1912-2012
100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ
ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ
Πηγή: Internet
Περιεχόμενα
ΤΑ ΦΙΛΙΑ
ΦΙΛΙΩΤΕΣ
ΤΡΙMHNIAIA EKΔΟΣΗ
ΤΗΣ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΑΣ ΦΙΛΙΩΤΩΝ ΚΑΛΑΒΡ/ΝΩΝ
«Ο ΑΓΙΟΣ ΒΛΑΣΙΟΣ»
ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ - ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ
ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΑ ΦΙΛΙΩΤΩΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΙΝΩΝ
«Ο ΑΓΙΟΣ ΒΛΑΣΙΟΣ»
ΓΡΑΦΕΙΑ: ΕΜΜ. ΜΠΕΝΑΚΗ 25 Τ.Κ. 10678-ΑΘΗΝΑ
ΤΗΛ. 210 3806090 - FAX: 210 3815772
Site: www.adelfotis-filioton.gr
Ε-mail: [email protected]
Αρ. βιβλίου αναγνωρισμ. σωματείων Πρωτοδικ. 1711
Αριθμ. φακέλου Νομαρχίας Αθηνών 218
Α.Φ.Μ. 090045259 ΔΟΥ: Α΄ ΑΘΗΝΩΝ
Κωδικός Γεν. Γραμματείας Ενημέρωσης: 5283
ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΝΟΜΟ
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΡ. ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ
ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΑΣ
ΦΙΛΙΩΤΩΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΙΝΩΝ «Ο ΑΓΙΟΣ ΒΛΑΣΙΟΣ»
ΓΛΑΔΣΤΩΝΟΣ 3 Τ.Κ. 10677 ΑΘΗΝΑ
ΤΗΛ: 210 3835572 - FAX: 210 3835083
E-mail: [email protected]
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
ΣΙΔΕΡΗΣ ΒΛΑΣΙΟΣ
Αντιπρόεδρος Δ.Σ.
ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ
Γεν. Γραμμ. Δ.Σ.
ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Μέλος Εξελ. Επιτροπής
ΚΑΡΑΜΑΝΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Μέλος Εξελ. Επιτροπής
ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΜΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΑΛΗΠΤΕΣ ΤΟΥ:
1. Η απήχησή του και οι αντιδράσεις τους. 2. Πήραμε και
δημοσιεύουμε: α. Επιστολή Ιερομονάχου Αρσενίου Λαυριώτη.
β. «Η βουβή πολιτεία», βαθυστόχαστες σκέψεις Δημητρίου
Δημητρακόπουλου. γ. Επιστολή Ιερέως π. Θεοδώρου
Κορυφίδη. δ. Επιστολή Ελένης Χάντζιου-Σκαρπέτη..... σελ. 4
ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΕΣ: 1. ΧΕΙΜΩΝΑΣ 2012 της κόλασης
και της συμφοράς. 2. Η Εορτή του Προστάτου μας Αγίου
Βλασίου στο Χωριό μας. 3. Ο Εορτασμός του Προστάτου
μας Αγίου Βλασίου στην Αθήνα και η κοπή της πίτας για
το 2012. 4. Εορταστικές εκδηλώσεις για την Επέτειο της
Εθνικής μας Παλιγγενεσίας. 5. 17 Μαρτίου 1821, στην Αγία
Λαύρα.... 6. Ντοκουμέντο φωτίζει το ρόλο του Παλαιών
Πατρών Γερμανού. 7. Θεόδωρος Κολοκοτρώνης: Ο γέρος
του Μοριά. 8. Νικηταράς. 9. Ηρωικές μορφές της ΕΟΚΑ:
Γρηγόρης Αυξεντίου. 10. Τί σημαίνει Έλληνας και πώς έγινε
σήμερα. 11. Γεώργιος Σουρής (1853-1919). .............. σελ. 8
ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΑΣ:
Πίνακας προσφορών .......................................................σελ. 25
ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΛΑΤΡΕΙΑ: 1. Ο Προκαθήμενος της
Εκκλησίας της Ελλάδος, Αρχιεπίσκοπος Αθηνών κ.κ.
Ιερώνυμος προς τον Ανώτατο Άρχοντα, τον Πρόεδρο
της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Κάρολο Παπούλια.
2. ΣΕΙΡΑ ΚΑΤΗΧΗΤΙΚΩΝ ΚΗΡΥΓΜΑΤΩΝ: 1. Τί είναι
η Εκκλησία .......................................................................σελ. 27
ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΜΑΣ: Αρχαίος Κλείτωρ .................σελ. 30
ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗ:
DTP - ΕΚΤΥΠΩΣΗ
Λαογραφικά στοιχεία του Χωριού μας, Ονομασίες
αιγοπροβάτων ..................................................................σελ. 35
Τηλ.: 210 34.76.090 • e-mail: [email protected]
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ: 1. Οικογενειακή
θεραπεία. 2. Δυσλειτουργία στοματογναθικού συστήματος.
3. Στήν 25η Μαρτίου. 4. Ιστορικές ρήσεις και η σημασία
τους: Οι ιδρυτές και οι ... εκτελέσεις - «Θυσίες» της Φιλικής
Εταιρείας! .........................................................................σελ. 37
ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ
Εσωτερικού, ετήσια
Ευρώ 20
Εξωτερικού, ετήσια Δολ. ΗΠΑ 50
Κατάθεση συνδρομών: ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ
Aριθμός Λογαριασμού: 33627963
ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΑ ΦΙΛΙΩΤΩΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΙΝΩΝ
«Ο ΑΓΙΟΣ ΒΛΑΣΙΟΣ»
ΙΒΑΝ: GR 87 01200160 00000003 3627 963
B1C: EMPOGRAA
Τιμή τεύχους Ευρώ 5
2
Ανακοίνωση - Πρόσκληση ............................................ σελ. 3
ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΓΩΝΙΑ: Μουσικοφιλία.............σελ. 50
ΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΜΑΣ: 1. Συγχαρητήρια. 2. Γάμοι.
3. Μνημόσυνα. 4. Έφυγαν από τη ζωή ........................σελ. 52
ΑΝΕΚΔΟΤΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΔΙΗΓΗΣΕΙΣ: ΦΙΛΕΪΚΕΣ ΑΛΗΘΙΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ: «Κάνε... κώλο αυγά, για
να πάρουν τα παιδιά!» ....................................................σελ. 55
ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΑ ΦΙΛΙΩΤΩΝ ΚΑΛΑΒΡΥΤΙΝΩΝ
« Ο ΑΓΙΟΣ ΒΛΑΣΙΟΣ »
ΕΜΜ. ΜΠΕΝΑΚΗ 25 - Τ.Κ. 10678 ΑΘΗΝΑ
ΤΗΛ. 210 3835572 FAX. 210 3835083
«Όμιλος Φίλων Ιεράς Μονής Αγ. Αθανασίου Φιλίων»
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ - ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ
Αγαπητοί μας συμπατριώτες, φίλοι αναγνώστες,
με ιδιαίτερη χαρά σας ανακοινώνουμε το πρόγραμμα των εκδηλώσεών μας για το προσεχές διάστημα και σας προσκαλούμε να συμμετάσχετε σ’ αυτές!
2012 Πασχαλινή Θεία Λειτουργία στον
1. Την Δευτέρα του Πάσχα 16 Απριλίου 2012,
Ιερό Ναό (Καθολικό) του Μοναστηριού μας (Ιερά Μονή Αγίου Αθανασίου).
2012, θα συμμετάσχουμε στο Πανηγύρι
2. Την Παρασκευή του Πάσχα 20 Απριλίου 2012
του Ιερού Ναού Ζωοδόχου Πηγής Καλυβίων κατά τα καθιερωμένα.
2012, θα παραστούμε στην Θεία Λειτουργία, που θα
3. Την Δευτέρα 23 Απριλίου 2012
τελεστεί στο φερώνυμο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου του Χωριού μας, με την ευκαιρία
του εορτασμού της μνήμης του Αγίου.
απόγευμα θα συμμετάσχουμε, κατά τα καθιερωμέ4. Την Τρίτη 1η Μαΐου 2012 το απόγευμα,
να, στον Πανηγυρικό Εσπερινό, που θα τελεστεί στο Μοναστήρι μας του Αγίου Αθανασίου, με την ευκαιρία του Πανηγυριού την επομένη 2 Μαΐου, εορτή Ανακομιδής των Ιερών
Λειψάνων του Αγίου Αθανασίου.
2012, πανηγυρική Θεία Λειτουργία στο Μοναστήρι του
5. Την Τετάρτη 2 Μαΐου 2012
Αγίου Αθανασίου και συμμετοχή μας κατά τα καθιερωμένα.
Τέλος σας καλούμε να βρεθούμε όλοι στο Χωριό μας τις ημέρες του Πάσχα, για να
γιορτάσουμε μαζί τα Θεία Πάθη και την Ανάσταση του Κυρίου μας!
Ευχόμαστε σε όλους υγεία, χρόνια πολλά
και Καλή Ανάσταση!
Ο Πρόεδρος
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΡ. ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Γεν. Γραμματέας
ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Ν. ΖΩΓΡΑΦΟΣ
3
το Περιοδικό μας
και οι παραλήπτες του
Η απήχησή του και οι αντιδράσεις τους
Είναι γεγονός ότι το Περιοδικό μας ευθύς
εξ αρχής, από το πρώτο τεύχος της κυκλοφορίας του, έγινε δεκτό με ενθουσιασμό και έτυχε
ευρείας αποδοχής, χωρίς αυτό, να σημαίνει ότι
δεν υπήρξαν καλοπροαίρετες παρατηρήσεις, τις
οποίες μετά χαράς αποδεχτήκαμε και πρόθυμα
αξιοποιήσαμε, προκειμένου να βελτιώσουμε
τόσο την αισθητική του, όσο και το περιεχόμενό του, προκειμένου να ανταποκρίνεται στον
προσδιορισμό του ως Τριμηνιαία Ενημερωτική, Μορφωτική και Ψυχαγωγική Επιθεώρηση.
Και ήταν επόμενο να ακολουθήσουμε αυτόν
τον δρόμο, αφού όλοι εμείς που ασχοληθήκαμε καθ’ οιονδήποτε τρόπο με την συγγραφή
των δημοσιευμάτων, την διάρθρωσή τους, τον
καθορισμό των ενοτήτων, τη θέση των όποιων
φωτογραφιών είχαμε στη διάθεσή μας κάθε
φορά, το εξώφυλλο και εν γένει την όλη του
εμφάνιση, είμαστε εντελώς άσχετοι και ανίδεοι!
Είχαμε και συνεχίζουμε να έχουμε συναίσθηση ότι το Περιοδικό είναι κτήμα όλων ανεξαιρέτως των Φιλιωτών, όπου κι αν βρίσκονται
στο εσωτερικό ή το εξωτερικό και δεν είμαστε
παρά μόνον οι προσωρινοί φροντιστές και διαχειριστές του. Μέλημά μας ήταν και παραμένει
η διαρκής βελτίωσή του τόσο, στην εμφάνισή
του, όσο και κυρίως στο περιεχόμενό του, στόχος μας ήταν και παραμένει να κατακτήσουμε
και να διατηρήσουμε ένα αξιοπρεπές επίπεδο,
αποφεύγοντας να δημιουργήσουμε το οποιοδήποτε πρόβλημα στον οποιονδήποτε συνάνθρωπό μας. Και αυτός ο στόχος, πιστέψτε μας,
δεν είναι καθόλου εύκολος. Καθένας που μας
στέλνει το οποιοδήποτε κείμενό του ή φωτογραφία, επιθυμεί και δικαιολογημένα απαιτεί,
να τα ιδεί δημοσιευμένα και μάλιστα σε περίοπτη θέση, στις σελίδες του Περιοδικού μας,
4
αγνοώντας τυχόν παρενέργειες που μπορεί να
έχει η δημοσίευσή τους. Εναπόκειται σε μας,
που έχουμε κάθε φορά την ευθύνη της έκδοσης του Περιοδικού, κι αυτοί είναι το εκάστοτε προεδρείο του Δ.Σ. της Αδελφότητας και η
εκάστοτε Συντακτική Επιτροπή,
Επιτροπή, να ελέγξουμε
τα προς δημοσίευση και να λάβουμε υπόψη
μας τυχόν παρενέργειες που μπορεί να έχει το
όποιο δημοσίευμα και να αποφασίσουμε αν θα
δημοσιευτεί ή όχι το όποιο κείμενο ή φωτογραφία. Κι αν όλα είναι εντάξει και δημοσιεύονται χωρίς να δημιουργούν προβλήματα, όλοι
είμαστε ευχαριστημένοι κι εκείνοι που έστειλαν
τα προς δημοσίευση κι εμείς που αποφασίσαμε να τα δημοσιεύσουμε και όλοι εσείς που
θα τα διαβάσετε και θα τα απολαύσετε στις
σελίδες του Περιοδικού μας. Αν όμως χρειαστεί να παρέμβουμε και να αλλάξουμε κάποια
πράγματα, προκειμένου να αποφύγουμε τυχόν
παρενέργειες, κι ακόμη περισσότερο αν αποφασίσουμε να μη δημοσιευτεί κάποιο κείμενο ή
κάποια φωτογραφία, τότε αρχίζουν τα παράπονα, γιατί αλλάξαμε τα προς δημοσίευση ή
ακόμη περισσότερο, γιατί παραλείψαμε να τα
δημοσιεύσουμε! Κι αν μείνουν στα παράπονα
και τις διαμαρτυρίες και μάλιστα αν δεχτούν
τις εξηγήσεις των υπευθύνων, όλα έχουν καλώς
και η ζωή συνεχίζεται όμορφα και ωραία. Κάποτε όμως τα πράγματα δεν εξελίσσονται έτσι
ομαλά και οδηγούνται στα άκρα και το άκρον
των άκρων είναι να μας επιστραφεί το Περιοδικό ως απαράδεκτον!
Δεν θα ισχυριστούμε ποτέ πως όλα τα ξέρουμε κι ακόμη περισσότερο πως είμαστε
αλάνθαστοι και όλα όσα έχουμε κάνει είναι καλώς καμωμένα!
Δεν θεωρούμε τους εαυτούς μας ως επαΐοΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΜΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΑΛΗΠΤΕΣ ΤΟΥ
ντες για ό,τι έχει σχέση με την σύνταξη και την
έκδοση του Περιοδικού μας! Ό,τι κάνουμε το
κάνουμε εμπειρικά και για ένα μόνο πράγμα είμαστε σίγουροι, ότι προσπαθούμε κάθε φορά
να κάνουμε το καλύτερο και τα όποια λάθη
κάνουμε κάθε φορά ή τις όποιες παραλείψεις,
είναι παρά τη θέλησή μας! Και μπορεί κάθε
φορά η αλήθεια να είναι μία, αλλά την ίδια
αλήθεια να τη βλέπουμε κάθε φορά από διαφορετική οπτική γωνία και να φαίνεται εντελώς
διαφορετική.
Θέλουμε να πιστεύουμε πως διαρκώς
βελτιωνόμαστε και την πίστη μας αυτή την
αντλούμε από τα δικά σας κολακευτικά σχόλια, τα οποία είναι πολλαπλάσια των αρνητικών σχολίων!
Εν τούτοις δεν παραλείπουμε να τονίσουμε
ότι τη βελτίωσή μας την οφείλουμε στα δικά
σας αρνητικά σχόλια και τις δικές σας παρατηρήσεις. Και ας μην ξεχνούμε πως το Περιοδικό είναι ένα ανεκτίμητο κτήμα όλων μας
που μαζί το γράφουμε, το εκδίδουμε και το
κυκλοφορούμε, χάρη στη συμβολή όλων μας
και όσων γράφουμε τα όποια δημοσιεύματα,
και όσων παίρνουμε τις όποιες φωτογραφίες,
και όσων το φροντίζουμε μέχρι να φτάσει στο
σπίτι του καθενός μας και όσων το διαβάζουμε
και κάνουμε τις όποιες κρίσεις είτε θετικές είτε
αρνητικές και κυρίως όσων καταθέτουμε τον
οβολόν μας, γιατί: «Δει δη χρημάτων και άνευ
τούτων ουδέν έστι γενέσθε των δεόντων!»
δεόντων!
... Πήραμε και δημοσιεύουμε
11/2/2012
Προς
Αδελφότητα Φιλιωτών Καλαβρυτινών «ο Άγιος Βλάσιος»
Εμμ. Μπενάκη 25 – 10678 Αθήνα
Αγαπητοί, μετά λύπης ανεγνώσαμε εις το τεύχος 52 του περιοδικού σας, το άρθρο κάποιου από
τους συντάκτες σας, ο οποίος κατέκλεισε το λόγο του αποδίδοντας στο σεβαστό καθηγούμενο της
Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου κ. Εφραίμ τον υβριστικό χαρακτηρισμό Ρασπούτιν*. Το ερώτημα είναι ο
κύριος αυτός που έγραψε το εν λόγω άρθρο γνωρίζει για την προσωπικότητα του π. Εφραίμ ο οποίος ηγείται μιας υπερεκατονταμελούς αδελφότητος Μοναχών μιας Μονής του Αγιωνύμου Όρους με
υπερχιλιετή ιστορία και διεθνή δράση και ακτινοβολία.
Πώς σπεύδει να του αποδώσει αυτό το χλευαστικό όνομα;
«Θού Κύριε φυλακήν τω στόματί μου...» κατά τον ιερό Ψαλμωδό.
Μετά τιμής
ιερ. Αρσένιος Λαυριώτης
* Ρασπούτιν στα ρωσικά σημαίνει απατεώνας.
Σημ. Συντ.: πρόκειται για το τεύχος «51».
ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΜΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΑΛΗΠΤΕΣ ΤΟΥ
5
«Η βουβή πολιτεία»
Βαθυστόχαστες σκέψεις Δημητρίου Δημητρακόπουλου
Επισκέπτομαι τακτικά το κοιμητήριο του χωριού μου, για να ανάψω το καντηλάκι των γονιών
μου και άλλων προσφιλών μου προσώπων. Πλημμυρίζω από φοβερά συναισθήματα, νιώθω δυνατές συγκινήσεις, η φαντασία μου είναι αχαλίνωτη,
ανατρέχω με κινηματογραφικό τρόπο στο παρελθόν. Αδυνατώ να συγκεντρωθώ παρά μόνο λίγα
λεπτά μετά την απομάκρυνση μου.
Διαλογίζομαι, συγκεντρώνω τις δυνάμεις μου
για να μπορέσω να επικοινωνήσω με τα πρόσωπα
που έχουν περάσει στη μακαριότητα και αναπαύονται σ’ αυτόν τον ιερό χώρο του κοιμητηρίου, μακριά από αγωνίες, από μίση και πάθη, από πλούτη
και αξιώματα, ζουν κοντά στο Θεό, στη χορεία
των αγγέλων.
Η επικοινωνία με τα προσφιλή μας πρόσωπα
που έχουν περάσει στην αιωνιότητα είναι θεϊκή
προτροπή, είναι χρέος, είναι καθήκον μας, είναι
το βάθεμα και το πλάτεμα του σεβασμού και της
αναγνώρισης, της συγγνώμης και της συγχώρεσης,
είναι ανάπαυση ψυχής, είναι κατευθυντήρια δύναμη για διορθωτικές παρεμβάσεις στην πορεία της
ζωής μας.
Είναι βαθιά μου πίστη, είναι βαθυστόχαστη
σκέψη, είναι θεολογική μου πεποίθηση ότι ο ιερός
αυτός χώρος πρέπει να είναι τόπος προσκυνήματος, να είναι ο συνδετικός κρίκος του σήμερα με το
χθες, να είναι κίνητρο περισυλλογής.
Παραθέτω τις φτωχές μου σκέψεις με στόχο να
κεντρίσω τις ευαίσθητες χορδές των τοπικών παραγόντων του χωριού μας, το σύλλογο μας, αλλά
και κάθε συγχωριανό μας να φροντίσουν ώστε η
«βουβή πολιτεία» να είναι παράδειγμα σεβασμού
και αναγνώρισης.
Δεν είναι δύσκολο να φροντίζει κάποιος -με
αμοιβή βέβαια- την καθαριότητα του χώρου, την
καλαισθησία των τάφων που μοιάζουν με βομβαρδισμένο τοπίο. Μπορεί να μην υπάρχουν απόγονοι, υπάρχουν όμως συγχωριανοί, υπάρχει το
χωριό, υπάρχει ο Άγιος Βλάσσης. Από την αρχαία
εποχή οι πρόγονοι μας τιμούσαν τους νεκρούς με
σπονδές και αναθήματα. Κι εμείς οι Χριστιανοί με
μνημόσυνα και άλλες τελετές.
Με αυτή τη συναισθηματική φόρτιση που έχω
θα μου επιτραπεί να κάνω για μία ακόμα φορά μία
πρόταση. Είχα προτείνει μέσα από το περιοδικό
μας να γίνει ένα μουσείο γύρω από τη ζωή των
πατέρων μας, δεσπόζουσα θέση να έχει σε αυτό
ένα κάδρο με το γενεαλογικό δέντρο κάθε οικογένειας, με τις προεκτάσεις της και με φωτογραφίες.
Έτσι νομίζω πως θα συνδέσουμε το παρελθόν με
το παρόν και θα εμφυσήσουμε στα παιδιά μας ένα
συναισθηματικό δέσιμο με τον τόπο καταγωγής
τους.
Είμαι έτοιμος να προσφέρω προς την κατεύθυνση αυτή. Ας συγκροτηθεί μία επιτροπή για να
μελετήσει το περιεχόμενο της πρότασης μου και
τις δυνατότητες υλοποίησης.
«Κύργια 29 Μαρτίου 2012»
Αγαπητέ Κύριε Πρόεδρε,
«Χαίρετε εν Κυρίῳ πάντοτε»!
Χαιρόμαστε πάντοτε για τα καλά νέα τα οποία μαθαίνουμε από το περιοδικό μας και αναπολούμε
όλοι μας τα περασμένα.
Είμαστε όλοι καλά και ευχόμαστε ολόψυχα ο καλός Θεός πάντα να σας ευλογεί και να σας ενδυναμώνει στο καλό σας έργο.
Και τώρα κύριε Πρόεδρε, μια παραγγελία: Σας στέλνω δι’ επιταγής 150€. Τα 50€ είναι για συνδρομή του περιοδικού. Τα 100€ είναι για τον Άγιο Αθανάσιο Φιλίων. Θα γράψετε στο περιοδικό ως δωρεά
τα εξής:
Δωρεά
«Οικογένειας Ιεροδιδασκάλου Θεοδώρου και Γεωργίας Γκριτζέπη-Κορυφίδη
εις μνήμην: Αναστασίου Αλιφέρη και Παναγιώτη Δημήτρουλα Ιερέως».
Μετά θερμών ευχών
πατήρ Θεόδωρος Κορυφίδης
6
ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΜΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΑΛΗΠΤΕΣ ΤΟΥ
Αγαπητοί πατριώτες, χρόνια πολλά και καλή χρονιά.
Του Αγίου Αθανασίου, όπως όλοι ξέρουμε, δεν καταφέραμε να πάμε λόγω καιρού και κρύου.
Θυμάμαι, πριν την κατοχή, μικροί-μεγάλοι βάζαμε τα καλά μας και πηγαίναμε στη νυκτερινή λειτουργία του Αγίου μας, πού άρχιζε στις 3 το πρωί και τελείωνε στις 5 το πρωί.
Ήλθε η κατοχή, οι Γερμανοί έκαψαν το Μοναστήρι και την Εκκλησία μας. Έτσι ερήμωσαν τα πάντα,
αλλά ο Άγιος βοήθησε και όλα σιγά-σιγά επανήλθαν. Ο πατέρας Ιερόθεος (Μουρτίκας), που υπηρετούσε τον Άγιο, έλεγε: «ο Άγιος, παιδιά μου, ο Άγιος βοήθησε».
Πέρασαν τα χρόνια, γεράσαμε όλοι οι παλιοί, ο Θεός όμως και ο Άγιος φώτισαν τους νέους μας και
δεν εγκατέλειψαν τα έθιμα των προγόνων μας. Ο Πρόεδρος και όλοι οι συγχωριανοί μας κάθε χρόνο,
βάζουν πούλμαν και όλοι μας πάμε για προσκύνημα. Εύχομαι ο Άγιος να βοηθάει όλους αυτούς να
συνεχίσουν το έργο τους. Εύχομαι όλοι να είμαστε καλά και να μπορούμε κάθε χρόνο να πηγαίνουμε.
Όπως γνωρίζουμε όλοι, ούτε του Αγίου Βλασίου τα καταφέραμε λόγω καιρού.
Εύχομαι υγεία σε όλους, χρόνια πολλά και Καλό Πάσχα σε όλους τους πατριώτες εντός και εκτός
Ελλάδας.
Σας στέλνω και μια φωτογραφία, βγαλμένη τη δεκαετία του 1950. Ο πατήρ Ιερόθεος (Μουρτίκας),
η μητέρα του Διάκου Αντωνίου, που υπηρετούσε τότε τον Άγιο, η Μαριγώ Παπασωτηρίου, η θεία μου
Ελένη Αθ. Χάντζιου, η Δημήτρω Φάφουλα και ο Βλάσης Π. Χάντζιος.
Ελένη Χάντζιου-Σκαρπέτη
Το χωριό μας χιονισμένο
ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΜΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΑΛΗΠΤΕΣ ΤΟΥ
7
Επικαιρότητες
Επικαιρότητες
Επικαιρότητες
ΧΕΙΜΩΝΑΣ 2012
της κόλασης και της συμφοράς
Στο προηγούμενο τεύχος του Περιοδικού μας
δώσαμε τα χαρακτηριστικά τόσο του Φθινοπώρου
του 2011, όσο και τις εντυπώσεις του Χειμώνα του
2012, του πρώτου μήνα, αφού κατορθώσαμε να
συμπεριλάβουμε και τον πανηγυρικό εορτασμό του
Προστάτου μας Αγίου Αθανασίου στο Μοναστήρι
του στο χωριό μας. Και ενώ περιμέναμε να βελτιωθούν οι καιρικές συνθήκες, όχι μόνο δεν βελτιώθηκαν, αλλά διαρκώς είχαμε να αντιμετωπίσουμε όλο
και χειρότερες καιρικές συνθήκες. Εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες, που σε κάποιες περιπτώσεις, σε
πόλεις της Δυτικής Μακεδονίας κατέβηκαν στους
-25ο, ακόμη και -30ο, για πρώτη φορά μετά από περισσότερα από εκατό χρόνια, όπως ακούσαμε από
τα μέσα μαζικής ενημέρωσης (ΜΜΕ)!
Βροχοπτώσεις με πρωτοφανή όγκο νερού, καταιγίδες, πλημμύρες, χιονοθύελλες και χιονοπτώσεις που σε πολλά ορεινά χωριά της πατρίδας μας,
ιδιαίτερα της Θεσσαλίας, της Μακεδονίας και της
Ηπείρου, ξεπέρασαν και τα 3 μέτρα! Τα ίδια και
πολύ χειρότερα συνέβαιναν και συμβαίνουν και στις
γειτονικές μας χώρες των Βαλκανίων, αλλά και σε
πολλές άλλες χώρες της Ευρώπης και όχι μόνο! Βαρυχειμωνιά λοιπόν και μάλιστα φέτος που οι άνεργοι πολλαπλασιάζονται καθημερινά με γεωμετρική
πρόοδο και στην πατρίδα μας πλησιάζουν το εκατομμύριο, αν δεν το έχουν και ξεπεράσει, οι άστεγοι γίνονται στρατιές ολόκληρες και οι πεινασμένοι
χιλιάδες που τολμούν να καταφύγουν στα συσσίτια
της Εκκλησίας και άλλων φιλανθρωπικών κινήσεων
για να χορτάσουν την πείνα τους και να κρατηθούν
στη ζωή! Και πόσοι άλλοι που δεν κατορθώνουν να
ξεπεράσουν τις όποιες αναστολές τους και μένουν
κλεισμένοι στα σπίτια τους περιμένοντας το μοιραίον και κάποιοι, ακόμη χειρότερα, οδηγούνται στην
αυτοκτονία, δυστυχώς!
Όλα αυτά συνέβησαν και συμβαίνουν στην πατρίδα μας δυστυχώς, αλλά και σε πολλές άλλες χώρες
της Ευρώπης και μάλιστα σε μεγαλύτερη κλίμακα,
αφού υπολογίζεται ότι τα θύματα του φετινού χειμώνα στην Ευρώπη ξεπερνούν τα 500! Να λοιπόν,
είναι ή, δεν είναι της κόλασης και της συμφοράς ο
8
φετινός χειμώνας, που δεν μας έφτανε η λαίλαπα των
οικονομικών μέτρων, που καθημερινά πέφτει αλύπητα στα κεφάλια μας, είχαμε και έχουμε τις χειρότερες
καιρικές συνθήκες και κοντά στην οικονομική ανέχεια που μαστίζει κυριολεκτικά ένα μεγάλο μέρος
του ελληνικού λαού, έρχεται και η άνοδος των τιμών στο πετρέλαιο θέρμανσης κατά κύριο λόγο, για
να μην είναι σε θέση ο φτωχός και ο ανήμπορος να
αντιμετωπίσει την παγωνιά και το κρύο! Ακολουθεί
η ακρίβεια και η άνοδος των τιμών στα καταναλωτικά αγαθά, που τα κάνουν απλησίαστα όχι μόνο
για τους άνεργους και ανασφάλιστους, αλλά και για
πάρα πολλούς άλλους, που ενώ χθες μπορούσαν να
καλύψουν τις βιοτικές τους ανάγκες, σήμερα με τις
αλλεπάλληλες περικοπές που καθημερινά υφιστάμεθα όλοι μας, οδηγούνται στην φτώχεια, την ανέχεια
και την εξαθλίωση! Ποτέ δεν φανταζόμαστε, ακόμη
και πέρυσι που είχαμε ένα πάρα πολύ ήπιο χειμώνα,
πως θα βρισκόμαστε τόσο σύντομα σε τόσο άθλιες
συνθήκες, ώστε γονείς να μην είναι σε θέση να καλύψουν τις στοιχειώδεις ανάγκες των παιδιών τους!
1η Μαρτίου 2012 σήμερα και ενώ στα νότια
προάστια της Αθήνας έχουμε μια ηλιόλουστη ημέρα, για όσους την βλέπουμε πίσω από την τζαμαρία,
για εκείνους που οι βιοτικές ανάγκες τους υποχρεώνουν να βρεθούν στο δρόμο, το κρύο είναι διαπεραστικό και αντιλαμβάνονται πλήρως τι θα πει
Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης! Μέχρι
σήμερα δεν άκουσα να γίνεται λόγος από τα ΜΜΕ
για αλκυονίδες ημέρες και πώς να γίνει λόγος, αφού
δεν υπήρξαν αλκυονίδες ημέρες; Μικρές μόνον ανάπαυλες 1-2 ημερών σχετικής καλοκαιρίας, και πάλι
κακοκαιρία και βαρυχειμωνιά από την αρχή. Το ίδιο
θα συμβεί και με αυτή την καλοκαιριά που φαίνεται
θα κρατήσει, λίγο περισσότερο, 3-4 ημέρες, και πάλι
χειμώνας από την αρχή, σύμφωνα με τους μετεωρολόγους! Ας είναι, ο λαός δεν χάνει την ελπίδα του
και πιστεύει πως: ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει, Άνοιξη
θε να μυρίσει! Και τον Μάρτη γδάρτη και κακό παλουκοκαύτη με της γριάς τις ημέρες που καυχήθηκε
λέγοντα του: «στην πομπή σου γερο-Μάρτη μου,
εγώ τα αρνοκάτσικά μου τάβγαλα» και αφού δανείΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΕΣ
στηκε κάποιες ημέρες από τον Φλεβάρη την έκανε να
τρυπώσει κάτω από το λεβέτι, θα φύγει και θα τον
διαδεχτεί ο ξανθός Απρίλης με τα λαμπρογιόρτια,
με τη Σταύρωση αλλά και την Ανάσταση του Κυρίου, τα κουλούρια και τα κόκκινα αυγά, τα ξωκλήσια
και τα πανηγύρια και όλες τις χαρές, τα ήθη και τα
έθιμα του χωριού μας, που κι αυτά υποχωρούν και
λησμονούνται μακριά από το χωριό μας, αφού όλοι
το εγκαταλείψαμε και γίναμε πολίτες του κόσμου,
αλλά το μυαλό μας, η σκέψη μας, μένει πάντα εκεί
προσηλωμένη.
Η Εορτή του Προστάτου μας Αγίου Βλασίου
στο Χωριό μας
Η κεντρική θέρμανση της ΕκΗ βαρυχειμωνιά δεν άφησε πεκλησίας μας λειτουργούσε ανελλιπώς
ριθώρια να γίνει ούτε σκέψη, για να
από την προηγουμένη και η ζεστασιά
δρομολογηθεί λεωφορείο για το χωήταν ικανοποιητική. Σιγά-σιγά όλο
ριό μας, την ημέρα της εορτής του
και περισσότεροι προσέρχονται στη
προστάτου μας Αγίου Βλασίου. Οι
Θεία Λειτουργία, ιδιαίτερα από τα
χιονοπτώσεις των προηγούμενων
Καλύβια και τους άλλους οικισμούς,
ημερών που συνεχίστηκαν και ανήκαι η εικόνα παύει να είναι αποκαρμερα της εορτής 11 Φεβρουαρίου,
διωτική. Διαβάζονται οι αρτοκλασίτις πρωινές ώρες, περιόρισαν στο
ες που και φέτος είναι αρκετές και
ελάχιστο την κάθοδό μας στο χωριό.
στη συνέχεια τις επιμελούνται οι
Ελάχιστοι τόλμησαν να κατέβουν
κ.κ. Αναστασόπουλος Θεμιστοκλής,
από την προηγουμένη, Παρασκευή
10 Φεβρουαρίου, και κάποιοι ανήμέλος του Δ.Σ. της Αδελφότητας,
μερα, το Σάββατο 11 του μηνός.
Κυριακούλης Γεώργιος του Αλεξίου
Ένας από τους τελευταίους ήταν
και Κανέλλος Χρήστος, που πάντα
και ο Γενικός Γραμματέας της Αδελπροσφέρονται και βοηθούν και μαφότητας κ. Ζωγράφος Χαράλαμπος
κάρι
να βοηθούν, γιατί οπωσδήποτε
Η εικόνα του Αγίου Βλασίου
με την σύζυγό του και μαζί τους
χρειάζονται χέρια και δεν υπάρχουν.
ήμασταν κι εγώ με την σύζυγό μου. Φύγαμε ενωρίς
Η Θεία Λειτουργία προχωρεί και στην κατάλληλη
το πρωί για να έχουμε χρόνο και να μην υποχρεωστιγμή μιλάει στο εκκλησίασμα ο ιερέας του Λευκαθούμε να τρέξουμε για να προφτάσουμε. Ιδιαίτερα
σίου παπα-Δημήτρης Σταθακόπουλος για τον προμετά την σήραγγα του Αρτεμισίου βρήκαμε, αρκετά
στάτη μας Άγιο Βλάσιο και παράλληλα και για τον
χιόνια, όμως τα μηχανήματα κρατούσαν ανοιχτό το
προστάτη του Λευκασίου Άγιο Δημήτριο, αντλώδρόμο και δεν δυσκολευτήκαμε καθόλου. Φτάσαμε
ντας τις γνώσεις του από την παράδοση, όπως μας
στις 9 και 30΄ το πρωί στο κέντρο του χωριού μας
τις έχουν μεταλαμπαδεύσει οι πρόγονοί μας, δεδοκι εκεί συναντήσαμε τις πρώτες δυσκολίες από το
μένου ότι κοινός είναι ο βίος των κατοίκων των δύο
χιόνι που ξεπερνούσε τα 20 εκατοστά. Από το αυτοχωριών Φίλια και Λευκασίου και δεδομένη η συμκίνητο πήγαμε κατευθείαν στην Εκκλησία.
μετοχή των μεν στις κοινωνικές εκδηλώσεις του δε
Για πρώτη φορά είδαμε τόσο άδεια την Εκκληκαι αντίστροφα.
σία μας, την ημέρα της εορτής του προστάτου μας.
Στο τέλος της Θείας Λειτουργίας οι ιερείς μας
Συλλειτουργούσαν οι ιερείς παπα-Θανάσης του
μύρωσαν και μας έδωσαν αντίδωρο, στο Νάρθηκα,
χωριού μας, παπα-Δημήτρης του Λευκασίου και
βγαίνοντας, μας περίμεναν οι αρτοκλασίες, απαραίπαπα-Δημήτρης Κωστόπουλος του Δρακοβουνίου
τητες πρωτίστως βέβαια για την ευλογία του ΑγίΑρκαδίας. Στο δεξιό ψαλτικό έψαλλαν ο ιεροψάλτης
ου μας, αλλά και για τις αναγκαίες θερμίδες για να
του Ιερού Ναού Αγίου Δημητρίου Κλειτορίας συαντιμετωπίσουμε το ψύχος και την παγωνιά που
μπατριώτης μας από το Λευκάσιο κ. Δημήτρουλας
μας περίμεναν έξω ακριβώς από την Εκκλησία μας.
Κων/νος, μία κυρία, ίσως η σύζυγός του, και ο νεΚαταφύγιον είναι το καφενείον με τη θαλπωρή της
αρός μαθητής, από το Λευκάσιο επίσης, Ντιόρλης
κεντρικής θέρμανσης, αλλά που είναι ανεπαρκές για
Θεόδωρος. Στο αριστερό ψαλτικό έψαλλαν οι αδελμια τέτοια ημέρα, αν και συγχωριανοί μας από τους
φοί Παλαιολόγος και Στυλιανός Παναγόπουλοι.
οικισμούς προτίμησαν οι περισσότεροι να μπουν
ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΕΣ
9
στα αυτοκίνητά τους και να φύγουν για τα σπίτια
τους.
Και φέτος παρών όπως πάντα, πολλά χρόνια
τώρα, ο συμπατριώτης μας κ. Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, με τη σύζυγο κα Μαίρη. Παρών και ο γιος
του αείμνηστου συμπατριώτη μας Βλασίου Βουρλή
Γιώργιος με τη σύζυγό του και τα δύο τους παιδιά,
ο μεγαλύτερος μάλιστα απήγγειλε το Σύμβολο της
Πίστεως (Πιστεύω) και την Κυριακή Προσευχή
(Πάτερ ημών).
Απών φέτος ο συμπατριώτης μας κ. Βλάσιος
Καραμάνος Δάσκαλος, που για πολλά-πολλά χρόνια
έρχεται από το Αίγιο με τη σύζυγό του κα Σοφία
με ταξί και επιστρέφουν αυθημερόν. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι ο χειμώνας τον φόβισε και δεν τόλμησε φέτος να ανέβει στα χιονισμένα Καλάβρυτα και
το χωριό μας Φίλια, όπως και πολλούς άλλους από
το Αίγιο, την Πάτρα, την Τρίπολη και ιδιαίτερα την
Αθήνα και την Αττική γενικότερα που βρίσκεται και
η πλειονότητα των Φιλιωτών, που ενώ άλλα χρόνια
έρχονταν, έστω και αυθημερόν, φέτος δεν το τόλμησαν! Και όσοι το τολμήσαμε, οι περισσότεροι, φύγαμε αυθημερόν, αν και η επομένη ήταν Κυριακή. Η
βαρυχειμωνιά μας υποχρέωσε να αναζητήσουμε την
ασφάλειά μας στα καταφύγιά μας, τα σπίτια μας,
στους τόπους διαμονής μας!
Να ευχηθούμε ολόψυχα σε όλους, παρόντες και
απόντες, να έχουμε την ευλογία του προστάτου μας
Αγίου Βλασίου, χρόνια πολλά σε όλους και ιδιαίτερα
στους εορτάζοντες και του χρόνου να είμαστε καλά
και με καλύτερες συνθήκες, ώστε να είμαστε παρόντες στην εορτή του προστάτου μας Αγίου Βλασίου
στο χωριό μας.
Ο Εορτασμός του Προστάτου μας Αγίου Βλασίου στην Αθήνα
και η κοπή της πίτας για το 2012
Η καλοκαιρινή ανάπαυλα της παρατεταμένης φετινής βαρυχειμωνιάς των τελευταίων ημερών του δεύτερου 10ήμερου
του Φεβρουαρίου, έδωσε την ευκαιρία
σε όλους τους Φιλιώτες που ζούμε στην
Αθήνα, τον Πειραιά και την Αττική εν
γένει, να γιορτάσουμε τον προστάτη μας
Άγιο Βλάσιο την Κυριακή 19 Φεβρουαρίου 2012
στον Ιερό Ναό της Αγίας Ειρήνης, στην οδό Αιόλου, και να κόψουμε την πίτα για το 2012 στο κέντρο «Σταθμός Μπαϊρακτάρη», στην οδό Μητροπόλεως, σύμφωνα με την Ανακοίνωση-Πρόσκληση
του Διοικητικού Συμβουλίου της Αδελφότητας.
Το Καταστατικό της Αδελφότητας ορίζει ο εορτασμός του προστάτου μας Αγίου Βλασίου στην Αθήνα
να γίνεται την αμέσως επόμενη Κυριακή της εορτής
του, είθισται όμως όταν η αμέσως επόμενη Κυριακή
είναι πολύ κοντά στην εορτή του, όπως φέτος που
ήταν η επόμενη ημέρα 12 Φεβρουαρίου, να μετατίθεται την μεθεπόμενη Κυριακή, προκειμένου να δίδεται
η ευκαιρία και σ’ αυτούς που κατεβαίνουν στο χωριό
μας για την εορτή του, να τους δίδεται η ευκαιρία να
επιστρέφουν και να παίρνουν και εκείνοι μέρος στον
εορτασμό και στην Αθήνα. Αυτό έγινε και φέτος.
Όπως συμβαίνει κάθε χρόνο, και μάλιστα όταν
έχει καλοκαιριά, έτσι και φέτος η Εκκλησία γέμισε
από κόσμο σε σημείο που έκαμε τους θαμώνες που
την έχουν συνηθίσει να είναι σχεδόν άδεια, να διερωτώνται ποιοι είμαστε εμείς που καταφέραμε να
10
την γεμίσουμε! Ο Ιερός Ναός της Αγίας
Ειρήνης είναι πανεπιστημιακός και οι
ακολουθίες μεταδίδονται από το Ραδιοφωνικό Σταθμό της Εκκλησίας της Ελλάδος, είθισται δε να τηρείται στο έπακρον
η εκκλησιαστική τάξη και η αρτοκλασία
να ψάλλεται μόνον στον Εσπερινόν, διότι
όμως η δική μας προσέλευση στον Εσπερινόν ήταν
πάρα πολύ περιορισμένη και με δεδομένη την οικονομική κρίση, το Διοικητικό Συμβούλιο της Αδελφότητας προτίμησε να παραλείψει την αρτοκλασία.
Όλοι όσοι πήραμε μέρος στη Θεία Λειτουργία
είχαμε την ευκαιρία να απολαύσουμε τόσο τον Λειτουργό Ιερέα, όσο και τον πρωτοψάλτη με το σύνολο των ιεροψαλτών του χορού που τον συνόδευαν,
οι νεαρότεροι των οποίων είναι σπουδαστές Εκκλησιαστικών Σχολών. Ήταν η Κυριακή των Απόκρεω
και τόσον η Αποστολική περικοπή, όσον και κυρίως
η Ευαγγελική περικοπή ήσαν μεστές περιεχομένου
και ο ιερέας βρήκε την ευκαιρία, με δεδομένο το πολυπληθές εκκλησίασμα, να κάνει ένα πολύ υψηλού
επιπέδου κήρυγμα.
Μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας και το
αντίδωρο, είχαμε την ευκαιρία να ανταλλάξουμε τις
καθιερωμένες ευχές μεταξύ μας και να τραβήξουμε
για το κέντρο όπου μας περίμενε ο καφές, η κοπή της
πίτας, η λαχειοφόρος αγορά και η πλούσια συνεστίαση, όλα προσφορά της Αδελφότητας, όπως γίνεται
χρόνια τώρα.
ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΕΣ
Η προσέλευση ήταν πέραν των προσδοκιών του
Διοικητικού Συμβουλίου. Το κέντρο κυριολεκτικά
γέμισε τόσον η αίθουσα του ισογείου, όσον και η
αίθουσα του πρώτου ορόφου και αυτό είναι το μειονέκτημα του συγκεκριμένου κέντρου, ότι ο χώρος
του δεν είναι ενιαίος και δεν μπορούμε να είμαστε
όλοι μαζί, αυτό είναι το αρνητικό του, όλα τα άλλα
είναι θετικά και είναι πολλά και γι’ αυτό το προτίμησε και φέτος το Διοικητικό Συμβούλιο.
Μετά τον καφέ και τα βουτήματα και αφού
είχαμε όλοι συγκεντρωθεί γεμίζοντας και στις δύο
αίθουσες, ο πρόεδρος της Αδελφότητας κ. Μητρόπουλος Γεώργιος ευχήθηκε χρόνια πολλά σε όλους
μας – καλή χρονιά και ο προστάτης μας Άγιος Βλάσιος να είναι εις βοήθεια όλων μας. Αναφέρθηκε στις
προσπάθειες που καταβάλλει η Αδελφότητα τόσο
για τον εξοπλισμό του Πνευματικού μας Κέντρου
στο χωριό μας με τα απαραίτητα τραπεζοκαθίσματα για τις κοινωνικές μας εκδηλώσεις, όσο και για
την εξεύρεση των απαιτούμενων χρημάτων για την
ανακαίνιση της πρόσοψης του νεκροταφείου του
χωριού μας, που το οφείλουμε τόσο στη μνήμη των
προγόνων μας, όσο και στη δική μας αξιοπρέπεια!
Αναφέρθηκε στη
λαχειοφόρο αγορά για
την κάλυψη έστω μέρους της δαπάνης για
την εκδήλωση και τα
δώρα που διέθετε και
αφού δόθηκαν οι λαχνοί στις δεσποινίδες
Μαρία Σπ. Ρηγοπούλου και Μαρία Παν.
Σταματοπούλου για
να τους διαθέσουν στους συνδαιτυμόνες, κάλεσε
τους ιεροψάλτες να ψάλουν τα καθιερωμένα τροπάρια και ακολούθως να κόψει την πίτα για το νέον
έτος 2012! Φέτος ήταν παρών και ο συμπατριώτης
μας πρωτοψάλτης της Ιεράς Μητροπόλεως Μεσογέας κ. Αθανάσιος Θεοδ. Βουρλής, καθηγητής της
Ιστορίας και
Θεολογίας των
εκκλησιαστικών ύμνων και
βυζαντινής εκκλησιαστικής
μουσικής της
Θεολογικής
Σχολής του
Πανεπιστημίου Αθηνών
ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΕΣ
μετά της συζύγου του και από κοινού με τον ιεροψάλτη συμπατριώτη μας κ. Ανδρέα Γκολφινόπουλο έψαλαν τα τροπάρια τόσον της 1ης του έτους
- Περιτομής του Κυρίου και Αγίου Βασιλείου, όσον
και του Αγίου Βλασίου προστάτου του χωριού μας
και της Αδελφότητας Φιλιωτών Καλαβρυτινών. Ο
Πρόεδρος έκοψε το πρώτο κομμάτι και ακολούθως
εκάλεσε και τα άλλα μέλη του Δ.Σ. και έκοψαν από
ένα κομμάτι. Τυχερός ήταν ο συμπατριώτης μας κ.
Παναγιώτης Κων.
Μπελέρης στον
οποίο δόθηκε το
καθιερωμένο κόσμημα-φυλακτό
με την εικόνα του
Αγίου Βλασίου,
δωρεά του συμπατριώτη μας κ.
Θεοδώρου Αθ. Χριστόπουλου, στη μνήμη της μητέρας του αείμνηστης Ξανθής Αθ. Χριστοπούλου.
Ας σημειωθεί ότι πέρυσι ο συμπατριώτης μας Παναγιώτης Μπελέρης κατασκεύασε και τοποθέτησε
την σιδερόπορτα στην ανατολική πλευρά του προαυλίου της Εκκλησίας του χωριού μας, δωρεά στη
μνήμη του πεθερού του αείμνηστου Κωνσταντίνου
Μάμαλη τόσον της οικογένειάς του, όσον και του
ιδίου! Ας είναι εις βοήθειάν του.
Μετά την κοπή της πίτας ακολούθησε η συνεστίαση με πλούσιους μεζέδες κρασιά και αναψυκτικά. Η εξυπηρέτηση ήταν άψογη και όλοι μείναμε
ευχαριστημένοι. Παράλληλα με το φαγητό συνεχίστηκε και η διάθεση των λαχνών και εισφορές στην
Αδελφότητα για τους σκοπούς της.
Ο συμπατριώτης μας ιατρός-χειρουργός, διευθυντής στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο Γεώργιος
Γεννηματάς, κατέθεσε τα πρώτα χρήματα για την
ανακαίνιση της πρόσοψης του νεκροταφείου του
χωριού μας. Ας τον μιμηθούμε και άλλοι προκειμένου το Διοικητικό Συμβούλιο της Αδελφότητας να
προχωρήσει στις αναγκαίες εργασίες ανακαίνισης.
Το κέντρο διέθετε και μικρή ορχήστρα και μετά
το φαγητό αρκετοί ήσαν εκείνοι που ξεφάντωσαν
κυριολεκτικά χορεύοντας παραδοσιακούς χορούς
τόσο του χωριού μας, όσο και από άλλα μέρη της
πατρίδας μας, νησιώτικα - ηπειρωτικά.
Γύρω στις 2 μ.μ. άρχισε η αποχώρηση ευχόμενοι
όλοι σε όλους Χρόνια Πολλά - Καλή Χρονιά και ο
Άγιος Βλάσιος να είναι εις βοήθεια όλων! Και του
χρόνου να είμαστε όλοι καλά!
11
Εορταστικές εκδηλώσεις
για την Eπέτειο της Εθνικής μας Παλιγγενεσίας
Κατά τα καθιερωμένα γιορτάστηκε και φέτος η
Επέτειος της Εθνικής μας Παλιγγενεσίας τόσο στην
Αθήνα από την Παγκαλαβρυτινή Ένωση, όσο και στην
περιοχή της Κατσάνας από το Δήμο Καλαβρύτων και
στους τοπικούς Συλλόγους.
Την Κυριακή 18 Μαρτίου 2012 γιορτάστηκε πανηγυρικά στην αίθουσα Τελετών της Αρχαιολογικής
Εταιρείας η έναρξη των επαναστατικών γεγονότων του
1821 από την Παγκαλαβρυτινή Ένωση, όπως συμβαίνει χρόνια τώρα, σε συνεργασία με την Περιφέρεια
Αττικής, το Δήμο Αθηναίων και τους Καλαβρυτινούς
Συλλόγους.
Μετά το πέρας της προσέλευσης των προσκεκλημένων, ακολούθησε η είσοδος της Σημαίας της Παγκαλαβρυτινής Ένωσης με τη συνοδεία φουστανελοφόρων και του συγκροτήματος του Καλαβρυτινού Δήμου Δελεάνη, που τραγούδαγε πατριωτικά τραγούδια.
Το πρόγραμμα της εορτής παρουσίασε στους προσκεκλημένους η αναπληρωτής Κοσμήτορας κα Μπαλασοπούλου. Το λόγο πήρε στη συνέχεια ο Πρόεδρος
της Παγκαλαβρυτινής Ένωσης κ. Κοσμάς Γεώργιος,
ο οποίος παρουσίασε τον ομιλητή της εκδήλωσης κ.
Ανδρέα Γεωργ. Παπαγεωργίου, Ιστορικό, Καθηγητή
Κλασικής Φιλολογίας και αναφέρθηκε στους παρισταμένους προσκεκλημένους και τους εκπροσώπους όσων
δεν μπόρεσαν να παραστούν αυτοπροσώπως και στη
συνέχεια κάλεσε στο βήμα τον ομιλητή, ο οποίος ανέπτυξε το θέμα: «Η Εθνική αφύπνιση του 1821 στην
περιοχή των Καλαβρυτινών και των Ελλήνων γενικότερα, ως προϋπόθεση εθνικής συνέχειας και αυτοτελούς
υπάρξεως».
Ακολούθησαν απαγγελίες και τραγούδια από το
συγκρότημα του κ. Δαλιάση και η εκδήλωση έκλεισε
με τον Εθνικό Ύμνο, ως προς το πρώτο της μέρος.
Ακολούθως επίσημοι και προσκεκλημένοι, εν πομπή, ακολουθώντας τη σημαία, μετέβησαν στην Πλατεία Συντάγματος, όπου ο Πρόεδρος της Παγκαλαβρυτινής Ένωσης, Δικηγόρος κ. Κοσμάς Γεώργιος κατέθεσε στεφάνι στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτου.
Η εκδήλωση έκλεισε και πάλι με την ανάκρουση
του Εθνικού μας Ύμνου από την παριστάμενη μπάντα
του Δήμου Αθηναίων.
Την ίδια ημέρα, Κυριακή 18 Μαρτίου, γιορτάστηκαν από το Δήμο Καλαβρύτων και τους τοπικούς
Συλλόγους τα επαναστατικά γεγονότα τόσον στην
Φροξυλιά, όσον και στην Χελωνοσπηλιά, παρουσία
των τοπικών αρχών, εκπροσώπων προσκεκλημένων και
κατοίκων της περιοχής της Κατσάνας.
12
Κύριο χαρακτηριστικό των εκδηλώσεων τόσο στην
Αθήνα, όσο και στην Φροξυλιά – Χελωνοσπηλιά, ήταν
η απουσία πολιτικών προσώπων και η μειωμένη προσέλευση λαού σε σχέση με άλλα χρόνια.
25η Μαρτίου 2012 στο Χωριό μας
Και φέτος στο Χωριό μας η επέτειος της Εθνικής
μας Εορτής της 25ης Μαρτίου, γιορτάστηκε κατά τα
καθιερωμένα. Μετά το πέρας της θείας Λειτουργίας
του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, ακολούθησε η καθιερωμένη δοξολογία επί τη απελευθερώσει του γένους
μας και μετά το αντίδωρο ακολούθησε το καθιερωμένο
τρισάγιο για την ανάπαυση των ψυχών όλων εκείνων
που έδωσαν και τη ζωή τους ακόμη για να είμαστε
ελεύθεροι και που τα ονόματά τους αναγράφονται στο
Ηρώον των πεσόντων.
Τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή και ακολούθησε η
κατάθεση στεφάνου από τον Πρόεδρο του Τοπικού
Συμβουλίου του Χωριού μας κ. Δαφαλιά Κωνσταντίνο
και η εκδήλωση έκλεισε με τον Εθνικό μας Ύμνο που
ψάλαμε όλοι οι παριστάμενοι, που δεν φτάναμε τους
τριάντα (30) όλοι μαζί άνδρες και γυναίκες. Ελάχιστοι
είχαμε κατέβει από την Αθήνα και από τους οικισμούς
συμμετείχαν ο Πρόεδρος κ. Δαφαλιάς Κων/νος και η
σύζυγός του Όλγα.
Στο καφενείο του κ. Κωστόπουλου κεραστήκαμε
από τον συμπατριώτη μας κ. Ηλία Κολητήρη, οδοντίατρο, που γιόρταζε την ονομαστική εορτή της μητέρας
του Αγγελικής και τα δικά του γενέθλια και του ευχηθήκαμε ολόψυχα χρόνια πολλά, τόσο στον ίδιο, όσο
και στη μητέρα του Αγγελική, και από τον Πρόεδρο κ.
Δαφαλιά, για την εθνική μας εορτή, όπως πάντα, χρόνια του πολλά! Χρόνια πολλά σ’ όλους μας και του
χρόνου να είμαστε όλοι καλά!
Φέτος οι μόνιμοι κάτοικοι του Χωριού μας ταλαιπωρήθηκαν ιδιαίτερα από τις εξαιρετικά δυσμενείς
καιρικές συνθήκες και ο αριθμός τους περιορίστηκε
πάρα πολύ. Ανοικτά παρέμειναν 10 σπίτια με δύο (2)
άτομα και 18 με ένα (1), σύνολον 38 και δύο (2) άτομα στο Μοναστήρι, σαράντα (40)! Άλλοι τόσοι, ήσαν
δεν ήσαν στους Οικισμούς! Στου Φίλια, που κάποτε αριθμούσε 1200-1300 άτομα! Με τον ερχομό της
Ανοίξεως, κάποιοι άρχισαν να επανακάμπτουν, και ο
καφετζής κ. Κωστόπουλος φρόντισε την καθαριότητα
του κέντρου του Χωριού μας, που είναι πραγματική
απόλαυση. Εύγε του!
ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΕΣ
17 Μαρτίου 1821, στην Αγία Λαύρα...
Ένα ανέκδοτο στοιχείο στο χρονικό του ξεσηκωμού του Γένους
Του κ. Άγγελου Δόξα
Πώς ξεκίνησε η Επανάσταση του 1821; Από ποιους; Και πότε ακριβώς; Στις 25 μαρτίου, στο μοναστήρι της Αγίας Λαύρας, από τους
κοτζαμπάσηδες του Μωριά και τον Παλαιών Πατρών Γερμανό – όπως το θέλει η επίσημη ιστορία; Από τον αρματωλό της Βοστίτσας Νικόλαο
Σολιώτη, όταν χτύπησε –πριν από τις 25 του μηνός– τους Τούρκους εισπράκτορες κατ’ εντολήν του Παπαφλέσσα, που ήθελε να εξαναγκάση
τους άρχοντες της Αχαΐας να ξεπεράσουν τον δισταγμό τους και να βγουν στο κλαρί. Και γιατί είχαν συγκεντρωθή στην Αγία λαύρα οι πρόκριτοι;
Εκατόν πενήντα τρία χρόνια έχουν περάσει από την μεγάλη χρονιά, αλλά σίγουρη απάντηση σ’ όλα αυτά τα ερωτηματικά δεν έχει δοθή. Στο
χρονικό που ακολουθεί, ο κ. Άγγελος Δόξας φέρνει σε φως ανέκδοτα στοιχεία, ύστερα από ενδελεχή μελέτη του αρχείου του Βάσου Φωτήλα, κατ’
ευθείαν απογόνου της ιστορικής οικογενείας των Καλαβρυτινών αρχόντων. Και προσδιορίζει μια νέα ημερομηνία: 17 Μαρτίου του 1821, στην
Αγία Λαύρα...
Ο καινούργιος Πασάς που ήρθε από την Πόλη στην
Τρίπολη, έστειλε και κάλεσε σε γενική συγκέντρωση
όλους τους άρχοντες και τους δεσποτάδες του Μωριά.
Η πρόσκληση αυτή φαινόταν εντελώς φυσική, γιατί ήταν
έθιμο κάθε νεοφερμένος Πασάς να καλή όλους τους χριστιανούς προεστούς της Πελοποννήσου στην Τρίπολη
για να γνωριστούν μαζί του και να πάρουν τις εντολές
του. Στη συγκέντρωση αυτή δινόταν επίσημος χαρακτήρας, οι προεστοί λογαριάζονταν φιλοξενούμενοι του
Πασά με πολλές περιποιήσεις και ταξίδευαν με τιμητική
συνοδεία από Τούρκους αξιωματικούς και ζαπτιέδες.
Την φορά όμως αυτή, 10 Μαρτίου 1821, η πρόσκληση του Πασά δεν έμεινε χωρίς υποψίες. Από τον
Γενάρη ακόμα, ο ερχομός του Παπαφλέσσα στην Πελοπόννησο, με επίσημη αποστολή από τους Φιλικούς
να οργανώση την Επανάσταση, είχε θορυβήσει τους
Τούρκους, γιατί ο Παπαφλέσσας ήταν ενθουσιώδης
και επιπόλαιος και δεν είχε την σύνεση να κρατήση την
μυστικότητα που ταίριαζε στην περίσταση ως που να
οργανωθή καλά ο Αγώνας. Οι κινήσεις λοιπόν του Παπαφλέσσα, το συνέδριο που έγινε στη Βoστίτσα, στο
σπίτι του Λόντου, στις 26 Ιανουαρίου, υπό την προεδρία του Παλαιών Πατρών Γερμανού και στο οποίο
συμμετέσχαν ο Παπαφλέσσας και οι άρχοντες, κάποιο
ξεθάρρεμα των αρματωλών απέναντι στους Τούρκους
και η μεταξύ Χριστιανών κοινολόγηση των αποφάσεων
της Φιλικής Εταιρίας σε συνδυασμό με τον ερχομό του
καινούργιου Πασά από την Πόλη, που ασφαλώς θα
έφερνε οδηγίες αυστηρής παρακολουθήσεως της καταστάσεως της Πελοποννήσου αν όχι και περιορισμού
των αρχόντων, έκανε πολλούς από τους καλεσμένους
στην Τρίπολη να ξεκινήσουν με κάποιο φόβο.
Οι άρχοντες και οι κληρικοί που πήραν πρόσκληση, ανάλογα με τις περιφέρειές τους, άλλοι τράβηξαν
κατ’ ευθείαν για την Τρίπολη κι άλλοι μαζεύτηκαν στα
Καλάβρυτα, όπου έφτασε και η στρατιωτική συνοδεία
που τιμητικά θα τους συνόδευε μέχρι την Τρίπολη. Τον
όμιλο αυτό αποτελούσαν πρόκριτοι από την Αχαΐα, την
Αιγιάλεια και τα Καλάβρυτα. Ήταν ο Ανδρέας Ζαΐμης,
ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΕΣ
ο Ανδρέας Λόντος, ο Ασημάκης Φωτήλας, ο Σωτήρης
Χαραλάμπης και ο Σωτήρης Θεοχαρόπουλος, μαζί με
τους επισκόπους Παλαιών Πατρών Γερμανό και Καλαβρύτων Προκόπιο. Όλοι αυτοί συγκεντρώθηκαν στα
Καλάβρυτα και με συνοδεία από ένα Τούρκο αξιωματικό και 12 ζαπτιέδες ξεκίνησαν για την Τρίπολη. Ήταν
όμως γραφτό –καθώς θα δούμε παρακάτω– να έχουν
περιπέτειες στο δρόμο, που όχι μόνο τους εμπόδισαν
να φθάσουν στην Τρίπολη, αλλά στάθηκαν αφορμή να
κηρυχθή η Ελληνική Επανάσταση στο μοναστήρι της
Αγίας Λαύρας νωρίτερα απ’ ό,τι λογαριαζόταν.
Κακά μαντάτα
Ο πρώτος σταθμός του ομίλου έγινε στο χάνι του
Δημόπουλου, που βρισκόταν στη διασταύρωση του
δρόμου των Καλαβρύτων με τον δρόμο της Βρώσταινας. Επάνω στην κουβέντα έμαθαν από τον Δημόπουλο πράγματα που θορύβησαν κυρίως τον Τούρκο
αξιωματικό. Ότι δηλαδή ο Χοντρογιάννης, γνωστός
αντάρτης της περιφερείας, κάλεσε τον συγχωριανό του
Γαλάνη, που είχε περάσει πριν δυο ώρες πάνοπλος από
το χάνι του Δημόπουλου, να συναντηθούν στη γέφυρα του Μπήμπαγα απ’ όπου θα περνούσε η συνοδεία.
Ο αξιωματικός φοβήθηκε ενέδρα των ανταρτών στη
γέφυρα, κι αφού ζήτησε από τον Δημόπουλο να του
δείξη άλλο δρόμο που να μην περνάη από κει, σήκωσε
τους άρχοντες και τους κληρικούς και τράβηξαν κατά
τα Μαζέϊκα καλύβια.
Κατά το σούρουπο έφτασαν έξω από το χωριό και
τον πρώτο που συνάντησαν σ’ ένα αλόνι ήταν ο γέρο-Νταφαλιάς. Σταμάτησαν και του ζήτησαν να τους
οδηγήση στο χωριό.
Ο Νταφαλιάς μόλις είδε την συνοδεία των αρχόντων τα ‘χασε και θανατική κρυάδα τον συγκλόνισε.
Εδώ και λίγη ώρα είχε μάθει μια τρομερή είδηση από
ένα παιδάκι δώδεκα χρονών, τον Κώστα Αντωνόπουλο,
που ερχόταν από την Τρίπολη και τον πληροφόρησε
ότι όλοι οι προεστοί και οι κληρικοί που φτάσανε στην
13
Τρίπολη, φυλακίστηκαν και επρόκειτο να τους κρεμάσουν, όπως έμαθε από τον θείο του τον επίσκοπο
Χριστιανουπόλεως την στιγμή που τον πιάσανε οι ζαπτιέδες για να τον πάνε κι αυτόν μαζί με τους άλλους
στη φυλακή.
Επόμενο ήταν, ύστερα απ’ αυτή την είδηση, να συμπεράνη ο γέρο-Νταφαλιάς τι τέλος περίμενε και τους
αρχόντους των Καλαβρύτων που ανύποπτοι πηγαίνανε
στην παγίδα που τους έστηνε ο Πασάς της Τριπολιτσάς. Φρίκη τον έπιασε όταν είδε με τη φαντασία του
τα κεφάλια των αρχηγών του Αγώνα στην κρεμάλα.
Και δεν σκεφτόταν τίποτε άλλο εκείνη τη στιγμή, παρά
πως, αψηφώντας τον εαυτό του, να τους σώση, γιατί
καταλάβαινε πως απ’ αυτόν κρεμόταν τώρα η σωτηρία
ή ο χαμός τους.
Απάντησε με προθυμία στις ερωτήσεις του Τούρκου αξιωματικού και μπήκε μπρος από τη συνοδεία για
να τους οδηγήση στα Καλύβια όπου θα περνούσαν τη
νύχτα τους και την άλλη μέρα το πρωί θα ξεκινούσαν
για την Τρίπολη.
Νύχτα αγωνίας
Σ’ όλο το δρόμο ο Νταφαλιάς βάδιζε σκυφτός και
συλλογιόταν με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να γλιτώσουν οι αρχόντοι. Όταν φτάσαν στα Μαζέϊκα ο Τούρκος αξιωματικός γύρεψε από τον Νταφαλιά να βρη ένα
μεγάλο σπίτι για όλη τη συνοδεία.
– Αφέντη μου, απάντησε ο Νταφαλιάς, όλα τα καλύβια είναι στην εξουσία σου. Μα εξόν από δυο νομάτους στο καθένα, δεν παίρνει άλλους. Κόπιασε να δης
πως είναι έτσι που στο λέω, κι εγώ το παίρνω πάνω μου
να σας βολέψω όλους.
Ο αξιωματικός, αφού άνοιξε μερικά καλύβια, παραδέχθηκε την άποψη του Νταφαλιά και τον άφησε να
τους βολέψη καθώς ήξερε. Ο Νταφαλιάς, αφού μοίρασε τους Τούρκους στα καλύβια, πήρε κατά μέρος τους
αρχόντους για να τακτοποιήση κι αυτούς και τους πήγε
στο καλύβι του Παπανικόλα. Τους έμπασε μέσα, έκλεισε την πόρτα, και κοιτώντας τους με αγωνία κατάματα
τους ρώτησε με σιγαλή και ξεσκισμένη φωνή:
– Πού πάτε, δεσποτάδες μου και αφεντάδες, πού
πάτε;
– Πάμε καλεσμένοι στον Πασά της Τριπολιτσάς,
απάντησε ο Χαραλάμπης.
– Ωχ... έκανε ο Νταφαλιάς.
Χτύπησε απελπισμένα το κεφάλι του με τα δυο του
χέρια και τους διηγήθηκε όσα ο μικρός Αντωνόπουλος
του ’χε πει. Οι αρχόντοι θορυβήθηκαν κι έμειναν άφωνοι. Ο επίσκοπος Γερμανός έλυσε πρώτος τη σιωπή.
– Πρέπει, είπε, να σκεφθώμεν αμέσως περί του
πρακτέου. Ο χρόνος είναι πολύτιμος και πάσα στιγμή
βαρύνει εις τα πεπρωμένα του Έθνους.
– Δέσποτά μου, να με συμπαθάς, αντίκοψε ο Νταφαλιάς, μα σκέψη άλλη δεν χωρά σε τούτη την περί-
14
σταση. Μόνο το πως να φύγετε το γρηγορώτερο και να
γυρίσετε στα Καλάβρυτα να σωθήτε.
Έγινε πάλι μιας στιγμής σιωπή κι ύστερα μίλησε ο
Ασημάκης Φωτήλας.
– Να φύγουμε το γρηγορώτερο. Είμαι της ίδιας
γνώμης με τον Νταφαλιά. Όχι τόσο για να σωθούμε,
όσο για να σώσουμε το Έθνος.
– Τι εννοείς; ρώτησε ο Ανδρέας Ζαΐμης.
– Εννοώ πως αναβολή δεν χωράει πια. Οι λόγγοι
αντιλαλούν τα θούρια του Ρήγα κι οι Τούρκοι ξυπνήσανε. Δεν μπορούμε πια να κρυβόμαστε. Κάθε αναβολή είναι λιποψυχία θανάσιμη που εκθέτει την πατρίδα
σε κίνδυνο και τον αγώνα σε καταστροφή. Δεν έχουμε
δικαίωμα ν’ αναβάλουμε περισσότερο.
– Μιλάς μου φαίνεται με τα μυαλά του Παπαφλέσσα.
– Μιλώ με τη φωνή της εθνικής συνείδησης. Πρέπει να γυρίσουμε στα Καλάβρυτα και να κηρύξουμε την
Επανάσταση.
– Εγώ λέω πως δεν πρέπει η καρδιά να τρέχη μπρος
από το μυαλό.
– Κάλλιο πουλάκι στο κλαρί παρά κλεισμένο στο
κλουβί, απάντησε στο Ζαΐμη ο Φωτήλας.
– Έστω, αλλά όταν ξυπνήσουν οι ζαπτιέδες το πρωί
και δεν μας βρούνε θα σφάξουνε όλους τους χωριάτες.
Μπροστά σ’ αυτό το αθώο αίμα που θα χυθή για να
γλυτώσουμε εμείς προτιμώ να πάμε στην Τρίπολη.
– Όσο γι’ αυτό μη νοιάζεστε, αρχόντοι μου, είπε
ο Νταφαλιάς. Έχω εγώ το σχέδιό μου. Θα πάω να
τυλίξω τα πέταλα των αλόγων σας με προβιές κι έτσι
χωρίς να κάνουν θόρυβο θα τα μαζέψουν οι υπηρέτες
σας στο Ραφτέϊκο αλώνι κι έπειτα κατά τα μεσάνυχτα
θαρθώ να σας οδηγήσω στ’ αλώνι και να φύγετε. Κι
όταν οι Τούρκοι ξυπνήσουν το πρωί, τους παίρνω εγώ
επάνω μου να τους πω πως κινήσατε με την αυγή για
την Τρίπολη, κι έτσι τους βάνω στο δρόμο χωρίς να
υποψιαστούν. Ναι, αφεντάδες μου, αφήστε αυτή τη
δουλειά σε μένα, γιατί εσείς πρέπει να σωθήτε για το
καλό της πατρίδας.
Τα επιχειρήματα του Νταφαλιά έπεισαν όλους, κι
έτσι αφού τύλιξε τα πόδια των αλόγων με προβιές και
τα μάζεψε στο Ραφτέϊκο αλώνι, έβαλε τον ψυχογιό του
Κάππο να φυλάη απ’ όξω από τις καλύβες των Τούρκων μη ξυπνήση κανείς. Και με την ψυχή στα δόντια
πήγε να ξεκινήση τους αρχόντους.
Η επικίνδυνη απόδραση
Μέσ’ στην απόλυτη σιωπή της νύχτας, που την
φώτιζε το φως του φεγγαριού, ένας ένας οι δεσποτάδες
και οι αρχόντοι μαζεύτηκαν στ’ αλώνι, καβαλίκεψαν κι
έφυγαν για το Καρνέσι, όπου κοιμήθηκαν στον πύργο
του Χαραλάμπη.
Μόλις χάθηκε και το τελευταίο άλογο μέσ’ στο
σκοτάδι της νύχτας, ο Νταφαλιάς πήγε να βρη τον
Κάππο, που φύλαγε καραούλι.
ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΕΣ
– Είναι τίποτις, Γιώργη; τον ρώτησε.
– Ροχαλίζουν του καλού καιρού, τα παλιόσκυλα.
Εσύ, τι έκανες, Θανάση, με τους αρχόντους;
– Δόξα νάχη ο Παντοδύναμος. Αλλά η δουλειά είναι από δω κι εμπρός. Να πέσης τώρα να κοιμηθής
γιατί θα ξυπνήσης τα χαράματα και θα τραβήξης το
δρόμο για την Τρίπολη. Κι όποιονε απαντήσης στο
δρόμο να κατεβαίνη προς τα δω θα του πης, αν τυχόν
τον συναντήσουν οι Τούρκοι και τον ρωτήσουν, να πη
πως οι δεσποτάδες με τους αρχόντους πάνε μπροστά
για την Τρίπολη.
Έτσι κι έγινε. Ο Κάππος ξεκίνησε τα χαράματα κι
ο γερο-Νταφαλιάς ξάπλωσε σαν το σκυλί έξω από το
καλύβι του Τούρκου αξιωματικού. Σαν πήρε η αυγή κι
έφεξε καλά, του χτύπησε την πόρτα δειλά δειλά.
– Αφέντη μου, του είπε, με στείλαν από τα χαράματα οι αρχόντοι να σε ξυπνήσω, μα λυπήθηκα να σ’
ανησυχήσω που κοιμόσουνα. Έτσι καβαλήσανε και σας
περιμένουν έξω από το χωριό.
μα δεν τον άφησε να γυρίση στο χωριό του. Τον έβαλε
να περπατάη μπροστά, μέχρι που πιο κάτω συναντήσαν
καλογέρους έξω από το Μετόχι κι ο αξιωματικός τους
έκανε την ίδια ερώτηση.
– Είναι κάμποση ώρα που περάσανε οι αρχόντοι
και να χτυπήσετε τ’ άλογά σας να τους προλάβετε για
να μη φτάσετε νύχτα στην Τριπολιτσά.
Ο αξιωματικός ησύχασε κι έδωσε την άδεια στον
Νταφαλιά να γυρίση στο χωριό του. Ο πρώτος που
αντίκρυσε μόλις έφτασε στα Μαζέϊκα ήταν ο ιπποκόμος του Χαραλάμπη που τον περίμενε με αγωνία. μόλις του είπε τα ευχάριστα νέα κινήσανε να πάνε στα
γρήγορα στο Καρνέσι όπου βρισκόντουσαν ακόμα οι
αρχόντοι. Γιομάτοι από χαρά αγκαλιάσανε τον Νταφαλιά κι αφού φάγανε για μεσημέρι στον πύργο του
Χαραλάμπη, καβαλήσανε για το μοναστήρι της Αγίας
Λαύρας απ’ όπου ήταν αποφασισμένο να δοθή το σύνθημα της Επαναστάσεως στις 25 Μαρτίου, ανήμερα
του Ευαγγελισμού.
Το κεφάλι του Νταφαλιά
Η επανάσταση αποφασίζεται
Ο Τούρκος άφρισε από το θυμό μου και τράβηξε
το σπαθί του να χτυπήση τον Νταφαλιά.
– Το κεφάλι μου είναι δικό σου, αφέντη μου, αν δεν
σου λέω την αλήθεια, είπε ο Νταφαλιάς γονατίζοντας
και σκύβοντας το κεφάλι.
Κάπως μαλάκωσε μ’ αυτά τα λόγια ο Τούρκος και
φώναξε τον τσαούση του να πη τους ζαπτιέδες να καβαλήσουν και να δέση τον Νταφαλιά στ’ άλογό του
και να τον πάρουνε μαζί τους μέχρι που να φανερωθή
αν έλεγε αλήθεια ή ψέματα.
Μόλις βγήκαν έξω απ’ το χωριό ψάξαν για τους αρχόντους μα ψυχή δεν φαινόταν.
– Θα σε σφάξω, άτιμε γκιαούρη, φώναξε λυσσασμένος ο αξιωματικός στον Νταφαλιά καθώς ήταν πισωκάπουλα δεμένος στο άλογο του τσαούση.
Συνέχισαν την πορεία τους και σε μια ώρα φτάσανε
στο μοναστήρι του Αγίου Αθανασίου. Ήταν 13 Μαρτίου 1821.
– Άγιε Θανάση μου, γλύτωσέ με... ψιθύρισε ο
κακόμοιρος ο Νταφαλιάς και σταυροκοπήθηκε στον
Άγιο πούχε και τ’ όνομά του.
Έξω από τον μύλο του μοναστηριού ήταν μαζεμένοι κάμποσοι χωριάτες για ν’ αλέσουν καλαμπόκι.
Μόλις είδαν τον Τούρκο αξιωματικό έπεσαν στο χώμα
να τον προσκυνήσουν. Τότε εκείνος τους ρώτησε αφρισμένος:
– Είδατε, μωρέ, τίποτε καβαλαρέους να περάσουν
από δω;
– Ναι, αφέντη, απάντησε ένας χωριάτης. Δεν πάει
πολλή ώρα που περάσανε δυο δεσποτάδες μαζί με τους
Καλαβρυτινούς άρχοντες.
Ο Θανάσης ο Νταφαλιάς άφησε έναν αναστεναγμό
ανακουφίσεως. Ο αξιωματικός διέταξε και τον λύσανε,
Τα ξαφνικά αυτά γεγονότα βιάζανε για μια πιο κοντινή ημερομηνία. Έτσι την άλλη μέρα, στις 14 Μαρτίου 1821, βρίσκουμε τους άρχοντες των Καλαβρύτων
μαζί με τον δεσπότη τους Προκόπιο και τον Παλαιών Πατρών Γερμανό να συσκέπτωνται στο μοναστήρι
της Αγίας λαύρας ταμπουρωμένοι κι αρματωμένοι για
κάθε ενδεχόμενο. Τρεις νύχτες κράτησαν οι συζητήσεις.
Τρεις νύχτες αγωνιώδεις κι αποφασιστικές για το ξεσκλάβωμα της Ελλάδος.
Ο Ανδρέας Ζαΐμης ήταν ο πιο επιφυλακτικός:
– Αδέρφια, δεν είμαστε έτοιμοι. Τα νησιά δεν έχουν
ειδοποιηθή και δεν πρέπει να δίνουμε πίστη στον Παπαφλέσσα. Φοβάμαι μην πάρουμε άδικα τον κόσμο
στο λαιμό μας και χαντακώσουμε τον Αγώνα από απερίσκεπτη βιασύνη.
– Ακριβώς επειδή ο Παπαφλέσσας μίλησε πολύ,
πρέπει να βιαστούμε, είπε ο Θεοχαρόπουλος. Γιατί οι
Τούρκοι μας πήρανε χαμπάρι και ποιος ξέρει αν αυτή
τη στιγμή το κεφάλι του Δεληγιάννη, του Καλαμογδάρτη, του Χριστιανουπόλεως και των άλλων δεν είναι στη κρεμάλα.
– Και τι να γίνεται ο Σισίνης; πρόσθεσε ο Λόντος.
Πολύ με κοστίζει το πως δεν ήρθε.
– Όπως και νάχουν τα πράγματα, λέω εγώ, είπε ο
Ασημάκης Φωτήλας, πίσω δεν έχει πλέον. Ο κόσμος
ολόκληρος θα μας θαυμάση που τα βάλαμε με το μεγάλο θεριό την Τουρκιά, θα μας λυπηθή και θα μας
βοηθήση.
– Έτσι και την άλλη φορά που μας ξεσήκωσε η Ρωσία με τον Ορλώφ και μας έταξε βοήθεια μας άφησε
μονάχους, είπε πάλι ο Ζαΐμης.
Αλλά τη συνομιλία τους διέκοψε ο ηγούμενος της
μονής Καλλίνικος. Άνοιξε την πόρτα και μπήκε φέρ-
ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΕΣ
15
νοντας ένα γράμμα που ήρθε με γραμματοφόρο από
τον Αγιολαυρίτη Ευγένιο που είχαν στείλει στην Πόλη
οι Καλαβρυτινοί άρχοντες για να πείση τον Σουλτάνο
μέσω του Πατριάρχου Γρηγορίου του Ε΄, ότι ο Μωριάς ησυχάζει. Το γράμμα ανοίχτηκε και το διάβασε ο
Σωτ. Χαραλάμπης προς τον οποίο και απευθυνόταν.
– Σκούρα τα πράγματα από την Πόλη. Έχουν σταλή οδηγίες να πιάσουν όλους τους προύχοντες του
Μωριά και να τους σκοτώσουν. Οι Τούρκοι δεν πείθονται με τίποτε και ο πάτερ Ευγένιος μας κάνει τη
σύσταση ό,τι είναι να κάνουμε, να το κάνουμε το γρηγορώτερο, γιατί καιρός για χάσιμο δεν υπάρχει πλέον.
Αλλά ο Γερμανός με την συντηρητικότητά του είχε
αντίθετη γνώμη.
– Μην ακούτε, λέγει, τους καλογήρους. Ενθυμηθήτε τας σφαγάς του 1769 και ας μη δώσωμεν και πάλιν
άσκοπον αιτίαν εις τον εχθρόν, αλλ’ ας μείνωμεν παραμερισμένοι δι’ ευνοϊκώτερον καιρόν.
– Και όμως ο καιρός είναι ευνοϊκός, απάντησε ο
Λόντος. Γιατί τώρα ακριβώς ο Σουλτάνος έχει την προσοχή του στα Γιάννενα, στον Αλή Πασά και στην κίνηση του Υψηλάντη στη Μολδοβλαχία.
Σηκώθηκε πάλι ο Ασημάκης Φωτήλας. Αυτήν τη
φορά ήταν αποφασισμένος για όλα. Πέταξε τη γούνα
του στο ντιβάνι και με μάτια που έλαμπαν από θετικότητα και με φωνή πειστική, είπε:
– Αρκετά εμακρύναμε τον καιρό. Οι Τούρκοι δεν
γελιούνται πλέον και δεν μας περιμένουν. Θα κόψουν
και τα δικά μας τα κεφάλια και όλων των Χριστιανών
και θα στείλουν τα γυναικόπαιδά μας στην Ανατολή.
Ας πιάσουμε λοιπόν τα άρματα και ο Θεός μαζί μας.
Απότομα τα πνεύματα μεταστράφηκαν. Ο Χαραλάμπης ενθουσιασμένος τον φίλησε κι ο Γερμανός
συμφώνησε ανεπιφύλακτα. Μια συγκίνηση απλώθηκε
σ’ όλων τα πρόσωπα. Η χαρά της ελευθερίας, η χαρά
της μεγάλης αποφάσεως και μαζί η συναίσθηση της ευθύνης και η ανάγκη συνετής και εντατικής δράσεως με
γενικό συντονισμό.
Οι πρώτες αποφάσεις παίρνονται αμέσως. Τα ντουφέκια του μοναστηριού αποφασίζεται να μεταφερθούν
τη νύχτα και να κρυφθούν στο Σουδενέϊκο δάσος κι από
κει να πάρουν τα μισά οι Πετιμεζάδες και τ’ άλλα μισά ο
Παναγιωτάκος Φωτήλας, γιος του Ασημάκη. Το κανόνι
του μοναστηριού ετοιμάζεται και οι χωρικοί καλούνται
για την άλλη μέρα, 17 Μαρτίου, εορτή του Αγίου Αλεξίου, να συγκεντρωθούν στο μοναστήρι όπου κάθε χρόνο
πανηγυριζόταν η γιορτή αυτή κι έτσι η συγκέντρωση δεν
θα μπορούσε να παρεξηγηθή από τον Αρναούτογλου,
τον Τούρκο βοεβόδα των Καλαβρύτων.
Κάτω η σκλαβιά!
Από τη χαραυγή τα σήμαντρα του μοναστηριού
άρχισαν να χτυπούν και πλήθος από τα γύρω χωριά
μαζεύτηκε στο μοναστήρι. Τελευταίοι ήρθαν οι Κερπινιώτες με τους Ροΐτες. Επικεφαλής ο Σαρδιλιανός
16
που κρατούσε τη σημαία με τους πέντε Αγίους. Την
Φιλική Εταιρία αντιπροσώπευε ο Ασημάκης Ζαΐμης.
Οι Τούρκοι δεν παρεξήγησαν την συγκέντρωση μια και
κάθε χρόνο γινόταν παρόμοιο πανηγύρι.
Μόλις η συγκέντρωση συμπληρώθηκε άρχισε η
Θεία Λειτουργία στο μοναστήρι, ενώ στο μεταξύ ο
ένας με τον άλλο μάθαιναν την μεγάλη απόφαση για
την κήρυξη της Επαναστάσεως. Μετά τη Λειτουργία
βγήκαν όλοι στην αυλή και κάτω από τον Ιστορικό
πλάτανο άρχισε η δοξολογία. Δεξιά είχε στηθή το λάβαρο της Αγίας Λαύρας και αριστερά η σημαία του
Ζαΐμη. Με την πιο ιερή συγκίνηση όλη η συγκέντρωση ατένιζε τα δύο αυτά σύμβολα της Πίστεως και της
Ελευθερίας. Και ύστερα από την δοξολογία ο Παλαιών
Πατρών Γερμανός γονάτισε και προσευχήθηκε για την
ευόδωση του Ιερού Αγώνα, που άρχιζε από κείνη τη
στιγμή. Όλοι γονατιστοί παρακολούθησαν την μυσταγωγία και μόλις ετελείωσε εκοινώνησαν των Αχράντων
Μυστηρίων, πρώτα οι άρχοντες και ύστερα οι άλλοι
που ήταν απάνω από χίλιοι.
Μοιράστηκαν έπειτα σε ομάδες για το μεσημεριανό
τους και, όπως γράφει ο Προηγούμενος της Λαύρας
Δαμασκηνός Αποστολίδης, «... ελλείψει σαρακοστιανών ο Αρχιεπίσκοπος Γερμανός είχε δώσει την άδειαν
να καταλύσουν το κρέας και η μονή παρέδωκεν ως θυσίαν αινέσεως 200 αμνούς...»
Ευθύς αμέσως οι μεν χωρικοί διαλύθηκαν, αφού
έλαβαν εντολές για τη στρατολογία τους, οι δε αρχηγοί
τράβηξαν ο καθένας στην περιφέρεια που είχε οριστή
για την πολεμική συγκέντρωση. Ο Ανδρέας Ζαΐμης
για Κερπινή, ο Χαραλάμπης για Κόρινθο, ο Θεοχαρόπουλος για Ζαρούχλα, ο Λόντος για Βοστίτσα, ο Παν.
Φωτήλας για το Λειβάρζι, ο Ασημάκης Φωτήλας για
Καλάβρυτα, ο επίσκοπος Προκόπιος για την Ακράτα,
ο επίσκοπος Γερμανός για Νεζερά όπου εστρατολόγησε τους Νεζερίτες και κατέβηκε στην Πάτρα στις 22
Μαρτίου και ύψωσε την σημαία της Επαναστάσεως
στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου, ντυμένος με χρυσοποίκιλτα άμφια κι ένα σπαθί στη ζώνη, κρατώντας με
το ένα χέρι τη σημαία και με το άλλο ευλογώντας το
πλήθος που οπλισμένο και γονατισμένο τον άκουε να
βροντοφωνή:
– Αναστήτωσαν οι Έλληνες!... Κάτω η δουλεία,
ζήτω η Ελευθερία!...
Μια ιαχή ενθουσιασμού σκέπασε την αναφώνησή
του. Κι οι ένοπλες εκρήξεις που σποραδικά είχαν αρχίσει
από τις 18 Μαρτίου άναψαν τη φωτιά της Επαναστάσεως σ’ όλο το Μωριά κι από κει σ’ όλη την Ελλάδα. Για
μια ακόμη φορά η αδίστακτη τόλμη κυριάρχησε πάνω
στη διστακτική λογική κι έδωσε τη νίκη στους επαναστάτες του Εικοσιένα και την λευτεριά στην Ελλάδα.
Άγγελος Δόξας
Περιοδικόν Επίκαιρα, τεύχος 294, Μάρτιος 1974
Αρχείο οικογενείας Δαφαλιά
Καλάβρυτα
ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΕΣ
Ντοκουμέντο φωτίζει το ρόλο του Παλαιών Πατρών Γερμανού
Δημοσίευμα γαλλικής εφημερίδας το 1821 αναφέρεται
στην έναρξη της ελληνικής επανάστασης
Ένα σημαντικό ντοκουμέντο, χρήσιμο στην
ιστορική έρευνα, ανασύρει από τα αρχεία των εφημερίδων η «Η» και το καταθέτει στο δημόσιο διάλογο που διεξάγεται σχετικά με τον τρόπο που
ξεκίνησε η επανάσταση του 1821.
Το ντοκουμέντο αυτό, είναι ένα δημοσίευμα μιας γαλλικής εφημερίδας στις 6 Ιουνίου του 1821. Πρόκειται για την εφημερίδα
«CONSTITUTINNEL» («Συνταγματική»),
που σε δημοσίευμά της στις 6 Ιουνίου 1821 δημοσιεύει την ομιλία που είχε εκφωνήσει ο Παλαιών Πατρών Γερμανού στο Μοναστήρι της Αγίας
Λαύρας στις 20 Μαρτίου του ίδιου χρόνου.
Του Ν.Π. ΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ
... Από το κείμενο της ομιλίας φαίνεται ότι ο
Γερμανός καλεί τον κλήρο και τους πιστούς να ξεσηκωθούν κατά των Τούρκων.
Το δημοσίευμα της εφημερίδας ανεσύρθη για
πρώτη φορά από τα γαλλικά αρχεία το 1987 μετά
από έρευνα που έκανε ο οικονομολόγος Κώστας
Σμυρνής που εκείνη την περίοδο έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι.
Η έρευνα αυτή έγινε κατόπιν υπόδειξης του
αείμνηστου ιδιοκτήτη-διευθυντή της εφημερίδας «Φωνή των Καλαβρύτων» Θάνου Τσαπάρα
ο οποίος μετά από μακροχρόνια δημοσιογραφική
έρευνα είχε εντοπίσει ότι μια γαλλική εφημερίδα
κάλυπτε με ανταποκρίσεις τα όσα συνέβαιναν στην
περιοχή μας το 1821, και του αείμνηστου Καλαβρυτινού δικηγόρου Βασίλη Μάρκου.
Για πρώτη λοιπόν φορά το ντοκουμέντο αυτό
δημοσιεύτηκε στη «Φωνή των Καλαβρύτων»
το 1987, όταν είχε τεθεί σε δημόσιο διάλογο,
η άποψη ότι η Επανάσταση του 1821 ξεκίνησε από την Καλαμάτα. Με το δημοσίευμα της
«CONSTITUTIONNEL» προσφερόταν ένα
σοβαρό επιχείρημα στην επικρατούσα ιστορική
άποψη ότι η Επανάσταση ξεκίνησε απ’ τα Καλάβρυτα.
Αυτό το ίδιο ντοκουμέντο που φωτίζει και
το ρόλο του Παλαιών Πατρών Γερμανού, ίσως
αποτελέσει χρήσιμο υλικό στα χέρια των ιστορικών ερευνητών και σήμερα που έχει ξεσπάσει ο
ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΕΣ
γνωστός θόρυβος σχετικά με το ποιος κήρυξε την
έναρξη του Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα.
Στα αρχεία της γαλλικής εφημερίδας εκτός του
κ. Σμυρνή είχε ανατρέξει και κάποιος υπάλληλος
της Ελληνικής πρεσβείας στο Παρίσι, ύστερα από
υπόδειξη του κ. Φίλιππα Σαρδελιάνου.
Όλες οι παραπάνω αναφορές και επεξηγήσεις
είναι απαραίτητες για λόγους δεοντολογίας. Η
«Ημέρα» σεβόμενη αυτούς τους κανόνες αισθάνεται την υποχρέωση να αναφερθεί σ’ αυτούς που
κόπιασαν για να βρεθεί αυτό το ντοκουμέντο. Άλλωστε σκοπός της «Η» δεν είναι να εγγράψει στο
ενεργητικό της μια ακόμη δημοσιογραφική επιτυχία, αλλά επαναφέροντας στη δημοσιότητα αυτό
το στοιχείο, να συμβάλει στο δημόσιο διάλογο
που ξεκίνησε με αφορμή το βιβλίο της Ιστορίας
που γράφτηκε ύστερα από πρωτοβουλία της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Αχαΐας (και ως γνωστόν
απ’ αυτό το βιβλίο ξεκίνησε ο θόρυβος σχετικά με
το ρόλο του Παλαιών Πατρών Γερμανού).
Με μια σύντομη αλλά εμπνευσμένη ομιλία που
είχε συχνές αναφορές στα Ιερά κείμενα της Ορθοδοξίας, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός κάλεσε από
την Αγία Λαύρα τον κλήρο και τους πιστούς να
ξεσηκωθούν κατά των Τούρκων. Αυτό αναφέρει
στην ανταπόκρισή της από την περιοχή μας η γαλλική εφημερίδα «CONSTITUTIONNEL» στις
6 Ιουνίου 1821.
Η ακριβής μετάφραση εκείνου του δημοσιεύματος, έχει ως εξής:
«“Συνταγματική” 6-6-1821 σελίδα 4.
ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ
Προσφώνηση του Γερμανού, Εξάρχου της
πρώτης Αχαΐας, Αρχιμανδρίτου Πατρών, στον
κλήρο και στους πιστούς της Πελοποννήσου, που
εκφώνησε στο μοναστήρι των κληρικών Λαύρα,
του όρους Βελιά στις 8΄ (20) Μαρτίου 1821.
Πολυαγαπημένοι μου αδελφοί, ο Κύριος, που
κτύπησε τους πατέρες μας και τα παιδιά τους, σας
αναγγέλλει, μέσον εμού, το τέλος των ημερών δακρύων και δοκιμασιών. Η Φωνή του είπε: Ότι θα
είσαστε το στέμμα της δόξας του και το διάδημα της βασιλείας του. Η Αγία Σιών δεν θα είναι
πια εγκαταλελειμμένη στη θλίψη (Ησαΐας 62.3).
17
Ο Ναός του Κυρίου, που χρησιμοποιήθηκε σαν
χώρος άθλιος, τα αγγεία της δόξας σύρθηκαν μέχρι
τη λάσπη (MACH. 2.8 9), θα πάρουν εκδίκηση.
Το χάος δημιούργησε το χάος (PS 41.8) το αρχαίο έλεος του Κυρίου (LAMENT DE JEREM
% Ι) θα πέσει πάνω στον λαό του.
Η ακάθαρτη φυλή των Τούρκων, εκάλυψε το
μέγεθος των αδικιών, η ώρα που θα απελευθερωθεί
η Ελλάδα έφθασε, σύμφωνα με τα λόγια του αιωνίου διωγμός των σκλάβων και ο υιός του Γένεσης
(Γένεσης 21.10). Αγαπηθήτε επί τέλους ελληνική
φυλή, δύο φορές φημισμένη από τους γονείς σας,
οπλισθήτε του ζήλου του ΘΕΟΥ, όπως ο καθένας
από εσάς ζώσθηκε το σπαθί, διότι είναι καλλίτερα
να πεθάνεις με τα όπλα στα χέρια παρά να δεις την
ντροπή του Αγίου Βήματος και της πατρίδας (PS,
44-4). Να πάρουμε τα σπαθιά μας κατά της δουλείας που καταπιέζει το κεφάλι μας (PS, 2.3) διότι
είμαστε οι κληρονόμοι του Θεού και συγκληρονόμοι του Ιησού Χριστού (PS, 8.17).
Η ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΛΑΥΡΑ
Άλλοι εκτός του Αρχιερέα σας θα σας μιλήσουν για την δόξα των προγόνων σας και εγώ σας
επαναλαμβάνω το όνομα του Θεού, στον οποίο
«οφείλουμε αγάπη πιο δυνατή και από τον θάνατο» (CANT. 8.6).
Aύριο, πίσω από το σταυρό, θα βαδίσουμε
προς την πόλη των Πατρών της οποίας το χώμα
αγιάσθηκε από το αίμα του δοξασμένου μάρτυρα
του Αποστόλου Αγίου Ανδρέα. Ο Κύριος θα ενθαρρύνει στα μέγιστα το κουράγιο σας για να προστεθεί δύναμη που θα σας δώσει ζωντάνια, σταματάτε την νηστεία, των τριών τελευταίων ημερών.
Στρατιώτες του σταυρού, είναι αυτό και μόνο το
κίνητρο του ουρανού που είσαστε καλεσμένοι να
υπερασπίσετε. Στο όνομα του Πατρός και του
Υιού και του Αγίου Πνεύματος να είσαστε ευλογημένοι και συγχωρημένοι από τις αμαρτίες σας».
Τρίτη 12 Ιανουαρίου 1999, «Η ΗΜΕΡΑ»
Αρχείο οικογένειας Δαφαλιά
Καλάβρυτα
Θεόδωρος Κολοκοτρώνης: Ο Γέρος του Μοριά
«Όταν αποφασίσαμε να κάμομε
την Επανάσταση, δεν εσυλλογισθήκαμε, ούτε πόσοι είμεθα, ούτε πως
δεν έχομε άρματα, ούτε ότι οι Τούρκοι εβαστούσαν τα κάστρα και τας
πόλεις, ούτε κανένας φρόνιμος μας
είπε: «που πάτε εδώ να πολεμήσετε
με σιταροκάραβα βατσέλα», αλλά ,
ως μία βροχή, έπεσε σε όλους μας
η επιθυμία της ελευθερίας μας, και
όλοι, και οι κληρικοί, και οι προεστοί, και οι καπεταναίοι, και οι πεπαιδευμένοι, και οι έμποροι, μικροί
και μεγάλοι, όλοι εσυμφωνήσαμε εις
αυτό το σκοπό και εκάμαμε την Επανάσταση».
Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο Γέρος του Μοριά. Ο ανεπανάληπτος
μέγας πολέμαρχος του ιερού Αγώνα, ο θρυλικός κλέφτης, η εξοχότερη πολεμική φυσιογνωμία της νεότερης ιστορίας μας. Μετά την αποτυχία της ορλωφικής
επανάστασης, η οικογένειά του αναγκάστηκε να φύγει
από το χωριό της το Λιμποβίσι της Καρύταινας, της
σημερινής Γορτυνίας, και να καταφύγει στη Μεσση-
18
νία. Τότε γεννήθηκε ο Κολοκοτρώνης, κάτω από ένα δένδρο, στο Ραμαβούνι Μεσσηνίας, τη Δευτέρα του
Πάσχα (5-4-1770). Πατέρας του
ήταν ο θρυλικός κλέφτης Κωσταντής, που σκοτώθηκε το 1780 κατά
την ηρωική έξοδο των Κολοκοτρωναίων από τον πύργο της Καστάνιτσας. Σκοτώθηκαν κι άλλοι πολλοί
τότε από το σόι τους. Ο δεκάχρονος
Θοδωρής γλίτωσε με τη μητέρα του
Ζαμπιά, το γένος Κωτσάκη, και με
το θείο του Αναγνώστη, που τους
πήρε για προστασία.
Αργότερα, το 1785, εγκαταστάθηκαν κοντά στο Λιοντάρι. Μα την
ίδια χρονιά οΘοδωρής, δεκαπέντε
χρονών παλικάρι, έγινε κλέφτης και
μετά αρματωλός στην επαρχία Λιονταρίου. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης με την παλικαριά, την αξιοσύνη
του και την εξυπνάδα του γλίτωνε από όλες τις παγίδες που του έστηναν οι Τούρκοι, για να τον ξεκάμουν.
Πατρογονικό ήταν το μίσος των Κολοκοτρωναίων
ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΕΣ
προς τον κατακτητή. Ποτέ δεν είχαν συμβιβαστεί με
την τυραννία, από την εποχή που ο Μωριάς έπεσε
στους Τούρκους. Γιατί οι ρίζες των Κολοκοτρωναίων
φτάνουν μέχρι και την Ενετοκρατία. Και μια και δεν
κατάφεραν να τον εξοντώσουν, τον έκαμαν από δυο
φορές αρματωλό στο Λιοντάρι και στην Καρύταινα
και τον αναγνώρισαν δερβέναγα του Μοριά (1787).
Τους μισθούς που έπαιρνε τότε, τους μοίραζε σ’ όλα
τα καπετανάτα του Μωριά.
Κάποτε όμως οι Τούρκοι θέλησαν να ξεπαστρέψουν την κλεφτουριά. Ο Σoυλτάνος υποχρέωσε τον
Πατριάρχη να εκδόσει αφοριστικό έγγραφο (1805),
όχι μόνο για τους κλέφτες, μα και για όσους τους
έκρυβαν και τους περιέθαλπαν. Και υποχρέωνε το
έγγραφο τους Ρωμιούς σαν καλούς ραγιάδες να τους
προδίδουν και να τους καταδιώκουν. Αλίμονο σ’
εκείνους που προσέφεραν προστασία στους επικηρυγμένους κλέφτες. Οι Τούρκοι σούβλιζαν ομαδικά
τους γιατάκηδες. Έτσι τους έλεγαν, όσους παρείχαν
άσυλο στους κλέφτες. Οι διωγμοί άρχισαν το Γενάρη
του 1806. Έπεσε μεγάλος φόβος. Όλοι φοβούνταν
το μαχαίρι του τυράννου και τις κατάρες του πατριαρχείου. Η κλεφτουριά δέχτηκε τέτοιο κτύπημα, που
δεν μπόρεσε να ξανασηκώσει κεφάλι μέχρι το 1821.
Άλλοι χάθηκαν κι άλλοι κατέφυγαν στα Επτάνησα. Ένας απ’ αυτούς ήταν και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, που κατέφυγε στη Ζάκυνθο τον Μάιο του
1806. Μα και πάλι δεν ησύχασε, μόνο με ένα καραβάκι και όπως αλλιώς μπορούσε πολεμούσε εναντίον
των Τούρκων με το ξέσπασμα του Ρωσοτουρκικού
πολέμου (1807). Ύστερα υπηρέτησε στον Αγγλικό
στρατό με το βαθμό του Ταγματάρχη. Κατάλοιπο της
υπηρεσίας εκείνης ήταν η γνωστή σ’ εμάς εντυπωσιακή περικεφαλαία.
Στη Φιλική Εταιρεία κατηχήθηκε από τον Αναγνωσταρά στη Ζάκυνθο (1818). Εκείνη την εποχή
έκανε τον ζωέμπορο και τον χασάπη, για να ζήσει την
οικογένειά του, γιατί από το 1816 δεν ήταν πια αξιωματικός των Άγγλων, αφού οι τελευταίοι διέλυσαν τα
Ελληνικά τάγματα μετά την ήττα του Ναπολέοντα.
Ο Κολοκοτρώνης είχε παντρευτεί είκοσι χρονών την
Κατερίνα Καρούτσου, της οποίας τον πατέρα, πρόκριτο Λιονταρίου, είχαν σκοτώσει οι Τούρκοι. Μ’
αυτήν είχε αποκτήσει τρεις γιους και δυο θυγατέρες.
Ζούσε ακόμα κι η μάνα του η Ζαμπία. Και ούτε πείνασε η οκταμελής οικογένειά του, ούτε ο ίδιος έγινε
βάρος σε κανέναν, αλλά εργαζόταν και εξοικονομούσε
τίμια το ψωμί τους. Τώρα πια περίμενε την ώρα του
σηκωμού.
Τον Γενάρη του 1821 από τη Ζάκυνθο πέρασε
στην Καρδαμύλη της Μάνης, όπου φιλοξενήθηκε
από τον πατρικό του φίλο Παν. Μούρτζινο. Συμφιλίωσε τους Μανιάτες και συνεργάστηκε με τον
ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΕΣ
Νικηταρά, τον Παπαφλέσσα, τον Αναγνωσταρά και
άλλους ενόψει της επανάστασης. Στο εξής η δράση
του είναι έντονη και συνεχής. Συμμετείχε στην κατάληψη της Καλαμάτας (23 Μαρτίου) και στη συνέχεια
πολιόρκησε την Τριπολιτσά, πιστεύοντας πως έπρεπε
να πέσει στα χέρια των Ελλήνων η πρωτεύουσα του
Μωριά, για να ορθοποδίσει ο αγώνας. Έτσι, παρά την
αντίθετη γνώμη του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και
άλλων, ξεκίνησε με 300 περίπου εναντίον της Τρίπολης, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο Παπαφλέσσας με τον Νικηταρά.
Η πρώτη μάχη του αγώνα δόθηκε από τον Κολοκοτρώνη έξω από την Καρύταινα (27 Μαρτίου),
όπου σκοτώθηκαν ή πνίγηκαν στον Αλφειό ποταμό
500 περίπου από τους Τούρκους, που τρέχανε για να
σωθούν στην Τρίπολη. Αλλά στη συνέχεια οι Τούρκοι
με γιουρούσια απωθούσαν τους Έλληνες, οι οποίοι
σκόρπιζαν εδώ κι εκεί, μαθημένοι στον κλεφτοπόλεμο, χωρίς να πειθαρχούν. Ο Κολοκοτρώνης, ύστερα
από πρόταση του Κανέλλου Δεληγιάννη, ανέλαβε να
οργανώσει τα γύρω από την Τρίπολη στρατόπεδα, να
εμπνεύσει πειθαρχία στα παλικάρια και να σκάψει λαγούμια. Αποτέλεσμα της στρατηγικής του Γέρου ήταν
να κερδίσουν οι Έλληνες λαμπρή νίκη στο Βαλτέτσι
(12-13 Μαΐου) και κατόπιν στα Δολιανά και στα
Βέρβενα. Ο κλοιός γύρω από την Τρίπολη άρχισε να
σφίγγει, οργανώθηκε και το στρατόπεδο των Τρικόρφων, έφτασε μετά και ο Δημήτριος Υψηλάντης και η
Τρίπολη έπεσε στα χέρια των Ελλήνων στις 23 Σεπτεμβρίου. Εκεί φάνηκαν οι οργανωτικές και στρατηγικές ικανότητες του Κολοκοτρώνη.
«Όταν έμβηκα εις την Τριπολιτσά, με έδειξαν τον
Πλάτανο εις το παζάρι όπου εκρέμαγαν τους Έλληνας. Αναστέναξα και είπα: Άϊντε, πόσοι από το σόγι
μου και από το έθνος μου εκρεμάσθηκαν εκεί», και
διέταξα και το έκοψαν».
Στη συνέχεια ήθελε να πάει στην Πάτρα, με την
ελπίδα ότι οι έγκλειστοι στο κάστρο Τουρκαλβανοί
θα παραδίδονταν, επειδή μόνο αυτόν εμπιστεύονταν.
Όμως, οι άρχοντες της Αχαΐας έγραψαν να μην πάει,
επειδή ανησυχούσαν από τις επιτυχίες των στρατιωτικών και ήθελαν να κάμουν κι εκείνοι κάτι. Ο Κολοκοτρώνης τελικά δεν πήγε, μια και απειλούσαν κιόλας,
με αποτέλεσμα η Πάτρα να παραμείνει στα χέρια του
εχθρού μέχρι το τέλος της επανάστασης. Έτσι φάνηκε
η ανικανότητα των πολιτικών στα πεδία της μάχης
και ο φθόνος, τον οποίο έτρεφαν προς τους στρατιωτικούς με τα λαμπρά κατορθώματά τους. Γιατί και
την επόμενη χρονιά έτρεξε στην πολιορκία της Πάτρας, αλλά η κυβέρνηση που είχε προκύψει από την
Α΄ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου, αντί να τον ενισχύσουν με κάθε τρόπο, του δημιουργούσαν προβλήματα και υπονόμευαν τη στρατηγική του, μέχρι που
19
έληξε άδοξα η πολιορκία της Πάτρας και ο Κολοκοτρώνης αποσύρθηκε προσωρινά στην Τρίπολη. Εν
τω μεταξύ είχε καταλάβει την Ακροκόρινθο, χωρίς να
νοιαστεί για όσα γίνονταν στην Επίδαυρο από τους
πολιτικούς κατά την Α΄ Εθνοσυνέλευση, που ενδιαφέρονταν μόνο για τα αξιώματα και τις υψηλές θέσεις.
Εκεί όμως όπου ο Κολοκοτρώνης δοξάστηκε σώζοντας την επανάσταση από τη στρατιά του Δράμαλη, ήταν τα Δερβενάκια (26-28 Ιουλίου 1822, Εφάρμοσε τη στρατηγική της καμένης γης στο Άργος και
ο Δράμαλης αποφάσισε να επιστρέψει στην Κόρινθο.
Και όμως ο Κολοκοτρώνης δεν πίστεψε τον προδότη
που ορκιζόταν πως ο Δράμαλης θα προχωρούσε για
την Τρίπολη. Ο Γέρος μάζεψε τα παλικάρια, τους μίλησε και τα έκανε να χλιμιντράνε σαν άλογα.
Ακολούθησε η λαμπρή νίκη στα Δερβενάκια, τη
στιγμή που οι πολιτικοί τρομοκρατημένοι είχανε μπει
στα καράβια, για να γλιτώσουν. Αυτή τη δόξα οι πολιτικοί την «αντάμειψαν» στη Β΄ Εθνοσυνέλευση του
Άστρους, χαρίζοντας το βαθμό του στρατηγού σε 50
ακόμη ανθρώπους, για να μειώσουν τονΚολοκοτρώνη. Είναι φανερό πως ο Μαυροκορδάτος και οι άλλοι
ανησύχησαν τόσο πολύ από τις συνεχείς επιτυχίες
των στρατιωτικών και του Κολοκοτρώνη ιδιαίτερα,
που δεν τους ενδιέφερε καλά καλά η πορεία του αγώνα όσο η προσωπική τους εξασφάλιση. Αποτέλεσμα
ήταν να ξεσπάσει ο εμφύλιος πόλεμος (1824), ο οποίος τόσο ζημίωσε την επανάσταση. Ο Κολοκοτρώνης
έχασε στον εμφύλιο το γιο τουΠάνο (13-11-1824)
και ο ίδιος, συντριμμένος από την απώλεια του γιου
του, παραδόθηκε στους εχθρούς του, οι οποίοι τον
φυλάκισαν στην Ύδρα (Φεβρ. 1825).Την εποχή εκείνη ξεμπάρκαραν τα στρατεύματα του Ιμπραήμ στο
Μωριά. Στη δύσκολη στιγμή ο Κολοκοτρώνης αποφυλακίστηκε, γιατί δεν υπήρχε άλλος τόσο ικανός ν’
αντιμετωπίσει το φοβερό εχθρό, ο οποίος κατέστρεφε
τον Μωριά και έσπερνε παντού τον πανικό. Ο λαός
κοίταζε πώς να γλιτώσει, εγκαταλείποντας χωριά και
πόλεις, και ο Κολοκοτρώνης πάσχιζε μέσα από πολλές
δυσκολίες να μαζέψει παλικάρια και να συγκροτήσει
στρατό. Αλλά δεν μπορούσε να κτυπήσει τον Ιμπραήμ και περιοριζόταν στην τακτική του κλεφτοπολέμου. Παράλληλα κοίταζε πώς να κρατήσει το ηθικό
του πληθυσμού. Γιατί ο κόσμος υπέκυπτε και δήλωνε
υποταγή στον Ιμπραήμ. Οπότε ο Γέρος έδωσε μάχη
και κατά του προσκυνήματος με το καλό και με το
άγριο «φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους».
«O Ιμπραΐμης μου επαράγγειλε μια φορά διατί
20
δεν στέκω να πολεμήσωμεν (κατά μέτωπον). Εγώ
του αποκρίθηκα, ας πάρη πεντακόσιους, χίλιους, και
παίρνω και εγώ άλλους τόσους, και τότε πολεμούμε, ή αν θέλη ας έλθη και να μονομαχήσωμεν οι δύο.
Αυτός δεν με αποκρίθηκε εις κανένα. Και αν ήθελε το
δεχθή το έκαμνα με όλην την καρδιάν, διότι έλεγα αν
χανόμουν, ας πήγαινα, αν τον χαλούσα, εγλίτωνα το
έθνος μου».
Ο Κολοκοτρώνης στάθηκε στο πλευρό του Καποδίστρια όπως και πολλοί άλλοι τίμιοι αγωνιστές και
πατριώτες (Νικηταράς, Πλαπούτας, Κανάρης κ.ά.π.).
Κι όμως λίγο αργότερα κατηγορήθηκε για συνωμοσία
κατά του θρόνου και της αντιβασιλείας, τον συνέλαβαν (Σεπτ. 1833) και τον φυλάκισαν στην Ακροναυπλία. Δικάστ ηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο με τον
Πλαπούτα, που είχε θεωρηθεί συνένοχος. Την απόφαση δεν υπέγραψαν οι έντιμοι δικαστές Γεώργιος
Τερτσέτης και Αναστάσιος Πολυζωίδης. Ο κόσμος
αγανάκτησε στην είδηση και οι ξένοι δεν τόλμησαν
να σκοτώσουν τους αγωνιστές. Η κατακραυγή του
πλήθους των απλών Ελλήνων ανάγκασε τον βασιλιά
Όθωνα – με το πρόσχημα του γιορτασμού της ενηλικίωσής του– να τους χορηγήσει αμνηστεία (Μάιος
1835). Ο Θ. Κολοκοτρώνης υπαγόρευσε τ’ απομνημονεύματά του στον Γεώργιο Τερτσέτη. Ο ίδιος ήξερε
να διαβάζει — αγαπούσε πολύ την ιστορία –, αλλά
με δυσκολία έγραφε. Το έργο του διακρίνεται για το
κοφτό ύφος και τη συντομία στην έκφραση και είναι
πολύτιμη ιστορική πηγή, για πολλούς λόγους, αλλά
και διότι όσους τον αδίκησαν και τον έβλαψαν τους
κρίνει μεγαλόψυχα χωρίς κανένα πάθος και χωρίς μνησικακία. Γι’ αυτό πιστεύεται ότι είναι γραμμένο αμερόληπτα.
Ο Κολοκοτρώνης υπήρξε ο κορυφαίος του μεγάλου Αγώνα και η συμβολή του στην υπόθεση της
ελευθερίας μοναδική και ασύγκριτη. Πέθανε στην
Αθήνα στις 4 Φεβρουαρίου 1843 σε ηλικία 73 ετών
από συμφόρηση. Τον έθαψαν στο Α΄ νεκροταφείο
της Αθήνας. Τα οστά του σήμερα βρίσκονται στο
Ηρώο της Τρίπολης, στο πεδίο του Άρεως.
Πηγές: Οδυσσέα Κουμαδωράκη, «Άργος το πολυδίψιον»
Εκδόσεις Εκ Προοιμίου, Άργος 2007. Φωτίου Χρυσανθόπουλου ή Φωτάκου, Πρώτου Υπασπιστού του Θ. Κολοκοτρώνη. «Βίοι Πελοποννησίων Ανδρών», Εν Αθήναις, εκ του
τυπογραφείου Π. Δ. Σακελλαρίου 1888 και η ΑΡΓΟΛΙΚΗ
ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ.
ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΕΣ
Νικηταράς
Ο Νικηταράς – Νικήτας Σταματελόπουλος, γεννήθηκε το 1781 στο χωριό Μεγάλη
Αναστασίτσα και όχι στο Τουρκολέκα απ’ όπου
η καταγωγή του. Ο πατέρας του Σταματέλλος
Τουρκολέκας ήταν αρματωλός στο Λιοντάρι.
Είχε παντρευτεί τη κόρη του προεστού στο
Άκοβο Αναστασίου Καρούτσου, η οποία ήταν
αδελφή της γυναίκας του Θόδωρου Κολοκοτρώνη. Ήταν λοιπόν ανεψιός του Γέρου του Μοριά.
Στα 1800 κατέφυγε στα Επτάνησα κυνηγημένος
από τους Τούρκους. Θέλησε να πάει να πολεμήσει με
τους Ρώσους εναντίον του Ναπολέοντα, δεν τον άφησε όμως ο Κολοκοτρώνης. Έφτασε όμως στη Νάπολη
αλλά δεν έλαβε μέρος στις μάχες διότι εν τω μεταξύ
ο Ναπολέων κατανίκησε τους εχθρούς του στο Αούστερλιτς.
Παντρεύτηκε όταν γύρισε πίσω στη πατρίδα τη
κόρη του κλεφτοκαπετάνιου Ζαχαριά Αγγελίνα, μετά
της οποίας απέκτησε τρία παιδιά.
Ο Νικηταράς δεν ήταν μόνο ο απαράμιλλος και
περίφημος ήρωας της Επανάστασης του 1821, ο ανιδιοτελής πατριώτης, ο τρόμος και ο φόβος των Τούρκων, ο ταχύτατος και ο απανταχού παρών καθ’ όλη τη
Επαναστατημένη Ελλάδα όπου τον ζητούσε η πολεμική ανάγκη. Επί πλέον ήταν ο στρατηγικός δεξιοτέχνης,
δημιουργός των απρόοπτων συμβάντων και τεχνασμάτων. Ήταν ο εν παντί επιτελικός νούς και βοηθός του
Κολοκοτρώνη. Ήταν βαθύ το αίσθημα ευγνωμοσύνης
προς τον θείο του ο οποίος είχε επιμεληθεί της αγωγής
του.
Τα τρομερά όπλα του ήσαν: Η καταπληκτική ταχύτητα του, ο πανικός, η ορμητική επίθεση, το τρομερό
σπαθί του, η στρατηγική και πολιτική προνοητικότητα, μέγα προσόν. Η φήμη των όπλων αυτών μεταξύ
των Τούρκων ήταν τόσο φοβερή, ώστε οι Τούρκοι με
το άκουσμα ή την ιδέα τους ότι έρχεται ο Νικηταράς,
ετρέποντο σε άτακτη φυγή. Στο ξίφος του μάλιστα
ορκίζονταν: Να με φάει το σπαθί του Νικηταρά αν
λέω ψέματα. Η τότε κυβέρνηση με έγγραφό της τον
απεκάλεσε Αχιλλέα των νέων Ελλήνων. Δεν είχε όμως
υμνητή τον Όμηρο αλλά τον Τσοπανάκο, τον λαϊκό
στιχουργό του αγώνα. Ο Κολοκοτρώνης, θαυμάζοντας
τον για τον πρωτοφανή ηρωισμό του και για τις μεγαλειώδεις αρετές του, τον έλεγε Αρχάγγελο Μιχαήλ και
Άγιο Γεώργιο.
Εδώ στη πέτρ’ ασάλευτος
ο στρατηγός Νικήτας
ο Τουρκοφάγος αθλητής
του γένους νέος ακρίτας.
ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΕΣ
Πάντ’ ανθισμένη ας την κρατά
την δάφνην των Ελλήνων
και στων πολέμων την ιερήν φωτιά
και στων κινδύνων.
Με την έκρηξη της Επανάστασης, στην
πρώτη μάχη που δόθηκε στο Βαλτέτσι της Αρκαδίας στις 12 - 13 Μαΐου 1821 (είχε προηγηθεί μια συμπλοκή στο Λεβίδι τον Απρίλη), ο
Νικηταράς που κρατούσε με 200 άντρες τα Δολιανά,
κατάφερε να αποκρούσει 6.000 Τούρκους που επιτίθεντο με πυροβολικό. Επειδή έπεσαν πολλοί Τούρκοι
από το χέρι του σ’ εκείνη τη μάχη, οι άντρες του τον
ονόμασαν Τουρκοφάγο. Διακρίθηκε και στις μάχες που
ακολούθησαν, όπου συνεργάστηκε με τον θείο του, κυρίως δε στην πολιορκία και την άλωση της Τρίπολης.
Μετά τη μάχη της Κλεισούρας στο Αγιονόρι στις
28 Ιουλίου 1822, δυό μέρες μετά τα Δερβενάκια, όλοι
οι καπεταναίοι και γυναικόπαιδα από τα γύρω χωριά,
έπεσαν με βουλιμία στη διανομή και αρπαγή λαφύρων.
Μόνο ένας δεν άπλωσε το χέρι του, δεν καταδέχτηκε
να πάρει τίποτα από τα πλούσια λάφυρα, ο Νικηταράς,
ο πρωτεργάτης της νίκης. Με φτάνει είπε, η Ελευθερία
της Πατρίδας. Οι στρατιώτες του με κόπο κατάφεραν
να πάρει σαν ενθύμιο ένα σπαθί και ένα άλογο. Αλλά
και αυτά δεν τα κράτησε για τον εαυτό του. Το σπαθί
το δώρησε αργότερα στον έρανο που έκανε η Πελοποννησιακή Γερουσία, το δε άλογο που ήταν μάλιστα
και κολοβό, το χάρισε στον Τσοπανάκο για να μπορεί ν’ ακολουθεί έφιππος τα παλικάρια στις μάχες. Ο
φτωχός Τσοπανάκος ευχαρίστησε τον Νικηταρά με το
ακόλουθο σατιρικό τετράστιχο:
Το δώρο σου Νικηταρά
Είν’ άλογο χωρίς ουρά
ή μου στέλνεις το κριθάρι
ή σου στέλνω το τομάρι.
Μετά την απελευθέρωση διορίστηκε σαν υπασπιστής του Καποδίστρια. Επί Όθωνα συκοφαντηθείς
κλείστηκε στις φυλακές της Αίγινας το 1839. Μετά
όμως, δια της προσωπικής απειλητικής επέμβασης του
Μακρυγιάννη, αποφυλακίστηκε. Ήταν όμως τυφλός,
έρημος και λησμονημένος. Εξ αιτίας των πολλών και
ανεκδιήγητων πολεμικών κακουχιών, των συνεχών ψυχικών συγκρούσεων με τις ανθρώπινες μικρότητες, πέθανε την 25ην Σεπτεμβρίου 1849 σε ηλικία 68 ετών,
ο ήρωας Νικηταράς. Η Πατρίδα τον θρήνησε και η
Ελληνική Ιστορία τον κατέγραψε στους αθάνατους.
Τον επικήδειο εκφώνησε ο Νεόφυτος Βάμβας, τον δε
επιτάφιο ο Παναγιώτης Σούτσος. Τον έθαψαν στο Α’
Νεκροταφείο Αθηνών, δίπλα στο Γέρο του Μοριά.
Πηγή: Διαδικτύακός τόπος «ΑΡΚΑΔΕΣ ΕΣΜΕΝ».
21
Ηρωικές μορφές της ΕΟΚΑ που έχυσαν το αίμα τους
για την απελευθέρωση και την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα
1. Γρηγόρης Αυξεντίου:
Μία από τις λαμπρότερες μορφές τού Απελευθερωτικού Αγώνα τού 19551959, εναντίον τής Αγγλικής κυριαρχίας, υιός του
Πιερή και της Aντωνούς
Αυξεντίου, γεννήθηκε την
22/2/1928 στο χωριό Λύση της Αμμοχώστου. Τα
ανδραγαθήματα των Ελλήνων Ηρώων συνέπαιρναν
τον μικρό Γρηγόρη και έτσι, η προσπάθεια του να
μπει στην σχολή Ευελπίδων, αποτέλεσε μια φυσική
εξέλιξη για τον πατριώτη νέο !
Αποτυγχάνει στις εισαγωγικές εξετάσεις της σχολής και κατατάσσεται στον Ελληνικό Στρατό. Ως
έφεδρος ανθυπολοχαγός φοιτά σε σχολή εφέδρων
αξιωματικών και υπηρετεί στα ελληνοβουλγαρικά
σύνορα. Μετά την απόλυσή του από τον Ελληνικό
Στρατό, επιστρέφει στην Kύπρο και εργάζεται μαζί
με τον πατέρα του στα οικογενειακά κτήματα.
Παράλληλα όμως, οργανώνεται στον Αγώνα,
η αρχή του οποίου βρίσκει τον Γρηγόρη υπαρχηγό
της ΕΟΚΑ με το ψευδώνυμο “Ζήδρος”. Παρά το
γεγονός ότι η ταυτότητα του έγινε αμέσως γνωστή
στους Άγγλους, η δράση του υπήρξε εντονότατη με
επιδρομές και ενέδρες. Υπήρξε ο πρώτος καταζητούμενος από τους Άγγλους, οι οποίοι τον επικήρυξαν
με το ποσό των 5.000 λιρών επειδή ανατίναξε αγγλικές περιουσίες. Μετά την επικήρυξη του καταφεύγει
στην οροσειρά τού Πενταδακτύλου. Εκεί μαθαίνει
στους αγωνιστές την χρήση των όπλων, καθώς και
τεχνικές ανταρτοπολέμου. Η δράση του ήταν πλούσια τόσο στον Πενταδάκτυλο όσο και στο όρος
Τρόοδος όπου κατέφυγε αργότερα.
Εντονότατες υπήρξαν όμως και οι προσπάθειες
των Άγγλων να τον συλλάβουν αλλά επιτυχώς ο ίδιος
και τα παλικάρια του διέφευγαν τον κίνδυνο. Στα τεχνάσματα που χρησιμοποιούσε ήταν και οι μεταμφιέσεις. Είτε ως Πατέρας Χρύσανθος στην Ιερά Μονή
Μαχαιρά, είτε ως άγγλος αξιωματικός κατάφερνε
να έρχεται ακόμα και σε επαφή με Άγγλους χωρίς
οι τελευταίοι να μπορέσουν να συνειδητοποιήσουν
ότι είχαν μπροστά τους τον θρυλικό σταυραετό του
Μαχαιρά.
Την 10/6/1955 παντρεύτηκε την μνηστή του
Βασιλική. Έμειναν μαζί μια ημέρα, χωρίστηκαν και
22
ξαναβρέθηκαν στις 6 Αυγούστου. Δεν ξαναβρέθηκαν
ποτέ πια.
Οι αρχές του 1957 τον βρίσκουν στην Ιερά
Μονή Μαχαιρά την οποία χρησιμοποιεί ως τόπο
ανταλλαγής πληροφοριών. Στα 1000 μέτρα περίπου
από την Μονή, ο ίδιος και οι άνδρες του δημιουργούν καταφύγιο. Στις 3 Μαρτίου τού 1957, έπειτα
από προδοσία ενός αγρότη, εντοπίζεται ο ίδιος και η
ομάδα του, που αποτελείται από τον Αυγουστή Ευσταθίου τον Αντώνη Παπαδόπουλο και τον Φειδία
Συμεωνίδη. Τότε ο Γρηγόρης έπεισε τους συναγωνιστές του να παραδοθούν, ενώ αυτός έμεινε και πολέμησε μόνος επί 10 ώρες τους εχθρούς. Σε προτροπές
των Άγγλων να παραδοθεί είχε μόνο μία απάντηση
να δώσει «Μολών Λαβέ». Παραμένει μόνος μέσα
στην τεχνητή σπηλιά αποφασισμένος να πολεμήσει
και να πεθάνει.
Η μάχη που επακολουθεί δεν δικαιώνει τις προσδοκίες των Άγγλων οι οποίοι είχαν φροντίσει να καλέσουν και δημοσιογράφους για να παρακολουθήσουν
την επικείμενη σύλληψη του υπαρχηγού της ΕΟΚΑ.
Τον απειλούν ότι θα τον κάψουν ζωντανό αλλά οι
απειλές τους πέφτουν στο κενό. Eνα από τα παλικάρια του Αυξεντίου, ο Αυγουστής Ευσταθίου, προτείνει στους Άγγλους να τον αφήσουν να μπει στην
σπηλιά ώστε να πείσει τον Αρχηγό του να παραδοθεί. Οι Άγγλοι δέχονται. Ο Αυγουστής μπαίνει στην
σπηλιά, αρπάζει ένα αυτόματο και φωνάζει “ελάτε,
είμαστε δυο τώρα”. Συγκλονιστικές στιγμές μεγάλων
Ανδρών…Ακόμα μια προσπάθεια των άγγλων να
πλησιάσουν την σπηλιά αποτυγχάνει. Αποτυγχάνει
όμως και η προσπάθεια εξόδου των 2 παλικαριών.
Μετά από 9 ώρες πολιορκίας και υπό τα βλέμματα των δημοσιογράφων που ανυπομονούν, οι Άγγλοι
αποφασίζουν να κάψουν ζωντανούς τους 2 ήρωες.
Αφού ρίχνουν βενζίνη μέσα στο κρησφύγετο πετούν
μια εμπρηστική χειροβομβίδα και το κρησφύγετο
φλέγεται. Ο Αυγουστής μισοκαμένος πετάγεται έξω
και παραδίδεται. Ο Αυξεντίου όμως παραμένει μέσα.
Οι Άγγλοι πίστεψαν πλέον ότι ήταν νεκρός. Δεν ήταν
όμως ακόμα…Φλεγόμενος και με το αυτόματο στο
χέρι πετάγεται από το κρησφύγετο και ρίχνει την τελευταία του χειροβομβίδα. Εκεί θα πέσει νεκρός από
τα πυρά των Άγγλων. Εκεί, έξω από το κρησφύγετό
του θα τον σκεπάσει η αιώνια δόξα. Παρά το ότι
ήταν πλέον νεκρός, η Αγγλική Διοίκηση του νησιού
δεν επέτρεψε την ταφή του σε κανονικό κοιμητήΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΕΣ
ριο. Ενταφιάσθηκε στα «Φυλακισμένα Μνήματα»,
δηλαδή στο κοιμητήριο των Κεντρικών Φυλακών
Λευκωσίας.
Την Τρίτη 5 Μαρτίου 1957, όλες οι πρωινές
Αθηναϊκές εφημερίδες έγραψαν:
«ΛΕΥΚΩΣΙΑ, 4/3/1957. ( Ιδ. Υπ. ) - Ο Γρηγόρης Αυξεντίου, φερόμενος ως υπαρχηγός της ΕΟΚΑ
και υπασπιστής του αρχηγού της Διγενή, εφονεύθη
προχθές, αφού πολέμησε ηρωικώς επί δέκα ολόκληρες ώρες, μόνος αυτός εναντίον ισχυρών βρετανικών
δυνάμεων, στην περιοχή του όρους Τρόοδος σε μια
σπηλιά πλησίον της Μονής Μαχαιρά. Η μάχη διεξήχθη υπό τις ακόλουθες συνθήκες. Οι δυνάμεις ασφαλείας είχαν την πληροφορία ότι στη Μονή Μαχαιρά
εκρύπτετο ο καταζητούμενος αυτός πατριώτης, ο
οποίος είχε επικηρυχθεί αντί 5.000 λιρών στερλινών.
Τις απογευματινές ώρες του Σαββάτου απόσπασμα
του βρετανικού στρατού από 60 άνδρες εκινήθη
προς την Μονή, την οποία και εκύκλωσε για να συλλάβει τον καταδιωκόμενο αγωνιστή. Οι Βρετανοί
στρατιώται ανεστάτωσαν κυριολεκτικώς την Μονή
και έθεσαν υπό κράτησιν όλους τους μοναχούς, περιλαμβανομένου και του Ηγουμένου, τους οποίους
και εκακοποίησαν για να τους αποσπάσουν πληροφορίες περί του ακριβούς σημείου όπου εκρύπτετο
ο Αυξεντίου. Κανείς όμως μοναχός δεν είπε τίποτα.
Κατά την διάρκεια της ερεύνης στην περιοχή γύρω
από το μοναστήρι, οι Βρετανοί στρατιώται ανεκάλυψαν μια σπηλιά κρυμμένη μέσα σε θάμνους. Λέγεται ότι κάποιος βοσκός τους έδωσε την πληροφορία
ότι μέσα στην σπηλιά ήταν κρυμμένος ο Αυξεντίου.
Αμέσως οι βρετανικές δυνάμεις εκύκλωσαν την σπηλιά και εκάλεσαν τον Αυξεντίου να παραδοθεί. Ο επί
κεφαλής του βρετανικού αποσπάσματος ανθυπολοχαγός Μίντλεντον πλησίασε την είσοδο της σπηλιάς
και εφώναξε : « Ρίξε τα όπλα σου και παραδώσου,
αλλιώς θα επιτεθούμε «. Κάποιος απήντησε : « Καλά
παραδιδόμαστε «Τέσσερες άνδρες βγήκαν έξω, δυο
από αυτούς επικηρυγμένοι με 5.000 λίρες, όπως και
ο Αυξεντίου. Ο Αυξεντίου δεν ήταν μεταξύ αυτών.
Ο ανθυπολοχαγός Μίντλεντον τον εκάλεσε και πάλιν
να παραδοθεί, αλλά έλαβε την υπερήφανη απάντησιν
« Μολών λαβέ «.Αμέσως, τέσσερις άνδρες όρμησαν
μέσα στην σπηλιά. Ο ηρωικός μαχητής της κυπριακής ελευθερίας τους υπεδέχθη με καταιγισμόν πυρός.
Oι τρεις από τους τέσερες Βρετανούς, οι οποίοι είχαν ελπίσει ότι θα εισέπραττον την επικήρυξιν του
Αυξεντίου βγήκαν αμέσως έντρομοι, ενώ ο τέταρτος,
τραυματισμένος στο στήθος κατέπεσε στο έδαφος,
για να υποκύψει λίγες ώρες αργότερα στα τραύματά
του. Ο επί κεφαλής των βρετανικών δυνάμεων ανθυΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΕΣ
πολοχαγός Μίντλεντον εζήτησε αμέσως ενισχύσεις,
οι οποίες και κατέφθασαν με τα ελικόπτερα. Η μάχη
συνεχίσθη έτσι επί 10 ολόκληρες ώρες, κατά την διάρκειά της δε οι Βρετανοί εχρησιμοποίησαν μεταξύ
των άλλων δακρυγόνες βόμβες. Μπροστά στο αλύγιστο θάρρος του Αυξεντίου και αφού προηγουμένως
έκαναν χρήσιν όλων των ειδών των όπλων, οι Βρετανοί στρατιώται έρριψαν μέσα στην σπηλιά βόμβες
πετρελαίου. Τεράστιες φλόγες εκάλυψαν το σπήλαιο
για να τυλίξουν σε λίγο το κορμί του ηρωικού πατριώτη. Η μάχη ετελείωσε στις 2 η ώρα την νύκτα. Το
πτώμα του Αυξεντίου ανευρέθη απηνθρακωμένο. Ο
Αυξεντίου ήταν ηλικίας 29 ετών, το επάγγελμά του
δε ήταν σοφέρ ταξί. Στον κατάλογο των καταζητουμένων από τους Άγγλους, ήταν εγγεγραμμένος δεύτερος μετά τον στρατηγό Γρίβα.»
23
Τι σημαίνει Έλληνας και πώς έγινε σήμερα...
Ο φιλόσοφος Φρειδερίκος Νίτσε, προχωρώντας πολύ πιο μπροστά από την εποχή του, δίνει μία ξεχωριστή
απάντηση στο βιβλίο του με τίτλο «Η Γέννηση της Τραγωδίας» (1872) και συγκεκριμένα στο κεφάλαιο 15.
«Αποδεδειγμένα σε κάθε περίοδο της εξέλιξής του ο δυτικοευρωπαίος πολιτισμός προσπάθησε να απελευθερώσει τον εαυτό του από τους Έλληνες. Η προσπάθεια αυτή είναι διαποτισμένη με βαθύτατη δυσαρέσκεια, διότι
οτιδήποτε κι αν δημιουργούσαν, φαινομενικά πρωτότυπο και άξιο θαυμασμού, έχανε χρώμα και ζωή στη σύγκρισή του με το ελληνικό μοντέλο, συρρικνωνότανε, κατέληγε να μοιάζει με φθηνό αντίγραφο, με καρικατούρα.
Έτσι ξανά και ξανά μία οργή ποτισμένη με μίσος ξεσπάει εναντίον των Ελλήνων, εναντίον αυτού του μικρού
και αλαζονικού έθνους, που είχε το νεύρο να ονομάσει βαρβαρικά ό,τι δεν είχε δημιουργηθεί στο έδαφός του.
Κανένας από τους επανεμφανιζόμενους εχθρούς τους δεν είχε την τύχη να ανακαλύψει το κώνειο, με το οποίο θα
μπορούσαμε μία για πάντα να απαλλαγούμε απ’ αυτούς. Όλα τα δηλητήρια του φθόνου, της ύβρεως, του μίσους
έχουν αποδειχθεί ανεπαρκή να διαταράξουν την υπέροχη ομορφιά τους.
Έτσι οι άνθρωποι συνεχίζουν να νιώθουν ντροπή και φόβο απέναντι στους Έλληνες. Βέβαια, πού και πού,
κάποιος εμφανίζεται που αναγνωρίζει ακέραιη την αλήθεια, την αλήθεια που διδάσκει ότι οι Έλληνες είναι οι
ηνίοχοι κάθε επερχόμενου πολιτισμού και σχεδόν πάντα τόσο τα άρματα, όσο και τα άλογα των επερχόμενων
πολιτισμών είναι πολλής χαμηλής ποιότητας σε σχέση με τους ηνίοχους, οι οποίοι τελικά αθλούνται οδηγώντας
το άρμα στην άβυσσο, την οποία αυτοί ξεπερνούν με αχίλλειο πήδημα».
Πριν το Νίτσε όμως ο Φρειδερίκος Σίλερ, ποιητής και συγγραφέας γεννημένος στη Βυτεμβέργη της Γερμανίας το 1759, επίασε το ίδιο θέμα με το δικό του τρόπο, αφού άλλωστε υπήρξε ο πρώτος μεγάλος εκπρόσωπος
του ρομαντικού κινήματος.
«Καταραμένε Ἐλληνα!
Όπου να γυρίσω τη σκέψη μου, όπου και να στρέψω την ψυχή μου, μπροστά μου σε βλέπω, σε βρίσκω.
Τέχνη λαχταρώ, Ποίηση, Θέατρο, Αρχιτεκτονική, εσύ μπροστά πρώτος και αξεπέραστος.
Επιστήμη αναζητώ, Μαθηματικά, Φιλοσοφία, Ιατρική, κορυφαίος και ανυπέρβλητος.
Για Δημοκρατία διψώ, Ισονομία και Ισότητα εσύ μπροστά μου ασυναγώνιστος και ανεπισκίαστος.
Καταραμένε Έλληνα, καταραμένη γνώση...
Γιατί να σε αγγίξω;
Για να αισθανθώ πόσο μικρός είμαι, ασήμαντος, μηδαμινός;
Γιατί δεν με αφήνεις στη δυστυχία μου και στην ανεμελιά του;»
Από π. ΚΑΝΕΛΛΟ ΦΕΡΤΑΚΗ – Πάτρα
Από τή ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΔΙΑΚΟΝΙΑ ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΙΑ,
ΕΤΟΣ ΛΓ΄ ΠΕΡΙΟΔΟΣ Γ΄, ΙΑΝ.-ΦΕΒΡ. 2012, ΑΡ. ΦΥΛΛΟΥ 376
Γεώργιος Σουρής (1853-1919)
Ποιός είδε κράτος λιγοστό
σ’ όλη τη γη μοναδικό,
εκατό να εξοδεύει
και πενήντα να μαζεύει;
Όλα σ’ αυτή τη γη μασκαρευτήκαν
ονείρατα, ελπίδες και σκοποί,
οι μούρες μας μουτσούνες εγινήκαν
δεν ξέρομε τί λέγεται ντροπή.
Σουλούπι, μπόϊ, μικρομεσαίο,
ύφος του γόη, ψευτομοιραίο.
Λίγο κατσούφης, λίγο γκρινιάρης,
λίγο μαγκούφης, λίγο μουρντάρης.
Να τρέφει όλους τους αργούς,
να ‘χει επτά Πρωθυπουργούς,
ταμείο δίχως χρήματα
και δόξης τόσα μνήματα;
Σπαθί αντίληψη, μυαλό ξεφτέρι,
κάτι μισόμαθε κι όλα τα ξέρει.
Κι από προσπάππου κι από παππού
συγχρόνως μπούφος και αλεπού.
Και ψωμοτύρι και για καφέ
το «δε βαριέσαι» κι «ωχ αδερφέ».
Ωσάν πολίτης, σκυφτός ραγιάς
σαν πιάσει πόστο: δερβέναγας.
Να ’χει κλητήρες για φρουρά
και να σε κλέβουν φανερά,
κι ενώ αυτοί σε κλέβουνε
τον κλέφτη να γυρεύουνε;
Θέλει ακόμα –κι αυτό είναι ωραίο–
να παριστάνει τον ευρωπαίο.
Στα δυο φορώντας τα πόδια που ’χει
στο ’να λουστρίνι, στ’ άλλο τσαρούχι.
Δυστυχία σου, Ελλάς,
με τα τέκνα που γεννάς!
Ω Ελλάς, ηρώων χώρα,
τί γαϊδάρους βγάζεις τώρα;
24
ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΕΣ
Τα Οικονομικά μας
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΡΟΣΦΟΡΩΝ
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ
Αρ. ΑΠΟΔ. ΠΟΣΟ
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ
Αρ. ΑΠΟΔ. ΠΟΣΟ
Από μεταφορά: 1.670
1. Γεώργιος Ντουφεξής (Πάτρα)
1472 300
(100 ευρώ υπέρ Αδελφότητας, 100 υπέρ Αγ. Βλασίου & 100 υπέρ
Αγ. Αθανασίου)
2. Κωνσταντίνος Δουφεξής (Δράμα)
1473 100
(40 ευρώ υπέρ Αδελφότητας, 30 υπέρ Αγ. Βλασίου & 30 υπέρ Αγ.
Αθανασίου)
3. Ιωάννης Παπαδημητρόπουλος (Αθήνα)
1474 50
4. Βλάσιος Δημητρακόπουλος (Πάτρα)
1476 60
(30 ευρώ υπέρ Αδελφότητας, 30 υπέρ Αγ. Βλασίου)
5. Αθανάσιος Δημητρακόπουλος (Αθήνα)
1477 60
(30 ευρώ υπέρ Αδελφότητας, 30 υπέρ Αγ. Αθανασίου)
6. Θεόδωρος Θεοδωρακόπουλος (Μεταμόρφωση) 1478 150
(50 ευρώ υπέρ Αδελφότητας, 50 υπέρ Αγ. Βλασίου & 50 υπέρ Αγ.
Αθανασίου, εις μνήμην Αμαλίας Καραμάνου)
7. Τρισεύγενη Σπυροπούλου (Κορυδαλλός)
1479 100
8. Άννα Σπυροπούλου (Κορυδαλλός)
1480 100
9. Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος (Κορυδαλλός)
1481 100
10. Γεωργία Μαχαίρα - Τρούπου (Κ. Ηλιούπολη) 1482 20
11. Ιερ. Δημήτριος Σταθακόπουλος (Λευκάσιο) 1483 20
12. Ιωάννα Καραθανάση
1484 50
(Για το εκκλησάκι των Αγίων Θεοδώρων Φιλίων)
13. Αθανάσιος & Βασίλειος Κ. Καραθανάσης
1485 50
14. Κωνσταντίνος Καραθανάσης
1486 20
(υπέρ Αγ. Αθανασίου)
15. Αθανασία Κουλούκη (Αμφιάλη)
1487 20
16. Ιωάννης Καρακωνσταντής (Αθήνα)
1488 50
17. Αγγελική Κοζακοπούλου
1489 20
18. Αθανασία Δεμέστιχα
1490 40
(υπέρ Αδελφότητας 20 ευρώ, υπέρ Αγ. Αθανασίου 20 ευρώ)
19. Ασπασία Παπαγιάνναρου (Ν. Ηράκλειο)
1491 30
20. Μαρία Παπαγιάνναρου (Ν. Ηράκλειο)
1492 20
21. Αθανασία Ματθαίου-Χάντζιου (Χολαργός)
1493 50
(υπέρ Αγ. Βλασίου)
22. Αθανασία Ματθαίου-Χάντζιου (Χολαργός)
1494 50
(υπέρ Αγ. Αθανασίου)
23. Αθανασία Ματθαίου-Χάντζιου (Χολαργός)
1495 50
24. Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος (Άγ. Ανάργυροι) 1496 50
25. Μαρία Καρκαλέτση-Θεοδώρου
1497 50
26. Γεώργιος Κυριακούλης (Ν. Ηράκλειο)
1498 20
27. Αθανάσιος Ελ. Οικονόμου (Αθήνα)
1499 40
Σε μεταφορά: 1.670
ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΑΣ
28. Αθηνά Μπίκου (Αθήνα)
1500
29. Νικολέττα Λουκοπούλου (Αίγιο)
1501
30. Αλέξιος Αντωνόπουλος (Αθήνα)
1502
31. Νικόλαος Ντολός (Αίγιο)
1503
32. Δημήτριος Δημητρακόπουλος (Αθήνα)
1504
33. Ανδρέας Θ. Γιαννακόπουλος (Αθήνα)
1505
34. Ανδρέας Καραμάνος (Γαλάτσι)
1506
35. Διονύσιος Μητρόπουλος (Αθήνα)
1507
36. Βλάσιος Χάντζιος (Χολαργός)
1508
(υπέρ Αδελφότητας 50, υπέρ Αγ. Αθανασίου 50, υπέρ Αγ.
Βλασίου 50)
37. Παναγιώτα Κούφη (Χολαργός)
1509
38. Αθανάσιος Βουρλής (Πεντέλη)
1510
39. Γεώργιος Σοϊλές (Αθήνα)
1511
40. Στυλιανός Παναγόπουλος (Αθήνα)
1512
41. Ανδρέας Γκολφινόπουλος (Αθήνα)
1513
42. Παναγιώτα Φιλιππακοπούλου-Κανακάρη (Αθήνα)1514
43. Θεοδώρα Γκίκα (Κορωπί)
1515
44. Ιωάννης Ηλ. Παπαρρηγόπουλος (Ίλιον)
1516
45. Ανδρέας Κων. Καταρνιάς
1517
46. Παναγιώτης Μπελέρης
1518
47. Δημήτριος Κίτσιος
1519
48. Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος (Αργυρούπολη) 1520
(Για διαμόρφωση νεκροταφείου)
49. Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος
1521
(Συνδρομές Γιαννούλας & Ανδρέα Παπαρρηγόπουλου Αργεντινή)
50. Λεωνίδας Κόλλιας (Αθήνα)
1522
51. Δημήτριος Μάμαλης
1523
52. Ηλίας Κόλντηρης
1524
53. Γεώργιος Ν. Ζωγράφος
1525
(Για διαμόρφωση νεκροταφείου)
54. Θεόδωρος Κ. Γιαννακόπουλος
1526
55. Κων/νος Π. Σταματόπουλος
1527
56. Παναγιώτης Γρ. Μητρόπουλος (Αθήνα)
1528
57. Αδαμαντία Αβδάλα-Βουρλή
1529
58. Αγγελική Ι. Μπάτσιου
1530
1531
59. Παναγιώτης Καζάνης
60. Βλάσιος Σιδέρης (Χολαργός)
1532
61. Φώτιος Χριστοδούλου
533
0
40
40
40
50
50
50
20
150
50
50
30
50
50
20
20
50
50
50
20
50
100
50
50
100
50
30
30
20
20
15
30
20
30
Σε μεταφορά: 3.195
25
Τα Οικονομικά μας
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΡΟΣΦΟΡΩΝ
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ
Αρ. ΑΠΟΔ. ΠΟΣΟ
Από μεταφορά: 3.195
62. Κωνσταντίνος Θ. Κόλντηρης
1534
(υπέρ Αγ. Βλασίου 50 ευρώ, υπέρ Αγ. Αθανασίου 50 ευρώ)
63. Χρήστος Μίντζιας
1535
64. Αλέκα Μπέρκη-Μίντζια
1536
65. Γεώργιος Βλ. Κυριακούλης
1537
66. Σουσάνα Κυριακούλη
1538
67. Βλάσιος Θ. Αντωνόπουλος
1539
68. Νικόλαος Γρ. Μητρόπουλος
1540
69. Γεώργιος Κων. Σταθούλιας
1541
70. Παλαιολόγος Ν. Παναγόπουλος
1542
71. Νικόλαος Παναγόπουλος
1543
72. Ανδρέας Κων. Σταθούλιας
1544
73. Αθανάσιος Ρηγόπουλος
1545
74. Αλεξάνδρα Ελ. Οικονόμου
1546
75. Ευτυχία Χάντζιου
1547
76. Αθανασία Ματθαίου-Χάντζιου
1548
77. Ελένη Σκαρπέτη-Χάντζιου
1549
(υπέρ Αδελφότητας 20, υπέρ Αγ. Αθανασίου 40, υπέρ Αγ.
Βλασίου 40)
78. Εσοδα λαχειοφόρου την 19/2/2012
1550
79. Θεόδωρος Αυγ. Αναστασόπουλος
1551
80. Γεωργία Χρ. Κόλντηρη
1552
81. Αναστασοπούλου Χαρίκλεια
1553
82.Αθανάσιος Π. Μαντάς
1554
100
20
20
30
20
40
20
20
100
100
20
20
50
50
50
100
853
20
40
20
50
Σε μεταφορά: 4.938
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ
Αρ. ΑΠΟΔ. ΠΟΣΟ
Από μεταφορά: 4.938
83. Βλάσιος Βασ. Σταθούλιας
1555 20
84. Ιωάννης Οικονόμου
1556 50
85. Λεωνίδας Γιαννακόπουλος
1557 50
86. Ευφροσύνη Ρουμελιώτη
1558 20
87. Αθανάσιος Καραχάλιος
1559 250
( Στη μνήμη της θείας του Ευφροσύνης Κανέλλου)
88. Ανδρέας Καραχάλιος
1560 250
(στη μνήμη της θείας του Ευγροσύνης Κανέλλου)
89. Παλαιολόγος Παναγόπουλος
1561 50
90. Γεώργιος Οικονόμου
1562 50
91. Γεώργιος Αναστασόπουλος
1563 25
92.Θεόδωρος Χριστοδούλου
1564 50
93. Ιωάννης Κυριακούλης
1565 20
94. Αθανάσιος Ρούσσος
1566 20
95. Ανδρέας Μιχαλόπουλος
1567 20
96. Αθανάσιος Δουφεξής (Αίγιο)
1568 50
97. Χρήστος Γ. Μιχαλόπουλος
1568 50
98. Ιωάννης Γεωργ. Μώρος
1569 50
99. Θεοδόσιος Αθ. Θεοδοσίου
1670 100
Γενικό Σύνολο: 6.063 ευρώ
Υπέρ Αδελφότητας: 5.173 ευρώ
Υπέρ Ι.Μ. Αγίου Αθανασίου: 440 ευρώ
Υπέρ Ι. Ν. Αγίου Βλασίου: 400 ευρώ
Υπέρ Ι. Ν. Αγ. Θεοδώρων:
50 ευρώ
Για να φτάνει το Περιοδικό μας στα χέρια σας και στα χέρια όλων των υπολοίπων συμπατριωτών
μας, τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό, είναι αναγκαία και η οικονομική σας ενίσχυση!
Μην αμελείτε τη συνδρομή σας για το Περιοδικό, αλλά και για όλες τις υπόλοιπες δραστηριότητες
της Αδελφότητας, που πάντα στοχεύουν στο κοινό καλό!
Ο λογαριασμός μας είναι: ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ: Αριθ. Λογαριασμού: 33627963.
Αδελφότητα Φιλιωτών Καλαβρυτινών «Ο ΑΓΙΟΣ ΒΛΑΣΙΟΣ»
Οι εργασίες στο Μοναστήρι μας συνεχίζονται με αμείωτη ένταση!
Για οποιαδήποτε προσφορά, ο νέος ενιαίος λογαριασμός για την Ι.Μ. ΑΓ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ είναι:
ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ: Αρ. Λογ. 5037-037048-401
Για τις προσφορές από παραλήπτες του εξωτερικού το swift code του λογαριασμού είναι:
Αρ. Λογ. 33627963. ΙΒΑΝ: GR87 0120 0160 0000 0003 3627 963. BIC: EMPOGRAA
26
ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΑΣ
Εκκλησία και Λατρεία
Ο προκαθήμενος της Εκκλησίας της Ελλάδος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών κ.κ. Ιερώνυμος
πρός τον Ανώτατο Άρχοντα, τον Πρόεδρο της Ελλην. Δημοκρατίας
κ. Κάρολο Παπούλια
Εξοχώτατε κύριε Πρόεδρε,
Σπαράσσεται η καρδιά και θολώνει ο νους μας με όσα
συνέβησαν τους τελευταίους καιρούς και εξακολουθούν να
συμβαίνουν στον Τόπο μας. Άνθρωποι με αξιοπρέπεια χάνουν, από τη μία στιγμή στην άλλη, τη δουλειά, ακόμη και
το σπίτι τους.
Το φαινόμενο των αστέγων, αλλά και των πεινασμένων –
φαινόμενο κατοχικών εποχών– παίρνει εφιαλτικές διαστάσεις.
Οι άνεργοι αυξάνονται κατά χιλιάδες μέρα με τη μέρα. Το
ίδιο και τα λουκέτα μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Τα νέα
παιδιά, τα καλύτερα μυαλά του Τόπου, παίρνουν τον δρόμο της μετανάστευσης. Οι πατεράδες μας δεν μπορούν να
ζήσουν, μετά τις δραματικές περικοπές των συντάξεών τους.
Οικογενειάρχες και ιδίως οι πιο φτωχοί, οι πολύτεκνοι, οι
μεροκαματιάρηδες, βρίσκονται σε απόγνωση, μετά τις αλλεπάλληλες περικοπές των μισθών τους και τους αβάσταχτους
νέους φόρους. Η πρωτόγνωρη καρτερία των Ελλήνων εξαντλείται, η οργή παραμερίζει τον φόβο και ο κίνδυνος κοινωνικής ανάφλεξης δεν μπορεί να αγνοείται πια, ούτε από
εκείνους που διατάσσουν, ούτε από εκείνους που εκτελούν
τις φονικές συνταγές τους.
Στις δύσκολες και –αναντίλεκτα– κρίσιμες αυτές ώρες,
οφείλουμε όλοι να ξέρουμε και να καταλαβαίνουμε τι σημαίνει το γεγονός ότι η ανασφάλεια, η απόγνωση και η κατάθλιψη έχουν φωλιάσει σε κάθε ελληνικό σπίτι. Ότι προκάλεσαν
δυστυχώς –και συνεχίζουν να προκαλούν– ακόμη και αυτοκτονίες, εκείνων που δεν μπόρεσαν να αντέξουν το δράμα των
οικογενειών και τον πόνο των παιδιών τους.
Μπροστά σε όλα αυτά, η Εκκλησία της Ελλάδος αξιοποιεί κάθε δυνατότητα αλληλεγγύης. Και είναι θετικό που, μέσα
στην τόση καταχνιά, ξεπροβάλλει η ευαισθησία, το φιλότιμο
και ο αγνός πατριωτισμός των Ελλήνων. Για να δώσει ένα
πιάτο φαΐ, ένα ρούχο, μια ανάσα ζωής στους απελπισμένους.
Δυστυχώς, όμως. Όπως ξεκάθαρα φαίνεται πλέον, το
δράμα της Πατρίδας μας όχι μόνο δεν τελειώνει εδώ, αλλά
μπορεί να προσλάβει και νέες ανεξέλεγκτες διαστάσεις.
Ζητούνται, άλλωστε, τις ώρες αυτές, ακόμη σκληρότερα,
ακόμη πιο επώδυνα, ακόμη πιο άδικα μέτρα, στην ίδια αδιέξοδη και αποτυχημένη γραμμή του πρόσφατου παρελθόντος
μας. Ζητούνται ακόμη μεγαλύτερες δόσεις ενός φαρμάκου
που αποδεικνύεται θανατηφόρο.
Ζητούνται δεσμεύσεις που δεν λύνουν το πρόβλημα,
αλλά αναβάλλουν μόνο προσωρινά τον προαναγγελθέντα θάνατο της Οικονομίας μας.
Και υποθηκεύουν, ταυτόχρονα, την εθνική μας κυριαρχία.
ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΛΑΤΡΕΙΑ
Υποθηκεύουν την Ελευθερία, τη Δημοκρατία, την Εθνική
μας Αξιοπρέπεια.
Απογοητευμένοι, απελπισμένοι και ανήσυχοι Έλληνες
μας ρωτούν και ζητούν υπεύθυνες, ειλικρινείς και πειστικές
απαντήσεις.
Ρωτούν τι τους ξημερώνει η επόμενη ημέρα.
Ρωτούν που πάει η Πατρίδα μας.
Ρωτούν τι επιτέλους μπορεί να σταματήσει το δράμα.
Τι μπορεί να ξαναγεννήσει την χαμένη ελπίδα.
Δυστυχώς όμως!
Στη διαμόρφωση των αποφάσεων, οι φωνές των απελπισμένων, οι φωνές των Ελλήνων, αγνοούνται προ-κλητικά.
Δυστυχώς, σήμερα, οι Έλληνες δεν βρίσκουμε απάντηση
ούτε στα όσα έγιναν και εξακολουθούν να γίνονται, ούτε στα
όσα ζητούνται από τους ξένους. Είναι, μάλιστα, τουλάχιστον
ύποπτη η εμμονή τους σε αποτυχημένες συνταγές. Και είναι
προκλητικές οι αξιώσεις τους σε βάρος της Εθνικής μας κυριαρχίας.
Και αυτό είναι, ίσως, το πιο ανησυχητικό.
Δεν μπορεί, άλλωστε να αγνοείται από κανέναν ότι οι
αντοχές των ανθρώπων γύρω μας εξαντλήθηκαν. Όπως εξαντλήθηκαν και οι αντοχές της πραγματικής οικονομίας.
Και βέβαια, δεν μπορεί παρά να υπάρχουν μπροστά μας
και άλλοι δρόμοι.
Δρόμοι πνευματικής ανάτασης και οικονομικής ανάταξης.
Δρόμοι δημιουργίας, ελπίδας και προοπτικής.
Δρόμοι ανοικτοί για κάθε Ελληνίδα και κάθε Έλληνα.
Σε αυτούς τους δρόμους οφείλουμε να πορευθούμε όλοι,
με τη συναίσθηση της μετάνοιας.
Ενώνοντας τις αστείρευτες δυνάμεις του Έθνους μας.
Αποκρούοντας, ταυτόχρονα, τους έξωθεν εκβιασμούς και
απορρίπτοντας τις θανατηφόρες συνταγές τους.
Έχοντας, πάνω απ’ όλα, ακλόνητη τη βεβαιότητα, ότι με
τη βοήθεια του Θεού και την πίστη στις δυνατότητές μας
μπορούμε να τα καταφέρουμε.
Η Ελλάδα του Πολιτισμού, η Ελλάδα της Ιστορίας, η
Ελλάδα των Παραδόσεων δεν μπορεί να χαθεί ούτε γιατί κάποιοι το πίστεψαν, ούτε γιατί κάποιοι μπορεί να το θέλουν.
Η Ελλάδα μας μπορεί να σταθεί στα πόδια της. Μπορεί, και
πάλι, να τραβήξει μπροστά.
Εξοχώτατε κύριε Πρόεδρε,
Αυτόν τον δρόμο αναζητούμε και προσδοκούμε οι Έλληνες σήμερα.
27
ΣΕΙΡΑ ΚΑΤΗΧΗΤΙΚΩΝ ΚΗΡΥΓΜΑΤΩΝ*
1. Τι είναι η Εκκλησία
1. Σήμερα, αγαπητοί μου χριστιανοί, θα σας
μιλήσω για την Εκκλησία, τη Μία Εκκλησία του
Χριστού. Μιλάμε όλοι για Εκκλησία, αλλά δεν
ξέρουμε και δεν έχουμε εννοήσει το τι σημαίνει
αυτή. Είναι και μερικά βιβλία, που δίνουν διάφορους ορισμούς για την Εκκλησία, αλλά είναι λανθασμένοι οι ορισμοί αυτοί. Το καλύτερο είναι να
πούμε ότι η Εκκλησία είναι ΜΥΣΤΗΡΙΟΝ. Γι’
αυτό ούτε η Αγία Γραφή ούτε οι Άγιοι Πατέρες
καθορίζουν το τι είναι η Εκκλησία, γιατί δεν καθορίζεται το Μυστήριο. Γι’ αυτό πάλι και ο απόστολος Παύλος βρίσκει εικόνες, βρίσκει σύμβολα για
να εκφράσει την Εκκλησία. Μια ωραία εικόνα της
Εκκλησίας είναι ο γάμος1 και μια άλλη πάλι ωραία
εικόνα είναι του αμπελιού με τα κλήματά του2. Αν
μας ρωτάνε τι είναι η Εκκλησία, το καλύτερο είναι
να λέμε ότι είναι η «αγκαλιά του Θεού», ότι είναι η
«οικογένεια των παιδιών του Θεού». Και μέσα σ’
αυτή την Ἀγκαλιά χωράμε όλοι, αδελφοί μου, όλα
τα βαπτισμένα παιδιά του Θεού.
Αλλά τον καλύτερο ορισμό το τι είναι Εκκλησία τον δίνει μια γιαγιά των ευλογημένων μας εδώ
χωριών, κι ας είναι αγράμματη η γιαγιά αυτή. Αν
την ερωτήσει ένας Αθηναίος, «Γιαγιά, πού είναι η
Εκκλησία;», η γιαγιά θα σηκώσει το χέρι και θα
δείξει το Ναό του χωριού. Αυτό είναι Εκκλησία.
Ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος από παλαιά είχε πει
ότι «Εκκλησία είναι το “Θυσιαστήριο”»3, η Αγία
Τράπεζα, δηλαδή. Λοιπόν, χριστιανοί μου: Εκκλησία είναι όταν χτυπάει η καμπάνα του χωριού και
πηγαίνουμε στο Ναό, που μας έφτιαξαν οι παππούδες μας και κάνουμε εκεί με τον παπά μας τη
Θεία Λειτουργία.
2. Σ’ αυτή την οικογένεια των παιδιών του
Θεού, που είναι η Εκκλησία, όπως είπαμε, μπαίνουμε με το Βάπτισμα. Και βέβαια κάποιος παπάς
μας βάπτισε και αυτό τον παπά κάποιος Δεσπότης
τον χειροτόνησε, για να είναι παπάς να βαπτίζει
και να τελεί τη Θεία Λειτουργία. Και άρα καταλήγουμε σ’ αυτό που λέγει πάλι ο άγιος Ιγνάτιος ότι
«άνευ τούτων Εκκλησία ου καλείται». Χωρίς τους
παπάδες και τους Δεσποτάδες δηλαδή δεν μπο-
ρεί να υπάρξει Εκκλησία. Και θα σας πω, αδελφοί
μου, το γιατί οι Ιερείς εκφράζουν κυρίως την Εκκλησία. Ακούστε: Και οι ετερόδοξοι καλούν τους
εαυτούς τους «Εκκλησία». Δεν είναι όμως, γιατί η
Εκκλησία του Χριστού είναι ΜΙΑ. «Εις μίαν, αγίαν καθολικήν και αποστολικήν Εκκλησίαν», λέμε
στο «Πιστεύω» μας. Αλλά τι επιχείρημα θα πούμε
στους ετεροδόξους ότι αυτοί δεν είναι Εκκλησία;
Θα τους πούμε ότι δεν έχουν κανονική Ιερωσύνη.
Από τον παπά, λοιπόν, με την κανονική του Ιερωσύνη, από αυτόν εκφράζεται και νοείται η Εκκλησία του Χριστού.
3. Αφού σας είπα, χριστιανοί μου, ότι η Εκκλησία είναι η οικογένειά μας, πρέπει να μαζευόμαστε
σαν οικογένεια και να τρώμε όλοι μαζί στο Τραπέζι
του Πατέρα μας Θεού. Και αυτό γίνεται με το να
ερχόμαστε την Κυριακή στη Θεία Λειτουργία. Και
Θεία Τροφή, που τρώμε στη Θεία Λειτουργία είναι το Σώμα και το Αίμα του Χριστού μας. Τι θα
πείτε, χριστιανοί, για το παιδί εκείνο που κόπηκε
από την οικογένειά του και δεν τρώει μαζί με τον
πατέρα του και τ’ αδέλφια του στο τραπέζι; Έγινε
απόπαιδο. Και τι θα πείτε για τον χριστιανό εκείνο
που δεν έρχεται την Κυριακή στην Εκκλησιά και
δεν κοινωνάει τα Άχραντα Μυστήρια; Αποκόπηκε!
Μέσα στην Εκκλησία, αφού είναι οικογένειά
μας πρέπει να είμαστε όλοι ενωμένοι και αγαπημένοι. Αφού η Εκκλησία εκφράζεται με την εικόνα
του γάμου και του αμπελιού, αγαπημένοι πρέπει να
’ναι και όλοι οι χριστιανοί, όπως αγαπημένο είναι –
πρέπει να είναι το ανδρόγυνο και ενωμένο είναι το
αμπέλι με τα κλήματα. Και μέσα στην άγια αυτή
Οικογένειά μας πρέπει να έχουμε υπακοή στους
ποιμένες, τους Ιερείς και Αρχιερείς, υπακοή στην
Ιεραρχία της Εκκλησίας μας. Έτσι το καθόρισε ο
Χριστός. Ο Ιησούς Χριστός «ώρισε οι μεν ποιμένες κληρικοί άρχειν, οι δε ποιμενόμενοι λαϊκοί
άρχεσθαι», λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος.
Είναι πολύ σοβαρό, αδελφοί μου, το να είμαστε
αγαπημένοι όλοι οι χριστιανοί και να υπακούουμε
στο τι λέγουν οι Ποιμένες της Εκκλησίας. Τόσο
σοβαρό, ώστε ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος
λέει κάπου, ότι και σφάλμα να κάνει η Εκκλησία, –«ει
και εσφάλετο η Εκκλησία», λέγει– να ακολουθούμε
* Τα κηρύγματα της παρούσης Σειράς διαβάζονται καθ’ εκάστη Κυριακή στο εκκλησίασμα των Ιερών Ναών και
Μονών της Ιεράς Μητροπόλεως από τον λειτουργούντα Ιερέα, παραδίδονται δε και γραπτώς στους χριστιανούς για
καλύτερη εμπέδωση. Η όλη Σειρά αποτελεί μία δογματική και λειτουργική κατήχηση της Ορθόδοξης πίστης μας
για τον λαό.
28
ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΛΑΤΡΕΙΑ
το σφάλμα και όχι να φιλονικούμε και να διχοστατούμε και
να σχίζουμε την Εκκλησία4. Αυτά τα λέω, για να καταδικάσουμε εμείς οι χριστιανοί της Γόρτυνος και
Μεγαλοπόλεως κάτι ταραχοποιά κινήματα που γίνονται αλλού κατά των Ποιμένων της Εκκλησίας
από μερικούς ταραχοποιούς, χριστιανούς τάχα.
4. Εμείς όχι έτσι. Εμείς αγαπημένοι και δεμένοι
με την Εκκλησία μας. Έτσι στάθηκε στα πόδια της
η φυλή μας. Ναι! Το ένδοξο ελληνικό μας έθνος
είναι ζυμωμένο με την Εκκλησία. Ράσο και Φουστανέλα ήταν το φλάμπουρο των αγώνων μας. Δεν
θα προδώσουμε την ιστορία μας αυτή. Όλοι στην
Εκκλησία! Σε τούτα μάλιστα τα χρόνια, που οι
άνθρωποι είναι ψυχροί και υποκριτές στις σχέσεις
τους, και ζητούν αληθινή αγάπη, που υπάρχει μόνο
στην αγκαλιά του Θεού, όλοι στην Εκκλησία.
Όλοι οι οργανισμοί και τα σωματεία, αδελφοί
μου, είναι ανθρώπινα κατασκευάσματα, γι’ αυτό
και θα έχουν όλα τέλος. Η Εκκλησία είναι αιώνια, γιατί είναι Θείο Καθίδρυμα. Την πολέμησαν
από παλαιά πολλοί. Αλλά όλοι αυτοί έσβησαν, ενώ
πάνω από τα χαλάσματα των θρόνων των πολεμίων της αιωνίως λάμπει η Εκκλησία του Χριστού,
η Μάνα μας, που μας γέννησε στην άγια Κολυμβήθρα της και μας τρέφει με το άγιο και αληθινό
λόγο του Θεού και τα Άχραντα Μυστήρια.
Με πολλές ευχές
† Ο Μητροπολίτης Γόρτυνος & Μεγαλοπόλεως
Ιερεμίας
1. Εφεσ. 5, 25-30.
2. Ιωάν. 15, 1-8.
3. Εφεσ. 5,2. Τραλ. 7,2 Φιλ. 4.
4. Κατά Ιουδαίων Λόγος Γ΄, Εις ΑΑΠ 4, 615 Α.DE.
Από το περιοδικό ΘΥΜΙΑΜΑ. αρ. φύλ. 5
της Ιεράς Μητροπόλεως Γόρτυνος και Μεγαλουπόλεως
Από την κοπή της πίτας 2012
ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΛΑΤΡΕΙΑ
29
Τα Μνημεία μας
Αρχαίος Κλείτωρ
Από το παρόν τεύχος ξεκινάμε την δημοσίευση σε συνέχειες
μιας μελέτης που αφορά την αρχαία Ελληνική πόλη της Αρκαδίας, τον Κλείτορα.
Μέρος 1ο:
ΕΙΣΑΓΩΓΗ – ΙΔΡΥΣΗ ΠΟΛΕΩΣ
Ο Κλείτορας ήταν αρχαία πόλη της ΒΔ Αρκαδίας,
στην περιοχή της Αζανίας, μεταξύ Φενεού και Ψωφίδος. Η θέση της πόλης έχει εντοπισθεί στα δυτικά της
σημερινής κωμόπολης Κάτω Κλειτορία ή Μαζαίϊκα.
Σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς οι
Αρκάδες ήταν το αρχαιότερο γένος των Ελλήνων. Οι
ίδιοι υποστήριζαν ότι ήταν οι μόνοι αυτόχθονες κάτοικοι της Ελλάδος. Γενάρχη τους θεωρούσαν τον Πελασγό1 τον υιό του Δία, ενώ πίστευαν ότι ήταν οι πρώτοι άνθρωποι μετά τον κατακλυσμό. Η αντίληψη αυτή
ήταν δεκτή από επιφανείς ιστορικούς της αρχαιότητας
(Ηρόδοτος, Ξενοφών, Θουκυδίδης, Στράβων2) ενώ ο
Αριστοτέλης υποστήριζε πως η εγκατάσταση των Αρκάδων έγινε πριν την εμφάνιση της Σελήνης, μάλιστα
ο Παυσανίας αναφέρει ότι στην εποχή του οι Αρκάδες
αυτοχαρακτηρίζονταν προσέλληνοι. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τον Απολλώνιο τον Ρόδιο3 που στα
Αργοναυτικά (Δ, 264) γράφει: «ΑΡΚΑΔΕΣ, ΟΙ ΚΑΙ
ΠΡΟΣΘΕ ΣΕΛΗΝΑΙΗΣ ΥΔΕΟΝΤΑΙ ΖΩΕΙΝ,
ΦΥΓΟΝ ΕΔΟΝΤΕΣ ΕΝ ΟΥΡΕΣΙΝ» που σημαίνει: «Οι Αρκάδες οι οποίοι εξυμνούνται ότι ζούσαν και
προ της υπάρξεως της Σελήνης, τρώγοντες βελανίδια
στα βουνά». Οι Αρκάδες σύμφωνα με τα ομηρικά έπη
συμμετείχαν στον Τρωικό πόλεμο μεταφερόμενοι με
60 πλοία του βασιλέα των Μυκηνών Αγαμέμνονα (Ραψωδία Β, στίχος 605), πάντως δεν γίνεται αναφορά
στην Ιλιάδα του Ομήρου για συμμετοχή του Κλείτορα στην εκστρατεία αυτή.
Οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής του Κλείτορα,
ήταν οι Αζάνες με γενάρχη τον Αζάνα οι οποίοι έφτασαν στην περιοχή γύρω στο 1800 π.Χ. (Ακολουθεί σχετικό κεφάλαιο).
Η πόλη ιδρύθηκε κατά προσέγγιση στα 1700
π.Χ. ή στα 1600 π.Χ. Σύμφωνα με την παράδοση,
30
την ίδρυσε ο Κλείτωρ υιός του Αζάνος ο οποίος, κατά
τον Παυσανία, υπήρξε ο δυνατότερος των βασιλέων
της Αρκαδίας. Ο Κλείτωρ έμενε στην Λυκόσουρα που
ήταν η ιερή πόλη των Αρκάδων στο Λύκαιο όρος (σημερινό Διαφόρτι), η οποία είχε ιδρυθεί από τον Λυκάονα
και κατά τον Παυσανία ήταν η παλαιότερη από όλες
τις πόλεις, η πρώτη που αντίκρισε ο ήλιος. (Παυσανίας 8.38.1).
Ο Κλείτωρ μετέφερε σε χρόνο που δεν μπορεί να
προσδιοριστεί την πρωτεύουσα των Αρκάδων από την
Λυκόσουρα στην θέση της ομώνυμης πόλης.
Κατά μία άλλη εκδοχή ο Κλείτωρ ήταν ένας από
τους υιούς του Λυκάονος. Ο Κλείτωρ ήταν ο 5ος
κατά σειρά βασιλιάς της Αρκαδίας μετά τους Πελασγό, Λυκάονα, Νύκτιμο, Αρκά και Άζαν. Την εποχή
της βασιλείας του ήλεγχε το μεγαλύτερο μέρος της
Αζανίας σε μία έκταση 30-40 τετραγωνικά χιλιόμετρα
με πληθυσμό 30.000 κατοίκων περίπου, σημαντικός
για τα δεδομένα της εποχής.
Ο Κλείτωρ ήταν από τις πλουσιότερες, ισχυρότερες και επισημότερες αρκαδικές πόλεις από το 1600
π.Χ. έως το 397 μ.Χ. με κατοίκους υψηλής μορφωτικής στάθμης, γεγονός που αποδεικνύεται από τα σωζόμενα μέχρι σήμερα στοιχεία και ευρήματα των ανασκαφών. Η πόλη του Κλείτορα ήταν το κέντρο των
Αζάνων Αρκάδων. Ο Πίνδαρος4 μάλιστα χαρακτηρίζει
στον Νεμεονικό ύμνο τον Κλείτορα ως «ΥΨΙΒΑΤΟΝ ΠΟΛΗ», δηλαδή πόλη ισχυρή και σπουδαία.
(Ν 10.45).
Ερείπια της πόλης υπάρχουν και διακρίνονται στη
σημερινή θέση “Παλαιόπολη” κοντά στην Κλειτορία,
αριστερά του δρόμου για τα Καλάβρυτα, δίπλα στον
ποταμό Κλείτορα. Σήμερα σώζονται ελάχιστα ίχνη της
αρχαίας πόλης. Στη βορειοδυτική πλαγιά του υψώματος της Κόντρας διακρίνεται καθαρά η θέση του θεάτρου της αρχαίας πόλης, από το οποίο σώζεται το
κοίλο και μερικά λείψανα εδωλίων. Βάσει του εμβαδού
ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΜΑΣ
του, το θέατρο είχε χωρητικότητα 4.000-5.000 θεατές.
Τον αρχαιολογικό χώρο ερεύνησε πρώτος ο ιστοριοδίφης Γυμνασιάρχης Γ. Παπανδρέου, ο οποίος βρήκε
στη θέση αυτή κομμάτι λίθινου λαξευτού ειδωλίου.
Τα αποτελέσματα της ερευνάς του δημοσιεύτηκαν
στα πρακτικά της αρχαιολογικής εταιρίας το 1920 και
στα βιβλία του, Ιστορία των Καλαβρύτων, Αζανιάς
(Πύργος, 1886) και Καλαβρυτινή Επετηρίς (Αθήναι,
1906).
Το 1940 έγινε απόπειρα ανασκαφής του αρχαίου
θεάτρου από τους Ιταλούς, η οποία τελικά ματαιώθηκε.
Τελικά εξερεύνησαν ένα νεκροταφείο. (Αrchaeological
Excavation in Southern Greece, Noyes Press 1976).
Η ανασκαφική έρευνα στον Κλείτορα συνεχίστηκε
το 1987 από την ΣΤ’ εφορία Προϊστορικών και κλασικών Αρχαιοτήτων. Συστηματικές ανασκαφές έγιναν
από την αρχαιολόγο Μαρία Πετριτάκη στον χώρο μεταξύ της νοτιοδυτικής πύλης και του θεάτρου. Σύμφωνα με την αρχαιολόγο ο οχυρωματικός περίβολος
που είναι αξιόλογο δείγμα οχυρωματικής αρχιτεκτονικής, είναι των Ελληνιστικών χρόνων και περιέβαλε
την πόλη σε μήκος 2500 - 3000 μ. Οι συστηματικές ανασκαφές στον Κλείτορα σταμάτησαν το 2004.
Κατά τις δοκιμαστικές τομές που έγιναν βρέθηκε χώρος με τάφους, πιθανά το νεκροταφείο της πόλεως,
όπου ανακαλύφθηκαν αμφορείς με οστά νεκρών. Στον
αρχαιολογικό χώρο συναντάμε πλήθος σπονδύλους κιόνων ραβδωτούς, ημιραβδωτούς και αράβδωτους από
τιτανόλιθο, ενώ στο σημερινό χωρίο Κλειτορία πολλά
μέλη από τον αρχαιολογικό χώρο, μερικά μάλιστα και
ενεπίγραφα είναι εντειχισμένα σε προσόψεις οικιών ως
κοσμήματα. Η επισήμανση αυτή γίνεται στο βιβλίο,
«Χωρογραφία της Ελλάδος, Α΄ Νομός Αχαΐας, υπό
του ιατρού Χρήστου Π. Κορυλλού, εκδόσεως του
ομίλου εκδρομών 1899».
Η πόλη περιβαλλόταν από οχυρωματικό περίβολο ενισχυμένο με ημικυκλικούς πύργους και επάλξεις
των οποίων τα θεμέλια σώζονται σε όλες τις πλευρές
πλην της ανατολικής. Καλύτερα διατηρείται το τμήμα
με τους εννιά πύργους πάνω στους λόφους που έχουν
το όνομα «Κόντρα» στα βόρειο και το δυτικό πρανές
της ακρόπολης. Τα τείχη της πόλεως περιλαμβάνουν
μεγάλους λίθους με ανώμαλη επιφάνεια, είχαν ισχυροποιηθεί με ημικυκλικούς πύργους. Σε όλη την υπόλοιπη οχυρωμένη περιοχή εκτεινόταν η πόλη της οποίας
η αγορά και οι ναοί μαρτυρούνται επιγραφικά και δεν
έχουν εντοπισθεί με σιγουριά. Εκτός από τα πάμπολλα νομίσματα στην περιοχή του αρχαίου Κλείτορος
βρέθηκαν πολλά επιτύμβια ανάγλυφα (το πιο γνωστό
είναι η υστεροελληνική στήλη όπου αναγνωρίζεται το
μοναδικό γνωστό πορτραίτο του Πολυβίου), επιγραφές, αρχιτεκτονικό υλικό και ένα τμήμα (τρίστηλο)
ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΜΑΣ
του Εδίκτου του Διοκλητιανού (301 μ.Χ.) που αποτελεί έναν αγορανομικό κώδικα και αναφέρεται κυρίως
στις τιμές διατίμησης του μούστου και του κρασιού
γεγονός που αποδεικνύει την εμπορική ακμή της πόλης. Το Έδικτο ασφαλώς θα ήταν αναρτημένο στην
αγορά της πόλης.
Στην θέση Καταρράχη έχει βρεθεί κεραμικός κλίβανος. Κατά τις ανασκαφές βρέθηκε μήτρα αναπαραγωγής ανάγλυφου με απεικόνιση του ήρωα Ακταίωνα5
να κατασπαράσσεται από τα σκυλιά του.
Αγροτικές δομές των ρωμαϊκών χρόνων στον Αγ. Πέτρο.
Τμήμα του οχυρωματικού περιβόλου στην κοίτη του ποταμού Καρνεσίου
Εκτενής περιγραφή του αρχαιολογικού χώρου και
των ευρημάτων γίνεται από την Αρχαιολόγο Μαρία
Πετριτάκη σε άρθρο της στο περιοδικό Αρχαιολογία
– Τέχνη (τεύχος 61, Δεκέμβριος 1996) ως εξής:
«Το τείχος υπολογίζεται ότι περιέτρεχε την πόλη σε
συνολικό μήκος περί τα 2500 μ. ορίζοντας τον εντός
του οχυρωματικού περιβόλου χώρο της στα 577 περίπου στρέμματα. Τα ανασκαφέντα τμήματα του χρονολογούνται στους ελληνιστικούς χρόνους, με ανατειχισμό και μετασκευή σε ορισμένες περιπτώσεις σε σχέση
με την κυρίαρχη φάση. Διατηρείται η λίθινη κρηπίδα,
κτισμένη κατά ακανόνιστο σύστημα, με τοίχους στις
εξωτερικές επιφάνειες από πλίνθους ντόπιου αμυγδαλίτη λίθου, και στο μεταξύ αυτών κενό με κροκάλες και
λατύπη. Η τοιχοδομία του συμπληρώνεται από κατά
διαστήματα εγκάρσιους τοίχους (τα διαζεύγματα), οι
οποίοι έδεναν τις εξωτερικές παρειές. Το εποικοδόμημα του λιθόκτιστου τμήματος ήταν από πλίθρες.
Αυτό επιβεβαιώνεται από την ανασκαφική έρευνα
στην οχυρωματική εγκατάσταση της ΝΔ πύλης, όπου
εντοπίσαμε τα κενά από τους προϋπάρχοντες εγκάρσιους ξύλινους ενδέσμους (κοινώς ξυλοδεσιές) που
συγκρατούσαν το σώμα των ωμών πλίθρων. Η έρευνα
του τμήματος του ΝΔ πυλώνα απέφερε ένα αξιόλογο
δείγμα οχυρωματικής αρχιτεκτονικής και μία πύλη, η
οποία, συνδυασμένη με βασική αρτηρία της πόλης,
ήταν προσανατολισμένη προς την οδό που οδηγούσε
στην αρχαία Ψωφίδα. Διαπιστώθηκε διπλή εσωτερική
πύλη με τετράγωνο τοιχισμένο προαύλιο χώρο προς τα
έξω και άλλον ορθογώνιο ενδιάμεσα, η οποία πλαισιώνεται από ισχυρό πύργο με ημικυκλική προεξοχή σε
τμήμα της όψης του, που ορίζει την εξωτερική πύλη.
Η προς τα μέσα από τις δύο εσωτερικές πύλες είναι
τριπλή. Τέσσερις πεσσοί (παραστάδες) διαμορφώνουν
δύο πλευρικές εισόδους για τους πεζούς και μια κεντρική για τα άρματα. Η προς τα έξω διατηρεί τους
επιχαλκωμένους όλμους των στροφέων της θήρας.
Μία ακόμη πύλη εντοπίστηκε στα ΒΔ και καθορίζει
τον δρόμο της πόλης προς τους Λουσούς6 και την Κύναιθα7. Αξίζει να πούμε ότι και οι δύο βασικές αρτηρίες
31
της πόλης, οι οποίες ορίζονται από τις παραπάνω πύλες, επιβίωσαν στις μέρες μας, στους άξονες των δύο
παλιών αγροτικών δρόμων που διασχίζουν το χώρο
της. Με τις πύλες σχετίζονται και τα εκτός του άστεως
συστηματικά νεκροταφεία. Οι ταφές που ανασκάψαμε
τοποθετούνται στους υστεροαρχαϊκούς, κλασικούς,
ελληνιστικούς, ρωμαϊκούς και υστερορωμαϊκούς χρόνους. Μεταξύ άλλων, βρεθηκε τεφροδόχος κύλικας
των ελληνιστικών χρόνων που περιείχε φύλλα χρυσού.
Ιδιαίτερης σημασίας αποδείχθηκε μεμονωμένος
ταφικός πύθος των υστερογεωμμετρικών χρόνων, ο
οποίος βρέθηκε εκτός των τειχών, στην χώρα της πόλης, που περιείχε χάλκινο κωνικό κράνος (Στην ακραία
παρυφή του χείλους φέρει οπές για τη στερέωση της
επένδυσης), ανάλογο του έχει βρεθεί στο Αργός και
την Ολυμπία, μαζί με δύο αγγεία. Στις επιτύμβιες
στήλες ξεχωρίζει ο τύπος της δυτικής Ελλάδος με
ιωνικό ανακλιντροειδές επίκρανο, ενώ μεγάλος είναι
και ο πλούτος της ονοματολογίας που προκύπτει από
αυτές. Αξίζει ακόμα να μνημονεύσουμε την ευρεθείσα
τον περασμένο αιώνα ενεπίγραφη στήλη του 2ου π.Χ.
αι. με απεικόνιση πολεμιστή, γνωστή ως τιμητική στήλη του Πολυβίου. Στην θέση Κόντρα, με το σύνολο
των χαμηλών λόφων ΝΑ της πόλης, σε φυσική κλιτύ,
έχει χωροθετηθεί το θέατρο όπου πραγματοποιήθηκε μικρή δοκιμαστική έρευνα με στόχο την ανίχνευση
του κοίλου του. Ο πεδινός χώρος που αναπτύσσεται
γύρω από το θέατρο πιθανότατα καλύπτει ένα μέρος
του δημοσίου βίου της πόλης. Ίσως πρέπει να αναζητηθεί σε αυτόν η θέση των ναών της αγοράς που
μνημονεύεται στο προξενικό ψήφισμα των Μαγνήτων
(χρονολογείται στο 205 π.Χ.), ίσως το Γυμνάσιο που
πρέπει να υπήρχε στον Κλείτορα, όπως προκύπτει από
την ανάγνωση επιγραφής με εφηβικό κατάλογο που
είναι εντοιχισμένη στην μονή του Αγ. Αθανασίου Φιλίων. Το οικιστικό πλέγμα της κλασικής, ελληνιστικής
πόλης, από την διασπορά των ορατών ενδείξεων και
τα ανασκαφικά δεδομένα φαίνεται ότι επικεντρώνεται
γύρω από το Φραγκοκκλήσι, βασικό στοιχείο αναφοράς του τόπου, ενδεικτικό της επανάχρησης της θέσης
στα χρόνια της Φραγκοκρατίας. Στους ρωμαϊκούς
χρόνους όμως, όπως διαπιστώθηκε, έχουμε μεταθέσεις μέρους της εγκατάστασης, που μετατοπίζεται
περιφερειακά και εκτός των τειχών, γεγονός που υπαγορεύτηκε από τις αλλαγμένες βιοτικές συνθήκες και
τους κοινωνικούς και οικονομικούς μηχανισμούς της
εποχής αυτής. Στην ευρύτερη περιοχή της πόλης επισημαίνουμε και βιοτεχνική δραστηριότητα, η οποία
προς το παρόν περιορίζεται σε κεραμικούς κλιβάνους».
Στην θέση Αη - Ταξιάρχης υπάρχουν αράβδωτοι
ασβεστολιθικοί κίονες που άνηκαν σε κάποιο κτήριο
της πόλεως που παραμένει αταυτοποίητο».
Ο Ε. CURTIUS στο έργο του PELOPONNESOS
32
1851-1852 (I 377) και ο Άγγλος ερευνητής W. M.
LEAKE στο έργο του MOREA 1830 (II 257 F) αναγνώρισαν τις θέσεις των ναών που αναφέρει ο Παυσανίας με αρχιτεκτονικά μέλη των οποίων είχαν κτισθεί
Χριστιανικές εκκλησίες. Αναφέρουν επίσης ότι στα δυτικά της πόλεως υπάρχει μεγάλο κτίριο με κολώνες που
μπορεί να ανήκει στο ναό των Διοσκούρων. Εκτός από
αυτούς ο Κλείτορας μνημονεύεται και από άλλους ξένους περιηγητές όπως τους: LEBAS, BURSIAN, J.G.
FRASER (1895), VISHER, DODWELL ED στο
έργο του TRAVELS IN MOREA (1830).
Η ονομασία της πόλεως προήλθε από το όνομα
του ιδρυτού της, του Κλείτορα κατά τον Παυσανία8
ή κατά μία άλλη εκδοχή από τη θέση της πόλεως, η
οποία ήταν κτισμένη σε μία μικρή πεδιάδα που περικλειόταν από βουνά. Ο Κλείτωρ σε νομίσματα και
επιγραφές αναφέρεται και ως Κλήιτωρ, στους γραμματικούς ως Κλιτόριον και στον Πλίνιο9 ως Clitorium.
Προσπαθώντας να ετυμολογήσουμε το όνομα της πόλεως, άλλωστε «ΑΡΧΗ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Η ΤΩΝ ΟΝΟΜΑΤΩΝ ΕΠΙΣΚΕΨΙΣ» σύμφωνα με τον Στωικό
φιλόσοφο Επίκτητο (50 – 120 μ.Χ), καταλήγουμε
στα παρακάτω συμπεράσματα:
α. Η λέξη Κλείτωρ προέρχεται από το ρήμα κλείω
που σημαίνει κλείνω. Την ίδια σημασία έχει και το
ρήμα κληίω. Το όνομα της πόλεως λοιπόν, Κλείτωρ
ή Κληίτωρ παραπέμπει στην τοποθεσία που είναι κτισμένη.
β. Ερευνώντας την λέξη Κλιτόριον βρίσκουμε στον
Αίλιο Ηρωδιανό10 ότι είναι πόλη της Αρκαδίας. Το
όνομα της το ετυμολογεί από το ρήμα κλύω που σημαίνει ακούω, μαθαίνω, αντιλαμβάνομαι με την συνήθη μετατροπή του γράμματος «υ» σε «ι».
Στην περιοχή υπήρχε πιθανότατα προϊστορικός
οικισμός αλλά κυρίαρχη θέση στην Αρκαδία απέκτησε
η πόλη τον 6ο π.Χ. αι. οπότε κυρίευσε τις γειτονικές
πόλεις και τις ενσωμάτωσε στην επικράτεια της. Νεολιθικά όστρακα έχουν βρεθεί στο στόμιο του Σπηλαίου των Καστριών.
Σε περιοχές πλησίον της πόλεως του Κλείτορα
έχουν βρεθεί, τυχαία, από κατοίκους της περιοχής, αρχαιολογικά ευρήματα που ασφαλώς συνδέονται με την
πόλη και τους οικισμούς αυτής. Αναφορά στο θέμα
αυτό γίνεται στο βιβλίο «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΦΙΛΙΩΝ
ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΑΓ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ του Θ. Γ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΥ» από το
οποίο αλιεύουμε:
α. Ανατολικά του χ. Φίλια στην θέση Βίλα ευρέθησαν από κατοίκους της περιοχής αρχαίοι τάφοι που
είχαν εσωτερική επένδυση από λείες πλάκες. Εντός των
οποίων υπήρχαν πήλινες λυχνίες και διάφορα αντικείμενα οικιακής χρήσης (τρίποδες, τσιμπίδες κ.λ.π.).
Πλησίον των τάφων σε ένα ύψωμα υπάρχουν ερείπια
ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΜΑΣ
αρχαίου κτιρίου. Προφανώς στην θέση αύτη υπήρχε
κάποιος οικισμός που συνδέεται με την πόλη.
β. Νοτιοδυτικά του χ. Φίλια στην θέση Λούστρα
υπάρχουν ερείπια αρχαίων κτισμάτων.
γ. Στη θέση Κυνηγάρι του χ. Φιλίων έχουν βρεθεί
πλήθος κεραμικά συντρίμμια, αμφορείς, πίθοι και συντρίμμια αυτών και άλλα που μαρτυρούν την ύπαρξη
κάποιου οικισμού.
ΑΖΑΝ – AZAΝΙΣ –ΑΖΑΝΙΑ.
Ο Κλείτωρ, όπως προείπαμε, ήταν γιος του Αζάνος και εγγονός του Αρκάδος. Ο Άζαν, o 4ος βασιλιάς
της Αρκαδίας, ήταν γενάρχης του αρκαδικού φύλου
των Αζάνων που κατοίκησαν στο βόρειο τμήμα της
Αρκαδίας (σημερινή επαρχία Καλαβρύτων), το οποίο
ονομάσθηκε Αζανία και Αζανίς. Είχε γεννηθεί από τον
Αρκάδα και την Ερατώ (Παυσανίας 8.4.2) και είχε
αδελφούς τον Αφείδαντα και τον Έλατο. Η Ερατώ
ήταν μία από τις Δρυάδες11 προφήτης του μαντείου
του Πανός στην Αρκαδία και ποιήτρια, αναφέρονται
δε τα «έπη της Ερατούς» στίχους των οποίων διάβασε
και ο Παυσανίας κατά την περιήγηση του στην Αρκαδία. (Παυσανίας 8.37.12) Όταν ο Αρκάς μοίρασε
το βασίλειο του στα τρία παιδία του ο Άζαν πήρε μία
περιοχή που ονομάστηκε Αζανία.
Μυθολογείτε ότι μνηστή του Αζάνος ήταν η Ιππολύτη την οποία έσωσε ο Ηρακλής από τον ενοχλητικό
Κένταυρο Ευρυτίωνα. Διάδοχος του Άζανος ήταν ο
υιός του ο Κλείτωρ, και όταν αυτός πέθανε άτεκνος,
η Αζανία δόθηκε στον εξάδελφο του Αίπυτο υιό του
Έλατου (ΩΓΥΓΙΑ, Αθανασίου Σταγειρήτου, Τόμος Δ).
Ο Πολύφημος ένας από υιούς του Έλατου έλαβε
μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία (Απολλώνιος Ρόδιος Αργοναυτικά 1.1241,1.1347). Προς τιμήν του
Αζάνος είχαν θεσπιστεί ιπποδρομίες και ο επιτάφιος
αυτός αγώνας ήταν ο πρώτος που έγινε στην Ελλάδα
(Παυσανίας 8.4.5). Επίσης ο Παυσανίας αναφέρει
ότι στους Δελφούς υπήρχε ανδριάντας του Αζάνος
μαζί με άλλους ήρωες Αρκάδες, που είχα αφιερώσει
οι Τεγεάτες (10.9.5). Έχει μάλιστα βρεθεί ακρωτηριασμένο επίγραμμα που λέει ότι οι αναθέτες έστησαν
τα αγάλματα αυτά, των ηρώων για να θυμίζουν στους
μεταγενέστερους τα κατορθώματα της γενιάς των Αρκάδων η οποία ταπείνωσε την Σπάρτη.
Αξίζει να μνημονεύσουμε την παροιμιώδη φράση
«Αζάνια κακά», την οποία χρησιμοποιούσαν στην αρχαιότητα, όταν ήθελαν να δηλώσουν κάποια περίπτωση
όπου είχε καταβληθεί πολύς μόχθος για ασήμαντο αποτέλεσμα. Η φράση αναφέρονταν στην Αζανία και στους
Αζάνες, που εξαναγκάζονταν να υποβληθούν σε πολλούς
κόπους για να καλλιεργήσουν την τραχιά και άγονη περιοχή τους, από την οποία τελικά ελάχιστα απολάμβαναν.
ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΜΑΣ
Κυριότερες πόλεις της Αζανίας, που περιλάμβανε
το βορειοδυτικό τμήμα της Αρκαδίας ,ήταν η Ψωφίς,
η Θέλπουσα, η Κύναιθα, η Νωνακρίς και ο Κλείτωρ
ενώ αναφέρονται και οι οικισμοί Λουσοί, Λυκούρια,
Σκοτάνη, Λευκάσιον και Μεσοβόα.
Οι Αζάνες χωρίζονταν σε τέσσερα γένη: τους Κυναιθείς, τους Ψωφίδιους, τους Κλειτόριους και τους
Θελπουσίους. Η Αζανία με τον καιρό χωρίστηκε σε
τέσσερις αυτόνομες περιοχές. Στην καθεμία δόθηκε
το όνομα της μεγαλύτερης πόλης δηλαδή: Κυναιθαία,
Κλειτορία, Ψωφιδία και Θελπουσία. Οι δεσμοί των
τμημάτων της Αζανίας στην αρχή ήταν ισχυροί, όσο
όμως περνούσε ο καιρός η ομοιογένεια έσπαγε. Ιδιαίτερα στους ιστορικούς χρόνους και αργότερα, στην
περίοδο της περιτείχισης των πόλεων κάθε τμήμα ακολουθούσε ανεξάρτητη πολιτική, σύμφωνα με τα συμφέροντα του.
Η Αζανία ήταν ονομαστή για τους γλύπτες και τους
ολυμπιονίκες της. Αναφέρεται ο ολυμπιονίκης Φίλιππος εκ Πελλάνας νικητής στην πυγμαχία παίδων στην
86η Ολυμπιάδα, το 436 π.Χ. {ΩΓΥΓΙΑ, Αθανασίου
Σταγειρήτου Τόμος Γ και Παυσανίας (6.8.5)}.
Επειδή η χώρα τους ήταν άγονη κατατάσσονταν
ως μισθοφόροι στους στρατούς άλλων πόλεων, ήταν
μάλιστα περίφημοι ακοντιστές. Οι Αζάνες ήταν σκληροτράχηλοι πολεμιστές και υπερήφανοι για την καταγωγή τους. Ο Παυσανίας λέει ότι αποίκισαν τη Ζάκυνθο με επικεφαλή τον Ζάκυνθο, τον υιό του Δαρδάνου.
Ίδρυσαν μία αποικία στη βόρεια Φρυγία της Μικράς
Ασίας, την Επίκτητο, πριν τον Τρωικό πόλεμο. Εκεί
έχουν ανακαλυφθεί Ελληνικές και Ρωμαϊκές επιγραφές,
ερείπια ναού του Διός, θέατρο, τάφοι, ιππόδρομος.
Άποικοι από την Αζανία εγκαταστάθηκαν κοντά
στο άντρο Στεύνος της Φρυγίας (περιοχή της βορειοδυτικής Μικράς Ασίας) και στον ποταμό Πέγκαλα.
(Παυσανίας 8.4.3).
Το εθνικό όνομα των Αζάνων απαντάται και έξω
από την Αρκαδία, πιθανόν αυτό να σημαίνει ότι οι
Αζάνες της Αρκαδίας υπήρξαν παλαιότερο τμήμα φύλου ανεξάρτητου από τους Αρκάδες.
Οι Αζάνες συνήθιζαν να τρώνε τον καρπό των δρυών όχι όμως όλων, αλλά τα βαλανίδια της φηγούς12,
εξαιτίας της άγονης γης τους, γι’ αυτό και ονομάζονταν
βαλανηφάγοι, λέξη που φανερώνει ότι ήταν σκληραγωγημένοι στη δίαιτα. Την περίοδο του πρώτου Μεσσηνιακού πολέμου (743 π.Χ.) που διεξήχθη μεταξύ της
Σπάρτης και των Μεσσηνίων, οι Αρκάδες συμμετείχαν
ως σύμμαχοι των Μεσσηνίων. Το μαντείο των Δελφών
είχε δώσει την εξής απάντηση στους Σπαρτιάτες που
ήθελαν να επιχειρήσουν να κατακτήσουν την περιοχή
αυτή: «ΑΡΚΑΔΙΑΝ ΚΤΕΙΣΘΑΙ ΑΙΤΕΙΣ; ΜΕΓΑ
ΑΙΤΕΙΣ. ΑΡΚΑΔΕΣ ΑΖΑΝΕΣ ΒΑΛΑΝΗΦΑΓΟΙ
ΚΩΛΥΣΩΣΙ ΣΕ». Δηλαδή το να κατακτήσεις την
33
Αρκαδία είναι πολύ δύσκολο διότι οι Αζάνες που είναι
Βαλανηφάγοι θα σε εμποδίσουν. Οι Σπαρτιάτες δεν
επιχείρησαν την σχεδιαζόμενη εκστρατεία.
Από την Αζανία καταγόταν η μητέρα του Ασκληπιού (Θεός της ιατρικής) Κορωνίδα που για τον λόγο
αυτό ονομαζόταν Αζανίς.
Κατά τον Στράβωνα οι Αζάνες ήταν από τα παλαιότερα Ελληνικά φύλλα(8.8.1).
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ – ΣΧΟΛΙΑ.
1. Πελασγός: O γενάρχης του Ελληνικού φύλλου
των Πελασγών που είχαν εγκατασταθεί σε πολλές περιοχές του Ελλαδικού χώρου μεταξύ αυτών και της Αρκαδίας.
2. Στράβων: Ιστορικός και γεωγράφος από την Αμάσεια του Πόντου 63-21 π.Χ. Στην γεωγραφία του μας
δίνει πολύτιμες πληροφορίες έχοντας υπόψη και βιβλιογραφικές πηγές που σήμερα έχουν χαθεί.
3. Απολλώνιος Ρόδιος: Επικός ποιητής της Αλεξανδρινής περιόδου (295-215 π.Χ.) και διευθυντής της
βιβλιοθήκης της Αλεξανδρείας.
4. Πίνδαρος: Βοιωτός λυρικός ποιητής 518-438
π.Χ. Ο Πίνδαρος είναι ο λαμπρότερος χορικός ποιητής
της αρχαιότητας. Οι επίνικοι είναι περίφημες ωδές του
Πινδάρου που γράφτηκαν για να τιμηθεί η νίκη αθλητών
στους Πανελλήνιους αγώνες: Ολυμπιακούς, Δελφικούς
(Πύθια), Ίσθμια, Νέμεα (από εκεί και ο Νεμεονικός
ύμνος που αναφέρεται στον Κλείτορα).
5. Ακταίωνας: Ήταν γιος του Αρισταίου και της Αυτονόης, κόρης του Βασιλιά της Θήβας Κάδμου. Τον ανέθρεψε ο κένταυρος Χείρων στο Πήλιο και έγινε σπουδαίος κυνηγός. Κυνηγούσε καθημερινά στα δάση με τα 50
σκυλιά του. Άθελα του είδε την Θεά Άρτεμις γυμνή να
λούζεται σε μία πηγή. Η Θεά θύμωσε, τον μεταμόρφωσε
34
σε ελάφι και έτσι τον κατασπάραξαν τα ίδια τα σκυλιά
του.
6. Λούσιοι: Πόλη της Αρκαδίας κοντά στο βουνό
Λούσιο μεταξύ Κυναίθης και Κλείτορος, λεηλατήθηκε το
220 π.Χ. από τους Αιτωλούς.
7. Κύναιθα: H βορειότερη πόλη της Αρκαδίας κοντά στα σημερινά Καλάβρυτα, καταστράφηκε από τους
Αιτωλούς κατά την εισβολή τους στην Πελοπόννησο
το 220 π.Χ. Η Κύναιθα δεν αποτελούσε πόλη – κράτος
αλλά ανήκε στο κράτος των Λουσών ή του Κλείτορα.
8. Παυσανίας: Έλληνας περιηγητής, ταξιδιωτικός
συγγραφέας και γεωγράφος (2ος μ.Χ. αιώνας) από την
Μαγνησία της Μ. Ασίας που στο έργο του Ελλάδος
Περιήγησις (10 βιβλία) περιγράφει τοπία, μνημεία, έργα
τέχνης και αναφέρει πλήθος ιστορικών, αρχαιολογικών
και μυθολογικών στοιχείων και αποθησαυρίζει τοπικές
λατρευτικές και θρησκευτικές παραδόσεις. Στα Αρκαδικά του αναφέρονται πολλά στοιχεία για την πόλη του
Κλείτορα.
9. Γάιος Πλίνιος Σεκούνδος: Λατίνος συγγραφέας
23-79 μ.Χ., ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους
του αρχαίου εγκυκλοπαιδισμού.
10. Αelious Herodianus: Γραμματικός και μέλος
του Μουσείου της Αλεξάνδρειας. Διακρινόταν για την
πολυμάθεια, την ακρίβεια και την λεπτότητά του. Έγραψε έργα που αφορούσαν την Ελληνική γλώσσα και την
ετυμολογία της. Τιμήθηκε από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα
Μάρκο Αυρήλιο.
11. Δρυάδες: Νύμφες των δασών και των δένδρων.
12. Φηγός: H ήμερη βαλανιδιά, γνωστή στους ειδικούς ως Fagus silvatica.
Η συνέχεια στο επόμενο τεύχος.
Χρήστος Β. Καραθανάσης
ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΜΑΣ
Λαογραφία και Παράδοση
Λαογραφικά στοιχεία του χωριού μας
«Ονομασίες αιγοπροβάτων»
Το Χωριό μας Φίλια, τον περασμένο αιώνα,
ήταν ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της επαρχίας
Καλαβρύτων, ήταν κεφαλοχώρι με πάνω από χίλιους κατοίκους. Στην δεκαετία του ’50 (19501960) υπολογίζεται ότι οι κάτοικοί του έφταναν
και ίσως ξεπερνούσαν ακόμη και τους 1200 κατοίκους, ήσαν δε εγκατεστημένοι κατά κύριο λόγο
στο Χωριό μας Φίλια, αλλά και στους οικισμούς
των Αγίων Θεοδώρων, Άνω και Κάτω Καλύβια,
Ζευγολατιό, Χάνια, Κουβέλιζα, Κυνηγάρι, Βίλα
και στο Μοναστήρι του Αγίου Αθανασίου. Οι
ασχολίες των κατοίκων ήσαν γεωργοκτηνοτροφικές και μόνον με ελάχιστες εξαιρέσεις κάποιων που
ασχολούνταν και με το εμπόριο, οι καταστηματάρχες του χωριού μας, ή ασκούσαν παράλληλα
και κάποιο από τα απαραίτητα εκείνης της εποχής
επαγγέλματα, όπως ήταν του σαμαρά, του σιδερά,
του χτίστη, του μαραγκού (ξυλουργού), του ράφτη και της μοδίστρας, του κουρέα κ.ά.
Η έκτασή του, σε σχέση με τα άλλα χωριά
που το περιβάλλουν, ήταν και παραμένει καταφανώς πολύ μεγαλύτερη, τόσον η αρδευόμενη στην
κοιλάδα του Λάδωνα, όσον και κυρίως η μη αρδευόμενη, τα ξερά χωράφια, όπως συνηθίζαμε να
τα λέμε, και οι βοσκότοποι. Επόμενο ήταν και η
παραγωγή σιτηρών και οσπρίων να είναι ικανοποιητική, εθεωρείτο ο σιτοβολών της ορεινής κεντρικής Πελοποννήσου. Κάθε Σάββατον έφευγαν από
το χωριό μας 100-150 φορτώματα σιτάρι, κριθάρι, βρώμη, αραποσίτι, φασόλια άσπρα και κυρίως
μαυρομάτικα (χαρώνια), ροβίτσα, ρόβη, βίκος, για
το Λεβίδι που ήταν η πλησιέστερη αγορά, και από
εκεί προμηθεύονταν όλα τα απαραίτητα λάδι, σαπούνι, βακαλάο, ρέγγες και ό,τι άλλο δεν διέθεταν
τα καταστήματα του Χωριού μας, μπαλτίμια για
τα σαμάρια των ζώων, καρφοπέταλα κ.ά.
Τα αροτριώντα και σαγματοφόρα ζώα ήσαν οι
απαραίτητοι και κύριοι βοηθοί των κατοίκων τόσο
στην καλλιέργεια της γης, όσον και στη μεταφορά
των αγαθών. Τα άλογα και τα μουλάρια κατά κύριο
λόγο ήσαν οι αποτελεσματικότεροι βοηθοί τους
ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗ
αλλά και τα γαϊδουράκια προσέφεραν τις υπηρεσίες τους σε βοηθητικές δουλειές και τα βόδια στην
καλλιέργεια της γης ως αροτριώντα.
Σε παλαιότερα τεύχη του Περιοδικού μας
έχουμε αναφερθεί τόσο στις πρώιμες καλλιέργειες, σιτάρι, κριθάρι, βρώμη, βίκος, φακές, όσον και
στις όψιμες, αραποσίτι, φασόλια, ροβίτσα κ.ά.
Στο παρόν δημοσίευμά μας θα προσπαθήσουμε να αναφερθούμε στην άλλη κύρια ασχολία των
κατοίκων του Χωριού μας την κτηνοτροφία και
θα δώσουμε τα ονόματα των ζώων, ανάλογα με το
χρώμα τους, όπως μας τα έδωσε ο συμπατριώτης
μας κ. Παναγιώτης Ιωάν. Παπαγιαννακόπουλος.
Πρόβατα και γίδια εκτρέφονταν κατά κύριο
λόγο από τους κατοίκους του Χωριού μας είτε σε
μεγάλα κοπάδια, από τους κατ’ επάγγελμα κτηνοτρόφους, είτε σε μικρότερα κοπάδια και οικόσιτα,
από το σύνολο σχεδόν των κατοίκων. Βόδια πολύ
λίγοι από τους κατοίκους του Χωριού μας εξέτρεφαν σε μικρές αγέλες.
Τα πρόβατα είναι πιο ήρεμα, λιγότερο ανθεκτικά σε σχέση με τα γίδια και έχουν ανάγκη μεγαλύτερης φροντίδας από μέρους του τσοπάνου,
του κτηνοτρόφου. Ο τσοπάνος δένεται με τα ζώα
του, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για οικόσιτα μικρά
κοπάδια, συνδιαλέγεται μαζί τους απευθυνόμενος
με το όνομά τους που απορρέει, όπως προείπαμε, από το χρώμα που έχει το τρίχωμά τους και
το δέρμα της κεφαλής τους κατά κύριο λόγο: Λάγια λέμε την προβατίνα που το χρώμα της, σ’ όλο
της το σώμα, είναι μαύρο. Μπαρδαλή είναι εκείνη
που είναι και μαύρη και άσπρη στο χρώμα. Βάκρα
λέμε εκείνη που έχει μαύρο χρώμα το δέρμα της
κεφαλής. Κάλεσια είναι εκείνη που το χρώμα της
κεφαλής είναι κατά το ήμισυ μαύρο και κατά το
ήμισυ άσπρο. Μπάλια είναι αυτή που είναι λιγότερο άσπρη και περισσότερο μαύρη στο πρόσωπο.
Γρίβα είναι αυτή που σε όλο της το πρόσωπο είναι άσπρη. Κάτσενα είναι εκείνη που έχει ρουσοκόκκινο πρόσωπο. Συκούκια είναι αυτή που έχει
ασπροκόκκινο πρόσωπο. Κρούτα είναι εκείνη που
35
έχει τσέπια-κέρατα στο κεφάλι. Τσούλα είναι αυτή
που έχει μικρά αυτιά και κουφή είναι εκείνη που
δεν έχει καθόλου αυτιά.
Τα αρσενικά πρόβατα τα λέμε κριάρια και συνήθως στο κεφάλι τους έχουν τσέπια-κέρατα. Αν
δεν έχουν τσέπια-κέρατα, τα λέμε σιούτα.
Τα γίδια είναι πιο ατίθασα και ανθεκτικά. Έχουν
ανάγκη εκτεταμένων εκτάσεων σε σχέση με τα πρόβατα και μάλιστα προτιμούν τις εκτάσεις που είναι
σκεπασμένες με θάμνους. Αρσενικά και θηλυκά, ως
επί το πλείστον, φέρουν στο κεφάλι τους τσέπιακέρατα. Όσα δεν φέρουν τα λέμε σιούτα: Κόρμπα
λέμε τα γίδια που έχουν μαύρο χρώμα σε όλο τους
το σώμα. Λιάρα λέμε τα γίδια που το μαύρο χρώμα
εναλλάσσεται με το άσπρο σε όλο τους το σώμα.
Γκιόσα λέμε τα γίδια που έχουν μαύρο χρώμα στο
πρόσωπο και δίπλα από τα μάτια κατεβαίνει προς
τα κάτω μία γραμμή άσπρη, ενώ όλο τους το σώμα
έχει μαύρο χρώμα. Μπούτσικα λέμε τα γίδια που
έχουν μαύρο χρώμα στο σώμα τους και μαυροκάστανο στο πρόσωπό τους. Μπάρτζα λέμε τα γίδια που έχουν μαύρο χρώμα στο μισό σώμα τους.
Μούσκα λέμε τα γίδια που το χρώμα τους σε όλο
τους το σώμα είναι γκρι. Φλώρα είναι τα γίδια που
έχουν άσπρο χρώμα σε όλο τους το σώμα. Κούκιαπαλιβή είναι η γίδα που το χρώμα της τόσο στο
σώμα, όσο και στο κεφάλι, είναι μουντό ασπρο-
36
κόκκινο. Ρούσα λέμε τα γίδια που το χρώμα τους
σ’ όλο τους το σώμα είναι ρούσο. Ρίπα λέμε τα
γίδια που το χρώμα τους είναι κατακόκκινο. Τσίπα
λέμε τα γίδια που έχουν μικρά αυτιά σε αντίθεση
με την πλειονότητα που έχουν μεγάλα αυτιά.
Τα αρσενικά γίδια ενός έτους τα λέμε βεργάδια,
ενώ τα μεγαλύτερα τα λέμε τράγους και γκεσέμια.
Τις ονομασίες, όπως προείπαμε, μας έδωσε ο
συμπατριώτης μας κ. Παναγιώτης Παπαγιαννακόπουλος. Αν κάποιος έχει να διορθώσει κάτι σ’ αυτά
που γράφουμε ή να συμπληρώσει, να μη διστάσει
να μας στείλει τις παρατηρήσεις του κι εμείς θα τις
δημοσιεύσουμε στο επόμενο τεύχος.
Ακολούθως δημοσιεύουμε ένα τραγουδάκι που
μας εμπιστεύτηκε ο σύζυγος της συμπατριώτισσάς
μας Ελένης Σοϊλέ, Λευτέρης Αμπράζης, από την
ιδιαίτερη πατρίδα του τη Θεσσαλία:
Ποὔσαι Ελενιώ δε φαίνεσαι
πού είσαι και δεν βγαίνεις
που κλείστηκες στον αργαλειό
και μέρα νύχτα υφαίνεις.
Σπάσε Ελενιώ τον αργαλειό
και πέταξε το χτένι
σήμερα Ελενιώ είναι τ’ Αγιωργιού
και ο καλός προσμένει.
ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗ
Επιστημονικές δημοσιεύσεις
Οἰκογενειακή θεραπεία
Στό παρελθόν εἴχαμε οἰκογενειακές διαφωνίες μέ
τή σύζυγό μου, κυρίως γιά οἰκονομικούς λόγους, διότι
ξοδεύω μεγάλο ποσό χρημάτων διά τήν ἀγορά ἐπιστημονικῶν βιβλίων πού χρειάζομαι διά τίς ἐπιστημονικές
πρωτότυπες ἔρευνές μου σέ πολλές ἐπιστῆμες καί ὁ μισθός μου εἶναι μικρός...
Κάποια φορά μέ ἀπειλή διαζυγίου ἡ σύζυγός μου
μέ ὁδήγησε σέ ψυχίατρο, ὁ ὁποῖος ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΨΑΞΕΙ ΓΙΑ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΕΣ, μόνο ἀπό τήν
«διαίσθησή» του συνέστησε «θεραπεία» μου μέσω ψυχιατρικῶν φαρμάκων καταστολῆς, ὥστε νά μέ μετατρέψει σέ ἄβουλο «φυτό» (καί πλήρως νά μέ καταστρέψει
σάν ἐπιστήμονα ἐρευνητή) γιά νά... μή μπορῶ νά φέρνω
ἀντιρρήσεις σέ διαφωνίες!!! (αὐτό ἐννοοῦσε «οἰκογενειακή... θεραπεία, ἀδρανοποίηση τοῦ ἑνός μέλους τῆς
οἰκογένειας). Συγχρόνως μετά ἀπό λίγες ἡμέρες ἡ γυναίκα μου πῆρε ἀρκετά ἐπιστημονικά βιβλία μου καί τά
ἔβαλε σέ μία μεγάλη σακούλα σκουπιδιῶν καί μοῦ εἶπε
ὅτι θά τά πετάξει ἐάν δέν συμμορφωθῶ...
Ἀκόμα τό μυαλό μου ἦταν καθαρό καί ἔπρεπε νά
πάρω σύντομα σημαντικές ἀποφάσεις... Τότε ἀφοῦ
ἐσκέφθηκα μέ λογική ἐπιστημονικά κατέληξα νά χρησιμοποιήσω τήν Χριστιανική Ὀρθόδοξη Θρησκεία μου
καί ἕνα ψυχολογικό τέχνασμα ἀπό μία παλιά Ἑλληνική
ταινία τοῦ ἀειμνήστου Κωσταντάρα, ὡς ἀκολούθως...
Ἔφυγα ἀπό τό σπίτι, χωρίς καμμία προειδοποίηση
καί πῆγα στήν... Ὁλλανδία (στήν κόρη μου) καί ἄφησα
νά περάσουν 48 ὧρες πρίν εἰδοποιήσω τήν σύζυγό μου
ποῦ ἤμουν... Ἡ σύζυγός μου μέ ζητοῦσε στήν Ἑλλάδα καί δέν μποροῦσε νά μέ βρεῖ πουθενά καί μετά ἀπό
24 ὧρες (ἀφοῦ εἰδοποίησε καί τήν Ἀστυνομία καί τήν
ἐργασία μου, κ.ἀ.) ἄρχισε νά σκέπτεται σοβαρά ὅτι εἶχα
πεθάνει!
(Τό σκεπτικό, σέ αὐτό τό ψυχολογικό σόκ ἦταν νά
ἀξιολογήσει τί ἔχει μεγαλύτερη ἀξία στή ζωή, τά χρήματα πού ξόδευα γιά τά βιβλία μου ἤ ἡ ζωή τοῦ ἄνδρα
της...). Ἐγώ μόλις ἔφθασα στήν Ὁλλανδία ἠρέμησα
ἀρκετά (μετά ἀπό μία ἑβδομάδα) ἄν καί ἡ πίεσή μου
εἶχε φθάσει 17 ἑκατοστά ὑδραργύρου πρίν στήν Ἑλλάδα καί ἠρέμησα λόγῳ τοῦ πολύ ὡραίου μέ λουλούδια,
παπάκια, ρυάκια, γεφυροῦλες κ.τ.λ. οἰκοσυστήματος
τῆς Ὁλλανδίας, τελείως διαφορετικό ἀπό τίς Ἑλληνικές συσχετίσεις κατά Παβλώφ, καί τό ἀγαπημένο μου
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ
Ὁλλανδικό οἰκογενειακό μου περιβάλλον, καί μετά ἀπό
48 ὧρες τηλεφώνησα στήν σύζυγό μου καί ἤρεμα τῆς
ἐξήγησα ὅτι πῆγα στήν Ὁλλανδία γιά νά ἠρεμήσω γιά
λίγο καί μετά ἀπό μία ἑβδομάδα θά γυρίσω στό σπίτι
μας...
Ὅταν ἐπέστρεψα τῆς εἶπα ὅτι ἔχω ἔντονη ἀνάγκη νά
πᾶμε στήν Ἐκκλησία καί τῆς πρότεινα νά βροῦμε ἕναν
καλό ἐξομολόγο παπά νά μᾶς συμβουλεύσει καί νά πηγαίνουμε τακτικά στήν Χριστιανική Ἐκκλησία...
(Τό ἐπιστημονικό σκεπτικό μου εἶναι ὅτι ἀφοῦ ἡ
Χριστιανική Ἐκκλησία στηρίζεται στήν ΑΓΑΠΗ («Ὁ
Θεός ΑΓΑΠΗ ἐστίν», ἀπό τό Χριστιανικό Εὐαγγέλιο)
καί ἀφοῦ μέσα στήν Ἐκκλησία λέγονται συνέχεια καλά
λόγια ΑΓΑΠΗΣ καί καλῆς Ἐλπίδας καί Κουράγιου,
αὐτή ἡ ψυχογλωσσολογία μαζί μέ τήν Πίστη στόν Θεό
τῆς Ἀγάπης θά ἠρεμήσει καί θά θεραπεύσει τά προβλήματα τῆς οἰκογενείας μας καί ἐπίσης ἐφρόντισα νά φέρνω στό σπίτι χριστιανικά βιβλία, ψυχοφελῆ γιά νά τά
διαβάζουμε...).
Μετά ἀρχίσαμε τακτικό Ἐκκλησιασμό κάθε Κυριακή καί ἐξομολογήσεις καί συχνά πηγαίνουμε μαζί μέ τή
γυναίκα μου καί ἀνάβουμε τά καντήλια σέ ἕνα ἐξωκλήσι
στήν περιοχή τοῦ οἰκισμοῦ μας...
Σύντομα ἡ κατάσταση βελτιώθηκε. Δέν πῆρα τά
ψυχιατρικά φάρμακα γιά... οἰκογενειακή θεραπεία, καί
σήμερα 5 (πέντε) χρόνια μετά εἴμαστε ἕνα πολύ ἀγαπημένο ζευγάρι καί ἀκόμα ἀγοράζω ἐπιστημονικά βιβλία
καί κάνω σημαντική ἐπιστημονική ἔρευνα(ες) καί ἡ πίεσή μου εἶναι κανονική...
Υ.Γ.: Ὅπως εἶπε ὁ Κάρλ Γιούνγκ καί τό ἐπεκτείνω
περισσότερο ἐγώ «Στά ψυχολογικά προβλήματα εἴτε θά
πᾶς στήν Ἐκκλησία καί θά τά ἐξομολογηθεῖς σέ χριστιανό παπά πού θά σοῦ δώσει Δωρεάν λόγια Ἀγάπης καί
Καλῆς Ἐλπίδας καί Κουράγιο, εἴτε θά πᾶς σέ ψυχίατρο
νά πληρώσεις πολλά χρήματα καί νά σοῦ δώσει τρόμο καί ψυχοφάρμακα γιά ὅλη σου τή ζωή καί ἠλεκτροσόκ!...».
Ἡ ἐπιλογή εἶναι δική σας...
Ἰωσήφ – Χρῆστος Κονδυλάκης – Πυρηνικός Φυσικός
(Πηγή: Ἐκκλησιαστική Διακονία καί Μαρτυρία, ἔτος ΛΓ, Περίοδος
Γ΄, Ἰαν.-Φεβ. 2012, αρ.φ. 376)
37
Δυσλειτουργία στοματογναθικού συστήματος
Αναστασίας Βουρλή
Με τον όρο Δυσλειτουργία του Στομαγναθικού Συστήματος εννοούμε ένα μυοσκελετικό σύνδρομο το οποίο εκτός από λειτουργικά αίτια μπορεί να οφείλεται στο άγχος και
το στρες και να συνυπάρχει με το αυχενικό σύνδρομο. Η κατάσταση αυτή χαρακτηρίζεται
από πόνο, ήχους από τις κροταφογναθικές διαρθρώσεις και ανώμαλη ή αποκλίνουσα λειτουργία της κάτω γνάθου. Ο πόνος δυσλειτουργίας είναι διαφορετικός από άλλες μορφές
πόνου, όπως νευρογενούς/ψυχογενούς αιτιολογίας, ή πόνο από τα δόντια και τους γύρω
ιστούς.
Η κροταφογναθική διάρθρωση
Αιτιολογία
– Κακή σύγκλειση (τα δόντια δεν ακουμπάνε
σωστά μεταξύ τους).
– Εκτεταμένες απώλειες δοντιών με αποτέλεσμα να μη μασάμε καλά και από τις δύο πλευρές.
– Βρυγμός – τρίξιμο και σφίξιμο των δοντιών
(κυρίως τη νύχτα στον ύπνο μας).
– Οδοντιατρικές και Ορθοδοντικές θεραπείες
(π.χ. σιδεράκια).
– Άγχος και στρες. Πολλοί άνθρωποι σφίγγουν
ασυνείδητα τους μύες του προσώπου τους με αποτέλεσμα η πίεση αυτή να μεταφέρεται στο κρανίο
και στους μύες του αυχένα και να δημιουργείται
πονοκέφαλος.
– Συνήθειες όπως τσίχλες, δάγκωμα νυχιών,
τοποθέτηση του τηλεφώνου ανάμεσα σε ώμο και
κεφάλι (επιβαρύνουν την άρθρωση), δάγκωμα χειλέων, στυλών, κ.λπ.
– Τραυματισμοί της γνάθου, των οστών του
προσώπου και των δοντιών.
– Κακή στάση σώματος και κεφαλής.
– Οστεοαρθρίτιδα, ρευματοειδής αρθρίτιδα
(προσβάλλουν γενικά τις αρθρώσεις, άρα και τη
κροταφογναθική).
38
Συμπτώματα
Από τα παρακάτω συμπτώματα μπορεί να
υπάρχει ένα, εώς και περισσότερα:
– Χαρακτηριστικός ήχος όταν ανοίγει και κλείνει το στόμα (κλικ).
– Ήχος τριβής-τριψίματος.
– Πονοκέφαλος.
– Ζαλάδες.
– Υπερβολική φθορά στα δόντια, σπάσιμο δοντιών και αποκαταστάσεων.
– Πόνος στην περιοχή της άρθρωσης στην διάρκεια της κίνησης.
– Πόνος στην περιοχή του αυχένα.
– Πόνος στο αυτί.
– Αίσθημα κόπωσης των μυών του προσώπου.
– Το στόμα ανοίγει και κλείνει η κίνηση ακολουθεί μια ανώμαλη τροχιά (σαν ζιγκ-ζαγκ).
– Μείωση του εύρους ανοίγματος του στόματος.
– Βούϊσμα στα αυτιά.
– Αλλαγές της προσωπικότητας του ατόμου,
ευερεθιστότητα, αδυναμία συγκέντρωσης.
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ
Θεραπευτική Αντιμετώπιση
Αν αντιμετωπίζετε κάποια από τις παρακάτω
καταστάσεις, θα ήταν καλό να επισκεφθείτε τον
οδοντίατρό σας για εξέταση. Ανάλογα με την αιτία της δυσλειτουργίας της στοματογναθικής διάρθρωσης, συστήνετε και η κατάλληλη θεραπεία.
Εάν η αιτία είναι ο βρυγμός, όπως συμβαίνει σε
πολλές περιπτώσεις, τότε η πιο συχνή ενέργεια είναι η κατασκευή ενός νάρθηκα για προστασία των
δοντιών, για να ξεκουράζονται οι μύες του προσώπου, και για να επανέλθει η κάτω γνάθος στη σωστή της θέση. Σε περίπτωση που συνυπάρχουν συνήθειες δαγκώματος χειλέων, τσίχλας κ.τλ., όπως
αναφέρθηκε πιο πάνω, τότε γίνεται προσπάθεια
παύσης αυτών. Επιπλέον, μπορεί να δοθούν ασκήσεις χαλάρωσης για τους μύες, και για καλύτερη
στάση του σώματος. Σε κάθε περίπτωση ο οδοντίατρός σας είναι ο κατάλληλος για να εντοπίσει το
πρόβλημα και τις αιτίες του, και να σας συστήσει
την κατάλληλη θεραπεία!
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ
Μερικές συμβουλές...
συμβουλές..
– Δεν κρατάμε το
ακουστικό τηλεφώνου
ανάμεσα στον ώμο και
το αυτί, επιβαρύνουμε
την άρθρωση και τον
αυχένα.
– Όταν χασμουριόμαστε, βάζουμε το χέρι
κάτω από το σαγόνι ώστε να μην ανοίξει υπερβολικά το στόμα.
– Δε μασάμε υπερβολικά τσίχλες ή σκληρά
αντικείμενα (π.χ. παγάκια).
– Καλό είναι να κόψουμε κακές συνήθειες όπως
δάγκωμα χειλέων, στυλών κ.τλ.
Βιβλιογραφία: Λειτουργία και Δυσλειτουγία του στοματογναθικού συστήματος, Χρ. Βύρων, Χρ. Δρούκας, 3η έκδοση,
επιστημονικές εκδόσεις Παρισιάνου, 2008.
39
Στην 25η Μαρτίου
Του Κωνσταντίνου Σταθούλια
Επ. Σχολικού Συμβούλου
Η 25η Μαρτίου είναι μια
σπουδαία μέρα για τον ελληνισμό. Έχει έντονο θρησκευτικό και εθνικό χαρακτήρα.
Μια τέτοια ακριβώς μέρα, η
Θεοτόκος, πριν από πολλά
χρόνια, έλαβε το χαρμόσυνο
άγγελμα της θείας πρόθεσης
να κατέβει ο Χριστός στη
γη, για να σώσει τον άνθρωπο από την πνευματική και ηθική κατάπτωση. Και
σαν μια τέτοια ανοιξιάτικη μέρα του Μάρτη του
1821, όπως είχε σχεδιαστεί από τον Αλέξανδρο
Υψηλάντη, οι Έλληνες της κυρίως Ελλάδας ξεσηκώθηκαν και, κάτω από εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες και με σκληρούς αγώνες, κατάκτησαν τη λευτεριά τους από τον τούρκικο ζυγό. Έτσι, από εκείνη
τη δεύτερη 25η Μαρτίου, χριστιανισμός και ελληνισμός, ορθοδοξία και Ελλάδα αδελφοποιούνται
παντοτινά και γίνονται δύο σ’ ένα.
Η 25η Μαρτίου, από εθνική άποψη, είναι η
μεγάλη επέτειος της Παλιγγενεσίας της νεότερης
Ελλάδας. Είναι μέρα λευτεριάς και πανηγυρικού
εορτασμού της παλλαϊκής εξέγερσης ενός πολύπαθου, εξαθλιωμένου και απελπισμένου λαού, που δεν
αντέχει άλλο να τρώει το ψωμί ζυμωμένο με δάκρυ
και αίμα και ακατάπαυτα αποζητάει λύτρωση από
την κόλαση της σκλαβιάς. Είναι η χαρούμενη άνοιξη
μετά από μια βαριά χειμωνιά στερήσεων, καταργήσεων, καταπιέσεων και εξανδραποδισμών, τεσσάρων
συνεχών και βασανιστικών εκατονταετιών. Είναι το
τέλος μιας εποχής και η αρχή μιας άλλης. Είναι το
φωτεινό ορόσημο του καταλυτικού τερματισμού
των δεινοπαθημάτων ενός εφιαλτικού, επικίνδυνα
απειλητικού και εξουθενωτικού παρελθόντος και
της ελπιδοφόρας αφετηρίας μιας καινούργιας ζωής
με λευτεριά, δικαιοσύνη, ανθρωπισμό, δικαιώματα,
αξιοπρέπεια, εργασία, πρόοδο και δημιουργία. Είναι η μέρα που ξαναζωντανεύει στα μάτια μας, σαν
ένα συναρπαστικό παραμύθι, αληθινά περιστατικά
της ιστορίας μας, γεμάτα ηρωικά κατορθώματα,
αξιοθαύμαστες αυτοθυσίες και απίστευτα ολοκαυτώματα. Είναι ιστορικός σταθμός στη ζωή ενός
λαού, που ποτέ δε δέχτηκε ως μόνιμη κατάσταση
την υποδούλωσή του, ποτέ δεν έχασε την πίστη του
και ποτέ δεν έσβησε από την καρδιά του η ελπίδα
40
της λευτεριάς. Είναι γιορτή που προβάλλονται και
αποτιμούνται ολοζώντανα ιστορικά πρότυπα και
ατόφια παραδείγματα φιλελευθερισμού και φιλοπατρίας. Είναι η μέρα που επικαιροποιείται, όσο σε
καμία άλλη, το βαρύγδουπο διαχρονικό μήνυμα ότι
οι μεγάλες των λαών καταδυναστεύσεις προκαλούν
τις μεγάλες των λαών επαναστάσεις.
Η 25η Μαρτίου, πέρα από τη συμπυκνωμένη
ιδιαίτερη σπουδαιότητά της σε νοήματα, συγκινήσεις, συναισθήματα, οράματα, ιδέες, αξίες, ιδανικά,
θέληση, δύναμη, ελπίδα, πίστη και αρετές, έχει κι
έναν βαρυσήμαντο συμβολισμό. Εκφράζει και στον
ενεστώτα -όπου οι καιροί, λόγω της βαθιάς και
αποπνικτικής οικονομικής κρίσης, είναι εξαιρετικά
δύσκολοι για τη Χώρα μας και τους πολίτες τηςτην αγάπη στη ζωή, την πρόνοια στον άνθρωπο,
το σεβασμό στην αξιοπρέπεια, την κατοχύρωση
ατομικών-κοινωνικών κ.ά. δικαιωμάτων, τη συμπαράσταση στον άνεργο και τον μη έχοντα, την πίστη
στον αγνό και ανιδιοτελή πατριωτισμό, τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής, την εξασφάλιση των
αναγκαίων προϋποθέσεων και συνθηκών δουλειάς
για όλους ανεξαιρέτως και την επαγρύπνηση στις
επάλξεις της πατρίδας και υπαγορεύει, με διάτορη τη
φωνή της, τις τεράστιες ευθύνες, που έχει η πολιτική
μας ηγεσία και ιεραρχικά καθένας από εμάς, γι’ άμεση αλλαγή της αδιέξοδης οικονομικής πολιτικής που
αναπαράγει και διογκώνει την ύφεση, για εκπόνηση
και σωστή εφαρμογή επενδυτικών προγραμμάτων,
για ευθέως ανάλογη -με τη μείωση του εισοδήματός
μας- ποσοστιαία ελάττωση της εμπορικής αξίας των
αγαθών ευρείας κατανάλωσης και διαβίωσης, για
οικονομική ανάκαμψη και ανάπτυξη και για πολλά
άλλα ζωτικής σημασίας. Είθε, η φετινή 25η Μαρτίου, ν’ αποτελέσει και για μας το οροθέσιο του τέλους
κάθε δυσκολίας, στέρησης, επιβάρυνσης, αδυναμίας,
ένδειας, ανέχειας, αδικίας, αγανάκτησης, πίκρας και
δυσάρεστης ανατροπής στη ζωή μας και της αρχής
για άμεσες και σύντονες προσπάθειες και αποτελεσματικούς αγώνες, όπως-όσο και όπου το συμφέρον
της πατρίδας, το μέλλον των παιδιών μας και η προκοπή του λαού μας το απαιτούν.
Είναι αλήθεια ότι την αποσταμένη ελπίδα της
λευτεριάς, στη μακραίωνη δουλεία, τη συντηρούν,
στις καρδιές των σκλάβων, η δράση και οι αγώνες
των φιλελεύθερων και δοξασμένων αρματολών και
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ
κλεφτών, η πάλη όλων των εθνικών δυνάμεων και
αγωνιστών, που θέτουν τον εαυτό τους στην υπηρεσία της πατρίδας και προσφέρουν ό,τι έχει και μπορεί ο καθένας και τα αφυπνιστικά εγερτήρια τραγούδια, δημοτικά και θούρια σαλπίσματα επώνυμων
ποιητών, της εποχής.
Στη γιγαντογενιά, που προετοίμασε και, όταν
τα πράγματα ωρίμασαν, τόλμησε την επανάσταση του 1821, όρθωσε θαρραλέα το ανάστημά της
απέναντι στον κίνδυνο, επισφράγισε με το αίμα της
την αφοσίωσή της στην πατρίδα, ξεπέρασε με το
μέγεθος της προσφοράς της την εποχή της, πέτυχε
έργο τιτάνια εθνικό και μπορεί, στητή και ολοζώντανη, να στέκει μπροστά μας και να μας καθοδηγεί,
αναφέρονται τα παρακάτω τρία ιστορικά δημοτικά
τραγούδια και δύο απλά, μικρής έκτασης, βασισμένα σε διαλόγους, εθνικοπατριωτικού περιεχομένου
κείμενα. Των τραγουδιών και των κειμένων προηγούνται ολιγόλογα ερμηνευτικά σχόλια, σχετικά με
τις ιστορικές μορφές, που δρουν σ’ αυτά και μιλάνε
κατευθείαν στο θυμικό του αναγνώστη.
Το λεβέντικο, πανελλήνιας εμβέλειας μοραΐτικο
κλέφτικο, σε ρυθμό τσάμικου, «Οι Κολοκοτρωναίοι», αποτίει φόρο λαϊκής τιμής κι ευγνωμοσύνης στη μεγάλη ιστορική οικογένεια, που πύκνωσε
με τα πρωτοπαλίκαρά της τις τάξεις της αθάνατης
κλεφτουριάς. Οι Κολοκοτρωναίοι με την ανυπότακτη ζωή και την ατιθάσευτη δράση τους, με πίστη
στο δόγμα «ο θάνατος αξίζει μια δεκάρα, ενώ η
λευτεριά αξίζει μια ζωή» γίνονται ο φόβος κι ο τρόμος των κατακτητών. Αγωνίζονται με ακμαίο το
φρόνημα, ελπίζοντας και στη βοήθεια του Θεού.
Αν και ζουν σε συνεχή εγρήγορση και επαγρύπνηση πάνω στα ψηλά βουνά, κλέβουν την ευκαιρία
να εκκλησιαστούν με ταχύτητα αστραπής και να
ζητήσουν την αρωγή της Παναγίας και τις ευλογίες του Χριστού για την ευόδωση του δίκαιου
αγώνα τους. Έφιπποι, με τις πάλες (σπαθιά) στα
χέρια, προτάσσουν τα γρανιτένια στήθη τους, αναμετριούνται νικηφόρα με τον τύραννο και στεφανώνονται, από τον ήλιο των βουνών, με τον κότινο
του ηρωικού τους μεγαλείου.
Λάμπει ο ήλιος στα βουνά, λάμπει και στα λαγκάδια.
Έτσι λάμπει κι η κλεφτουριά, οι Κολοκοτρωναίοι,
πόχουν τ’ ασήμια τα πολλά, τις ασημένιες πάλες,
οπού δεν καταδέχονται τη γης να την πατήσουν.
Καβάλα παν στην εκκλησιά, καβάλα προσκυνάνε,
καβάλα παίρν’ αντίδερο απ’ του παπά το χέρι.
Ρίχνουν φλωριά στην Παναγιά, φλωριά και στους αγίους
και στον αφέντη το Χριστό τις ασημένιες πάλες.
(Αναγνωστικό Στ΄ Δημοτικού, ΟΕΔΒ, Αθήνα 1978, σ.88)
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ
Είναι γνωστή η μεγάλη δύναμη που έχουν οι
προύχοντες της επαρχίας στην τουρκοκρατία, την
επανάσταση και την μετέπειτα ακανθώδη προσπάθεια της εθνικής αποκατάστασης. Οι προεστοί,
στην επαρχία μας, κλέφτες και αρματολοί ορισμένοι, οπλαρχηγοί και μύστες της Φιλικής Εταιρείας άλλοι, δίνουν μάχες, σε όλα τα επίπεδα, για τη
λευτεριά της πατρίδας. Συμμετέχουν στην Αχαϊκή
τριανδρία και σε τοπικές και επαρχιακές συσκέψεις
και συνελεύσεις, για να οργανώσουν καλύτερα και
αποτελεσματικότερα τον απελευθερωτικό αγώνα.
Διαπρέπουν με τα παλικάρια τους στην άλωση των
Καλαβρύτων, στην πολιορκία της Πάτρας, και σε
πολεμικές επιχειρήσεις σ’ όλη την Αχαΐα και την
ευρύτερη περιοχή του Μοριά. Παίρνουν μέρος, ως
πληρεξούσιοι (Ανδρέας Ζαΐμης, Βασίλης Πετιμεζάς,
Σωτήρης Χαραλάμπης), σε εθνικές συνελεύσεις.
Γενικά αναπτύσσουν πολυσχιδή εθνική δράση. Η
καλαβρυτινή λαϊκή μούσα δεν μπορεί να μείνει ασυγκίνητη. Το υπέροχο καθιστικό, «Στη μέση στα Καλάβρυτα», αναφέρεται στις κρίσιμες αποφάσεις που
παίρνουν, σε βαρυσήμαντα τοπικά ιστορικά συμβούλια, για την πορεία της ελληνικής επανάστασης
και την έκβαση του απελευθερωτικού κινήματος.
Πρόκειται για ένα τραγούδι ιδιαίτερα δημοφιλές
στα Καλαβρυτοχώρια, την Αχαΐα και ολόκληρη την
Πελοπόννησο. Ο ταλαντούχος λαϊκός βιολιστής,
μακαρίτης μπάρμπας μου Σπύρος, γνωστός και ως
Καράγιαννης, το ξεχώριζε απ’ όλα τα τραπεζίτικα
και απέδιδε καταπληκτικά, με το βιολί και το δοξάρι του, το εισαγωγικό του μέρος. Δεν το τραγουδούσε ή το τραγουδούσε αθόρυβα. Ο μακαριστός
Δαμασκηνός, θιασώτης της παραδοσιακής μουσικής (βυζαντινή εκκλησιαστική μουσική και δημοτικό τραγούδι), με την επικουρία του συχωρεμένου
του πατέρα μου, το τραγουδούσε θαυμάσια. Επειδή
το τραγούδι ακούγεται με ασήμαντες παραλλαγές,
καταχωρίζεται (α) όπως το παρουσιάζει ο ποιητής
μας και (β) όπως το σιγοτραγουδούσε ο θείος μου
Σπύρος ή το ερμήνευε φωνητικά ο Δαμασκηνός.
(α) Στη μέση στα Καλάβρυτα, στον πλάτανο από κάτω,
καθόσανε τρεις γέροντες και τρεις καπεταναίοι,
Ζαΐμης και Πετιμεζάς κι ο γερο-Χαραλάμπης,
συμβούλιο εκάνανε, ν’ αρχίσουν το σεφέρι.
(Π. Παπαρρηγόπουλος, Καλαβρυτινά ιστορικά
δημοτικά τραγούδια, Πειραιάς 1971)
(β) Στη μέση στα Καλάβρυτα, στον πλάτανο από κάτω,
καθόσανται τρεις γέροντες κι οι τρεις καπεταναίοι,
Ζαΐμης και Πετιμεζάς κι ο γερο-Χαραλάμπης,
41
συμβούλιο εκάνανε, να κάψουνε την Πάτρα,
Ζαΐμης δε συμφώναγε* (Καράγιαννης) ή
Ζαΐμης δεν υπόγραφε (Δαμασκηνός).
Ο διακαής πόθος της λευτεριάς, περιμένοντας
τη σπίθα που θ’ ανάψει τη μεγάλη φωτιά, ζεσταίνει τα όνειρα των σκλάβων. Η κατάλληλη στιγμή
διαμορφώνεται και η φλόγα ανάβει. Ο σπόρος του
εθνομάρτυρα Ρήγα καρποφορεί. Η επανάσταση, με
τις ευλογίες και τις ευχές του δεσπότη των Πατρών
Γερμανού και με το σύνθημα «ελευθερία ή θάνατος»,
αρχίζει από την ιστορική μονή της Αγίας Λαύρας και
την πόλη των Καλαβρύτων, απλώνεται σ’ όλο το
Μοριά, περνάει απέναντι στη Ρούμελη, φτάνει στη
Θεσσαλία και την Ήπειρο, ανηφορίζει στη Μακεδονία και τη βόρεια Ελλάδα, από τη στεριά βρίσκεται σύντομα στη θάλασσα και τα νησιά και κατεβαίνει στην Κρήτη. Φουντώνει σε χωριά και πόλεις,
βουνά και κάμπους, στεριά και θάλασσα. Συντρίβει
παντού τον κατακτητή, καταλύει την τυραννία και
κληροδοτεί, στους επερχόμενους της γενιάς εκείνης,
τη σημερινή ελεύθερη ελληνική επικράτεια με το
λαμπερό ουρανό και τη γαλανή θάλασσα. Είμαστε
ιδιαίτερα υπερήφανοι για το έπος του 1821. Μια
υπέροχη έξαρση πατριωτικού συναισθήματος μάς
κυριεύει κάθε χρόνο την 25η Μαρτίου. Την καμαρώνουμε την μέρα αυτή, στεφανώνουμε με μυρτιές
και δάφνες τους αθάνατους ήρωες, χαιρόμαστε,
γιορτάζουμε, πανηγυρίζουμε, παρελαύνουμε, χορεύουμε παραδοσιακούς χορούς και τραγουδάμε
τραγούδια της πατρίδας και της λευτεριάς. Ένα απ’
αυτά είναι και το αισιόδοξο, ωραίο σχολικό και γρήγορο συρτό, «Γλυκοχαράζει η χαραυγή».
ριά. Πρόκειται για τον πιο γνήσιο «άνθρωπο του
Εικοσιένα». Το προφίλ του συνδυάζει θάρρος και
αγωνιστικότητα, ακλόνητη πίστη και ακμαίο ηθικό,
τόλμη κι αισιοδοξία, εξυπνάδα και πονηρή υποψία,
παρρησία και δύναμη, συμβουλευτική και πειθώ,
επιβλητικό ύφος και καθολικό κύρος. Ακμάζει ως
μεγάλος πρωτοκλέφτης και ως στρατηγικός ιθύνων
νους στην εξέλιξη του αγώνα και την εδραίωση της
λευτεριάς. Ωφελεί τα μέγιστα την πατρίδα και παίρνει μυθικές διαστάσεις στη σκέψη και στη φαντασία
όλων. Αξίζει ν’ αναφερθεί το περιστατικό, όπου ο
Γέρος του Μοριά, ενώ κρατεί για καλά η μάχη των
Δερβενακίων (Ιούλιος 1822) και οι Έλληνες χτυπάνε αλύπητα και αποδεκατίζουν, στα στενά, τους
στρατιώτες του Δράμαλη, με την επιρροή της γνώμης του και την πειθώ των λόγων του, καταφέρνει,
μέσα σε λίγες ώρες, να μεταβάλει σε σωστό πολεμιστή ένα τσοπανόπουλο, που βόσκει το κοπάδι του
στις πλαγιές των κοντινών βουνών.
Γλυκοχαράζει η χαραυγή και λάμπει ο ουρανός και η γη,
φέρνει την ελευθεριά μας και το τέλος της σκλαβιάς μας.
Εδώ είν’ ο Γέρος του Μοριά, γεια σου χαρά σου ελευθεριά,
με καρύτινο ντουφέκι πέφτει σαν αστροπελέκι.
Στα Βέρβενα στα Δολιανά γεια σου μωρέ Νικηταρά,
στο Βαλτέτσι, στο Λεβίδι πέφτει αλύπητο λεπίδι.
Στη μέση στην Τριπολιτσά με τον Πλαπούτα στα δεξιά,
των Δερβενακιών τα κάλλη πότε θα ξανάρθουν πάλι.
Από του Διάκου το σουβλί φτιάχνει ο Κανάρης το δαυλί
κι ο Μιαούλης στο τιμόνι πες το κότσυφα κι αηδόνι.
Το κάστρο του Μεσολογγιού φτερώνει και καρδιά και νου,
της Γραβιάς λέει το Χάνι, η Ελλάς δεν θα πεθάνει.
(Αθ. Μπίκος, Ελληνικοί χοροί, Αθήνα 1969, σ.158)
«…Ο Κολοκοτρώνης απ’ τη σκοπιά του αγνάντευε με αναγάλλιασμα τα πρώτα χαμόγελα της
νίκης, που’ χε τοιμάσει με τόσο κόπο κι επιμονή.
Άξαφνα δίπλα του ακούει μια φωνή που μουρμούριζε με κατάνυξη.
-Παναγία μου, βόηθα μας!
Γυρίζει και βλέπει έναν τσοπανάκο καλοφτιασμένο, που χάζευε με λαχτάρα τη μάχη, ακουμπισμένος
σ’ ένα μεγάλο ραβδί.
-Βρε Έλληνα, του φωνάζει: Τι στέκεις έτσι; Πήγαινε και συ να σκοτώσεις Τούρκους.
-Δεν έχω άρματα, καπετάνιε.
-Με τη ράβδα σου βρε, να σκοτώσεις έναν
Τούρκο, να του πάρεις τ’ άρματα κι ύστερα σκότωσε κι άλλους.
Ο τσοπανάκος ροβόλησε τον κατήφορο πηδώντας σαν κατσίκι. Σε λιγάκι χάθηκε μέσα στη μάχη.
Πριν βραδιάσει, ο αρχηγός είδε πλάι του έναν άγνωστο αρματωμένο. Τον κοίταξε.
-Ποιος είσαι βρε;
-Δε με γνωρίζεις; Ο τσοπανάκος, αρχηγέ, που μ’
έστειλες να σκοτώσω Τούρκους. Να ’μαι!...
-Μπράβο σου, Έλληνά μου!
Καμάρωνε ο τσοπανάκος και η βουή της μάχης
μάκραινε κατά τον Αϊ-Σώστη.»
(Ανάτυπο από το βιβλίο του Σπ. Μελά, Ο Γέρος του Μοριά,
τ. Β΄, Μ.Ι. Σαλίβερος, Αθήνα, σ.261-262)
Η διαπρεπέστερη στρατιωτική και πολιτική
φυσιογνωμία του μεγάλου αγώνα ακούει στο όνομα Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ή Γέρος του Μο-
Η Σουλιωτοπούλα του δεύτερου κειμένου,
σύμβολο ηρωισμού και γυναίκειας προσφοράς στον
αγώνα του 1821, πιστεύει ότι η κατάκτηση της
42
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ
λευτεριάς είναι καθήκον όλων. Βέβαιη για τις ικανότητές της, παίρνει εναλλακτικά θέση πολεμιστή
στην πρώτη γραμμή του πυρός και, υπερασπιζόμενη
με αυταπάρνηση τα ιδανικά, στα οποία έχει πιστέψει, τραυματίζεται θανάσιμα στην καταιγίδα της
μάχης και θυσιάζει, στο βωμό της πατρίδας και της
λευτεριάς, το ανεκτίμητο αγαθό της ύπαρξής της.
«Στης μάχης τον καπνό, που πνίγει το λαγκάδι, ο
Σουλιώτης όλα τα’ χει λησμονήσει, πείνα και δίψα.
Και το Σούλι πέφτει ξέμακρα και σαν λησμονημένο
είναι κι εκείνο τ’ άχαρο.
Κι εκεί που πολεμάει το παλικάρι, αγλύκαντο,
μέρα και νύχτα, ακούει μια γνώριμη φωνή, που τον
ξυπνάει. Λοιπόν το Σούλι δε χάθηκε και ζει.
Κι ήταν η Λάμπη, η αδερφή του νιου.
-Τι καλά μου φέρνεις, Λάμπη;
-Ζεστή κουλούρα, αδερφέ, που σου τη ζύμωσα
με τα χεράκια μου κι η μάνα την έψησε στην ανθρακιά, μονάχη. Έλα να φας μια ψίχα και να ξαποστάσεις.
-Δεν μπορώ, καημένη, να παρατήσω το ντουφέκι…
-Αυτό είν’ η συλλογή σου, Νάση; Έρχομαι ’γω
και σου κρατώ τον τόπο σου… Να, σου ’στρωσα!
Και δώσ’ μου το ντουφέκι.
Χαμογελάει ο αδερφός ο καπνισμένος. Και δεν
έχει ανάγκη να μάθει την κορασιά πώς πιάνουν το
ντουφέκι.
Ο πόλεμος βαστούσε πάντα. Με χέρι σταθερό
γέμιζ’ εκείνη και σημάδευε. Κι ο αδερφός της παραπέρα έτρωγε ήσυχος και μονάχα την πείνα του
άκουγε, τη θεριεμένη μέσα του.
Κι ο πόλεμος βαστούσε. Κι εκεί ένα βόλι ήρθε
και πέτυχε κατάστηθα την κορασιά. Μα αυτή έκανε καρδιά και δε μιλούσε. Το αίμα πλημμύριζε τον
κόρφο της. Η Λάμπη σημάδευε και ντουφεκούσε.
-Έφαγες, Νάση;
-Κοντεύω, ακόμα λίγο, Λάμπη.
Η κόρη ξαναρώτησε και δεύτερη και τρίτη
φορά. Και τότε μ’ ένα πήδημα το παλικάρι βρέθηκε
κοντά της. Άρπαξε το ντουφέκι κι ήσυχο, καθώς είχε
τραβηχτεί, ξανάρχισε τον πόλεμο.
Αμίλητη η Σουλιωτοπούλα πήγε παραπίσω κι
έπεσε. Κι ο πόλεμος βαστούσε…»
(Γιάννης Βλαχογιάννης, Μεγάλα Χρόνια, Ανάτυπο από το
Αναγνωστικό της Ε΄ Δημοτικού του ΟΕΔΒ, Αθήναι 1976, σ.
87-88).
* ή δεν υπόγραφε
Βιβλιογραφία
1. Ελευθερουδάκης, Σύγχρονη Εγκυκλοπαίδεια,
Ν. Νίκας, Αθήνα.
ΒΙΟΤΕΧΝΙΑ - ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ
ΕΝΔΥΜΑΤΩΝ - ΥΠΟΔΗΜΑΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΛΟΓΟΒΙΤΗΣ
Πρωτεσιλάου 92, Ίλιον - Τηλ./Fax: 210 2639340
Ιερά Οδός 271, Αιγάλεω - Τηλ.: 210 5908006
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ
43
ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥΣ
«Είναι ο επιγραμματικός λόγος, σημαντικού προσώπου,
με αποφθεγματικό χαρακτήρα»
ΟΙ ΙΔΡΥΤΕΣ ΚΑΙ ΟΙ... ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ «ΘΥΣΙΕΣ» ΤΗΣ ΦΙΛΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ!
Οφείλω να ομολογήσω τέτοιες μέρες,
δηλαδή ημέρες του εορτασμού της επετείου
της Εθνικής μας Παλιγγενεσίας του 1821, με
καταλαμβάνει κυριολεκτικά μια ακατανίκητη
επιθυμία, να χαράξω έστω και λίγες αράδες,
για να αναφερθώ στα ιερά πρόσωπα των ηρωικών
προγόνων μας, που πάσχισαν, αγωνίστηκαν, μάτωσαν και πέθαναν, για τον ξεσηκωμό του υπόδουλου
Ελληνικού Γένους, αποτίοντας τον ελάχιστον, έστω,
οφειλόμενο φόρο τιμής σ’ αυτούς!!
Στις παρακάτω γραμμές, θα προσπαθήσω να περιγράψω, στο μέτρο των δυνατοτήτων μου βέβαια,
τις αγωνίες, τις προσπάθειες και τους κόπους που
έκαναν και από την άλλη πλευρά, τις συκοφαντίες,
τις κατηγορίες, τις λοιδορίες και τους ανυπόφορους
χλευασμούς που υπέστησαν οι τρεις ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας,
Εταιρείας, καθώς και ορισμένοι ακόμη πατριώτες που αργότερα τους πλαισίωναν και τους βοήθησαν παντοιοτρόπως, στο τιτάνιο εθνεγερτήριο και
εθνοσωτήριο έργο τους και τέλος το μέγεθος του
πόνου της ψυχής τους, όταν αναγκάζονταν να τους
«θυσιάσουν», δηλαδή να τους δολοφονήσουν εκτελώντας τους, για να μην προδοθεί το «Μυστικό»
της εταιρείας, στους Τούρκους!!!
Έχω την πεποίθηση ότι, στα Γυμνασιακά και Λυκειακά χρόνια των σπουδών των Ελληνοπαίδων, στο
μάθημα της Ιστορίας, δεν διδάσκεται αρκούντως,
αρκούντως, ο
αποφασιστικός και σπουδαιότατος ρόλος που διαδραμάτισε η Φιλική Εταιρεία, στην αφύπνιση του
πνεύματος των υπόδουλων Ελλήνων, καθώς και
στον Γενικό ξεσηκωμό του Γένους μας,
μας αν και γίνεται
γενικώς παραδεκτό και, μάλιστα χωρίς καμιά υπερβολή εάν δεν είχε ιδρυθεί και δεν υπήρχε η Φιλική
Εταιρεία, η Ελληνική Επανάσταση του 1821, δεν
θα είχε το αίσιο αποτέλεσμα που όλοι γνωρίζουμε!!!
Οι Έλληνες, μην αντέχοντας τον ζυγό του βάρβαρου κατακτητή, πολλές φορές πριν από το 1821,
είχαν προσπαθήσει να σπάσουν τα δεσμά και τον ζυγό
της μαύρης σκλαβιάς τους, αλλά πάντοτε αποτύγχα-
44
“Ματιές στα ψιλά της Ιστορίας”
Γιάννη Α. Παπαρρηγόπουλου
ναν και οι προσπάθειές τους καταπνίγονταν
στο αίμα, για τον απλούστατο λόγο ότι, οι
εκάστοτε εξεγέρσεις τους και τα απελευθερωτικά τους κινήματα, είχαν τοπικό και όχι
πανελλήνιο και κυρίως πανεθνικό χαρακτήρα!!!
Μεγάλο φόρο αίματος είχαν πληρώσει οι
Έλληνες, όταν έκαναν τέτοιες απελευθερωτικές εξεγέρσεις, με τη βοήθεια και ιδίως με την υποκίνηση ξένων, δήθεν φιλικών δυνάμεων και κυρίως
της Ρωσίας,
Ρωσίας, της χώρας του περιώνυμου «Ξανθού
Γένους»,, η οποία μας υποκινούσε πάντοτε για δικούς
Γένους»
της σκοπούς και συμφέροντα και όταν τα πετύχαινε,
αμέσως μετά μας άφηνε στα κρύα του λουτρού, κατά
το κοινώς λεγόμενο, δηλαδή στο έλεος και στο αιμοσταγές γιαταγάνι των Τούρκων!!!
Από τα πολλά παθήματα και κυρίως από το πολύ
αίμα που έχυσαν οι Έλληνες, κατά τη διάρκεια των
παραπάνω διαφόρων εξεγέρσεών τους, τελικά καταλάβαιναν πολύ καλά ότι, για να απελευθερωθούν θα
πρέπει να στηριχθούν μόνον στις δικές τους δυνάμεις και όχι στις πλάτες άλλων, δήθεν φιλικών δυνάμεων και κρατών!!!
Ότι οι Έλληνες, για να ελευθερωθούν θα πρέπει
να στηριχθούν στις δικές τους δυνάμεις, ήταν πίστη
και στέρεη πεποίθηση πολλών σημαντικών Ελλήνων,
όπως του μεγάλου πατριώτη: Kωνσταντίνου Υψηλάντη,, του πατέρα των γενναίων Υψηλάντηδων, ο
λάντη
οποίος λίγο πριν πεθάνει το 1816, σύμφωνα με τον
ιστορικό Ι. Φιλήμονα, είπε στον γιο του Αλέξανδρο:
«Γιε μου, να μη λησμονήσεις ποτέ, πως οι Έλληνες
μονάχα στους εαυτούς τους πρέπει να στηριχθούν,
για να ελευθερωθούν!»
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, τον πατέρα του Κων/
νου Υψηλάντη, τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, τον αποκεφάλισαν οι Τούρκοι,
Τούρκοι, μέσα στα μπουντρούμια της
Κωνσταντινούπολης το 1806, επειδή ο παραπάνω
γιος του Κωνσταντίνος, που ήταν Ηγεμόνας τότε
της Μολδαβίας, παράτησε τις ηγεμονίες και με την
οικογένειά του κατέφυγε στη Ρωσία, πηγαίνοντας με
τους Ρώσους, κατά τη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού
πολέμου, που έγινε το παραπάνω έτος!
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ
Την ίδια γνώμη και πίστη με τον Κων/νο Υψηλάντη, είχε και ο Γέρος του Μοριά Θ. Κολοκοτρώνης,
Κολοκοτρώνης,
ο οποίος στα «Απομνημονεύματά»του, που υπαγόρευσε προς τον ηρωικό του Δικαστή Γ. Τερτσέτη
Τερτσέτη,,
αναφέρει: «Είδα τότε ότι, θα το κάμομε μοναχοί και
δεν έχουμε ελπίδα καμιά από τους ξένους» κι εννοούσε βέβαια ότι, οι Έλληνες μόνοι και μόνο με το
σπαθί τους, θα αποκτούσαν την πολυπόθητη λευτεριά τους!
Τα παραπάνω λόγια του Κολοκοτρώνη, κατά τον
ιστορικό Δ. Φωτιάδη,
Φωτιάδη, που ήταν από τη Σμύρνη και
γνώριζε τα τούρκικα, ήταν η απάντηση στην παρακάτω ιταμή και προκλητική ρήση των Τούρκων, που
την είχαν αναγάγει μάλιστα και σε... αξίωμα: «Γκιλιτζιμίζλιαν αλτίκ, γκιλιτζιμίζλιαν βερετζέιζ»,
βερετζέιζ», που
σημαίνει ότι: «Με το σπαθί τα πήραμε, με το σπαθί
θα τα δώσουμε!»
Ανάμεσα στους δύο παραπάνω, αλλά και σε πολλούς άλλους σημαντικούς Ἐλληνες οι οποίοι είχαν
την πεποίθηση ότι, οι Έλληνες με το σπαθί τους
και με τις δικές τους δυνάμεις, θα αποκτούσαν την
ελευθερία τους, ήσαν και τρεις απλοί, αλλά αγνοί
Πατριώτες Έλληνες της ξενιτειάς, που οι δύο απ’
αυτούς ήσαν απλοί εμποροϋπάλληλοι και ο ένας
σπουδαστής στα ξένα!
Αυτοί οι τρεις Πατριώτες Έλληνες, ήσαν κατ’ αλφαβητική σειρά οι εξής:
1. Εμμανουήλ Ξάνθος (1772-1852) από την
Πάτμο.
2. Νικόλαος Σκουφάς (1779-1818) από το Κομπότι της Άρτας και
3. Αθανάσιος Τσακάλωφ (1788-1851) από τα
Γιάννενα.
Τους λαμπρούς αυτούς Έλληνες πατριώτες, τους
αναφέρω κατ’ αλφαβητική σειρά, γιατί δεν πρέπει,
κατά την ταπεινή μου γνώμη, να τους αναφέρω κατ’
αξιολογική σειρά, επειδή και οι τρεις τους πρόσφεραν
τεράστιο και ανυπολόγιστο έργο στην Πατρίδα μας,
ιδρύοντας τη Φιλική Εταιρεία!
Και πριν, αλλά και μετά την ίδρυσιν της Φιλικής
Εταιρείας, ιδρύθηκαν και συγκροτήθηκαν και άλλες
παρόμοιες εταιρείες και στην ξενιτειά και στον κυρίως Ελλαδικό χώρο, είτε μυστικές είτε φανερές, με
μορφωτικό ή φιλανθρωπικό, φαινομενικά,
φαινομενικά σκοπό και
δράση, που όμως στην πραγματικότητα, όλες αποβλέπανε και είχαν για κύριο σκοπό τους, την εθνική
αποκατάσταση των σκλαβωμένων Ελλήνων!
Μετά τη Γαλλική Επανάσταση του 1789, στην
Ευρώπη και κυρίως στην Ιταλία
Ιταλία,, η οποία τότε ήταν
κατακερματισμένη σε διάφορα μικρά βασίλεια, τα
πνεύματα των καταπιεσμένων λαών αφυπνίστηκαν
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ
και άρχισαν να συγκροτούν διάφορες μυστικές και
συνωμοτικές οργανώσεις, που τις ονόμασαν τεκτονικές ή μασονικές στοές,
στοές, οι οποίες είχαν ξεκάθαρους
επαναστατικούς σκοπούς και επιδιώξεις!
Δύο από τις κυριότερες αυτές μυστικές οργανώσεις ήσαν των λεγομένων «Καρμπονάρων» και των
«Ελευθέρων Τεκτόνων»,
Τεκτόνων», τις οποίες δεν άργησαν βέβαια όπως ήταν φυσικό, να μιμηθούν και οι σκλαβωμένοι Έλληνες, ιδρύοντας παρόμοιες μασονικές εταιρείες, όπως το «Ελληνόγλωσσον Ξενοδοχείον» στο
Παρίσι το έτος 1809, το οποίο, μεταξύ των άλλων
μελών, που όλα ήσαν Έλληνες,
Έλληνες, είχε ως προεξάρχοντα μέλη και την Κύπρια Ελισάβετ Λομάκη και τον
Αθανάσιο Τσακάλωφ, ο οποίος ήταν ένας από τα
πέντε μέλη της Επιτροπής, η οποία συνέταξε και τον
οργανισμό της, δηλαδή το καταστατικό της!!!
Εκτός από την παραπάνω μυστική οργάνωση του
«Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου», το 1813 ιδρύθηκε
στην Αθήνα και η «Φιλόμουσος Εταιρεία»
Εταιρεία»,, στην
οποία μέλος ήταν και ο λόγιος Άνθιμος Γαζής από τις
Μηλιές του Πηλίου, ο οποίος τότε στη Βιέννη έβγαζε το περιοδικό «Λόγιος Ερμής» και όταν συνάντησε
εκεί τον Ι. Καποδίστρια
Καποδίστρια,, του μίλησε για την παραπάνω εταιρεία της Αθήνας και του είπε ότι, θα ήταν σημαντικό για την Ελλάδα, να δημιουργηθεί με το ίδιο
όνομα, μια νέα εταιρεία στην Ευρώπη και στο Πήλιο, με φαινομενικό σκοπό τη δημιουργία, δήθεν,
Ακαδημιών στα παραπάνω μέρη και ο Καποδίστριας
όχι μόνο συμφώνησε, αλλά κατόρθωσε ο δαιμόνιος
Κερκυραίος, να ενδιαφερθούν γι’ αυτήν και να την
ενισχύσουν οικονομικώς, οι μονάρχες της Ευρώπης,
Ευρώπης,
οι οποίοι ήσαν συγκεντρωμένοι στη Βιέννη τότε, για
το περιβόητο συνέδριό τους, του έτους 1814!
Οι δύο παραπάνω εταιρείες, ήσαν οι πιο σημαντικές, αλλά πριν ή μετά απ’ αυτές είχαν δημιουργηθεί και άλλες, όπως: Η «Εταιρεία των Φίλων»
Φίλων»,, που
ιδρύθηκε στο Βουκουρέστι το έτος 1780, ο «Φοίνικας»,, τον οποίο είχε ιδρύσει στη Μόσχα το έτος
νικας»
1787, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος
Μαυροκορδάτος,, ο λεγόμενος
και «Φιραρής»
«Φιραρής»,, που στα Τούρκικα σημαίνει «Φυγάδας», επειδή, ενώ ήταν Ηγεμόνας στη Μολδαβία,
πήγε με τους Ρώσους,
Ρώσους, κατά τη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πολέμου των ετών 1787-1792, η Ελληνική λέσχη «Αλέξανδρος» στη Βλαχία και η «Αθηνά»
η οποία ιδρύθηκε στο Παρίσι το έτος 1812 και εξέδιδε εκεί το ομώνυμο περιοδικό!
Αναφέρω όλες τις παραπάνω Ιταλικές και Ελληνικές μυστικές (μασονικές) εταιρείες-οργανώσεις, γιατί σχεδόν όλες τους, άλλες λίγο άλλες πολύ, έπαιξαν
έμμεσο μεν, αλλά σημαντικό ρόλο στην ίδρυση και
συγκρότηση της Φιλικής Εταιρείας και γιατί τα δύο
45
από τα παραπάνω ιδρυτικά της μέλη ο Ξάνθος και
ο Τσακάλωφ, πάρα πολλά διδάχτηκαν απ’ αυτές,
τόσο για την οργάνωση της Φιλικής Εταιρείας, όσο
και για τον τρόπο και τη δοκιμασία της μύησης και
κατήχησης των νέων μελών της, καθώς και για τα
μυστικά σημεία αναγνώρισης μεταξύ των μυημένων
εταίρων της!
Οι παραπάνω τρεις Έλληνες πρωτεργάτες και
συνιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας, δεν ήσαν γόνοι
αριστοκρατικών οικογενειών, δεν ήσαν λόγιοι κι επιστήμονες, δεν ήσαν καπεταναίοι και οπλαρχηγοί, δεν
ήσαν καραβοκύρηδες και μεγαλέμποροι, δεν ήσαν ιεράρχες και αξιωματούχοι διπλωμάτες, με κύρος, σε
ξένες αυλές και κυβερνήσεις, δεν είχαν χρήματα, ούτε
γνωριμίες με σημαντικά πρόσωπα, δεν είχαν ούτε καν
γνωστό όνομα, ανάμεσα στους συμπατριώτες τους
της ξενιτειάς και με λίγα λόγια «δεν είχαν μαντήλι για
να κλάψουν», κατά το κοινώς λεγόμενο!
Παρά ταύτα όμως και παρά τις παραπάνω αδυναμίες και μειονεκτήματά τους, με μοναδικό κεφάλαιό
τους: τον απέραντο και φλογερό πατριωτισμό τους,
το αδιάλλακτο και ασίγαστο μίσος τους εναντίον του
Τούρκου τυράννου, τον ακοίμητο και άσβεστο πόθο
τους για τη λευτεριά του Γένους τους και την στέρεη
πίστη και πεποίθησή τους ότι, το Έθνος μας, θα αποκτούσε την ελευθέρωσή του, μόνο με αγώνες των
Ελλήνων και όχι με τη βοήθεια ξένων δυνάμεων και
χωρών, αποφάσισαν να ιδρύσουν τη σπουδαιοτάτη
αυτή μυστική εταιρεία, την περιώνυμη και γνωστή
μας Φιλική Εταιρεία,
Εταιρεία, η οποία για κύριο και μοναδικό σκοπό θα είχε: την αφύπνιση όλων των Ελλήνων,
απανταχού της γης, τη συνένωσή τους, την προετοιμασία και οδήγησή τους, ταυτόχρονα και πανετρατιά, εναντίον του βάρβαρου Τούρκου δυνάστη, για
την απόκτηση της πολυπόθητης ελευθερίας του!
Μέγας ο παραπάνω επιδιωκόμενος σκοπός τους,
γι’ αυτό και δυσκολοκατόρθωτος, αλλά οι παραπάνω
ταπεινοί συνιδρυτές της εταιρείας, ήσαν αποφασισμένοι να την φέρουν εις πέρας, έναντι οιουδήποτε
τιμήματος κόπων και θυσιών, ακόμη και του ίδιου
του εαυτού τους!
Σχεδόν και οι τρεις παραπάνω συνιδρυτές και
πρωτεργάτες της Φιλικής Εταιρείας, καθώς και πολλοί άλλοι πατριώτες που τους πλαισίωσαν μπαίνοντας
σ’ αυτήν, κατά τη διάρκεια της ζωής τους είχαν νιώσει κυριολεκτικά στο πετσί τους, την αγριότητα και
την αυταρχικότητα των Τούρκων και των μισθοφόρων τους Αλβανών, ώστε αδιάλλακτο μίσος έτρεφαν
εναντίον τους και προκειμένου να πετύχει ο σκοπός
της εταιρείας που ίδρυσαν, κατάπιναν, με καρτερία
και υπομονή: Χολή και ξύδι, λοιδορίες, συκοφαντίες,
46
βρισιές και χλευασμούς, που εκτόξευαν εναντίον τους
Έλληνες και ξένοι, αλλά ταυτόχρονα ήσαν αποφασισμένοι να μη συγχωρήσουν κανέναν εταίρο σύντροφό τους, ο οποίος με τις ενέργειες και τις πράξεις
του, θα έβαζε σε κίνδυνο τον άγιο, γι’ αυτούς, σκοπό,, για τον οποίο ιδρύθηκε η Φιλική Εταιρεία και
πό
όπως θα αναφέρω παρακάτω, δεν εδίστασαν, με πόνο
ψυχής βέβαια, να «θυσιάσουν», δηλαδή να δολοφονήσουν,, μερικούς συντρόφους τους, οι οποίοι έβαλαν
νήσουν
σε μεγάλο κίνδυνο την ύπαρξή της!
Από τους τρεις παραπάνω συνιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας, ο Νικόλαος Σκουφάς,
Σκουφάς, ήταν ο λιγότερο γραμματισμένος και παρά ταύτα, όπως λένε
σχεδόν όλοι οι ιστορικοί: «ήταν ο φωτεινός νους της
Εταιρείας»!
Ο Σκουφάς, όπως προανέφερα, γεννήθηκε το έτος
1779 στο χωριό Κομπότι της Άρτας κι επειδή οι γονείς
του ήσαν φτωχοί, πήγε μικρός ακόμη και μαθήτεψε κοντά σε μάστορα της Άρτας, ο οποίος έφτιαχνε σκούφιες και αφού έμαθε την τέχνη μετά άνοιξε δικό του
μαγαζί φτιάχνοντας σκούφιες και έγινε γνωστός στην
ιστορία, από το παρατσούκλι: «Σκουφάς»
«Σκουφάς»!!!
!!!
Ο Σκουφάς έτρεφε άσβεστο μίσος, εναντίον του
τυράννου των Ιωαννίνων Αλή Πασά κι επειδή καταδιώχτηκε απ’
αυτόν και τους αγρίους
Τουρκαλβανούς του,
πούλησε τη μικρή βιοτεχνία του και ξενιτεύτηκε πηγαίνοντας στην
Οδυσσό,, όπου έκανε
Οδυσσό
εμπόριο κι επειδή χρε- Νικόλαος Σκουφάς, ο πρωτεργάτης
της Φιλικής Εταιρίας.
ωκόπησε, έφυγε για
τη Μόσχα όπου εργάστηκε ως εμποροϋπάλληλος, αλλά επειδή ούτε εκεί
μπόρεσε να καζαντίσει και να στεργιώσει, ξαναγύρισε
στην Οδυσσό, λες και η καλή μοίρα του Έθνους μας
τον οδήγησε εκεί, για να συναντήσει τους άλλους δύο
παραπάνω συντρόφους του: Ξάνθο και Τσακάλωφ!
Ο Σκουφάς, μπορεί να απέτυχε και να χρεωκόπησε σαν έμπορος, αλλά σαν μέλος και συνιδρυτής της
Φιλικής Εταιρείας, ήταν φοβερός γιατί εκτός από τις
τρομερές οργανωτικές ικανότητες που διέθετε, ήταν
και προικισμένος από τη φύση με υπομονή και αδάμαστη θέληση, την οποία καμιά δυσκολία και αντιξοότητα δεν μπορούσε να τη δαμάσει και να τη λυγίσει!
Όταν οι άλλοι σύντροφοί του απελπίζονταν και
απογοητεύονταν, από τις τρομερές δυσκολίες του μεγάλου έργου που είχαν επωμισθεί, αυτός με το θάρρος, το παράδειγμα και την αισιοδοξία του, τους έκαΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ
νε να αναθαρρήσουν και να συνεχίσουν το τιτάνειο
και εθνεγερτήριο έργο τους!
Ο Σκουφάς,
Σκουφάς, μύησε κι έμπασε στη Φιλική Εταιρεία σημαντικούς και διακεκριμένους Έλληνες πατριώτες, οι οποίοι διέθεταν πλούτο και κύρος, μεταξύ
των οποίων και τον λόγιο Άνθιμο Γαζή,
Γαζή, από το Πήλιο!
Ο ιστορικός Δ. Φωτιάδης λέει ότι: «δεν είναι
ίσως υπερβολή να ειπούμε ότι, ο άταφος Ρήγας Βελεστινλής, ξαναρχόταν στη ζωή, για να αποτελειώσει το έργο που είχε θεμελιώσει, στο πρόσωπο του
Νικόλαου Σκουφά!»
Πάντως, κατά τραγική ειρωνεία της τύχης και οι
δύο παραπάνω μεγάλοι Έλληνες Πατριώτες, δεν πρόλαβαν να ιδούνε να ανθίζει και να βγάζει καρπούς
το δέντρο της λευτεριάς του Έθνους που φύτεψαν,
φύτεψαν,
γιατί και η καρδιά του Σκουφά, έπαψε να χτυπάει
στις 31 Ιουλίου 1818, όταν ακόμη ήταν νέος μοναχά
39 χρονών και ενώ ετοιμαζόταν να κατεβεί στο Πήλιο και στον Μοριά, για σκοπούς της εταιρείας!
Ο Εμμανουήλ Ξάνθος,
Ξάνθος, ο πιο ηλικιωμένος από
τους παραπάνω συνιδρυτές της εταιρείας, γεννήθηκε, όπως επίσης προανέφερα το έτος 1772 στο ιερό
νησί της Πάτμου και είχε μαθητεύσει στην περίφημη: «Πατμιάδα Σχολή» και ως εκ τούτου, ήταν από
τους πιο μορφωμένους της εποχής του!!!
Από μικρός ο Ξάνθος ήταν λιγομίλητος και «κλειστός»τύπος και όταν τον πείραζαν γι’ αυτό, συνήθιζε
να λέει: «Γι’ αυτό έχομε δύο αφτιά κι ένα στόμα!
Πολλά να ακούμε και λίγα να λέμε!»
Ο Ξάνθος,
Ξάνθος, όταν ήταν 20 χρονών, ξενιτεύτηκε και
πήγε στην Τεργέστη
Τεργέστη,, όπου εργάστηκε σαν γραμματικός σε εμποροναυτικό γραφείο! Μετά από μερικά
χρόνια πήγε στην Οδυσσό
Οδυσσό,, όπου εργάστηκε, επίσης
σαν γραμματικός του έμπορα Β. Ξένη και μετά από
δύο χρόνια περίπου το 1812 έφυγε για την Πόλη,
όπου συνεταιρίστηκε, κάνοντας εμπόριο, με άλλους
τρεις Ηπειρώτες, εκ των οποίων ο ένας, που τον έλεγαν Χριστόδουλο Οικονόμου, ήταν αδελφός του
παντοδύναμου γραμματικού του Αλή Πασά, Μάνθου Οικονόμου, ο οποίος τον βοήθησε και πήρε
άδεια να βγάζει λάδια, από την επικράτεια του Αλή
Πασά για την Οδυσσό!
Από την Πρέβεζα, πήγε και στην «Αγία Μαύρα»,
Μαύρα»,
δηλαδή στη σημερινή Λευκάδα κι εκεί μυήθηκε και
μπήκε στη μασονική οργάνωση των «Ελευθέρων
Τεκτόνων»,, τα μέλη της οποίας έτρεφαν αδιάλλακτο
Τεκτόνων»
μίσος εναντίον των Τούρκων και τότε ήταν που το
πρωτοσκέφτηκε να ιδρυθεί μια παρόμοια μυστική
οργάνωση: «βάσιν έχουσα, καθώς λέει ο ίδιος, την
ένωσιν όλων των εν Ελλάδι και εις άλλα μέρη ευΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ
ρισκομένων διαφόρων Καπιτάνων Αρματωλών και
άλλων επισήμων πάσης τάξεως ομογενών, διά να
ενεργήσωσιν εν καιρώ, την ελευθέρωσιν της πατρίδος!»
Το σπίτι όπου έμενε ο Σκουφάς στην Οδησσό κι όπου σ’ αυτό ιδρύθηκε το φθινόπωρο του 1814 η Φιλική Εταιρεία. Κηρύχθηκε διατηρητέο ιστορικό μνημείο και στον τοίχο του (αριστερά στην εικόνα)
εντοιχίστηκε σχετική μαρμάρινη πλάκα.
Τον μήνα Νοέμβρη του 1813, ο Ξάνθος ξαναγυρίζει στην Οδησσό κι εκεί συναπαντιέται με τους άλλους δυο συνιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας Σκουφά
και Τσακάλωφ! Τα 3-4 πρώτα χρόνια από την ίδρυση
της εταιρείας, ο Ξάνθος δεν φαίνεται να έχει μεγάλη
δραστηριότητα, για τους σκοπούς της οργάνωσης,
αλλά μόλις πέθανε ο Σκουφάς,
Σκουφάς, λες και τον ξύπνησε
από το λήθαργο η καλή μοίρα της Ελλάδας, παίρνει
πάνω του σχεδόν όλο το βάρος της Φιλικής Εταιρείας και μετά από απόφαση της «Αρχής»
«Αρχής»,, πηγαίνει στην Πετρούπολη και χωρίς πολλές περιστροφές
προσφέρει στον Ι. Καποδίστρια την Ηγεσία της
οργάνωσης και όταν αυτός αρνείται, παίρνει την
πρωτοβουλία και αναλαμβάνοντας την ευθύνη, την
προσφέρει στον Αλέξανδρο Υψηλάντη, ο οποίος και
την αποδέχεται,
αποδέχεται, ενέργεια και πρωτοβουλία, η οποία
αργότερα κρίθηκε από όλους σχεδόν τους ιστορικούς
της Εθνικής μας Επανάστασης, ως άκρως αποφασιστική και απολύτως ορθή, γιατί από εκείνη τη στιγμή
η Επανάσταση των Ελλήνων, είχε μπει στον δρόμο
της πραγμάτωσής της!
Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, μετά την ανάληψη της
Ηγεσίας της Φιλικής Εταιρείας, μαζί με τον Ξάνθο,
ίδρυσαν και την λεγόμενη: «Εθνικήν Κάσσαν»,
Κάσσαν», δηλαδή ένα ταμείο εισφορών, προς ενίσχυση της Φιλικής Εταιρείας, το έτος 1820!
Ο Ξάνθος, αμέσως μετά την αποτυχία της Επανάστασης στη Μολδοβλαχία, επισκέφτηκε πολλές
χώρες ακόμη και την Ουγγαρία, προς ενθάρρυνση
47
των ομογενών και το 1823 κατέβηκε στον Μοριά κι
έλαβε μέρος στον Εθνικό Αγώνα, μέχρι το έτος 1827
και μετά πήγε στο Βουκουρέστι!
Μετά την απελευθέρωση της πατρίδας μας από
τους Τούρκους, ο Ξάνθος κατηγορήθηκε,
κατηγορήθηκε, από τον
φλογερό πατριώτη και άτεγκτο φιλικό Παναγιώτη
Αναγνωστόπουλο,, από την Ανδρίτσαινα του Μοριά,
Αναγνωστόπουλο
για «διαχειριστικάς ανωμαλίας» και το έτος 1837
κατέβηκε στην Αθήνα και «απέσεισεν την εναντίον
του συκοφαντίαν»!!!
Τα «Απομνημονεύματα» του Ξάνθου,
Ξάνθου, τα οποία
εκδόθηκαν στην Αθήνα το έτος 1845, αποτελούν
κατά το μεγαλύτερο μέρος τους, την απολογία του,
του,
για την παραπάνω συκοφαντία, από μέρους του παραπάνω αδιάλλακτου αλλά «ακέραιου» Μοραΐτη φιλικού: Παναγιώτη Αναγνωστόπουλου,
Αναγνωστόπουλου, για τον οποίο
θα αναφέρω περισσότερα παρακάτω!
Μετά από τους παραπάνω: Σκουφά και Ξάνθο,
Ξάνθο,
ήλθε και η στιγμή να ειπούμε και λίγα λόγια για τον
πολύπαθο και νεαρό σπουδαστή: Αθανάσιο Τσακάλωφ,, ο οποίος όπως προανέφερα γεννήθηκε το έτος
λωφ
1788 στα φημισμένα Γιάννενα! Σε αντίθεση με τους
άλλους δύο παραπάνω συντρόφους του, οι οποίοι
ήσαν από ταπεινό σόι, ο Τσακάλωφ
Τσακάλωφ,, όπως λέει ο καθηγητής της ιστορίας του Πανεπιστημίου της Αθήνας Μανώλης Πρωτοψάλτης,
Πρωτοψάλτης, ήταν: «γόνος αρίστης
οικογενείας» και ο πατέρας του είχε ξενιτευθεί στη
Μόσχα, όπου είχε μαγαζί και ζούσε εκεί ασκώντας το
εμπόριο των γουναρικών, ενώ η φαμελιά του παρέμενε στα Γιάννενα, κατά τη συνήθεια εκείνης της εποχής!
Όταν ο νεαρός Θανασάκης Τσακάλωφ,
Τσακάλωφ, σπούδαζε στο περίφημο Σχολείο των Ιωαννίνων του ξακουστού λόγιου και συγγραφέα Αθανασίου Ψαλλίδα,
Ψαλλίδα,
τον είδε ο Μουχτάρ Πασάς,
Πασάς, ο γιος του Αλή Πασά κι
έτσι ομορφούλης που ήταν, τον... λιμπίστηκε και διέταξε να τον αρπάξουν και να τον πάνε στο σεράι του!
Η μάνα του ξετρελαμένη από το φόβο της και κυρίως από τη σκέψη της γι’ αυτό που έμελλε να πάθει
48
το αγόρι της, πάνω στην απελπισία της, μη έχοντας
να κάνει και κάτι άλλο, πήγε κι έπεσε στα πόδια του
αρχιαστυνόμου του Αλή Πασά, του Ταχήρ Αμπάζη
και τον θερμοπαρακάλεσε να τη λυπηθεί και να τη
βοηθήσει!
Δεν γνωρίζουμε αν η μάνα του Τσακάλωφ, έδωσε
και μπόλικο... μπαξίσι στον παραπάνω αξιωματούχο
του Αλή Πασά, αλλά πραγματικά ο Ταχής Αμπάζης
τη λυπήθηκε και τη συμβούλεψε να κάνει την τρελή
και πηγαίνοντας έξω από το σεράι του Αλή Πασά,
να οδύρεται και να στριγγλίζει μέρα νύχτα!
Μόλις ο Αλή Πασάς άκουσε τα κοπανήματα,
τους θρήνους, τους οδυρμούς, τις στριγγλιές και
τα ουρλιαχτά της μάνας του Τσακάλωφ, κάλεσε τον
αστυνόμο του για να τον ενημερώσει περί τίνος επρόκειτο κι αυτός σύμφωνα με το σχέδιό του, όχι μόνο
τον ενημέρωσε αλλά και τον «συμβούλευσε» κιόλας:
να διατάξει τον γιο του τον Μουχτάρ πασά,
πασά, να αφήσει ελεύθερο και «απείραχτο» το αγόρι που είχε αρπάξει, γιατί ο πατέρας του ήταν μεγαλέμπορος και
σημαντικό πρόσωπο στη Ρωσία και θα ήταν πολυ
κακό, για τη φήμη του μεγάλου Βεζύρη Αλή Πασά
των Ιωαννίνων, να ακουστούν στο «Μόσκοβο» και
σε άλλα Ευρωπαϊκά κράτη, ότι συμβαίνουν τέτοια
γεγονότα και ντροπής πράγματα στα Γιάννενα!
Ο Τεπελενλής, θέλεις από φόβο για τη φήμη του,
θέλεις από φόβο μήπως δημιουργηθεί κανένα διπλωματικό επεισόδιο με τον... Μόσκοβο, θέλεις από σεβασμό για μια τρελή μάνα, γιατί το Κοράνι επιτάσσει
τον σεβασμό προς τους τρελούς, πρόσταξε τον γιο
του Μουχτάρ Πασά, να αφήσει ελεύθερο τον νεαρό
Τσακάλωφ, όπως κι έγινε τελικά!!!
Μετά από όλα τα παραπάνω, η μάνα του τον... διπλοκλείδωσε και τον διπλοαμπάρωσε στο σπίτι τους
στα Γιάννενα κι έγραψε στον άντρα της στη Μόσχα τα
καθέκαστα, ο οποίος το ταχύτερο δυνατό έστειλε εκεί
κάποιον έμπιστο άνθρωπό του, που τον πήρε και τον
πήγε στη Μόσχα!!!
Εκεί στη Μόσχα ο Αθανάσιος Τσακάλωφ, έμαθε
κάμποσα γράμματα κι επειδή ο πατέρας του κατάλαβε ότι το παιδί του είχε δίψα για μάθηση, τον έστειλε
να σπουδάσει στο Παρίσι!!!
Το μίσος του Τσακάλωφ, εναντίον του Τούρκου
τυράννου, ο οποίος είχε σκλαβώσει την Πατρίδα μας,
ύστερα μάλιστα και από το παραπάνω πάθημά του,
ήταν χωρίς όριο και ασίγαστο μέσα στη νεανική ψυχή
του κι εκεί στο Παρίσι που σπούδαζε, ήλθε σε επαφή
με άλλους Έλληνες πατριώτες, οι οποίοι κρυφό κι ενδόμυχο σκοπό είχαν να κάνουν μυστικές οργανώσεις,
που σκοπό είχαν να αφυπνίσουν και να βοηθήσουν για
να ξεσηκωθούν οι σκλαβωμένοι συμπατριώτες τους!!!
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ
Όπως προανέφερα, μια από τις παραπάνω μυστικές οργανώσεις που υπήρχαν στο Παρίσι, ήταν και
αυτή του «Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου»,
Ξενοδοχείου», που
το ονόμασαν έτσι, επειδή έκαναν τις συνάξεις τους
σε ένα ξενοδοχείο, κάθε Κυριακή και σε ορισμένη
ώρα!!!
Στην αμέσως παραπάνω οργάνωση, ο Τσακάλωφ
υπήρξε ένας από τους ιδρυτές του και είχε συμβάλλει στη σύνταξη του οργανισμού της,
της, ως μέλος της
πενταμελούς επιτροπής που τον συνέταξε και ο οποίος οργανισμός: «απέκλειε ρητώς από τη μύηση και
την εισδοχή σ’ αυτό, οποιονδήποτε που δεν ήταν
Έλληνας»!!!
Αργότερα και αφού τελείωσε τις σπουδές του στο
Παρίσι, ο Τσακάλωφ πήγε στη Βιέννη και από εκεί, με
εντολή του Ι. Καποδίστρια,
Καποδίστρια, πήγε στην Οδυσσό για
να ιδρύσει κι εκεί παράρτημα του «Ελληνόγλωσσου
Ξενοδοχείου» κι εκεί εγνώρισε τους άλλους δύο συνιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας, Σκουφά και Ξάνθο
και συναπεφάσισαν την ίδρυσή της, στη συγκρότηση
της οποίας ο Τσακάλωφ είχε μεγάλη συμμετοχή, γιατί
είχε πείρα ως συντάκτης του καταστατικού του παραπάνω «Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου»!!!
Προεπαναστατικά ο Τσακάλωφ, είχε μεγάλη συμβολή στη δράση της Φιλικής Εταιρείας και κατά τη
διάρκεια της Επανάστασης στις παραδουνάβιες χώρες, υπήρξε υπασπιστής του αρχηγού Αλέξανδρου
Υψηλάντη! Αργότερα μετά την άτυχη εξέλιξή της,
κατέβηκε στον Μοριά κι έλαβε μέρος στον Εθνικό
μας Αγώνα!
Μετά την απελευθέρωσή μας από τους Τούρκους,
ο Τσακάλωφ υπηρέτησε στη Γραμματεία του Κυβερνήτη Ι. Καποδίστρια, στο Ναύπλιο, αλλά μετά τη
δολοφονία του και την άφιξη του Όθωνα, επέστρεψε
στη Ρωσία, όπου και πέθανε το έτος 1851!
Μερικοί ιστορικοί χαρακτηρίζουν τον Αθανάσιο
Τσακάλωφ,, ως άτολμο, διστακτικό και γεμάτον αμΤσακάλωφ
φιβολίες για την επιτυχία του σκοπού της Φιλικής
Εταιρείας, αλλά έχω τη γνώμη ότι κάνουν λάθος, γιατί ένας άνθρωπος με όλα τα παραπάνω... κουσούρια
που του προσάπτουν, δεν είναι δυνατόν να κάνει
όλα τα παραπάνω που έκανε ο Τσακάλωφ και ιδίως
δεν θα ήταν ικανός να φέρει εις πέρας, μια από τις
πιο τολμηρές ενέργειες που ήταν «αναγκασμένη» να
διαπράξει η Φιλική Εταιρεία, κατά τη διάρκεια της
ύπαρξής της, δηλαδή τη «θυσία»-δολοφονία, του
επίορκου και τυχοδιώκτη εταίρου της Νικολάου
Γαλάτη,, με ηθικό αυτουργό τον ίδιο και φυσικό αυΓαλάτη
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ
τουργό και εκτελεστή, τον Μανιάτη Παναγιώτη Δημητρόπουλο,, όπως θα αναφέρω παρακάτω!
μητρόπουλο
Η καλή μοίρα της σκλαβωμένης Πατρίδας μας,
το ‘φερε έτσι ώστε, αυτοί οι τρεις παραπάνω άσημοι
μεν, αλλά φλογεροί Έλληνες Πατριώτες, να συναντηθούν και να γίνουν φίλοι, τους μήνες Νοέμβρη με Δεκέμβρη του 1813, στη μικρή τότε πόλη της Μαύρης
Θάλασσας, η οποία είχε ελληνικότατο όνομα και την
έλεγαν: Οδυσσό και που οι κάτοικοί της, κατά μέγιστο ποσοστό ήσαν ελληνικής καταγωγής!
Συναθροίζονταν στο σπίτι του Σκουφά, το οποίο
σήμερα έχει κηρυχθεί διατηρητέο ιστορικό μνημείο
και το εσωτερικό του έχει διασκευαστεί σε μικρό
μουσείο κι εκεί έλεγαν τα βάσανά τους και αναλογίζονταν με λύπη και πόνο ψυχής, την κατάντια της
Ρωμιοσύνης και από κουβέντα σε κουβέντα σκέφτηκαν και αποφάσισαν να φτιάξουν μια μυστική οργάνωση, της οποίας ο μοναδικός και κυριαρχικός
σκοπός, θα ήταν η αφύπνιση και η προετοιμασία
για ταυτόχρονο και γενικό ξεσηκωμό όλων των υπόδουλων Ελλήνων!
Αποφάσισαν και αποδέχθηκαν ότι, σ’ αυτούς τους
άσημους και ταπεινούς Έλληνες της ξενιτειάς είχε πέσει ο κλήρος, το χρέος και το καθήκον, να προετοιμάσουν το Έθνος για τον υπέρτατο αγώνα, μιας και
οι θεωρούμενες ως «κεφαλές» της Ρωμιοσύνης, όπως
οι λόγιοι και οι μορφωμένοι, οι μεγαλέμποροι, οι κοτσαμπάσηδες και ο Κλήρος, ήσαν άκρως διστακτικοί
και ισχυρίζονταν ότι, το Ελληνικό Έθνος, δεν είναι
ακόμη αρκετά... φωτισμένο και ώριμο για να ζητήσει
την ελευθέρωσή του και ότι θα έπρεπε να περιμένει να
«φωτιστεί» πρώτα και να βρει πιο ευνοϊκή περίσταση!
Σαν απάντηση στους παραπάνω ισχυρισμούς, ο
Ξάνθος διερωτώμενος μας λέει: «΄Εθνος το οποίον
ευρίσκετο υπό την πλέον απάνθρωπον τυραννίαν και
υπό βάρβαρον ζυγόν, ως εκείνος των αμαθεστάτων
και αγρίων Τούρκων, δύναται να φωτισθεί;»
«Όχι βέβαια!»,
βέβαια!», απαντάει με στεντόρεια φωνή,
ο ιστορικός Δ. Φωτιάδης και συνεχίζει λέγοντας:
«γιατί προϋπόθεση να φωτιστεί ένας λαός, είναι η
ελευθερία! Η μοίρα των σκλάβων είναι, να ζούνε
και να πεθαίνουν στα σκοτάδια!» και τελειώνει με
τα εξής: «Αποφάσισαν λοιπόν οι τρεις αυτοί άσημοι
ξενιτεμένοι Ρωμιοί, να πάρουν πάνω τους το μέγα
έργο! Ήταν μια τρέλα; Ναι! Μία από τις θείες εκείνες τρέλες, που οδηγούν είτε στο θάνατο, είτε στη
λύτρωση»!
49
Καλλιτεχνική
γωνιά
ΜουσικοΦΙΛΙΑ
Επιμέλεια: Β. Δρακόπουλος
Η στήλη αυτή αποτελεί ένα μουσικό βοήθημα για όσους επιθυμούν να δραπετεύουν, έστω
και για λίγο, από την καθημερινότητα, μέσα από ήχους και μελωδίες το άκουσμα των οποίων
οδηγεί πολλές φορές σε μυστηριώδεις οδούς. Σε κάθε τεύχος φιλοξενούμε κριτικές δίσκων,
αφιερώματα σε εκπροσώπους της μουσικής τέχνης, ιστορικές αναδρομές σε μουσικά δρώμενα,
κ.ά. γραμμένα από όλους εμάς οι οποίοι πιστεύουμε ότι η μουσική δεν αποτελεί απλώς διασκέδαση, αλλά τρόπο ζωής.
Πάρτε μολύβι και χαρτί ή έναν επεξεργαστή κειμένου σε έναν Η/Υ και μοιραστείτε μαζί μας τις εντυπώσεις σας για
έναν αγαπημένο σας ή όχι δίσκο, κάνετε μία ανάλυσή του ή γράψτε ένα άρθρο για μία μουσική καλλιτεχνική προσωπικότητα η οποία σας έχει επηρεάσει ποικιλοτρόπως. Στείλτε τα κείμενά σας στην ηλεκτρονική διεύθυνση vasilios@
di.uoa.gr και… αναμείνατε στο στερεοφωνικό σας. Πάντοτε υπάρχει λίγος χρόνος για ένα καινούργιο άκουσμα.
Στο τρέχον τεύχος: Μετά τις εξαιρετικώς επιτυχημένες παραστάσεις «Θυμήσου εκείνα τα χρόνια - Αφιέρωμα στην ελληνική
οπερέτα και τον Θεόφραστο Σακελλαρίδη» και «Το Μικρόβιο του Έρωτα – Αφιέρωμα στον Κώστα Γιαννίδη» τα οποία παρουσιάστηκαν στην Εθνική Λυρική Σκηνή, ο Λάμπρος Λιάβας άνοιξε το κεφάλαιο ΑΤΤΙΚ! Μια παράσταση φαινόμενο την οποίαν
αγάπησαν κοινό και κριτικοί παρουσιάστηκε στο Θέατρο Badminton με συνεχόμενες παρατάσεις και συνεχίζει στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, κερδίζοντας επάξια τον τίτλο «Παράσταση της χρονιάς».
Μουσική έρευνα – Κείμενα: Λάμπρος Λιάβας
Σκηνοθεσία – Χορογραφία: Σοφία Σπυράτου
Πρωταγωνιστούν (με αλφαβητική σειρά): Σία Κοσκινά, Νίνα Λοτσάρη, Ευαγγελία Μουμούρη, Αλέξανδρος Μπουρδούμης,
Άγγελος Παπαδημητρίου, Άκης Σακελλαρίου
Ιδιαίτερα τιμητική η παρουσία της Ζωζώς Σαπουντζάκη
Αττίκ
Ο Αττίκ (19 Μαρτίου 1885 πηγή:
ΑΤΤΙΚ Δανάη Στρατηγοπούλου 1986
εκδόσεις ΕΣΤΙΑ – 29 Αυγούστου 1944),
του οποίου το πραγματικό όνομα ήταν
Κλέων Τριανταφύλλου, υπήρξε Έλληνας μουσικοσυνθέτης, στιχουργός και ερμηνευτής
των ασμάτων του. Υπήρξε ένας από τους
σημαντικότερους εκφραστές του ελληνικού ελαφρού τραγουδιού στις αρχές του
20ού αιώνα.
Γεννήθηκε στην Αθήνα και μεγάλωσε
στην Αίγυπτο, όπου παρακολούθησε μαθήματα μουσικής. Από το 1907 έζησε στο
Παρίσι, όπου συνεργάστηκε ως ηθοποιός
50
με διάφορους θιάσους και συμμετείχε
σε περιοδείες σε διάφορες χώρες έως το
1930, οπότε εγκαταστάθηκε στην Αθήνα
και δημιούργησε την περίφημη Μάντρα του
Αττίκ.
Λίγο προ του θανάτου του πρωταγωνίστησε στην ταινία Χειροκροτήματα του
Γιώργου Τζαβέλλα η οποία είχε κάποια,
σχεδόν αυτοβιογραφικά, στοιχεία. Στην
ταινία αυτή ο Αττίκ, κουρασμένος από
τις κακουχίες της κατοχής και υπερβολικά
μελοδραματικός, σε λίγα θύμιζε τη γεμάτη δυναμισμό και ευφυΐα προσωπικότητα
του δημιουργού της Μάντρας. Τραγούδια
ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΓΩΝΙΑ
του συνθέτη στην ταινία απέδωσε η Δανάη (Στρατηγοπούλου).
Λίγους μήνες μετά αυτοκτόνησε παίρνοντας υπερβολική δόση υπνωτικών χαπιών. Ένα επεισόδιο με έναν Γερμανό
στρατιώτη ο οποίος τον κτύπησε καθώς οδηγούσε το ποδήλατό του, φαίνεται πως στάθηκε όχι η αιτία, αλλά η αφορμή
μάλλον για μια προαναγγελθείσα αυτοκτονία, αποτέλεσμα
κατάθλιψης στην οποία είχε περιπέσει.
Ορισμένα από τα πιο γνωστά άσματά του είναι:
• Ζητάτε να σας πω (1930) ερμ. Δανάη. Σύμφωνα με θρύλο της εποχής, ο Αττίκ (γνωστός για την αυτοσχεδιαστική
του ικανότητα) αυτοσχεδίασε το τραγούδι στη Μάντρα του,
(καλλιτεχνική ομάδα), της οποίας ήταν και ο δημιουργός. Ο
δεύτερος γάμος του Αττίκ με την καλλονή της εποχής, την
ηθοποιό Μαρίκα Φιλιππίδου (η οποία αργότερα νυμφεύθηκε
τον πολιτικό Σταμάτη Μερκούρη, πατέρα της Μελίνας Μερκούρη), είχε ατυχή κατάληξη. Κάποιο βράδυ η Φιλιππίδου
με τον νέο σύζυγό της, τον ίλαρχο Σταμάτη Μερκούρη, εμφανίσθηκε στη Μάντρα και το κοινό, περιπαιχτικά, άρχισε να
ζητά το Είδα Μάτια, το οποίο ήταν γραμμένο για εκείνην. Ο
Αττίκ αποσύρθηκε πικραμένος και μετά από 10 λεπτά, αφού
αυτοσχεδίασε, επέστρεψε και έπαιξε το Ζητάτε να σας πω ως
απάντηση.
• Παπαρούνα (1936), ερμ. Δανάη
• Της μιας δραχμής τα γιασεμιά (1939). Το τραγούδι αυτό
γεννήθηκε από μια σύντομη απιστία της Σούρα, ρωσίδας χορεύτριας την οποία νυμφεύθηκε σε τρίτο γάμο το 1919
• Είδα μάτια (1909 ή 19151)
• Μαραμένα τα γιούλια (1935), ερμ. Δανάη
• Άδικα πήγαν τα νιάτα μου (1936), ερμ. Αττίκ
• Αν βγουν αλήθεια (1920)
• Τα καημένα τα νιάτα (1918)
Πηγές
• Γ. Κ. Καιροφύλας και Σ. Γ. Φιλιππότης, Αθηναϊκό Ημερολόγιο 2003, Εκδ. Φιλιππότη, Αθήνα, 2002, σ. 222–227.
• Δημ. Κούκουνας και Νατάσα Κούκουνα, Βιογραφική
Εγκυκλοπαίδεια του Νεωτέρου Ελληνισμού 1830–2010 - Αρχεία Ελληνικής Βιογραφίας, τ. 1, Εκδ. Μέτρον, σ. 158.
• Λάμπρος Λιάβας, Το Ελληνικό τραγούδι από το 1821 έως τη
δεκαετία του 1950, Εμπορική Τράπεζα της Ελλάδος, Αθήνα,
2009, σ. 146–157.
• Κώστας Μυλωνάς, Ιστορία του Ελληνικού τραγουδιού, τομ.
1(1824-1960), Εκδ. Κέδρος, Αθήνα, 1984, σ. 134–154.
Κυριακή 26 Φεβρουαρίου 2012,
Θέατρο Badminton
Ένας 26μελής θίασος από εκλεκτούς ηθοποιούς, τραγουδιστές, μουσικούς και χορευτές «ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΟΝ
ΑΤΤΙΚ!», το ύφος και το ήθος μιας ολόκληρης εποχής,
1. Αττίκ, Ζητάτε να σα πω… 20 αξέχαστα τραγούδια,
Fidelity:529819-2. Παραγωγή: Polygram 1995.
ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΓΩΝΙΑ
μέσα από μνήμες και αισθήσεις, κείμενα και άσματα τα οποία
σφράγισαν την ευαισθησία μας. Το Θέατρο Badminton
αποτόλμησε μια μεγάλη μουσικοθεατρική παραγωγή, φόρο
τιμής σ’ αυτή τη γοητευτική καλλιτεχνική προσωπικότητα,
γεννήτορα όλων των σύγχρονων Ελλήνων ραψωδών.
Μια αναδρομή χωρίς αναχρονιστική διάθεση, αλλά
με πολύ ευθυμία, σαρκασμό, τρυφερότητα και συγκίνηση.
Στο επίκεντρο, μια χορταστική επιλογή από τα πιο αγαπημένα άσματα του Αττίκ και άλλων κορυφαίων συνθετών
της εποχής. Μελωδίες και στίχοι οι οποίοι συντρόφευσαν
γενεές ολόκληρες στους έρωτες, τις χαρές και τις λύπες τους,
ενώ επηρέασαν όλους τους κατοπινούς δημιουργούς (Ζητάτε
να σας πω, Παπαρούνα, Τα νιάτα, Το οργανάκι, Είδα μάτια, Τα τελευταία
γιασεμιά κ.ά.). Η παράσταση προσκαλούσε το σημερινό κοινό
να αναβαπτιστεί στην ομορφιά των ασμάτων τα οποία σημάδευσαν τη ζωή εκατομμυρίων Ελλήνων και να ανακαλύψει
τις αξίες της ζωής και την καλλιτεχνική τόλμη μιας εποχής εξ
ίσου δύσκολης και μεταβατικής, όσο και η σημερινή.
Η παράσταση παρακολουθεί το «έπος ζωής» του Κλέωνα Τριανταφύλλου-Αττίκ (1885–1944) και της γενεάς
του. Αφετηρία η Αλεξάνδρεια και αι Αθήναι του 1900, με
Ζάππειο, τις καντάδες και τις μουσιτους περιπάτους στο Ζάππειο
κές βραδιές στο αρχοντικό της οικογένειας Τριανταφύλλου.
Περνάει στο Παρίσι της Μπελ-επόκ, με την περίφημη Μιστενγκέ να μεσουρανεί στα Follies Bergères και τον νεαρό
Κλέωνα στο Ωδείο, τα μουσικά θέατρα και τα καμπαρέ να
αρχίζει την σταδιοδρομία του ως «Αττίκ» – τραγουδοποιός.
Τον ακολουθούμε στις γεμάτες περιπέτειες περιοδείες του σ’
όλον τον κόσμο, από την Αμερική μέχρι και τη Ρωσία της
επανάστασης των Μπολσεβίκων!
Μπολσεβίκων Για να καταλήξουμε στας
Αθήνας της εποχής του Μεσοπολέμου, με τα «βαριετέ» και
την περίφημη «Μάντρα», έναν τρόπο καλλιτεχνικής επικοινωνίας πρωτοπόρο για την ελληνική πραγματικότητα! Η «Μάντρα» υπήρξε ο ναός της τέχνης του Αττίκ και λειτούργησε
για μίαν ολόκληρη δεκαετία (1930–1940), συνδυάζοντας
με μοναδικό τρόπο στοιχεία από την παρισινή μπουάτ, την
αθηναϊκή επιθεώρηση, το βαριετέ, την ταβέρνα και τη μουσικο-φιλολογική στοά! Υπήρξε φυτώριο πολλών σπουδαίων
καλλιτεχνών, όπως η Δανάη (η κορυφαία μούσα του Αττίκ),
Μένδρη η Πάολα
Πάολα, ο Νίκος Γούναρης,
Γούναρης η Νινή
η Κάκια Μένδρη,
Ζαχά κ.ά., καθώς και ορισμένων από τους σημαντικότερους
Μίμης Τραϊφόρος, Γιώργος
στιχουργούς και παρουσιαστές (Μίμης
Οικονομίδης, Ορέστης Λάσκος κ.ά.).
Ο Αττίκ δικαίως θεωρείται γεννήτορ όλων των σύγχρονων Ελλήνων τραγουδοποιών. Κοσμοπολίτης και βαθειά
καλλιεργημένος, σπουδαίος συνθέτης και πιανίστας, τραγουδιστής, ποιητής, στιχοπλόκος, ηθοποιός, παρουσιαστής,
ταχυδακτυλουργός, χορευτής και ακροβάτης (!), υπήρξε μια
πολύπλευρη και γοητευτική προσωπικότητα. Τα άσματά του,
άμεσα και βιωματικά, με βαθύ ρομαντισμό, ευγενική μελαγχολία και λεπτή ευθυμία, έφεραν στο ελληνικό δραματολόγιο
ένα ξεχωριστό ύφος και ήθος, ενώ συχνά αποτελούν ολοκληρωμένα μουσικο-θεατρικά μονόπρακτα.
51
Τα Κοινωνικά μας
1. Συγχαίρω το γιο μου Νικόλαο Γλογοβίτη του Δημητρίου, αξιωματικό του Πυροσβεστικού Σώματος, για την προαγωγή του στο βαθμό του
πυραγού και του εύχομαι να είναι προσωπικά και οικογενειακά γερός και σε ανώτερα.
Η μητέρα του
Σοφία Γλογοβίτη
2. Η Μαρία θυγατ. Σπύρου Ρηγόπουλου, πέρασε στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά.
Θερμά συγχαρητήρια και καλές σπουδές
3. Ο συμπατριώτης μας κ. Αθανάσιος Θεοδ. Βουρλής, Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του
Πανεπιστημίου Αθηνών, διδάσκει Βυζαντινή Μουσική στόν Ιερό Ναό Αγίου Τρύφωνος Παλλήνης
κάθε Δευτέρα απόγευμα, ώρα: 5 καί 30΄ - 10 το βράδυ.
Η Σχολή είναι ανεγνωρισμένη από το Υπουργείο Πολιτισμού και λειτουργεί στα πλαίσια των
δραστηριοτήτων της Ιεράς Μητροπόλεως Μεσογέας και Λαυρεωτικής.
Ευχόμεθα καλή επιτυχία στο έργο του
Στις 8 Οκτωβρίου 2011 παντρεύτηκε ο Βασίλειος Γκλαβάς, γιος της Καλλιόπης Χάντζιου-Γκλαβά, την Κωνσταντίνα Δημοπούλου.
Τα στέφανα έγιναν στην Παναγία Τρυπητή Αιγίου.
Τους ευχόμαστε να ζήσουν ευτυχισμένοι.
Ελένη Χάντζιου-Σκαρπέτη
Την Κυριακή 26 Φεβρουαρίου 2012 τελέστηκε στον Ιερό Ναό Ζωοδόχου
Πηγής Καλυβίων μνημόσυνο υπέρ αναπαύσεως της ψυχής του αείμνηστου συμπατριώτη μας Αυγερινού (Αυγέρου) Αναστασόπουλου, με τη συμπλήρωση 6 μηνών από τον θάνατό του.
ΜΝΗΜΟΣΥΝΑ
2. Την Κυριακή 1η Απριλίου 2012 τελέστηκε στην Εκκλησία του χωριού μας το ετήσιο μνημόσυνο
υπέρ αναπαύσεως της ψυχής του αείμνηστου συμπατριώτη μας Ρήγα Θεοδ. Καραμάνου.
Ο Θεός να τους αναπαύσει!
52
ΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΜΑΣ
ΕΦΥΓΑΝ ΑΠΟ ΤΗ ΖΩΗ
1. Πέθανε ο Ανδρέας Παπασωτηρίου σύζ.
της συμπατριώτισσάς μας Ελένης Ιωάν. Σπυροπούλου και κηδεύτηκε στα Λαστέικα Ηλείας όπου και διέμενε.
2. Πέθανε ο συμπατριώτης μας Κωνσταντίνος Νικ. Γλογοβίτης, που ήταν εγκατεστημένος στον Πλάτανο Αιγιαλείας και κηδεύτηκε την Τετάρτη 29 Φεβρουαρίου 2012 στον
Ιερό Ναό Αγίου Ανδρέου Πλατάνου.
3. Πέθανε ο συμπατριώτης μας Βλάσιος
Ιωάν. Παναγιωτόπουλος και κηδεύτηκε στον
Ιερό Ναό Ζωοδόχου Πηγής Καλυβίων την
Πέμπτη 8 Μαρτίου 2012.
Το 40ήμερο μνημόσυνό του τελέστηκε το
Σάββατο του Λαζάρου 7 Απριλίου 2012 στον
Ι. Ν. Ζωοδόχου Πηγής Καλυβίων.
4. Πέθανε στη Γερμανία ο συμπατριώτης
μας Λεωνίδας Θεοδ. Γιαννακόπουλος και κηδεύτηκε στο Αίγιο την Τετάρτη 14 Μαρτίου
2012.
5. Πέθανε στην Αμερική ο Αναστάσιος
Αλιφέρης, σύζυγος της συμπατριώτισσάς μας
Χρύσας Παν. Γκριτζέπη-Αλιφέρη και κηδεύτηκε στη Νήσο Τήλο, όπου υπηρετούσε ως
Ιατρός και ήταν Δήμαρχος, την Παρασκευή
16 Φεβρουαρίου 2012.
6. Πέθανε η συμπατριώτισσά μας Αγγελική
χήρα Βλασίου Οικονόμου και κηδεύτηκε το
Σάββατο 17 Μαρτίου 2012 στην Εκκλησία
του χωριού μας.
ΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΜΑΣ
7. Πέθανε ο Ιερέας π. Παναγιώτης Δημήτρουλας, σύζ. της συμπατριώτισσάς μας
Αδαμαντίας Αθ. Γκριτζέπη-Δημήτρουλα και
κηδεύτηκε στο Λευκάσιο την Πέμπτη 22
Μαρτίου 2012.
8. Πέθανε η Ελευθερία χήρα Βλασίου Κωτσιόπουλου (Τσιουνοβλάση) και κηδεύτηκε
την Παρασκευή 23 Μαρτίου 2012 στο Κοιμητήριον της Παιανίας Αττικής.
9. Πέθανε ο συμπατριώτης μας Αντώνιος
Ηρ. Οικονόμου και κηδεύτηκε την Τετάρτη
28 Μαρτίου 2012 στο Κοιμητήριον του Σχιστού.
10. Πέθανε στο Νοσοκομείο στην Πάτρα,
όπου νοσηλευόταν, ο συμπατριώτης μας Βλάσιος Αθαν. Δημητρακόπουλος, το Σάββατον
31 Μαρτίου 2012 και κηδεύτηκε την Δευτέρα 2 Απριλίου 2012 στον Ιερό Ναό Αγίου
Γεωργίου Λάγκουρα.
Τον εκλιπόντα αποχαιρέτησε ως εκπρόσωπος των παρισταμένων συναδέλφων του η κα
Τσαγκάρη με τα εξής:
Ο Κύριος τον εκάλεσεν πλησίον Του.
Είναι πικρός ο αποχωρισμός, πικρά η εγκατάλειψις.
«Τη ελπίδι χαίροντες, τη θλίψει υπομένοντες (λόγια
Απ. Παύλου).
Το εφήμερον του ανθρώπου εδώ εις την γην, μας το
διδάσκει ο στύλος της υπομονής του Ιώβ με τις λέξεις:
«Αι ημέραι του βίου του ανθρώπου είναι ολίγαι».
Μη νομισθή όμως, ότι η αξία της ζωής έγκειται εις
την διάρκεια αυτής.
«Ουκ έχομεν ώδε μενουσαν πόλιν, αλλά την μέλλουσαν επιζητούμεν».
53
Ευρισκόμεθα εδώ με καρδιά γεμάτη πόνο. Ήσουν
ένας ξεχωριστός συνάδελφος, πραγματικός φίλος, υπέροχος άνθρωπος.
Στο πρόσωπό σου συγκεντρώνονταν σπάνια στοιχεία,
ιδιαίτερα δυσεύρετα σήμερα, σε μία κοινωνία όπου το
«δήθεν» κυριαρχεί: δυναμισμός - σεμνότητα - ευαισθησία - εξυπνάδα - σοβαρότητα και αποφασιστικότητα.
Εξεπλήρωσες καλώς το χρέος σου, εις την επίγειον
ζωήν σου.
Κανείς δεν μπορεί να λησμονήσει τον ακέραιον χαρακτήρα σου, την προθυμία σου, προς εξυπηρέτησιν,
πάντων.
Ο τρόπος σου ήταν απόδειξη της εκπλήρωσης των
καθηκόντων σου επίμονος και λεπτομερής.
Άφησες παράδειγμα εργατικότητος, αρετής, υποδειγματικού συζύγου και πατρός. Ανθρώπινες περιποιήσεις,
πιστή αγάπη από την σύζυγον και τα παιδιά, ιατρική
επιστήμη δεν μπόρεσαν να σε κρατήσουν εις την ζωήν.
Ας τιμήσωμεν και ας σεβασθούμε την ιερότητα της
συγκινητικής αυτής στιγμής.
Οι πενθούντες οικείοι συγγενείς και φίλοι με εγκαρτέρησιν ας υπομείνουν το πλήγμα αυτό.
Έφυγε αλλά θα είναι πάντα μαζί μας. Απέθανε αλλά
ζη.
Ζη και υπάρχει.
Οι συνάδελφοι σου
από την Τοπογραφική Πατρών.
11. Πέθανε στην Αθήνα ο συμπατριώτης
μας Ιωάννης Ρήγα Χαρμπίλας την Πέμπτη
29 Μαρτίου 2012 και κηδεύτηκε την επομένη Παρασκευή 30 Μαρτίου 2012 στον Ιερό
Ναό Ζωοδόχου Πηγής Καλυβίων.
12. Πέθανε η συμπατριώτισσά μας Σουζάνα συζ. Αθανασίου Τσίρμπα, το γένος Αθαν.
Αντωνόπουλου και κηδεύτηκε στο Ρέθι Κορινθίας.
Ο Θεός να τους αναπαύσει
και να παρηγορήσει τους οικείους τους!
Το Νεκροταφείο του Χωριού μας
Η πρόσοψή του έχει ανάγκη αμέσου επισκευής!
Δώσε κι εσύ τον οβολό σου γι’ αυτό το σκοπό. Δεν μας περιμένει. Πρέπει να δράσουμε άμεσα.
54
ΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΜΑΣ
Ανέκδοτες Ιστορίες και Διηγήσεις
ΦΙΛΕΪΚΕΣ ΑΛΗΘΙΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ
Γιάννη Α. Παπαρρηγόπουλου
«ΚΑΝΕ... ΚΩΛΟ ΑΒΓΑ, ΓΙΑ ΝΑ ΠΑΡΟΥΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ!»
Προσωπικά, αλλά και όλα
τα συνομήλικα, με εμέ, παιδιά
του χωριού μας, είμαστε σχετικά
άτυχα, ως προς τις... απολαβές
και ιδίως τις... χρηματικές εισπράξεις, όταν λέγαμε τα κάλαντα,, στα σπίτια των Φιλίων, γιαντα
τί είχαμε πέσει πάνω στην εποχή της μεγάλης φτώχειας
και δυστυχίας των συγχωριανών μας, λόγω του ΕλληνοΙταλικού πολέμου του 1940-41, της πυρκαγιάς και του
ολοκαυτώματος του χωριού μας, της αναθεματισμένης
Γερμανο-Ιταλικής κατοχής και του επακολουθήσαντος
τρισκατάρατου Εμφυλίου Πολέμου των ετών 19461949!
Αναφέρομαι σε ολόκληρη τη δεκαετία του 1940,
δηλαδή από το 1940 μέχρι το 1950, όταν είμουνα μικρός κι έλεγα κι εγώ τα... κάλαντρα
κάλαντρα,, όπως τα λέγαμε
τότε!
Θυμάμαι ότι, μια χρονιά που πρέπει να ήταν το
1948 ή το 1949, εγώ και ο... παιδιόθεν φίλος μου, ο
Κώστας Γιαννακόπουλος,
Γιαννακόπουλος, (του Θεμιστοκλέους... βεβαίως, βεβαίως), αφού από την παραμονή των Χριστουγέννων μας είχε στολίσει, με χρωματιστές κορδέλες, η αείμνηστη Κυριτσο-Λένη,
Κυριτσο-Λένη, μια κούτα από γάλατα, που μας τη χάρισε ο αείμνηστος μπάρμπας μου ο
Φώτης Θεοδοσίου και της είχε βάλει και δυο χεράκια
από σπάγκο για να την κρατάμε, ξεκινήσαμε... μπονώραμπονώρα, δηλαδή πρωί-πρωί, με το φώτημα, που λένε
και πρώτοι-πρώτοι, να πάμε «να τα πούμε!»,
πούμε!», στα Φιλέϊκα σπίτια και νοικοκυριά, όχι για κανέναν άλλο λόγο,
αλλά για να... «προκάνουμε» τα άλλα παιδιά και για να
μην ακούσουμε εκείνο το... απογοητευτικό: «Μας τα είπαν άλλοι!»,
άλλοι!», το οποίο και ψέματα να ήταν, «μας έκοβε
τα πόδια!», κατά το κοινώς λεγόμενο!
Τότε το χωριό μας, δεν ήταν όπως είναι σήμερα, με
τον κεντρικό του δρόμο ασφαλτοστρωμένο και τους άλλους δρόμους και τα σοκάκια του τσιμεντοστρωμένα
κι εγώ και το... συνεταιράκι μου, ο Κώστας, κρατώντας
ανάμεσά μας, απ’ τα χεράκια της, την χιλιοστολισμένη
ΑΝΕΚΔΟΤΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΔΙΗΓΗΣΕΙΣ
κούτα μας, ξεκινήσαμε... τρεμοκουκουρίζοντας και με
μελανισμένες τις... κλιτσινάρες μας από το... τσιάφι, να
πάμε να ειπούμε τα κάλαντα, για να τα... οικονομήσουμε, πατώντας μέσα στις λάσπες και στα χιόνια, φορώντας τα κοντά παντελονάκια μας και τα μάλλινα... μπαρδακούρια μας, δηλαδή της κοζάκινες πατατούκες μας!!!
Οι νεότεροι από σας, σίγουρα θα απορούν και θα
αναρωτιούνται, σε τι μας χρησίμευε τότε, η παραπάνω
χιλιοστολισμένη με χρωματιστές κορδέλες, κούτα και
επειδή η απορία σας είναι αρκούντως εύλογη, σπεύδω
να σας εξηγήσω τη σπουδαιοτάτη χρησιμότητά της!
Η κούτα αυτή, τα χρόνια εκείνα, ήταν ένα απολύτως απαραίτητο... εργαλείο,
εργαλείο, για να ειπεί κάποιο παιδί
τα κάλαντα, γιατί ο κόσμος τότε δεν είχε χρήματα, για
να δώσει στα παιδιά, όπως σήμερα και συνήθως έδινε:
καρύδια, αμύγδαλα, κυδώνια, κουλούρια και άλλα γλυκά που έφτιαχναν τότε στο χωριό μας, τα οποία τα βάζαμε μέσα στην κούτα, μέχρι να τα... χλαπακιάσουμε!!!
Ήταν τέτοια η φτώχεια των συγχωριανών μας, εκείνα τα καταραμένα χρόνια, που για να βρεις μέσα στην
κούτα σου, έστω και μια... χαλκούνα,
χαλκούνα, δηλαδή ένα κέρμα νομίσματος, ήταν σπανιοτάτη περίπτωση!!!
Εγώ και ο Κώστας, όπως και όλα τα άλλα παιδιά,
όταν πηγαίναμε για να ειπούμε τα κάλαντα, δεν είχαμε
μεγάλο καημό, να μας «φιλέψουν» με καρύδια και κυδώνια, τα οποία λίγα ή πολλά τα είχαμε και στο σπίτι
μας, αλλά ο διακαής μας πόθος και ο κρυφός καημός
μας ήταν να μας ρίξουν μέσα στην κούτα μας και μερικές... χαλκούνες,
χαλκούνες, δηλαδή και μερικά κέρματα, τα λεγόμενα και... «κροτούντα νομίσματα»,
νομίσματα», επειδή κάνουν τον
γνωστό μεταλλικό κρότο!!!
Ήταν μεγάλη και διακαής η επιθυμία μας, να... «αλιεύσουμε» από τα κάλαντα και μερικές... χαλκούνες, όχι
για κανέναν ιδιαίτερα σπουδαίο λόγο, αλλά γιατί μόνο
με αυτές τις ερμαδιακές παίζαμε τα παιχνίδια του
«στριφτού» και της... «ρουκέλας», δηλαδή της κουβαρίστρας, που τότε τη λέγαμε... ρουκέλα!
Την παραπάνω ημέρα, που είπαμε τα κάλαντα με
τον φίλο μου τον Κώστα, ενώ η... συγκομιδή μας στα
55
παραπάνω φαγώσιμα είδη ήταν πλούσια, αντιθέτως οι
εισπράξεις μας σε... «κροτούντα νομίσματα», ήσαν εντελώς μηδενικές και συνεπώς λίαν... απογοητευτικές!!!
Ο κόσμος τότε, δεν είχε να μας δώσει χρήματα κι
αυτό το γνωρίζαμε πολύ καλά, όπως γνωρίζαμε επίσης
ότι, εάν είχε και καμιά δεκάρα κάποιος, τη φύλαγε για να
ανάψει κανένα κεράκι στην εκκλησία ή για να αγοράσει
μερικά... καρφοπέταλα, για να καλιγώσει τα ζα του!
Η εντύπωση που έμεινε ανεξίτηλα στη μνήμη μου,
από τα... κάλαντρα της παραπάνω χρονιάς, αλλά και όλων
των προηγούμενων χρόνω, είναι στενοχώρια που διακρίναμε στα πρόσωπα των συγχωριανών μας, γιατί λόγω της
γενικής ανέχειας, δεν είχαν τη δυνατότητα να μας δώσουν
έστω και μερικές... πενταροδεκάρες και μας φίλευαν μόνο
με τα παραπάνω... φαγώσιμα είδη κι εκτός από την παραπάνω στενοχώρια, η... τσίμπλα στα μάτια τους,
τους, από το
πρωινό... αγουροξύπνημα που τους κάναμε... μπονώραμπονώρα, για να «προκάνουμε» τους άλλους και να «τα
πούμε» πρώτοι και να γλιτώσουμε από εκείνο το απαίσιο
και σχεδόν... ειδεχθές: «Μας τα είπαν άλλοι»!!!
Πάντως, όσες φορές κι αν είπα τα... κάλαντρα στο
χωριό μας, την πιο πάνω δεκαετία του 1940, είτε μαζί
με τον παραπάνω παλιόφιλο τον Κώστα, είτε μαζί με
άλλα παιδιά, ποτέ δεν έπαθα τη... νίλα, που έπαθε ο
αείμνηστος πατέρας μου, τη δεκαετία του 1900
1900,, όταν
μικρό παιδί μαζί με τον πρώτο ξάδελφό του, τον Θοδωράκη Θεοδωρακόπουλο,
Θεοδωρακόπουλο, τον αδελφό του περιώνυμου
«Γκουντούνη» και πατέρα του «Κομάν» και της Καλλιόπης,, πήγαν για να ειπούν τα κάλαντα και στο σπίτι
λιόπης
της μέλλουσας... πεθεράς του και μετέπειτα κυράκας
μου, της Βαγγελίτσας του Μπάτσιου,
Μπάτσιου, δηλαδή στο σπίτι της μάνας της... μάνας μου, η οποία τότε, ήταν και
δεν ήταν 6-7 χρόνων!!!
Αφού τα παραπάνω πρωτοξαδελφάκια, είπαν τα κάλαντα σε διάφορα σπίτια του χωριού, ύστερα κάποια
στιγμή, χτύπησαν και την πόρτα του σπιτιού, του μετέπειτα παππούλη μου του Θόδωρου του Μπάτσιου
και τους άνοιξε την πόρτα η γυναίκα του η Βαγγελίτσα,
η οποία ήταν αδελφή του Δημόγιαννη και του Δημογιώργη!
«Καλημέρα! Να τα πούμε;»,
πούμε;», ρώτησαν δειλά-δειλά
τα πρωτοξαδελφάκια!
«Πέστε τα, πέστε τα, παιδάκια μου»,
μου», τους απάντησε η Μπάτσιαινα κι αυτά άρχισαν να... κελαηδάνε σαν
καναρινάκια, λέγοντας τα... κάλαντρα, όπως τα λέγανε
τότε, τα οποία καθόλου δεν έμοιαζαν με αυτά που λένε
σήμερα τα παιδιά τις μέρες των Χριστουγέννων, ούτε
στον σκοπό, αλλά ούτε και στο κείμενο!
Αφού «τα είπαν» και τελείωσαν με την τυπική ευχή:
«Και εις έτη πολλά!»,
πολλά!», ύστερα η Μπάτσιαινα τους ρώτησε: «Τι παίρνετε παιδιά;»
56
Ο πατέρας μου και ο μπάρμπας μου ο Θοδωράκης,
για μια στιγμή σάστισαν από την παραπάνω ερώτηση
της Μπάτσιαινας, αλλά στο τέλος... κατόρθωσαν και
της απάντησαν ευγενικά-ευγενικά: «Ό,τι έχετε ευχαρίστηση, αλλά παίρνουμε και... λεφτά!»
«Λεφτά δεν έχω! Θέλετε τίποτα άλλο;»,
άλλο;», τους απάντησε η Μπάτσιαινα, με κοφτό τρόπο και βλοσυρό
ύφος, που φανέρωνε τη δυσαρέσκειά της, από το παραπάνω, κερί χρημάτων, αίτημα, των δύο... συνεταίρων!
«Παίρνουμε και... αβγά!»,
αβγά!», είπαν ψελλίζοντας και
δειλά-δειλά, τα δυο ξαδελφοσυνεταιράκια, αλλά αμέσως ύστερα μετάνιωσαν πικρά γι’ αυτό που ξεστόμισαν
περί... αβγών, γιατί δεν... «πρόκαναν», (που είπε κάποτε
και ο αείμνηστος Χαρίλαος Φλωράκης) να αποτελειώσουν τη φράση τους και η Μπάτσιαινα, γυρίζοντας
προς το μέρος τους τα... οπίσθιά της και χτυπώντας τα
δυνατά και με πάταγο με την παλάμη του δεξιού χεριού της... ξεφούρνισε τα παρακάτω αμίμητα, κάνοντας
μάλιστα και... ρίμα: «Κάνε... κώλο αβγά, για να πάρουν
τα παιδιά!»,
παιδιά!», τα οποία, έκτοτε, αποτελούν, κατά την ταπεινή μου γνώμη, ανεπανάληπτο ιστορικό σταθμό, στην
παμπάλαιη ιστορία των... καλάντρων του χωριού μας!!!
Μετά από την παραπάνω ανεπάντεχη... ψυχρολουσία, όπου φύγει-φύγει, τα πιο πάνω πρωτοξαδελφάκια,
κατακόκκινα σαν... παπαρούνες και σαν βρασμένοι...
αστακοί, από τη... νίλα που πάθανε από την μετέπειτα
κυράκα μου τη Μπάτσιαινα!!!
Όταν μετά από σαράντα πέντε περίπου χρόνια, ο
πατέρας μου, μας διηγιόταν το παραπάνω πάθημά του,
από την πεθερά του, εγώ για να τον... κογιονάρω του
είπα κάποτε: «Ρε πατέρα, όταν πήγες να ζητήσεις τη
μάνα μου για να την παντρευτείς, δεν φοβήθηκες μήπως η κυράκα μου η Μπάτσιαινα, σου γύριζε και σου
χτύπαγε πάλι τα... οπίσθιά της;»
«Εδώ που τα λέμε παιδί μου, το φοβόμουνα λιγουλάκι αυτό που λες, αλλά όπως βλέπεις το τόλμησα και
όχι μόνο της πήρα την κόρη της, για γυναίκα μου, αλλά
και ούλα τα αβγά του... κοτετσιού της κι από πάνω
και μια... γελάδα για... τόκο, γιατί είμουνα... τσίφτης,
λεβέντης και... καραμπουζουκλής!»,
καραμπουζουκλής!», μου απάντησε με
καμάρι και με μεγάλη αυταρέσκεια ο γεννήτοράς μου,
στρίβοντας ταυτόχρονα, με τα δύο δάχτυλά του και τον
μεσαίου... μεγέθους, μύστακά του!
«Ήσουνα εσύ ρε πατέρα: τσίφτης, λεβέντης και
καραμπουζουκλής;»,, τόλμησα και είπα, για να τον...
καραμπουζουκλής;»
«δουλέψω» ελαφρώς!
«Αμ τι ήμουνα, νομίζεις!... Χαλμούκι και... όρνιο, σαν και σένα!»,
σένα!», μου απάντησε ο... φάδερ μου και
συμπλήρωσε με σημασία: «...Μαγαρίζω και το... πουλί!»!!!
ΑΝΕΚΔΟΤΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΔΙΗΓΗΣΕΙΣ

χρυση αυγη - Χρυσή Αυγή

Τεύχος 121 - ΑΠΕ-ΜΠΕ

Σύμβολο έκφρασης μιας άλλοτε σιωπηλής και άλλοτε γοερής

Τεύχος 55

Τεύχος 58

Τεύχος 49 - Αδελφότης Φιλιωτών Καλαβρυτινών

Τεύχος 60 - Αδελφότης Φιλιωτών Καλαβρυτινών

Σελίδες 1-10 - Αδελφότητα Αγναντιτών Αθηνών