ZRAČENJA SPEKTAR ELEKTROMAGNETNOG ZRAČENJA Predmet Doc Medicinska ekologija dr Aleksandra Stankovic Osvetljenost Svetlost je deo elektromagnetnog spektra zračenjana koje je osetljivo naše oko Prirodna svetlost je bele boje i sastoji se iz spektra boja gde svaka boje ima svoju energiju i talasnu dužinu Značaj svetlosti •Omogućava vizuelnu percepciju •Podiže biotonus •Stimuliše lučenje hormona •Podiže opštu otpornost organizma Izvori svetlost Prirodni Veštački 1 Brzina vidljivosti predmeta zavisi Veličine Kvalitetno osvetljena prostorija •Postojanje svih boja prirodnog spektra svetlosti u izvoru •Ravnomerno i difuzno osvetljenje •Bez blještanja svetlosnog izvora i površine Osvetljenosti Kontrasta prema pozadini Higijenski zahtevi za osvetljenost prostorije Samo opšte osvetljenje u lx Zahtevi minimalni prosečni Veoma mali 30 50 Mali 50 80 Srednji 80 150 Veliki 150 300 Veoma veliki 30 600 Izuzetno veliki Nivo osvetljenosti zavisi od namene prostorije i vrste delatnosti UV zračenje Korisno dejstvo •Poboljšava nespecifični imunitet •Pojačava sekreciju hormona i vit.D •Baktericidno dejstvo Štetno dejstvo •Keratokonjuktivitis •Opekotine,atrofija kože •Ca kože Preko 1000 Podela UV zracenja Kada se ispituje njegovo delovanje na ljudsko zdravlje i okolinu, ultraljubičasto zračenje se obično deli na UVA (400-315 nm) ili dugotalasno', UVB (315-280 nm) ili srednjetalasno UVC (<-280 nm) ili kratkotalasno (germicidno). Karakteristike UV i vidljive svetlosti 2 UV indeks Predstavlja stepen oštećenja kože UV zračenjem koji se očekuje narednog dana u vreme kada je sunce najviše na nebu UV indeks Sastavni deo vremenske prognoze Na vrednost UV indeksa utiču: visina sunca ( UV zračenje je najveće kada je sunce na najvišoj tački na nebu, a smanjuje se kada ono zalazi, s obzirom na to da dolzi do rasipanja UV zraka), koncentracija ozona u stratosferi (ozon apsorbuje UV zrake i deluje kao filter, a ukoliko postoje tzv. ozonske rupe u stratosferi dolazi do neselektivnog i povećanog propuštanja UV zraka, pa i UV indeks raste), oblačnost (oblaci prenose, reflektuju i rasejavaju UV radijaciju, pa visoka oblačnost može smanjiti UV indeks i do 70 %) , zagadjenost vazduha (čestice u vazduhu različitog porekla mogu smanjiti UV indeks) i dr. UV indeksi i preporuke za izlaganje Suncu UV indeks Zaštita od UV zračenja Jonizujuće zračenje JONIZUJUĆE ZRAČENJE Čestice Alfa (α) zračenje Beta (β) zračenje Protoni Neutroni Elektromagnetn Elektromagnetna zrač zračenja γ-zraci X-zraci 3 JONIZUJUĆE ZRAČENJEdefinicija efinicija JONIZUJUĆE ZRAČENJE zračenje koje je sposobno da proizvede jone u interakciji sa materijom ( ima dovoljno energije da pokrene elektron iz atoma) Prirodni izvori Veštački izvori: - kosmičko zračenje - medicinski (x-zraci, nuklearna medicina) - zemaljski (radioizotopi u vodi, vazduhu, stenama) - nuklearne elektrane i oružje -gradjevinski materijali - nuklearni akcident JONIZUJUĆ JONIZUJUĆE ZRAČ RAČENJE ENJE Najčešće izloženost radijaciji potiče od prirodnih izvora ► ► Prirodni izvori(~80%) izvori(~80%) Radioaktivni Radioaktivni radon Kosmič osmički zraci raci BERT (Background Equivalent Radiation Time) 21 Opasnosti od pojave karcinoma nakon uobič uobičajene izlož ćem zrač izloženosti jonizuju onizujuć zračenju su relativno relativno male ►BERT can not provide direct cancer risk 22 Već Većina atoma ima stabilne i radioaktivne izotope (atomi s istim brojem protona i različ različitim brojem neutrona) neutrona) 23 4 Radioaktivni materijali JONIZUJUĆE ZRAČENJE Alfa Papir Drvo Kamen Energija Slaba Beta Srednja Gama Jaka Primer: 20000 neutrona, neutrona, šta će biti nakon 1 h? Vreme N neutrona Alfa čestice % neutrona u uzorku Nakon 15 minuta 10000 50 Nakon 30 minuta 5000 25 dva neutrona a) neutrona i dva protona protona (jezgro atoma helijum helijuma Naelektrisanje +2 Emituju Emituju se iz jezgra radioak radioaktivnih tivnih atoma atoma Prenose energiju energiju na malu daljinu (10 cm u vazduhu) vazduhu) Zaustavlja ih list papira ili kož koža Primarno Primarno ošteć tećenje nastaje unutraš unutrašnjom ekspozicijom Alf Alfa emiteri emiteri mogu se akumulirati i različ različitim tkivima (kost, na) i dovode do kost, bubreg, bubreg, jetra, jetra, pluć luća, slezi slezin lok lokalnog alnog oš ošteć tećenja Nakon 45 minuta 2500 12,5 Nakon 60 minuta 1250 6,25 Beta čestice Vrlo brzi elektroni izbač izbačeni iz jezgra radioak radioaktivnih tivnih atoma atoma Konverzija neutrona u proton n → p + e( + ν ) Naelektrisanjeaelektrisanje-1 Emitovani mitovani sa različ različitom količ količinom kinetič kinetičke energij energije Zaustavlja ih drvo, prodiru u organizam 0.2 do 1.3 cm zavisno od energije Mogu dovesti do opekotina ili oš ošteć tećenja unutraš unutrašnjih organa ukoliko se unesu ingestijom nestabilni - emituju energiju da bi se vratili u stabilnije stanje Vreme poluraspada – Vreme u kojem se raspadne polovin polovina prisutnih radioaktivnih čestica (neutron vreme poluž poluživota oko 15 minuta) minuta), mož može trajati vrlo kratko do milijardu godina Gama-zraci Elektromagnetni fotoni visoke energije (identično x-zracima, osim izvora) Emituju se iz jezgra radioaktivnih atoma spontanom emisijom Emituju kinetičku energiju zavisno od radioaktivnog izvora Duboka moć prodiranja Ozbiljno eksterno oštećenje 5 Merenje radioaktivnosti X-zraci Bq – jedan raspad u sekundi Donekle slični gama-zracima Elektromagnetni fotoni ili zračenje Stvaraju se iz elektrona sa orbita ili slobodnih elektrona – proizvodi ih mašina Različite energije & talasne dužine Duboka moć prodiranja Dovode do eksternih oštećenja Otkrio ih 1895. g. Roentgen Izloženost – X (coul/kg) (zavisi od energije) Apsorbovana doza – Gray (Gy) (količina apsorbovane energije) zračenje koje u 1 kg materijala deponujea 1 J energije Ekvivalentna doza – Sievert (Sv) (za razlikovanje ekvivalentnih izvora radijacije, uključ uključuje tež težinske faktore zrač zračenja) Standardi US National Council on Radiation Protection (NCRP) International Council on Radiation Protection (ICRP) Profesionalna izloženost 100 mSv za period od 5 godina (prosečno -20 mSv/god) sa maksimumom od 50 mSv u bilo kojoj godini Stanovništvo – prirodna radijacija oko 3 mSv/god,1 mSv/god 33 Doza - odgovor tkiva Primeri osetljivosti različ različitih tkiva Vrlo osetljivo Leukociti (kosna srž) Crevni epitel Reproduktivne ćelije Osetljivo Epitel optičkog sočiva Epitel jednjaka Mukozne membrane Srednje osetljivo Mozak – Glijalne ćelije pluća, bubreg, jetra, štitna žlezda, epitel pankreasa Slabo osetljivo Zreli eritrociti Doza -odgovor Doza (Sv) Efekti / organ Vreme do smrti Smrt (%) 1-2 Kosna srž Meseci 0-10 2-10 Kosna srž Nedelje 0-90 10-15 >50 Dijareja, groznica Neurološke 2 nedelje 90-100 1- 4 h 100 Mišići Zrela kost i hrskavica 6 Jonizujuć Jonizujuće zrač zračenje - zdravstvene posledice Otporni smo na izvesne doze prirodnog jonizujućeg zračenja. Mehanizmi za oporavak oštećenja: vrste zračenja, zračenja, otpornosti ozračenih ćelija i tkiva, individualnih razlika organizma u osetljivosti na zračenje. Radon, polonij polonijum, i radij adijum emituju emituju alpha čestice koje mogu izazvati karcinom ► Alpha čestice najopasnije Oštećuju tkiva se zaustavljaju Prodiru do 50 µm Lako ► Inhalacija doze i ingestija: opasne Radon ► ► Radioaktivni gas u stenama radijum 38 Jonizujuć zu dovodeć Jonizujuće zrač zračenje inicira ka kancerogene erogenezu dovodeći do ošteć tećenja DNK DNK Nuklearne eksplozije izložile su ljude masovnim dozama jonizujuće radijacije ► Atomske bombe Hiroshima, Nagasaki (Japan) svetski rat ► Leukemija je precenjena kao posledica • nije najčešći oblik karcinoma • latentni period je kraći nego kod ostalih karcinoma Drugi 39 Zaštita od jonizujućeg zračenja Cilj -sprečiti radijaciona oštećenja i smanjiti rizik od posledica zračenja. Jonizujućem zračenju se treba izlagati samo tada i onoliko koliko je neophodno. 40 Osnovni Osnovni vidovi vidovi zaštite zaštite od od jonizujućeg jonizujućeg zračenja zračenja tehničke tehničke mere mere (zaštitni (zaštitni ekrani, ekrani, lična lična zaštitna zaštitna sredstav, sredstav, povećanje povećanje rastojanja, rastojanja, dozimetrija, dozimetrija, skraćenje skraćenje vremena vremena ekspozicije...) ekspozicije...) medicinske medicinske mere mere (odabiranje (odabiranje ii kontrola kontrola osoblja, osoblja, ukazivanje ukazivanje medicinske medicinske pomoći, pomoći, smanjivanje smanjivanje medicinskih medicinskih intervencija intervencija jonizujućim jonizujućim zracima zracima na na najneophodniju najneophodniju meru) meru) 7 Osnovni Osnovni vidovi vidovi zaštite zaštite od od jonizujućeg jonizujućeg zračenja zračenja vaspitno-obrazovne vaspitno-obrazovne mere mere (za (za osoblje, osoblje, za za stanovništvo stanovništvo uu celini) celini) monitoring monitoring (vode, (vode, vazduha, vazduha, hrane, hrane, tla) tla) biomonitoring urin, krv, biomonitoring ((urin, krv, kosa, kosa, feces) feces) Smanjenje izloženosti ¾ Vreme Smanjiti provedeno vreme pored izvora radijacije ¾ Razdaljina Povećati razdaljinu od izvora radijacije ¾ Zaštitni paravani Postaviti zaštitni materijal izmedju osobe i izvora radijacije dekontaminacija a otpad dekontaminacija radioaktivnog radioaktivnog otpada otpada bezbedan bezbedan transport transport radioaktivnog radioaktivnog materijala materijala 8
© Copyright 2024 Paperzz
![kvantna kemija [2,32 MiB]](http://s3.paperzz.com/store/data/005162730_1-69ff4bd74d1f2d5812d722f9a46526df-250x500.png)
