* Τι είναι ο διαβήτης; 1. Ο οργανισµός χρειάζεται τη γλυκόζη για ενέργεια. Η γλυκόζη των τροφών προκαλεί παροδική αύξηση των επιπέδων της γλυκόζης του αίµατος. Η ινσουλίνη µειώνει τα επίπεδα της γλυκόζης αίµατος, βοηθώντας τη γλυκόζη να κυκλοφορήσει από το αίµα σας στα κύτταρα. 2. Η ινσουλίνη βοηθά τη γλυκόζη να εισέλθει από το αίµα στα κύτταρα. 3. Όταν τρώτε, µέρος της τροφής που καταναλώνετε διασπάται σε απλά σάκχαρα (επίσης γνωστά ως «γλυκόζη»). Πέψη Τροφή Ινσουλίνη Γλυκόζη αίµατος Γλυκόζη στα κύτταρα Τι συµβαίνει όταν έχετε διαβήτη; Ο διαβήτης είναι µια πάθηση στην οποία τα επίπεδα της γλυκόζης αίµατος είναι υψηλά, διότι όταν έχετε διαβήτη: • ∆εν παράγεται αρκετή ινσουλίνη και µε την πάροδο του χρόνου παράγεται συνεχώς λιγότερη ή • ∆εν λειτουργεί (δρα) σωστά η ινσουλίνη που ήδη παράγεται. Κατά συνέπεια, η γλυκόζη δεν εισέρχεται στα κύτταρα του οργανισµού σας και παραµένει στην κυκλοφορία (στο αίµα). Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα επίπεδα της γλυκόζης αίµατος είναι υπερβολικά υψηλά. Η ρύθµιση του διαβήτη σας βοηθά να κρατάτε σε ισορροπία τα επίπεδα της γλυκόζης και της ινσουλίνης, µε τρόπο παρόµοιο µε αυτόν που χρησιµοποιούσε το σώµα σας πριν εµφανίσετε διαβήτη. ∆ιαβήτης τύπου 1 και τύπου 2 Οι συνηθέστεροι τύποι διαβήτη είναι ο διαβήτης τύπου 1 και ο διαβήτης τύπου 2. Στον διαβήτη τύπου 1, δεν παράγεται καθόλου ινσουλίνη. Η ινσουλίνη πρέπει να χορηγηθεί εξωγενώς. Ο διαβήτης τύπου 1 εµφανίζεται συχνότερα σε παιδιά και νεαρούς ενήλικες σε σχέση µε τους ενήλικες µεγαλύτερης ηλικίας. Στον διαβήτη τύπου 2, παράγεται ορισµένη ποσότητα ινσουλίνης, αλλά η ποσότητα αυτή δεν είναι αρκετή, ή η ινσουλίνη που παράγεται δεν αξιοποιείται σωστά από τον οργανισµό σας. Πολλά από τα άτοµα µε σακχαρώδη διαβήτη έχουν διαβήτη τύπου 2. Συνήθως αντιµετωπίζεται µε σωστή διατροφή, άσκηση και αντιδιαβητικά φάρµακα. Όµως στην εξέλιξη της νόσου µπορεί να χρειαστεί ινσουλίνη όπως και στα άτοµα µε διαβήτη τύπου 1. Πολλοί είναι ενήλικες ηλικίας άνω των 40 ετών. Ωστόσο, ο αριθµός των παιδιών και των νεαρών ενηλίκων µε διαβήτη τύπου 2 αυξάνεται, κυρίως λόγω της παχυσαρκίας. *Οµάδα Μελέτης Θεραπευτικής Εκπαίδευσης της Ελληνικής ∆ιαβητολογικής Εταιρείας. Η αντιµετώπιση της γλυκόζης αίµατος είναι βασική στην αντιµετώπιση του διαβήτη Όταν η υψηλή γλυκόζη αίµατος δεν αντιµετωπίζεται, µπορεί να προκληθούν σοβαρά προβλήµατα υγείας. Με την πάροδο του χρόνου, η υψηλή γλυκόζη αίµατος µπορεί να καταστρέψει µικρά και µεγάλα αγγεία και τα νεύρα. Αυτό µπορεί να οδηγήσει σε προβλήµατα όπως: • Στεφανιαία νόσο και εγκεφαλικό επεισόδιο • Νευροπάθειες • Οφθαλµικές παθήσεις - Αµφιβληστροειδοπάθεια • Λοιµώξεις • Νεφρική νόσο - Νεφρική ανεπάρκεια • Προβλήµατα στα πόδια και τα πέλµατα. Έλεγχος της γλυκόζης αίµατος Ο αυτοέλεγχος της γλυκόζης αίµατος -και µάλιστα ο συχνόςείναι ένας από τους καλύτερους τρόπους διασφάλισης ότι ο διαβήτης σας βρίσκεται υπό έλεγχο. Μπορείτε να ελέγχετε τη γλυκόζη του αίµατός σας χρησιµοποιώντας µετρητή. Κυκλοφορούν πλέον πολλά διαφορετικά είδη µετρητών γλυκόζης αίµατος. Η οµάδα θεραπείας του διαβήτη σας µπορεί να σας βοηθήσει να διαλέξετε έναν από αυτούς και να σας µάθει τον τρόπο χρήσης του. Εσείς και η οµάδα θεραπείας του διαβήτη σας θα καθορίσετε από κοινού τους στόχους της γλυκόζης αίµατος βάσει του πλάνου φροντίδας του διαβήτη που θα συντάξετε. Ο παρακάτω πίνακας αυτής της σελίδας αναφέρει τους στόχους της γλυκόζης αίµατος που συνήθως προτείνουν οι θεραπευτές του διαβήτη για τα άτοµα µε διαβήτη. Χρησιµοποιήστε την τελευταία στήλη για να σηµειώσετε τους στόχους σας. Βάσει αυτού του πλάνου θα γίνεται η επικοινωνία σας µε τη θεραπευτική οµάδα του διαβήτη σας, η αξιολόγηση και η επανεκτίµηση των στόχων. Ώρα Πριν από τα γεύµατα 1-2 ώρες µετά από την έναρξη ενός γεύµατος A1C Στόχοι για τα άτοµα µε διαβήτη Οι στόχοι σας 70 έως 130 mg/dL Κάτω από 180 mg/dL Κάτω από 7% Καθηµερινή αντιµετώπιση του διαβήτη Ο διαβήτης δεν µπορεί να θεραπευτεί ακόµα πλήρως, αλλά µπορεί να αντιµετωπιστεί. Μπορείτε να τον αντιµετωπίσετε φροντίζοντας τον εαυτό σας. Η οµάδα θεραπείας του διαβήτη σας θα σας βοηθήσει να αναπτύξετε ένα πλάνο φροντίδας, το οποίο θα είναι κατάλληλο για την περίπτωσή σας. Αν έχετε απορίες σχετικά µε το πλάνο σας, ενηµερώστε την οµάδα σας! Οι παραπάνω οδηγίες είναι ενδεικτικές, για συγκεκριµένες οδηγίες επικοινωνήστε µε το θεράποντα ιατρό σας. Με την ευγενική υποστήριξη της DBU/CORP/DAWN/PATIENT01/10.2011/5000 Προσαρµογή από American Diabetes Association. Standards of medical care in diabetes-2009. Diabetes Care. 2009;32(Suppl 1):S13-S61. ∆ιαβήτης τύπου 2 και ινσουλίνη * Τι είναι η ινσουλίνη; Η ινσουλίνη είναι µία ορµόνη, η οποία βοηθά τη Ινσουλίνη γλυκόζη να εισέλθει από το αίµα στα κύτταρα. Η ινσουλίνη παράγεται από τα βήτα κύτταρα του παγκρέατος. Τα κύτταρά σας χρειάζονται τη γλυκόζη για ενέργεια. Η γλυκόζη των τροφών προκαλεί Γλυκόζη αίµατος Γλυκόζη στα κύτταρα την αύξηση των επιπέδων της γλυκόζης στο αίµα σας. Η ινσουλίνη µειώνει τα επίπεδα της γλυκόζης αίµατος, βοηθώντας τη γλυκόζη να κυκλοφορήσει από το αίµα σας στα κύτταρα. Εάν έχετε διαβήτη τύπου 2, το σώµα σας αποτρέπει τη σωστή λειτουργία της ινσουλίνης. Με την πάροδο του χρόνου, παράγεται ορισµένη ποσότητα ινσουλίνης, αλλά η ποσότητα αυτή δεν είναι αρκετή. Πώς µπορεί να βοηθήσει η ινσουλίνη τον διαβήτη τύπου 2; Πολλά άτοµα µε διαβήτη τύπου 2 σχεδιάζουν τα γεύµατά τους και γυµνάζονται, ενώ επίσης ξεκινούν τη λήψη φαρµάκων που θα τους βοηθήσουν στον έλεγχο της γλυκόζης αίµατος. Με την πάροδο του χρόνου, όταν σταµατά η παραγωγή ινσουλίνης από τον οργανισµό, πολλά άτοµα µε διαβήτη τύπου 2 χρειάζεται να λάβουν ινσουλίνη. Ο στόχος της γλυκοζυλιωµένης αιµοσφαιρίνης (HbA1c) είναι µικρότερος του 7%. Εάν δεν τον πετυχαίνουν µε τα υπόλοιπα αντιδιαβητικά φάρµακα πρέπει να λάβουν ινσουλίνη προκειµένου να προλάβουν τις επιπλοκές του διαβήτη. Σε πολλά άτοµα προκαλεί ανησυχία το ενδεχόµενο των ενέσεων (αναρωτιούνται αν η ινσουλίνη έχει ανεπιθύµητες ενέργειες ή αν η λήψη ινσουλίνης θα αλλάξει τον τρόπο ζωής τους). Τα άτοµα µε διαβήτη τύπου 2 συχνά θεωρούν ότι η έναρξη της ινσουλίνης αλλάζει τη ζωή τους. Μπορεί να θεωρήσουν ότι ο προγραµµατισµός των γευµάτων και οι οδηγίες για αύξηση της σωµατικής δραστηριότητάς τους κάνουν τη ζωή τους δύσκολη. Σήµερα, τα προϊόντα και οι συσκευές ινσουλίνης που διατίθενται είναι πολλές. Συνεργαστείτε µε την οµάδα των θεραπευτών του διαβήτη σας προκειµένου να βρείτε τα προϊόντα για τον διαβήτη που είναι κατάλληλα για εσάς. Ποιοι είναι οι διαφορετικοί τύποι ινσουλίνης; Υπάρχουν πολλοί τύποι ινσουλίνης, οι οποίοι δρουν µε διαφορετικό ρυθµό όσον αφορά τον τρόπο απελευθέρωσης της ινσουλίνης από το σώµα. ∆ιαθέτουν: • ∆ιαφορετική έναρξη δράσης (χρόνος έναρξης της δράσης) • ∆ιαφορετική κορύφωση της δράσης (χρόνος ισχυρότερης επίδρασης στη γλυκόζη αίµατος) • ∆ιαφορετική διάρκεια δράσης (χρονικό διάστηµα δράσης). Οι σύγχρονες ινσουλίνες (ή αλλιώς ανάλογα ινσουλινών) είναι εξελιγµένες µορφές ινσουλίνης, οι οποίες είναι περισσότερο ευέλικτες σε σχέση µε τον χρόνο των γευµάτων. Ο γιατρός σας θα σας συνταγογραφήσει τον τύπο της ινσουλίνης που είναι κατάλληλος για την περίπτωσή σας. *Οµάδα Μελέτης Θεραπευτικής Εκπαίδευσης της Ελληνικής ∆ιαβητολογικής Εταιρείας. Τύπος ινσουλίνης Χρόνος συνήθους λήψης Χρόνος Χρόνος έναρξης ισχυρότερης της δράσης* επίδρασης Χρονική διάρκεια δράσης Ανάλογο ινσουλίνης Ινσουλίνη ταχείας δράσης Ακριβώς πριν από το γεύµα 10 έως 20 λεπτά 1 έως 3 ώρες 3 έως 5 ώρες Ινσουλίνη µακράς δράσης Την ώρα του δείπνου ή την ώρα που θα πέσετε για ύπνο 50 έως 120 λεπτά Σταθερή σε όλο το διάστηµα Έως 24 ώρες Προαναµεµειγµένη (µείγµα ινσουλίνης ταχείας δράσης και ενδιάµεσης δράσης) Πριν από το πρωινό ή πριν από το βραδινό γεύµα, ή και στις δύο περιπτώσεις 10 έως 20 λεπτά 2 έως 3 ώρες Έως 24 ώρες Ινσουλίνη βραχείας δράσης (ονοµάζεται επίσης ινσουλίνη τύπου regular) Πριν το γεύµα 30 λεπτά 21/2 έως 5 ώρες 8 ώρες Ινσουλίνη ενδιάµεσης δράσης (NPH) Την ώρα του δείπνου ή την ώρα που θα πέσετε για ύπνο 1 έως 2 ώρες 4 έως 8 ώρες 10 έως 20 ώρες Ανθρώπινη ινσουλίνη *Οι χρόνοι αναφέρονται κατά προσέγγιση. Κάθε τύπος ινσουλίνης βοηθά στον έλεγχο του διαβήτη. Ωστόσο, δεν είναι όλοι οι τύποι κατάλληλοι για όλα τα άτοµα. Οι ανάγκες του κάθε ατόµου σε ινσουλίνη διαφέρουν. Και οι ανάγκες του κάθε ατόµου σε ινσουλίνη µπορεί να αλλάξουν µε την πάροδο του χρόνου. ∆ηµιουργήστε το πλάνο της ινσουλίνης σας Όλα τα άτοµα που λαµβάνουν ινσουλίνη χρειάζονται ένα προσωπικό πλάνο για τη λήψη της ινσουλίνης σε συνεργασία µε το θεράποντα ιατρό. Το πλάνο σας θα σας βοηθήσει να λαµβάνετε την ινσουλίνη που χρειάζεστε µε τον τρόπο που θα έκανε ο οργανισµός σας, εάν δεν είχατε διαβήτη. Το πλάνο σας θα αναφέρει: • Ποιον τύπο ινσουλίνης θα πρέπει να λάβετε • Πόση ινσουλίνη θα πρέπει να λάβετε • Πότε θα πρέπει να λάβετε την ινσουλίνη. Οι ανάγκες σας για ινσουλίνη αυξοµειώνονται καθηµερινά και εξαρτώνται από το τι κάνετε και ποια είναι τα επίπεδα της γλυκόζης που περιέχονται στο αίµα σας. Για παράδειγµα: • Μπορεί να χρειαστείτε περισσότερη ινσουλίνη µετά από το γεύµα. Η αξιολόγηση της ινσουλινοθεραπείας στο γεύµα γίνεται 2 ώρες µετά τη λήψη του γεύµατος. • Χρειάζεστε περισσότερη ινσουλίνη κατά τη διάρκεια ασθένειας. • Μπορεί να χρειάζεστε λιγότερη ινσουλίνη α. Κατά τη διάρκεια του ύπνου β. Σε συνδυασµό µε άσκηση. Οι παραπάνω οδηγίες είναι ενδεικτικές, για συγκεκριµένες οδηγίες επικοινωνήστε µε το θεράποντα ιατρό σας. Με την ευγενική υποστήριξη της DBU/CORP/DAWN/PATIENT02/10.2011 Το πλάνο σας θα βασίζεται: • Στο πότε και πόσο τρώτε • Στο τρέχον επίπεδο της γλυκόζης αίµατος • Στο επίπεδο της σωµατικής σας δραστηριότητας • Στον τρόπο ζωής σας. * ∆ιαβήτης κύησης Τι είναι ο διαβήτης κύησης; Ο διαβήτης κύησης αφορά στα υψηλά επίπεδα γλυκόζης αίµατος που αναπτύσσονται στην εγκυµονούσα κατά τη διάρκεια της κύησης. Εµφανίζεται σε 7 περίπου ανά 100 κυήσεις. Τα επίπεδα της γλυκόζης αίµατος συνήθως οµαλοποιούνται αµέσως µετά από τη γέννηση του µωρού. Τι προκαλεί τον διαβήτη κύησης; Όταν τρώτε, µέρος της τροφής που καταναλώνετε περιέχει σάκχαρα (γνωστό και ως «γλυκόζη»). Η γλυκόζη µεταφέρεται µέσω του αίµατος σε όλα τα κύτταρα του οργανισµού σας. Η ινσουλίνη βοηθά τη γλυκόζη να εισέλθει από το αίµα στα κύτταρα. Η ινσουλίνη είναι µια ορµόνη, η οποία συντίθεται στα βήτα κύτταρα του παγκρέατος. Τα κύτταρά σας χρειάζονται τη γλυκόζη για ενέργεια. Η γλυκόζη των τροφών προκαλεί την αύξηση των επιπέδων της γλυκόζης του αίµατός σας. Η ινσουλίνη µειώνει τα επίπεδα της γλυκόζης αίµατος, βοηθώντας τη γλυκόζη να κυκλοφορήσει από το αίµα σας στα κύτταρα. Στο διαβήτη κύησης, οι ορµόνες της εγκυµοσύνης αυξάνουν τα επίπεδα της γλυκόζης αίµατος προκειµένου να ικανοποιηθούν οι ανάγκες ανάπτυξης του εµβρύου. Ο οργανισµός σας προσπαθεί να παράξει περισσότερη ινσουλίνη για να µπορέσει να χειριστεί την επιπλέον γλυκόζη, αλλά η ποσότητα που παράγει δεν είναι αρκετή. Εποµένως, η γλυκόζη παραµένει στο αίµα και δεν κατευθύνεται στα κύτταρα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα επίπεδα της γλυκόζης αίµατος είναι υπερβολικά υψηλά. Ποιοι είναι οι κίνδυνοι του διαβήτη κύησης; Αν τα επίπεδα της γλυκόζης αίµατος δεν αντιµετωπιστούν κατά τη διάρκεια της εγκυµοσύνης, µπορεί να προκύψει πρόβληµα τόσο για εσάς όσο και για το έµβρυο. Το έµβρυο λαµβάνει θρεπτικά συστατικά, στα οποία περιλαµβάνεται η γλυκόζη, από το αίµα σας. Αν τα επίπεδα της γλυκόζης αίµατος είναι υψηλά, το έµβρυο θα λάβει υπερβολική ποσότητα γλυκόζης. Θα αποθηκεύσει την επιπλέον γλυκόζη ως λίπος. Το έµβρυο µπορεί να πάρει πάρα πολύ βάρος και να γίνει πολύ µεγάλο (αυτή η ιατρική πάθηση ονοµάζεται «µακροσωµία»). Τα υψηλά επίπεδα γλυκόζης αίµατος µπορούν, επίσης, να επιβαρύνουν το πάγκρεας του εµβρύου καθώς προσπαθεί να παράξει περισσότερη ινσουλίνη για να χειριστεί την επιπλέον γλυκόζη αίµατος. Ειδικότερα, το έµβρυο µπορεί να αντιµετωπίσει υψηλότερο κίνδυνο: α) Περιγεννητικά ▶ ▶ ▶ ▶ ▶ Τραυµατισµός στους ώµους ή άλλου είδους τραυµατισµός κατά τη διάρκεια του τοκετού Χαµηλά επίπεδα γλυκόζης αίµατος µετά από τον τοκετό Αναπνευστικά προβλήµατα Ίκτερος Ενδοµήτριος θάνατος. *Οµάδα Μελέτης Θεραπευτικής Εκπαίδευσης της Ελληνικής ∆ιαβητολογικής Εταιρείας. β) Μετά την κύηση και µακροχρόνια, το έµβρυο µπορεί να αντιµετωπίσει υψηλότερο κίνδυνο: ▶ Παχυσαρκίας ▶ ∆ιαβήτη τύπου 2 ▶ Μαθησιακών δυσκολιών. Ο διαβήτης κύησης µπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο της µητέρας για: ▶ ▶ ▶ ▶ Εµφάνιση διαβήτη τύπου 2 µετά από τη γέννηση του µωρού Εµφάνιση υψηλής αρτηριακής πίεσης Πρόωρο τοκετό Καισαρική τοµή. Ωστόσο, δεν είναι απαραίτητο ότι θα συµβούν όλα αυτά! Ο έλεγχος των επιπέδων της γλυκόζης αίµατος µπορεί να βοηθήσει στη µείωση του κινδύνου. Αντιµετώπιση του διαβήτη κύησης Ο στόχος σας στην αντιµετώπιση του διαβήτη κύησης είναι να κρατήσετε τα επίπεδα της γλυκόζης αίµατος όσο πιο κοντά γίνεται στα φυσιολογικά. Ο γιατρός σας θα σας βοηθήσει να δηµιουργήσετε και να εφαρµόσετε το κατάλληλο θεραπευτικό σχήµα για να επιτύχετε τον συγκεκριµένο στόχο. Μπορείτε να κάνετε τέσσερα πράγµατα για ρύθµιση της νόσου: ▶ ▶ ▶ ▶ Καταναλώνετε τα γεύµατα και τα σνακ σας σύµφωνα µε το πλάνο των γευµάτων σας Γυµναστείτε τακτικά Λαµβάνετε τα φάρµακά σας σύµφωνα µε τις οδηγίες του γιατρού σας Ελέγχετε συχνά τη γλυκόζη του αίµατός σας, σύµφωνα µε το θεραπευτικό πλάνο. Τι να περιµένετε κατά τη διάρκεια και µετά από τον τοκετό ▶ Συνεχίσετε να ακολουθείτε έναν υγιεινό τρόπο διατροφής ▶ Γυµνάζεστε τακτικά ▶ Προσέχετε το βάρος σας. Επικοινωνήστε µε τον γιατρό σας για το τι µπορείτε να κάνετε για να παραµείνετε υγιείς, εσείς και το µωρό σας! Οι παραπάνω οδηγίες είναι ενδεικτικές, για συγκεκριµένες οδηγίες επικοινωνήστε µε το θεράποντα ιατρό σας. Με την ευγενική υποστήριξη της DBU/CORP/DAWN/PATIENT05/10.2011 Όταν θα πάτε στο νοσοκοµείο για να γεννήσετε, το προσωπικό θα ελέγξει τη γλυκόζη του αίµατός σας και θα παρακολουθήσει προσεκτικά την υγεία σας. Αν λαµβάνατε ινσουλίνη κατά τη διάρκεια της εγκυµοσύνης, το πιθανότερο είναι ότι δεν θα τη χρειαστείτε κατά τη διάρκεια του τοκετού. Μετά από τον τοκετό, τα επίπεδα των ορµονών σας θα πέσουν. Τα επίπεδα της γλυκόζης αίµατος συνήθως οµαλοποιούνται. Το επίπεδο της γλυκόζης αίµατος του εµβρύου παρακολουθείται για να διασφαλιστεί ότι κυµαίνεται στο φυσιολογικό εύρος. Ο γιατρός σας θα ελέγξει τη γλυκόζη αίµατος 6 έως 12 εβδοµάδες µετά από τη γέννηση του µωρού για να διασφαλίσει ότι είναι φυσιολογική. Μπορεί να διατρέχετε µεγαλύτερο κίνδυνο εµφάνισης διαβήτη στη µετέπειτα ζωή σας λόγω του διαβήτη κύησης, και γι’ αυτό ο γιατρός σας µπορεί να σας συστήσει να παρακολουθείτε τη γλυκόζη του αίµατός σας. Μπορείτε να µειώσετε τον κίνδυνο εµφάνισης διαβήτη τύπου 2 εάν: * Χαµηλή γλυκόζη αίµατος (Υπογλυκαιµία) Αίτια • Παράλειψη ή καθυστέρηση λήψης γεύµατος ενώ λαµβάνει κανονικά τα δισκία ή και την ινσουλίνη • Περισσότερη άσκηση από τη συνηθισµένη • Λήψη µεγαλύτερης δόσης ινσουλίνης ή δισκίων. Συµπτώµατα Οι ενδείξεις και τα συµπτώµατα όταν το σάκχαρο αίµατος είναι χαµηλό (υπογλυκαιµία) είναι: ιδρώτας, πονοκέφαλοι, υπερκόπωση, χλωµάδα, τρεµούλα, πείνα, µεταβολές διάθεσης, θαµπή όραση, ζαλάδα. Τα συµπτώµατα της υπογλυκαιµίας εµφανίζονται σε δύο φάσεις: καθώς τα επίπεδα του σακχάρου µειώνονται, θα αισθανθείτε συµπτώµατα που µοιάζουν µε εκείνα της «αύξησης της αδρεναλίνης»: ταχυκαρδία, εφίδρωση, τρέµουλο, πείνα. Καθώς το σάκχαρο φτάνει σε χαµηλά επίπεδα, τότε εµφανίζονται συµπτώµατα έλλειψης σακχάρου από τον εγκέφαλο: αποπροσανατολισµός, σύγχυση και κώµα. Η αναγνώριση της υπογλυκαιµίας δεν είναι δύσκολη µετά την πρώτη τους εµπειρία. Οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν ότι όταν τη νιώσουν για πρώτη φορά, είναι σίγουροι µετά ότι θα την αναγνωρίσουν. Με την υπογλυκαιµία νιώθεις ξαφνικά τελείως διαφορετικά. Είναι ο οργανισµός που σηµαίνει το συναγερµό για δράση! Τι πρέπει να κάνετε σε περίπτωση υπογλυκαιµίας Αν είναι χαµηλό το σάκχαρο του αίµατος πρέπει να αντιµετωπιστεί ΑΜΕΣΑ, γιατί κινδυνεύει η ζωή σας Μετρήστε αµέσως τα επίπεδα της γλυκόζης αίµατος. Αν δεν µπορείτε να τα µετρήσετε, αντιµετωπίστε την κατάσταση παρόλα αυτά. 15’ Αντιµετωπίστε την κατάσταση πίνοντας κάτι ζαχαρούχο, όπως π.χ. µισό ποτήρι χυµού φρούτων (από πορτοκάλι, µήλο ή σταφύλια για παράδειγµα), ή µασήστε 3 χάπια γλυκόζης ή 5-6 σκληρές καραµέλες. *Οµάδα Μελέτης Θεραπευτικής Εκπαίδευσης της Ελληνικής ∆ιαβητολογικής Εταιρείας. 15’ 15’ Αναµείνατε 15 λεπτά και στη συνέχεια µετρήστε και πάλι τα επίπεδα της γλυκόζης αίµατος. Εάν εξακολουθούν να είναι χαµηλά, φάτε ή πιείτε κάτι ζαχαρούχο. Μόλις τα επίπεδα της γλυκόζης αίµατος επιστρέψουν στα φυσιολογικά, φάτε ένα γεύµα ή σνακ. Με τον τρόπο αυτό µπορεί να προλάβετε την επιστροφή των χαµηλών επιπέδων γλυκόζης αίµατος. Ενηµερώστε και συµβουλευτείτε το θεράποντα ιατρό σας. Αντιµετωπίζοντας την υπογλυκαιµία ✓ Εάν τα συµπτώµατά σας δεν είναι πολύ σοβαρά, τότε η λήψη ζάχαρης µε τη µορφή ενός µπισκότου ή ενός φρούτου µπορεί να είναι αρκετή. Εάν χρειάζεστε ζάχαρη, τότε σιγουρευτείτε ότι την λαµβάνετε σε κάποια µορφή που θα δράσει γρήγορα. Η ζάχαρη σε υγρή µορφή απορροφάται πιο γρήγορα από τη στερεή, οπότε τα αναψυκτικά ή χυµοί που περιέχουν ζάχαρη είναι χρήσιµα. Να θυµάστε ότι η σοκολάτα, λόγω της περιεκτικότητάς της σε λίπος, θα απορροφηθεί πιο αργά και µπορεί να µην ανακουφίσει τα συµπτώµατά σας αµέσως. ✓ Μόλις αντιµετωπίσετε τα αρχικά σας συµπτώµατα, να ξέρετε ότι εάν το γεύµα σας είναι αρκετές ώρες αργότερα, το σάκχαρό σας µπορεί να µειωθεί ξανά. Αυτό µπορείτε να το προλάβετε λαµβάνοντας κάποιο σάκχαρο/υδατάνθρακα µε αργή απορρόφηση (π.χ. ένα σάντουιτς). ✓ Εάν λαµβάνετε ινσουλίνη και δεν µπορείτε να αναγνωρίσετε την υπογλυκαιµία -δηλαδή, να έχετε χαµηλά επίπεδα σακχάρου χωρίς πρώιµα προειδοποιητικά συµπτώµατα- τότε είναι χρήσιµο να γνωρίζει η οικογένειά σας τι να κάνει σε περίπτωση που αρχίσετε να χάνετε τις αισθήσεις σας. Η γλυκαγόνη, που χορηγείται µε ιατρική συνταγή, µπορεί να χορηγηθεί µε ένεση και να προκαλέσει µία προσωρινή αύξηση της γλυκόζης. ✓ Εάν λαµβάνετε ινσουλίνη και εµφανίζετε συχνές υπογλυκαιµίες, µπορεί να σηµαίνει ότι η ινσου- λίνη σας ή το σχήµα των ινσουλινών που λαµβάνετε πρέπει να επανεξεταστεί από τον γιατρό. όταν ξέρετε ποιες είναι οι στιγµές που είστε πιο ευάλωτοι. Αυτές θα είναι συνήθως µεταξύ των γευµάτων ή στη διάρκεια των γευµάτων εάν τρώτε αργοπορηµένα. Μάθετε πώς δρουν τα δισκία σας ή η ινσουλίνη, γιατί η στιγµή που είστε ευάλωτοι θα είναι αυτή της µέγιστης δράσης των φαρµάκων. ✓ Η πρόσληψη αλκοόλ µπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο υπογλυκαιµίας καθώς εµποδίζει το συκώτι να απελευθερώσει γλυκόζη στην κυκλοφορία του αίµατος. Αυτό στη συνέχεια µειώνει τα επίπεδα γλυκόζης, το οποίο σας θέτει σε κίνδυνο υπογλυκαιµίας. Έτσι, εάν καταναλώνετε αλκοόλ περισσότερο από τις φυσιολογικές ποσότητες που θα σας συστήσει ο γιατρός σας αυξάνετε τον κίνδυνο εµφάνισης υπογλυκαιµίας! Με την ευγενική υποστήριξη της DBU/CORP/DAWN/PATIENT03/10.2011 ✓ Η πρόληψη της υπογλυκαιµίας είναι καλύτερη από τη θεραπεία και αυτό επιτυγχάνεται * Έλεγχος της γλυκόζης αίµατος Ο έλεγχος της γλυκόζης αίµατος επιτυγχάνεται µε: • τον αυτοέλεγχο της γλυκόζης και • τη µέτρηση της γλυκοζυλιωµένης αιµοσφαιρίνης (HbA1c). Αυτοέλεγχος της γλυκόζης αίµατος Ο αυτοέλεγχος της γλυκόζης αίµατος αποτελεί έναν από τους καλύτερους τρόπους διασφάλισης ότι ο διαβήτης ελέγχεται και παρακολουθείται µε σκοπό να είστε ικανοποιητικά ρυθµισµένος. Με τον συχνό έλεγχο θα µπορείτε να γνωρίζετε: • Αν η ινσουλίνη ή τα άλλα αντιδιαβητικά σας φάρµακα έχουν αποτέλεσµα • Πώς επηρεάζουν τη γλυκόζη αίµατος η σωµατική δραστηριότητα και οι τροφές που καταναλώνετε. Όταν η γλυκόζη αίµατος διατηρείται σε σχεδόν φυσιολογικά επίπεδα, θα νιώθετε καλύτερα και θα έχετε περισσότερη ενέργεια. Η ρύθµιση της γλυκόζης αίµατος µπορεί, επίσης, να µειώσει τον κίνδυνο εµφάνισης των χρονίων επιπλοκών του διαβήτη. Πώς να ελέγχετε τη γλυκόζη αίµατος Μπορείτε να ελέγχετε τη γλυκόζη του αίµατός σας χρησιµοποιώντας µετρητή. Σήµερα κυκλοφορούν πολλά διαφορετικά είδη µετρητών γλυκόζης αίµατος. Η οµάδα θεραπείας του ’51 διαβήτη µπορεί να σας βοηθήσει να διαλέξετε έναν από αυτούς και να σας δείξει τον τρόπο χρήσης του. Πότε να ελέγχετε τη γλυκόζη αίµατος Εσείς και η οµάδα του διαβήτη θα αποφασίσετε πότε και πόσο συχνά θα ελέγχετε τη γλυκόζη του αίµατός σας. Ο πίνακας που ακολουθεί δείχνει ορισµένα χρονικά σηµεία, στα οποία συνιστάται η µέτρηση της γλυκόζης αίµατος και οι λόγοι της µέτρησης. Χρόνος µέτρησης Λόγος µέτρησης Όταν ξυπνάτε Για να δείτε αν η γλυκόζη του αίµατός σας βρίσκεται υπό έλεγχο ενώ κοιµάστε Πριν από γεύµατα ή µεγάλα σνακ Για να γνωρίζετε τα επίπεδα της γλυκόζης αίµατος πριν φάτε 2 ώρες µετά από την έναρξη γευµάτων ή µεγάλων σνακ Για να δείτε πώς επηρεάζει το φαγητό που τρώτε τη γλυκόζη αίµατος Πριν και 15 λεπτά µετά από τη σωµατική άσκηση Για να δείτε πώς η σωµατική άσκηση επηρεάζει τη γλυκόζη αίµατος Τήρηση ηµερολογίου γλυκόζης αίµατος Είναι σηµαντικό να σηµειώνετε τα επίπεδα της γλυκόζης αίµατος ώστε, µε τη βοήθεια της οµάδας θεραπείας του διαβήτη, να είστε σε θέση να καταλαβαίνετε τους παράγοντες που οδηγούν στην αυξοµείωσή τους και να τους ρυθµίζετε ανάλογα. *Οµάδα Μελέτης Θεραπευτικής Εκπαίδευσης της Ελληνικής ∆ιαβητολογικής Εταιρείας. Χρόνος Στόχοι για τα άτοµα µε διαβήτη Πριν από τα γεύµατα 1-2 ώρες µετά από την έναρξη ενός γεύµατος Οι στόχοι σας 70 έως 130 mg/dL Κάτω από 180 mg/dL Κάτω από 7% A1C Προσαρµογή από American Diabetes Association. Standards of medical care in diabetes—2009. Diabetes Care. 2009;32(Suppl 1):S13-S61. Καθορισµός των στόχων της γλυκόζης αίµατος Εσείς και η οµάδα των θεραπευτών του διαβήτη σας θα καθορίσετε από κοινού τους στόχους της γλυκόζης αίµατος βάσει του πλάνου φροντίδας του διαβήτη που θα συντάξετε. Ο παραπάνω πίνακας αναφέρει τους στόχους της γλυκόζης αίµατος που συνήθως προτείνουν οι θεραπευτές για τα άτοµα µε διαβήτη. Χρησιµοποιήστε την τελευταία στήλη για να σηµειώσετε τους στόχους σας σε συνεργασία µε το θεράποντα ιατρό σας. Μέτρηση της γλυκοζυλιωµένης αιµοσφαιρίνης (HbA1c) Είναι απαραίτητο να γνωρίζετε τα επίπεδα της γλυκοζυλιωµένης αιµοσφαιρίνης (HbA1c). Η εξέταση της A1C µετρά τα µέσα επίπεδα της γλυκόζης αίµατος στο διάστηµα των προηγούµενων 2 έως 3 µηνών. Μοιάζει µε ένα είδος «µνήµης» των επιπέδων της γλυκόζης αίµατος. ∆είχνει πόσο καλός είναι ο έλεγχος των επιπέδων της γλυκόζης αίµατος στην πάροδο του χρόνου. ∆είχνει πόσο ικανοποιητική είναι η ρύθµιση της γλυκόζης αίµατος στην πάροδο του χρόνου. Τα επίπεδα της A1C και της γλυκόζης αίµατος αυξοµειώνονται παράλληλα. Η µείωση της A1C σε επίπεδα κάτω του 7% µειώνει τον κίνδυνο προβληµάτων από τον διαβήτη. Εποµένως, ο στόχος της A1C για τα περισσότερα άτοµα είναι κάτω από 7%. Επίπεδο A1C Μέσο επίπεδο γλυκόζης αίµατος 6% 126 mg/dL 7% 154 mg/dL 8% 183 mg/dL 9% 212 mg/dL 10% 240 mg/dL 11% 269 mg/dL 12% 298 mg/dL Προσαρµογή από American Diabetes Association. Standards of medical care in diabetes—2009. Diabetes Care. 2009;32(Suppl 1):S13-S61. Αν έχετε ερωτήσεις, µιλήστε µε την οµάδα θεραπείας του διαβήτη. Πρέπει να συνεργαστείτε µε την οµάδα θεραπείας του διαβήτη για να προσδιορίσετε τον καλύτερο χρόνο εξέτασης της γλυκόζης αίµατος και τον αριθµό των µετρήσεων γλυκόζης που θα πραγµατοποιείτε κάθε ηµέρα. Οι παραπάνω οδηγίες είναι ενδεικτικές, για συγκεκριµένες οδηγίες επικοινωνήστε µε το θεράποντα ιατρό σας. Με την ευγενική υποστήριξη της DBU/CORP/DAWN/PATIENT04/10.2011 Συνιστάται να υποβάλλεστε σε εξέταση A1C: • Τουλάχιστον 2 φορές τον χρόνο, εάν η γλυκόζη αίµατος ελέγχεται καλά • 4 φορές τον χρόνο, αν δεν πετυχαίνετε τους στόχους σας ή αν έχει αλλάξει η θεραπεία σας. * Φροντίδα των ποδιών για τα άτοµα µε διαβήτη Τα άτοµα µε διαβήτη πρέπει να προσέχουν ιδιαίτερα τα πόδια τους. Θα πρέπει να πραγµατοποιούν πλήρη εξέταση ποδιού κάθε χρόνο. Η σελίδα αυτή δείχνει ορισµένα πράγµατα που µπορείτε να κάνετε για να διατηρείτε τα πόδια σας υγιή. Πλένετε τα πόδια σας µε χλιαρό νερό καθηµερινά. Φοράτε καθαρές, µαλακές κάλτσες σωστού µεγέθους. Στεγνώνετε καλά τα πόδια σας, ειδικά ανάµεσα στα δάχτυλα. Κρατάτε τα πόδια σας ζεστά και στεγνά. Φοράτε πάντα παπούτσια σωστού µεγέθους. ∆ιατηρείτε το δέρµα σας µαλακό µε ενυδατική κρέµα, αλλά µην εφαρµόζετε την κρέµα ανάµεσα στα δάχτυλα. Μην περπατάτε ξυπόλυτοι µέσα ή έξω από το σπίτι. Παρατηρείτε καθηµερινά τα πόδια σας για κοψίµατα, µώλωπες, φουσκάλες ή οίδηµα. Ενηµερώστε αµέσως τον γιατρό σας εάν κάτι δεν σας φανεί φυσιολογικό. Εξετάζετε τα παπούτσια σας καθηµερινά για σκισίµατα, χαλίκια, νύχια ή οτιδήποτε άλλο θα µπορούσε να πληγώσει τα πόδια σας. Ρωτήστε την οµάδα θεραπείας του διαβήτη σας για τον τρόπο φροντίδας των νυχιών των ποδιών. Οι παραπάνω οδηγίες είναι ενδεικτικές, για συγκεκριµένες οδηγίες επικοινωνήστε µε το θεράποντα ιατρό σας. *Οµάδα Μελέτης Θεραπευτικής Εκπαίδευσης της Ελληνικής ∆ιαβητολογικής Εταιρείας. Φροντίζετε τα πόδια σας. Κινηθείτε. Ο καθηµερινός περίπατος µε έντονο βάδισµα θα σας κάνει καλό. Ασκήσεις για τα πόδια για τα άτοµα µε διαβήτη Περπατήστε: Περπατάτε µε έντονο βάδισµα καθηµερινά για µισή µε µία ώρα. Προσπαθήστε να αυξάνετε καθηµερινά την απόσταση που διανύετε. Γυµναστείτε στις σκάλες: Ανεβαίνετε µε έντονο βηµατισµό τις σκάλες, πατώντας στις µύτες των ποδιών σας. Τεντώστε τους µυς της γαστροκνηµίας (γάµπας): Στηριχθείτε στις παλάµες των χεριών σας στον τοίχο. Κρατήστε τα πόδια σας ανοιχτά και τις φτέρνες σας σταθερές στο πάτωµα. Λυγίστε τους αγκώνες σας 10 φορές, κρατώντας την πλάτη και τα πόδια σας σε ίσια θέση. Γυµναστείτε στην καρέκλα: Καθίστε και σηκωθείτε από την καρέκλα έως 10 φορές, κρατώντας τα χέρια σας σταυρωµένα. Γυµναστείτε στις µύτες των ποδιών: Κρατηθείτε από µια καρέκλα και ανασηκωθείτε στις µύτες των ποδιών σας, εναλλάσσοντας τα πόδια. Λυγίστε τα γόνατα: Κρατήστε την καρέκλα. Βάλτε το ένα πόδι µπροστά, όπως στην εικόνα, και κάντε βαθύ κάθισµα, χωρίς να ανασηκώσετε το πέλµα από το έδαφος. Επαναλάβετε 10 φορές. Αλλάξτε πόδι. Σηκωθείτε στις φτέρνες: Σηκωθείτε στις µύτες των ποδιών σας και στη συνέχεια στις φτέρνες. Επαναλάβετε 20 περίπου φορές. Ρίξτε όλο το βάρος σας πρώτα στο ένα πόδι και µετά στο άλλο. Κίνηση των ποδιών µπροστά-πίσω: Σταθείτε µε το ένα πόδι ελαφρώς ψηλότερα από το άλλο, πατώντας για παράδειγµα πάνω σε ένα βιβλίο. Στηριχθείτε σε µία καρέκλα ή σε ένα τραπέζι και κάντε το άλλο πόδι να συρθεί µπροστά-πίσω 10 φορές. Αλλάξτε πόδι και επαναλάβετε. Χαλαρώστε τα πόδια σας: Καθίστε στο πάτωµα και γείρετε προς τα πίσω στηριζόµενοι στα χέρια σας. Κουνήστε τα πόδια σας µέχρι να χαλαρώσουν και να ζεσταθούν. Για καλύτερα αποτελέσµατα – να περπατάτε ή να γυµνάζεστε καθηµερινά Με την ευγενική υποστήριξη της DBU/CORP/DAWN/PATIENT06/10.2011 Τα άτοµα µε διαβήτη είναι πιθανότερο να εκδηλώσουν προβλήµατα στα πόδια σε σχέση µε τα υπόλοιπα άτοµα. Η καθηµερινή άσκηση και η αποχή από το κάπνισµα µπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη σοβαρής βλάβης.