ΕΠΑΡΧΙΑΚΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΥ
ΕΝΩΠΙΟΝ: T. Θ. Οικονόµου, Π.Ε.Δ.
Αγωγή αρ.: 365/06
Μεταξύ:
Christoforοs Karayiannas & Sons
Εναγόντων
-και-
1. Cornelius Desmond O’Dwyer
2. Michaella Margaret O’Dwyer
Εναγοµένων
-----
Ηµεροµηνία: 11.9.2012
ΕΜΦΑΝΙΣΕΙΣ: Για τους Ενάγοντες: H κα Οικονόµου για κ. Κλαΐδη και κα Θεοφάνους
για Ε. Φλουρέντζου & Σία.
Για τους Εναγόµενους 1 και 2: Ο κ. Γεωργιάδης.
Παρόντες οι διευθυντές των Εναγόντων κ.κ. Μάριος Καραγιαννάς και
Χριστόφορος Καραγιαννάς.
Εναγόµενος 1: Παρών.
ΑΠΟΦΑΣΗ
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η απόφαση των εναγοµένων, ζεύγους από την Αγγλία, να αγοράσουν
µια κατοικία στην Κύπρο από τους ενάγοντες, εταιρεία που ασχολείται
µε την ανέγερση και πώληση οικιών, κατέληξε σε αντιδικίες και
2! εχθρότητα.
Η συµφωνία πώλησης έγινε στις 23.8.2005.
Στις
6.2.2006 ανέκυψε ένα πρόβληµα, το οποίο στο δικόγραφο των
εναγοµένων προσδιορίζεται ως εξής:
«… ενώ οι ενάγοντες είχαν βεβαιώσει και/ή παραστήσει και/ή
υποσχεθεί σε αυτούς ότι η πωληθείσα κατοικία ήταν ανεξάρτητη
κατοικία και/ή η κατοικία τους θα συνόρευε µε δρόµο από την µία
πλευρά και µε ισόγεια κατοικία από την άλλη, διαπίστωσαν ότι κατά
παράβαση των συµφωνηθέντων η κατάσταση πραγµάτων και/ή
τοπογραφική θέση της κατοικίας τους ήταν εντελώς και/ή ουσιαστικά
διαφορετική από την συµφωνηθείσα και κατά συνέπεια επηρεαζόταν
δυσµενώς τόσον η ιδιωτικότητα της κατοικίας τους και/ή του κήπου της
κατοικίας των εναγοµένων όσο και η αγοραία αξία της.» (παράγραφος
4 της υπεράσπισης και ανταπαίτησης)
Ως αντίδραση, οι εναγόµενοι, στις 4.3.2006, δηµιούργησαν την
ιστοσελίδα Lying Builder.com. Στις 9.3.2006 οι ενάγοντες τερµάτισαν
τη Συµφωνία επικαλούµενοι ως λόγο την παράλειψη καταβολής
δόσεων. Η κατάληξη, σε ό,τι µας αφορά, είναι η παρούσα υπόθεση στην οποία
οι ενάγοντες ζητούν, αφενός, δήλωση ότι οι εναγόµενοι έχουν
διαρρήξει τη συµφωνία, αποζηµιώσεις και διάταγµα για διαγραφή της
από το κτηµατικό µητρώο και αφετέρου, γενικές αποζηµιώσεις για
δυσφήµιση.
Οι εναγόµενοι ανταπαιτούν ειδική εκτέλεση, θεραπεία
που έχουν στην πορεία εγκαταλείψει και αποζηµιώσεις για παράβαση
σύµβασης ή για ψευδείς παραστάσεις. 3! Ακούστηκε πληθώρα µαρτυρίας.
Για τους ενάγοντες έδωσαν
µαρτυρία οι Μάριος Καραγιαννάς, Σάββας Κυριάκου, Χριστόφορος
Καραγιαννάς, Χριστόδουλος Χρίστου, Μάριος Σάββα, Michelle
Anglou, Anthony Kay, Κωνσταντίνος Τσαγγαράς, Βαρναβούλα
Καραγιαννά.
Για τους εναγόµενους έδωσαν µαρτυρία οι ίδιοι και ο
Χαράλαµπος Πετρίδης.
Δεν θεωρώ αναγκαίο να επεκταθώ στη
µαρτυρία όλων αυτών, παρά µόνο στο βαθµό που είναι απαραίτητο
για τις ανάγκες της απόφασης, χωρίς τούτο να σηµαίνει ότι δεν έχω
υπόψη µου το σύνολο της µαρτυρίας. 2. Η ΕΠΙΔΙΚΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ
Ειδικότερα, στις 23.8.2005 οι Ενάγοντες συµφώνησαν µε τους
εναγόµενους, να τους πωλήσουν µια κατοικία, της οποίας η ανέγερση
δεν είχε ακόµα τότε αρχίσει, στο συγκρότηµα «Άγιος Σέργιος» στο
Φρέναρος (Συµφωνία, τεκ. 5). Το αντάλλαγµα συµφωνήθηκε στο ποσό των ΛΚ163.000, πληρωτέο
κατά δόσεις, περιλαµβανοµένων τριών δόσεων ανά ΛΚ26.000 έκαστη
κατά την αποπεράτωση του σκελετού, της τοιχοποιίας και των
επιχρισµάτων. Σύµφωνα µε τον όρο 18 της Συµφωνίας, όλοι οι όροι της θα ήταν
ουσιώδεις.
Ειδικότερα, όµως, σε σχέση µε την υποχρέωση για
καταβολή δόσεων τα µέρη είχαν συµφωνήσει τα εξής: 4! “3.2 In the event that the Buyers delay any of the
abovementioned payments for more than fifteen (15) days
the Seller shall have the right to terminate the agreement
by giving fifteen (15) days written notice to the Buyers. In
such a case and if the Buyers fail to make payment the
Seller has the right to terminate the Agreement and resell
the property …”.
Με τον όρο 15 τα µέρη προσδιόρισαν τη Συµφωνία ως “entire
contract”.
3. H ΡΗΞΗ: Η δηµιουργία του Lying Builder.com και
ο τερµατισµός της
συµφωνίας
Οι ενάγοντες κατέβαλαν έναντι το συνολικό ποσό των ΛΚ66.000,
περιλαµβανοµένης και της δόσης µέχρι την αποπεράτωση του
σκελετού που καταβλήθηκε στις 16.12.2005 (τεκ. 7.Β). Αυτή ήταν η τελευταία δόση που εισπράχθηκε. Η σχέση κατέρρευσε
στις αρχές Φεβρουαρίου 2006.
Οι εκδοχές κάθε πλευράς για την
κατάρρευση της σχέσης έχουν ως ακολούθως:
Ο εναγόµενος ανέφερε ότι στις 6.2.2006, φθάνοντας στην Κύπρο,
διαπίστωσε ότι η εταιρεία είχε κατασκευάσει τρία διώροφα σπίτια εκεί
όπου στα αρχικά σχέδια ήταν προγραµµατισµένος ένας δρόµος, µε
5! αποτέλεσµα να καταστραφεί η ιδιωτικότητα που θα είχαν στο
µελλοντικό τους κήπο. Η προστασία της ιδιωτικής ζωής στον κήπο
ήταν ζήτηµα εξαιρετικά σηµαντικό γι΄ αυτούς, είπε. Ισχυρίστηκε ότι το
οικόπεδο τού παρουσιάστηκε ως µοναδικό και ιδιαίτερο από αυτή την
άποψη και ότι αν δεν πληρούσε τις απαιτήσεις προστασίας της
ιδιωτικής τους ζωής δεν θα είχαν προχωρήσει σε συµφωνία. Στις 9.2.2006 συζήτησε το θέµα µε τον Μ. Καραγιαννά, στον οποίο
υπέδειξε ότι µε τις αλλαγές που έγιναν, τα µπαλκόνια των άλλων
σπιτιών θα είχαν θέα προς τον κήπο τους.
Ο Μ. Καραγιαννάς
παραδέχθηκε ότι το σχέδιο είχε αλλάξει, του είπε, όµως, πως αυτά
ήταν έξω από το οικόπεδό τους.
Στις 13.2.2006 ο εναγόµενος έθεσε τις θέσεις του σε σχέση µε το
πρόβληµα σε επιστολή του προς τον Μ. Καραγιαννά (τεκ. 20).
Εισηγήθηκε ότι για να λυθεί το πρόβληµα θα έπρεπε να του
ανεγείρουν την ίδια κατοικία σε διαφορετική περιοχή µε ανεπηρέαστη
την ιδιωτικότητα του κήπου. Άλλη επιλογή, λέγει, θα ήταν να τους
δοθεί περιπλέον γη στην πλευρά του οικοπέδου τους.
Άλλη, να
κατεδαφιστούν τα δύο από τα τρία διπλανά σπίτια, τα οποία
βρίσκονταν πιο κοντά στο σπίτι τους µε τα µπαλκόνια τους να έχουν
θέα προς τον κήπο τους. Άλλη λύση θα ήταν να τους εξαγοράσουν
για να φύγουν.
Οι ενάγοντες απάντησαν δια του δικηγόρου τους,
αρνούµενοι παράβαση της Σύµβασης και καλώντας τον εναγόµενο να
συµµορφωθεί πλήρως µε τις δικές του υποχρεώσεις ή να
προχωρήσει σε ακύρωση (τεκ. 24). 6! Οι προσπάθειες του εναγόµενου απέβησαν άκαρπες και έτσι, στις
4.3.2006, δηµοσίευσε µια µικρή, όπως ανέφερε, περιγραφή της
υπόθεσής του στο διαδίκτυο και «γεννήθηκε το Lying Builder.com». Πριν παραθέσω την εκδοχή των εναγόντων για το τί συνέβη τις
ηµέρες εκείνες, θα πρέπει να παρεµβάλω ότι στις 9.3.2006, επίσης,
στο εν λόγω οικιστικό συγκρότηµα οι διευθυντές των εναγόντων,
Χριστόφορος Καραγιαννάς και Μάριος Καραγιαννάς, επιτέθηκαν στον
εναγόµενο και έσπασαν τη βιντεοκάµερά του.
Σχετική είναι η
απόφαση του Επαρχιακού Δικαστηρίου Αµµοχώστου στην αγωγή
557/07, στην οποία επιδικάστηκαν αποζηµιώσεις σε βάρος των εν
λόγω προσώπων. Στην αγόρευσή του ο δικηγόρος των εναγοµένων
αναφέρθηκε και σε δεύτερο επεισόδιο επίθεσης από τα ίδια
πρόσωπα που κατ΄ ισχυρισµόν έλαβε χώρα το 2008, όµως, δεν έχω
παραπεµφθεί σε αντίστοιχη µαρτυρία.
Σε σχέση µε το ίδιο ζήτηµα, ο Μ. Καραγιαννάς (Μ.Ε.1) ανέφερε στη
µαρτυρία του ότι ο εναγόµενος είχε εξοργιστεί όταν αντιλήφθηκε πως
στο διπλανό ακίνητο η εταιρεία προχωρούσε µε την ανέγερση
διώροφων και άλλου τύπου κατοικιών. Έγινε πολύ επιθετικός και τον
κατηγορούσε ότι του είχε πει ψέµατα, κάτι το οποίο ο Μ. Καραγιαννάς
απορρίπτει κατηγορηµατικά.
Επαναλάµβανε συνεχώς προς τον
εναγόµενο ότι η χρήση του διπλανού ακινήτου υπόκειτο σε
αποκλειστική απόφαση της εταιρείας και ο εναγόµενος τον
κατηγορούσε µε άσχηµο, χυδαίο και επιθετικό τρόπο λέγοντάς του ότι
είναι ψεύτης και απατεώνας, ότι του είχε καταστρέψει τα όνειρά του
7! και ότι θα πλήρωνε µε βαρύ τίµηµα.
Ειδικότερα, προχώρησε σε
απειλές για διακίνηση δυσφηµιστικού υλικού για την εταιρεία. Στις 9.3.2006, πάντα κατά τον Μ. Καραγιαννά, ο εναγόµενος
επισκέφθηκε τα γραφεία της εταιρείας και µε τελεσιγραφικό τρόπο
δήλωσε ότι σε περίπτωση που η εταιρεία δεν τον αποζηµίωνε, τότε
θα προχωρούσε µε τη διακίνηση και προώθηση δυσφηµιστικού
υλικού εναντίον της εταιρείας σε ιστοχώρο (website) µε ονοµασία
www.Lying Builder.com και θα διακινούσε κάρτες µε τη διαφήµιση του
ιστοχώρου µε τίτλο “Η αλήθεια αναφορικά µε τον Καραγιαννά” (τεκ.
8), πράγµα το οποίο τελικά έπραξε. Στις 9.3.2006, επίσης και 10.4.2006 οι ενάγοντες µε επιστολές (τεκ. 9)
του τότε δικηγόρου τους κ. Γ. Πιττάτζη, τερµάτισαν τη συµφωνία επί
του ισχυρισµού ότι οι εναγόµενοι δεν είχαν καταβάλει τις επόµενες
δόσεις, οι οποίες κατέστησαν πληρωτέες µε την αποπεράτωση, όπως
είναι η δική τους θέση, της τοιχοποιίας και των επιχρισµάτων
αντίστοιχα.
Στην επιστολή ηµεροµηνίας 9.3.2006 ο κ. Πιττάτζης επικαλείται το
άρθρο 18 της Σύµβασης, σύµφωνα µε το οποίο όλοι οι όροι
συµφωνήθηκαν ως ουσιώδεις. Επικαλείται, επίσης, τη δυσφηµιστική,
όπως τη χαρακτηρίζει, συµπεριφορά των εναγοµένων και καταλήγει
ως εξής: «As you committed essential breaches of your contract you
are hereby notified that they cancel the said agreement and retain the
money already paid towards damages.»
8! 4. ΗΤΑΝ Ο ΤΕΡΜΑΤΙΣΜΟΣ ΝΟΜΙΜΟΣ;
Η απάντηση των εναγοµένων είναι ότι είχαν προσφέρει τη δόση για
την τοιχοποιία µε επιταγή τους, ηµεροµηνίας 8.3.2006, πλην όµως οι
ενάγοντες αρνήθηκαν να την εισπράξουν (βλ. παράγραφο 21
υπεράσπισης και ανταπαίτησης) και, περαιτέρω, ότι τα επιχρίσµατα
δεν είχαν ολοκληρωθεί, οπότε δεν είχε καταστεί ακόµα πληρωτέα η
αντίστοιχη δόση. Έτσι, στην ακρόαση συζητήθηκε αν όντως οι
εναγόµενοι είχαν προσφέρει τη δόση για την τοιχοποιία πριν από τον
τερµατισµό ή και αν όντως είχε περατωθεί το επόµενο στάδιο, δηλαδή
τα επιχρίσµατα, ζητήµατα για τα οποία προσφέρθηκε αρκετή
µαρτυρία. Η αποτίµηση του τερµατισµού ως δικαιωµατικού ή όχι συναρτήθηκε
προς τα εξής επί µέρους ερωτήµατα:
1. Υπήρξαν καθυστερηµένες δόσεις;
2.Εάν ναι, ο τερµατισµός για καθυστερηµένες δόσεις ήταν νόµιµος;
3. Εάν όχι µπορούσε να στηριχθεί ο τερµατισµός σε άλλο λόγο;
4.1. Υπήρξαν καθυστερηµένες δόσεις;
Σε σχέση µε το ζήτηµα αυτό σηµειώνονται τα ακόλουθα:
Οι
πληρωµές συµφωνήθηκε να γίνονται µε την έκδοση από τον
αρχιτέκτονα πιστοποιητικού περάτωσης του συγκεκριµένου κάθε
φορά σταδίου.
Στη συγκεκριµένη περίπτωση είναι η θέση των
εναγόντων πως ο πολιτικός µηχανικός, που λειτουργούσε ως
9! αρχιτέκτονας του έργου, είχε εκδώσει σχετικά πιστοποιητικά ως
ακολούθως:
(α)
Για την περάτωση του σκελετού εκδόθηκε πιστοποιητικό
ηµεροµηνίας 13.12.2005 (τεκ. 37Α), το οποίο εστάλη στην τότε
δικηγόρο των εναγοµένων µε επιστολή 14.12.2005 (τεκ. 50). Αυτή η
δόση πληρώθηκε (τεκ. 7Β).
(β)
Για την περάτωση της τοιχοποιίας
εκδόθηκε πιστοποιητικό
ηµεροµηνίας 27.1.2006 (τεκ. 37Β), το οποίο εστάλη στην τότε
δικηγόρο των εναγοµένων µε επιστολή ηµεροµηνίας 30.1.2006 (τεκ.
51) µε υπενθύµιση στις 17.2.2006 (τεκ. 52).
Ο εναγόµενος
παραδέχθηκε ότι έλαβε αυτό το πιστοποιητικό, παρουσίασε δε,
µαρτυρία για µεταφορά χρηµάτων στο λογαριασµό των δικηγόρων
του την 1.2.2006 (βλ. τεκ. 64).
Πρόκειται για τη δόση που οι
εναγόµενοι ισχυρίζονται ότι προσέφεραν δια της δικηγόρου τους στις
8.3.2006, αλλά ο Μ. Καραγιαννάς αρνήθηκε την πληρωµή.
(γ) Για την περάτωση των επιχρισµάτων εκδόθηκε πιστοποιητικό
ηµεροµηνίας 25.2.2006 (τεκ. 37Γ), το οποίο εστάλη στις 27.2.2006
στην τότε δικηγόρο των εναγοµένων (τεκ. 53). Πρόκειται για τη δόση
που, κατά τους εναγόµενους, δεν είχε καταστεί πληρωτέα επειδή δεν
είχαν ολοκληρωθεί τα επιχρίσµατα. Αυτά είναι σε επιστολόχαρτα της ενάγουσας εταιρείας, αλλά
υπογράφονται από την πολιτικό µηχανικό Δήµητρα Κουτούνα του
γραφείου Χ. Χρίστου και Δ. Κουτούνα. Η διαδικασία εξηγήθηκε από
! 10
τον Χ. Χρίστου, επιβλέποντα πολιτικό µηχανικό και αρχιτέκτονα του
έργου (Μ.Ε.4).
Όταν περατωνόταν ένα στάδιο τους ειδοποιούσε ο
εργολάβος, το επέβλεπαν και εξέδιδαν το σχετικό πιστοποιητικό.
Αρνήθηκε ότι τα πιστοποιητικά εκδόθηκαν αυθαίρετα ή ότι υπέγραφαν
απλώς ό,τι οι ενάγοντες τους έστελλαν.
Για την αποστολή των
σχετικών ειδοποιήσεων (τεκ. 50-53) µαρτυρία έδωσε η Β. Καραγιαννά
(Μ.Ε.10). Προτού προχωρήσω στην αξιολόγηση των εκατέρωθεν ισχυρισµών
για τα ζητήµατα που οδήγησαν στον τερµατισµό, θα πρέπει να
παρεµβάλω µια γενική παρατήρηση σε σχέση µε τους εναγόµενους
και ειδικά σε σχέση µε τον εναγόµενο. Από το σύνολο της µαρτυρίας
προκύπτει ολοκάθαρα ο εναγόµενος
έχει αποδώσει τεράστια
σηµασία σ΄ αυτή την υπόθεση, στην οποία προσέδωσε χαρακτήρα
εκστρατείας δια του διαδικτύου. Είναι χαρακτηριστικές οι αναφορές
της συζύγου του ότι ως οικογένεια αφιέρωσαν πολλύ χρόνο και
χρήµα στα σχέδια τους να µετακοµίσουν στην Κύπρο, τα οποία
καταστράφηκαν, ότι ο σύζυγός της υπέστη νευρικό κλονισµό και
εισήλθε σε νοσοκοµείο για τρεις βδοµάδες, ότι ακολούθως συνέχισε
τη θεραπεία του ως εξωτερικός ασθενής και ότι µέχρι σήµερα
χρησιµοποιεί συνεχώς µια ποικιλία από αντικαταθλιπτικά, ηρεµιστικά
και υπνωτικά χάπια. Όπως και ο δικηγόρος του δήλωσε στα πλαίσια
αιτήµατος για νοµική αρωγή, εκφράζοντας ασφαλώς τη θέση του
πελάτη του, ο εναγόµενος δεν εργάζεται, υποφέρει από κατάθλιψη και
εµµονή (obsession) λόγω της παρούσας υπόθεσης µε αποτέλεσµα
να µην µπορεί να συγκεντρωθεί για να βρει εργασία. Η όλη του στάση
! 11
υποδηλώνει ότι αισθάνεται τόσο έντονα για την υπόθεση, ώστε ο
κίνδυνος παραποίησης γεγονότων να είναι έκδηλος.
Στα ίδια πλαίσια ήταν και η παρουσία της εναγόµενης, πλήρως
ταυτισµένης µε τη γραµµή του συζύγου της, σε µια υπόθεση που
άφησαν να κυριαρχήσει επί της ιδιωτικής και οικογενειακής τους ζωής
εδώ και χρόνια.
Δεν παραβλέπω, βέβαια, τη σηµασία που κατέληξε να έχει η
υπόθεση και για τους ενάγοντες, οι οποίοι µε το να πωλήσουν στη
συνήθη πορεία των πραγµάτων µια κατοικία ενεπλάκησαν τελικά σε
τέτοιο µεγάλο βαθµό. Δεν παραβλέπω, ειδικότερα, ότι στην αγωγή
557/07, Ε.Δ. Αµµοχώστου, οι διευθυντές των εναγόντων,
Χριστόφορος Καραγιαννάς και Μάριος Καραγιαννάς, καταδικάστηκαν,
ως άνω, σε αποζηµιώσεις, περιλαµβανοµένων παραδειγµατικών
αποζηµιώσεων για επίθεση εναντίον του εναγόµενου που έλαβε
χώρα στα πλαίσια ακριβώς της επίδικης ιστορίας.
Βέβαια, δεν είναι µόνο οι γενικές παρατηρήσεις που καθορίζουν το
ζήτηµα της αξιοπιστίας. Αυτές έχουν την έννοια ότι προδιαγράφουν
το όλο πλαίσιο µέσα στο οποίο θα πρέπει να αξιολογηθούν οι
εκατέρωθεν εκδοχές. Έχοντας τα παραπάνω κατά νου, προχωρώ σε εξέταση των θεµάτων
που έχουν σχέση µε τον τερµατισµό. Η εκδοχή, εν προκειµένω, των
εναγόντων τέθηκε κατά τρόπο θετικό και πλήρη.
Εξήγησαν τον
! 12
τρόπο που λειτουργούσε το σύστηµα πληρωµών, κάτι που
υποστηρίζεται και από τη µαρτυρία της άλλης πλευράς.
Αντίθετα, ο εναγόµενος ως µάρτυρας αρνείτο να αναγνωρίσει τα
διατακτικά, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι «δεν αναγνωρίζει τεκµήρια
που προέρχονται από τον Καραγιαννά». Δεν αναγνώρισε ούτε και το
διατακτικό (τεκ. 37Α), το οποίο πληρώθηκε, µήτε το διατακτικό
τεκµήριο 37Β, για το οποίο ο ίδιος παρουσίασε µαρτυρία ότι του
εστάλη και µάλιστα, ότι ζήτησε να διορθωθεί ένα λάθος στην
ηµεροµηνία.
Είναι φανερό ότι ο εναγόµενος δεν ήθελε να είναι
διαφωτιστικός για τα διατακτικά και τη γνώση που είχε µέσω,
τουλάχιστον, της δικηγόρου του. Έχοντας κατά νου το σύνολο της σχετικής µαρτυρίας, αποδέχοµαι ως
πειστική τη µαρτυρία που προσέφεραν σε σχέση µε το ζήτηµα αυτό οι
ενάγοντες. Άρα, κατά το χρόνο του τερµατισµού είχαν συµπληρωθεί
η τοιχοποιία, αλλά και τα επιχρίσµατα.
Το άλλο ζήτηµα είναι κατά πόσο οι εναγόµενοι προσέφεραν τη δόση
για την τοιχοποιία πριν από τον τερµατισµό. Ο δικηγόρος τους
ανέφερε στην αγόρευσή του ότι η τότε δικηγόρος των εναγοµένων
Μάριον Κάρτερ παρέδωσε στις 8.3.2006 επιταγή της ίδιας ηµέρας.
Οι ενάγοντες, συνεχίζει, αρνήθηκαν να πάρουν το εν λόγω ποσό και
έτσι, η Μάριον Κάρτερ παρέδωσε στους δικηγόρους των εναγόντων,
στις 14.3.2006,
επιστολή µε την επιταγή η οποία επιστράφηκε και
µετά έγινε προσπάθεια επίδοσης µέσω επιδότη ανεπιτυχώς (βλ. τεκµ.
25 και 26).
Οι ενάγοντες δεν αµφισβήτησαν ότι προσφέρθηκε η
! 13
πληρωµή µετά τον τερµατισµό και ότι αρνήθηκαν µετά από νοµική
συµβουλή να την παραλάβουν. Αµφισβήτησαν, όµως, τον ισχυρισµό
ότι η πληρωµή είχε προσφερθεί στις 8.3.2006, ζήτηµα για το οποίο η
Μάριον Κάρτερ δεν προσήλθε ως µάρτυρας για να καταθέσει. Δεν αποδέχοµαι τον ισχυρισµό ότι οι εναγόµενοι προσέφεραν τη
δόση για την τοιχοποιία στις 8.3.2006. Ως τεκµήριο 25 έχει κατατεθεί
επιστολή της τότε δικηγόρου των εναγοµένων προς τον τότε δικηγόρο
των εναγόντων, ηµεροµηνίας 14.3.2006, µε την οποία εστάλη η
επιταγή φέρουσα ηµεροµηνία 8.3.2006.
Στην επιστολή εκείνη δεν
αναφέρεται ότι η επιταγή είχε προσφερθεί ενωρίτερα, όπως θα ήταν
το ευλόγως αναµενόµενο από ένα δικηγόρο, εάν έτσι είχαν τα
πράγµατα, τη στιγµή µάλιστα που οι ενάγοντες δεν παραλάµβαναν,
υποτίθεται, την επιταγή. Άλλωστε, δεν πρέπει να λησµονούµε ότι η έντονη αντίδραση του
εναγόµενου σηµειώθηκε ήδη από τις 6.2.2006, οπότε άρχισε η
µεγάλη συζήτηση που κατέληξε στις εισηγήσεις του, στο τεκµήριο 20,
ηµεροµηνίας 13.2.2006. Είναι λογικό ότι κατ΄ εκείνο το χρόνο, εκείνο
που κυριαρχούσε πλέον στο µυαλό και τις ενέργειες του εναγοµένου
ήταν το τεράστιο, όπως ο ίδιος το εκλάµβανε, πρόβληµα.
Η κατάσταση εκκρεµότητας που υπήρχε κατ΄ εκείνο το χρόνο έγινε
δεκτή και από τον ευπαίδευτο δικηγόρο των εναγοµένων, ο οποίος
στην αγόρευσή του ανέφερε ότι τα λεφτά τα οποία η Μάριον Κάρτερ
είχε λάβει ήδη από τους εναγόµενους στις 2.2.2006 «τα κρατούσε
µέχρι να επιλυθούν τα προβλήµατα που είχαν προκύψει µεταξύ των
! 14
συµβαλλοµένων και τα οποία προσπαθούσαν να επιλύσουν µέσω
συζήτησης και ανταλλαγής αλληλογραφίας».
Εφόσον, όµως, τα
προβλήµατα δεν είχαν επιλυθεί, αλλά αντίθετα οδηγήθηκαν σε
αδιέξοδο και στις 4.3.2006 «γεννήθηκε το Lying Builder.com», το
µόνο µέσο, κατά τον εναγόµενο, που είχε για να πολεµήσει τα ψέµατα
του Καραγιαννά, πώς η Μάριον Κάρτερ εµφανίζεται να προσφέρει σε
αυτό το κλίµα τη δόση που κρατούσε για να την προσφέρει όταν θα
επιλύονταν τα προβλήµατα;
Είναι λογικό ότι σ΄ αυτό το κλίµα οι εναγόµενοι δεν προχώρησαν στην
προσφορά της οφειλόµενης µέχρι τότε δόσης, την οποία είναι φανερό
ότι προσέφεραν µετά τον τερµατισµό και σε αντίδραση ακριβώς προς
τον τερµατισµό. Άλλωστε, επαναλαµβάνω ότι η Μάριον Κάρτερ δεν
προσήλθε ως µάρτυρας και ότι οι σχετικές θέσεις υποβάλλονταν στην
αντεξέταση. Εν πάση περιπτώσει, µέχρι το χρόνο του τερµατισµού είχε, σύµφωνα
µε το προηγούµενο µου εύρηµα, καταστεί πληρωτέα και η, επόµενη,
δόση για τα επιχρίσµατα.
4.2. Ο τερµατισµός για καθυστερηµένες δόσεις ήταν νόµιµος;
Το ερώτηµα αυτό αφορά την εισήγηση των Εναγοµένων ότι η
καταγγελία ήταν, ούτως ή άλλως, αντισυµβατική γιατί δεν τους είχε
δοθεί προηγούµενη ειδοποίηση δεκαπέντε ηµερών, σύµφωνα µε τον
προαναφερθέντα όρο 3.2.
! 15
Τέτοια ειδοποίηση δεν δόθηκε.
Η εισήγηση του ευπαιδεύτου
δικηγόρου των εναγόντων ήταν ότι ο χρόνος εξόφλησης ήταν
ουσιώδης όρος που παρείχε δικαίωµα, δυνάµει του όρου 18,
τερµατισµού χωρίς την ανάγκη ειδοποίησης.
ευσταθεί.
Η εισήγηση δεν
Κατά κανόνα, σε συµβάσεις πώλησης γης ο χρόνος
πληρωµής δεν είναι ουσιώδης.
Θα πρέπει να καθοριστεί από τη
σύµβαση ως τέτοιος ή να γίνει, µε εύλογη ειδοποίηση προς το άλλο
µέρος.
Εν προκειµένω, παρά την πρόνοια του όρου 18, ούτως ή
άλλως γενική, το δικαίωµα για τερµατισµό λόγω παράλειψης δόσης
ρυθµίστηκε κατά τρόπο ειδικό και συγκεκριµένο.
Οι ενάγοντες,
σύµφωνα µε τον όρο 3.2, θα έπρεπε να δώσουν ειδοποίηση
δεκαπέντε ηµερών.
Δεν το έπραξαν και δεν είχαν δικαίωµα να
τερµατίσουν, προβάλλοντας ως λόγο την καθυστέρηση δόσεων. 4.3 Μπορούσε ο τερµατισµός να στηριχθεί σε άλλο λόγο;
Ο ευπαίδευτος δικηγόρος των εναγόντων, συνεχίζοντας επί
διαζευκτικής βάσης, υπέδειξε στην αγόρευσή του ότι στην επιστολή
Πιττάτζη γινόταν λόγος και για τη δυσφηµιστική συµπεριφορά των
εναγοµένων, εισηγούµενος, µε αναφορά σε νοµολογία1 , ότι η
συµπεριφορά αυτή, σε συνδυασµό µε την παράλειψη καταβολής των
δόσεων, υποδήλωνε, συνολικά και εξ αντικειµένου, πρόθεση µη
τήρησης της συµφωνίας («repudiatory conduct»), οπότε οι ενάγοντες,
ως το αθώο µέρος, µπορούσαν να απαλλαγούν από τις δικές τους
υποχρεώσεις. Συνεπώς, εισηγήθηκε, η επιστολή Πιττάτζη θα πρέπει
Z Nanfiri (1979) AC 757, Woodar Investment Development Ltd v. Wimpey Consturcion UK Ltd (1980) 1
1
WLR 277, Laurinda Pty Ltd v. Capalada Park Shopping Centre Pty Ltd (1989) All ER. CLR 6223, Shevill
and Anor. v. Builders Licensing Board (1982) 149 CLR 620 at 625.
! 16
να εκληφθεί ότι προέβαλλε ως λόγο τερµατισµού, όχι µόνο την
παράλειψη δόσεων, αλλά την όλη συµπεριφορά των εναγοµένων που
υποδήλωνε αποκήρυξη των συµφωνηθέντων. Όµως, στην επιστολή
Πιττάτζη, παρά το ότι γίνεται αναφορά και σε δυσφηµιστική
συµπεριφορά, ο λόγος τερµατισµού περιορίζεται στις καθυστερηµένες
δόσεις. Αλλά και για αυτή την περίπτωση, ο κ. Κλαϊδης εισηγήθηκε ότι θα
µπορούσε ο τερµατισµός να θεµελιωθεί επί άλλου λόγου παρά
εκείνου που προβλήθηκε, νοουµένου ότι υπήρχε το απαιτούµενο
υπόβαθρο γεγονότων.
Επικαλέστηκε την αρχή της υπόθεσης
Universal Cargo Carrier Corporation v. Citati [1957] 2 All E.R. 70
σύµφωνα µε την οποία:
“It is now well settled that a rescission or repudiation if
given for a wrong reason or for no reason at all, can be
supported if there are at the time facts in existence which
would have provided a good reason.”
Δεν παραβλέπω τις εισηγήσεις αυτές.
Ιδιαίτερα ενόψει των θέσεων
του εναγοµένου στο τεκµήριο 20, στο οποίο αφού εισηγήθηκε τις
διάφορες “ριζοσπαστικές λύσεις”, περιλαµβανοµένης της εξαγοράς,
κατέληγε µε την αναφορά ότι «… your changes have caused us great
distress and we cannot see ourselves living with the changes you
have made.».
! 17
Έστω, όµως, και αν θα δεχόµουν ότι ο τερµατισµός είχε γίνει ή θα
µπορούσε να γίνει λόγω συµπεριφοράς των εναγοµένων δια της
οποίας είχαν κατ΄ ουσία αποκηρύξει τη σύµβαση (“repudiatory
conduct”), τέτοια εκδοχή δεν καλύπτεται από την έκθεση απαίτησης.
Στην έκθεση απαίτησης οι ενάγοντες περιορίζουν αποκλειστικά το
λόγο τερµατισµού στην παράλειψη καταβολής δόσεων. Αναφέρεται
χαρακτηριστικά στην παρ. 23, αφού προηγουµένως παρατίθεται η
εκδοχή για την παράλειψη δόσεων, ότι: «Για τούτο οι ενάγοντες µε
επιστολή τους ηµερ. 9.3.2006 και σύµφωνα µε τον όρο 18 του
συµβολαίου ετερµάτισαν την επίδικη συµφωνία.»
Το δικαστήριο δεν εξετάζει εκδοχή που είναι έξω από τα δικόγραφα,
έστω και αν αυτή θα µπορούσε, κατά τ΄ άλλα, να βρει έρεισµα στα
γεγονότα. (Βλ. Ηρακλέους v. Χήρα κ.ά. (1996) 1 Α.Α.Δ. 1374). 4.4. Το αποτέλεσµα
Συνεπώς, εξετάζοντας την περίπτωση ως περίπτωση τερµατισµού
λόγω µη πληρωµής δόσης, το αποτέλεσµα είναι πως για τους
παραπάνω λόγους, ενώ υπήρχαν καθυστερηµένες δόσεις οι
ενάγοντες δεν τερµάτισαν έγκυρα. Άρα, ενήργησαν αντισυµβατικά.
Το αντισυµβατικό των προθέσεων τους προκύπτει και από το γεγονός
ότι δεν ενήργησαν ως το αθώο µέρος που θεωρεί απλώς πως η
συµπεριφορά του αντισυµβαλλοµένου του το απαλλάσσει από τις
συµβατικές του υποχρεώσεις, αλλά αυθαίρετα κράτησαν τα ποσά
που καταβλήθηκαν έναντι. Προκύπτει φανερά ότι ενεργούσαν πλέον
! 18
εκτός των συµβατικών πλαισίων υπό τη σκιά της όλης εξέλιξης και
των προβληµάτων που τους είχε δηµιουργήσει ο εναγόµενος. Ως εκ των άνω, υπήρξε παράβαση της συµφωνίας εκ µέρους των
εναγόντων, η οποία διαπράχθηκε στις 9.3.2006.
Λόγος έγινε κατά τη διαδικασία και για τον ισχυρισµό των εναγοµένων
ότι οι ενάγοντες, µετά τον τερµατισµό, κατά τον Μάιο του 2007,
ξαναπώλησαν το σπίτι σε κάποια κυρία Michelle Catherine
McDonald. Οι ενάγοντες παρουσίασαν ως τεκµήριο 15 µια συµφωνία
τους µε την κυρία McDonald, η οποία προσδιορίζεται ως «Legal
undertakings to sell and purchase», προωθώντας τη θέση ότι δεν
ήταν πώληση, αλλά ανάληψη υποχρέωσης για πώληση.
Η κα
McDonald, κατά τη µαρτυρία, ανέλαβε την κατοχή της κατοικίας και
όλα δείχνουν ότι στην πραγµατικότητα έγινε πώληση.
Ήδη, όµως,
µε την επιστολή Πιττάτζη οι ενάγοντες είχαν τερµατίσει µε τον πιο
σαφή τρόπο τη σύµβαση και το αν µεταγενέστερα πώλησαν το σπίτι
δεν έχει σηµασία, εφόσον ήδη είχαν υπαναχωρήσει. Η σηµασία θα
ήταν να επηρεαστεί δυσµενώς τυχόν δικαίωµα των εναγοµένων για
ειδική εκτέλεση, δικαίωµα το οποίο έχουν ρητά εγκαταλείψει. Αλλά, εν
πάση περιπτώσει, γίνεται από τις παραπάνω διαπιστώσεις φανερό
ότι ήδη µε το τεκµήριο 20 οι εναγόµενοι δεν είχαν επιθυµία να
ζητήσουν πραγµατικά ειδική εκτέλεση για την κατοικία όπως θα τους
παρεδίδετο.
Έτσι, το ζήτηµα µε την κυρία McDonald παραµένει
ουδέτερο και επανερχόµαστε στη διαπίστωση για διάρρηξη της
συµφωνίας από τους ενάγοντες στις 9.3.2006. ! 19
5. ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΔΥΣΦΗΜΙΣΗΣ
Τα όσα, όµως, απέδιδε στους ενάγοντες ο εναγόµενος στον ιστοχώρο
www.Lying Builder.com, όπως αυτά έχουν τεθεί ενώπιον του
δικαστηρίου, δεν έχουν σχέση µε κατηγορίες για αντισυµβατικό
τερµατισµό, αλλά επικεντρώνονται στην εκδοχή των εναγοµένων για
την καταστροφή της ιδιωτικότητας του κήπου τους. 5.1 Τα κείµενα Στην ακρόαση οι ενάγοντες κατέθεσαν µέρος των κειµένων, στην
αγγλική, που παρατίθενται στην έκθεση απαίτησης (τεκ. 11 Α, 11 Β,
11 Γ), περιορίζοντας αναλόγως την υπόθεσή τους. Ως τεκµήριο 54
κατέθεσαν, όπως θα έπρεπε2 , µετάφραση στα ελληνικά.
Διευκρινίζεται, ίσως εκ περισσού, πως το δικαστήριο δεν είχε άµεση
πληροφόρηση για τα κείµενα µε επίσκεψη στην ιστοσελίδα, αλλά ό,τι
γνωρίζει είναι τα κείµενα όπως εκτυπώθηκαν από το διαδίκτυο και
έχουν κατατεθεί ως τεκµήρια µαζί µε τη µετάφρασή τους.
Ο ιστοχώρος έχει τίτλο Lying Builder.com.
Στο τεκµήριο 11Α
αναφέρονται στον τίτλο επίσης, µεταξύ άλλων, τα ακόλουθα: «Η αλήθεια για τον Καραγιαννά.
Αυτό είναι µια
καθηµερινή ενηµέρωση για την καθηµερινή µας διαµάχη
µε τον Χριστόφορο Καραγιαννά &
Υιό Λτδ.
Είναι
εργολάβοι στην περιοχή της Αµµοχώστου στην Κύπρο.» 2
Z R v. Peltier, 21st of February 1803, 28 State TR 524 (βλ. XAG v. A Bank [1983] 2 All ER 464.
! 20
Ακολούθως, ο εναγόµενος αποδίδει αλλαγές στο κτήριο από τις
οποίες «κτυπήθηκε». Στο τεκµήριο 11Β διατηρείται ο ίδιος τίτλος και ο εναγόµενος
προβαίνει σε εκτεταµένη περιγραφή για τα συµβάντα της 7.3.2006.
Αναφέρεται, στην ιστοσελίδα, λέγοντας: «Επιτέλους αντιµετώπισα τον
Μάριο µε το µόνο µέσο που είχα να πολεµήσω τα ψέµατα του. (Αυτή
την ιστοσελίδα!!)
Αν είναι πλέον αργά για µένα, ελπίζω πως θα
εξυπηρετήσει κάποιον άλλο άνθρωπο που θα ήθελε να αγοράσει
περιουσία εδώ.»
Αφού περιγράφει τις προσπάθειες για να
συναντήσει τον Μάριο Καραγιαννά και, τελικά, τη συνάντησή του,
καταλήγει λέγοντας πως θα περίµενε µέχρι την εποµένη το πρωί (και)
αν δεν υπήρχε ανταπόκριση από τους ενάγοντες θα έπρεπε να
αρχίσει να προειδοποιεί τον κόσµο γι΄ αυτούς καταδεικνύοντας τους
την ιστοσελίδα www.Lying Builder.com.
Στο τεκµήριο 11Γ αναφέρονται, µεταξύ άλλων, τα εξής3:
«Αυτή η ιστοσελίδα σκοπεύει να εκθέσει τα ψέµατα που ειπώθηκαν
από τον Karayiannas &
Son Ltd.
Είναι εργολάβοι στην περιοχή
Αµµοχώστου της νότιας Δηµοκρατίας της Κύπρου οι οποίοι θα σας
πουν οτιδήποτε για να πωλήσουν κάτι. Τα ψέµατα που µας είπαν στο
κόλπο πώλησής τους σηµαίνει πως θα ζήσουµε σε ένα σπίτι που δεν
θα αγοράζαµε ποτέ και από τις αλλαγές που έκαναν στο τοπογραφικό
θα χάσουµε χιλιάδες λίρες όταν θα έρθει η ώρα της µεταπώλησης. Το
3
Z Προβαίνω σε απαραίτητες µόνο ορθογραφικές και συντακτικές διορθώσεις ώστε το κείµενο να γίνεται
κατανοητό.
! 21
άγχος που προκαλούν στην οικογένειά µου και οι τακτικές εκφοβισµού
τους θα καταγραφούν εδώ.
Αυτή η ιστοσελίδα είναι εδώ για να:
-
Προειδοποιήσει άλλους υποψήφιους αγοραστές γι΄ αυτή την
εταιρεία.
-
Δώσει όσο πιο πολύ δωρεάν νοµική συµβουλή γίνεται.
-
Να είναι τόπος όπου άλλοι µπορούν να µοιράσουν τις
εµπειρίες που είχαν µε τον Καραγιαννά. Η Καραγιαννάς & Σία µας είπαν πολλά πράγµατα που ήταν αναληθή
πριν να υπογράψουµε το συµβόλαιό µας. Θα τα απαριθµήσω µετά,
αλλά το κύριο παράπονο είναι η υπόσχεση ενός κήπου τον οποίο
άλλες κατοικίες δεν θα έβλεπαν.
Μας πούλησαν το Άγιος Σέργιος 30 στο χωριό Φρέναρος κοντά την
Αγία Νάπα για να καλυφθεί η κύρια ανάγκη µας για ιδιωτικότητα στον
κήπο. Ήταν ένα γωνιακό οικόπεδο. Είχε ένα µπανγκαλόου στην µια
πλευρά που είχε µόνο ένα ισόγειο παράθυρο που κοίταζε προς την
κατεύθυνσή µας. Στην άλλη πλευρά θα είχε ένα δρόµο να εκτείνεται
κατά όλο το µήκος του οικοπέδου.
Απέναντι του δρόµου θα ήταν
ακόµα δύο µπανγκαλόου. Μας είπαν πως τέτοιο οικόπεδο ήταν ένα
σπάνιο εύρηµα.
µέλλον.
Ήταν τέλειο για µας και µια γερή επένδυση για το
Έτσι, βάλαµε µια προκαταβολή στο πρώτο µας ταξίδι και
επέστρεψα λίγο µετά για να τα ερευνήσω όλα.
! 22
Δυστυχώς για µας η Καραγιαννάς & Σία τα άλλαξαν όλα αυτά και
τώρα κτίζουν διώροφα σπίτια µε µπαλκόνια που βλέπουν στον κήπο
µας. Δεν µας ενηµέρωσαν για οποιεσδήποτε απ΄ αυτές τις αλλαγές
που συνέβησαν το ίδιο χρονικό διάστηµα που έβαζαν τα θεµέλιά µας. «Ναι σου λέω κτίζω ένα µπανγκαλόου αλλά κάποτε τα πράγµατα αλλάζουν …»
Μάριος 10 Φεβρουαρίου 2006 (βλέπε
ηµερολόγιο για το audio)
Μόλις αντιλήφθηκα πως ξεγελάστηκα από τα ψέµατα τους αµέσως
άρχισα να ηχογραφώ τις συζητήσεις µας.
Στην ιστοσελίδα αυτή θα
ακούσετε τον αληθινό τόνο του Μάριου Καραγιαννά.
Ενώ
συζητούσαµε τις ενστάσεις µου στις αλλαγές του στο τοπογραφικό, ο
τόνος του ήταν πολύ διαφορετικός από τον ευγενικό τρόπο που είχα
ακούσει κατά τη διάρκεια της προσπάθειας του για την πώληση.
Αυτός ο τόνος και αδιαφορία του για το πρόβληµα που προκάλεσε θα
στείλει ένα ρίγος στο σπόνδυλο οποιουδήποτε µελλοντικού αγοραστή.
Τώρα, σε µια τακτική σχεδιασµένη να καθυστερήσει και να προκαλεί
και άλλα έξοδα ο Μάριος Καραγιαννάς έχει απορρίψει το αίτηµά µου
για µια συνάντηση και αντί αυτού επιµένει να αλληλοεπικοινωνούµε
µόνο µέσω των δικηγόρων µας. (Κάντε κλικ εδώ για να ακούσετε τη
Michelle να µεταβιβάζει το µήνυµα)
! 23
Νοµίζαµε πως είµαστε προσεκτικοί.
στα forum που µπορούσαµε.
αρνούµενοι αυτόν που
Διαβάσαµε όλες τις συµβουλές
Πήραµε ένα ανεξάρτητο δικηγόρο,
µας φόρτωσε ο εκπρόσωπος πώλησης και
τον οποίο φαίνεται να χρησιµοποιούν όλοι οι πελάτες τους.
Τροποποιήσαµε το συµβόλαιο να µας ταιριάζει.
Επέστρεψα να
συζητήσω το τοπογραφικό και τις αλλαγές που προτείναµε στο σπίτι
µας προτού υπογράψουµε οτιδήποτε και ακόµα βρίσκουµε τους
εαυτούς µας σε αυτή την κατάσταση. Είµαστε τριαντάρηδες (προς το
τέλος) και έχουµε πολλή µαχητικότητα µέσα µας. Αν αυτό ήταν σπίτι
για την αφυπηρέτησή µας για το οποίο ψάχναµε µετά από µια ζωή
εργασία, νοµίζω πως θα έπρεπε να τα παρατήσουµε και να ζήσουµε
µε αυτά που έχουν κάνει. Αλλά δεν θα το κάνουµε!
Με τα έγγραφα που δόθηκαν στο σηµείο πώλησης και τώρα τις
µεταγενέστερες ηχογραφηµένες παραδοχές, πιστεύουµε πως έχουµε
µια ισχυρή υπόθεση για διαστρεβλωµένη εκπροσώπηση.
Οποιαδήποτε δωρεάν συµβουλή από το διαδίκτυο θα ήταν πολύ
εκτιµηµένη. Παρακαλώ επικοινωνήσετε αν νοιώθετε πως µπορείτε να
βοηθήσετε µε οποιοδήποτε τρόπο.
Ο Μάριος Καραγιαννάς µου έχει ήδη πει πως το έχει κάνει αυτό
εκατόν φορές (η σύνδεση audio στο ηµερολόγιο µας).
! 24
«Κάθε φορά µου συµβαίνει αυτό, από την εµπειρία µου δεν είσαι ο πρώτος, είσαι ο 100ος» Μάριος Καραγιαννάς 10 Φεβρουαρίου 2006
Αυτό είναι µόνο µια γεύση. Αυτή η ιστοσελίδα έχει όλα όσα χρειάζεστε
να ξέρετε για το πώς η Χριστόφορος Καραγιαννάς & Υιός Λτδ
µεταχειρίζονται τους πελάτες τους µετά που υπογράφουν στο
συµβόλαιό του. Αν είστε και εσείς θύµα αυτής της εταιρείας, αυτή η ιστοσελίδα είναι
ένας τόπος για σένα να πεις την ιστορία σου και να σταµατήσετε αυτό
τον άνθρωπο.
Πιο κάτω είναι το αρχικό τοπογραφικό που µας δόθηκε. Κάντε κλικ
στο plan για να µεγεθυνθεί µε ένα µικρό pop up window.»
Στη συνέχεια, ο εναγόµενος παραθέτει το τοπογραφικό «Παράρτηµα
Β» στη Σύµβαση υποδεικνύοντας δύο στοιχεία, ήτοι «το οικόπεδό
µας» και «τα µπανγκαλόου των γειτόνων µας». Ακολούθως, παραθέτει το αλλαγµένο, όπως το ονοµάζει
τοπογραφικό, στο οποίο υποδεικνύει τρία καινούργια διώροφα σπίτια
αναφερόµενος στη θέα που θα έχουν από τα µπαλκόνια τους. ! 25
Στο τέλος παραθέτει µια επιστολή που έστειλαν ως απάντηση, η
οποία δείχνει, όπως λέγει, ότι θέλουν απλώς να κτιστεί το σπίτι τους
µε άθικτη την ιδιωτικότητα του κήπου όπως τους υποσχέθηκαν.
5.2 Το ζήτηµα της δηµοσιοποίησης
Προκαταρτικά, θα πρέπει να διαπιστωθεί κατά πόσο υπάρχει
µαρτυρία επί της οποίας µπορεί να γίνει εύρηµα ότι τα κείµενα αυτά
δηµοσιοποιήθηκαν σε τρίτα πρόσωπα. Ο δικηγόρος του εναγοµένου
εισηγήθηκε ότι οι ενάγοντες δεν παρουσίασαν κανένα µάρτυρα που
να είχε διαβάσει, εκτός από τους ίδιους, το περιεχόµενο της
ιστοσελίδας αυτής. Η εισήγηση αυτή παραπέµπει στην απόφαση του Gray, J. στην
υπόθεση Al Amoudi v. Brisard [2006] EWHC 1062, QBD, στην
οποία έκρινε, ακολουθώντας την Loutchansky v. Times Newspaper
[2001] EMLR 876, ότι, αντίθετα µε την αρχή που καθιερώθηκε σε
σχέση µε δηµοσιεύµατα σε βιβλία και εφηµερίδες, προκειµένου για
κείµενα στο διαδίκτυο δεν υφίσταται (µαχητό) νοµικό τεκµήριο περί
του ότι τέτοια κείµενα δηµοσιοποιούνται σε ουσιαστικό αριθµό
προσώπων εντός της δικαιοδοσίας. Πάντως, κατά τον Gray J. «… a
publication may be established as a matter of inference if the
underlying facts justify the inference being drawn.»
Ποια είναι τα γεγονότα εν προκειµένω;
Το χρονικό πλαίσιο
προσδιορίζεται από τη µαρτυρία του ίδιου του εναγόµενου, ο οποίος
ανέφερε ότι έθεσε την ιστοσελίδα στο διαδίκτυο, ως άνω, στις
! 26
4.3.2006. Αναφέρει, περαιτέρω, ότι στις 11.3.2006 αντικατέστησε το
περιεχόµενο της ιστοσελίδας µε µια δήλωση, την οποία κατέθεσε ως
τεκµήριο 67.
Αυτή δεν έχει µεταφραστεί, αλλά δεν περιλαµβάνεται
στα επίδικα ως δυσφηµιστικά κείµενα ώστε να ισχύει η αρχή της
υπόθεσης Peltier (βλ. ανωτέρω υποσηµείωση αρ. 2)
µετάφραση στη γλώσσα του δικαστηρίου.
που απαιτεί
Το τεκµήριο 67 διέπεται
από τις πρόνοιες του άρθρου 5 του περί Επισήµων Γλωσσών της
Δηµοκρατίας, Ν67/1988, σύµφωνα µε τον οποίο µπορεί να γίνει
αποδεκτό ως αποδεικτικό µέσο και έγγραφο συνταγµένο σε
οποιαδήποτε ξένη γλώσσα, µε ευχέρεια του δικαστηρίου να διατάξει
τη µετάφρασή του. Στη δήλωση αυτή ο εναγόµενος αναφέρεται στην
επίθεση ηµεροµηνίας 9.3.2006 και στην απόφασή του να αναστείλει
την ιστοσελίδα για να µην επηρεαστεί η δικαστική διαδικασία σε
σχέση µε το ζήτηµα εκείνο. Αφήνοντας, όµως, ανοικτό το ενδεχόµενο
να επανέλθει.
Όπως και επανήλθε, σύµφωνα µε τη δική του
µαρτυρία, στις 24.2.2007 µέχρι σήµερα. Από πλευράς εναγόντων, ο Μ. Καραγιαννάς κατέθεσε, ως τεκµήριο
16, εκτύπωση από το Google Search για να καταδείξει ότι το 2007 ο
ιστοχώρος Lying Builder εµφανίζεται πρώτος στις έρευνες για
πληροφορίες που αφορούν την ενάγουσα εταιρεία και το όνοµα
«Καραγιαννάς». Ακόµα, το ίδιο συµβαίνει και σε έρευνα µε τις λέξεις
«Φρέναρος» ή «Παραλίµνι» ή «Famagusta development» σε
συνδυασµό µε τη λέξη «Καραγιαννάς». Μέχρι σήµερα, είπε,
οποιαδήποτε τέτοια έρευνα στο Google εµφανίζει τον ιστοχώρο Lying
Builder και τον υπότιτλο “The truth about Karayiannas”.
! 27
Για το ίδιο ζήτηµα έδωσε µαρτυρία ο Σάββας Κυριάκου (Μ.Ε.2),
ειδικός τεχνικός ηλεκτρονικών προγραµµάτων και ηλεκτρονικών
υπολογιστών µε εξειδίκευση στο διαδίκτυο.
Ανέφερε ότι το
συγκεκριµένο domain name ενεγράφη στις 2.3.2006 και έχει ισχύ
µέχρι τις 2.3.2012 µε περαιτέρω ανανέωση κατά έτος.
Υπάρχουν,
είπε, διάφορα ερευνητικά εργαλεία (search engines) µε πιο γνωστό το
Google.
Όταν κάποιος επισκέπτης του διαδικτύου, συνέχισε,
αναζητήσει µέσω του Google τη λέξη «Karayiannas» ή συναφείς
λέξεις που σχετίζονται µε τους ενάγοντες, εµφανίζονται µέσα στα
πρώτα αποτελέσµατα του Google ιστοσελίδες που έχουν άµεση
σχέση µε τον επίδικο ιστοχώρο, ο οποίος έχει προωθηθεί αρκετά
επαγγελµατικά και στοχευµένα µε τη χρήση της λέξης «Karayiannas»
ή συναφείς λέξεις που σχετίζονται µε τους ενάγοντες.
Τέτοια
προώθηση απαιτεί ψηλή χρέωση. Κατά τ΄ άλλα, όµως, ο κ. Κυριάκου
δεν ήταν σε θέση να αναφέρει πόσα άτοµα επισκέφθηκαν την επίδικη
ιστοσελίδα.
Ο Μ. Καραγιαννάς αναφέρθηκε, επίσης, στις κάρτες (τεκ. 8) λέγοντας
ότι ο εναγόµενος για να διαφηµίσει την ιστοσελίδα του τις
τοποθετούσε από σπίτι σε σπίτι σε όλα τα εργοτάξιά τους. Κατέθεσε, ακόµα προφανώς για να καταδειχθεί µια ευρύτερη
δραστηριότητα σε σχέση µε τις ενέργειες και την ιστοσελίδα του
εναγόµενου, δηµοσίευµα και φωτογραφία από την ιστοσελίδα αυτή σε
σχέση µε µια πικετοφορία που διοργανώθηκε στην έκθεση “A place in
the sun LIVE” στο Birmingham.
Στη φωτογραφία διάφορα άτοµα
! 28
κρατούν συνθήµατα
µε τις επιγραφές “Shame on Cyprus” και
“Cyprus island of fraud”. Ο εναγόµενος δε, αναφέρει τα εξής: “Last weekend I and others are protested at the ‘A Place in the Sun
LIVE’ exhibition at the NEC in Birmingham.
We are all victims of
buying ‘off plan’ property in Cyprus.
Despite my best efforts and years of protesting. A Place in the Sun
still advertise property for my criminal developer and allow others at
the exhibition to do so as well.
managing director Andy Bridge
Here is correspondence with
after my protest outside his Earls
Court show in March. Bear in mind that he’s seen me for years and
knows I’ve been to hell and back to secure criminal convictions
against my well connected property developer.”
Ακολουθεί η
αλληλογραφία.
Ήταν η θέση του Μ. Καραγιαννά ότι ο επίδικος ιστοχώρος έχει
περιέλθει σε γνώση κτηµατοµεσιτών, δικηγόρων, οργανισµών, όπως
είναι ο Παγκύπριος Σύνδεσµος Ανάπτυξης Γης, το Συµβούλιο
Εργοληπτών κ.ά. και µάλιστα τους έχουν διαγράψει, όπως είπε, από
µέλη του Διεθνούς Συνδέσµου Κτηµατοµεσιτών. Για να αποδείξει τον ισχυρισµό του περί ευρείας κοινοποίησης
παρουσίασε ακόµα το τεκµήριο 13, που είναι το περιεχόµενο του
διαδικτυακού φόρουµ Cyprus Eastern Owners & Buyers.
Σ΄ αυτό
εµφανίζεται ως µέλος ο εναγόµενος να αναρτά «posting» µε τίτλο
«Our problems with Karayiannas & Son Ltd», µε το οποίο
! 29
πληροφορεί για την ύπαρξη του ιστοχώρου του, αναφέροντας ότι τον
δηµιούργησε για να εκθέσει, να κατονοµάσει και να ντροπιάσει τους
ενάγοντες «to expose, ‘name and shame’ Christoforos Karayiannas
& Son Ltd».
Ακολουθούν απαντήσεις από διάφορα πρόσωπα,
µεταξύ των οποίων ένας Graham (σελ. 4, τεκ. 13), που τού αναφέρει
χαρακτηριστικά ότι “I too got the link, I will pass this on to people I
know who bought from them and are not happy”. Στις 24.2.2007 σε
«posting» του στο εν λόγω Forum αναφερόµενος στην επαναφορά
της ιστοσελίδας του σηµειώνει χαρακτηριστικά ότι «I see the site is
suffering from heavy traffic at the moment».
Ο Anthony Kay (Μ.Ε.8) διευθύνων σύµβουλος της κτηµατοµεσιτικής
εταιρείας Sold on Cyprus ανέφερε ότι έλαβε γνώση, εξ όσων θυµόταν
το 2007, για την ύπαρξη της επίδικης ιστοσελίδας από πελάτες που
του έκαναν σχετικές αναφορές, την οποία επισκέφθηκε και ο ίδιος. Ο
Κωνσταντίνος Τσαγγαράς (Μ.Ε.9), της κτηµατοµεσιτικής εταιρείας
Buy Sell, ανέφερε ότι είδε την ιστοσελίδα τόσο ο ίδιος, όσο και όλοι
στην εταιρεία. Η µαρτυρία και η εξ αυτής εισήγηση εκ µέρους των εναγόντων για
ευρεία δηµοσιοποίηση της ιστοσελίδας του εναγοµένου και συνεπώς,
των επιδίκων κειµένων, εναρµονίζεται πλήρως µε αυτή τούτη τη θέση
του εναγοµένου ότι η ιστοσελίδα δηµιουργήθηκε για να
γνωστοποιήσει ευρέως τα προβλήµατα που είχαν µε τους ενάγοντες.
Εκείνο που αναδύεται, χωρίς καµιά δυσκολία από τα γεγονότα, είναι
πως ο εναγόµενος εξαπέλυσε µια εκστρατεία δια του διαδικτύου,
θεωρώντας την ιστοσελίδα του ως «το µόνο µέσο που είχε να
! 30
πολεµήσει τα ψέµατα», για να προειδοποιήσει άλλους υποψήφιους
αγοραστές, να δώσει δωρεάν νοµική συµβουλή, να δηµιουργήσει ένα
τόπο όπου άλλοι θα µπορούσαν να µοιράσουν τις εµπειρίες τους µε
τον Καραγιαννά. Αυτοί, ήταν, ως άνω, οι δεδηλωµένοι σκοποί του και
εκείνο που θα αναµενόταν, υπό τέτοιες περιστάσεις, θα ήταν η
π α ρ α δ οχ ή µ ε ε υ θ ύ τ η τα τ η ς ε υ ρ ύ τα τ η ς κα ι ο υ σ ι α σ τ ι κ ή ς
δηµοσιοποίησης της ιστοσελίδας του και άρα των επιδίκων κειµένων,
παρά να προβάλλεται το επιχείρηµα, εντελώς αβάσιµα, ότι δεν
υπήρξε µαρτυρία για δηµοσιοποίηση. Η µαρτυρία που υπάρχει στοιχειοθετεί, κατά άµεσο τρόπο ή, εν πάση
περιπτώσει, συµπερασµατικά, ότι υπήρξε ευρεία δηµοσιοποίηση. Για
το συµπέρασµα αυτό θα αρκούσε πιθανολόγηση επί του ισοζυγίου
των πιθανοτήτων.
Όπως επιγραµµατικά το έθεσε ο Lord Diplock
στην Mallett v. McMonagle [1969] 2 All ER 178 at 191:
“In determining what did happen in the past a court
decides on the balance of probabilities. Anything that is
more probable than not it treats as certain.”
Για τον τρόπο που στοιχειοθετείται η απόδειξη, κατά συµπερασµατικό
τρόπο, ενός επίδικου ισχυρισµού σχετική είναι, επίσης, η πρόσφατη
απόφαση Μιχάλης Αγρότης v. Κυπριακής Οµοσπονδίας
Ποδηλασίας, Πολιτική Έφεση Αρ. 323/08 ηµεροµηνίας 21.5.2012.
! 31
Πάντως, στο συµπέρασµα για ευρεία δηµοσιοποίηση καταλήγω σε
βαθµό πολύ πέραν του ισοζυγίου των πιθανοτήτων, σε βαθµό
βεβαιότητας. Μετά τη διαπίστωση αυτή, ακολουθεί το ερώτηµα κατά πόσο τα
επίδικα δηµοσιεύµατα είναι δυσφηµιστικά.
5.3 Κατά πόσο τα κείµενα είναι δυσφηµιστικά
Δυσφηµιστικό είναι ένα δηµοσίευµα το οποίο τείνει να µειώσει τον
ενάγοντα στην εκτίµηση των ορθώς σκεπτόµενων µελών της
κοινωνίας ή να τον αποκόψει από την κοινωνία ή να τον εκθέσει σε
µίσος, περιφρόνηση ή χλεύη (Κωνσταντινίδης κ.ά. v. Παπασάββα
(2004) 1 Α.Α.Δ. 988).
δυσφηµιστικού είναι
Ο προσδιορισµός ενός δηµοσιεύµατος ως
ζήτηµα πραγµατικό που αποφασίζεται από το
δικαστήριο ως τέτοιο.
Όπως πρόσφατα έχει επαναληφθεί στην
υπόθεση Κωνσταντίνου v. Καραµεσίνη, Πολιτική Έφεση Αρ.
216/2008, ηµεροµηνίας 8.4.2011:
! 32
«… το κατά πόσο ένα δηµοσίευµα είναι ή όχι δυσφηµιστικό
εναπόκειται στην κρίση του δικάζοντος την υπόθεση
Δικαστηρίου εφόσον το θέµα αποφασίζεται ως πραγµατικό
ζήτηµα. Η ετυµηγορία του Δικαστηρίου τεκµαίρεται να
εκφράζει την αντίληψη του ιδεατού µέσου κοινού λογικού
ανθρώπου (Knuffer v. London Express Newspaper Ltd
(1954) 1 All E.R. 495, Κουτσού ν. Αλήθεια Εκδοτική
Εταιρεία Λτδ (2003) 1 Α.Α.Δ. 1198, Salmond on the Law
of Torts 16η έκδ. σελ. 142 και Street on Torts 11η έκδ.
σελ. 487-488). Μαρτυρία ως προς το πώς το δηµοσίευµα
έγινε αντιληπτό από τον ίδιο τον ενάγοντα ή τους µάρτυρες
του, δεν είναι παραδεκτή και δεν ενέχει σηµασία. (Capital
& County´s Bank v. Henty (1882) 7 AC 745, Τάσσος
Παπαδόπουλος ν. Kyrix Publications Ltd (1963) 2
C.L.R. 290 και την εντελώς πρόσφατη απόφαση στην
Εκδόσεις Αρκτίνος Λτδ ν. Δώρου Γεωργιάδη, Πολ. Έφ.
αρ. 118/08, ηµερ. 4.3.2011). Το κείµενο ή κείµενα, πρέπει
να ιδωθούν σωρευτικά και οι λέξεις να αναγνωσθούν
λογικά, χωρίς υπερβολική ανάλυση, ούτε όµως
υπερβολική υποψία. (Gatley on Libel and Slander 11η
έκδ. σελ. 103 και Jeynes v. New Magasines Ltd (2008)
EWCA Civ. 130).»
! 33
Κατά την αξιολόγηση ενός δηµοσιεύµατος ως δυσφηµιστικού ή όχι,
εκτός από τις συγκεκριµένες περιστάσεις, θα πρέπει να λαµβάνεται
υπόψη γενικότερα η ανάγκη για εξισορρόπηση αφενός του
δικαιώµατος ελεύθερης έκφρασης, το οποίο κατοχυρώνεται από το
άρθρο 19 του Συντάγµατος και το άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής
Σύµβασης για την προάσπιση των δικαιωµάτων του ανθρώπου, και
αφετέρου, το δικαίωµα κάθε ανθρώπου στην αξιοπρέπεια και τη
φήµη του που προστατεύεται από το άρθρο 2 της Σύµβασης. Όπως
παρατηρήθηκε στην υπόθεση Εκδόσεις Αρκτίνος Λτδ v.
Παπαευσταθίου (2007) 1 Α.Α.Δ. 856 «και τα δύο προαναφερόµενα
δικαιώµατα είναι εξίσου σηµαντικά και κατά συνέπεια τα Δικαστήρια
εξετάζοντας υποθέσεις όπως την παρούσα θα πρέπει να είναι
ιδιαίτερα ευαίσθητα και προσεκτικά ώστε να µην παραβιάζεται, στο
βαθµό που είναι δυνατό, οποιοδήποτε από τα προαναφερόµενα
δικαιώµατα.» Στην ίδια απόφαση γίνεται λόγος για τη σύγχρονη τάση
του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των δικαιωµάτων του ανθρώπου να
περιορίζει το δικαίωµα στη φήµη προς όφελος της ελευθερίας της
έκφρασης στην οποία το Δικαστήριο αναγνωρίζει υψηλή αξία.
Η
διάσταση, βέβαια, αυτή έχει ιδιαίτερη σηµασία προκειµένου για
πολιτικά ή άλλα δηµόσια πρόσωπα, τα οποία θα πρέπει να ανέχονται
πιο εύκολα τη δηµόσια κριτική. Όπως υποδείχθηκε στην υπόθεση Κουτσού v. Μικελλίδη κ.ά.
(2007) 1 Α.Α.Δ. 1256, 1266, η διαπίστωση του δυσφηµιστικού των
δηµοσιευµάτων πάντοτε προηγείται οποιασδήποτε υπερασπίσεως. ! 34
Εφαρµόζοντας τις παραπάνω αρχές, δεν χωρεί αµφιβολία ότι το
γενικό νόηµα των δηµοσιευµάτων 11Α–11Γ είναι δυσφηµιστικό για
τους ενάγοντες. Τους αποδίδεται και µάλιστα ήδη από τον ίδιο τον
τίτλο (Lying Builders), ότι είναι ψεύτες στην εργασία τους, ότι
µπορούν να πουν οτιδήποτε για να πετύχουν πώληση, ότι είπαν
ψέµατα για να πωλήσουν ένα σπίτι που οι εναγόµενοι δεν θα
αγόραζαν ποτέ, ότι αυθαίρετα άλλαξαν τα σχέδια, ότι είναι πρόσωπα
για τα οποία πρέπει να δοθεί προειδοποίηση για άλλους υποψήφιους
αγοραστές. Ο δικηγόρος των εναγοµένων δεν προέβαλε τη θέση ότι τα
δηµοσιεύµατα δεν είναι δυσφηµιστικά. Αντίθετα, δέχθηκε ότι µε τα
δηµοσιεύµατα του τεκµηρίου 11, τα οποία χαρακτηρίζει ως
«αντίγραφα της αρχικής ιστοσελίδας που ανέβασε στο διαδίκτυο ο
εναγόµενος», διαφαίνεται η πίστη του εναγοµένου ότι οι ενάγοντες
τον κορόιδεψαν και του είπαν ψέµατα, ότι το σπίτι που αγόραζε θα
ήταν γωνιακό και ότι δεν θα γειτνίαζε µε διώροφες κατοικίες και ότι µε
αυτό τον τρόπο τον ξεγέλασαν να αγοράσει το σπίτι. 5.4 Οι υπερασπίσεις του αληθούς δηµοσιεύµατος (justification)
και του εντίµου σχολίου (fair comment)
Η αγόρευσή του αφορούσε τις υπερασπίσεις του αληθούς
δηµοσιεύµατος και του εντίµου σχολίου. Έθεσε το θέµα ως εξής:
! 35
«Ο εναγόµενος 1 στην παρούσα υπόθεση λέει ότι τα όσα
αναφέρει στην ιστοσελίδα του είναι αλήθεια, εφόσον κατά
τον ίδιο, του είχαν υποσχεθεί ένα πράγµα και µετά του
παρέδωσαν κάτι άλλο.
Ο χαρακτηρισµός που τους
αποδίδει προκύπτει από τα όσα είχαν προκύψει από τις
συζητήσεις που έκανε µεταξύ τους, τα έγγραφα που του
παρέδωσαν και την αλλαγή που έκαναν στην ανάπτυξη
της γης τους, η οποία δεν συνάδει µε το αρχικό σχέδιο
που του παρέδωσαν και το παράρτηµα Β της σύµβασης
ηµερ. 23/8/2005.
Αλλά και αν ακόµα το Δικαστήριο δεν θεωρεί ότι οι
εναγόµενοι απέσεισαν το βάρος της απόδειξης τους για
την υπεράσπιση της αλήθειας (justification), τότε
αναµφίβολα τα όσα έχει πει ο εναγόµενος 1 αποτελούν
έντιµο σχολιασµό ή αποτελούν υπό επιφύλαξη
προνοµιούχα δηµοσίευση.» ! 36
Διευκρινίζεται ότι στην υπεράσπιση δεν προβάλλεται ζήτηµα
προνοµιούχου δηµοσιεύµατος.
Προβάλλονται οι υπερασπίσεις του
αληθούς δηµοσιεύµατος και του εντίµου σχολίου. Καταγράφονται δε,
χωρίς να διαχωρίζεται, όπως θα έπρεπε, ποια από τις δηλώσεις είναι
γεγονότα και ποια είναι σχόλια. Όπως υποδείχθηκε πιο πρόσφατα
στην Πολιτική Έφεση Αρ. 116/2008, Γαλινιώτης v. Εκδοτικός Οίκος
Δίας Λτδ κ.ά., ηµεροµηνίας 15.3.2011, τέτοιες υπερασπίσεις δεν
πρέπει να αναµιγνύονται σε µια και µοναδική παράγραφο, αλλά να
διαχωρίζονται ευκρινώς µαζί µε τα γεγονότα και τα περιστατικά που
τις υποστηρίζουν.
Εξηγώντας την ανάγκη και τη σηµασία για διάκριση µεταξύ γεγονότος
και σχολίου, ο Ναθαναήλ, Δ. στις Πολιτικές Εφέσεις Αρ. 343/08 και
58/09, Θεοφάνης Καραβίας v. Σταύρου Σταύρου, ηµεροµηνίας
20.3.2012 (απόφαση µειοψηφίας) παρέπεµψε στα ακόλουθα από το
σύγγραµµα των Duncan & Neill: defamation, σελ. 67:
“The distinction must be made, however, because, though
fair comment may be available to protect a defamatory
statement even though untrue, it cannot protect a
defamatory statement of fact even though proved to be
true unless justification also is relied upon.”
! 37
Στην ίδια απόφαση, µε αναφορά σε αγγλική νοµολογία και
βιβλιογραφία, εξηγεί ότι «όπου, ως συνήθως, συγχέονται τα γεγονότα
µε τα σχόλια και δεν υπάρχει ούτε επιδιώκεται σαφής µεταξύ τους
διάκριση, η τάση είναι να θεωρηθεί το κείµενο εξ ολοκλήρου ως
γεγονός».
Εν προκειµένω, εν πάση περιπτώσει, η υπεράσπιση των εναγοµένων
έγκειται, στην πραγµατικότητα, σε υπεράσπιση αληθούς
δηµοσιεύµατος.
Όσο και αν επεκτείνεται σε απαξιωτικούς
χαρακτηρισµούς, στην πραγµατικότητα αποδίδει στους ενάγοντες ένα
συγκεκριµένο γεγονός:
ότι, δηλαδή, «του είχαν υποσχεθεί ένα
πράγµα και µετά του παρέδωσαν κάτι άλλο», όπως χαρακτηριστικά,
ως άνω, ανέφερε ο δικηγόρος του. Οι χαρακτηρισµοί, εν προκειµένω,
αφορούν το πρωτογενές γεγονός που αποδίδεται στους ενάγοντες
και δεν αλλοιώνουν την κατάσταση πραγµάτων ότι τα όσα τους
αποδίδονται είναι γεγονότα και όχι σχόλια. Όπως εξηγείται στην υπόθεση ΡΙΚ v. Καψού (2009) 1 Α.Α.Δ. 1175
πρωταρχικό στοιχείο της υπεράσπισης του έντιµου σχολιασµού είναι
οι επίδικες λέξεις να αποτελούν σχόλιο και όχι δήλωση γεγονότων.
Αναφέρονται, περαιτέρω, σχετικώς τα ακόλουθα:
«Στη γνωστή Αγγλική υπόθεση Reynolds v. Times
Newspapers Ltd and Others [1999] 4 All E.R. 609, το
House of Lords τόνισε τα εξής στη σελίδα 615 (L. Nicholls)
σε σχέση µε την υπεράσπιση του εντίµου σχολίου (honest
comment):
! 38
"It is important to keep in mind that this defence is
concerned with the protection of comment, not imputation
of fact. If the imputation is one of fact, a ground of
defence must be sought elsewhere. Further, to be within
this defiance the comment must be recognisable as
comment, as distinct from an imputation of fact."
Εκείνο εποµένως που θα µπορούσε να καλύψει η
υπεράσπιση του εντίµου σχολίου είναι τη δηµοσίευση
κάποιου σχολίου, γνώµης κλπ. και όχι τον καταλογισµό
κάποιου γεγονότος στο πρόσωπο του δυσφηµουµένου.
Όπως ορθά είχε διευκρινιστεί και στην υπόθεση Hunt v.
Star Newspaper Co. Ltd [1908] 2 K.B. 319, κάποιο
σχόλιο, για να δικαιολογείται ο χαρακτηρισµός του ως
δίκαιο ή έντιµο, θα πρέπει κατ' αρχή να παρουσιάζεται ως
σχόλιο και δεν πρέπει να είναι τόσο αναµεµειγµένο µε τα
γεγονότα ώστε ο αναγνώστης να µη µπορεί να διακρίνει
µεταξύ του τί είναι αναφορά γεγονότος (report) και τί είναι
σχόλιο. Η ίδια θέση παρατίθεται και στο σύγγραµµα Gatley
on Libel and Slander, 6th Edition, para 705, όπου και
τονίζεται ότι µια δυσφηµιστική δήλωση γεγονότος δεν
συνιστά ούτε σχόλιο, ούτε γνώµη ή κριτική. Ισχυρισµός ή
καταλογισµός κάποιου γεγονότος είναι όταν καταλογίζεται
σε κάποιον ότι προέβη σε µια πράξη ή ενέργεια, ενώ
σχόλιο συνιστά ο χαρακτηρισµός της πράξης ως
απεχθούς, ανέντιµης κ.λπ..
Οι πιο πάνω θέσεις
! 39
υιοθετήθηκαν επανειληµµένα και σε νοµολογία των
Κυπριακών Δικαστηρίων. (Βλ. π.χ. Εταιρεία
Δηµοσιογραφική Χ.Α.Σ. Λτδ κ.ά. ν. Φιλίππου (άλλως
Φ α λ κο ν έ τ τ ι ) ( 1 9 9 8 ) 1 ( B ) Α . Α . Α . 9 5 8 ) . » ( Ο ι
υπογραµµίσεις είναι δικές µου) ! 40
Εν πάση περιπτώσει, θα εξετάσω κατωτέρω και τις δύο
υπερασπίσεις.
5.4.1 Η υπεράσπιση του αληθούς δηµοσιεύµατος
Η υπόθεση των εναγοµένων, όπως δικογραφήθηκε και όπως
προωθήθηκε, δεν είναι ότι υπήρχαν δύο ξεχωριστές κατηγορίες,
οπότε µε βάση την επιφύλαξη του άρθρου 19(α) του περί Αστικών
Αδικηµάτων Νόµου, Κεφ. 148 θα ήταν αρκετό γι΄ αυτούς, στα πλαίσια
της υπεράσπισης της αλήθειας, να αποδείξουν το «κεντρί» (sting)
των ισχυρισµών τους. Στο δικόγραφό τους θέτουν κατά γενικό τρόπο
την υπεράσπιση του αληθούς δηµοσιεύµατος, λέγοντας ότι «οι
πληροφορίες», δηλαδή οι ισχυρισµοί τους σε σχέση µε τις
υποσχέσεις για το τί θα κτιζόταν δίπλα από το σπίτι τους και για την
ιδιωτικότητα του κήπου τους, ήταν «αληθείς και/ή αποτελούσαν
αληθινά και/ή πραγµατικά γεγονότα». ! 41
Σύµφωνα µε το δικόγραφο των εναγοµένων, ο τρόπος µε τον οποίο
οι ενάγοντες «είχαν βεβαιώσει και/ή παραστήσει και/ή υποσχεθεί ότι
η πωληθείσα κατοικία θα συνόρευε µε δρόµο από τη µια πλευρά και
µε ισόγεια κατοικία από την άλλη» (παράγραφος 4 της υπεράσπισης
και ανταπαίτησης), συνίστατο στο ότι «… οι ενάγοντες παρουσίασαν
και/ή επισύναψαν στην επίδικη συµφωνία αρχιτεκτονικό και/ή
τοπογραφικό σχέδιο της κατοικίας και/ή συγκροτήµατος το οποίο
µονογράφησαν οι διάδικοι και αποτέλεσε αναπόσπαστο µέρος της
επίδικης συµφωνίας.
Στο εν λόγω σχέδιο η κατοικία αρ. 30 των
εναγοµένων βρίσκεται και/ή είναι τοποθετηµένη σε γωνιακό οικόπεδο
και συνορεύει µε ισόγεια κατοικία από την µία πλευρά και µε δρόµο
από την άλλη και οι ενάγοντες γνώριζαν και/ή έπρεπε να γνωρίζουν
ότι η τοπογραφική θέση της κατοικίας ήταν σηµαντική για τους
εναγόµενους.
Ως εκ τούτου, οι ενάγοντες κατά παράβαση των
συµφωνηθέντων αλλοίωσαν και/ή άλλαξαν και/ή τροποποίησαν τα
συµφωνηθέν αρχιτεκτονικό και/ή τοπογραφικό σχέδιο της κατοικίας
και/ή του κτιριακού συγκροτήµατος χωρίς προηγουµένως να
πληροφορήσουν τους εναγόµενους.»
(παράγραφος 11 της
υπεράσπισης και ανταπαίτησης)
Το «Παράρτηµα Β» έχει κατατεθεί ως µέρος της Συµφωνίας (τεκ. 5).
Η Συµφωνία παραπέµπει στο «Παράρτηµα Β», ως αναπόσπαστο
µέρος της, στο σηµείο όπου περιγράφεται η κατοικία, ως ακολούθως:
“… the four-bedroom detached villa designated as
number 30 Agios Sergios to be built on the Land together
with a Barbeque, Swimming Pool, shower for the
! 42
Swimming Pool, and car port, of approximate covered
area 181 square meters and of approximate land area
382 square meters marked with yellow colour in the
architectural plans attached herewith as “Appendix
B” (“the Property”).”
Κρίνοντας το «Παράρτηµα Β» ήδη από µόνο του, είναι φανερό ότι
απλώς προσδιορίζει το χώρο που θα κτιζόταν η υπό πώληση
κατοικία, χωρίς καθόλου να αποτελεί όρο της Συµφωνίας για το τί θα
έκτιζαν οι ενάγοντες στον πέριξ χώρο.
Κανένας άλλος όρος για το τί θα κτιζόταν δίπλα, δεν υπάρχει στη
Συµφωνία. Από τη µαρτυρία του εναγόµενου, αλλά και της συζύγου
του, εναγοµένης 2, προκύπτει ότι ήταν ιδιαίτερα προσεκτικοί στη
συναλλαγή.
Είχαν λάβει πρόχειρο πωλητήριο έγγραφο το οποίο
µελέτησαν και ζήτησαν πολλές τροποποιήσεις, όπως φαίνεται σε ένα
χαρακτηριστικό τηλεµήνυµα (τεκ. 4, το οποίο κατατέθηκε και ως τεκ.
41), χωρίς ποτέ να ζητήσουν να καταγραφεί στη Συµφωνία εκείνο
που εκ των υστέρων παρουσίαζαν ως το βασικότερο θέµα που τους
απασχολούσε.
Μάλιστα, όταν υπέγραψαν τη Συµφωνία δέχθηκαν,
ως άνω, και τον όρο 15, σύµφωνα µε τον οποίο:
«15. ENTIRE AGREEMENT
This Agreement is the entire Agreement between the
parties hereto with respect to the subject matter hereof
! 43
and supersedes all prior Agreements and understandings,
whether oral or written, between the parties in respect of
the matters contained in the Agreement.» Εάν, όντως, είχαν κατά νου, ως τόσο κρίσιµο ζήτηµα, το ζήτηµα αυτό,
γιατί δεν ζήτησαν να περιληφθεί στη Συµφωνία, ενώ ήγειραν
πληθώρα άλλων ζητηµάτων µε το τεκµήριο 4 και γιατί, αντί τούτου,
δέχθηκαν τον όρο 15;
Η απάντηση του εναγόµενου ήταν να
παραπέµψει στο «Παράρτηµα Β», για το οποίο όµως ισχύουν τα
ανωτέρω. Ένα άλλο στοιχείο που παρουσίασε ο εναγόµενος ήταν ένα
«ρυµοτοµικό σχέδιο», όπως το περιέγραψε, που του έδωσε, πριν την
κατάρτιση της Συµφωνίας, στην παρουσία του Μ. Καραγιαννά η τότε
υπάλληλος των εναγόντων Michelle Anglou.
Το σχέδιο αυτό
κατατέθηκε ως τεκµήριο 20Β και φέρει κάποιες χειρόγραφες
σηµειώσεις της Michelle Anglou, όπως είπε ο εναγόµενος (parking,
children playground, green area). Εκεί φαίνεται, επίσης, σηµειωµένο
µε (+) το τεµάχιο όπου θα ανεγειρόταν η κατοικία. Σε σχέση µε το
σχέδιο αυτό στην αγόρευσή του ο ευπαίδευτος δικηγόρος των
εναγοµένων ανέφερε ότι οι ενάγοντες «κατασκεύασαν τρεις διώροφες
κατοικίες στο σηµείο δίπλα από την οικία τους, εκεί που θα υπήρχε
δρόµος ως φαίνεται, τόσο από το πρόχειρο σχέδιο που του είχαν
δώσει, όσο και από τα σχέδια που επισυνάπτονται στα συµβόλαια.»
Για το πρόχειρο αυτό σχέδιο ισχύουν τα ίδια που ελέχθησαν ανωτέρω
για το «Παράρτηµα Β» και µάλιστα, έτι περαιτέρω, εφόσον όντως
πρόκειται για ένα πρόχειρο σχέδιο, το οποίο δεν ενσωµατώθηκε στη
! 44
Συµφωνία. Ούτε δόθηκε θετική, ή και οποιαδήποτε µαρτυρία ότι το
πρόχειρο σχέδιο δόθηκε υπό περιστάσεις που να στοιχειοθετούν
προσπάθεια εκ µέρους των Εναγόντων να εξωθήσουν τους
Ενάγοντες ώστε να προχωρήσουν στην επίδικη σύµβαση. Επιπρόσθετα, στη µαρτυρία του ο εναγόµενος ισχυρίστηκε πως ο Μ.
Καραγιαννάς τού είχε παραδεχθεί ότι είπε πως θα έκτιζαν µια ισόγεια
κατοικία, αλλά η άδεια άλλαξε και θα κατασκεύαζε τώρα διώροφα
σπίτια, λέγοντας του πως αυτά τα πράγµατα δεν ήταν στο σπίτι τους,
αλλά έξω από το οικόπεδό τους. ! 45
! 46
Προτού αξιολογήσω τον ισχυρισµό περί δηλώσεων του Μ.
Καραγιαννά, θα πρέπει να διευκρινιστεί το εξής ζήτηµα που
σχετίζεται µε τον ισχυρισµό του εναγοµένου ότι µαγνητοφωνούσε τις
συνοµιλίες του µε τον Μάριο Καραγιαννά.
Κατ΄ ισχυρισµόν
(µαγνητοφωνηµένες) δηλώσεις του Μ. Καραγιαννά περιέχονται στο
τεκµήριο 11Β, αναφέρθηκαν δε και στη µαρτυρία του εναγόµενου.
Τέθηκε ζήτηµα δεκτότητας τέτοιας µαρτυρίας.
Ο δικηγόρος των
εναγοµένων αναφέρθηκε στην υπόθεση Enotiades v. Police (1966)
2 CLR 64 εισηγούµενος ότι επειδή επρόκειτο για συνοµιλία στα
πλαίσια εµπορικής συναλλαγής δεν επηρεάζεται το δικαίωµα της
ιδιωτικής ζωής. Ο δικηγόρος των εναγόντων απάντησε µε αναφορά
στην υπόθεση Γιάλλουρος v. Νικολάου (2001) 1 Α.Α.Δ. 558, στην
οποία η πλήρης Ολοµέλεια του Ανωτάτου Δικαστηρίου έκρινε ότι η
παρακολούθηση και µαγνητοφώνηση τηλεφωνικών συνδιαλέξεων όχι
µόνο παραβιάζει τα άρθρα 15 και 17 του Συντάγµατος περί ιδιωτικής
ζωής και περί του απορρήτου των επικοινωνιών, αλλά και θεµελιώνει
αγώγιµο δικαίωµα. Εν τέλει, όµως, έκρινα ότι δεν ήταν ανάγκη να
αποφασιστεί το ζήτηµα αυτό, εφόσον η πλευρά του εναγόµενου δεν
π ρ ο σ έ φ ε ρ ε ω ς µ α ρτ υ ρ ί α τα , κα τά το ν ι σ χ υ ρ ι σ µ ό το υ ,
µαγνητοφωνηθέντα, αλλά αναφέρθηκε στις δηλώσεις του Μ.
Καραγιαννά ως αυτήκοος µάρτυρας.
Ειδικότερα, δεν επιχειρήθηκε
να παρουσιαστούν ως τεκµήριο οι δύο µαγνητοφωνηµένες, όπως
αναφέρονται, δηλώσεις του Μ. Καραγιαννά στα τεκµήρια 11Γ. Ό,τι
υπάρχει σχετικό είναι οι ισχυρισµοί του εναγόµενου περί του ότι ο Μ.
Καραγιαννάς προέβη σε τέτοιες δηλώσεις. Από πλευράς του ο Μ.
Καραγιαννάς αρνήθηκε ότι είχε δηλώσει στον εναγόµενο πως θα
έκτιζαν µόνο ισόγειες κατοικίες. ! 47
Η µεγάλη προσοχή µε την οποία οι εναγόµενοι αντιµετώπισαν την
ετοιµασία της Συµφωνίας δεν συνάδει µε τον ισχυρισµό ότι
συζητήθηκε το θέµα και έλαβαν τέτοια υπόσχεση, χωρίς να
απαιτήσουν η υπόσχεση αυτή να τεθεί ρητώς στη Συµφωνία και αντ΄
αυτού να δεχθούν τον όρο 15. Μπορεί αυτό να ήταν η δική τους αντίληψη, µπορεί να έκαµαν
δεύτερες σκέψεις, αλλά τέτοιο ζήτηµα δεν είχε ποτέ προηγουµένως
εγερθεί.
Ο δικηγόρος των εναγόντων αντεξετάζοντας τους
εναγόµενους προσπάθησε να στοιχειοθετήσει ότι είχαν αδυναµία να
εκπληρώσουν τις συµβατικές τους υποχρεώσεις λόγω έλλειψης
διαθεσίµου κεφαλαίου, εισηγούµενος ότι το ζήτηµα της ιδιωτικότητας
το επινόησαν, σ΄ αυτά τα πλαίσια, ως εκ των υστέρων σκέψη. Δεν
µπορώ να γνωρίζω τί ώθησε τους εναγόµενους να εγείρουν το
ζήτηµα όψιµα. Εκείνο που έχει σηµασία είναι ότι από το σύνολο των
περιστάσεων προκύπτει πως οι εναγόµενοι δεν έθεσαν τέτοιο ζήτηµα
κατά το χρόνο της Σύµβασης, ούτε περιλήφθηκε ως όρος της
Σύµβασης, µε τον ένα ή τον άλλο τρόπο, ούτε οι ενάγοντες το
προέβαλαν ως παράσταση για να εξωθήσουν τους εναγόµενους στη
Συµφωνία.
Ως εκ των άνω, η υπεράσπιση του αληθούς δηµοσιεύµατος δεν
µπορεί να επιτύχει.
5.4.2 Η υπεράσπιση του εντίµου σχολίου ! 48
Η υπεράσπιση του εντίµου σχολίου επί θεµάτων δηµοσίου
ενδιαφέροντος, χωρίς βέβαια να προϋποθέτει την αλήθεια του
δηµοσιεύµατος, πάντως προϋποθέτει ότι ο σχολιασµός πρέπει να
γίνεται στη βάση ενός υπαρκτού υποβάθρου γεγονότων, εύλογα και
έντιµα, χωρίς κακοπιστία. [Βλ. ΡΙΚ v. Καψού (ανωτέρω)]. Εν προκειµένω, η προηγούµενη διαπίστωση ότι οι ενάγοντες δεν
ενήργησαν όπως οι εναγόµενοι τους αποδίδουν, οδηγεί στο ότι δεν
υπάρχει πραγµατικό υπόβαθρο τέτοιο ώστε να µπορούσαν να γίνουν
τα σχόλια, τα οποία έγιναν.
Η νοµολογία στην οποία ο ευπαίδευτος δικηγόρος των εναγοµένων
παρέπεµψε για την ευρύτητα κριτικής και σχολιασµού, δεν είναι
σχετική. Άλλωστε και αν ακόµα θα µπορούσαµε να δεχθούµε ότι επρόκειτο
για περίπτωση εντίµου σχολίου, αυτό θα προϋπέθετε, οπωσδήποτε,
καλή πίστη.
Εν προκειµένω, έχει παρουσιαστεί µαρτυρία για
µεταγενέστερα δηµοσιεύµατα (τεκ. 12) στον ίδιο ιστοχώρο Lying
Builder.com, µε τα οποία οι εναγόµενοι εµµένουν στις αρχικές τους
θέσεις. Τα µεταγενέστερα δηµοσιεύµατα που υποδηλώνουν εµµονή στη
δυσφήµιση, γίνονται δεκτά ως µαρτυρία που καταδεικνύουν κακή
πίστη. Στην υπόθεση Finnerty v. Tipper (1809) 2 Camp. 72, 74, ο
Sir James Mansfield, C.J. είχε πει ότι:
! 49
«A man
published a libel, and afterwards published a
paper saying that everything in the libel was true, that …
might be read at the trial to prove the malice of the
original publication».
Μάλιστα, ο εναγόµενος δεν περιορίζεται στο να κατηγορεί τους
ενάγοντες, αλλά προχωρεί σε καθαρά υβριστική συµπεριφορά,
εφόσον υπάρχει πλέον στην ιστοσελίδα και η αναφορά σε
«KarayAnus» που δεν είναι παρά ένα χυδαίο λογοπαίγνιο µε το
όνοµα των εναγόντων και τη λέξη «anus», που όπως έγινε κοινώς
αποδεκτό, σηµαίνει «πρωκτός». Όπως ελέχθη στην υπόθεση Rustel v. Macquister (1807) 1 Camp.
48n και παρατίθεται στο Gatley on Libel & Slander, 11η έκδοση, παρ.
34.38:
«You may give in evidence any words as well as any act
of the defendant to show quo amino he spoke the words
which are the subject of the action.»
Είναι ενδεικτικά για το animus του εναγόµενου, τόσο τα αρχικά,
επίδικα, έντονα σχόλια µε τον ήδη χαρακτηριστικό τίτλο Lying
Builders, όσο και η εµµονή για τόσα χρόνια και η καταφυγή σε
απαράδεκτη ύβρη.
Με τέτοιο animus δεν θα µπορούσε να γίνει
λόγος για εύλογο σχολιασµό, έστω κι αν συνέτρεχαν όλες οι άλλες
προϋποθέσεις, που δεν συντρέχουν. Η δυσφήµιση στοιχειοθετείται, οι υπερασπίσεις αποτυγχάνουν.
! 50
6. ΟΙ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ
Υπό το φως των παραπάνω ευρηµάτων, προχωρώ στις ανάλογες
θεραπείες για την κάθε πλευρά.
6.1 Οι θεραπείες για τους ενάγοντες
Ως εκ του ευρήµατος για µη δικαιολογηµένο τερµατισµό, οι ενάγοντες
δεν δικαιούνται άλλης θεραπείας σε σχέση µε τη Σύµβαση παρά
διάταγµα για διαγραφή της από τα κτηµατικά µητρώα, ενόψει της
δήλωσης των εναγοµένων ότι δεν απαιτούν ειδική εκτέλεση. Αυτό
κατ΄ ακρίβεια δεν είναι θεραπεία για τους ενάγοντες, αλλά το
πρακτικό αποτέλεσµα της επιλογής των εναγοµένων.
Σε σχέση µε την απαίτηση για δυσφήµιση, θα πρέπει να λεχθεί πως
όλη η µαρτυρία των εναγόντων αφορούσε τον εναγόµενο 1, χωρίς να
έχει στοιχειοθετηθεί συµµετοχή της εναγόµενης 2 στη δηµιουργία και
διατήρηση της ιστοσελίδας. Έτσι, η σχετική απαίτηση εναντίον της
εναγόµενης 2 θα απορριφθεί.
Εξετάζοντας το θέµα των αποζηµιώσεων που θα πρέπει να
επιδικαστούν σε βάρος του εναγόµενου 1, θα πρέπει κατ΄ αρχάς να
λεχθεί ότι οι ενάγοντες δεν επικαλέστηκαν στο δικόγραφο τους ειδική
ζηµία. Η αξίωση τους είναι για γενικές αποζηµιώσεις.
! 51
Σύµφωνα µε τη µαρτυρία που προσέφεραν και την οποία
αποδέχοµαι, η εταιρεία τους είναι εγγεγραµµένη από το 1989 και
ασχολούνται µε εργοληπτικές εργασίες και συγκεκριµένα µε την
ανέγερση κατοικιών.
Έχουν αναπτύξει πέραν των 500 ακινήτων.
Έχουν αποκτήσει καλή φήµη εντός της επαρχίας Αµµοχώστου και
στο εξωτερικό για την ανέγερση ποιοτικών κατοικιών και για τις
υπηρεσίες που προσφέρουν στους πελάτες τους.
Ως τεκµήριο 2
παρουσιάστηκε δέσµη µε πολλά θετικά µηνύµατα στην ιστοσελίδα
τους από πελάτες και επιστολές.
Ως τεκµήριο 3 παρουσιάστηκε
εκτύπωση από την ιστοσελίδα τους δια της οποίας προωθούν τη
φήµη και τις επιχειρήσεις τους, ιδιαίτερα στην αγορά του Ηνωµένου
Βασιλείου. Ο Μ. Καραγιαννάς ανέφερε ότι οι ενέργειες του εναγοµένου έχουν
επηρεάσει µεγάλο αριθµό πελατών και υποψηφίων πελατών της
εταιρείας µε αποτέλεσµα τεράστιες και ανεπανόρθωτες ζηµίες,
οικονοµικές και ηθικές.
Συνεργάτες και κτηµατοµεσίτες αρνούνται
µέχρι και σήµερα να συνεργαστούν για την πώληση των ακινήτων
της εταιρείας, καθότι τόσο οι ίδιοι όσο και υποψήφιοι αγοραστές
επηρεάζονται από τα δυσφηµιστικά δηµοσιεύµατα µε αποτέλεσµα τη
µείωση των πωλήσεων. Υπενθυµίζω, επίσης, την αναφορά του για
διαγραφή τους από το Σύνδεσµο Κτηµατοµεσιτών.
Ο Χριστόφορος Καραγιαννάς παρουσίασε κατάσταση µε τις
πωλήσεις που πραγµατοποιήθηκαν από 1.1.1999 µέχρι 8.11.2011
(τεκ. 34). Ισχυρίστηκε πως είναι εµφανές από την κατάσταση ότι από
το έτος 2006 υπήρχε σηµαντική µείωση στον αριθµό πωλήσεων της
! 52
εταιρείας εξαιτίας των ενεργειών του εναγοµένου.
Ισχυρίστηκε,
ακόµα, ότι οι κτηµατοµεσίτες έπαυσαν να προωθούν τα έργα της
εταιρείας.
Σε ερώτηση κατά την αντεξέταση κατά πόσο η µείωση
είναι λόγω της µειωµένης κίνησης στην αγορά, απάντησε αρνητικά
λέγοντας πως η κρίση για τους ίδιους ξεκίνησε από το 2006 µε τις
δυσφηµίσεις. Η Βαρναβούλα Καραγιαννά, υπάλληλος των εναγόντων, ισχυρίστηκε
και αυτή ότι η εταιρεία έχει υποστεί σοβαρές οικονοµικές ζηµίες λόγω
της ιστοσελίδας και έχουν ακυρωθεί διάφορες πράξεις.
Ο προαναφερθείς Kay ανέφερε ότι είχαν αφαιρέσει τους ενάγοντες
από την ιστοσελίδα τους, ότι δεν προωθούσαν περιουσίες τους και οι
πελάτες του έκαµναν αναφορά στην ιστοσελίδα Lying Builder.com. Ο προαναφερθείς Τσαγγαράς ανέφερε ότι από το 2007 πελάτες που
τους σύστηνε τις κατοικίες των εναγόντων δεν εκδήλωναν
ενδιαφέρον να τις δουν. Πολλοί Άγγλοι πελάτες αναφέρονταν στην
ιστοσελίδα. Παρά το ότι δεν προσφέρθηκε µαρτυρία για συγκεκριµένη ειδική
ζηµία και παρά την αντεξέταση που έγινε στους εν λόγω µάρτυρες,
εκείνο που έχει σηµασία είναι ότι η µαρτυρία όλων αυτών για το
ζήτηµα του γενικού επηρεασµού της φήµης και των εργασιών των
εναγόντων, συνάδει απόλυτα µε αυτό τούτο το διακηρυγµένο σκοπό
του εναγοµένου που ήταν, ως άνω, «να κατονοµάσει και να
ντροπιάσει» («name and shame») τους ενάγοντες.
Αυτό δε, δεν
! 53
έγινε σε περιορισµένο χρόνο, αλλά για πολλά χρόνια, όπως είναι η
µαρτυρία του ίδιου του εναγόµενου. Δεν έγινε ούτε σε περιορισµένα
πλαίσια.
Η µαρτυρία του Σάββα Κυριάκου είναι χαρακτηριστική.
Είναι από το σύνολο της µαρτυρίας που προκύπτει µε ασφάλεια ότι ο
διακηρυγµένος σκοπός του εναγόµενου «to name and shame
Karayiannas» έχει επιτευχθεί. Η υπόληψη της ενάγουσας εταιρείας
έχει τρωθεί ουσιωδώς. Άλλωστε, σε υποθέσεις δυσφήµισης δεν είναι αναγκαία η απόδειξη
πραγµατικής ζηµίας.
se».
Η δυσφήµιση είναι αδίκηµα «actionable per
Η αρχή αυτή του αγγλικού δικαίου έχει επιβεβαιωθεί πιο
πρόσφατα, ειδικά σε σχέση µε εταιρείες, στην υπόθεση Jameel v.
Wall Street Journal Europe UKHL 44, στην οποία, µε απόφαση της
πλειοψηφίας, διατηρήθηκε σε ισχύ το «τεκµήριο ζηµίας» νοουµένου
ότι το δηµοσίευµα έχει την τάση να προκαλέσει ζηµιά στις εργασίες
της εταιρείας (in the way of its business), (Derbyshire CC v. Times
Newspapers Ltd [1993] A.C. 534). Η αρχή δεν αµφισβητήθηκε στην
υπόθεση Steel and Morris v. UK [2005] EMLR 15, στην οποία
επιδικάστηκαν αποζηµιώσεις από τα αγγλικά δικαστήρια προς
όφελος των McDonald’s σε σχέση µε τη διανοµή δυσφηµιστικών
φυλλαδίων από δύο πρόσωπα.
Αυτό, παρά το ότι δεν
στοιχειοθετήθηκε επηρεασµός της εταιρείας, αλλά ακόµα
περισσότερο, δεν προσφέρθηκε µαρτυρία ότι οποιοδήποτε άτοµο
είχε διαβάσει ή είχε πιστέψει το περιεχόµενο των φυλλαδίων.
Το
Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων έκρινε ότι το ύψος
της αποζηµίωσης ήταν δυσανάλογο υπό τις περιστάσεις της
υπόθεσης και των εναγοµένων
σε βαθµό που να πρόκειται για
! 54
παραβίαση του άρθρου 10 της Ευρωπαϊκής Σύµβασης Ανθρωπίνων
Δικαιωµάτων, το οποίο διασφαλίζει την ελευθερία έκφρασης. Κατά τ΄
άλλα, όµως, το τεκµήριο για δυσµενή επηρεασµό της υπόληψης από
δηµοσιεύµατα που τείνουν να βλάψουν την υπόληψη, δεν
αµφισβητήθηκε. Όπως αναφέρεται στο σύγγραµµα Gatley on Libel and Slander
(ανωτ., παρ.8.16, σελ. 240):
«The European Court of Human Rights does not regard
as objectionable the application to companies, of this
general rule of English libel law that damage is presumed
from publication, for:
“in addition to the public interest in open debate about
business practices, there is a competing interest in
protecting the commercial success and viability of
companies, for the benefit of shareholders and
employees, but also for the wider economic good.”»
Έτσι, στην ίδια παράγραφο αναφέρονται τα εξής:
«… and if a statement be made as to the mode in which a
trading company conducts its business, such as to lead
people of ordinary sense to the opinion that it conducts its
business in a dishonest, improper or inefficient manner,
the law is the same as in the case of an individual, and
! 55
the company can maintain an action without proof of
special damage.» Ο λόγος που η συνήθης µορφή αποζηµιώσεων σε υποθέσεις λιβέλου
είναι οι αποζηµιώσεις «at large» προσδιορίστηκε ως εξής από το
Lord Reid στην υπόθεση Broome v. Cassell [1972] AC 1027, 1092:
«It is precisely because the ‘real’ damage cannot be
ascertained and established that the damages are at
large. It is impossible to track the scandal, to know what
quarters the poison may reach …»
Στην υπόθεση The Gleaner v. Abraham’s [2004] 1 AC 628, εξηγείται
η διαφορά µεταξύ των γενικών αποζηµιώσεων σε υποθέσεις λιβέλου
από τις αποζηµιώσεις σε υποθέσεις προσωπικών κακώσεων
(personal injury cases). Οι τελευταίες αποκλειστικό σχεδόν σκοπό
έχουν να αποκαταστήσουν τη ζηµιά και καθορίζονται κατά τρόπο
«συµβατικό» («conventional»), δηλαδή µε βάση προδιαγεγραµµένα,
εν πολλοίς, κριτήρια.
Ενώ, οι αποζηµιώσεις για δυσφήµιση
διαδραµατίζουν ευρύτερο ρόλο, περιλαµβανοµένης της ανάγκης για
αποτροπή και καθορίζονται επί τη βάσει µιας γενικότερης θεώρησης
όλων των σχετικών παραγόντων, “at large”, δηλαδή όχι κατά τρόπο
µηχανικό, αριθµητικό ή µε βάση κάποια αντικειµενική φόρµουλα
(Gatley (ανώτ., παρ. 9.2, σελ. 269).
Πάντως, όπως εξηγείται από τον δικαστή Γ. Μ. Πική, τότε πρόεδρο
του Ανωτάτου Δικαστηρίου, στην υπόθεση Λουκαϊδης v. Εκδοτική
! 56
Εταιρεία Αλήθεια Λτδ (2003) 1 Α.Α.Δ. 22, 48, διαπιστώνεται µια νέα
τάση στη νοµολογία για παραλληλισµό, όχι όµως καθ’ όλα ταύτιση
τους, των δύο κατηγοριών αποζηµίωσης, ο οποίος έγκειται στο ότι
και στις δύο περιπτώσεις ο ψυχικός πόνος και η οδύνη αποτελούν
δείκτες για τον καθορισµό της αποζηµίωσης. Έχουν δηµιουργηθεί,
αναφέρει, οι προϋποθέσεις για την καθιέρωση ενός πλαισίου και
ενός σταθερού δείκτη ως προς το ύψος των αποζηµιώσεων σε
υποθέσεις λιβέλου, κάτω και από την επίδραση του άρθρου 10 της
Ευρωπαϊκής Σύµβασης.
Γενικά το ποσό πρέπει να είναι εύλογα
αναγκαίο για την αποζηµίωση του δυσφηµιζοµένου και την
αποκατάσταση της φήµης του. Καταλήγει δε, ως εξής:
«Οι γενικές αρχές για τον καθορισµό αποζηµιώσεων, που
υιοθετούνται στην Paraskevaides (Overseas) Ltd v.
Christofis (1982) 1 CLR 789, έχουν καθολική εφαρµογή
και διαγράφουν το µέτρο των αποζηµιώσεων σε όλες τις
υποθέσεις αστικών αδικηµάτων. Η αποζηµίωση πρέπει να
είναι δίκαιη και εύλογη.
Στην περίπτωση του λιβέλου,
δικαία είναι η αποζηµίωση η οποία αποκαθιστά ουσιαστικά
το θύµα της δυσφήµισης στο βαθµό που αυτό είναι εφικτό
µε µέσο το χρήµα. Ταυτόχρονα η αποζηµίωση πρέπει να
είναι εύλογη, δηλαδή να ευρίσκει αντικειµενικό έρεισµα
στον κοινωνικό χώρο.»
Όπως αναφέρεται στον Gatley (ανώτ., παρ. 9.2, σελ. 265-266):
! 57
«The purpose of general damages is to compensate the
claimant for the effects of the defamatory statement, but
compensation here is a more complex idea than it is in
the case of injury to person or property by negligence.
General damages serve three functions: to act as a
consolation to the claimant for the distress he suffers from
the publication of the statement; to repair the harm to his
reputation (including, where relevant, his business
reputation); and as a vindication of his reputation.»
Στο σύγγραµµα Tort Law, Text, Cases and Materials, 2nd Edition,
Jenny Steele, σελ. 803, αναφέρονται τα ακόλουθα:
«Personal injury damages are almost solely
compensatory: they seek to make good what has been
lost.
Defamation damages on the other hand have
multiple roles to play.
Certainly, they may seek to
compensate for hurt feelings and lost opportunities. But
they are also aimed at vindication of the claimant’s good
reputation (in other words at repairing the damage
suffered), and also at deterrence. Equally, they are more
frequently inflated by an element of aggravation: the injury
to the claimant is made worse by the conduct of the
defendant after the complaint of defamation is made. For
example, in Futcliffe v. Pressdram, Private Eye responded
to the initiation of proceedings by publishing further
allegations about the plaintiff.
In John v. MGN, having
! 58
initially offered a limp apology, the defendants responded
aggressively with further allegations. Defamation awards
are often increased by an award of exemplary damages
the allegations. Defamation awards are often increased
by an award of exemplary damages intended to punish
the defendant, most particularly where the defendant
calculated that he or she could profit from publication of a
defamatory statement.»
Για τους επιµέρους παράγοντες που πρέπει να λαµβάνονται υπόψη
παραπέµπω στα ακόλουθα:
Στα Halsbury’s Laws of England, 3rd Edition, Volume 24, para.207,
σελ. 113 αναφέρονται τα εξής:
«The jury in assessing the damages are entitled to look at
the whole conduct of the defendant from the time of
publication down to the time they give their verdict. They
may consider what his conduct has been before action,
after action, and in court during the trial.
In actions of
defamation, damages are awarded for injury to reputation,
and wounded feelings and malicious and insulting
conduct on the part of the defendant may be taken into
account;»
Στην υπόθεση General Press Agency “Poulias & Coniaris Ltd” v.
Christoforos Christofides (1981) 1 CLR 190 λέχθηκε ότι:
! 59
«… the Court in assessing the damages, is entitled to
take into consideration the conduct of the plaintiff, his
position and standing, the nature of the libel, the mode
and extent of the publication, the absence or refusal of
any retraction or apology, and the whole conduct of the
defendant from the time when the libel was published until
the very moment of judgment. The Court may also take
into consideration the conduct of the defendant before
action, after action, and indeed at the trial of the action
and should also take into consideration the evidence led
in aggravation or mitigation of damages.»
Στην υπόθεση Εταιρεία Δηµοσιογραφική Χ.Λ.Σ. Λτδ κ.α. ν.
Φιλίππου (Φαλκονέττι) (1998) 1 (Β) ΑΑΔ 958 σελ. 966 ελέχθη ότι:
«Σχετικοί παράγοντες που επηρεάζουν το ύψος των
αποζηµιώσεων είναι µεταξύ άλλων, το ότι η δυσφηµιστική
δήλωση έγινε υπό µορφή επανάληψης, έγινε αναφορά
στην πηγή της και ο δηλώσας πίστευε στην αλήθεια της.
Όπως αναφέρεται στον Gatley on Libel and Slander, 6η
έκδοση, επιβαρυντικοί παράγοντες που µπορεί να
επαυξήσουν τις αποζηµιώσεις είναι ο τρόπος και η µεγάλη
έκταση της δηµοσίευσης, η επαναδηµοσίευση, η διαγωγή
του εναγοµένου, ο τρόπος διεξαγωγής της υπεράσπισης,
η αποτυχία υπεράσπισης αλήθειας (justification) και η
πρόκληση ειδικής ζηµιάς (ίδε ICP (Cyprus) Ltd v. Times
! 60
Nespapers Ltd and Others (1972) 4 J.S.C. 455 και
Cacoyiannis v. Kyrou and Others, ανωτέρω) [(1976) 12
JSC 1883].»
Εν προκειµένω, οι δυσφηµιστικοί ισχυρισµοί ήταν πολύ σοβαροί και
αφορούσαν τον πυρήνα της επαγγελµατικής υπόληψης των
εναγόντων.
Ενώ είχαν υπόληψη στην αγορά και ευρύ κύκλο
εργασιών, τους αποδόθηκε ανεντιµότητα και χαρακτηρίστηκαν ψεύτες
στην εργασία τους. Η δυσφήµιση διαδόθηκε µέσω
του διαδικτύου, ενός µέσου µε το
οποίο το δυσφηµιστικό µήνυµα µπορεί να διαδοθεί ταχύτατα και
ανεξέλεγκτα.
Στην υπόθεση Cairns v. Modi (2012) ΕWHC 756
παραθέτοντας ο δικαστής Bean το προαναφερθέν απόσπασµα από
την υπόθεση Broome v. Cassell (ανώτ.) συµπλήρωσε τα εξής
χαρακτηριστικά:
«This remains true in the 21st century, except that now
the poison tents to spread far more rapidly»
Εν προκειµένω, δεν ήταν µόνο η δυνατότητα που υπήρχε για
διάδοση των δηµοσιευµάτων, αλλά, ως άνω, επρόκειτο για µια
εκστρατεία µέσω του διαδικτύου µε επίκεντρο την επίδικη ιστοσελίδα. Στην εποχή του διαδικτύου, µε την τεράστια ευχέρεια άµεσης
διάδοσης του οποιουδήποτε µηνύµατος οπουδήποτε και ταυτόχρονα,
χωρίς τους κανόνες δεοντολογίας και έξω από τη µακρά παράδοση
! 61
που διέπει τον τρόπο λειτουργίας του έντυπου τύπου, η ανάγκη
αποτροπής
είναι δεδοµένη.
Αφού, βεβαίως, θα πρέπει να
εξισορροπηθεί µε την ανάγκη να µην προκαλείται υπέρµετρη
αναστολή και αθέµιτος προληπτικός περιορισµός στην ελευθερία
έκφρασης. Τέτοια εξισορρόπηση πρέπει να γίνει στα πλαίσια και υπό
τις περιστάσεις της εκάστοτε περίπτωσης. Θα πρέπει, περαιτέρω, να ληφθεί υπόψη ότι ο εναγόµενος προέβαλε
ανεπιτυχώς την υπεράσπιση της αλήθειας χωρίς ποτέ να απολογηθεί.
Αντίθετα, όχι µόνο συνεχίζει µέχρι σήµερα να προβάλλει τους ίδιους
ισχυρισµούς µε τον ίδιο τρόπο, αλλά έχει ξεπεράσει τα όρια της
δυσφήµισης καταφεύγοντας πλέον σε καθαρή ύβρη (Karayianus). Τα µεταγενέστερα δηµοσιεύµατα, στο βαθµό που είναι σχετικά µε την
αρχική δυσφήµιση, είναι παράγοντας που µπορεί να ληφθεί υπόψη
προς επαύξηση των αποζηµιώσεων (aggravated damages)
(Youssouroff v. M.G.M. Pictures Ltd (1934) 50 T.L.R. 581. Finnerty
v. Tipper ανωτ., Halsbury΄s, ανωτ. σελ. 113, Clerk & Lindsell on
Torts, 14η έκδοση, παρ. 1829.
Από την άλλη, η συµπεριφορά των εναγόντων στο βαθµό που
σχετίζεται µε τον επίδικο λίβελο ή ακόµα και µε την επίδικη συµφωνία
γενικότερα, δεν είναι τέτοια ώστε να µπορούσε να λειτουργήσει ως
ελαφρυντικός παράγοντας για τον εναγόµενο.
Ο επίδικος λίβελος
έγκειται στην κατηγορία ότι του είπαν ψέµατα για το τί θα κτιζόταν
δίπλα και για την ιδιωτικότητα του κήπου του. Ο λίβελος αυτός ήταν
ψευδής. ! 62
Ο επίδικος λίβελος δεν συνίστατο σε κατηγορίες για τερµατισµό
επειδή δεν τηρήθηκε ο όρος 3.2. Η αντισυµβατική αυτή ενέργεια των
εναγόντων δεν σχετίζεται και δεν θα µπορούσε να δώσει έρεισµα στα
όσα άλλα αναληθώς τους απέδωσε ο εναγόµενος µε τα επίδικα
δηµοσιεύµατα ώστε να ήταν ορθό να ληφθεί υπόψη η συµπεριφορά
εκείνη των εναγόντων προς µείωση των αποζηµιώσεων.
Εν πάση
περιπτώσει, ως άνω, είναι λόγω της έλλειψης δικογραφικής βάσης
που δεν συζητήθηκε, η εισήγηση ότι θα µπορούσε ο τερµατισµός να
γίνει λόγω συµπεριφοράς των εναγοµένων που υποδήλωνε
αποκήρυξη της σύµβασης («repudiatory conduct»).
Υπενθυµίζεται
και το εύρηµα του δικαστηρίου ότι κατά τον χρόνο που οι ενάγοντες
παραβίασαν τη σύµβαση ενεργούσαν πλέον «υπό τη σκιά της όλης
εξέλιξης και των προβληµάτων που τους είχε δηµιουργήσει ο
εναγόµενος». Η επίθεση που έλαβε χώρα στις 9.3.2006 δεν προβάλλεται στην
υπεράσπιση ως παράγοντας µείωσης των αποζηµιώσεων, αλλά
αναφέρεται πως ο εναγόµενος επιφυλάσσει πλήρως τα δικαιώµατά
του για αξίωση αποζηµιώσεων. Όντως ακολούθησε σχετική αγωγή, η
αγωγή 557/07 και ο εναγόµενος έλαβε αποζηµιώσεις. Εν πάση
περιπτώσει, η επίθεση έγινε στις 9.3.2006, µετά που «γεννήθηκε το
Lying Builder.com» στις 4.3.2006. Δύο µέρες µετά την επίθεση, στις
11.3.2006, ο εναγόµενος αντικατέστησε το περιεχόµενο της
ιστοσελίδας µε το κείµενο του τεκµηρίου 67 για να επανέλθει στο
περιεχόµενο, περιλαµβανοµένων των επιδίκων δηµοσιευµάτων σε
χρόνο πολύ µεταγενέστερο χρόνο, στις 24.2.2007. Άρα, η αντίδραση
! 63
του εναγοµένου δεν προκλήθηκε από την επίθεση, είτε στο αρχικό,
είτε στο τελικό στάδιο. Ο δικηγόρος των εναγόντων εισηγήθηκε ότι, λαµβανοµένου υπόψη
ότι τα δυσφηµιστικά σχόλια γίνονται συνεχώς πέραν των έξι ετών, θα
πρέπει να επιδικαστούν αυξηµένες αποζηµιώσεις πέραν του µισού
εκατοµµυρίου ευρώ. Τέτοια ποσά είναι πολύ έξω από το κοινωνικά
αποδεκτό στην Κύπρο,
πλαίσιο.
Έξω ακόµα κι από τα πλαίσια
αποζηµιώσεων στην Αγγλία που οι αποζηµιώσεις είναι πιο ψηλές.
Άλλωστε οι ίδιοι οι ενάγοντες κίνησαν την αγωγή
στην κλίµακα
€100.000 – €500.000.
Αναµφίβολα πρόκειται για ένα σοβαρό και επίµονο λίβελο µε
ουσιαστική επίπτωση στη φήµη και την υπόληψη των εναγόντων.
Από την άλλη, όµως, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η οικονοµική και
προσωπική κατάσταση του εναγοµένου, παράγοντας που είναι
σχετικός όπως προκύπτει από την υπόθεση Steel and Morris
(ανώτ.).
Μέσα από µια απλή ιστορία παράβασης σύµβασης, την
οποία θα µπορούσε να αντιµετωπίσει αποτελεσµατικά και σε εύλογο
χρόνο δια της νοµίµου οδού, κατέληξε, όπως είναι η δική του θέση,
να είναι άνεργος και άπορος. Συνεκτιµώντας κάθε σχετικό παράγοντα στα πλαίσια που έχει
καθορίσει η νοµολογία, θεωρώ ότι ένα δίκαιο, εύλογο και κοινωνικώς
αποδεκτό ποσό για να εξυπηρετηθούν οι σκοποί της αποζηµίωσης
είναι το ποσό των €50.000, το οποίο θα πρέπει, περαιτέρω, να
αυξηθεί σε €60.000, λόγω των επιβαρυντικών περιστάσεων, όπως
! 64
προσπάθησα ανωτέρω να τις καταδείξω.
Τόκος θα δοθεί από την
ηµεροµηνία δηµιουργίας της ιστοσελίδας µε το συκοφαντικό, ήδη από
µόνο του, τίτλο Lying Builder.com – The truth about Karayiannas, ήτοι
από τις 4.3.2006. Εκτός από τις αποζηµιώσεις οι ενάγοντες ζητούν και απαγορευτικό
διάταγµα.
Το δικαστήριο έχει εξουσία να παρεµποδίσει την
περαιτέρω δηµοσίευση των επιδίκων δηµοσιευµάτων ή άλλου
παρόµοιου δυσφηµιστικού υλικού, νοουµένου ότι θα ικανοποιηθεί
πως οι λέξεις είναι επιζήµιες για τον ενάγοντα και πως υπάρχει
κίνδυνος περαιτέρω δηµοσίευσης. Το δικαστήριο θα πρέπει πάντως
να ισοζυγίσει και τον κίνδυνο δυσανάλογου επηρεασµού του
δικαιώµατος έκφρασης.
(Βλ. Gatley, ανώτ., παρ. 9.28).
Εν
προκειµένω, η δυσφήµιση, ως άνω, είναι ουσιωδώς επιζήµια για
τους ενάγοντες και από το γεγονός ότι συνεχίζει για χρόνια µέχρι
σήµερα ο κίνδυνος για περαιτέρω δηµοσίευση είναι πολύ πιθανός.
Έτσι, θα δοθεί το αναγκαίο αποτρεπτικό διάταγµα. 6.2 Οι θεραπείες για τους εναγόµενους
6.2.1. Ως άνω, οι εναγόµενοι περιορίστηκαν σε αποζηµιώσεις για
παράβαση σύµβασης, εγκαταλείποντας την απαίτηση για ειδική
εκτέλεση και άλλες συναφείς θεραπείες. Σκοπός των αποζηµιώσεων είναι η αποκατάσταση του αθώου
µέρους στη θέση που θα βρισκόταν εάν εφαρµοζόταν η συµφωνία.
(Robinson v. Harman (1848) 1 Exch 850, ΑΛΠΑΝ (Αδελφοί Τάκη)
! 65
Λτδ κ.ά. v. Τριφωνίδου (1996) 1 Α.Α.Δ. 679). Κατά την αρχή της
υπόθεσης Hadley v. Baxendale [1854] 9 Exch 341, η οποία έχει
ενσωµατωθεί στις πρόνοιες του άρθρου 73 του περί Συµβάσεων
Νόµου, Κεφ. 149, η αποζηµίωση συναρτάται προς τη ζηµία ή
απώλεια που προκύπτει φυσικά κατά τη συνήθη πορεία των
πραγµάτων από την παράβαση. Σε περιπτώσεις όπως η παρούσα
το µέτρο είναι η διαφορά, κατά το χρόνο της διάρρηξης, της αγοραίας
αξίας από τη συµφωνηθείσα τιµή.
(Δρουσιώτης v. Ιερωνυµίδης
(1990) 1 Α.Α.Δ. 1026, Johnson and another v. Agnew (1979) 1 All
ER 883). Όπως, όµως, έχει λεχθεί στην Saab and another v. Holy Monastery
Ay. Neophytos (1982) 1 CLR 499, 521, ο καθορισµός των
αποζηµιώσεων δεν γίνεται αναγκαστικά µε αναφορά στο χρόνο της
διάρρηξης, όπως είναι ο κανόνας εφόσον τότε είναι που θεωρείται ότι
η ζηµία του αθώου µέρους αποκρυσταλλώνεται, αλλά όπου το δίκαιο
της υπόθεσης το επιβάλλει µπορούν να υπολογιστούν οι
αποζηµιώσεις µε αναφορά σε µεταγενέστερο χρόνο. Τέτοια είναι η
περίπτωση που το αθώο µέρος επιµένει για καλό λόγο να
εφαρµοστεί η σύµβαση, ασχέτως της διάρρηξης, όπως συχνά
συµβαίνει σε περιπτώσεις που ο διάδικος επιζητεί την ειδική
εκτέλεση της σύµβασης.
Τότε, µπορεί να θεωρηθεί πως η ζηµία
αποκρυσταλλώνεται κατά το χρόνο που το δικαστήριο ασκώντας τη
διακριτική του ευχέρεια, απορρίπτει την αξίωση για ειδική εκτέλεση.
Το ζήτηµα εξετάστηκε πιο πρόσφατα στην υπόθεση Cyfield
Development Co Ltd v. I-TELL (Cyprus Ltd), Πολιτική Έφεση Αρ.
324/08, ηµεροµηνίας 21.5.2012. ! 66
Εν προκειµένω, ο χρόνος της παράβασης ήταν η 9.3.2006.
Οι
εναγόµενοι ζητούν αποζηµιώσεις επί τη βάσει δύο χρονικών
σηµείων:
(α) το χρόνο παράβασης της συµφωνίας
και (β) το
σήµερα, εφόσον εκείνο που αναφέρουν διαζευκτικά προς το (α), είναι
η αξίωση για αποζηµιώσεις
«κατά τη σηµερινή/τρέχουσα αξία του
ακινήτου, η οποία υπολογίζεται ότι υπερβαίνει τις
€250.000» (παράγραφος 33 (β) υπεράσπισης και ανταπαίτησης). Η σηµερινή αξία δεν µπορεί να αποτελεί βάση για αποζηµίωση, ούτε
υπάρχει τέτοια µαρτυρία. Η επέκταση του χρόνου µπορεί, ως άνω,
να γίνει µέχρι το στάδιο της απόρριψης αξίωσης για ειδική εκτέλεση,
κάτι που εδώ δεν ισχύει. Μπορεί, επίσης, να γίνει µέχρι του σηµείου
που το αθώο µέρος εύλογα προσδοκά ότι παρά τη διάρρηξη θα
µπορούσε να υπάρξει εκπλήρωση.
Είναι αυτό το δεύτερο σηµείο
που εισάγει η µαρτυρία της εναγόµενης, η οποία προέβαλε τον
ισχυρισµό ότι είναι στις 30.5.2007, όταν ο τότε δικηγόρος των
εναγόντων τους πληροφόρησε ότι το σπίτι είχε πωληθεί σε τρίτο
πρόσωπο, «που κατάλαβε ότι το συµβόλαιο δεν µπορούσε ποτέ να
εκπληρωθεί».
Όµως, στην απαίτηση δεν ζητείται αποζηµίωση µε
αναφορά σ΄ αυτό το χρονικό σηµείο. Εν πάση περιπτώσει, είναι φανερό ότι κανένας λογικός άνθρωπος
δεν θα µπορούσε να προσδοκά σε συνέχιση της συµβατικής σχέσης
µετά από τέτοια πλήρη κατάρρευση των σχέσεων µεταξύ των
διαδίκων.
Αφενός, η αποκήρυξη της σύµβασης µε την επιστολή
Πιττάτζη δεν άφηνε κανένα περιθώριο για φιλική ή οποιαδήποτε, σε
! 67
εύλογα σύντοµο χρόνο, επίλυση.
Έγινε εξ αρχής σαφές ότι οι
ενάγοντες δεν επρόκειτο να τιµήσουν τη Συµφωνία.
Αφετέρου, ο
εναγόµενος, ήδη προηγουµένως, ζητούσε εξαγορά ή άλλη κατοικία ή
προέβαινε σε εξωπραγµατικές εισηγήσεις να κατεδαφιστούν άλλες
κατοικίες, καταλήγοντας ότι δεν θα µπορούσαν διαφορετικά να
ζήσουν σε εκείνο το σπίτι. (βλ. τεκ. 20). Η πραγµατικότητα είναι αδιαµφισβήτητη και δεν επιτρέπει καθορισµό
αποζηµίωσης σε οποιοδήποτε µεταγενέστερο της 9.3.2006 χρόνο και
ειδικά στις 30.5.2007, που άλλωστε τέτοια αποζηµίωση δεν ζητείται.
Μαρτυρία για τις αποζηµιώσεις εκ µέρους των εναγοµένων έδωσε ο
εκτιµητής Χαράλαµπος Πετρίδης.
Αναφέρθηκε στην αξία της
κατοικίας σε τρεις χρόνους, στις 23.8.2005 (ΛΚ163.158/€279.000),
9.3.2006 (ΛΚ180.000/€307.000) και 1.5.2007 (ΛΚ211.000/€362.000).
Ανέφερε ότι ακολούθησε συγκριτική µέθοδο, αλλά, εν πάση
περιπτώσει, υιοθέτησε και τις τιµές πώλησης του συγκεκριµένου
έργου, το οποίο το 2005-2006 ήταν πλέον προς διάθεση. Ανέφερε,
επίσης, ότι τα έτη 2005-2007 υπήρχαν αυξητικές τάσεις σε όλα τα
είδη ακινήτων. Του υποβλήθηκε ότι τα συγκριτικά του δεν ήταν καλά,
όµως, δεν πρέπει να παραβλέπουµε την προαναφερθείσα δήλωσή
του ότι είχε λάβει υπόψη τις ίδιες τις τιµές των κατοικιών.
Είναι
χαρακτηριστικό ότι στο τεκµήριο 15 παρουσιάζονται οι ενάγοντες να
συµφωνούν µε την κυρία McDonald για το ποσό των ΛΚ180.000,
όπως ακριβώς είναι η εκτίµηση του κ. Χαράλαµπου Πετρίδη.
Αποδέχοµαι τη µαρτυρία του. ! 68
Η διαφορά της αγοραίας αξίας στις 9.3.2006 (€307.000) από τη
συµφωνηθείσα τιµή
ΛΚ163.000 (€278.500) ήταν €28.500 και όχι
€119.698, όπως ισχυρίζεται στην τελική του αγόρευση ο δικηγόρος
των εναγοµένων. Οι εναγόµενοι δικαιούνται το ποσό των €28.500
ως αποζηµίωση µε νόµιµο τόκο από του τερµατισµού, ήτοι από
9.3.2006.
6.2.2. Περιπλέον, δικαιούνται σε επιστροφή του ποσού των
ΛΚ66.000 (€112.768) µε νόµιµο τόκο από την ηµεροµηνία που θα
έπρεπε να τους επιστραφεί το ποσό, ήτοι 9.3.2006. 6.2.3.Περαιτέρω, στην παράγραφο 33 (δ) της υπεράσπισης και
ανταπαίτησης, αναφέρεται ότι συνεπεία της παράνοµης
κατακράτησης του ποσού των ΛΚ66.000 και συνεπεία της πώλησης
της κατοικίας τους στην Αγγλία, στα πλαίσια χρηµατοδότησης της
αγοράς της επίδικης κατοικίας, οι εναγόµενοι λόγω περιορισµένης
οικονοµικής δυνατότητας και/ή αδυναµίας να προβούν σε αγορά
άλλης εναλλακτικής κατοικίας, αναγκάστηκαν να ενοικιάσουν κατοικία
στην Αγγλία, µε αποτέλεσµα να υποχρεούνται να καταβάλουν ποσό
STG1.000 µηνιαίως από 8.12.2006 µέχρι την εξόφληση σε αυτούς
του ποσού των ΛΚ66.000. Στο παρακλητικό της ανταπαίτησης υπό
στοιχείο Ε εγείρεται απαίτηση για STG 1.000 από 6.12.2006 µέχρι
την πλήρη εξόφληση του ποσού των ΛΚ66.000. Στην αγόρευση του
ο δικηγόρος των εναγοµένων προσδιόρισε τη σχετική απαίτηση στο
ποσό των GBP 75.483 (€93.372,12) για ενοίκια για τη διαµονή των
εναγοµένων στην Αγγλία. ! 69
Η απάντηση των εναγόντων είναι ότι κάλεσαν επανειληµµένως τους
εναγόµενους για επιστροφή του ποσού των ΛΚ66.000, πλην όµως οι
εναγόµενοι αρνήθηκαν ή παρέλειψαν να πράξουν τούτο.
Δεν
παρουσίασαν, όµως, πειστική µαρτυρία για τούτο, όπως θα ήταν η
αποστολή επιταγής.
Ούτε κατέβαλαν το ποσό που τελικά
αναγνωρίζουν ότι, εν πάση περιπτώσει, οφείλουν στο δικαστήριο για
λογαριασµό των εναγοµένων (payment into court).
Περαιτέρω, οι
ενάγοντες αρνούνται τον ισχυρισµό για ενοικίαση εναλλακτικής οικίας
στην Αγγλία και λέγουν πως, εν πάση περιπτώσει, οι εναγόµενοι δεν
έχουν δικαίωµα στην αιτουµένη θεραπεία. Στην αγόρευση του δε, ο
δικηγόρος των εναγόντων εισηγήθηκε ότι οι εναγόµενοι όφειλαν να
περιορίσουν τη ζηµιά τους µε τον τρόπο που εξηγεί. Η σχετική απαίτηση, όµως, δεν συνδέεται µε την επίδικη σύµβαση.
Όπως οι εναγόµενοι ανέφεραν, την κατοικία τους στην Αγγλία την
πώλησαν τον Δεκέµβριο του 2006, µήνες µετά την επιστολή Πιττάτζη.
Πώς αυτό έγινε «στα πλαίσια χρηµατοδότησης της αγοράς της
επίδικης κατοικίας», όπως είναι ως άνω η δικογραφική τους θέση;
Μπορεί µεν οι εναγόµενοι να απαίτησαν ειδική εκτέλεση, την οποία
άλλωστε µετά εγκατέλειψαν, αλλά δεν ήταν εύλογο, υπό τέτοιες
περιστάσεις, να πωλήσουν την κατοικία τους για να
χρηµατοδοτήσουν την αγορά της επίδικης κατοικίας που είχε στην
πράξη καταρρεύσει, καταβάλλοντας µάλιστα ενοίκιο διπλάσιο, όπως
ήταν η µαρτυρία, από τη δόση του στεγαστικού δανείου που
διατηρούσαν σε σχέση µε την κατοικία τους.
Η πώληση της
κατοικίας στην Αγγλία δεν συνδέεται µε την επίδικη σύµβαση.
! 70
6.2.4. Περαιτέρω, στην αγόρευση του δικηγόρου των εναγοµένων και
στο δικόγραφό τους γίνεται λόγος για «πραγµατικά έξοδα», ήτοι
€18.000 σύµφωνα µε την αγόρευση και €50.000 σύµφωνα µε το
δικόγραφο.
Στο παρακλητικό της ανταπαίτησης, όµως, δεν
περιλαµβάνεται οποιαδήποτε τέτοια αξίωση.
Σχετική αναφορά γίνεται µόνο στο κυρίως σώµα του δικογράφου,
όπου στην παράγραφο 34 αναφέρεται ότι «Οι εναγόµενοι ζητούν, δια
της ανταπαίτησής τους, το ποσό των €50.000 το οποίο
αντιπροσωπεύει τα πραγµατικά έξοδα τα οποία έχουν υποστεί σε
σχέση µε την επίδικη διαφορά. … (και) … Τα πραγµατικά έξοδα
περιλαµβάνουν τα έξοδα µεταφοράς και διακίνησης (αεροπορικά
εισιτήρια, ταξί, λεωφορεία κ.ά.), έξοδα διαµονής και συντήρησης,
έξοδα διορισµού επαγγελµατία µεταφραστή στα πλαίσια της
εκδίκασης της παρούσας υπόθεσης, έξοδα παροχής νοµικών
συµβούλων, τόκοι, απώλεια εισοδήµατος κατά τη διάρκεια της
παραµονής των εναγοµένων στην Κύπρο λόγω της εκδίκασης της
παρούσας υπόθεσης και τηλεφωνικά έξοδα.».
Ως εκ των άνω, δεν µπορεί να αποδοθεί θεραπεία που δεν ζητείται.
Εν πάση περιπτώσει και αν ακόµα θα µπορούσα να εξετάσω τη
σχετική µαρτυρία, την οποία προσέφερε η εναγόµενη 2, θα έπρεπε
να λεχθεί ότι αυτή παρουσίασε αδιακρίτως αποδείξεις δαπανών,
όπως τις χαρακτήρισε. Πρόκειται για πολλά έγγραφα σε ένα φάκελο
(τεκ. 88), τα οποία δεν εξειδικεύτηκαν και τα οποία δεν συνδέθηκαν
ένα προς ένα µε τις ανάγκες της παρούσας υπόθεσης ως ποσά που
! 71
θα µπορούσαν να θεωρηθούν ως ανακτήσιµα στα πλαίσια των
αποζηµιώσεων. Σε σχέση µε το ζήτηµα της αιτιώδους συνάφειας µεταξύ εξόδων στα
οποία υποβάλλεται ένας ενάγοντας για να αποδείξει την υπόθεσή του
και της ζηµιογόνας πράξης του εναγοµένου, στην υπόθεση Σάββα
Μακαρίου v. Τσιµεντοποιία Βασιλικού (2005) 1 Α.Α.Δ. 398 που
αφορούσε αγωγή για ιδιοποίηση (conversion), αναγνωρίστηκε ότι η
δαπάνη που κατέβαλαν οι ενάγοντες σε ελεγκτές ως αµοιβή για
λογιστικούς ελέγχους, οι οποίοι ήταν απαραίτητοι ώστε να
διακριβωθούν τα ποσά που είχαν κλαπεί και οι συνθήκες διάπραξης
των αδικηµάτων µε προοπτική θεµελίωσης της ευθύνης του
εναγοµένου, ήταν ζηµιά που προέκυψε εξ αιτίας της παράνοµης
δράσης του εφεσείοντα και συνδεόταν αιτιωδώς µε αυτήν. Υπ΄ αυτή
την έννοια, θα µπορούσε λ.χ. να συζητηθεί, εν προκειµένω, ως
κονδύλι αποζηµίωσης η αµοιβή του εκτιµητή, κάτι που δεν ζητήθηκε.
Ο προβληµατισµός θα µπορούσε να γίνει µόνο αν υπήρχε έγκυρη
ανταπαίτηση και σαφής και θετική µαρτυρία η οποία να προσδιορίζει
το κάθε κονδύλι δαπάνης ως αιτιωδώς συνυφασµένο µε τη
ζηµιογόνα ενέργεια των εναγόντων. Άλλωστε, ακόµα και αν οι εναγόµενοι αποδείκνυαν πως οι δαπάνες
ήταν αναγκαίες για την προώθηση της υπόθεσης, αυτό δεν θα ήταν,
υπό τις περιστάσεις, αρκετό.
Η δική τους αξίωση, που εύλογα
διεκδίκησαν, συνίστατο σε µια απλή υπόθεση παράβασης
συµφωνίας µε ακόµα πιο απλά γεγονότα. Εάν επροωθείτο µε
! 72
επιµέλεια θα εκδικαζόταν σύντοµα, χωρίς µεγάλες δαπάνες και
έξοδα.
Οι τυχόν µεγάλες δαπάνες, συνεπώς, δεν συνδέονται
αιτιωδώς µε τη ζηµιογόνα πράξη των εναγόντων, αλλά µε τη
δυσφήµηση την οποία ο εναγόµενος διέπραξε.
Περαιτέρω, οι εναγόµενοι ζητούν ΛΚ1.500, ποσό που ισχυρίζονται ότι
κατέβαλαν ως δικηγορική αµοιβή για την ετοιµασία και/ή υπογραφή
της επίδικης Συµφωνίας.
Δεν έχουν προσφέρει τέτοια µαρτυρία.
Ζητούν, επίσης, τιµωρητικές αποζηµιώσεις.
Δεν είναι κατάλληλη
περίπτωση. 7. ΤΑ ΕΞΟΔΑ
Επί της απαίτησης ο εναγόµενος 1 θα επιβαρυνθεί τα έξοδα των
εναγόντων και οι τελευταίοι επί της ανταπαίτησης θα επιβαρυνθούν
µε τα έξοδα των εναγοµένων 1 και 2.
Η απαίτηση εναντίον της εναγόµενης 2 θα απορριφθεί. Όµως η
απαίτηση και η ανταπαίτηση συνεκδικάστηκαν. Έτσι εφόσον θα
δοθούν έξοδα υπέρ της εναγόµενης 2 επί της ανταπαίτησης, δεν θα
της δοθούν και έξοδα επί της απαίτησης. Άλλωστε οι εναγόµενοι
εκπροσωπήθηκαν από τον ίδιο δικηγόρο.
Όµως, υπάρχει µια ιδιαιτερότητα ως προς τα έξοδα. Ο εναγόµενος
στις 22.12.2011 εξασφάλισε πιστοποιητικό για παροχή δωρεάν
! 73
νοµικής αρωγής. Σύµφωνα, όµως, µε την επιφύλαξη του άρθρου 9
(2) του περί Νοµικής Αρωγής Νόµου του 2002:
«Νοείται ότι, σε περίπτωση που το δικαστήριο επιδικάζει
έξοδα υπέρ του επιτυχόντος διαδίκου, δεν καταβάλλεται
οποιοδήποτε ποσό για σκοπούς νοµικής αρωγής και
οποιοδήποτε ποσό κατεβλήθη επιστρέφεται.» Το διάταγµα για τη νοµική αρωγή δόθηκε για την όλη υπόθεση χωρίς
να περιορίζεται στην απαίτηση ή την ανταπαίτηση, εφόσον επρόκειτο
για συνεκδίκαση. Για τους σκοπούς της παραπάνω επιφύλαξης και
θεωρώντας την υπόθεση ως σύνολο, ο εναγόµενος θεωρείται
επιτυχών διάδικος εφόσον το τελικό αποτέλεσµα είναι να του
επιδικαστεί αποζηµίωση και έξοδα, πέραν των όσων ο ίδιος θα
πρέπει να πληρώσει. Συνεπώς, όπως ορίζει ο Νόµος, τα έξοδα του
δεν θα του καταβληθούν στα πλαίσια νοµικής αρωγής και
οποιοδήποτε ποσό τού κατεβλήθη θα πρέπει να επιστραφεί στον
Πρωτοκολλητή.
Τα έξοδα του θα του καταβληθούν από τους
ενάγοντες στα πλαίσια της ανταπαίτησης. Τα έξοδα δε, αυτά είναι δίκαιο και θα πρέπει να υπολογιστούν από
τον Πρωτοκολλητή µε βάση τις πρόνοιες του Νόµου 165/2002,
άρθρο 6Α και τις οδηγίες που δόθηκαν στο διάταγµα περί νοµικής
αρωγής, δηλαδή «η αµοιβή, τα έξοδα και οι άλλες δαπάνες που
περιλαµβάνονται στη νοµική αρωγή θα είναι τα καθοριζόµενα στους
ισχύοντες διαδικαστικούς κανονισµούς. Η αµοιβή διερµηνέα θα είναι
και θα καταβάλλεται όπως στις ποινικές υποθέσεις.»
! 74
Νοείται, περαιτέρω, ότι τα έξοδα τα οποία έχουν, ως άνω, ζητήσει οι
εναγόµενοι στα πλαίσια της εκδίκασης της αγωγής ως «πραγµατικά
έξοδα αποζηµιώσεις», ζήτηµα για το οποίο το δικαστήριο αποφάσισε,
δεν µπορούν να επαναφερθούν σε κατάλογο εξόδων.
8. Η ΚΑΤΑΛΗΞΗ
(α) Δίδεται απόφαση υπέρ των εναγόντων και εναντίον του
εναγοµένου 1 για το ποσό των €60.000 πλέον νόµιµο τόκο από
4.3.2006 πλέον έξοδα στην αντίστοιχη κλίµακα όπως θα
υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή και όπως θα εγκριθούν από το
Δικαστήριο.
(β) Η απαίτηση εναντίον της εναγόµενης 2 απορρίπτεται χωρίς
διαταγή για έξοδα.
! 75
(γ)
Δίδεται διάταγµα µε το οποίο απαγορεύεται στον εναγόµενο 1
να χρησιµοποιεί ιστοχώρο ή ιστοσελίδα ή άλλως πως τον τίτλο Lying
Builder.com – The truth about Karayiannas, ή άλλο παρόµοιο τίτλο
και/ή να δηµοσιεύει τα επίδικα κείµενα (τεκ. 11), και/ή να δηµοσιεύει
ισχυρισµούς ότι οι ενάγοντες ή ο Μάριος Καραγιαννάς ή άλλο
πρόσωπο εκ µέρους των εναγόντων, προέβηκαν σε ψευδείς
δηλώσεις, υποσχέσεις ή παραστάσεις για το τί θα ανεγειρόταν δίπλα
από την επίδικη κατοικία και/ή άλλους παρόµοιους ισχυρισµούς.
Συνακόλουθα, απαγορεύεται στον εναγόµενο να δηµοσιοποιεί
ισχυρισµούς ή χαρακτηρισµούς επί τη βάσει των παραπάνω ότι οι
ενάγοντες είναι ψεύτες στην εργασία τους, και/ή µπορούν να πουν
οτιδήποτε για να πετύχουν πώληση, και/ή ότι είπαν ψέµατα για να
πωλήσουν ένα σπίτι που οι εναγόµενοι δεν θα αγόραζαν ποτέ, και/ή
ότι αυθαίρετα άλλαξαν τα σχέδια, και/ή ότι είναι πρόσωπα για τα
οποία πρέπει να δοθεί προειδοποίηση για άλλους υποψήφιους
α γ ο ρ α σ τ έ ς , κα ι / ή ά λ λο υ ς π α ρ ό µ ο ι ο υ ς ι σ χ υ ρ ι σ µ ο ύ ς κα ι
χαρακτηρισµούς.
Ειδικότερα, απαγορεύεται στον εναγόµενο να
χρησιµοποιεί τη λέξη Karayianus ή άλλο υβριστικό λογοπαίγνιο ή
χαρακτηρισµό.
(δ)
Δίδεται διάταγµα µε το οποίο διαγράφεται από τα µητρώα του
Κτηµατολογίου η κατάθεση της επίδικης συµφωνίας για σκοπούς
ειδικής εκτέλεσης µε αριθµό µητρώου ΠΩΕ1064/2005. (ε) Επί της ανταπαίτηση δίδεται απόφαση υπέρ των εναγοµένων για
το ποσό των €141.268 µε νόµιµο τόκο από 9.3.2006 µε έξοδα στην
αντίστοιχη κλίµακα όπως θα υπολογιστούν από τον Πρωτοκολλητή,
! 76
τηρουµένων των προηγουµένων οδηγιών του Δικαστηρίου και όπως
θα εγκριθούν από το Δικαστήριο.
(Υπ.) …………………………
Τ. Θ. Οικονόµου, Π.Ε.Δ.
Πιστόν αντίγραφον
Πρωτοκολλητής
/Λ.Σ.

Αναγνώριση

ΟΡΟΙ ΧΡΗΣΗΣ

ΑΔΑ: ΩΡΜ8ΩΡΠ-51Ο

2.000.000 Αριθ. 28-ΕΙΔΟΠΟΙΗΣΙΣ ΕΦΕΣΕΩΣ (Ο.35,r 3)

Αρχείο 2

Κύπριοι «ξεκούρευαν» Ρώσους

ΑΠΟ∆ΕΙΞΗ... Στο Συνέδριο των Αντιπροσώπων οι θέσεις ΠΑΣΥΔΥ

εκφωνήσεις Εκθεση Γ οεφε 2014

Επίσημο Πρόγραμμα - The Nicosia Race Club

Ε.Ε Παρ Ο περί Παραγραφής Αγώγιµων ∆ικαιωµάτων Νόµος του

2013 BP Oil Hellenic Financial Statements-

πολιτικη δικονομια 6-7-8.2011

Δικογραφία - Τεύχος 2012 Γ

Δικογραφία - Τεύχος 2014 Α

Δικογραφία - Τεύχος 2011 Γ - Δικηγορικός Σύλλογος Λάρισας

Δικογραφία - Τεύχος 2014 Γ

ΑΝΩΤΑΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑ

οικοδομες προς πωληση στο δημο δερυνειας α/α ιδιοκτητης ονομα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΜΕΓΑΛΩΝ ΦΡΑΓΜΑΤΩΝ (ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ

μονομελες πρωτοδικειο αθηνων, 665/2014