, ambulanta, apoteka, veterinarska
stanica, po{ta, mati~ni ured i kancelarija mjesne zajednice; pravoslavna
i katoli~ka crkva, kao i grobqa.
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
MZ Potkozarje nalazi se u sjeverozapadnom dijelu Grada Bawa Luka. Smje{tena
je izme|u seoskih naseqa [imi}i (sjever), Omarska, Veri}i i Piskavica
(sjeverozapad, zapad). Sredinom naseqa prolazi magistralni put Bawa Luka 2
Prijedor i `eqezni~ka pruga Doboj - Novi Grad. Prostire se na oko 40 km .
Prete`no radni~ko naseqe seqa~kog porijekla. Veliki broj stanovnika su
u~esnici zadweg rata. Pored velikog broja nezaposlenih znatan je i broj
raseqenih lica koja zbog jeftinih placeva i nerije{ene infrastrukture,
koju ne moraju pla}ati, grade ku}e na podru~ju cijele mjesne zajednice. U
nasequ se nalazi i ve}i broj praznih ku}a koje su bile naseqene prije rata.
Neke od ku}a slu`e kao alternativni smje{taj raseqenim licima, ili su
izdate pod kiriju. Na teritoriji mjesne zajednice ima oko 4.000 stanovnika.
U O[ Milutin Boji} je oko 300 u~enika.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Sedamdesetih godina Potkozarje je po povr{ini spadalo u najve}e naseqeno
mjesto u op{tini. Ratnim zbivawima do{lo je do doseqavawa stanovni{tva.
Dolaskom raseqnih lica nije se bitnije promijenila struktura naseqa izuzev
nacionalnog sastava. Uo~ava se intenzivnija gradwa stambenih jedinica. Treba
napomenuti da je i prije rata uo~eno odseqavawe stanovni{tva u gradska naseqa,
a glavni razlozi su uglavnom lo{a infrastruktura i tra`ewe posla. Po{to se
radi o stanovni{tvu koje iskqu~ivo vodi korijene iz sela, navike i obi~aji su
zadr`ani i svojstveni su narodu potkozarskog kraja. Narodni zborovi, izvorne
pjesme i seoska dru`ewa, sastavni su dio `ivota ovog stanovni{tva.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Nerije{ena komunalna infrastruktura, stalne redukcije vodosnabdijevawa stanovni{tva koje dobije vodu dva puta sedmi~no; slabo snabdijevawe
elektri~nom energijom, putevi se sporo modernizuju, nezaposlenost, lo{a
ekonomska situacija, lo{i uslovi stanovawa, nepostojawe sportskih i
kulturnih zbivawa.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
prijakovci
~elinac
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Djeluje dr`avno-akcionarsko preduze}e Elektroprenos i privatno
preduze}e d.o.o Termotehnika , kao i nekoliko privatnih radwi. Od
kulturnih ustanova na ovom podru~ju ne egzistira nijedna. Sve do Drugog
svjetskog rata, Prijakovci su bili ~isto ruralno podru~je gdje se
stanovni{tvo bavilo ratarstvom, vo}arstvom i sto~arstvom. Dosta je
ura|eno na modernizaciji lokalnih i nekategorisanih puteva. Sva
doma}instva su snabdjevena elektri~nom energijom i telefonima. U mjesnoj
zajednici je organizovano redovno odvo`ewe sme}a. U toku je rje{avawe
problema vodosnabdijevawa, gdje }e doma}instva biti prikqu~ena na
gradski vodovod. [to se ti~e poqoprivredne proizvodwe, ona se uglavnom
svodi na proizvodwu za zadovoqavawe li~nih potreba stanovni{tva a u
veoma rijetkim slu~ajevima i za tr`i{te.
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Podru~je MZ Prijakovci nalazi se udaqeno 12 km zapadno od centra Grada Bawa Luka.
Locirano je uz magistralni put i `eqezni~ku prugu Bawa Luka - Prijedor. Sa wegove
isto~ne strane nalazi se selo Rami}i, sa ju`ne Drago~aj, zapadne MZ Mi{in Han, i sa
sjevera podru~je MZ [imi}i.
Radno sposobno stanovni{tvo je zaposleno prete`no u Bawaluci u raznim
preduze}ima, a |aci osnovnu {kolu poha|aju u osnovnoj {koli Drago~aj koja
je udaqena od sjedi{ta mjesne zajednice oko tri kilometra. Na podru~ju MZ
Prijakovci nema ambulante, te za usluge lije~ewa gra|ani odlaze u
ambulantu Drago~aj.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Na zahtjev mje{tana i uz saglasnost SO Bawa Luka, mjesna zajednica je formirana
1986. godine, a do tada je bila u sastavu MZ Drago~aj. Na topografskoj karti naseqeno mjesto Prijakovci ima ovajan oblik. Duga~ko je oko tri, a {iroko oko osam kilometara. Nalazi se na nadmorskoj visini od oko 230 m. Kroz sredi{te sela proti~e rijeka
Iva{tanka. Popisom stanovni{tva iz 1971. godine ustanovqeno je da wive pokrivaju
59,2% od ukpune povri{ne mjesne zajednice, vo}waci 5,4%, livade 2,9%, pa{waci
6,1% i {ume 26,4%. Paralelno sa protokom vremena i smjenom generacija mijewale su
se i navike i obi~aji. U svakodnevnoj ishrani stanovni{tva ranijih generacija neka jela su mawe ili vi{e zaboravqena kao npr. popara, pura, oma~, {ara, kisela surutka,
greba, o{ap, tur{ija, i sl. No{wa – odijevawe mje{tana, i{lo je u korak sa novim vremenom. U pro{lom vremenu mu{karci su nosili duga~ke ga}e i ko{uqe.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Problemi imovinsko-pravne prirode za zemqi{te, odnosno neuskla|enosti u zemqi{nim kwigama katastra i gruntovnice. Neizgra|ena infrastruktura, problemi vodosnabdijevawa koji }e biti rije{eni u prvoj
polovini 2008. godine gdje }e stanovni{tvo biti snabdjeveno vodom iz
gradskog vododvoda. Tu je i veoma veliki problem prevoza u~enika do {kole
zbog prelaska preko magistralnog puta Bawa Luka - Prijedor.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
rosuqe
~elinac
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Od 50-tih godina pro{log vijeka po~ela je izgradwa zna~ajnih objekata na
podru~ju mjesne zajednice, kao {to su Mqekara , Plamen , auto-servis
AS i drugi. Pored privrednih objekata od najranijih dana razvijala se
mala privreda kako proizvodna tako i uslu`na, za {to je dokaz veliki broj
privatnih firmi i preduze}a. Na teritoriji mjesne zajednice postoji O[
Aleksa [anti} , Fudbalski klub Krajina , Teniski klub Mladost kao i
gradski park Mladen Stojanovi} na kome se odvijaju zna~ajni kulturni i
sportski programi.
Politi~ki `ivot je veoma aktivan jer postoje formirani odbori mnogih
politi~kih partija kao i udru`ewa gra|ana i to penzioneri, Crveni krst,
sekcija `ena i drugi.
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Mjesna zajednica Rosuqe smje{tena je na sjevernom dijelu grada. Broji oko
8.000 stanovnika koji `ive u 28 ulica. Grani~i sa mjesnim zajednicama
Petri}evac, Nova Varo{, Centar 1, Borik 2, Lazarevo i Drakuli}.
Smje{tena je izme|u Isto~nog i Zapadnog tranzita, s tim {to jedan dio
prelazi zapadni tranzit i prote`e se prema Rakova~kim barama.
Kompletan dio mjesne zajednice smje{ten je u ravnici kroz koju prolazi
jedna od glavnih saobra}ajnica grada – Zapadni tranzit.
Socio-kulturni aspekt stanovni{tva je raznolik iz razloga {to osim
radni~kih porodica u ovoj mjesnoj zajednici `ivi dio stanovni{tva koje je u
boqem materijalnom polo`aju. Na podru~ju koje se prostire prema
Rakova~kim barama evidentno je stalno doseqavawe novih stanovnika ~ime
se znatno mijewa i demografski i socijalni status prostora.
Na nivou mjesne zajednice evidentna je zna~ajna organizovanost gra|ana
kroz razna udru`ewa i institucije. Nakon dugogodi{weg zapostavqawa
zna~aja mjesne zajednice ponovo je primjetno da se gra|ani sve vi{e u svojim
problemima okre}u istoj, kroz osnivawe navedenih udru`ewa.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Ve}i dio stanovni{tva MZ Rosuqe su starosjedioci ~iji je na~in `ivqewa i
kultura bio i ostao osnov u prilago|avawu onih koji su se kasnije
doseqavali. Drugi dio mjesne zajednice koji je smje{ten u rejonu Rakova~kih
bara prete`no ~ini stanovni{tvo koje se doselilo sa seoskog podru~ja tako
da su i daqe ostali vezani za te krajeve i prenijeli obi~aje i tradiciju tih
krajeva koju i danas odr`avaju.
Svojim geografskim polo`ajem mjesna zajednica je uslovqena sa velikim
prolaskom vozila koji znatno doprinose zaga|enosti kao i postojawe
firme Plame koja u svom radu koristi hemijski opasne supstance {to se
znatno osjeti u wenoj okolini. Dio mjesne zajednice prema Rakova~kim
barama je u znatno nepovoqnom polo`aju zbog nerije{enosti komunalnih
objekata.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
rekavice 1
~elinac
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Privredno nerazvijena; stanovni{tvo se bavi poqoprivredom, sto~arstvom, a malen broj stanovnika je zaposlenih. Na podru~ju mjesne zajednice
radi pilana sa 15 zaposlenih i dvije trgovine mje{ovite robe, te dva kafi}a. Organizovanog otkupa stoke i proizvoda uop{te nema. Kulturnih
de{avawa tako|e nema. Politi~ko organizovawe je na nivou MO politi~kih
stranaka. Mjesna zajednica ima Savjet od pet ~lanova izabran na Zboru
gra|ana sa mandatom od ~etiri godine. Zdravstvene ambulante nema.
Ne raspola`e zna~ajnijim resursima osim poqoprivredne i sto~arske proizvodwe za vlastite potrebe. [est doma}instava je poku{alo sa zasadima
jabuka i kru{aka ali zbog nedostatka vode za zalijevawe prinosi su slabi.
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Prostire se izme|u kawona Vrbasa i planine Mawa~e; grani~i sa {est
mjesnih zajednica: sa istoka MZ Srpske Toplice i Karanovac, sa juga MZ
Krupa na Vrbasu, sa zapada MZ Kola, sa sjevera Dowa Kola i sa jugoistoka
MZ Rekavice 2. Stanovni{tvo je prete`no stara~ko; podru~nu osnovnu
{kolu Branislav Nu{i} poha|a 13 u~enika. Iako udaqena 15 km od
centra grada, nije imala redovnu autobusku liniju, a nedostatk vode, struje
i telefona bio je glavni razlog {to su mladi qudi napu{tali ove prostore.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Rekavice 1 su staro naseqe. Pomiwe se u sredwem vijeku. Stanovni{tvo je
srpske nacionalnosti, osim dva doma}instva hrvatske nacionalnosti.
Slave se krsne i zavjetne slave, odr`avaju se narodni zborovi. Jo{ uvijek
se weguje stari obi~aj osve{tavawa `ita zvani Masla.
Stanovni{tvo je prete`no stara~ke dobi. Mla|e stanovni{tvo je prete`no
nezaposleno pa je sve ve}i broj qudi koji tra`e socijalnu pomo}.
Nedovoqna infrastruktura i nedostatak drugih sadr`aja potrebnih za
normalan `ivot doveli su do iseqavawa stanovni{tva. U posqedwe vrijeme
Gradska uprava dosta ula`e u ovu mjesnu zajednicu i stawe se stalno
poboq{ava.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Veliki problem je nedostatak vode za pi}e, a pogotovo u qetnom periodu,
ali se o~ekuje da }e ove godine taj problem biti rije{en vodovodom sa
Mawa~e. Rat je ostavio te{ke posqedice na ovo podru~je. Prira{taj
stanovni{tva je dosta nizak.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
rekavice 2
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Ova mjesna zajednica nema zna~ajanijih resursa osim kawona Vrbasa nad
kojim dominira stari grad Zve~aj koji je zapu{ten i zaboravqen. Ima
nagovje{taja o izgradwi hidrocentrale pri ~emu bi dio stanovni{tva bio
iseqen. Ima potencijala za razvijawe turizma, sto~arstva i vo}arstva ali
zbog starosne strukture stanovni{tva to je sve na vrlo niskom nivou. Na
podru~ju mjesne zajednice radi samo jedna trgovina mje{ovite robe.
~elinac
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Prostire se izme|u kawona rijeke Vrbas, planina Osma~a i Mawa~a; ome|ena je sa
pet mjesnih zajednica: sa istoka MZ Quba~evo, sa juga MZ Krupa na Vrbasu, sa zapada
MZ Kola 2, sa sjevera mjesne zajednice Rekavice 1 i Karanovac. Povezana je sa centrom grada putem Bawa Luka - Jajce. Stanovni{tvo je prete`no stara~ko sa oko 200 doma}instava i oko 700 stanovnika; podru~nu {kolu Vojislav Iili} poha|a deset |aka.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Rekavice kao naseqe prvi se put pomiwe u pisanim izvorima 1404. god kao Zve~aj
grad. Ostaci ovog grada vidiqivi su i danas ali su na`alost potpuno zanemareni.
Nebriga za ove prostore doprinijela je da se stanovni{tvo iseqava tako da je od
2.679 stanovnika i 450 doma}instava iz popisa 1991. godine, danas ostalo svega
oko 700 stanovnika i 200 doma}instava. Stanovni{tvo ove mjesne zajednice je
srpske nacionalnosti i kao takvo weguje svoju tradiciju i obi~aje; slave krsne i
zavjetne slave, odr`avaju narodne zborove kod crkve na Brdima za Petrov dan i kod
crkve u Barama na Preobra`ewe. Zadr`ao se stari obi~aj osve{tavawa poqa i
usjeva zvani Masla koji se obavqa u qetnom periodu.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Na podru~ju mjesne zajednice djeluju mjesni odbori politi~kih stranaka;
aktivan je i odbor Bora~ke organizacije, te Komisija za socijalna pitawa.
Jednom godi{we odr`ava se turnir u malom fudbalu. Kulturnih de{avawa
uop{te nema.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Nedovoqna ulagawa u infrastrukturu i druge sadr`aje potrebne za
normalan `ivot; uticaj rata, nezaposlenost, dosta ne`ewa, te nepostojawe
privrednih i industrijskih objekata ~ini ovu mjesnu zajednicu jednom od
najsiroma{nijih. Podru~je mjesne zajednice je pokriveno telefonskim SSL
ure|ajima pa svako nevrijeme i nestanak struje koji su veoma ~esti zbog
dotrajale mre`e, stanovni{tvu stvaraju probleme.
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
sara~ica
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Razvijenost privrednih, kulturnih, kao i drugih struktura na podru~ju ove
mjesne zajednice je niska i nedovoqna za ovo podru~je i ovaj broj
stanovnika. Od privrednih objekata, na ovom podru~ju se nalazi jedan mawi
broj trgovinskih, ugostiteqskih, zanatskih i uslu`nih radwi.
~elinac
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
MZ Sara~ica je jedna od 54 mjesne zajednice koja ~ini i pokriva podru~je
Grada Bawa Luka; smje{tena je izme|u Motika sa sjevera, Bistrice sa
zapada, Gole{a sa juga i Lau{a sa istoka.
MZ Sara~ica je formirana 1974. godine. Podru~je MZ presijeca
regionalni put Bawa Luka - Sanski Most, du`inom od 6 km. Tu su jo{i putevi
lokalnog karaktera. Od vodenih tokova nalazi se rje~ica Crkvena.
Pored gra|ana koji `ive iskqu~ivo od poqoprivredne proizvodwe, kojih je
mawi broj, ve}i broj je onih koji su zaposleni u preduze}ima. Od vaspitnoobrazovnih ustanova samo je jedna podru~na O[ Sveti Sava u Pavlovcu.
Od javnih ustanova tu je po{ta, kancelarija mjesne zajednice i MK
Sara~ica. Od vjerskih objekata nalazi se crkva Svetog Petra i Pavla na
Brankovcu gdje se odr`avaju i crkveni zborovi.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
U periodu formirawa, MZ Sara~ica brojala je oko 1.500 stanovnika.
Procjewuje se da danas ima od 4.500-5.000 stanovnika. Prema gruboj
procjeni na prostoru mjesne zajednice postoji oko 1.400-1.500
doma}instava.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Jedan od osnovnih problema predstavqa nezaposlenost, mladi su zaposleni
u privatnom, a mawe u dr`avnom sektoru, slabo pla}eni. Stariji su
penzionisani, ili obavqaju poqoprivredne djelatnosti. Na prostoru MZ
Sara~ica vladaju dobri me|uqudski odnosi, izuzev gdje postoje mawi
incidenti uzrokovani alkoholom, psihi~kim oboqewima. Na podru~ju MZ
Sara~ica ima dosta porodica poginulih boraca, socijalno ugro`enih
stanovnika.
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
srpske
toplice
~elinac
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Danas na ovom podru~ju postoji ve}i broj privatnih preduze}a; pored
pomenutih kulturnih ustanova i organizacija tu su i sportski klubovi FK
Vrbas i ronila~ki klub Buk . Tu je i mjesno Udru`ewe penzionera,
Bora~ka organizacija, a i sve politi~ke partije imaju svoje mjesne odbore.
Pored navedenog na ovom podru~ju postoje jo{ i dvije osnovne {kole, te
podru~na ambulanta porodi~ne medicine. Ekonomski resursi po~ivaju na
prirodnim bogatstvima. U centru mjesne zajednice je smje{ten bawskorekreativni centar u privatnom vlasni{tvu. Na obali Vrbasa se nalazi
prirodni bazen termalne vode, te kupatilo u kojem je bawa za koju se smatra
da poti~e iz rimskog doba, te ovo podru~je ima turisti~ki potencijal.
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Nalazi se u ju`nom dijelu Grada Bawa Luka, na obalama rijeke Vrbas izme|u obronaka Mawa~e na jugu i zapadu, te Baw brda na istoku. Kotlinom su izgra|eni magistralni put Bawa Luka - Jajce i regionalni put Bawa Luka - Kne`evo. Na podru~ju mjesne zajednice je u{}e rijeke Suturlije u Vrbas kao i termalni izvori gdje su sagra|ene bawe. mjesnu zajednicu ~ine dva naseqena mjesta Gorwi [eher i Novoselija.
Od ranije je ova mjesna zajednica poznata po tom {to je imala veliki broj
korisnika socijalne pomo}i. Danas se ta slika nije mnogo promijenila, a
mahom su u pitawu penzioneri; mawi je broj mla|ih bra~nih parova gdje je
jedno ili nijedno zaposleno. Pored kulturno umjetni~kih dru{tava tu je i
aktivan fudbalski klub.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Jedno od najstarijih naseqa na podru~ju grada, ranije poznato kao Gorwi [eher; u
periodu poslije Drugog svjetskog rata intenzivnije naseqavawe stanovni{tvom iz
seoskih podru~ja sa Mawa~e i Aginog Sela. Poja~ana izgradwa naseqa poslije
zemqotresa 1969. godine sa oko 1.200 objekata, koji su ve}im dijelom izgra|eni
bez potrebne dokumentacije {to danas dovodi do velikih problema. Ovo je
multietni~ka mjesna zajednica u kojoj `ive Srbi i Bo{waci, gdje dolazi do
ispoqavawa tradicije i obi~aja oba naroda. Tradiciju srpskog naroda od
zaborava ~uva KUD Srpski vitezovi , a bo{wa~kog Budu}nost .
^isto}a na ovom podru~ju nije na zavidnom nivou. Sme}e se odvozi tri puta
sedmi~no, {to bi ina~e bilo dovoqno za potrebe stanovnika ali problem
nastaje po{to gra|ani okolnih mjesta koji nemaju redovan odvoz sme}a,
odla`u sme}e na ovom podru~ju. Drugi veliki problem je nepostojawe
kanalizacione mre`e. Velike probleme prave i oborinske vode. Pojedina
naseqa jo{e nemaju prikqu~ak na gradski vodovod, jo{ ima neasfaltiranih
ulica i jako lo{u elektro-mre`u. Nerije{ena komunalna infrastruktura;
nepostojawe kulturnih i sportskih sadr`aja; lo{a ekonomska situacija
izazvana nezaposleno{}u, i sl.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
prijedor
lakta{i
sanski
most
Socijalna karta grada Bawa Luka
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
star~evica
Od 70-ih godina na podru~ju mjesne zajednice je smje{ten proizvodni pogon
Gra|evinskog preduze}a Krajina , dok je odnedavno tu i MUP RS i SIPA;
gotovo sve politi~ke partije imaju svoje mjesne organizacije; tu je i nekoliko
nevladinih organizacija kao {to su: UDAS , UMNRL - dnevni boravak u
okviru udru`ewa za pomo} mentalno nedovoqno razvijenim licima Bawa
Luka, @ENE TO MOGU , te Dnevni centar za stara lica i Dnevni centar za
maloqetne prestupnike. Djeluje i mjesno udru`ewe penzionera koje broji
oko 2.000 ~lanova, te Mjesna bora~ka organizacija.
Ustanove kao {to su zdravstvena ambulanta, objekat mjesne zajednice,
ogranak Gradske biblioteke, Osnovna {kola Branko Radi~evi} .
~elinac
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Naseqe u sjevernom dijelu Grada Bawa Luka, ubrzano je izgra|eno i naseqeno
(ve}inom radni~kom populacijom) po~etkom 80-ih godina pro{log vijeka; smje{teno
je izme|u desne obale rijeke Vrbas i istoimenog brda Star~evica sa nadmorskom
visinom od 557 m, a grani~i se sa tri mjesne zajednice: Ada, Borik i Obili}evo;
teren se blago uzdi`e od rijeke Vrbas ka vrhu brda; velikim dijelom, brdo je
prekriveno {umom (najvi{e bjelogorica) dok je u podno`ju dosta zelenila (nekoliko
ve}ih drvoreda, {to na samoj obali, {to uz ve}e bulevare i ulice). Najzeleniji dio
grada zelenila , udaqena od gradske vreve, a isto tako dovoqno blizu centra
grada. Dobro saobra}ajno povezana sa ostalim dijelovima grada, i sa op{tinama u
susjedstvu. Sa vi{ih terena, slijeva se vi{e potoka gdje je najve}i potok Jularac u
koji se spaja vi{e poto~i}a i ulijeva u rijeku Vrbas.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Stanovni{tvo je `ivjelo u ku}ama po rubnim dijelovima tada{weg naseqa, da bi
po~etkom 70-ih godina po~ela izgradwa zgrada u kojima danas od oko 25 hiqada
stanovnika 60% `ivi u zgradama. I daqe ima tendenciju izgradwe. Uglavnom se radi
o radni~koj populaciji, tj. o radnim qudima, koji su dru`equbivi.
Radi se o prete`no radni~kom nasequ, kulturolo{ki vezanom za zemqu i
otaxbinu sa velikim brojem u~esnika rata i velikim brojem invalida rata.
Ve}i broj socijalno ugro`enih stanovnika.
Zbog naglog rasta broja stanovnika i gravitacije u~enika sa podru~ja prema
nasequ Vrbawa, jedan dio u~enika sa Star~evice koje grani~e prema
Obili}evu poha|a nastavu u Osnovnoj {koli Petar Petrovi} Wego{ .
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Predstavnici mjesne zajednice nisu naveli nikakve potencijalne prepreke
za realizaciju aktivnosti.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
stratinska
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Mjesna zajednica ima dobru klimu i zemqi{te, gdje se mogu razvijati sve
grane poqoprivredne proizvodwe. U poqoprivrednoj proizvodwi mogu}e je
razvijati i specijalizovanu proizvodwu preko zemqoradni~ke zadruge kao
{to je: intenzivno ratarska proizvodwa, tov stoke, proizvodwa mlijeka,
razli~itog vo}a kao i prikupqawe {umskih plodova. Postoje dobri uslovi
za proizvodwu biolo{ki ~iste hrane, jer je podru~je nezaga|eno. Ovo
podru~je je bogato {umskim plodovima, na livadama i pa{wacima pored
ispa{e stoke mogu}a je proizvodwa meda, tj. razvoj p~elarstva.
~elinac
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Mjesnu zajednicu Stratinska ~ine sela Gorwa i Dowa Stratinska sa
zaseocima. Smje{tena je uz makadamski put Bronzani Majdan - Sanski Most
i rje~icu Milosavku. Broj stanovnika znatno se smawio u poratnom periodu
i sada broji oko 110 doma}instava, najvi{e zbog toga {to mjesna zajednica
nema asfaltnog puta do Bronzanog Majdana, autobusnih veza za Bawu Luku
kao prije rata, dobrih lokalnih puteva i {to nema zemqoradni~ke zadruge,
nosioca razvoja poqoprivredne djelatnosti.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Tradicionalno se stanovni{tvo bavilo uglavnom ratarstvom, sto~arstvom
i vo}arstvom; doma}instva su uglavnom mje{ovita koja se bave sa vi{e
grana poqoprivredne djelatnosti.
Prisutno je dosta stara~kih doma}instava, tako|e ima i polunapu{tenih
doma}instava, zbog odlaska mladih u gradove.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Prepreke za br`i razvoj mjesne zajednice su nedostatak puta, nedostatak
agronoma i veterinara koji bi mogu}u poqoprivrednu proizvodwu stru~no i
rentabilno vodili. Takvo stawe i odnos Republi~ke i op{tinske vlasti
prema ovoj mjesnoj zajednici i {ire izaziva veliko nezadovoqstvo
stanovni{tva.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
stri~i}i
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
U selu djeluje nekoliko stalnih ogranaka politi~kih partija, mjesnih
udru`ewa boraca i penzionera. Iako je ovo jedna od najslabije razvijenih
mjesnih zajednica, u Stri~i}ima se svake godine organizuje zbor Petar
ko~i} . Ovo je jedna od najzna~ajnijih kulturnih manifestacija u gradu i
okru`ewu. Ekonomski resursi i potencijali su neiskori{teni i neispitani;
postoje uslovi za uzgoj qekovitog biqa i zdrave hrane; otvarawe nekih
pogona kao {to je mqekara, ~ipsara, prerada drveta...
~elinac
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
kne`evo
ribnik
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
^ine je sela Stri~i}i, Dujakovci, Lusi}i, Lokvari sa svojim zaseocima;
grani~i sa ju`ne strane sa op{tinom Mrkowi} Grad, sa isto~ne strane sa
MZ Krupa N/V, i na sjeveru sa novoformiranom MZ Pavi}i koja je bila u
sastavu MZ Stri~i}i, dok se na zapadu grani~i sa op{tinom Ribnik.
Seosko stanovni{tvo vezano je za zemqu; u proteklom ratu veliki broj
dobrovoqaca i u~esnika rata; 15 porodica poginulih boraca i 100 RVI; nema dru{tveni dom gdje bi se okupqala omladina, ali i drugo stanovni{tvo.
^ine je ~etiri ve}a sela (Stri~i}i, Lusi}i, Lokvari i Dujakovci). Svako
selo predstavqa jednu cjelinu koju ~ine zaseoci. Mjesna zajednica
funkcioni{e putem Zbora gra|ana, a operativno tijelo je Savjet MZ kojeg
biraju gra|ani na zboru gra|ana.
Jedina institucija koja funkcioni{e u zajednici je Mjesna zajednica u ~ijem
sastavu funkcioni{u i Udru`ewe boraca i Udru`ewe penzinera, te Dom
zdravqa sa svojom ambulantom u Stri~i}ima i apoteka, kao i dvije osnovne
{kole.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Osnovana je 1960. godine od gore navedenih sela i zaseoka. Ovo je jedna od
povr{inski najve}ih mjesnih zajednica, a najnerazvijenija; nema osnovnih
elemenata za `ivot; 75% stanovnika pije ki{nicu jer nema drugog izbora.
Mjesna zajednica nema dru{tveni dom, niti bilo {ta za okpuqawe
omladine. Ima dvije podru~ne {kole i to u Stri~i}ima i u Lokvarima. Broji
oko 300 doma}instava i oko 1.200 stanovnika, od kojih je 547 glasa~a.
Stanovni{tvo je domicilno sa malim brojem izbjeglih sa podru~ja biv{ih
republika. Vezani su za svoja sela i prete`no se bave poqoprivredom i
sto~arstvom. Ve}ina stanovni{tva je starije dobi, te nisu u mogu}nosti da
sebi stvore boqe uslove za `ivot, dok mla|i uglavnom odlaze.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Ovo podru~je je veoma zaostalo i nerazvijeno, izuzetak ~ini centralni dio
mjesne zajednice, gdje ima put, voda i rasvjeta, dok 75% podru~ja nema tih
uslova. Najve}i problem je pitka voda, zatim nepostojawe veterinarske
ambulante, dru{tvenog doma, putevi su u veoma lo{em stawu. Slab
podsticaj za poqoprivredu i sto~arstvo, {to prouzrokuje veliko
nezadovoqstvo kod stanovnika. Velika nezaposlenost naro~ito kod velikog
broja mladih, slabo rije{ena infrastruktura, slabi uslovi za `ivot,
ekonomska i socijalna situacija.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
centar 1
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
S obzirom na to da se mjesna zajednica nalazi u centralnom dijelu grada,
logi~no je da nema fabrika. Postoji mnogo preduze}a privatno-uslu`nog
karaktera sa 5-10 zaposlenih radnika, a to su obi~no trgovine, uslu`no
zanatske radwe, te veliki broj ugostiteqskih radwi. Privatizacija
preduze}a je u~inila svoje, robne ku}e Boska, Triglav i Zenit su do`ivjele
transformaciju iz dr`avnog u privatni sektor. Mora se ista}i da se u
mjesnoj zajednici nalazi obnovqena Tr`nica kao produkt dobro odra|ene
investicije sa svim mogu}im potrebnim popratnim sadr`ajima.
~elinac
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Geografski posmatrano, nalazi se izme|u mjesnih zajednica Rosuqe, Nova
Varo{, Bulevar, Obili}evo i Borik. Na podru~ju MZ Centar 1 `ivi 8.782
stanovnika, s tim da pravo glasa ima 5.855 stanovnika.
Od kulturnih sadr`aja izdvajaju se Banski dvor, Narodno pozori{te,
Dje~ije pozori{te, te novootvoreni Dom mladih.
U MZ Centar 1 nalazi se zgrada Administrativne slu`be Grada sa svojim
pravnim strukturama, inspektoratima, Privredna Komora, novoizgra|ena
zgrada Vlade, novi objekat Centra za socijalni rad, Osnovni sud, te Dom
zdravqa. Tako|e u ovoj mjesnoj zajednici se nalazi Tehni~ka {kola,
Filozofski fakultet, Radni~ki Univerzitet za usavr{avawe jezika i
Narodna biblioteka. Tu je i Gradski stadion sa fudbalskim terenom na
kojem se odr`avaju fudbalske utakmice, ali i ve}i muzi~ki koncerti, te
bioskopske sale Palas i multipleks bioskop Kozara .
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
U periodu poslije II Svjetskog rata do{lo je do intezivnijeg naseqavawa
stanovni{tva sa platoa Mawa~e i okolnih naseqa Bawa Luke. Nakon
pro{log rata do{lo je do totalnog egzodusa Srba iz sjevernih op{tina BiH,
te iz Hrvatske. Dio ovog stanovni{tva naselio se na podru~ju ove mjesne
zajednice. U pogledu tradicije i obi~aja karakteristi~na je zastupqenost
urbanih navika sa kombinacijom raznih obi~aja obzirom na specifi~nu
strukturu stanovni{tva.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Privatizacija preduze}a u~inila je da je veliki broj radno sposobnog
stanovni{tva ostao bez posla. U ovoj mjesnoj zajednici `ivi veliki
procenat omladine koja ne radi, 1.124 penzionera sa prosje~nom penzijom
242,00 KM, te ve}i broj invalida pro{log rata.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
centar 2
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Na podru~ju MZ Centar 2 postojalo je veliko preduze}e Rudi ^ajavec gdje je
izme|u ostalih bio zaposlen i veliki broj stanovnika ove mjesne zajednice.
Od uslu`nih firmi izdvajamo: Po{te RS, Elektrokrajina, gra|evinsko
preduze}e Krajina , Zavod za izgradwu Bawa Luka, Hitna pomo},
Poliklinika, hoteli, dio carine RS, PIO, Osiguravaju}e dru{tvo KrajinaKopaonik, medijske ku}e, vi{e pravnih subjekata, ugostiteqske, trgovinske i
druge radwe.
~elinac
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
kne`evo
ribnik
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
MZ Centar 2 Bawa Luka nalazi se u centralnom dijelu grada. Ome|ena je sa
zapada MZ Paprikovac, sa sjevera MZ Rosuqe, sa istoka je MZ Centar 1, a
sa juga je MZ Bulevar.
Od kulturnih institucija smje{ten je Muzej savremene umjetnosti RS, park
Petar Ko~i} , Sokolski dom koji datira iz 30-tih godina XX vijeka. Od
politi~kih, upravnih i drugih struktura se nalazi Skup{tina RS i Vlada RS
kao i sjedi{te nekoliko politi~kih partija.
Institucinalni sistemi u zajednici koji funkcioni{u su sama Mjesna
zajednica kao najni`a }elija, u ~ijim prostorijama funkcioni{u
penzioneri, borci i komisija za socijalna pitawa, a tako|e funkcioni{u i
sve prethodno navedene institucije.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Mjesna zajednica Centar 2 je urbana sredina i jedno od najstarijih naseqa
grada koje je mijewalo svoj izgled i strukturu stanovni{tva od vremena do
vremena, a najvi{e u perodu od 1969. godine, tj. poslije zemqotresa koji je
zadesio ovaj grad. Po nekim procjenama ova mjesna zajednica ima oko
10.000 stanovnika.
Po{to se uglavnom radi o domicilnom stanovni{tvu, a djelimi~no i
doseqenicima koji su se naseqavali u zavisnosti od dobijawa radnih
mjesta i stanova u ovoj urbanoj sredini, ova mjesna zajednica posjeduje i
razli~ite tradicije, navike i obi~aje.
Prisutno je prete`no ~inovni~ko, radni~ko i penzionersko stanovni{tvo
kulturolo{ki vezano za grad sa velikim brojem u~esnika NOB i posledweg
rata kojom prilikom je ostalo dosta porodica poginulih boraca, invalida
rata i u~esnika rata. Veliki broj stanovni{tva ~ine stare i iznemogle
osobe koje se nalaze u stawu socijalne potrebe.
Kada je u pitawu komunalna infrastruktura postoji veliki broj nerije{enih
problema, a u prvom redu pitawe parkinga na ulazima u zgrade koji su
zakr~eni vozilima. Tako|e, jedan od problema jeste i neregulisawe dovoda
vrelovoda u naseqe Tarasa [ev~enka, i na mnogim zgradama su ravni
krovovi koji proki{wavaju. Potencijalni problem predstavqa i veliki
broj socijalno ugro`enih osoba sa malim prihodima.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
~esma
~elinac
kne`evo
ribnik
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
U pograni~nom dijelu mjesne zajednice nalaze se preduze}a Incel,
Vitaminka, Veleprehrana, Univerzal, Je{ingrad i Pivara. Stanovnici ove
mjesne zajednice su uglavnom bili zaposleni u navedenim preduze}ima, od
kojih danas ve}ina ne radi ili su pod ste~ajem. Danas postoji jedna privatna
firma Firma Ratkovi} – proizvodwa konzumih jaja, dvije pekare, 5-6
prehrambenih prodavnica, te nekoliko ugostiteqskih objekata. Jedina
obrazovna ustanova je petorazredna osnovna {kola Borislav Stankovi} .
U ovoj mjesnoj zajednici nalazi se FK Sin|eli} koji je uz niz finansijskih
problema, uspje{no, uz dosta napora opstojalo. Ekonomski resursi su
neispitani. Ravni~arski dio naseqa, u{}e rijeke Vrbawe, pogodno je za
ugostiteqstvo i turizam, dok je brdski dio raspolo`iv za poqoprivredu i
sto~arstvo.Na podru~ju MZ ^esma djeluje Udru`ewe Eko-U{}e Bawa Luka
koje prvenstveno ima za ciq podizawe ekolo{ke svijesti gra|ana.
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
Mjesna zajednica ^esma nalazi se na sjeveroisto~nom dijelu Grada Bawa Luka,
na desnoj obali u{}a rijeke Vrbawe u Vrbas i daqe nizvodno uz desnu obalu
rijeke Vrbas do Deliba{inog sela, gdje se spaja sa mjesnom zajednicom
Lazarevo. Glavna saobra}ajnica je ulica Petra Velikog koja se prote`e od
Incelovog mosta na Vrbawi do Kr~marica, i duga je 7 km.
Polo`aj zajednice i jeftinija stambena izgradwa doveli su veliki broj
izbjeglih i raseqenih lica koja su se nastanila i izgradila stambene
objekte. U zajednici `ivi veliki broj starije populacije sa niskom penzijom
ili bez primawa, bolesnih i onih na granici egzistencije, kao i veliki broj
korisnika usluga Centra za socijalni rad Bawa Luka.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Mjesna zajednica ^esma je jedno od starijih naseqa grada, a ranije je pripadala
op{tini ^elinac. Oko 1960. godine po~iwe izgradwa mosta na Vrbasu kod
Vitaminke i na Vrbawi kod Incela te se naseqe povezuje sa gradom i samim tim
postaje radni~ko naseqe. Rijeka Vrbawa kao plavna rijeka je ~esto priobalna
doma}instva ostavqala pod vodom, sve do 2002. godine kada je izgra|en nasip u
du`ini od 1,5 km koji pored za{tite od poplave gra|anima slu`i za {etwu,
odmor i u`ivawe. Mjesna zajednica ^esma je dio teritorije grada, u kojem pored
starosjedilaca, nakon minulog rata `ive gra|ani iz cijele biv{e Jugoslavije,
koji su sa sobom donijeli svoje navike, obi~aje i tradiciju stapaju}i se sa
lokalnim stanovni{tvom.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Konfiguracija terena i postoje}a infrastruktura koja ne zadovoqava
potrebe naglo naseqenog podru~ja, te duboki potok koji u periodu otapawa
snijega naglo nabuja i dolazi do erozije i klizi{ta priobalnog dijela.
Jedan od najve}ih problema ove mjesne zajednice jeste neizgra|ena
vodovodna mre`a za oko 400 doma}instava. Ostali nerije{eni problemi
su most, kanalizacija, apoteka, {kola, dotrajala elektro mre`a.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
lakta{i
sanski
most
{imi}i
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Agropromet firma vi{e ne radi, kao ni privatni objekti (trgovina,
kafana). Postoje dva majdana, Bobija i Klanac, koji se eksploati{u za
nasipawe nekategorisanih puteva.
Ekonomski resursi se uglavnom svode na eksploataciju {uma. Glavna
djelatnost stanovni{tva svodi se na individualnu poqoprivrednu
proizvodwu, sto~arstvo i p~elarstvo.
~elinac
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
MZ [imi}i nalazi se u sjeverozapadnom dijelu Grada Bawa Luka.
Smje{tena je izme|u mjesnih zajednica Potkozarje, Mi{in Han i Drago~aj, a
grani~i sa op{tinama Lakta{i i Gradi{ka. Kroz mjesnu zajednicu prolazi
regionalni put 478 koji spaja op{tinu Gradi{ka sa Gradom Bawa Luka.
2
Prostire se na oko 42 km .
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Radi se o stanovni{tvu prete`no seoskog porijekla. Stanovni{tvo je
starije dobi koje prima penziju ili socijalnu pomo}. Postoje i izgra|ene
ku}e u kojima niko ne `ivi. Neke od ku}a slu`e za smje{taj porodica
raseqenih lica koje pla}aju kiriju.
Na teritoriji mjesne zajednice ima oko 40 stanovnika. Pored gore
navedenih objekata postoji katoli~ka crkva kao i grobqe. Mjesna zajednice
funkcioni{e putem Savjeta mjesne zajednice kojeg biraju gra|ani.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
U prijeratnom okru`ewu je po povr{ini spadala me|u najve}a naseqena
mjesta u op{tini. Ratnim zbivawima do{lo je do odliva stanovni{tva.
Imala je ~etiri ~etverorazredne {kole, objekat Agroprometa, Dom
Zdravqa, Dru{tveni dom i privatne objekte. Razlog odliva stanovni{tva je
lo{a infrastruktura i tra`ewe posla.
Po{to se radi o stanovni{tvu koje iskqu~ivo vu~e korijene iz sela, navike
i obi~aji su zadr`ani. Narodni zborovi, izvorne pjesme, seoska dru`ewa
sastavni su dio `ivota ovog stanovni{tva.
Kad je u pitawu komunalna infrastruktura postoji veliki broj nerije{enih
problema po~ev od osnovnih: elektri~na energija je slabog napona,
dotrajali elektri~ni stubovi, vodosnabdijevawe, javna rasvjeta,
nekategorisani putevi koje treba modernizovati, regionalni put koji je u
lo{em stawu, potrebno je osposobiti ambulantu.
Najve}i uzroci mogli bi biti: nerije{ena infrastruktura, nebriga o
starim, bolesnim i veoma siroma{nim licima.
Socijalna karta grada Bawa Luka
prijedor
{argovac
lakta{i
sanski
most
Razvijenost privrednih, kulturnih, politi~kih, upravnih i drugih struktura
Sjedi{te mjesne zajednice od osnivawa (1981. godine izdvojila se iz MZ
Zalu`ani) bilo je u {koli, a od avgusta 2006. godine je u iznajmqenom
privatnom objektu na Tuwicama. Prijeko je potreban funkcionalan
vi{enamjenski objekat ~ijom izgradwom bi se stvorili preduslovi za jo{
br`I i dinami~niji razvoj mjesne zajednice. Rije{eno bi bilo pitawe
ambulante, kancelarije mjesne zajednice, te rada drugih aktera u lokalnoj
zajednici. Na podru~ju mjesne zajednice djeluju udru`ewa koja su povezana sa
mati~nim udru`ewima grada.
~elinac
kne`evo
ribnik
Socio-kulturni aspekti i karakteristike zajednice
mrkowi} grad
Географско-демографске карактеристике заједнице
2
Prigradska mjesna zajednica, povr{ine od oko 35 km , 5-10 km sjeverno od grada. Susjedne mjesne
zajednice su: Lazarevo 2 na jugoistoku, Zalu`ani na istoku i sjeveroistoku, Drago~aj na sjeveru, Motike
na zapadu i Drakuli} na jugozapadu. Saobra}ajna povezanost sa gradom je vrlo dobra. Od razvu~enog
naseqa koje se protezalo uz glavnu seosku saobra}ajnicu, [argovac je dobio potpuno nov izgled
koncetracijomvelikogbrojastambenihistambeno-poslovnihjedinicakojesulociranepodubinisaobje
strane glavne seoske saobra}ajnice. Od 980 stanovnika od prije rata, porasla na vi{e od 6.000
stanovnika. U zadwih 5-6 godina izgradilo se preko 1.000 stambenih jedinica sa dobrim izgledima da se
taj trend nastavi. Uz ovako naglo pove}awe broja stanovnika, te izgradwu velikog broja stambenih i
poslovnihobjekata,naslije|enainfrastrukturanemo`ezadovoqitipotrebestanovnika.
Историјат, традиција и обичаји локалне заједнице и окружења
Devetogodi{wa osnovna {kola \ura Jak{i} koju trenutno poha|a 659 u~enika sagra|ena je ta~no
prije 100 godina i ove godine obiqe`ava jubilej. Nacionalna struktura stanovni{tva do Drugog
svjetskog rata - ve}insko stanovni{tvo su bili Srbi dok je ratne 1942. srpsko stanovni{tvo skoro
potpuno uni{teno. U periodu izme|u Drugog svjetskog rata i gra|anskog rata koji se desio na ovim
prostorima, ve}insko stanovni{tvo u [argovcu bilo je katoli~ke vjeroispovijesti - Hrvati i to oko
89%. Posqedwim ratom do{lo je do pomijerawa stanovni{tva. Zamjenom ili prodajom imovine,
ve}ina Hrvata je odselila, tako da je srpsko stanovni{tvo ponovo ve}insko.
Dio stanovni{tava u gorwem dijelu [argovca bavi se poqoprivredom,
uglavnom za li~ne potrebe. Postoji nekoliko mawih farmi za uzgoj sviwa,
junadi, pili}a. Stru~nu i finansijsku pomo} pru`a Centar za razvoj i
unapre|ewe sela, a nisu bezna~ajna sredstva i resornog ministrastva
Vlade RS. I daqe u mnogim doma}instvima niko nije zaposlen.
Potencijalne prepreke u realizaciji aktivnosti i mogu}i otpori
Potrebno je i modernizovati glavnu saobra}ajnicu sa svom prate}om
infrastrukturom (vodovodna i kanalizaciona mre`a, telefonski i
elektroenergetski vodovi, trotoar, moderna rasvjeta i sobra}ajnice sa
dvije trake). Du` {argova~ke rijeke neophodno je uraditi fekalni kolektor
i izvr{iti ure|ewe i regulaciju obala. [to se ti~e vodosnabdijevawa,
gorwi dijelovi mjesne zajednice nisu adekvatno rije{eni sa zdravom pitkom
vodom.
001
li~ne karte
mjesnih zajednica
gradi{ka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
3. SOCIO-DEMOGRAFSKE KARAKTERISTIKE PORODICE
3.1 KARAKTERISTIKE NOSIOCA/TEQICA PORODI^NOG DOMA]INSTVA
Tabela 2. Struktura porodica prema broju ~lanova u odnosu na mjesto prebivali{ta
MJESTO PREBIVALI[TA
Broj ~lanova
doma}instva
1
2
3
4
5
6
7
8
Total
Gradsko naseqe
188
413
386
367
104
29
6
3
1496
Prigradsko
naseqe
37
81
109
116
55
14
2
1
415
Ruralno
podru~je
96
123
122
143
64
26
7
6
587
TOTAL
321
617
617
626
223
69
15
10
2498
Struktura nosioca/teqica doma}instva po polu:
U 73% porodica obuhva}enih ovim istra`ivawem kao nosioci porodi~nog
doma}instva su mu{karci, dok su u 27% slu~ajeva to `ene, {to odgovara
gotovo jednoj tre}ini ukupno ispitanih doma}instava.
Zna~ajnija zastupqwnost `ena kao nositeqica porodi~nog doma}instva
mo`e se tuma~iti relativno visokim (20% od ukupnog uzorka) procentom
`ena u statusu udovice {to je posqedica proteklog rata.
Tabela 4. Prikaz polne strukture uzorka u odnosu na mjesto prebivali{ta
Pol
Mjesto
prebivali{ta
gradsko
prigradsko
ruralno
ukupno
mu{ki
1035
327
449
1811
`enski
436
80
129
645
ukupno
1471
407
578
2456
Ukoliko uporedimo frekvencije polne strukture uzorka i mjesta wihovog
prebivali{ta uo~avamo da je u ukupno ispitanoj populaciji najve}i broj
mu{ke populacije koja dolazi iz gradskog podru~ja, te da se omjer od jedne
tre}ine `enske populacije smawuje u ruralnim i prigradskim podru~jima.
Grafik i tabela 3. Polna struktura uzorka
pol
F 26.7%
M 73.3%
F-`ene
M-mu{karci
Total
001
Frekvencije
668
1830
2498
Procenti
26.7
73.3
100
Hronolo{ka dob nosioca porodi~nog doma}instva:
U pogledu hronolo{ke dobi nosioca porodi~nog doma}instva iskazana je
najzna~ajnija zastupqenost u dobi od 40 do 60 godina. Ovakvi podaci su
o~ekivani ako se uzme u obzir da je to period u `ivotu ~ovjeka kada se
donose najzna~ajnije odluke i realizuju `ivotni ciqevi koji imaju uticaja na
dobrobit svih ~lanova porodi~nog doma}instva. Ta starosna dob
predstavqa i prag iznad i ispod kojeg dolazi do opadawa frekvencija.
sociodemografske
karakteristike porodice
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
Grafik i tabela 5. Hronolo{ka dob nosioca/teqica porodi~nog doma}instva
starost nocioca
14
30-39
21
40-49
32
50-59
14
60-65
12
65-75
4
75-85
vi{e od 85 godina
0
Starost
10
20
3.2 KONTINUITET PORODI^NOG @IVQEWA
Kada govorimo o kontinuitetu porodi~nog `ivqewa, anketirano je 75%
domicilnog stanovni{tva, {to smo i o~ekivali samim istra`ivawem.
Raseqena lica ~ine 10%, dok izbjegla lica ~ine 8% ispitane populacije.
Povratnici ~ine 2,6% slu~ajeva ukupnog uzorka. Iz grafikona se uo~ava da
3/4 uzorka ~ini domicilno stanovni{tvo {to je pretpostavqena slika
grada. Oko 20% uzorka ~ine izbjegla i raseqena lica {to je zna~ajan broj
zbog specifi~nih potreba ove populacije. Poseban problem je {to je ova
populacija koncentrisana u ve}ini slu~ajeva u prigradskom podru~ju koje
ima lo{e rije{enu infrastrukturu i niz drugih problema oko organizacije
`ivota u tim zajednicama.
4
18-29
001
30
Grafik 6. Prikaz uzorka na osnovu kontinuiteta porodi~nog `ivqewa
40
Pol
M
@
Ukupno
18-29
30-39
82
280
25
55
109
338
40-49
50-59
60-65
65-75
od 75
Ukupno
396
612
231
165
47
1813
115
173
107
118
45
638
517
794
340
288
92
2451
Na osnovu prikazanih rezultata uo~avamo da najve}i broj ispitane
populacije ~ine ispitanici/e starosne dobi 50-59 godina, i to 612
mu{karaca i 173 `ene, {to ~ini 32% ukupnog uzorka. Takav podatak nam
govori da su mu{karci i `ene takve dobne skupine naj~e{}e i
nosioci/teqice doma}instava.
kontinuitet porodi~nog `ivota
raseqena lica 11.3%
povratnici
2.6%
ostalo
1.9%
izbjeglice
8.6%
domicilno stanovni{tvo
75.7%
sociodemografske
karakteristike porodice
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
001
Tabela 6. Tabelarni prikaz bra~nog stawa nosioca doma}instava u odnosu na kontinuitet
porodi~nog `ivqewa
001
3.3
NIVO OBRAZOVAWA NOSIOCA/TEQICA PORODI^NOG
DOMA]INSTVA
M
@
M
@
M
@
M
@
M
@
1142
90
43
3
176
3
129
17
26
2
1631
46
2
0
13
8
2
4
8
8
177
nekada je
148 338
bio/la u braku
ukupno
1376 474
1
45
22
25
13
45
2
16
655
46
48
211
36
144
66
36
26
2463
u braku
nikada nije
86
bio/la u braku
Kada je rije~ o polnoj strukturi, uo~avamo da su nosioci doma}instva uglavnom
mu{karci bez obzira na kontinuitet porodi~nog `ivota (Tabela 6.).
frekvencije
Procenat
ostalo
zavr{en fakultet
125
161
5
6.4
zavr{ena osnovna {kola
zavr{ena sredwa {kola
zavr{ena vi{a {kola
Total
472
1568
172
2498
18.9
62.8
6.9
100
Ve}ina stanovni{tva na podru~ju Grada Bawa Luka ima zavr{enu sredwu
{kolu od ~ega najve}i procenat `ivi u ruralnom i prigradskom podru~ju. U
pogledu vi{e i visoke stru~ne spreme, karakteristi~an je zna~ajan broj
nosioca/teqica porodi~nog doma}instva (13%). Teritorijalno, ovi
gra|ani `ive ve}inom u gradskom podru~ju. Svega dva nosioca porodi~nog
doma}instva (iz na{eg uzorka) koji imaju zavr{enu visoku {kolu `ive u
ruralnom podru~ju.
nivo obrazovawa nosioca
vi{a {kola
6.9%
5.0%
ostalo
6.4%
fakultet
18.9%
sredwa {kola 62.8%
osnovna {kola
sociodemografske
karakteristike porodice
ukupno
drugo
izbjeglice
raseqena lica
Bra~ni
status
povratnici
domicilno
stanovni{tvo
Tabela i grafik 7. Prikaz uzorka na osnovu nivoa obrazovawa
Socijalna karta grada Bawa Luka
Analiziraju}i obrazovni status mo`emo zakqu~iti da najve}i procenat
ispitane populacije, wih 63% ~ine osobe sa sredwom stru~nom spremom.
Osoba sa niskim ili nikakvim stepenom obrazovawa ima 24% ukupno
ispitane populacije, dok osobe sa zavr{enom vi{om ili visokom stru~nom
spremom ima 13% ispitanika/ca. Takav prikaz se ponavqa i ukoliko
posmatramo uzorak nosioca/teqica doma}instava u odnosu na pol, gdje
populacija mu{karaca i `ena sa zavr{enom sredwom stru~nom spremom
predstavqa prag iznad i ispod kojeg dolazi do opadawa frekvencija.
001
3.4
STATUS ZAPOSLEWA NOSIOCA/TEQICA PORODI^NOG
DOMA]INSTVA PREMA MJESTU PREBIVALI[TA
Tabela 8. Struktura uzorka prema statusu zaposlewa
ne{to drugo
nezaposlen/a
privremeni i povremeni poslovi
rad na crno
stalno zaposlewe
u penziji
zaposlewe na odre|eno vrijeme
Total
Frekvencija
61
370
231
108
907
750
71
2498
Procenat
2.4
14.8
9.2
4.3
36.3
30
2.8
100
Grafik 9. Struktura zaposlenosti ukupnog broja radno anga`ovanog stanovni{tva
status zaposlewa
na odre|eno
2.8%
u penziji
30.0%
ne{to drugo
2.4%
nezaposlen/a
14.8%
privremeni
i povremeni rad
9.2%
rad na crno
4.3%
stalno zaposlewe
36.3%
sociodemografske
karakteristike porodice
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
Kao {to se iz prikazanih podataka vidi, primjetan je zna~ajan procenat
radno anga`ovanog stanovni{tva iz kategorije nosioca porodi~nog
doma}instva. Analizom strukture zaposlenosti ukupnog broja zaposlenih
~lanova porodi~nog doma}instva uo~ava se druga~ija slika u okviru koje je
znatno ve}i broj nezaposlenog stanovni{tva. Ovo je mogu}e objasniti time
{to u wemu participira radno pasivno stanovni{tvo (djeca, studenti i lica
nesposobna za rad). Iako u ukupnom broju ~lanova porodi~nog doma}instva
dominiraju nezaposlena lica, mo`emo konstatovati da je u generalnoj slici
kompletnog porodi~nog doma}instva ipak neko zaposlen.
Tabela 9. Struktura zaposlenosti ukupnog broja radno anga`ovanog stanovni{tva
Mjesto
prebivali{ta
Gradsko naseqe
Prigradsko naseqe
Ruralno podru~je
Status zaposlewa
Broj lica
Nezaposlen/a
1338
Privremeni/povremeni
poslovi
Rad na crno
96
Stalno zaposlewe
677
U penziji
307
Zaposlewe na odre|eno
Nezaposlen/a
113
513
Privremeni/povremeni
poslovi
Rad na crno
53
Stalno zaposlewe
164
001
Na osnovu rezultata zakqu~ujemo da najve}i procenat ispitanog slu~ajnog
uzorka od 55% je zaposleno po nekom pravnom osnovu koji ukqu~uje
kategorije stalnog zaposlewa (35%), zaposlewa na odre|eno vrijeme (3%),
privremenih ili povremenih poslova (13%), i rada na crno (15%). Od
ukupne populacije 30% ~ine osobe koje imaju status penzionera/ki.
Uzimaju}i u obzir ~iwenicu da je anketirawe u ve}ini slu~ajeva od 60%
obavqeno u gradskoj sredini, 11% ispitanika/ca se izja{wava kao
nezaposleno, {to nam daje i prikaz realne situacije na teritoriji Grada na
slu~ajnom uzorku. Takav prikaz se ponavqa i ukoliko posmatramo uzorak
nosioca/teqica doma}instava u odnosu na pol, gdje kategorija mu{karaca i
`ena zaposlenih u stalnom radnom odnosu predstavqa prag iznad i ispod
kojeg dolazi do opadawa frekvencija kada je rije~ o drugim kategorijama
statusa zaposlewa.
Grafik 10. Struktura zaposlenosti ukupnog broja radno anga`ovanog stanovni{tva u
gradskom podru~ju
62
Zaposlewe na odre|eno
113
4%
U penziji
307
12%
31
U penziji
64
Zaposlewe na odre|eno
Nezaposlen/a
36
767
Privremeni/povremeni
poslovi
Rad na crno
53
Stalno zaposlewe
168
U penziji
118
Zaposlewe na odre|eno
28
Stalno zaposlewe
677
26%
Nezaposlen/a
1338
52%
27
Rad na crno
62
2%
Privremeni/povremeni poslovi
96
4%
sociodemografske
karakteristike porodice
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
001
Grafik 11. Struktura zaposlenosti ukupnog broja radno anga`ovanog stanovni{tva u
prigradskom podru~ju
001
3.5. IMOVINSKI STATUS
Tebela 15. Struktura uzorka prema vrsti imovine
Zaposlewe na odre|eno 36 (4%)
Vrsta imovine
R/b
Stalno zaposlewe 164 19%)
Rad na crno 31 (4%)
Nezaposlen/a 513 (60%)
Privremeni/povremeni poslovi 53 (6%)
Kao {to se iz grafikona mo`e vidjeti, najve}i procenat nezaposlenih lica
`ivi u ruralnom podru~ju. Ovaj podatak mo`emo objasniti ~iwenicom da su doma}instva iz ruralnog podru~ja uglavnom anga`ovana bave}i se poqoprivredom za vlastite potrebe. U na{im uslovima ovo bavqewe poqoprivredom jo{
uvijek nije toliko razvijeno da zauzme ulogu robne proizvodwe.
Grafik 12. Struktura zaposlenosti ukupnog broja radno anga`ovanog stanovni{tva u
ruralnom podru~ju
U penziji 118 (10%)
Ku}a
Stan
Vikendica
Automobil
Zemqa
Poslovni prostor
Traktor
Bicikl
Motocikl ili skuter
Kamion
Kombi
Krave ili telad
Sviwe
Perad
Ovce
Ko{nice p~ela
Kowi
Koze
Ne{to drugo
Zaposlewe na odre|eno 28 (2%)
Stalno zaposlewe 168 (14%)
Rad na crno 27 (2%)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9
10
11
12
13
14
15
16
17.
18.
19.
Vlasnik/ca
M
@
1231 302
453
169
100
9
955
87
387
102
86
18
45
1
94
14
19
1
1
0
27
1
129
70
277
123
269
247
46
17
11
0
-
Nezaposlen/a 767 (67%)
Vrsta imovine
Dobijeni podaci o imovini ukazuju da od ukupnog uzorka oko 13% porodica
nema u vlasni{tvu stan ili ku}u. U pogledu titulara vlasni{tva zna~ajan je i
podatak da su u 1/3 slu~ajeva `ene vlasnice stambene imovine. Uo~avamo i
podatak da u segmentu vlasni{tva zemqe `ene participiraju sa 27%.
U pogledu teritorijalne distribucije vlasni{tva, vidqiv je podatak da u
ruralnim podru~ima `ene kao vlasnice ku}e participiraju u 25% slu~ajeva.
Privremeni/povremeni poslovi 53 (5%)
Zabriwavaju}i je podatak da imamo 1338 nezaposlenih lica koja `ive u gradskom
podru~ju i 513 lica u prigradskom podru~ju i koja nemaju nikakvih primawa.
Kada je u pitawu finansijsko odlu~ivawe i kupovina ku}anskih potrep{tina
najve}im dijelom odlu~uju `ene bez obzira na to da li `ive u gradskom ili u
ruralnom podru~ju, dok se u pogledu kupovine namje{taja i ku}anskih aparata
sociodemografske
karakteristike porodice
U penziji 64 (7%)
Socijalna karta grada Bawa Luka
odluka donosi zajedni~ki. Kod kupovone automobila zna~ajno je visok
procenat konsultacija sa `enom, ali kona~nu odluku donose mu{karci.
Porodi~na primawa
[to se ti~e porodi~nih primawa, izvodimo zakqu~ak da je najve}i procenat
porodica sa primawima koja se kre}u oko jedne prosje~ne plate u Republici
Srpskoj, s tim da je ve}i procenat porodica koje imaju primawa ispod
prosje~ne plate.
Tabela i grafik 16. Struktura uzorka prema veli~ini mjese~nih primawa
1 000 – 1 500 KM
1 500 – 2 000 KM
100 - 300 KM
300 - 500 KM
500 - 700 KM
700 - 1000 KM
do 100 KM
nema primawa
frekvencije
113
36
670
668
375
207
94
314
procenat
4.5
1.4
26.7
26.7
15
8.3
3.8
12.6
preko 2000 KM
21
0.8
Total
2498
100
socijalni status primawa 1
5
1000 - 1500 KM
1500 - 2000 KM
27
100 - 300 KM
27
300 - 500 KM
15
500 - 700 KM
8
700 - 1000 KM
4
do 1000 KM
13
nema primawa
preko 2000 KM
0
10
20
30
001
Kao kriterij za odre|ivawe linije siroma{tva u skladu sa Sredworo~nom
razvojnom strategijom BiH (PRSP) odre|uje se iznos potro{we pojedinca
ispod 2.198 KM godi{we (oko 180 KM mjese~no). Prema me|unarodnim
standardima smatra se da osoba koja tro{i dnevno oko 8 KM `ivi ispod
granice siroma{tva.
U skladu sa va`e}im Zakonom o socijalnoj za{titi Republike Srpske pravo
na stalnu nov~anu pomo}imaju lica koja ostvaruju prihod ispod 41 KM
mjese~no.
Iz navedenih podataka mo`emo zakqu~iti da je raspon cenzusa zaista
veliki u zavisnosti od izvora informacije, i kre}e se izme|u 41 KM i 240
KM mjese~nih primawa po osobi.
sociodemografske
karakteristike porodice
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
3.6. STAMBENI STATUS PORODICE
Tabela i grafik 13. Struktura porodi~nih doma}instava prema vrsti stambene jedinice
vrsta stambene jedinice
zajedni~ko stanovawe
1.3%
odvojeno stanovawe
4.3%
vlastiti stan
23.4%
ostalo
1.5%
podstanari
12.9%
vlastita ku}a
56.5%
001
Uslovi stanovawa
Impresivan je podatak koji ukazuje na ~iwenicu da 93,7% ispitanih
porodica `ivi u solidnim i dobrim uslovima stanovawa. Iz ovoga mo`emo
zakqu~iti da je gra|anima od prioritetne va`nosti stvoriti
zadovoqavaju}i ambijent `ivqewa.
Iako ve}ina anketiranih porodica `ivi u dobro ure|enim i solidnim
uslovima stanovawa, zabriwava podatak da stotiwak porodica `ivi u
neuslovnim i lo{im uslovima bez teku}e vode i kupatila i to u gradskom
podru~ju.
Tre}ina od ukupnog broja anketiranih porodica ima za na{e prilike dobro
ure|en stambeni prostor a u pogledu teritorijalne zastupqenosti broj je
podjednak. Iz toga mo`emo zakqu~iti da i u ruralnim podru~jima postoje
pretpostavke za solidan `ivot.
Grafik 14. Struktura porodi~nih doma}instava prema uslovima stanovawa
uslovi stanovawa
Odvojeno stanovawe
Ostalo
Podstanar
Vlastita ku}a
Vlastiti stan
Zajedni~ko stanovawe
Total
frekvencija
procenat
108
38
324
1410
586
32
2498
4.3
1.5
12.9
56.5
23.4
1.3
100
Gotovo 80% ispitanih porodica `ivi u vlastitoj ku}i ili stanu {to je zadivquju}i podatak koji nam govori da je ve}ina stanovni{tva stambeno zbrinuta.
Od preostalih 20% porodica koje nemaju rije{eno stambeno pitawe nejve}i broj
`ivi kao podstanari u gradskom podru~ju.
U pogledu uslova za stanovawe prema vrsti stambene jedinice, ve}ina ispitanih
porodica `ivi u solidnim i dobro ure|enim uslovima za na{e prilike.
idealni uslovi
4.0%
dobri uslovi
35.7%
lo{i uslovi
6.0%
neuslovno
1.3%
solidni uslovi
53.0%
sociodemografske
karakteristike porodice
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
razveden/a
6.8%
u braku
63.9%
Podaci dobijeni ovim istra`ivawem pokazuju da preko 60% doma}instava
`ivi u bra~noj zajednici i da su u velikom procentu izjavili da su odnosi u
porodici skladni. U ruralnom podru~ju ima vi{e bra~nih zajednica nego u
urbanom, {to se i o~ekivalo. Na osnovu ovog podatka mo`emo zakqu~iti da
se institucija braka jo{ uvijek vi{e vrednuje u ruralnim sredinama. [to se
ti~e porodica ~iji nosioci/teqice porodi~nog doma}instva imaju status
udovice/udovca, oko 50% ih `ivi u urbanom gradskom podru~ju {to mo`e da
se tuma~i time da su ove porodice morale da se presele u gradsko podru~je i
da na|u stalno zaposlewe.
Tabela 16. Tabelarni prikaz bra~nog stawa nosioca doma}instava u odnosu na
kontinuitet porodi~nog `ivqewa
Bra~ni
status
M
@
M
@
M
@
M
@
M
@
1142
90
43
3
176
3
129
17
26
2
1631
nikada nije
86
bio/la u braku
nekada je
148
bio/la u braku
ukupno
1376
46
2
0
13
8
2
4
8
8
177
338
1
45
22
25
13
45
2
16
655
474
46
48
211
36
144
66
36
26
2463
u braku
sociodemografske
karakteristike porodice
u vanbra~noj vezi
2.5%
drugo
.4%
neo`ewen / neudata
7.2%
ukupno
udovac/ica
19.3%
drugo
bra~ni status nosioca
izbjeglice
Grafik 17. Struktura uzorka prema bra~nom statusu
Polna struktura u odnosu na bra~ni status i kontunuitet porodi~nog
`ivqewa
Tabela prikazuje podatke polne strukture uzorka u odnosu na bra~ni status
i kontinuitet porodi~nog `ivqewa. Na osnovu dobijenih podataka uo~avamo
da najve}i dio ispitane populacije ~ine osobe koje su u braku u ~ak 66%
slu~ajeva, dok 7% ispitanika/ca nikada nije zasnovalo bra~nu zajednicu.
Preostali procenat ~ine ispitanici/e koji/e su nekada bili u braku, a
odnosi se na broj razvedenih lica ili udovaca/ica.
Uporedna struktura pola i bra~nog statusa ukazuje da najve}i broj
mu{karaca – nosioca doma}instava ~ine osobe u bra~noj zajednici u ~ak
92% slu~ajeva. @ene kao nosioci doma}instva se naj~e{}e pojavquju u
doma}instvima u kojima same `ive bez bra~nog partnera, odnosno u pitawu
su osobe koje su nekada bile u braku. Taj procenat iznosi 8%.
Kada govorimo o kontinuitetu porodi~nog `ivqewa, anketirano je 75%
domicilnog stanovni{tva, {to smo i o~ekivali samim istra`ivawem.
Raseqena lica ~ine 10%, dok izbjegla lica ~ine 8% ispitane populacije.
Povratnici ~ine 8% slu~ajeva ukupnog uzorka.
Kada je rije~ o polnoj strukturi, uo~avamo da su nosioci doma}instva
uglavnom mu{karci bez obzira na kontinuitet porodi~nog `ivota.
raseqena
lica
BRA^NI STATUS NOSIOCA/TEQICA PORODI^NOG
DOMA]INSTVA
povratnici
3.7.
001
domicilno
stanovni{tvo
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
001
3.8. ODNOSI U PORODICI
001
bili jednaki. Dakle, najve}i broj slu~ajeva alkoholizma u porodici imamo u
ruralnim podru~jima, dok je u wima najmawi broj stalno zaposlenih i onih
sa vi{im stepenima obrazovawa.
Tabela i grafik 17. Prikaz odnosa u porodici
odnosi u porodici
naru{eni
4.2%
Najve}i procenat ispitanika koji su izjavili da `ive u porodicama sa
naru{enim porodi~nim odnosima spada u kategoriju domicilnog
stanovni{tva iz gradskog podru~ja, starosne dobi izme|u 50 i 59 godina
koji `ive u bra~noj zajednici.
Stotiwak porodica je izjavilo da su odnosi u porodici naru{eni i bitno je
napomenuti da su smogli snage da to priznaju u uslovima kada su anketirani
od strane potpuno nepoznate osobe.
Od ukupnog broja porodica koje su iskazale naru{ene odnose, 52 slu~aja su
u gradskoj sredini, 17 u prigradskom podru~ju i 39 u ruralnom podru~ju.
Frekvencije
Procenat
Naru{eni
108
4.3
Skladni
2390
95.7
Total
2498
100
Kada uzmemo u obzir podatke koje smo dobili analiziraju}i probleme u
porodici ~ini se da ve}ina ispitanika nema realnu sliku o odnosima u
svojoj porodici s obzirom na to da ih je gotovo 96% odgovorilo da `ivi u
skladnim porodi~nim odnosima.
Statistika nam govori da postoji statisti~ki zna~ajna razlika izme|u
skladnih i neskladnih odnosa u porodici kada je u pitawu status zaposlewa
nosilaca porodi~nog doma}instva, problemi kao {to su alkoholizam,
nasiqe i problemi u mentalnom zdravqu, te kori{tewe usluga Centra za
socijalni rad u odnosu na mjesto prebivali{ta. Ovo nam govori da sa 99%
sigurnosti mo`emo tvrditi da bi u ponovqenom istra`ivwu ovi rezultati
Posledwi dio upitnika su ~inile sekcije razli~itih dru{tvenih problema
koje poga|aju porodi~na doma}instva na osnovu evidentiranih slu~ajeva u
sistemu institucija. Radi sveobuhvatnosti podataka o postoje}im
problemima, uvodnim pitawem smo `eqeli utvrditi percepciju ispitanih
~lanova/ca doma}instava o skladnosti porodi~nih odnosa. Po~etni rizik
za postavqawe ovog pitawa predstavqala je mogu}a subjektivnost odgovora,
kao i nemogu}nost uvida u obimnost postoje}ih porodi~nih problema.
Na osnovu tabele 5. mo`emo uvidjeti da najve}i procenat od 96% ispitanih
smatra da su odnosi u wihovim porodicama skladni, dok svega 105
ispitanika/ca uvi|a neskladnost u porodi~nim odnosima. Upravo daqim
razmatrawem porodi~nih problema mo}i }emo uvidjeti objektivnost
dobijenih odgovora.
posebni problemi
u porodici
skladni
95.8%
Socijalna karta grada Bawa Luka
56
1
9
3
0
2
1
3
0
0
75
22
0
0
5
0
1
0
0
0
0
28
5
0
0
3
0
0
0
0
0
0
8
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
ukupno
49
1
2
1
1
19
0
3
0
0
76
80 i
vi{e
29
0
5
0
0
18
2
1
0
1
56
70-79
9
0
1
0
0
18
1
3
2
0
34
170
2
17
12
1
58
4
10
2
1
277
posebni problemi
u porodici
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
60-69
Nosilac
Suprug
Supruga
Otac
Majka
Sin
K}erka
Brat
Sestra
Ostali
Ukupno
50-59
Dob
^lan/ica
40-49
Alkohol je bio prisutan na Zemqi mnogo ranije nego {to su se pojavili prvi
qudi. Qudi su po~eli da konzumiraju alkohol najmawe prije 7.000 godina.
Prona|eni su ostaci grn~arije iz ovog vremena, u ~ijim porama su
arheolozi prona{li ostatke piva i vina.
Stari narodi su vjerovali da su alkoholna pi}a proizvodi bogova ili od
Boga data, te da im mogu pomo}i u borbi s nepoznatim silama, neda}ama i
bolestima. U na{e vrijeme ve}ina zemaqa ima aktivnu politiku prema alkoholu, trude}i se da minimiziraju u~inak alkohola limitiraju}i konzumaciju
sa pravilima, taksama, tretmanom i prevencijom.
Definicija Potkomiteta za pitawa alkoholizma Svjetske zdravstvene
organizacije, donesena 1951. godine, glasi: "Alkoholi~arem se smatra
osoba koja ekscesivno pije i ~ija je zavisnost od alkohola tolika, da
pokazuje vidqive du{evne poreme}aje ili takve pojave koje ukazuju na
o{te}ewa fizi~kog i psihi~kog zdravqa; poreme}aje odnosa s drugim
qudima i pogor{awe wenog socijalnog i ekonomskog stawa ili pokazuje
samo znakove takvog razvoja."
Po{to alkoholizam predstavqa dugotrajno psihosocijalno i zdravstveno
stawe i posqedice vezane za socijalni status su dugotrajne. Nastaje problem za problemom. Prvo wegovo zdravstveno stawe, drugo finansijsko,
tre}e gubi povjerewe, gubi radno mjesto, razvodi se ili rastura brak.
Alkoholi~ar se javqa na lije~ewe zbog zdravstvenog stawa, uslovqavawa firme ili porodice. Ciq lije~ewa je uspostavqawe novog zdravog modela `ivqewa umjesto ranijeg bolesnog alkoholi~arskog modela. Taj novi model `ivqewa
podrazumijeva promjene na svim poqima: poboq{awe fizi~kog i psihi~kog
zdravqa, poboq{awe porodi~nog funkcionisawa, poboq{awe profesionalnog funkcionisawa, poboq{awe {ireg socijalnog funkcionisawa.
Neprosvije}enost, razne predrasude, tradicija i obi~aji konzumirawa
alkohola imaju veliko zna~ewe u {irewu alkoholizma. Sve dok se ne pojave
zdravstveni ili te`i socioekonomski problemi vezani za alkoholizam, sve
30-39
4.1 ALKOHOLIZAM
okolnosti `ivota i rada upu}uju na uzimawe alkohola u razli~itim
obi~ajnim i socijalnim situacijama.
S razlogom je prvi od problema u porodi~nom `ivotu obra|en alkoholizam
jer su i rezultati ovog istra`ivawa pokazali ono {to se i ranije znalo da je
alkoholizam na na{im podru~jima jedan od naj~e{}ih problema koji
naru{ava skladno funkcionisawe porodi~nog doma}instva i koji je u
ve}ini slu~ajeva povezan sa ostalim problemima kao {to su nasiqe u
porodici i problemi u mentalnom zdravqu.
Iz tabele koja slijedi mo`e se vidjeti koji su ~lanovi/ce porodi~nog
doma}instva i koje starosne grupe najvi{e ugro`ene ovim problemom. S
obzirom na ukupan broj ispitane populacije metodom slu~ajnog uzorka,
mo`emo konstatovati da 11% porodica navodi problem alkoholizma sa
nekim od ~lanova/ica doma}instva.
Podaci nam govore da su upravo nosioci/teqice porodi~nog doma}instva
starosne dobi izme|u 40 i 60 godina podlo`ni uticaju pretjeranog konzumirawa alkohola. 277 porodica kod kojih je uo~en problem alkoholizma
~iji je nosilac/teqica porodi~nog doma}instva zaposlen i izjavio je da su
odnosi u porodici skladni, nalazi se u stawu potrebe za blagovremenom intervencijom jer postoji realna opasnost da nosilac porodi~nog doma}instva ostane bez posla zbog pretjeranog konzumirawa alkohola.
19-29
4. POSEBNI PROBLEMI U PORODICI
001
0-18
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
Analiziraju}i me|usobnu povezanost varijabli, uo~ena je statisti~ki
zna~ajna korelacija u odnosu sa nasiqem u porodici i statusom zaposlewa.
To zna~i da ukoliko raste broj porodica u kojima je prisutno pretjerano
konzumirawe alkohola, raste i broj porodica u kojima je prisutna neka
vrsta nasiqa u porodici. Iz ovog podatka se mo`e pretpostaviti da }e
pretjerano konzumirawe uticati i na status zaposlewa nosilaca/teqica
porodi~nog doma}instva.
[to se ti~e strukture lica koja imaju problema usqed alkoholizma, to je u
najve}em procentu domicilno stanovni{tvo, a potom raseqeno, {to je
suprotno o~ekivawima obzirom na velike promjene u porodici i prisutne
krize. Najve}i procenat uzima alkohol dva do tri puta sedmi~no i ovaj
problem traje vi{e od pet godina. Primje}eno je da je problem prisutniji
kod populacije mu{karaca `ivotne dobi iznad 40 godina i vi{e, i ono {to
je bitno izdvojiti da se upravo oni nisu obratili za pomo} i lije~ewe.
Kontinuitet
lije~ewa
Stepen
lije~ewa
Nekoliko mjes.
1-3 godine
3-5 godina
Vi{e od 5 godina
UKUPNO
Nije lije~en
Jeste lije~en
UKUPNO
0
24
54
173
251
0
1
2
22
25
0
25
56
195
276
U pogledu teritorijalne rasprostrawenosti porodica u kojima ima
alkoholizma zna~ajno je ista}i da ih ~ak 102 `ivi u ruralnom podru~ju u
kome postoji realna potreba za organizovawem klubova lije~enih
alkoholi~ara i zapo~iwawem rada na prevenciji alkoholizma prvenstveno
kod mladih. Iako se u ve}ini slu~ajeva osobe koje pretjerano konzumiraju
alkohol ne lije~e, zna~ajno je napomenuti da se u gradskom podru~ju mawi
broj lica odlu~uje na lije~ewe nego {to je to slu~aj sa licima iz ruralnog
podru~ja.
001
4.2. ZAVISNOST O PSIHOAKTIVNIM SUPSTANCAMA
Narkomanija kao oblik zavisnosti od hemijskih sredstava ukqu~uje
kompulzivnu upotrebu sredstava koje izaziva i zavisnost od droge, a
karakteri{u je:
- neodoqiva `udwa za nastavqawem uzimawa droge
- stalni porast tolerancije na opojnu supstancu;
- psihi~ka ili fizi~ka zavisnost, ili i jedna i druga;
- apstinencijalni sindrom, nakon prestanka uzimawa droge;
- {tetne posqedice za pojedinca I dru{tvo.
[irewe zloupotrebe droga mo`e se protuma~iti na nekoliko na~ina.
Posqedica je {irewa i ja~awa me|unarodnog kriminala sa pove}awem
proizvodwe i ponude; promjenom kvaliteta `ivqewa i pove}anim
zahtjevima koje moderno dru{tvo stavqa pred ~ovjeka.
Zloupotreba droge prisutna je u svim dobnim grupama, ali je ipak
najrizi~niji uzrast adolescentno doba. "Krivci" za to su novi na~ini
zabave, trendovi, pozitivni stavovi prema drogama, materijalisti~ka
filozofija, hedonisti~ka orijentacija prema `ivotu, povodqiv
adolescentni karakter itd.
Osobe koje uzimaju droge uslovno se mogu podijeliti u dvije grupe: u prvoj se
nalaze tzv. "uspje{ni konzumenti" koji uzimaju droge u svrhu stimulacije i
smirewa, a slu`e im kao pomo} u trci za materijalisti~kim ciqevima
modernog dru{tva. U drugu grupu spadaju oni koji bje`e od stvarnosti jer
misle da su nesposobni za `ivot, neuspje{ni i nedovoqno po{tovani.
Podaci o broju zavisnika moraju se uzeti s rezervom jer se do podataka
mo`e do}i samo posredno, preko registrovanih zavisnika u medicinskim
institucijama, preko smrtnih slu~ajeva izazvanih predozirawem ili putem
registrovanih kriminalnih aktivnosti.
posebni problemi
u porodici
001
0
0
0
1
0
0
0
ukupno
70-79
60-69
50-59
40-49
30-39
1
2
Suprug
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Supruga
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Otac
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Majka
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Sin
0
10
1
0
0
0
0
0
11
K}erka
0
4
1
0
0
0
0
0
5
Brat
Sestra
0
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
1
0
Ostali
0
2
0
0
0
0
0
0
2
Ukupno
0
17
3
0
1
0
0
0
21
Iz tabele se mo`e vidjeti da je problem zavisnosti o psihoaktivnim
supstancama ili u narodu poznatiji kao narkomanija u ve}em dijelu
prisutan kod mladih uzrasta do 30 godina i da su u pitawu ve}inom sin ili
k}erka nosilaca porodi~nog doma}instva. Ne mo`emo pouzdano tvrditi da
je ovo statisti~ki zna~ajan podatak s obzirom na to da je izdvojena svega 21
porodica sa ovim problemom iz uzorka od 2.498, {to ~ini 1% ispitane
populacije. Ovaj omjer mo`e se protuma~iti i na na~in da narkomanija nije
toliko uzela maha kao {to se to u medijima predstavqa. Ali vjerovatnije je
tuma~ewe da je ovaj problem prisutniji nego {to to porodice `ele da
priznaju i u prilog ovoj tvrdwi ide i podatak da je ve}ina ovih porodica
izjavila da su odnosi u wihovim porodicama skladni i da nemaju drugih
porblema pored ovog. Mo`da je i u drugim porodicama ovaj problem
prisutan ali se o wemu ne `eli govoriti i o~ekuje se da }e on sam od sebe
nestati ukoliko ga negiraju.
Samo je jedna porodica navela da je problem pored narkomanije problem
zanemarivawa djeteta od strane majke koja konzumira psihoaktivne
supstance i jedan slu~aj u kome je navedeno prisustvo nasiqa.
001
Kontinuitet
konzumacije alkohola/
stepen lije~ewa
Nekoliko mjes.
1-3 godine
3-5 godina
Vi{e od 5 godina
UKUPNO
Nije lije~en
Jeste lije~en
UKUPNO
2
1
1
1
5
2
1
6
7
16
4
2
7
8
21
Kod ve}ine slu~ajeva problem traje od 3 do 5 i vi{e godina i u pitawu su
te`a narkoti~ka sredstva.
Od vrste narkoti~kog sredstva zavisi da li su se osobe odlu~ile na
lije~ewe. Kod slu~ajeva konzumirawa te{kih droga dolazi do ve}e
anga`ovanosti oko lije~ewa.
posebni problemi
u porodici
Nosilac
19-29
Dob
0-18
^lan
80 i vi{e
Socijalna karta grada Bawa Luka
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
4.3. PROBLEMI U MENTALNOM ZDRAVQU
Mentalno zdravqe je bitno za svakodnevni `ivot, isto koliko i fizi~ko
zdravqe. [tavi{e, ona se pro`imaju. Osobe sa tjelesnim zdravstvenim
problemima ~esto osje}aju napetost ili neraspolo`ewe. Osobe sa
mentalnim poreme}ajima ~esto razvijaju tjelesne simptome ili bolesti
(npr. gubitak tjelesne te`ine). Uop{te, osje}awa, stavovi i misaoni
obrasci sna`no uti~u na do`ivqavawe sopstvenog tjelesnog zdravqa ili
bolesti, i mogu uticati kako na tok bolesti tako i na uspje{nost lije~ewa.
Tako|e treba znati da se vi{e mentalnih poreme}aja mogu javqati i zajedno.
Na primjer, osoba mo`e istovremeno biti depresivna i imati neki od
anksioznih poreme}aja.
Tokom `ivota, svaka osoba iskusi osje}awe izolovanosti, usamqenosti ili
emocionalne nelagodnosti. Ovo su, naj~e{}e, normalne, kratkotrajne
reakcije na te{ke situacije, prije nego simptomi mentalnih poreme}aja.
Qudi u~e da izlaze na kraj sa te{kim osje}awima, kao {to to ~ine i sa
te{kim situacijama. Me|utim, u nekim slu~ajevima, trajawe i ja~ina bolnih
osje}awa ili izmijewenih obrazaca mi{qewa mogu ozbiqno uticati na
svakodnevni `ivot osobe. Uobi~ajeni odbrambeni mehanizmi vi{e nisu
dovoqni, i ovim qudima mo`e postati potrebna pomo} da povrate
ravnote`u i da se vrate na nivo punog funkcionisawa.
Su{tinski elementi koji smawuju uticaj mentalnih poreme}aja na minimum
su: blagovremeno prepoznavawe poreme}aja, adekvatno lije~ewe i
prihvatawe lije~ewa, sigurnost koju pru`aju socijalna podr{ka,
zadovoqavaju}i prihodi, uslovi stanovawa, obrazovne mogu}nosti.
Mentalni poreme}aji zna~ajno uti~u i na porodicu oboqelog. Prvo,
porodica se suo~ava sa te{kim odlukama koje su vezane za prihvatawe
lije~ewa, hospitalizacije i kontakt sa ~lanom porodice koji je obolio. Kod
svih ~lanova porodice javqa se napetost zbog neizvjesne budu}nosti i
zabrinutost zbog bolesti koja mo`e biti onesposobqavaju}a. Porodica
brine i to je veoma iscrpquje. Stigma udru`ena sa mentalnim poreme}ajima
~esto vodi do izolovanosti ~lanova porodice oboqelog iz zajednice i
iskqu~ivawa iz wihove mre`e socijalne podr{ke.
001
Depresija se mo`e nazvati bole{}u osje}aja. Wezina klasifikacija kao
mentalne bolesti ne ~ini ju mawe stvarnom ili bolnom. To je uobi~ajena
bolest svih vremena od koje obolijeva jedan od dvadeset qudi. Depresija je
poreme}aj u raspolo`ewu ~ije su zna~ajke razli~iti stepeni tuge, razo~arewa,
osamqenosti, bezna|a, sumwe u samoga sebe i krivice. Kao ozbiqan
emocionalni poreme}aj, zna~ajno uti~e na razvoj problema u odnosima sa
drugim qudima, patwu porodice i gubitak radne produktivnosti. Ipak,
depresija se uspje{no tretira psiholo{ki, medikamentima ili wihovom
kombinacijom.
Manifestacije depresije ukqu~uju uporno tu`no raspolo`ewe, gubitak
zadovoqstva ili interesa za aktivnosti u kojima se prije u`ivalo, promjene u
apetitu ili te`ini, te{ko}e u spavawu ili pretjerano spavawe, fizi~ka
usporenost ili agitiranost, gubitak energije, do`ivqaj mawe vrijednosti,
osje}awe krivice, te{ko}e u razmi{qawu i koncentraciji, te ponavaqaju}e
misli o smrti i samoubistvu. Unipolarna velika depresija (ili veliki
depresivni poreme}aj) podrazumijeva da osoba ima pet ili vi{e ovih
manifestacija i ote`ano funkcionisawe skoro svakog dana tokom perioda od
dvije sedmice ili vi{e.
Kod osoba sa {izofrenijom u pravilu dolazi do promjena u pona{awu i
percepciji, kao i nesre|enih misli {to mo`e iskriviti wihovo do`ivqavawe
stvarnosti. To se naziva psihozom. [izofrenija je du{evna bolest koju prati
dosta stigme i pogre{ne informisanosti. To ~esto pove}ava uznemirenost kod
oboqelih osoba i wihovih porodica. [izofrenija se obi~no prvi put pojavi
kod osoba izme|u 15 i 20 godina starosti, mada mo`e nastati i kasnije u
`ivotu. Poga|a oko jedan odsto cjelokupnog stanovni{tva. Oko jedne tre}ine
osoba sa {izofrenijom do`ive samo jednu ili nekoliko kratkih epizoda te
bolesti u svom `ivotu. Kod ostalih, ona se mo`e povremeno pojavqivati tokom
~itavog `ivota. Bolest mo`e nastati brzo, s akutnim simptomima koji se
razvijaju kroz nekoliko sedmica ili sporo kad pogor{awe nastaje mjesecima
ili ~ak godinama. Tokom nastanka bolesti oboqela osoba se ~esto povu~e od
drugih, zapadne u depresiju i obuzme je tjeskoba, a razvije i neobi~ne ideje ili
u`asan strah. Primje}ivawe tih ranih znakova je va`no kako bi se pru`ilo
rano lije~ewe. Rano prepoznavawe i uspje{no rano lije~ewe od vitalne je
va`nosti za budu}u dobrobit osoba sa {izofrenijom. [izofreniju okru`uju
posebni problemi
u porodici
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
ukupno
80 i vi{e
70-79
50-59
60-69
40-49
30-39
Nosilac
0
0
2
20
11
6
4
3
46
Suprug
Supruga
0
0
0
0
0
1
0
2
1
8
0
1
0
0
0
0
1
12
Otac
Majka
Sin
K}erka
Brat
Sestra
Ostali
Ukupno
0
0
0
2
0
0
0
2
0
0
2
2
0
0
2
6
0
0
4
6
1
0
0
14
0
0
9
5
1
1
2
40
0
0
3
0
0
3
1
27
0
1
0
0
0
1
1
10
1
2
0
0
0
0
0
7
0
0
0
0
0
0
0
3
1
3
18
15
2
5
6
109
0-18
19-29
mnoga pogre{na shva}awa {to doprinosi stigmi, izolaciji i diskriminaciji
koju mogu do`ivjeti osobe sa {izofrenijom.
S obzirom na starosnu dob u kojoj je najve}i procenat osoba sa problemima
u mentalnom zdravqu mo`emo slobodno zakqu~iti da je ovo generacija koja
je u~estvovala u minulom ratu koji je ostavio posqedice i na wihovo
psihi~ko zdravqe. Ovo je generacija koja je najvi{e pogo|ena jer ih je rat
zadesio u periodu kada su trebali da stvaraju svoje porodice i da u`ivaju u
najqep{em periodu `ivota. Pored toga {to je wih 46 u poziciji nosilaca
porodi~nog doma}instva, veliki broj ih je u ulozi sina ili k}eri i ovo su
lica koja su ostala sama.
Bez obzira na probleme u mentalnom zdravqu svojih ~lanova, ove porodice
su u ve}ini slu~ajeva izjavile da imaju skladne odnose u porodici. Od ukupnog broja od 109 porodica u kojima je identifikovana osoba sa problemima
u mentalnom zdravqu, 49 ih `ivi u porodicama gdje je nosilac porodi~nog doma}instva u bra~noj zajednici dok je 16 porodica gdje je nosilac porodi~nog
doma}instva neo`ewen/neudata, a 22 u statusu udovaca/udovica. U pitawu
je ve}inom domicilno stanovni{tvo iz gradskog podru~ja.
001
Statisti~ki zna~ajna razlika kod odnosa sa kori{tewem usluga Centra za
socijalni rad govori nam da sa 99% sigurnosti mo`emo tvrditi da je velika
ve}ina lica sa problemima u mentalnom zdravqu u evidenciji Centra i da
koriste usluge koje im zakonski pripadaju. Visoka korelacija u odnosu sa
varijablom koja se odnosi na osobe sa invaliditetom govori nam da su ove
dvije kategorije vrlo ~esto uzajamno povezane.
Analizom strukture lica za koja je iskazano da imaju probleme u mentalnom
zdravqu do{li smo do podatka da 1/3 od ukupnog broja ovih lica nije nikada
bila na lije~ewu. Ovaj podatak ukazuje na potrebu organizovanije brige za
za{titom lica oboqelih u mentalnom zdravqu a samim tim i potrebu za
organizovanijom zdravstvenom slu`bom koja bi bila u stawu da u saradwi
sa socijalnim sektorom organizuje adekvatnu brigu i podr{ku kako licima
oboqelim u mentalnom zdravqu tako i ~lanovima wihovih porodica.
^lan /poreme}aj
Nosilac
Suprug
Supruga
Otac
Majka
Sin
K}erka
Brat
Sestra
Ostali
Ukupno
Depresivni
poreme}aj
21
0
6
1
1
2
5
0
5
1
42
Psihoza
Shizoferenija
13
1
3
0
1
6
4
1
0
3
32
3
0
0
0
0
4
1
0
0
1
9
Nije utvr|ena
dijagnoza
9
0
3
0
1
6
5
1
0
1
26
Ukupno
46
1
12
1
3
18
15
2
5
6
109
posebni problemi
u porodici
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
4.4. NASIQE U PORODICI
Nasiqe u porodici predstavqa kr{ewe osnovnih qudskih prava, a pravo
svih nas podrazumjeva pravo na `ivot bez nasiqa u javnoj i privatnoj sferi.
Nasiqe naj~e{}e ostavqa dugotrajne i te{ko izqe~ive posqedice, budu}i
da se wime ugro`ava fizi~ki, psihi~ki i dru{tveni integritet osobe. Kada
govorimo o postoje}im oblicima nasiqa, naj~e{}e susre}emo osobe koje do
momenta kada postanu svjesne da pre`ivqavaju nasiqe, suo~e se sa svim
oblicima nasiqa. Pa ipak, ukoliko odvojimo granice kombinovanog
nasiqa, razlikujemo sqede}a ~etiri osnovna oblika nasiqa:
?
fizi~ko nasiqe
?
psihi~ko nasiqe
?
ekonomsko nasiqe
?
seksualno nasiqe
Pod fizi~kim nasiqem podrazumjeva se nasiqe koje za posqedicu ima
nano{ewe lak{ih ili te`ih tjelesnih povreda. Fizi~ko nasiqe ~ini 70%
nasiqa i to su po pravilu najekstremniji oblici nasiqa. Neki od primjera
fizi~kog nasiqa su:
gurawe
?
udarawe
?
{amarawe
?
davqewe
?
bodewe
?
{utirawe
?
udarawe razli~itim predmetima
?
~upawe za kosu
?
ugrizi
?
kori{tewe oru`ja
?
zakqu~avawe u prostoriju
001
Pod psihi~kom nasiqem podrazumjevaju se razli~iti oblici zastra{ivawa,
kori{tewa pogrdnih imena, ucjena i manipulacije kojom se `rtva dr`i u
strahu i samim tim u kratkotrajnoj i dugotrajnoj pot~iwenosti i zavisnosti.
Naime, `rtva osje}a da se weno psihi~ko, pa i op{te zdravstveno stawe
mijewa, ali nije u stawu da prepozna {ta joj se de{ava, ~ime je to nasilnik
zlostavqa.
^esto, `rtve psihi~kog nasiqa nisu nikada bile fizi~ke zlostavqane, ali je
kod wih ipak prisutno stalno osje}awe straha i gubitak identiteta, kao
posqedica dugotrajnog psihi~kog maltretirawa.
Neki od primjera psihi~kog nasiqa:
?
ismijavawe ili napadawe najva`nije vrijednosti, vjerovawa,
religije, rase, porjekla
?
stalno kritikovawe, nazivawe pogrdnim imenima,
?
vrije|awe familije i prijateqa
?
odbijawe da se izlazi u dru{tvo zajedno
?
optu`ivawe za qubavne afere
Pod ekonomskim nasiqem podrazumjevaju se oblici nasiqa koji se
odra`avaju u prijetwama ili uskra}ivawu sredstava za `ivot ili zabrani
rada od strane partnera. Neki primjeri ekonomskog nasiqa:
?
kontrolisawe ku}nog buxeta
?
kontrolisawe `rtvine plate
?
odre|ivawe iznosa novca za samo osnovne stvari
?
prisiqavawe `rtve da moli za novac
?
zahtjevawe od `rtve da pravi detaqan opis potro{we novca
?
sakrivawe zajedni~ke u{te|evine od `rtve
?
prodaja imovine ili potro{wa novca bez `rtvinog pristanka
?
prodaja zajedni~kih stvari
?
tro{ewe novca na kockawe
Seksualno nasiqe ~esto prati i fizi~ko i psihi~ko nasiqe, a u ve}ini
slu~ajeva ti oblici nasiqa se ~ine zajedno. Pod seksualnim nasiqem se
podrazumjeva primjena fizi~kog oblika nasiqa s ciqem poni`ewa `rtve u
posebni problemi
u porodici
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
Kompleksnost problema porodi~nog nasiqa, te nemogu}nost provo|ewa
postoje}e legislative koja tretira ovu oblast ote`ava identifikovawe
kako `rtava tako i po~inilaca nasiqa. Pa ipak, podatak da 4% ispitane
populacije ima problem sa porodi~nim nasiqem ukazuje na ozbiqnost same
problematike. Ovaj podatak zapravo predstavqa samo vrh ledenog brijega,
jer je broj neprijavqenih slu~ajeva i do deset puta ve}i u odnosu na broj
prijavqenih. U 61 slu~aju nasiqa obuhva}en ovim istra`ivawem supruga je
`rtva nasilni{tva supruga u gotovo 50% slu~ajeva. Ovaj podatak je na
2
osnovu vrijednosti dobijenih hi kvadrat (x ) testom statisti~ki zna~ajan i
daje nam sigurnost od 99%. Drugi zna~ajan podatak koji mo`emo izdvojiti iz
tabele koja slijedi jeste da je sin nasilan prema roditeqima tako|e u
zna~ajnom broju slu~ajeva.
Suprug
Supruga
Otac
Majka
Sin
K}erka
Brat
Sestra
Ostali
Ukupno
0
29
0
0
0
1
0
0
1
31
0
1
0
0
3
4
0
0
0
8
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
6
8
1
0
0
0
0
15
0
0
1
0
0
1
0
0
0
2
0
0
0
0
0
0
0
3
1
4
0
0
0
0
0
0
0
1
0
1
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Ukupno
Ostali
Sestra
Brat
K}erka
Sin
Majka
Otac
Supruga
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
30
7
8
4
6
0
4
2
61
Analiziraju}i korelacije varijable nasiqe sa ostalim varijablama
kori{tenim u ovom istra`ivawu, pored prethodno predstavqenog odnosa
izme|u nasilnika i `rtve uo~ena je statisti~ki zna~ajna i pozitivna
korelacija i u odnosu izme|u trajawa nasiqa i prisustva drugih problema.
U najve}em broju slu~ajeva nasiqe traje izme|u pet i deset godina i naj~e{}e
je prijavqeno kao psihi~ko i kombinovano nasiqe.
TRAJAWE NASIQA
2-3
godine
VRSTA
NASIQA
Total
Ekonomsko
Fizi~ko
Kombinovano
Psihi~ko
1
4
9
14
5 - 10 nekoliko
Vi{e od
godina mjeseci 10 godina
1
2
17
1
4
18
1
3
38
2
7
Total
1
3
26
31
61
[to se ti~e mjesta stanovawa, navedeno je da je najve}i broj slu~ajeva u
gradskom podru~ju ali ovaj podatak mo`e biti i indikator ~iwenice da su u
gradskom podru~ju porodice vi{e informisane i osvije{}ene o tome {ta se
posebni problemi
u porodici
Nasiqe u porodici se de{ava osobama koje su u braku ili u vanbra~noj vezi,
razvedenim osobama bez obzira da li `ive zajedno. @rtve nasiqa mogu da
budu sve osobe bez obzira na pol, starost, obrazovawe ili socijalni
status. Me|utim, krivica i odgovornost je iskqu~ivo nasilnika, koji opet
mogu da budu ugledni i po{tovani gra|ani, ali i oni problemati~ni.
Nasilnik mo`e da bude bilo koje profesije, obrazovawa, dru{tvenog
statusa, starosti i nacionalnosti, i zato je neophodno da se u {iroj
javnosti prekine ti{ina o ovom vidu nasiqa.
Nasiqe naj~e{}e ~ine supruzi, biv{i supruzi i vanbra~ni partneri i to u
78% slu~ajeva. Na drugom mjestu su sinovi 9%, a na tre}em o~evi 4,2%.
]erka se u ulozi nasilnice javqa u 2% slu~ajeva, dje~ak u 1,8%, a majka i
svekrva u 1,6%. Odnos nasilnik - `rtva ima veze i sa godinama `ene.
Nasiqe od strane partnera naj~e{}e trpe mlade i `ene sredwih godina, dok
je nasiqe od strane sinova karakteristi~no za starije `ene (preko 60
godina), a nasiqe koje ~ine o~evi odnosi se na vrlo mlade `ene, djevojke.
@rtva nasiqa
Suprug
wenom fizi~kom, psihi~kom i moralnom pogledu. Primjeri seksualnog
nasiqa su:
?
silovawe
?
razne vrste fizi~kih napada seksualne prirode
?
prinuda na seksualni odnos
001
Po~inilac
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
sve ubraja u nasiqe u porodici dok je mo`da u ruralnom podru~ju i daqe
prisutan tradicionalan odnos izme|u mu`a i `ene gdje je `ena podre|ena,
dok se kom{ije i rodbina ne smiju mije{ati u porodi~ne razmirice i sva|e.
Najve}i procenat porodica ima status domicilnog stanovni{tva a nosilac
spada u kategoriju starosti od 50 do 59 godina
nasiqe prema mjestu prebivali{ta
50
40
30
20
10
0
gradsko
naseqe
prigradsko
naseqe
ruralno
podru~je
001
4.5. OSOBE SA INVALIDITETOM
Osobe s invaliditetom su jedna od onih grupa u na{em dru{tvu, i ne samo
na{em, koje se nerijetko suo~avaju sa ~udnim spojem nerazumijevawa i
(neproduktivnog) saosje}awa na nivou gra|ana kao pojedinaca i
marginalizacijom na nivou institucija. U posqedwoj deceniji produbqeno
je znawe i pro{ireno razumijevawe problema invalidnosti te se osobom s
invaliditetom nazivaju osobe koje imaju razli~ita funkcionalna
ograni~ewa. Veoma je te{ko prona}i adekvatan izraz koji }e uva`iti i
medicinski i dijagnosti~ki pristup, ali i odnos dru{tvene okoline I
o~ekivawa i sposobnosti pojedinca. Me|unarodna zdravstvena
organizacija usvojila je me|unarodnu klasifikaciju o{te}ewa,
invalidnosti i hendikepa, ~ime je sugerisan precizniji medicinski i
dijagnosti~ki pristup, a istovremeno i relativisti~ki pristup.
Me|unarodna klasifikacija o{te}ewa, invaliditeta i hendikepa pravi
jasnu razliku izme|u o{te}ewa , invaliditeta i hendikepa . Osim toga,
u terminu osoba s invaliditetom preferira se li~nost, pa tek onda stawe
u kojem se li~nost nalazi. Namjera je jasna – naglasiti kako se obiqe`je
invalidnosti ne odnosi na cijelu osobu. Osobe s invaliditetom nisu
homogena grupa. One mogu imati senzorna i/ili motorna o{te}ewa ili
smawene intelektualne sposobnosti. Wihova invalidnost mo`e nastati
ra|awem ili biti ste~ena u toku djetiwstva, mladala{tva ili kasnije u
`ivotu, tokom daqweg {kolovawa ili u toku zaposlewa. Invalidnost mo`e
imati razli~it uticaj na sposobnost osoba da rade i uzmu u~e{}e u dru{tvu,
od ~ega i zavisi priroda nu`ne podr{ke i pomo}i.
U skladu sa Pravilnikom o razvrstavawu lica sa smetwama u fizi~kom i
psihi~kom razvoju koji je na snazi i koji je u obavezi da se primjewuje, a
uskla|en je sa Me|unarodnom klasifikacijom bolesti (MKB-10) iz 1990.
godine, osobe sa invaliditetom se razvrstavaju na lica sa:
?
o{te}ewem vida,
?
o{te}ewem sluha,
?
smetwama u glasu, govoru i jeziku,
?
tjelesnim o{te}ewima,
?
psihi~kom zaostalo{}u,
?
vi{estrukim smetwama,
posebni problemi
u porodici
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
202
9
34
4
10
17
6
1
3
4
290
16
0
3
0
1
18
21
1
1
4
65
8
0
1
0
1
14
3
1
3
1
32
246
9
39
5
15
50
32
5
7
12
420
ukupno
80 i vi{e
70-79
60-69
50-59
^lan
40-49
Ukupno
Kombinovano
Mentalna
retardacija
9
0
1
1
2
1
2
1
0
1
18
Fizi~ka
invalidnost
11
0
0
0
1
0
1
0
0
2
15
Dob
Suprug
0
0
0
0
1
0
0
0
1
Supruga
0
0
1
2
8
1
0
0
12
Otac
0
0
0
0
0
0
1
0
1
Majka
0
0
0
0
0
1
1
0
2
Sin
0
2
4
9
3
0
0
0
18
K}erka
2
2
6
5
0
0
0
0
15
Brat
0
0
1
1
0
0
0
0
2
Sestra
0
0
1
3
1
0
0
0
5
Ostali
0
2
0
2
1
1
0
0
6
Ukupno
2
6
13
22
14
3
2
0
62
posebni problemi
u porodici
Nosilac
Suprug
Supruga
Otac
Majka
Sin
K}erka
Brat
Sestra
Ostali ~l.
Ukupno
Gluvo}a
^lan /vrsta
invalidnosti
Slijepo}a
Naj~e{}e se kod nas govori o osobama sa o{te}ewem vida, sluha, te osobama
sa fizi~kim invaliditetom i osobama u stawu mentalne retardacije.
O{te}ewa vida su sqepo}a i slabovidnost.
Sqepo}om se smatra o{te}ewe vida koje je dovelo do totalnog gubitka vida,
kada nema nikakvih vizualnih podra`aja, te o{te}ewe vida s kojim osoba ima
osjet svjetla ili ostatak vida do 2% na boqem oku s korekcijom ili bez we. To
se smatra pravom sqepo}om.
Osim gore navedenog, u kategoriju sqepo}e spada i tzv. prakti~na sqepo}a, a
koja ukqu~uje ostatak vida od 2 do 5%, na boqem oku s korekcijom ili bez
korekcije.
Tako|e, slijepom osobom se smatra i osoba koja na boqem oku ima su`ewe
vidnog poqa na 5° i mawe oko fiksacijske ta~ke, bez obzira na ostatak
o{trine vida.
Podaci dobijeni ovim istra`ivawem na na slu~ajnom uzorku ukazuju na visok
procenat od 16% osoba sa invaliditetom, od ~ega 11% wih spada u kategoriju
osoba sa fizi~kim invaliditetom. 420 porodica koje kao ~lana imaju osobu sa
invaliditetom u ve}ini `ive u ruralnom podru~ju. Nosilac porodi~nog doma}instva je u kategoriji od 50 do 59 godina, domicilno stanovni{tvo i ve}inom
u penziji. Primjetno je da je mawi broj osoba sa invaliditetom u starosnim grupama mla|e dobi {to se mo`e povezati sa dobrim preventivnim akcijama u posledwim decenijama. Najve}i broj osoba sa invaliditetom obuhva}enih ovim
istra`ivawem ima fizi~ki invaliditet i najvi{e su u ulozi nosioca
porodi~nog doma}instva.
Pozitivna korelacija sa starosnom kategorijom nosioca porodi~nog doma}instva, odnosima u porodici i mjestom prebivali{ta govori nam da sa 99% sigurnosti mo`emo tvrditi da je ve}i broj osoba sa invaliditetom u starijoj `ivotnoj dobi i da ve}i broj ovih osoba `ivi u ruralnom podru~ju.
Rezultati istra`ivawa pokazuju da je ovo kategorija koja najvi{e koristi
usluge Centra za socijalni rad.
U gradskom podru~ju je primje}en ve}i broj mu{kih osoba sa invaliditetom,
uglavnom je u pitawu domicilno stanovni{tvo koje je u penziji ili su nosioci
porodi~nog doma}instva nezaposleni. Ovo mo`e biti jedan od razlog za{to
koriste usluge centra ali su to vrlo ~esto osobe koje od perioda {kolovawa
ostvaruju neka od prava iz oblasti socijalne za{tite tako da nakon tog
perioda ostanu korisnici centra po osnovu nekih drugih prava.
30-39
autizam,
lica sa drugim smetwama u skladu sa MKB – 10, 1990.
19-29
?
?
001
0-18
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
Na podru~ju Grada djeluju sqede}e organizacije koje su se udru`ile u
"Gradski odbor udru`ewa invalida":
?
Udru`ewe gluvih i nagluvih
?
Udru`ewe distrofi~ara
?
Gradska organizacija slijepih
?
Regionalno udru`ewe paraplegi~ara i ostalih tjelesnih invalida
regije Bawa Luka,
?
Udru`ewe invalida rada
?
Udru`ewe za pomo} mentalno nedovoqno razvijenim licima
?
Udru`ewe civilnih `rtava rata regije Bawaluka
?
Udru`ewe amputiraca UDAS
Odbor je podr`an od strane Administrativne slu`be Grada i ima status
udru`ewa od javnog interesa.
Bawa Luka je koncept socijalnog modela invalidnosti prihvatila me|u
prvim gradovima i Bosni i Hercegovini po~etkom devedesetih godina I podr`ava ga do danas. Od organizacija koje okupqaju osobe sa invaliditetom
izdvajamo:
?
UG Prvi osmijeh ,
?
Humanitarna organizacija Partner ,
?
Udru`ewe omladine sa invaliditetom Ifopart ,
?
Bora~ka organizacija – Odbor RVI,
?
Udru`ewe za pomo} licima, porodicama i zajednici u mentalnom
zdravqu Zajedno .
Skup{tina Grada Bawa Luka je u avgustu 2008. godine usvojila Plan
poboq{awa `ivota za osobe sa invaliditetom za period 2008 – 2013.
U sklopu Centra za pred{kolsko vaspitawe i obrazovawe obezbije|en je
smje{taj djece sa posebnim potrebama.
Centar za socijalni rad je razvio niz usluga za djecu i odrasle osobe sa
invaliditetom: personalna asistencija, ku}na wega, dnevni centri za
odrasla lica sa mentalnom retardacijom, dnevni centri za stare u koje se
ukqu~uju i odrasle osobe sa invaliditetom, finansijska podr{ka
porodicama sa djecom koja imaju pravo na smje{taj u instituciju, a porodica
`eli sama da se brine o wima.
001
Prema evidenciji Centra za socijalni rad u Gradu ima 347 djece koja imaju
smetwe u razvojnom dobu i koje znatno uti~u na wihovo zdravstveno stawe i
socijalni status. Odraslih lica ima znatno vi{e. npr. u Centru je
evidentirano 398 lica koja su mentalno nedovoqno razvijena dok je broj
fizi~kih invalida 1.222 (ukqu~uju}i i lica sa ~ulnim smetwama). Ovaj broj
je veoma promjewiv jer su dvije tre}ine ovih lica invaliditet stekli usqed
starosti i stara~kih oboqewa.
Na{e istra`ivawe je potvrdilo ovaj broj jer je uzorkom obuhva}eno 420
osoba sa invaliditetom, odnosno 5,5% lica u odnosu na ukupnu populacioju
od 7.560. Od toga su dvadeset posto djeca - 82 djeteta. U na{em uzorku je
ve}i procenat fizi~kih invalida 76,9% (ukqu~uju}i i ~ulne smetwe) {to
potvr|uje podatke Centra za socijalni rad i daje prikaz realne situacije
kada su u pitawu ove osobe u Gradu Bawaluci. Preko polovine osoba sa
invaliditetom su nosioci porodi~nog doma}instva (58,57%).
Problemi koje ove osobe isti~u su nedostatak radnog anga`mana,
neadekvatni stanovi i potreba za adekvatnim prevozom.
posebni problemi
u porodici
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
5.0.
ZAKQU^NA RAZMATRAWA I PREPORUKE
?
Administrativna slu`ba Grada Bawa Luka je ostvarila zna~ajne
korake na o`ivqavawu rada mjesnih zajednica {to je doprinijelo
boqem i efikasnijem pribli`avawu usluga gra|anima na cijeloj
teritoriji Grada.
Formirane su Komisije za socijalna pitawa, koje aktivno rade u
svim mjesnim zajednicama. ^ine ih po pet ~lanova. Uz jednog
predstavnika Savjeta mjesne zajednice su i dva volontera iz reda
gra|ana, koji `ive u mjesnoj zajednici, stru~ni saradnik
Administrativne slu`be Grada i socijalni radnik zaposlen u JU
Centar za socijalni rad Bawa Luka. Kontinuirani rad Komisije
rezultirao je istra`ivawem potreba i resursa u mjesnoj zajednici,
te ''otkrivawem'' socijalno najiskqu~enijih gra|ana {to i jeste
osnovni ciq.
Ostvarena organizacija mjesnih zajednica stvara dobre
pretpostavke za nastavak aktivnosti na osna`ivawu zajednice u
pravcu samoorganizacije.
Istra`ivawe sa ciqem izrade socijalne karte realizovano je na
uzorku od 2.498 porodica koje broje 7.560 gra|ana. Ovaj broj
porodica smatramo reprezentativnim uzorkom, a istra`ivawe je
realizovano uz adekvatnu zastupqenost: gradskog (59.9%);
prigradskog (16.6%) i seoskog stanovni{tva (23.5%).
Analiza strukture stanovni{tva ukazuje da 70% stanovnika ~ini
domicilno stanovni{tvo dok su 30% izbjegla i raseqena lica koja su
najve}im dijelom naseqena u novim prigradskim naseqima. Ovaj
podatak name}e potrebu za ve}om podr{kom prigradskim sredinama
jer na ovom podru~ju nije dovoqno razvijena osnovna
infrastruktura, a za zadovoqewe dru{tvenih potreba nema ni
minimalnih uslova.
U poledu obrazovnog statusa, ve}ina ispitanog stanovni{tva ima
zavr{enu sredwu {kolu, vi{e od 1/4 ima vi{u ili visoku stru~nu
spremu. Dubqa analiza i korelacije stru~ne spreme sa zaposlewem
ukazuje na podatak da ve}ina stanovni{tva nije radno anga`ovana na
?
?
?
?
?
001
?
?
?
?
?
poslovima za koje imaju formalno stru~no obrazovawe. Tranzicija
dru{tva i tr`i{te radne snage nala`u potrebu za permanentnim
usavr{avawem radnika i prekvalifikacijom, {to je podatak kojega
treba uva`iti u budu}im planovima radne snage.
Status zaposlewa ukazuje na ~iwenicu da postoji razli~ita
zastupqenost zaposlenih lica u odnosu na mjesto stanovawa. Najve}i
broj nezaposlenih lica `ivi u ruralnim i prigradskim naseqima.
Ovaj podatak ukazuje na potrebu ali i {ansu za poslodavce da
privredne subjekte usmjeravaju prema ovim sredinama.
Analiziraju}i stambene uslove, mo`e se zakqu~iti da ve}ina uzorka
ima rije{eno stambeno pitawe kroz vlastitu ku}u ili vlastiti stan.
U statusu podstanara `ivi 13% stanovni{tva. Uz podstanare, 1,3%
uzorka `ivi u zajedni~kom stanovawu sa roditeqima. Ovi gra|ani
trebaju biti ciqna grupa za podr{ku stambenom zbriwavawu.
Zapo~eti projekat ''kredita za mlade'' od strane Vlade Republike
Srspke dobar je primjer sistemskog rje{avawa stambenih potreba.
U pogledu imovinskog statusa zabriwava podatak da 72%
analiziranih porodica ima mjese~na primawa mawa od 500.00 KM.
Na{e istra`ivawe pokazuje da 17% nema nikakvih primawa,
odnosno, primawa su do 100.00 KM. Ovaj podatak ukazuje na
zakqu~ak da ve}ina stanovni{tva `ivi ispod ili na granici
siroma{tva. Da bi se ubla`ile ove posqedice potrebno je na
globalnom i na lakalnom nivou osmi{qavati programe za
neutralizaciju posqedica siroma{tva.
Za bra~ni status je karakteristi~no da ve}ina analiziranih
porodica `ivi u statusu bra~ne zajednice (63.9%). ^iwenica je da se
u na{oj sredini jo{ uvijek preferira bra~na zajednica sa
elementima tradicionalnog stila `ivqewa. Ovo smatramo
''najzna~ajnijim kapitalom'' jer je zdrava porodica osnova dru{tva.
Karakteristi~an je i podatak da 19.3% ima status udovica/ac. Ovo je
direktna posqedica proteklog rata. Specifi~ne potrebe ovih
porodica zahtijevaju organizovanije programe podr{ke primarno
wihovoj djeci.
Iako je ve}ina anketiranih porodica izjavila da `ive u skladnim
zakqu~na razmatrawa
i preporuke
001
Socijalna karta grada Bawa Luka
?
?
?
porodi~nim odnosima,.na{a je procjena da ve}ina stanovni{tva
nema relanu sliku o ''kvalitetnim'' porodi~nim odnosima. Da bi
sa~uvali brak kao preporu~qiv aran`man `ivqewa i poboq{ali
kvalitet `ivota unutar porodice, neophodno je dodatno raditi na
promociji humanih odnosa u porodici i odgovornog roditeqstva.
Osim analize socio-demografskih karakteristika porodice,
analizirali smo i specifi~ne te{ko}e – probleme sa kojima
ispitivane porodice `ive. Jedan od najve}ih problema je pretjerano
konzumirawe alkohola I alkoholizam. Iako je poznato da `ivimo u
sredini gdje je konzumirawe alkohola dru{tveno prihvatqiv oblik
pona{awa, 277 porodica je iskazalo ozbiqnije problema sa
konzumirawem alkohola. Od ovog broja najvi{e ih je identifikovano
u seoskim sredinama (ruralno podru~je). Dodatno zabriwava
~iwenica da lije~ewe od alkoholizma i naknadna podr{ka kroz KLA
(klubovi lije~enih alkoholi~ara) nije u dovoqnoj mjeri
organizovano. Sve ovo ukazuje na zakqu~ak da je potrebno
intenzivnije raditi u pravcu aktivnije prevencije problema vezanih
za konzumirawe alkohola sa posebnim akcentom na organizovanije
lije~ewe kroz klubove lije~enih alkoholi~ara u seoskim mjesnim
zajednicama.
U pogledu problema vezanih za u`ivawe psihoaktivnih supstanci
(narkomanija) evidentirana je 21 osoba koja ima ove probleme. Iako
nismo do{li do ve}eg broja ovih lica, na{e su procjene da je stvarni
problem mnogo ve}i, ali da ~lanovi porodica nemaju realnu procjenu
rizika sa kojima se wihovi ~lanovi susre}u. Zbog realne opasnosti
koju narkomanija uzrokuje, potrebno je u narednom periodu
intenzivnije podr`avati programe koji su usmjereni na prevenciju i
lije~ewe bolesti zavisnosti.
Problem mentalnog zdravqa spada u red najizra`enijih problema
unutar porodica. Me|u identifikovanim te{ko}ama najvi{e su
zastupqeni depresivni poreme}aji i razni oblici psihoti~nih
stawa. Pretpostavqaju}i da anketirani uzorak ~ini oko 3%
stanovni{tva Grada Bawa Luka, cjenimo da oko 3.000 stanovnika u
Gradu ima problema u mentalnom zdravqu. Ovaj podatak obavezuje
001
?
?
?
sve institucije Grada za organizovanijim djelovawem Centra za
mentalno zdravqe kroz razvoj specifi~nih modela podr{ke
pojedinim kategorijama bolesnika, primarno za ratne veterane sa
PTSP (post-traumatski stresni poreme}aj).
Nasiqe u porodici je poseban problem koji je u proteklom periodu
zna~ajno promovisan kroz projekat mobilnog tima za za{titu `rtava
od nasiqa u porodici. Iako je nasiqe u porodici bez akutne pojave
jo{ uvijek ''tabu'' tema, {esdesetak porodica je ''skupilo hrabrosti''
prijaviti ga. Permanentna podr{ka `rtvama nasiqa, kroz pomenuti
mobilni tim, stvara dobre pretpostavke za adekvatnu za{titu
`rtava. Efikasna za{tita je mogu}a kada se stvore pretpostavke za
implementaciju Zakona o za{titi od nasiqa u porodici.
Invaliditet pojedinih ~lanova u zna~ajnoj mjeri participira kod
ispitivanog stanovni{tva. Me|u osnovnim kategorijama
invaliditeta najzastupqenija je fizi~ka invalidnost, potom
pote{ko}e u u~ewu (mentalna retardacija) i kombinovane smetwe.
Grad je kroz protekli period ulo`io zna~ajne napore na podr{ci i
razvoju usluga za lica sa invaliditetom, te se svrstava u red
najrazvijenijih evropskih gradova kada je ovaj problem u pitawu.
Dosada{wa iskustva u senzibilizaciji zajednice za lica sa
invaliditetom stvara dobre pretpostavke za sveobuhvatnu inkluziju
ovih lica u na{em dru{tvu. Pokazateqi ukazuju da nam naredni
pravci za{tite trebaju biti pro{irewe postoje}ih usluga, razvoj
usluga radne okupacije, zapo{qavawa i obezbje|ewe odgovaraju}ih
uslova stanovawa.
Preporuka, nastala na osnovu rezultata na{eg istra`ivawa, je
izrada novog Plana razvoja socijalne za{tite u Gradu Bawoj Luci,
koji }e predstavqati kontinuum prethodnog strate{kog dokumenta, a
biti u skladu sa Strategijom razvoja Grada Bawa Luka 2007-2015;
Preporu~ujemo da se prilikom izrade konsultuju predstavnici svih
sistema socijalne sigurnosti (socijalna za{tita, penzijsko
invalidska za{tita, zdravstvena za{tita, bora~ko invalidska
za{tita, za{tita izbjeglih i raseqenih lica) kao i predstavnici
razli~itih lokalnih i republi~kih institucija.
zakqu~na razmatrawa
i preporuke
001
5. JU CSR BL 2004 2008. godine
Period 2004 – 2008. godine u Centru za socijalni rad je obiqe`en
provo|ewem zna~ajnih reformskih projekata iz oblasti reforme lokalne
socijalne politike, razvoja usluga za korsnike socijalne za{tite, te ja~awa
kapaciteta pru`aoca usluga.
1.
REFORMA LOKALNE SOCIJALNE POLITIKE
U periodu od 2000 - 2004. godine Centar za socijalni rad Bawa Luka bio je
intenzivno ukqu~en u realizaciju Projekta Reformisawe sistema i
struktura re`ima centralne i lokalne socijalne politike koji je bio
podr`an od strane DFID-a a imlementiran od strane Nezavisnog biroa
za humanitarna pitawa (IBHI) i Birks Sinclar and Associates Ltd Vlade
Velike Britanije. Pomenuti projekat predstavqa najzna~ajniji projekat u
socijalnom sektoru na nivou BiH u okviru kojeg je Grad Bawa Luka bio
ukqu~en kao jedna od ~etiri op{tine na nivou Bosne i Hercegovine (Bawa
Luka, Trebiwe, Zenica i Gorwi Vakuf -Uskopqe). Rezultatati u~e{}a Grada
Bawa Luka u ovom Projektu jesu trajne izmjene u sferi lokalne socijalne
politike.
Uz ovaj najzna~ajniji projekat Centar je bio ukqu~en u niz dodatnih
projekata me|u kojima je tako|e zna~ajan i projekat [vajcarske
organizacije DEZA «Socio-pedago{ke `ivotne zajednice».
Nadaqe, za nas veoma va`an bio je i projekat Svetske banke SOTAC I i
SOTAC II. Ovaj projekat je imao za ciq uvo|ewe osnovne baze podataka.
Pomenuti projekti dali su trajnu osnovu za promjenu u pogledu unapre|ewa
sistema socijalne za{tite na nivou Grada.
JU Centar za socijalni rad Bawa Luka je u periodu 2004 – 2008. godine
svoje aktivnosti nastavio implementacijom ciqeva iz dokumenta Gradski
plan razvoja socijalne za{tite 2003-2005 . Po zavr{etku DFID-ovog
projekta Gradska uprava Bawa Luka je nastavila finansirawe projektnih
aktivnosti u zajednici iz redovnih sredstava buxeta Grada. U okviru ovih
aktivnosti Centar za socijalni rad je nastavio sa razvojem partnerstva u
sektoru socijalne za{tite i vremenom se nametnuo kao vode}a institucija u
Gradu za provo|ewe programa iz socijalne za{tite.
Nakon realizovanih ciqeva iz pomenutog «Plana razvoja socijalne za{tite
Grada Bawa Luka 2003-2005», prispupilo se izradi novog strate{kog
dokumenta iz ove oblasti, te je uprava Grada, u saradwi sa relevantnim
partnerima iz oblasti socijalne politike, a kroz partnerstvo sa javnim
ustanovama, nevladinim i privatnim sektorom, izradila dokument pod
nazivom Plan razvoja socijalne za{tite u Gradu Bawa Luci 2005-2008 .
Osnovna linija vodiqa ovog plana je model po principu mje{ovitog sistema
socijalne za{tite, istra`ivawe potreba i zadovoqstva korisnika, te
pru`awe usluga u partnerstvu. Ovakav model rada predstavqa jedinstven
model socijalne za{tite koji se koristi kao primjer u regionu. Logi~an
slijed reforme na lokalnom nivou predstavqa strate{ki dokument
«Strategija razvoja Grada 2008-2015» u kojoj su definisani ciqevi iz
oblasti socijalne za{tite.
Primjena ovakvog modela rada u lokalnoj zajednici 2007. godine
ocijewena je presti`nom nagradom «Beacon status za najboqe prakse iz
oblasti pru`awa usluga u partnerstvu, a za programe koji su aktuelni u
oblasti socijalne za{tite.
2.
RAZVOJ USLUGA I UVO\EWE PRO[IRENIH PRAVA ZA
KORISNIKE SOCIJALNE ZA[TITE
JU Centar za socijalni rad je u prethodnom periodu bio orijentisan na
planirawe usluga na osnovu istra`enih potreba. Kako je Zakonom o
socijalnoj za{titi RS definisano da svaka lokalna zajednica u okviru
svojih mogu}nosti i potreba ima mogu}nost da planira pro{irena prava i
usluge, tako je Centar pristupio istra`ivawu potreba u zajednici te
planirawu pro{irenih prava.
Skup{tina Grada Bawa Luka je na prijedlog Centra svojim odlukama o
pro{irenim pravima iz socijalne za{tite podr`ala razvoj usluga
socijalnog rada koje se pru`aju uglavnom u partnerstvu:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Odluka o ostvarivawu prava na naknadu za smje{taj u porodici za lica
koja ostvaruju pravo na smje{taj u ustanovu (do 18 godina starosti) broj
07-013-55/07, (Slu`beni Glasnik Grada Bawa Luka br. 2/07);
Odluka o pru`awu usluga u okviru Dnevnog centra za djecu sa
poreme}ajima u pona{awu, Broj: 07-013-60/07 , (Slu`beni Glasnik
Grada Bawa Luka br. 2/07);
Odluka o pru`awu usluga u okviru Dnevnih centara za stara lica, Broj:
07-013-60/07 (Slu`beni Glasnik Grada Bawa Luka br. 2/07);
Odluka o pru`awu usluga u okviru Dnevnih boravaka za lica sa
invaliditetom, Broj: 07-013-58/07, (Slu`beni Glasnik Grada Bawa
Luka br. 2/07);
Odluka o pru`awu usluga ku}ne wege, Broj: 07-013-56/07 (Slu`beni
Glasnik Grada Bawa Luka br. 2/07);
Odluka o pru`awu usluga personalne asistencije, Broj: 07-013-57/07
(Slu`beni Glasnik Grada Bawa Luka br. 2/07);
Odluka o ostvarivawu prava na nov~anu pomo}, Broj: 07-013-139/06,
(Slu`beni glasnik Grada Bawa Luka br. 2/06);
Odluka o ostvarivawu prava na jednokratnu nov~anu pomo}, Broj: 07013-140/06 (Slu`beni glasnik Grada Bawa Luka br. 2/06);
Odluka o ostvarivawu prava na naknadu za smje{taj djece bez
roditeqskog starawa u srodni~ku porodicu, Broj: 07-013-143/06
(Slu`beni glasnik Grada Bawa Luka br. 2/06);
Odluka o ostvarivawu prava na naknadu za smje{taj djece bez
roditeqskog starawa u hraniteqsku porodicu, Broj: 07-013-144/06
(Slu`beni glasnik Grada Bawa Luka br. 2/06);
Odluka o formirawu Prihvatne stanice za djecu i omladinu zate~enu u
skitwi, Broj: 07-013-146/06 (Slu`beni glasnik Grada Bawa Luka br.
2/06);
Odluka o formirawu Prihvatne stanice za odrasla i stara lica
zate~ena u skitwi, Broj: 07-013-147/06 (Slu`beni glasnik Grada Bawa
Luka br. 2/06);
Odluka o ostvarivawu prava na naknadu tro{kova prevoza, Broj: 07013-142/06, (Slu`beni glasnik Grada Bawa Luka br. 2/06);
Odluka o ostvarivawu prava na naknadu tro{kova sahrane, Broj: 07013-141/06, (Slu`beni glasnik Grada Bawa Luka br. 2/06);
Posebna je pa`wa u proteklom periodu posve}ena aktivnostima u pogledu
za{tite prioritetnih grupa korisnika. U tom smislu Centar za socijalni
rad je pokrenuo niz programa namijewenih djeci i omladini pod rizikom,
vulnerabilnim grupama odraslih, starim licima koja `ive sama i
iskqu~enim grupama:
Razvoj alternativnih modela za{tite maloqetnih po~inioca krivi~nih
djela, provo|ewe preventivnih programa za{tite za djecu u riziku
(Pomo} u u~ewu, Prevencija vr{wa~kog nasiqa), razvoj i unapre|ewa
Dnevnog centra za maloqetnike. Kroz partnerske odnose radimo na
ranoj detekciji i prevenciji invaliditeta kod djece i omladine.
U okviru organizacije Centra definisani su specijalisti~ki poslovi
za podr{ku `enama i djeci `rtvama porodi~nog nasiqa, organizovan je
rad mobilnog tima za hitne intervencije koji sara|uje sa policijom,
Hitnom pomo}i i UG «Udru`ene `ene». Po potrebi se organizuje smje{taj
u Sigurnu ku}u i podr{ka pri osamostaqivawu kroz podr{ku
zapo{qavawu.
Nakon procjene potreba za vi{e od 1.600 osoba u stawu potrebe za
pomo}i wegu drugog lica organizovani su programi pro{irenih usluga
za ovu grupu korisnika. Na osnovu odluke Grada o radu dnevnih boravka
za osobe sa invaliditetom razvili smo vi{e usluga kroz Dnevni
boravak za odrasla mentalno nedovoqno razvijena lica u ciqu
o~uvawa ste~enih vje{tina i radne okupacije. U saradwi sa nevladinim
sektorom pru`aju se usluge personalne asitencije za osobe sa fizi~kim
invaliditetom i slijepa lica.
Organizovana je posebna slu`ba za podr{ku osobama sa problemima u
mentalnom zdravqu koja se bavi regulisawem prava i zastupawem ovih
osoba u zajednici. U saradwi sa UG »Zajedno» otvoren je Dnevni boravak
za ova lica u kojem se pru`aju usluge za 30 korisnika dnevno i wihove
porodice.
Posebni poslovi za pra}ewe lica koja su zavisna od alkohola i droga.
Uspostavqena je ~vrsta sradwa sa nevladinim sektorom koji pru`a
usluge savjetovali{ta, savjetodavnih grupa i komuna. Ovim
organizacijama je pru`ena i tehni~ka i stru~na podr{ka u wihovom
razvoju.
-
-
3.
Za stara lica koja `ive sama i bez adekvatnih srodnika razvili smo
usluge ku}ne wege i pomo}i u ku}i, porodi~nog smje{taja kao i
organizovawa dnevnog boravka u okviru dnevnih centara za stara lica.
Zbog rastu}e potrebe za wegovateqicama organizovan je i kurs za
pomo}ne wegovateqice u sradwi sa partnerima.
U okviru vi{e od sedamdeset partnerstava sa institucijama,
predstavnicima javnih ustanova, privatnog i nevladinog sektora
organizovani su programi pro{irenih usluga za sve vulnerabilne
grupe. Kroz podr{ku zapo{qavawu za djecu i omladinu bez roditeqskog
starawa i druge na{e korisnike, senzibiliziran je privatni sektor za
participaciju u socijalnoj za{titi gra|ana. Permanentno se radi na
istra`ivawu potreba korisnika socijalne za{tite u zajednici, ali i
onih koji su smje{teni u institucije. Posebno isti~emo saradwu sa
mjesnim zajednicama koja je intenzivirana od maja 2007. Komisije za
socijalna pitawa u mjesnim zajednicama zajedno sa Centrom rade na
identifikaciji korisnika i wihovih potreba. Zajedni~kim
aktivnostima se pomoglo u oko 30 porodica po pitawu pomo}i u
gra|evinskom materijalu i akcijama sugra|ana na adaptaciji i sanaciji
stambenih objekata ugro`enih.
Rezultati istra`enih potreba
predstavqaju osnovu za daqe planirawe aktivnosti i usluga u skladu sa
potrebama korisnika.
JA^AWE KAPACITETA PRU@AOCA USLUGA
Tokom 2005. i 2006. godine u Centru za socijalni rad je provedena potpuna
reorganizacija u skladu sa projektom reforme «Centar u budu}nosti».
Osnovne promjene tokom reorganizacije su se odnosile na organizacionu
strukturu i pristup u radu sa korisnicima. Sa polivalentnog modela rada
pre{li smo na specijalisti~ki pristup. U pogledu rada sa korisnicima
usmjerili smo se na pristup orijentisan korisniku (istra`ivawe potreba
korisnika i djelovawe u skladu sa wima, te ispitivawe zadovoqstva
pru`enim uslugama).
Uz razvoj savremenih pristupa u radu ukazala se potreba za pove}awem
broja stru~nih radnika, primarno socijalnih radnika. Grad Bawa Luka je
podr`ao koncept razvoja Centra, te u sklopu ciqeva koji su bili predvi|eni
«Planom razvoja socijalne za{tite u Gradu Bawa Luci 2005-2008
prihvatio zapo{qavawe volotera i pripravnika. Centar je kadrovski
oja~an i u odnosu na broj od 38 zaposelnih radnika koliko je bilo zaposleno
2004. godine, danas ima 65 zaposlenih radnika. Iako je po standardima
potrebno najmawe 80 stru~nih radnika u odnosu na broj stanovnika Grada
Bawa Luka, zadovoqni smo podr{kom i razumijevaqem Grada u proteklom
periodu. Na ovaj na~in evidentno je opredjeqewe Grada u sferi podr{ke
zapo{qavawa mladih stru~nih kadrova.
U junu 2006. godine Centar je uz potpunu finansijsku podr{ku Grada Bawa
Luka preselio u novi poslovni prostor na novoj lokaciji. Prostor je
dostupan osobama sa invaliditetom, a recepcija i Prijemna kancelarija
obezbje|uju primjenu kvalitetnijeg pru`awa usluga i pristupa u radu sa
korisnicima.
U procesu uspostavqawa mje{ovitog sistema socijalne za{tite bilo je
neophodno uspostaviti obrazce i procedure u radu kako bi obezbjedili
transpartntnost, kvalitet, ujedna~enost u procedurama realizacije prava
iz oblasti socijalne za{tite, tako da je Centar za socijalni rad u martu
2007. godine uspostavio sistem upravqawa kvalitetom u skladu sa
standardnima ISO 9001:2000.
U junu mjesecu 2006. godine usvojene su odre|ene dopune i izmjene
Pravilnika o unutra{woj organizaciji poslova i sistematizaciji radnih
mjesta u Centru za socijalni rad Bawa Luka. Ovaj Pravilnik se primjewuje
od 01. 10. 2006. godine. Tako|e je Statut Centra uskla|en sa odredbama
Zakona o klasifikaciji djelatnosti i o Registru jedinica razvrstavawa,
kao i sa odredbama Zakona o ministarskim, vladinim i drugim
imenovawima Republike Srpske.
U skladu sa Zakonom o sistemu javnih slu`bi ( Slu`beni glasnik Republike
Srpske br.68/07), Zakonom o lokalnoj samoupravi ( Slu`beni glasnik RS
br. 101/04, 42/05 i 118/05) i Statutom Grada Bawa Luka (Slu`beni
glasnik Grada Bawa Luka br. 25/05, Skup{tina grada Bawa Luka, na 50.
sjednici, odr`anoj dana 29. 11. 2007. godine, donijela je Odluku o
organizovawu i uskla|ivawu poslovawa Javne ustanove Centar za
socijalni rad u Bawoj Luci. Na osnovu nevedene Odluke izvr{ilo se
uskla|ivawe organizovawa i poslovawa Centra sa Zakonom o sistemu
javnih slu`bi.
U tabeli koja slijedi predstavqen je presjek broja podnesenih zahtjeva u
Prijemnoj kancelariji Centra za period od 2005. do polovine 2008.
godine. Rad po principu Prijemne kancelarije organizovan je po~ev od
decembra 2004. godine. U naredne dvije godine zabiqe`en je porast broja
zahtjeva, {to je rezultat transparentnosti rada Centra kao i istra`ivawa
potreba za razliku od perioda iz 2002, 2003. i 2004. godine kada nije
postojao ovakav pristup u radu. Potrebno je ista}i da se ukupan broj
zahtjeva odnosi na zahtjeve za ostvarivawe prava iz socijalne za{tite.
Pored toga ovom broju je potrebno dodati i tri hiqade korisnika prava iz
oblasti dje~ije za{tite (pravo na dje~iji dodatak, pravo na materinski
dodatak i pravo na refundaciju plate za vrijeme porodiqskog odsustva).
Godina
Broj korisnika u prijemnoj
kancelariji (broj zahtjeva)
7518
17906
17401
8379
2005
2006
2007
2008 – prvih {est mjeseci
Broj korisnika u prijemnoj kancelariji (broj zahtjeva)
20000
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
4000
2000
0
Broj korisnika
u prijemnoj
kancelariji
(broj zahtjeva)
2005
2006
2007
2008 –
Prvih {est mjeseci
Ovdje fali impresum

1.Одлука о комуналним таксама

Bol ni ce pred zbog dugova странa 3

broj 019.qxd

(,,Slu`- beni glasnik Republike Srpske ,, , broj: 15/10